Kế toán thành phẩm, tiêu thụ thành phẩm & xác định kết quả tiêu thụ tại Công ty vật tư & Xuất nhập khẩu

Lêi nãi ®Çu S¶n xuÊt, trao ®æi, ph©n phèi, tiªu dïng lµ dßng vËn ®éng mu«n thña cña mäi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, cña mäi x· héi, trong ®ã s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ c¬ së ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. Khi nãi ®Õn s¶n xuÊt ph¶i nãi ®Õn tiªu dïng, cã cung ph¶i cã cÇu vµ ng­îc l¹i. Tiªu dïng t¹o ra môc ®Ých vµ lµ ®éng c¬ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng tiªu thô (b¸n hµng) s¶n phÈm lµ kh©u cuèi cïng kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn viÖc cung cÊp s¶n phÈm hµng ho¸ tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi. NhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®· vµ ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cã sù ®æi míi s©u s¾c ®· t¸c ®éng rÊt lín tíi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®øng tr­íc sù c¹nh tranh hÕt søc gay g¾t chÞu sù ®iÒu tiÕt cña c¸c quy luËt kinh tÕ. §øng tr­íc hiÖn tr¹ng nh­ vËy, viÖc s¶n xuÊt ra thµnh phÇm ®· khã nh­ng viÖc tiªu thô nã cßn khã kh¨n h¬n nhiÒu. Cã thÓ nãi r»ng: tiªu thô hay kh«ng tiªu thô s¶n phÈm quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i hay kh«ng tån t¹i, sù ph¸t triÓn hay ph¸ s¶n cña doanh nghiÖp. ý thøc ®­îc ®iÒu ®ã, C«ng ty VËt t­ vµ xuÊt nhËp khÈu ®· kh«ng ngõng ®Çu t­ chiÒu s©u, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· mÆt hµng, n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm nh»m môc tiªu b¸n s¶n phÈm sao cho cã lîi nhuËn cao. Bªn c¹nh ®ã, ë C«ng ty vËt t­ vµ xuÊt nhËp khÈu, c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung, kÕ to¸n thµnh phÈm, tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi riªng lu«n ®­îc chó träng ®æi míi nh»m ph¸t huy t¸c dông trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Tuy vËy kh«ng ph¶i kh«ng cßn tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò cÇn th¸o gì. XuÊt ph¸t tõ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn ®Æt ra cho c«ng t¸c kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, sau khi ®i s©u vµo kh¶o s¸t nghiªn cøu t×nh h×nh thùc tÕ c«ng t¸c nµý ë C«ng ty em chän ®Ò tµi: "KÕ to¸n thµnh phÈm, tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô t¹i C«ng ty vËt t­ vµ xuÊt nhËp khÈu. Qua thêi gian thùc tËp t¹i phßng kÕ to¸n cña C«ng ty ®· gióp em hiÓu râ vÒ c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n gi÷a thùc tÕ víi häc tËp ë tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho c«ng t¸c sau nµy. Bµi viÕt Ýt nhiÒu cã nh÷ng sai sãt em mong thÇy, c« gi¸o trong phßng kÕ to¸n gãp ý ®Ó chuyªn ®Ò thªm phong phó vÒ lý luËn vµ thiÕt thùc vÒ thùc tiÔn. Néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 phÇn chÝnh. PhÇn thø nhÊt: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt PhÇn thø hai: T×nh h×nh tæ chøc kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm ë C«ng ty vËt t­ vµ xuÊt nhËp khÈu PhÊn thø ba: Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm ë C«ng ty VËt t­ vµ xuÊt nhËp khÈu. PhÇn thø nhÊt Lý luËn chung vÒ tæ chøc kÕ to¸n thµnh phÈm tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. I. Thµnh phÈm, tiªu thô thµnh phÈm vµ yªu cÇu qu¶n lý 1.1 Vai trß, vÞ trÝ cña thµnh phÈm, tiªu thô thµnh phÈm trong doanh nghiÖp. Tæ chøc tèt c«ng t¸c thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm ë doanh nghiÖp sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vèn tõ nh÷ng sè liÖu cña kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm, chñ doanh nghiÖp cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc mø c ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch vÒ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh, tiªu thô vµ lîi nhuËn. Tõ ®ã hä cã thÓ biÕt ®­îc kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ tiªu thô c¸c mÆt hµng cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng, kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ hoÆc cho vay hoÆc còng cã thÓ lµ cã quan hÖ lµm ¨n víi doanh nghiÖp kh¸c. KÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm cã quan hÖ mÊt thiÕt víi nhau vµ bæ sung cho nhau. KÕ to¸n thµnh phÈm ph¶n ¸nh ®Èy ®ñ chÝnh x¸c, kÞp thêi t×nh h×nh nhËp kho vµ xuÊt kho thµnh phÈm, thanh to¸n tiÒn hµng vµ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ tiªu thô. 1.2 Sù cÇn thiÕt qu¶n lý vµ c¸c yªu cÇu qu¶n lý c¬ b¶n. Tiªu thô s¶n phÈm cã ý nghÜa quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ víi c¸c doanh nghiÖp nãi riªng. §èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n: Thùc hiÖn tiªu thô s¶n phÈm lµ tiÒn ®Ò c©n ®èi gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dông, gi÷a tiÒn hµng trong l­u th«ng. §Æc biÖt lµ ®¶m b¶o c©n ®èi s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¸c ®¬n vÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn mét c¸ch ®éc lËp mµ gi÷a chóng cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau. Qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. §èi víi doanh nghiÖp: Cã b¸n s¶n phÈm ®­îc doanh nghiÖp míi cã ®iÒu kiÖn bï ®¾p ®­îc toµn bé chi phÝ chi ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô, thùc hiÖn môc tiªu thu lîi nhuËn vµ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, t¨ng lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ®iÒu kiÖn më réng t¸i s¶n xuÊt. Tõ ý nghÜa to lín cña tiªu thô s¶n phÈm ®èi víi trong doanh nghiÖp còng nh­ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó tæ chøc kÕ to¸n thµnh phÈm khoa häc, hîp lý ®óng chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n cña nhµ n­íc, sÏ ®¶m b¶o ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, trung thùc, kh¸ch quan t×nh h×nh nhËp xuÊt tån kho thµnh phÈm t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch tiªu thô thµnh ph¶am, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Yªu cÇu s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp chi phèi rÊt lín ®Õn ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh tiªu thô. Tõ ®ã nã chi phèi ®Õn yªu cÇu qu¶n lý kÕ to¸n thµnh phÈm vµ qu¸ tr×nh tiªu thô thµnh phÈm. 2.1 Thµnh phÈm vµ qu¶n lý thµnh phÈm. S¶n xuÊt ra thµnh phÈm hµng ho¸ lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doan. S¶n phÈm s¶n xuÊt ra cÇn thiÕt ph¶i tiªu thô mét c¸ch nhanh chãng ®Ó ®em l¹i lîi Ých cho c¶ ngêi s¶n xuÊt vµ c¶ ng­êi tiªu dông. S¶n phÈm s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp bao gåm c¶ thµnh phÈm b¸n thµnh phÈm vµ lao vô nh»m phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña doanh nghiÖp. Thµnh phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm ®· ®­îc gia c«ng chÕ biÕn xong ë giai ®o¹n c«ng nghÖ cuèi cïng cña quy tr×nh s¶n xuÊt. Chóng ®­îc kiÓm tra kÜ thuËt ®­îc x¸c nhËn ®· phï hîp víi tiªu chuÈn quy ®Þnh vµ ®­îc nhËp kho hoÆc giao b¸n trùc tiÕp cho kh¸ch hµng. Thµnh phÈm la mét bé phËn chiÕm tû räng lín trong s¶n phÈm cña mét doanh nghiÖp nã cã sù kh¸c biÖt so víi b¸n thµnh phÈm. B¸n thµnh phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm chØ kÕt thóc mét hoÆc mét sè c«ng ®o¹n trong quy tr×nh c« c«ng ®o¹n trong quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt (kh«ng ph¶i lµ c«ng ®o¹n cuèi cïng) ®­îc nhËp kho hay chuyÓn giao ®Ó tiÕp tôc chÕ biÕn cã thÓ tiªu thô ra bªn ngoµi. Thµnh phÈm ®­îc biÓu hiÖn trªn hai mÆt gi¸ trÞ vµ sè l­îng. MÆt sè l­îng cña thµnh phÈm ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ®¬n vÞ ®o l­êng phï hîp víi tÝnh chÊt cña nã nh­: kg, mÐt. Nã h¶n ¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp quy m« s¶n xuÊt g¾n liÒn víi quy tr×nh c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh. ChÊt l­îng cña thµnh phÈm ph¶n ¸nh gi¸ trÞ sö dông cña thµnh phÈm vµ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ phÇn tr¨m tèt xÊu hoÆc gi¸ trÞ phÈm cÊp (lo¹i 1,2).. cña thµnh phÈm. S¶n xuÊt s¶n phÈm hµng lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra mét c¸ch th­êng xuyªn vµ cã tÝnh chÊt ph©n c«ng lao ®éng, chuyªn m«n ho¸ cao. Trong mét ngµnh kinh tÕ s¶n phÈm cña C«ng ty nµy cã thÓ lµ vËt liÖu cña C«ng ty kh¸c. Thµnh phÈm cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ vµ b¶n thÇn mèi doanh nghiÖp. Trong ph¹m vi mét doanh nghiÖp, khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh (thµnh phÈm) lµ c¬ së ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ vµ lµ c¨n cø chøng minh doanh nghiÖp ®· hoµn thµnh tèt mäi chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. Thµnh phÈm cña doanh nghiÖp ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn hay kh«ng sÏ quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, thµnh phÈm cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt ra ph¶i ®¶m b¶o ®¸p øng ®­îc c¸c ®ßi hái vÒ mÆt kÜ thuËt cña ng­êi tiªu dïng nh­ng vÉn ®¶m b¶o sù phï hîp vÒ mÆt gi¸ c¶ vµ t¹o sù c¹nh tranh cao. Tãm l¹i, thµnh phÈm lµ kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o cña tËp thÓ ng­êi lao ®éng lµ c¬ së ®Ó t¹o ra thu nhËp cña doanh nghiÖp vµ ®¸nh gi¸ quy m« cña doanh nghiÖp ®ã. Mäi tæn thÊt vÒ thµnh phÈm tr­íc hÕt ¶nh h­ëng ®Õn doanh nghiÖp vµ tiÕp n÷a ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh¸c. ChÝnh v× vËy, yªy cÇu ®Æt ra lµ ph¶i qu¶n lý tèt thµnh phÈm ®i ®«i víi viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t chÆt chÏ vÒ chÊt l­îng, sè l­îng vµ chñng lo¹i thµnh phÈm, gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý. Yªu cÇu qu¶n lý thµnh phÈm. VÒ sè l­îng: C«ng viÖc nµy ®ßi hái ph¶i th­êng xuyªn ph¶n ¸nh t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, t×nh h×nh nhËp - xuÊt kho thµnh phÈm kÞp thêi ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c tr­êng hîp hµng ho¸ tån ®äng l©u trong kho tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng thµnh phÈm dÉn ®Õn ø ®äng vèn. CÇn ph©n biÖt gi÷a l­îng tån kho cÇn thiÕt vµ l­îng tån kho do kh«ng tiªu thô ®­îc thµnh phÈm. VÒ chÊt l­îng: Bªn c¹nh viÖc qu¶n lý vÒ mÆt sè l­îng doanh nghiÖp cÇn qu¶n lý chÆt chÏ kh©u kiÓm tra chÊt l­îng, tr¸nh ®­a ra c¸c s¶n phÈm kÐm chÊt l­îng bëi trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay nã sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. §i ®«i víi viÖc th­êng xuyªn t¨ng c­êng chÊt l­îng s¶n phÈm, doanh nghiÖp cÇn ph¶i th­êng xuyªn c¶i tiÕn mÉu m·, chñng lo¹i mÆt hµng nh»m ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi. 2.2 Tiªu thô thµnh phÈm vµ qu¶n lý tiªu thô thµnh phÈm. a. Tiªu thô thµnh phÈm Tiªu thô lµ qu¸ tr×nh trao ®æi ®Ó thùc hiÖn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm hµng ho¸, lµ qu¸ tr×nh doanh nghiÖp chuyÓn ho¸ vèn tõ h×nh th¸i hiÖn vËt (hµng) sang h×nh th¸i tiÒn tÖ (tiÒn). Nh­ vËy tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ lµ kh©u cuèi cïng trong chu tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Th«ng qua qóa tr×nh tiªu thô, nhu cÇu ng­êi tiªu dïng, vÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông ®ù¬c tho¶ m·n vµ ng­êi b¸n thùc hiÖn ®­îc gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸. Qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ cã thÓ chi­a thµnh hai giai ®o¹n. Giai ®o¹n 1: §¬n vÞ b¸n hµng c¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt ®Ó giao s¶n phÈm cho ®¬n vÞ mua. Giai ®o¹n nµy ph¶n ¸nh mét mÆt qu¸ tr×nh vËn ®éng cña hµng ho¸. Tuy nhiªn, nã ch­a ph¶n ¸nh ®­îc kÕt qu¶ tiªu thô hµng ho¸, ch­a cã c¬ së ®¶m b¶o cho qóa tr×nh tiªu thô hµng ho¸ hoµn thµnh. Giai ®o¹n 2: Kh¸ch hµng tr¶ tiÒn hoÆc x¸c nhËn sÏ tr¶ tiÒn, khi ®ã qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ ®· ®­îc hoµn tÊt ®¬n vÞ cã thu nhËp ®Ó bï ®¾p chi phÝ vµ h×nh thµnh kÕt qu¶ kinh doanh. Tãm l¹i, qu¸ tr×nh tiªu thô hµng ho¸ ë doanh nghiÖp cã dÆc ®iÓm nh­ sau: - §ã lµ sù mua b¸n cã tho¶ thuËn: doanh nghiÖp ®ång ý b¸n kh¸ch hµng ®ång ý mua vµ tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn tr¶ tiÒn. - Cã sù thay ®æi quyÒn së h÷u vÒ hµng ho¸ tõ doanh nghiÖp sang kh¸ch hµng - Doanh nghiÖp giao cho kh¸ch hµng mét khèi l­îng hµng ho¸ nhÊt ®Þnh vµ nhËn l¹i tõ kh¸ch hµng mét kho¶n tiÒn hay mét kho¶n nî. Doanh thu b¸n hµng ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ b¸n cã thuÕ GTGT hoÆc ch­a cã thuÕ GTGT tuú thuäc doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp hay khÊu trõ. b. Yªu cÇu qu¶n lý tiªu thô thµnh phÈm. ViÖc tiªu thô thµnh phÈm liªn quan ®Õn tõng kh¸ch hµng, tõng ph­¬ng thøc b¸n hµng tõng thÓ thøc thanh to¸n, tõng lo¹i thµnh phÈm nhÊt ®Þnh, do ®ã c«ng t¸c qu¶n lý tiªu thô thµnh phÈm cÇn b¸m s¸t c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau: - Ph¶i n¾m b¾t theo dâi chÝnh x¸c khèi l­îng thµnh phÈm tiªu thô gi¸ thµnh vµ gi¸ b¸n cña tõng loaÞ thµnh phÈm tiªu thô. - Qu¶n lý chÆt chÏ tõng ph­¬ng thøc b¸n hµng, tõng thÓ thøc thanh to¸n ®ång thêi ph¶i theo dâi t×nh h×nh thanh to¸n c«ng nî cña kh¸ch hµng ®Ó cã biÖn ph¸p thu håi vèn ®Çy ®ñ, kÞp thêi. - Theo dâi chÆt chÏ c¸c tr­êng hîp lµm gi¶m doanh thu b¸n hµng nh­: chiÕt khÊu b¸n hµng, gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. - §¶m b¶o thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô nép thuÕ víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc II. NhiÖm vô kÕ to¸n vµ néi dung tæ chøc kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm. 1. NhiÖm vô cña kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm. §Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c chØ ®¹o s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó kÕto¸n thùc sù lµ c«ng cô s¾c bÐn cã hiÖu lùc, kh«ng ngõng khai th¸c mäi kh¶ n¨ng tiÒn tµng nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ tiªu thô cña doanh nghiÖp th× kÕ to¸n thµnh phÈm, tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: - Tæ chøc theo dâi, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi giam ®èc chÆt chÏ t×nh h×nh hiÖn cã vµ sù biÕn ®éng nhËp xuÊt cña tõng lo¹i thµnh phÈm vµ hµng ho¸ trªn c¶ hai mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ - Tæ chøc theo dâi, ph¶n ¸nh chÝnh x¸c qu¸ trinh b¸n hµng, ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c kho¶n chi phÝ b¸n hµng, doanh thu b¸n hµng, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt mét c¸ch chÝnh x¸c. - LËp vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh ®óng chÕ ®é, kÞp thêi cung cÊp c¸c th«ng tin kinh tÕ cÇn thiÕt cho c¸c bé phËn liªn quan, ®ång thêi ®Þnh kú tiÕn hµnh ph©n tÝch kinh tÕ ®èi víi ho¹t ®éng tiªu thô vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶. Thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô trªn sÏ qu¶n lý tèt thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm. Tuy nhiªn, nh÷ng vai trß chØ ph¸t huy t¸c dông khi kÕ to¸n n¾m v÷ng néi dung viÖc tæ chøc kÕ to¸n. 2. Néi dung tæ chøc kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm ë doanh nghiÖp s¶n xuÊt. NhiÖm vô cña kÕ to¸n tiªu thô thµnh phÈm lµ hµng ngµy lËp c¸c ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho. C¨n cø vµo phiÕu xuÊt kho thµnh phÈm ®Ó x¸c ®Þnh sè thµnh phÈm göi ®i tiªu thô mçi lÇn tiÕn hµnh lËp mét phiÕu. HiÖn nay c¸c C«ng ty ®ang ¸p dông c¸c tµi kho¶n sau ®Ó h¹ch to¸n tiªu thô thµnh phÈm. TK 157: Hµng göi ®i b¸n TK5112: Doanh thu b¸n c¸c thµnh phÈm. TK531: Hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i TK 532: Gi¶m gi¸ hµng b¸n TK 641: Chi phÝ b¸n hµng TK642: Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp TK111: TiÒn mÆt TK111: TGNH TK131: Ph¶i thu kh¸ch hµng. TK911: KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh . Tµi kho¶n 511 - Doanh thu b¸n hµng: Ph¶n ¸nh tæng doanh thu b¸n hµng thùc tÕ cña doanh nghiÖp vµ c¸c kho¶n gi¶m trõ tõ ®ã tÝnh ra doanh thu thuÇn vÒ tiªu thô. Tæng doanh thu b¸n hµng thùc tÕ cã thÓ lµ tæng gi¸ thanh to¸n (víi doanh nghiÖp tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp còng nh­ ®èi t­îng chÞu thuÕ xuÊt khÈu, tiªu thô ®Æc biÖt) hoÆc gi¸ kh«ng cã thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (víi doanh nghiÖp tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ). Doanh thu b¸n hµng thùc tÕ lµ doanh thu cña s¶n phÈm, hµng ho¸ ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô, bao gåm tr­êng hîp b¸n ®· thu ®­îc tiÒn ngay vµ ch­a thu ®­îc tiÒn nh­ng kh¸ch hµng ®· chÊp nhËn thanh to¸n. TK 511 lu«n ®­îc ph¶n ¶nh bªn cã trong suèt thêi kú h¹ch to¸n, cuèi kú kÕt chuyÓn toµn bé sang TK 911, TK511 cuèi kú kh«ng cã sè d­ vµ ®ù¬c chi tiÕt thµnh 4 biÓu kho¶n. TK 5111 - Doanh thu b¸n hµng ho¸ TK 5112 Doanh thu b¸n thµnh phÈm TK5113 Doanh thu cung cÊp dÞch vô TK 5114 doanh thu b¸n hµng néi bé TK512 - Doanh thu b¸n hµng néi bé. Tµi kho¶n nµy cã néi dung gièng TK511, ®­îc sö dông trong c¸c ®¬n vÞ phô thuéc nh­ xÝ nghiÖp Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh c¸c kho¶n gi¶m gi¸, bít gi¸, håi khÊu cña viÖc b¸n hµng trong kú. TK333 thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép nhµ n­íc. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh quan hÖ thanh to¸n gi÷a doanh nghiÖp víi nhµ n­íc vµ c¸c kho¶n thuÕ, lÖ phÝ, phÝ. 2.1 C¸c ph­¬ng thøc tiªu thô. Ph­¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp: lµ ph­¬ng thøc giao hµng cho ng­êi mua trùc tiÕp t¹i kho hay t¹i c¸c ph©n x­ëng xuÊt cña doanh nghiÖp s¶n phÈm khi giao b¸n cho c¸c kh¸ch hµng ®­îc chÝnh thøc ®­îc coi lµ tiªu thô vµ ®¬n vÞ b¸n mÊt quyÒn së h÷u vÒ sè l­îng hµng nµy. Ph­¬ng thøc tiªu thô theo hîp ®ång theo ph­¬ng thøc nµý doanh nghiÖp sÏ chuyÓn hµng ®Õn ®Þa ®iÓm mµ ng­êi mua yªu cÇu ghi trong hîp ®ång, sè hµng chuyÓn ®i nµy vÉn thuéc quyÒn së h÷u c¶u doanh nghiÖp. Khi ®­îc ng­êi mua chÊp nhËn thanh to¸n (mét phÇn hay toµn bé) sè hµng ®· chuyÓn ®i th× míi gäi lµ tiªu thô. Ph­¬ng thøc tiªu thô ký göi: Giao hµng cho ®¹i lý chÝnh lµ biÕn t­íng cña ph­¬ng thøc b¸n bu«n chuyÓn hµng. Hµng ký göi ®­îc coi lµ "hµng göi ®i b¸n" vµ vÉn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp cho ®Õn khi chÝnh thøc tiªu thô. C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ®· ký, c¸n bé kinh doanh lËp phiÕu xuÊt kho göi hµng ®¹i lý. Khi kÕt thóc hîp ®ång ký göi hoÆc ®Õn thêi h¹n thanh to¸n hîp ®ång, ®¹i lý b¸n sÏ lËp quyÕt to¸n vµ göi cho doanh nghiÖp vÒ sè hµng ®· b¸n, sè tiÒn b¸n hµng vµ hoa hång ®¹i lý ®ã hµng ho¸ ®­îc coi lµ tiªu thô. Ph­¬ng thøc b¸n hµng tr¶ gãp: C¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n tiÒn b¸n hµng thu tiÒn trùc tiÕp vµ b¸n tr¶ chËm (b¸n chÞu). B¸n tr¶ gãp lµ mét hiÖn t­îng cña ph­¬ng thøc b¸n tr¶ chËm. Khi giao hµng cho ng­êi mua th× hµng ®­îc coi lµ tiªu thô ngay vµ doanh nghiÖp mÊt quyÒn së h÷u vÕ sè hµng ®ã. Doanh nghiÖp lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ hîp ®ång thanh to¸n ®Ó lµm c¨n cø giao hµng vµ nhËn tiÒn lÇn ®Çu, phÇn cßn l¹i ng­êi mua chÊp nhËn tr¶ dÇn ë kú tiÕp theo nh­ng ph¶i l·i suÊt nhÊt ®Þnh phÇn l·i thu trªn tiÒn hµng tr¶ dÇn bï ®¾p chi phÝ vèn t¨ng trong kh©u thanh to¸n vµ ®¬n vÞ phßng rñi ro cã thÓ x¶y ra. Ngoµi ra cßn cã ph­¬ng thøc tiªu thô hµng ®æi hµng vµ c¸c tr­êng hîp kh¸c ®­îc coi lµ tiªu thô. a. KÕ to¸n thµnh phÈm xuÊt tiªu thô theo gi¸ vèn. S¬ ®å kÕ to¸n thµnh phÈm xuÊt tiªu thô theo gi¸ vèn theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. TK154, 155 TK632 TK911 TrÞ gi¸ vèn hµng tiªu thô KÕt chuyÓn gi¸ vèn Thµnh phÈm xuÊt tiªu thô TK157 Gi¸ vèn TrÞ gi¸ vèn S¬ ®å kÕ to¸n thµnh phÈm xuÊt tiªu thô theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú TK631 TK632 TK911 1 4 TK155,157 2 3 (1) gi¸ trÞ thµnh phÈm xuÊt tiªu thô trong kú (2) gi¸ trÞ thµnh phÈm ch­a tiªu thô trong kú. (3) kÕt chuyÓn gi¸ vèn thµnh phÈm vµ thµnh phÈm göi b¸n tån ®Çu kú (4) kÕt chuyÓn gi¸ vèn thµnh phÈm xuÊt tiªu thô. b. KÕ to¸n doanh thu tiªu thô. Cïng víi viÖc ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thµnh phÈm xuÊt b¸n theo c¸c ph­¬ng thøc tiªu thô vµ viÖc ph¶n ¸nh trÞ gÝa vèn thµnh phÈm ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô, kÕ to¸n cßn ph¶i ph¶n ¸nh doanh thu b¸n hµng vµ c¸c kho¶n kh¸c cã liªn quan theo tõng ph­¬ng thøc b¸n hµng. S¬ ®å kÕ to¸n doanh thu tiªu thô theo ph­¬ng thøc tiªu thô trùc tiÕp, ph­¬ng thøc tiªu thô hîp ®ång. TK3331 1a 1b TK152, 153 2 TK111,112,131 TK333 (2,3) TK511, 512 (1a) Doanh thu tiªu thô kh«ng cã thuÕ GTGT (1b) ThuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép (2) Doanh thu tiªu thô trùc tiÕp b»ng vËt t­ hµng ho¸ (3) ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép (nÕu cã) S¬ ®å kÕ to¸n theo ph­¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý TK333 (2,3) TK511 TK111, 112, 131 TK641 TK3331 (2) 1a 1c 1b 1d (1a) Tæng gi¸ thanh to¸n tõ hoa hång ®¹i lý (1b) Hoa hång ®¹i lý (kh«ng cã thuÕ GTGT) (1c) Doanh thu b¸n hµng (1d) Sè thuÕ GTGT ph¶i nép (2) ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt khÈu ph¶i nép (nÕu cã) S¬ ®å kÕ toµn doanh thu tiªu thô theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp TK511 TK111, 112 TK3331 TK711 TK3331 1c 1d 1c 1a 1b 2 (1a) Sè tiÒn ng­êi mua tr¶ lÇn ®Çu. (1b) Sè tiÒn cßn ph¶i thu ë ngoµi mua (1c) Doanh thu theo gi¸ b¸n kh«ng tÝnh l·i (1d) ThuÕ lîi tøc tr¶ chËm (2) Thu tiÒn ë ng­êi mua c¸c kú sau. c. KÕ to¸n c¸c nghiÖp vô vÒ gi¶m doanh thu b¸n hµng Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh cã quy ®Þnh mét sè kho¶n gi¶m trõ doanh thu nh­ gi¶m gi¸ hµng b¸n, doanh thu h¹ng b¸n tr¶ l¹i ®iÒu nµý rÊt thuËn lîi cho c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕto¸n doanh thu ®­îc chÝnh x¸c, tuy cã lµm gi¶m doanh thu nh­ng l¹i chã nghÜa tÝch cùc ®èi víi b¸n hµng vµ t¨ng doanh sè b¸n. Do vËy viÖc theo dâi vµ kÕ to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ mét c¸ch hîp lý lµ cÇn thiÕt ®èi víi c«ng t¸c kÕ to¸n. KÕ to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu ¸p dông cho doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. S¬ ®å kÕ to¸n gi¶m gi¸, hµng b¸n tr¶ l¹i. TK111, 112, 131 TK531, 532 TK511 TK 3331 (1) 1a 1b 2 (1a) gi¶m gi¸, hµng b¸n tr¶ l¹i theo gi¸ kh«ng thuÕ (1b) ThuÕ GTGT ®Çu ra t­¬ng øng (1) Tæng sè tiÒn gi¶m gÝa hµng b¸n tr¶ l¹i c¶ thuÕ (2) Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¶m gi¸, doanh thu hµng b¸n tr¶ l¹i TK111, 112 ,131 TK 531, 532 TK511, 112 ,131 TK111, 112 ,3332 1 2 3 KÕ to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu ¸p dông cho doanh nghiÖp tÝnh thuÕ GTGT b»ng ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc ®èi víi c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt hay thuÕ xuÊt khÈu. (1) Sè gi¶m gi¸ hµng b¸n tr¶ l¹i chÊp nhËn choi ng­êi mua (2) Sè thuÕ xuÊt khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®­îc tr¶ l¹i b»ng tiÒn hay trõ vµo sè tiÒn ph¶i nép kú sau cña hµng tr¶ l¹i. (3) KÕt chuyÓn gi¶m gi¸ hµng b¸n, doanh thu hµng b¸n tr¶ l¹i. Víi hµng b¸n tr¶ l¹i, ngoµi viÖc ph¶n ¸nh doanh thu kÕ to¸n cßn ph¶n ¸nh trÞ gi¸ vèn cöa hµng b¸n tr¶ l¹i nh­ng tuú vµo ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n doanh nghiÖp ¸p dông lµ ph­¬ng ph¸p KKTX hay KK§K mµ viÖc ghi gi¸ vèn cöa hµng b¸n tr¶ l¹i cã kh¸c nhau. Víi doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn, ph¶n ¸nh gi¸ trÞ, vèn cöa hµng b¸n tr¶ l¹i Nî TK155: NhËp kho thµnh phÈm Nî TK157: Göi l¹i kho ng­êi mua Cã TK632: gi¸ vèn hµng tr¶ l¹i Víi doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú trÞ gi¸vèn cña hµng b¸n tr¶ l¹i nÕu nhËp kho hay göi t¹i kho cña ng­êi mua ®­îc x¸c ®Þnh t¹i thêi ®iÓm kiÓm kª hµng tån vµ ®­îc ghi nhËn theo sè hµng toßn cuèi kú. NÕu xö lý båi th­êng b¸n thu b»ng tiÒn, tÝnh vµo chi phÝ bÊt th­êng hay trõ vµo quü dù phßng tµi chÝnh th× ghi nh­ sau: Nî TK1388: C¸ nh©n båi th­êng. Nî TK334: Trõ vµo l­¬ng Nî TK821: TÝnh vµo chi phÝ bÊt th­êng. Nî TK415: Trõ vµo quü dù phßng tµi chÝnh Nî TK111,112: B¸n phÕ liÖu thu b»ng tiÒn Cã TK632: Gi¸ vèn hµng b¸n tr¶ l¹i ®· xö lý. d. KÕ to¸n chi phÝ b¸n hµng. Trong qu¸ tr×nh tiªu thu thµnh phÈm, doanh nghiÖp ph¶i chi tr¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ dÞch vô cho kh©u b¸n hµng: chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng, chi phÝ dông cô b¸n hµng, qu¶ng c¸o,nh÷ng chi phÝ ®ã gäi lµ chi phÝ b¸n hµng. KÕ to¸n sö dông TK641" chi phÝ b¸n hµng" ®Ó ph¶n ¸nh, tËp hîp vµ kÕt chuyÓn c¸c chi phÝ b¸n hµng. Tµi kho¶n 641 kh«ng cã sè d­ vµ ®­îc chi tiÕt thµnh c¸c tµi kho¶n TK 6411 - Chi phÝ nh©n viªn b¸n hµng. TK 6412 - Chi phÝ vËt liÖu bao b× TK6413 - Chi phÝ dông cô ®å dïng TK6414 - Chi phÝ khÊu hao TSC§ TK 6415- Chi phÝ b¶o hµnh. TK6417 - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK 6418 - Chi phÝ b»ng tiÒn. TK334, 338 TK 152, 153 TK 214 TK 142 (1), 335 TK641 TK111, 138 TK911 TK142(1422) Chi phÝ nh©n viªn Chi phÝ khÊu hao Chi phÝ vËt liÖu dông cô Chi phÝ dù to¸n Chi phÝ b¶o hµnh Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi Vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c Chi gi¶m chi phÝ b¸n hµng Chi phÝ chêi kÕt chuyÓn kÕt chuyÓn CFBH chê kÕt chuyÓn ph¸t sinh kú tr­íc KÕt chuyÓn toµn bé hoÆc mét phÇn nµo TK911 S¬ ®å kÕ to¸n chi phÝ b¸n hµng. TK 111, 112, 152, 155 TK331, 112, 111 e. Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan chung ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mµ kh«ng t¸ch riªng ®­îc mét ho¹t ®éng nµo. KÕ to¸n sö dông TK642 "Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp" ®Ó p¶Hµ Néi ¸nh chi phÝ qu¶n lý ph¸t sinh trong mät kú h¹ch to¸n vµ cuèi ký kÕt chuyÓn chi phÝ ®ã vaß tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. TK642 ®­îc chi tiÕt thµnh c¸c tiÓu kho¶n sau TK6421: Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý TK6422: Chi phÝ vËt liÖu qu¶n lý TK6423: Chi phÝ ®å dïng v¨n phßng TK 6424: Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh TK6425: ThuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ TK 6426: Chi phÝ dù phßng TK6427: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK6428: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. S¬ ®å kÕ to¸n chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (1) Chi phÝ nh©n viªn (2) Chi phÝ vËt liÖu dông cô (3) Chi phÝ khÊu hao. (4) Chi phÝ dù to¸n. (5) ThuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ ph¶i nép. (6) Chi phÝ dù phßng ph¶i thu khã ®ßi vµ dù phßgn gi¶m gi¸ hµng tån kho. (7) Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi vµ chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c. (8) Ghi gi¶m chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp (9) KÕt chuyÓn toµn bé hÆc mét phÇn vµo TK911. (10) Chi phÝ chê kÕt chuyÓn. (11) KÕt chuyÓn chi phÝ kú tr­íc chê kÕt chuyÓn. TK334, 338 TK152, 153 TK 214 TK1421, 335 TK333 TK139, 159 TK331, 112, 111 TK642 TK111, 138, 152 TK911 TK1422 1 2 3 4 5 6 7 11 10 g. KÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh chÝnhvµ s¶n xuÊt kinh doanh phô. Theo quy ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh th× kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n hµng thuÇn víi trÞ gi¸ vèn hµng b¸n, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. = - - Doanh thu thuÇn = - - KÕ to¸n sö dông TK911 "X¸c ®Þnh kÕt qu¶"dïng ®Ó ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña kinh doanh, ®­îc më chi tiÕt cho tõng ho¹t ®éng (ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ho¹t ®éng tµi chÝnh, ho¹t ®éng bÊt th­êng) vµ tõng lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô dÞch vô. S¬ ®å kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. TK632 TK911 TK511 TK641, 642 2 1 TK142 4a 4b 3 TK421 5a 5b (1) KÕt chuyÓn doanh thu thuÇn vÒ tiªu thô. (2) KÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng tiªu thô trong kú. (3) KÕt chuyÓn chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp trõ vµo thu nhËp. (4a) Chê kÕt chuyÓn. (4b) KÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. (5a) KÕt chuyÓn vµo tµi kho¶n x¸c ®Þnh kÕt qu¶. (5b) KÕt chuyÓn l·i vÒ tiªu thô. 3. Yªu cÇu qu¶n lý vµ tæ chøc kÕ to¸n thµnh phÈm vµ tiªu thô thµnh phÈm. 3.1 Yªu cÇu cña kÕ to¸n thµnh phÈm. XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ vai trß quan träng cña kÕ to¸n trong c«ng t¸c qu¶n lý, kÕ to¸n thµnh phÈm ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c yªu cÇu sau: - Ph¶n ¸nh vµ gi¸m s¸t t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n phÈm vÒ sè l­îng chÊt l­îng còng nh­ chñng lo¹i thµnh phÈm. - Ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh nhËp, xuÊt kho thµnh phÈm nh»m ®¸nh gi¸ ®óng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thµnh phÈm cña mét doanh nghiÖp nãi chung gåm nhiÒu lo¹i vµ cã ýªu cÇu vÒ b¶o qu¶n, qu¶n lý vµ dù tr÷ kh¸c nhau. V× vËy kÕ to¸n thµnh phÈm ph¶i ®­îc tæ chøc mét c¸ch hîp lý, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu chung cña kÕ toµn, kÕ to¸n thµnh phÈm cÇn tu©n thñ c¸c yªu cÇu sau ®óng sè l­îng, chÊt l­îng thµnh phÈm. Cã nh­ vËy míi x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña tõng ®¬n vÞ, ph©n x­ëng. Cã sè liÖu ®Ó so s¸nhvíi c¸c chØ tiªu kinh tÕ kh¸c vµ víi kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra. §ång thêi cã ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé theo tõng bé phËn s¶n xuÊt. - Ph¶i cã sù ph©n c«ng vµ kÕ hîp chÆt chÏ trong c¸c c«ng t¸c ghi chÐp kÕ to¸n thµnh phÈm gi÷a phßng kÕ to¸n vµ nh©n viªn h¹ch to¸n ë ph©n x­ëng, gi÷a kÕ to¸n vµ thñ kho...bëi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý liªn quan ®Õn nhiÒu bé phËn. H¹ch to¸n nhËp - xuÊt - tån kho thµnh phÈm ph¶i ®­îc ph¶n ¸nh theo gi¸ trÞ thùc tÕ, ®¶m b¶o cho c«ng t¸c kÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ®óng ®¾n. 3.2 §¸nh gi¸ thµnh phÈm. §¸nh gi¸ thµnh phÈm lµ c¬ së tæ chøc, qu¶n lý vµ h¹ch to¸n thµnh phÈm, tiªu thô thµnh phÈm vµ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô. Trong doanh nghiÖp, cã thÓ sö dông hai c¸ch ®¸nh gi¸: ®¸nh gi¸ thùc tÕ vµ ®¸nh gi¸ theo gi¸ h¹ch to¸n. a. §¸nh gi¸ theo gi¸ thùc tÕ Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm nhËp khoa bao gåm toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, nã ®­îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo tõng nguån nhËp. Thµnh phÈm do doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ t¹o nhËp kho ®­îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ thµnh c«ng x­ëng thùc tÕ bao gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung. Thµnh phÈm thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn ®¸nh gi¸ theo gi¸ thµnh thùc tÕ bao gåm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp (®em gia c«ng), chi phÝ thuª ngoµi gia c«ng vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh gia c«ng chÕ biÕn. b. §¸nh gi¸ thµnh phÈm theo gi¸ h¹ch to¸n. Ngoµi gi¸ thµnh thùc tÕ cña thµnh phÈm do yªu cÇu cña c«ng t¸c kÕ to¸n nhËp kho hµng ngµy nªn thµnh phÈm cßn ®­îc tÝnh theo gi¸ h¹ch to¸n. Gi¸ h¹ch to¸n lµ lo¹i gi¸ do doanh nghiÖp quy ®Þnh cã tÝnh chÊt æn ®Þnh. Gi¸ nµý chØ ®ù¬c dïng ®Ó ghi sæ kÕ to¸n thµnh phÈm hµng ngµý chø kh«ng ®­îc dïng ®Ó giao dÞch víi bªn ngoµi. Doanh nghiÖp cã thÓ lÊy gi¸ kÕ ho¹ch hoÆc gi¸ nhËp kho thèng nhÊt ®Ó lµm gi¸ h¹ch to¸n. Theo ph­¬ng nµý hµng ngµý kÕ to¸n ghi sæ vÒ c¸c nghiÖp vô nhËp xuÊt hµng theo gi¸ h¹ch to¸n. = x Cuèi kú sau khi ®· tÝnh ra gi¸ thùc tÕ cña thµnh phÈm nhËp kho kÕ to¸n sÏ tiÕn hµnh chØnh gi¸ h¹ch to¸n theo gi¸ thùc tÕ. §ång thêi x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho trong kú vµ tån kho cuèi kú theo c«ng thøc. = x Trong ®ã: = §èi víi thµnh phÈm xuÊt kho còng ®­îc thÓ hiÖn theo gi¸ thùc tÕ. V× thµnh phÈm nhËp kho cã thÓ theo nh÷ng gi¸ thùc tÕ kh¸c nhau ë tõng thêi ®iÓm kh¸c c«ng nghiÖp nhau trong kú h¹ch to¸n nªn ph¶i tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho. Cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau: + Ph­¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh. Gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm xuÊt kho ®­îc c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ thµnh phÈm nhËp kho theo tõng l«, tõng lÇn nhËp vµ sè l­îng xuÊt kho theo tõng lÇn. Ph­¬ng ph¸p nµu thÝch hîp víi doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n riªng tõng l« thµnh phÈm. + Theo ph­¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n. §©y lµ ph­¬ng ph¸p hay ®­îc sö dông nhÊt t¹i c¸c doanh nghiÖp do tÝnh tiÖn lîi vµ hiÖu qu¶ cña chóng. Tuy nhiªn ngay trong viÖc tÝnh gi¸ xuÊt theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n còng cã thÓ x¸c ®Þnh kh¸c nhau. HiÖn nay phæ biÕn 3 c¸ch x¸c ®Þnh sau: * TÝnh theo ®¬n gi¸ b×nh qu©n tån ®Çu kú §¬n gi¸ b×nh qu©n tån ®Çu kú = Gi¸ thùc tÕ xuÊt kho = Sè l­îng xuÊt kho x §¬n gi¸ b×nh qu©n ®Çu kú Ph­¬ng ph¸p nµý ®¬n gian ph¶n ¸nh kÞp thêi biÕn ®éng thµnh phÈm trong kú, tuy nhiªn kh«ng chÝnh x¸c v× kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng gi¸ c¶ kï nµy. * Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷. = x Trong ®ã: = Ph­¬ng ph¸p nµý tuy ®¬n gi¶n, dÔ lµm nh­ng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao, c«ng viÖc tÝnh to¸n dån vµo cuèi th¸ng, g©y ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt to¸n. * Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n liªn hoµn. = Ph­¬ng ph¸p nµy kh¾c phôc ®ù¬c nh­îc ®iÓm cña hai ph­¬ng ph¸p trªn võa chÝnh x¸c, võa cËp nhËt nh­ng nh­îc ®iÓm lµ tèn c«ng søc vµ tÝnh to¸n nhiÒu + Ph­¬ng ph¸p gi¸ trÞ thùc tÕ nhËp tr­íc, xuÊt tr­íc. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, sè thµnh phÈm nhËp tr­íc sÏ ®­îc xuÊt dïng hÕt míi xuÊt dïng ®Õn sè lÇn nhËp sau. Do ®ã, gi¸ thµnh phÈm xuÊt dïng ®­îc tÝnh hÕt theo gi¸ nhËp kho lÇn tr­íc, xong míi tÝnh theo gi¸ nhËp lÇn sau. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông cho nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt thµnh phÈm cã quy ®Þnh thêi h¹n b¶o hµnh. + Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ nhËp sau xuÊt tr­íc. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, sè thµnh phÈm sau sÏ xuÊt tr­íc. Do ®ã gi¸ xuÊt kho cña thµnh phÈm nhËp sau sÏ ®­îc tÝnh tr­íc, sau ®ã míi ®Õn gi¸ cña thµnh phÈm nhËp tr­íc. TrÞ gi¸ hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ lÇn nhËp ®Çu tiªn hoÆc theo gi¸ hµng tån kho cuèi kú (nªó cã). Ph­¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong tr­êng hîp cã l¹m ph¸t. 3.3 KÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm. KÕ to¸n chi tiÕt thµnh phÈm theo dâi cô thÓ tõng lo¹i, nhãm thËm chÝ tíi c¶ tõng thø thµnh phÈm ë tõng kho trªn c¶ hai chØ tiªu: hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ, theo ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm b._.