Kế toán hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại

Lêi më ®Çu * * * Hµng tån kho lµ mét bé phËn tµi s¶n l­u ®éng chiÕm mét gi¸ trÞ lín vµ cã vÞ trÝ quan träng trong toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh . Th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi vÒ hµng tån kho kh«ng nh÷ng gióp cho doanh nghiÖp trong thùc hiÖn vµ qu¶n lý c¸c nghiÖp vô kinh tÕ diÔn ra hµng ngµy, mµ cßn gióp cho doanh nghiÖp cã mét l­îng vËt t­, hµng hãa ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh diÔn ra b×nh th­êng, kh«ng g©y ø ®äng vèn vµ còng kh«ng lµm cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n.Tõ ®ã, cã kÕ ho¹ch vÒ tµi chÝnh cho viÖc mua s¾m cung cÊp hµng tån kho còng nh­ ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch tiªu thô hîp lý. ViÖc tÝnh ®óng gi¸ hµng tån kho cßn cã ý nghÜa v« cïng quan träng khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh. V× nÕu tÝnh sai lÖch gi¸ trÞ hµng tån kho sÏ lµm sai lÖch c¸c chØ tiªu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. Tr­íc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, vÊn ®Ò ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n cµng trë lªn cÇn thiÕt. Víi môc tiªu ®ã chóng ta ®· vµ ®ang nghiªn cøu dÇn tõng b­íc hoµn thiÖn hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n. §· cã rÊt nhiÒu chuÈn mùc kÕ to¸n vµ nhiÒu v¨n b¶n ban hµnh vµ quy ®Þnh h­íng dÉn thùc hiÖn viÖc h¹ch to¸n kÕ to¸n dùa theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ, phï hîp víi ®Æc ®iÓm vµ thùc tr¹ng kinh tÕ ViÖt Nam. Trong ®ã cã chuÈn mùc kÕ to¸n sè 02 (VAS 02) ra ®êi ®· ®­a ra c¸c qui ®Þnh vµ h­íng dÉn c¸c nguyªn t¾c vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh trªn l·nh thæ ViÖt Nam. V× nh÷ng lý do trªn mµ em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi KÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i” víi mong muèn gãp thªm ý kiÕn nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho vµ h¹ch to¸n kÕ to¸n nãi chung. Néi dung ®Ò ¸n gåm ba phÇn chÝnh: PhÇn mét : nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ kÕ to¸n hµng tån kho. PhÇn hai : Thùc tr¹ng kÕ to¸n hµng tån kho t¹i vn PhÇn ba : mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i.  PhÇn néi dung * * * PhÇn I. nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ kÕ to¸n hµng tån kho 1. Hµng tån kho vµ ph©n lo¹i hµng tån kho 1.1. Kh¸i niÖm Theo chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 02(VAS 02) ®­îc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 149/2001/Q§-BTC ngµy 31/12/2001: Hµng tån kho: Lµ nh÷ng tµi s¶n: a) §­îc gi÷ ®Ó b¸n trong kú s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th­êng; b) §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh dë dang; c) Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô dông cô ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô. 1.2. Ph©n lo¹i hµng tån kho Hµng ho¸ mua vÒ ®Ó b¸n: Hµng hãa tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng, hµng göi b¸n, hµng ho¸ göi ®i gia c«ng chÕ biÕn Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n S¶n phÈm dë dang: S¶n phÈm ch­a hoµn thµnh vµ s¶n phÈm hoµn thµnh ch­a lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm Nguyªn liÖu, vËt liªu,c«ng cô, dông cô tån kho, göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ ®· mua ®ang ®i trªn ®­êng Chi phÝ dë dang 1.3.C¸c tµi kho¶n sö dông trong kÕ to¸n hµng tån kho 1.3.1 Tµi kho¶n(TK) sö dông trong KÕ to¸n theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh k× a)Tµi kho¶n 156 :“Hµng hãa” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña c¸c lo¹i hµng ho¸ cña doanh nghiÖp. - TK 156 ®­îc chi tiÕt thµnh ba tiÓu kho¶n + TK 1561: “ Gi¸ mua hµng ho¸” + TK 1562: “ Chi phÝ thu mua hµng ho¸” + TK 1567: “ Hµng Ho¸ BÊt §éng S¶n” - KÕt cÊu cña TK 156 Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng hãa nhËp kho vµ chi phÝ thu mua hµng ho¸ ph¸t sinh trong kú Bªn cã : Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ xuÊt kho vµ chi phÝ mua hµng ph©n bæ cho hµng ho¸ b¸n ra trong kú Sè d­ Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ mua vµ chi phÝ mua hµng hãa cßn tån cuèi kú b) Tµi kho¶n 151: “Hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ cña c¸c lo¹i hµng ho¸, vËt t­ mua vµo ®· x¸c ®Þnh lµ hµng mua nh­ng ch­a vÒ nhËp kho hoÆc ®· vÒ ®Õn doanh nghiÖp nh­ng ®ang chê kiÓm nhËn nhËp kho. - KÕt cÊu cña TK 151 Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ ®ang ®i ®­êng Bªn Cã: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t­ ®ang ®i ®­êng ®· vÒ nhËp kho hoÆc ®· chuyÓn b¸n th¼ng cho kh¸ch hµng Sè d­ Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, vËt t­ ®· mua nh­ng cßn ®ang ®i ®­êng. c) Tµi kho¶n 157 “ Hµng göi b¸n” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸, thµnh phÈm ®· göi b¸n hoÆc chuyÓn ®Õn cho kh¸ch hµng, trÞ gi¸ dÞch vô, lao vô ®· hoµn thµnh bµn giao cho ng­êi ®Æt hµng nh­ng ch­a ®­îc thanh to¸n. - KÕt cÊu TK 157 Bªn Nî: TrÞ gi¸ hµng ho¸ ®· göi b¸n ch­a ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n Bªn Cã: TrÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ göi b¸n ®­îc chÊp nhËn thanh to¸n Sè d­ Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ ®· göi ®i nh­ng ch­a ®­îc x¸c ®Þnh lµ tiªu thô. 1.3.2 Tµi kho¶n sö dông trong KÕ to¸n theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn a) Tµi kho¶n 611 “Mua hµng” - TK nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh trÞ gi¸ hµng ho¸ mua vµo trong kú - TK nµy cã 2 tiÓu kho¶n . TK 6111: “ Mua nguyªn liÖu, vËt liÖu” TK 6112: “ Gi¸ mua hµng ho¸” - KÕt cÊu TK 611 Bªn Nî: + TrÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ tån ®Çu kú + TrÞ gi¸ hµng ho¸ mua vµo trong kú Bªn Cã: + TrÞ gi¸ thùc tÕ hµng ho¸ tån kho cuèi kú + Gi¶m gi¸ hµng mua vµ trÞ gi¸ hµng mua bÞ tr¶ l¹i + KÕt chuyÓn trÞ gi¸ hµng thùc tÕ hµng ho¸ vËt t­ tiªu thô vµ xuÊt dïng TK 611 cuèi kú kh«ng cã sè d­ b) Tµi kho¶n 156, 157, 151 C¸c TK nµy chØ sö dông ®Ó ph¶n ¸nh vµo thêi ®iÓm ®Çu kú vµ cuèi kú. Néi dung ghi chÐp cña c¸c TK nµy nh­ sau: Bªn Nî: Ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ hµng tån kho cuèi kú Bªn Cã: KÕt chuyÓn trÞ gi¸ thùc tÕ hµng tån kho ®Çu kú. 1.4 Tæ chøc sæ kÕ to¸n vµ ghi sæ kÕ to¸n 1.4.1 H×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký - Sæ c¸i a) §iÒu kiÖn vËn dông ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp cã qui m« nhá, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é c¸n bé nghiÖp vô kh«ng cao, sè l­îng c«ng viÖc kÕ to¸n, tµi kho¶n sö dông trong doanh nghiÖp Ýt vµ thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n b»ng thñ c«ng. b) Qui tr×nh ghi sæ Chøng tõ gèc vÒ hµng ho¸ ( PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) NhËt ký - Sæ c¸i TK 156,157 B¸o c¸o kÕ to¸n ThÎ(sæ kÕ to¸n) chi tiÕt tuú theo ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt mµ doanh nghiÖp sö dông Sæ tæng hîp chi tiÕt S¬ ®å sè:1 Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký – Sæ c¸i Ghi hµng ngµy Quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi kú Hµng ngµy c¨n cø vµo phiÕu nhËp kho, xuÊt kho hµng ho¸ kÕ to¸n ghi vµo NhËt ký- Sæ c¸i TK 156 vµ ghi vµo sæ chi tiÕt hµng ho¸ Cuèi kú kÕ to¸n céng sæ (thÎ) chi tiÕt hµng ho¸ ®Ó ghi vµo sæ tæng hîp chi tiÕt. Sæ nµy ®­îc ®èi chiÕu víi NhËt ký - Sæ c¸i cña tµi kho¶n cïng lo¹i Cuèi kú c¨n cø vµo NhËt ký - Sæ c¸i vµ sæ tæng hîp chi tiÕt ®Ó ghi vµo hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n. 1.4.2. H×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký chung a) §iÒu kiÖn vËn dông H×nh thøc nµy ¸p dông phï hîp víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mäi tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n vµ rÊt phï hîp víi doanh nghiÖp sö dông kÕ to¸n b»ng m¸y vi tÝnh. b) Qui tr×nh ghi sæ S¬ ®å sè: 2 Chøng tõ gèc vÒ hµng ho¸ ( PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) NhËt ký chung Sæ c¸i TK 156,157 B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh B¸o c¸o kÕ to¸n NhËt ký ®Æc biÖt Sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸ tuú theo ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n chi tiÕt sö dông Sæ tæng hîp chi tiÕt hµng ho¸ Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký chung Ghi hµng ngµy Quan hÖ ®èi chiÕu Ghi cuèi kú Hµng ngµy c¨n cø vµo chøng tõ gèc hµng ho¸ kÕ to¸n ghi vµo NhËt ký chung vµ sæ chi tiÕt hµng ho¸. Trªn c¬ së NhËt ký chung, kÕ to¸n ghi vµo sæ c¸i TK 156,157 NÕu doanh nghiÖp sö dông NhËt ký ®Æc biÖt th× tõ chøng tõ gèc hµng ho¸, kÕ to¸n ghi vµo sæ NhËt ký ®Æc biÖt, cuèi kú ghi vµo sæ c¸i TK 156,157. Cuèi th¸ng tõ sæ thÎ chi tiÕt hµng ho¸ kÕ to¸n vµo sæ tæng hîp chi tiÕt. Sæ nµy ®èi chiÕu víi sæ c¸i TK 156,157 Cuèi th¸ng c¨n cø vµo sæ c¸i TK 156,157 kÕ to¸n ghi vµo B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh Cuèi quý tõ b¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh, B¶ng tæng hîp chi tiÕt kÕ to¸n ghi vµo hÖ thèng B¸o c¸o kÕ to¸n. 1.4.3. H×nh thøc KÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ a) §iÒu kiÖn ¸p dông Phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp cã qui m« võa vµ lín víi mäi tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n vµ kh¸ phï hîp víi kÕ to¸n b»ng m¸y vi tÝnh b) Qui tr×nh ghi sæ S¬ ®å sè:3Chøng tõ gèc vÒ hµng ho¸ (PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) Chøng tõ ghi sæ (nhËp, xuÊt hµng ho¸) Sæ c¸i TK 156,157 B¶ng c©n ®èi sè ph¸t sinh B¸o c¸o kÕ to¸n Sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ Sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt hµng ho¸ tuú theo ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi tiÕt Sæ tæng hîp chi tiÕt hµng ho¸ Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc KÕ to¸n Chøng tõ ghi sæ Hµng ngµy c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng kª ph©n lo¹i Chøng tõ kÕ to¸n vµo sæ (thÎ) kÕ to¸n chi tiÕt vµ Chøng tõ ghi sæ . Tõ Chøng tõ ghi sæ kÕ to¸n ghi vµo sæ §¨ng ký chøng tõ ghi sæ Tõ sæ thÎ kÕ to¸n chi tiÕt, cuèi th¸ng kÕ to¸n ghi vµo b¶ng tæng hîp chi tiÕt. B¶ng nµy ®­îc ®èi chiÕu sæ c¸i tµi kho¶n liªn quan vµ lµ c¬ së ghi vµo B¸o c¸o kÕ to¸n. Tõ Chøng tõ ghi sæ, ®Þnh kú hoÆc cuèi th¸ng kÕ to¸n ghi vµo Sæ c¸i. Tõ Sæ c¸i ghi vµo B¶ng C©n ®èi sè ph¸t sinh b¶ng nµy ®­îc ®èi chiÕu víi sæ §¨ng ký chøng tõ ghi sæ vµ lµ c¬ së ghi vµo B¸o c¸o kÕ to¸n. 1.4.4. H×nh thøc KÕ to¸n NhËt ký - Chøng tõ a) §iÒu kiÖn ¸p dông H×nh thøc nµy ¸p dông phï hîp doanh nghiÖp qui m« lín, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kÕ to¸n t­¬ng ®èi cao vµ thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chñ yÕu b»ng thñ c«ng. b) Qui tr×nh ghi sæ S¬ ®å sè: 4Chøng tõ gèc cña hµng hãa (PhiÕu nhËp, phiÕu xuÊt) NhËt ký chøng tõ sè 1,2,4,5,10 NhËt ký chøng tõ sè 8 Sæ chi tiÕt TK 331 NhËt ký chøng tõ sè 5 B¶ng kª sè 8,9,10 Sæ c¸i TK156,157 B¸o c¸o kÕ to¸n Quy tr×nh ghi sæ theo h×nh thøc kÕ to¸n NhËt ký – Chøng tõ Hµng ngµy(hoÆc) ®Þnh kú c¨n cø vµo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng ph©n bæ hµng ho¸, kÕ to¸n ghi vµo b¶ng kª sè 8,9,10 , NhËt ký- Chøng tõ sè 1, 2, 3, 4, 6, 10 vµ sæ chi tiÕt TK 331. Tõ sæ chi tiÕt TK 331 cuèi kú ghi vµo NhËt ký- Chøng tõ sè 5 ®Ó tõ ®ã ghi vµo b¶ng kª sè 8, 9 Tõ NhËt ký- chøng tõ sè 8 cuèi kú ghi vµo b¶ng kª sè 8, 9 Cuèi quý c¨n cø vµo c¸c b¶ng kª vµ NhËt ký- Chøng tõ ghi vµo sæ c¸i TK 156,157 Cuèi kú tõ c¸c b¶ng kª , NhËt ký- Chøng tõ vµ sæ c¸i ghi vµo B¸o c¸o kÕ to¸n. 1.5. Kinh nghiÖm kÕ to¸n hµng tån kho ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi + Kinh nghiÖm kÕ to¸n Mü Trong kÕ to¸n Mü qu¸ tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ kiÓm kª ®Þnh kú vÒ c¬ b¶n gièng nh­ kÕ to¸n ViÖt Nam. Ngoµi ra nh»m gi¶m bít nh­îc ®iÓm cña mçi ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n ®Ó gióp cho kÕ to¸n gi¶m bít c«ng viÖc ghi chÐp mµ vÉn ®¶m b¶o n¾m ®­îc c¸c th«ng tin kÞp thêi vÒ t×nh h×nh biÕn ®éng hµng tån kho chÕ ®é kÕ to¸n Mü cßn cho phÐp c¸c c«ng ty ®­îc phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn söa ®æi. Theo nguyªn t¾c kÕ to¸n kh«ng kÓ doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn hay kiÓm kª ®Þnh kú, viÖc kiÓm tra cuèi kú ®­îc thùc hiÖn vµo cuèi n¨m, mçi n¨m tiÕn hµnh mét lÇn. Tuy nhiªn hÇu hÕt c¸c c«ng ty cÇn c¸c th«ng tin cËp nhËt vÒ hµng tån kho nh»m tr¸nh ®­îc sù thiÕu hôt, mÊt m¸t, tån ®äng qu¸ nhiÒu vÒ hµng tån kho, h¬n n÷a cã kÕ ho¹ch vÒ tµi chÝnh cho viÖc mua s¾m, cung cÊp hµng tån kho. Ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn söa ®æi ®· ®¸p øng ®Çy ®ñ ®­îc yªu cÇu nµy. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n trong doanh nghiÖp tiÕn hµnh ghi chÐp sè l­îng hµng tån kho t¨ng, gi¶m trong kú theo sè l­îng ( chØ theo sè l­îng) trªn sæ chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng tån kho. Qu¸ tr×nh nµy cho phÐp doanh nghiÖp cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc møc ®é tån kho vµo bÊt lú thêi ®iÓm nµo cña qu¸ tr×nh kinh doanh. PhÇn ii. thùc tr¹nG kÕ to¸n hµng tån kho ë viÖt nam Hµng tån kho rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tuú theo ®Æc ®iÓm cña mçi lo¹i mµ chóng ta cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho kh¸c nhau. Cã nh÷ng lo¹i hµng tån kho cã gi¸ trÞ lín yªu cÇu ph¶i ®­îc theo dâi vµ kª khai mçi lÇn nhËp xuÊt. Nh­ng còng cã nh÷ng lo¹i cã gi¸ trÞ nhá chØ cÇn kiÓm kª ®Þnh kú lµ ®ñ. Trªn c¬ së qu¶n lý hµng tån kho nh­ trªn mµ ®· h×nh thµnh nªn hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n tæng hîp hµng tån kho lµ ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú. ViÖc h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p nµo tuú thuéc vµo lo¹i h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp, lo¹i hµng mµ doanh nghiÖp kinh doanh, yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ tr×nh ®é cña kÕ to¸n doanh nghiÖp ®ã. ChÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam còng qui ®Þnh mçi doanh nghiÖp chØ ®­îc ¸p dông mét trong hai ph­¬ng ph¸p trªn. 2.1 ChuÈn mùc kÕ to¸n hµng tån kho t¹i ViÖt Nam hiÖn nay 2.1.1 Nh÷ng ®iÓm gièng nhau gi÷a IAS 02 vµ VAS 02 ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam 02 “hµng tån kho” ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng c¬ së nghiªn cøu vËn dông IAS 02 (söa ®æi n¨m 1993) vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ViÖt Nam, ®¶m b¶o ®­îc sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c quyÕt ®Þnh thuéc hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ LuËt thuÕ cña Nhµ n­íc ViÖt Nam. Do vËy, vÒ c¬ b¶n, nh÷ng néi dung cèt lâi vµ quan träng cña IAS 02 ®· ®­îc kÕ thõa trong VAS 02 , néi dung cña VAS 02 gÇn gièng nh­ IAS 02. 2.1.2.Nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a IAS 02 vµ VAS 02 Ngµy 18/12/2003 IAS söa ®æi n¨m 2003 ®· ra ®êi thay thÕ cho chuÈn mùc söa ®æi n¨m 1993 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/2005 vµ ®· cã mét sè ®iÓm kh¸c biÖt so víi chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam. TËp trung chñ yÕu lµ qui ®Þnh l¹i ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vµ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n ®èi víi ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸. a)Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ VAS 02 (còng nh­ IAS 02, söa ®æi n¨m 1993) cho phÐp tÝnh gi¸ hµng tån kho theo mét trong bèn ph­¬ng ph¸p sau : + Ph­¬ng ph¸p tÝnh theo gi¸ thùc tÕ ®Ých danh + Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn + Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc xuÊt tr­íc + Ph­¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tr­íc Tuy nhiªn, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh cña ph­¬ng ph¸p thay thÕ ®­îc chÊp nhËn LIFO chuÈn mùc còng qui ®Þnh thªm mét sè nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy. Do nh÷ng ®iÒu bÊt hîp lý vµ sù phøc t¹p khi sö dông ph­¬ng ph¸p LIFO nªn tõ l©u ph­¬ng ph¸p nµy ®· kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch ¸p dông. Do vËy IAS 02 söa ®æi n¨m 2003 chØ cßn cho phÐp tÝnh gi¸ hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p gi¸ ®Ých danh, b×nh qu©n gia quyÒn hoÆc FIFO. Nh­ vËy ph­¬ng ph¸p thay thÕ LIFO tõ nay kh«ng ®­îc ¸p dông n÷a.Uû ban ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ còng ®· ®­a ra mét sè c¬ së cho viÖc xo¸ bá ph­¬ng ph¸p nµy nh­ sau: Thø nhÊt : Ph­¬ng ph¸p LIFO dùa trªn gi¶ ®Þnh nh÷ng hµng tån kho míi nhÊt sÏ ®­îc xuÊt b¸n tr­íc, do ®ã nh÷ng hµng tån kho trong kho sÏ ®­îc coi lµ hµng cò nhÊt. §iÒu nµy trªn thùc tÕ ®· kh«ng ph¶n ¸nh ®óng dßng vËn ®éng cña hµng tån kho trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Tr­íc ®©y ph­¬ng ph¸p LIFO ®­îc sö dông nh­ mét gi¶i ph¸p ®Ó söa ch÷a cho khiÕm khuyÕt dÔ nhËn thÊy cu¶ m« h×nh kÕ to¸n truyÒn thèng(m« h×nh mµ gi¸ vèn hµng b¸n ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch tham kh¶o gi¸ b¸n lçi thêi cu¶ hµng tån kho ®a b¸n tõ tr­íc, trong khi doanh thu b¸n hµng l¹i ®­îc tÝnh theo gi¸ b¸n hiÖn t¹i). Do ®ã, ph­¬ng ph¸p LIFO ®· tõng ®­îc ®­a ra ¸p dông víi viÖc ®­a ra gi¶ ®Þnh kh«ng ®óng thùc tÕ vÒ sù vËn ®éng cña hµng tån kho. Giê ®©y, khi chuÈn mùc ®· qui ®Þnh hµng ho¸ xuÊt kho ph¶i tÝnh theo gi¸ thùc tÕ th× ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cßn c¬ së ®Ó tiÕp tôc vËn dông. Thø hai : viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p LIFO trong c¸c B¸o c¸o tµi chÝnh l¹i th­êng chØ v× môc tiªu thuÕ khãa( ¶nh h­ëng ®Õn chØ tiªu gi¸ vèn hµng b¸n ®­îc tÝnh to¸n b»ng c¸ch sö dông gi¸ b¸n gÇn ®©y nhÊt, sau ®ã lÊy doanh thu trõ ®i ®Ó x¸c ®Þnh lîi nhuËn gép. MÆt kh¸c, sö dông ph­¬ng ph¸p LIFO sÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ hµng tån kho ®­îc nhËn biÕt trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo m«t gi¸ trÞ Ýt cã quan hÖ víi c¸c møc chi phÝ gÇn ®©y vÒ hµng tån kho. b) Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ Mét thay ®æi chñ yÕu kh¸c cña IAS 02 so víi VAS 02 lµ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong viÖc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ®· ®­îc qui ®Þnh gép vµo IAS 02 cho thÊy tÇm quan träng cña viÖc nhÊt qu¸n ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho. Trong néi dung vÒ nguyªn t¾c nhÊt qu¸n l¹i kh«ng ®­îc qui ®Þnh trong VAS 02 mµ nã chØ ®­îc ®Ò cËp mét c¸ch chung nhÊt vÒ yªu cÇu cña nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong VAS 01 “ChuÈn mùc chung” (gièng nh­ IAS 01). Nh­ vËy, nguyªn t¾c nhÊt qu¸n trong IAS 02 ph¶i ®­îc hiÓu réng h¬n, ®ã lµ viÖc cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p nhãm kh¸c nhau cho c¸c nhãm hµng tån kho kh¸c nhau nh­ng ph¶i nhÊt qu¸n trong niªn ®é kÕ to¸n. Ch¼ng h¹n, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p FIFO cho mét sè lo¹i hµng tån kho gièng nhau cßn ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng tån kho kh¸c vÒ ®Æc tÝnh vµ môc ®Ých sö dông cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn. Tuy nhiªn, víi nh÷ng nhãm hµng tån kho kh¸c nhau vÒ vÞ trÝ ®Þa lý( ®Þa ®iÓm l­u tr÷ ) hoÆc nh÷ng qui ®Þnh vÒ thuÕ liªn quan th× vÉn ¸p dông ph­¬ng ph¸p nhÊt qu¸n. 2.2 Mét sè ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho sö dông ë viÖt nam 2.2.1 Nguyªn t¾c tÝnh gi¸ hµng tån kho 2.2.1.1. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho Hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ gèc. Tr­êng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. 2.2.1.2 Gi¸ gèc hµng tån kho Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®­îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ tr¹ng th¸i hiÖn t¹i. a) Chi phÝ mua: Chi phÝ mua cña hµng tån kho bao gåm gi¸ mua, c¸c lo¹i thuÕ kh«ng ®­îc hoµn l¹i, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n trong qu¸ tr×nh mua hµng, c¸c kho¶n hao hôt tù nhiªn trong ®Þnh møc vµ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc mua hµng tån kho. C¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i vµ gi¶m gi¸ hµng mua do hµng mua kh«ng ®óng qui c¸ch, phÈm chÊt ®­îc trõ khái chi phÝ mua. b) Chi phÝ chÕ biÕn Chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn hÖ trùc tiÕp ®Õn s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ nguyªn liÖu thµnh phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng kh«ng thay ®æi theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ khÊu hao, chi phÝ b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng … vµ chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh ë c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt chung biÕn ®æi lµ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, th­êng thay ®æi trùc tiÕp theo sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt, nh­ chi phÝ nguyªn liÖu vËt liÖu gi¸n tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng gi¸n tiÕp. Chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®­îc dùa trªn c«ng suÊt b×nh th­êng cña m¸y mãc s¶n xuÊt. C«ng suÊt b×nh th­êng lµ sè l­îng s¶n phÈm ®¹t ®­îc ë møc trung b×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th­êng. Tr­êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra cao h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh ®­îc ph©n bæ cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. Tr­êng hîp møc s¶n phÈm thùc tÕ s¶n xuÊt ra thÊp h¬n c«ng suÊt b×nh th­êng th× chi phÝ s¶n xuÊt chung cè ®Þnh chØ ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ chÕ biÕn cho mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm theo møc c«ng suÊt b×nh th­êng. Kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ®­îc ph©n bæ ®­îc ghi nhËn lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. c) Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c Chi phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c ngoµi chi phÝ mua vµ chi phÝ chÕ biÕn hµng tån kho. d) Chi phÝ kh«ng tÝnh vµo gi¸ gèc hµng tån kho Chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c ph¸t sinh trªn møc b×nh th­êng. Chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån kho trõ c¸c kho¶n chi phÝ b¶o qu¶n hµng tån cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo. Chi phÝ b¸n hµng . Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. e) Chi phÝ cung cÊp dÞch vô Chi phÝ cung cÊp dÞch vô bao gåm chi phÝ qu¶n lý nh©n viªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan trùc tiÕp ®Õn viÖc cung cÊp dÞch vô, nh­ chi phÝ gi¸m s¸t vµ c¸c chi phÝ chung cã liªn quan. Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ kh¸c liªn quan ®Õn b¸n hµng vµ qu¶n lý doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ cung cÊp dÞch vô. 2.2.2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho ViÖc tÝnh gi¸ hµng tån kho ®­îc ¸p dông theo mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau: a) Ph­¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh Theo ph­¬ng ph¸p nµy doanh nghiÖp ph¶i biÕt ®­îc c¸c ®¬n vÞ hµng ho¸ tån kho vµ c¸c ®¬n vÞ hµng ho¸ xuÊt b¸n thuéc nh÷ng lÇn mua nµo vµ dïng ®¬n gi¸ cña nh÷ng lÇn mua ®ã ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ cña hµng tån kho cuèi kú. Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu, hµng ho¸ nhËp kho ®­îc c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ hµng hãa vËt liÖu nhËp kho theo tõng l« hµng, tõng lÇn nhËp vµ sè l­îng xuÊt kho theo tõng lÇn Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã Ýt lo¹i mÆt hµng, mÆt hµng æn ®Þnh vµ nhËn diÖn ®­îc, ®¬n gi¸ hµng tån kho lín cã gi¸ trÞ cao. b) Ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ ( b×nh qu©n gia quyÒn ) Theo gi¸ trÞ tõng lo¹i hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ b×nh qu©n cã thÓ ®­îc tÝnh theo thêi kú hoÆc ngay sau khi nhËp l« hµng vÒ. Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n c¨n cø vµo ®¬n gi¸ thùc tÕ cña hµng xuÊt kho còng nh­ lµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña hµng tån kho. §¬n gi¸ hµng ho¸ thùc tÕ b×nh qu©n TrÞ gi¸ hµng ho¸ tån §K + TrÞ gi¸ hµng nhËp trong kú Sè l­îng hµng tån §K + Sè l­îng hµng nhËp trong kú = Khi sö dông ph­¬ng ph¸p nµy trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú chÞu ¶nh h­ëng bëi gi¸ cña hµng tån kho ®Çu kú vµ gi¸ mua cña hµng ho¸ trong kú. Nh­ vËy ph­¬ng ph¸p nµy cã xu h­íng che giÊu sù biÕn ®éng cña gi¸ c) Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc- xuÊt tr­íc(FIFO) Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®­îc mua tr­íc hoÆc s¶n xuÊt tr­íc sÏ ®­îc xuÊt b¸n vµ sö dông tr­íc, hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt gÇn thêi ®iÓm cuèi kú. Do vËy, gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm ®Çu kú, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cu¶ hµng nhËp kho ë thêi ®iÓm lËp cuèi kú hoÆc gÇn cuèi kú cßn tån kho. d) Ph­¬ng ph¸p nhËp sau- xuÊt tr­íc (LIFO) Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông dùa trªn gi¶ ®Þnh lµ hµng tån kho ®­îc mua sau hoÆc s¶n xuÊt sau th× ®­îc xuÊt tr­íc, vµ hµng tån kho cßn l¹i cuèi kú lµ hµng tån kho ®­îc mua hoÆc s¶n xuÊt tr­íc ®ã. Theo ph­¬ng ph¸p nµy th× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cña l« hµng nhËp sau hoÆc gÇn sau cïng, gi¸ trÞ cña hµng tån kho ®­îc tÝnh theo gi¸ cu¶ hµng nhËp kho ®Çu kú hoÆc gÇn ®Çu kú cßn tån kho. 2.3 H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn 2.3.1.Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn a) Néi dung H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn lµ ph­¬ng ph¸p theo dâi ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh th­êng xuyªn liªn tôc, cã hÖ thèng t×nh h×nh t¨ng gi¶m hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n sau mçi lÇn ph¸t sinh nghiÖp vô nhËp, xuÊt. b) §Æc ®iÓm Khi ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n sö dông c¸c tµi kho¶n hµng tån kho ®Ó ph¶n ¸nh t×nh h×nh vµ sù biÕn ®éng cña vËt t­, hµng ho¸. Nh­ vËy, gi¸ trÞ hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo trong kú kÕ to¸n cßn kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ cuèi kú lµ c¬ së ®Ó so s¸nh ®èi chiÕu víi sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n. NÕu cã chªnh lÖch gi÷a sè liÖu trªn sæ, kÕ to¸n ph¶i t×m nguyªn nh©n ®Ó xö lý kÞp thêi. Do ®ã, ph­¬ng ph¸p nµy gióp c¸c nhµ qu¶n lý lËp kÕ ho¹ch trong t­¬ng lai. Ph­¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, tiÕn hµnh ®ång thêi nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh vµ kinh doanh mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao. Ph­¬ng ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ cung cÊp th«ng tin vÒ hµng tån kho mét c¸ch kÞp thêi, qu¶n lý mét c¸ch chÆt chÏ ®¶m b¶o an toµn cho tµi s¶n tån kho. Tuy nhiªn ph­¬ng ph¸p nµy còng cã nh­îc ®iÓm lµ khèi l­îng ghi chÐp cu¶ kÕ to¸n nhiÒu nªn chØ thÝch hîp ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñng lo¹i vËt t­ hµng hãa vµ cã gi¸ trÞ thÊp. 2.3.2. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n S¬ ®å h¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª TK 1561 TK 331,111 TK 111,112,331 khai th­êng xuyªn Kho¶n chiÕt khÊu hoÆc gi¶m gi¸ nhËp NhËn trùc tiÕp TK 632 TK 151 XuÊt b¸n trùc tiÕp Hµng mua ®ang ®i ®­êng vÒ TK 333 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép TK 157 XuÊt göi b¸n TK 411 §­îc cÊp biÕu tÆng nhËn vèn gãp TK 1381 TK 331,111,112 TrÞ gi¸ thùc nhËp TrÞ gi¸ theo chøng tõ ThiÕu hôt trong kiÓm kª TK 3381 TK 3381 TK 412 ThiÕu Thõa Chªnh lÖch gi¶m do ®¸nh gi¸ l¹i TK 3381 TK 661 Thõa trong kiÓm kª TrÞ gi¸ hµng tån kho ®Çu kú kÕt chuyÓn Chªnh lÖch t¨ng do ®¸nh gi¸ l¹i TK 412 TK 611 TrÞ gi¸ hµng ho¸ tån kho cuèi kú kÕt chuyÓn S¬ ®è sè 5 S¬ ®å sè: 6 S¬ ®å h¹ch to¸n TK 1562 “ Chi phÝ thu mua hµng ho¸” TK 334,338,214,152, 111,112 TK 1562 TK 632 TËp hîp chi phÝ thu mua hµng ho¸ ph¸t sinh Ph©n bæ chi phÝ mua hµng cho hµng ®· b¸n ra ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn ·UA S¬ ®å sè: 7 S¬ ®å h¹ch to¸n TK 157 “ Hµng göi b¸n” TK 1561 TK 157 TK 632 XuÊt kho hµng ho¸ göi b¸n Hµng göi b¸n ®· x¸c ®Þnh ®­îc tiªu thô TK 331,111,112 Hµng ho¸ mua xong göi b¸n ngay TK 1561 Hµng göi b¸n nhËp l¹i kho TK 151 Hµng ho¸ mua xong göi b¸n ngay 2.4 H¹ch to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú 2..4.1. Néi dung vµ ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú a)Néi dung Theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n kh«ng ghi chÐp, ph¶n ¸nh th­êng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng tån kho. Cuèi kú c¨n cø kÕt qu¶ kiÓm kª hµng ho¸, kÕ to¸n x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng tån kho cuèi kú vµ trÞ gi¸ hµng ho¸ xuÊt kho trong kú. TrÞ gi¸ hµng xuÊt trong kú ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: TrÞ gi¸ hµng xuÊt = Tæng gi¸ trÞ hµng nhËp + Chªnh lÖch trÞ gi¸ hµng tån kho ®Çu vµ cuèi kú b) §Æc ®iÓm Sö dông ph­¬ng ph¸p nµy, sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n lu«n khíp víi kÕt qu¶ kiÓm kª, ®ång thêi c«ng viÖc kÕ to¸n ®¬n gi¶n. Tuy nhiªn, kÕ to¸n kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc trÞ gi¸ hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n ë bÊt kú thêi ®iÓm nµo trong kú. KÕ to¸n sÏ gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh hµng thõa thiÕu ë kh©u b¶o qu¶n ë kho hµng còng nh­ c¸c quÇy hµng. Ph­¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i kinh doanh nhiÒu mÆt hµng víi nhiÒu chñng lo¹i quy c¸ch kh¸c nhau, kinh doanh c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ nhá. 2.4.2 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n S¬ ®å sè: 8 S¬ ®å kÕ to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p TK 151,156,157 TK 6112 TK 111,112,331 Kho¶n chiÕt khÊu gi¶m gi¸ hoÆc sè hµng tr¶ l¹i cho ng­êi b¸n TrÞ gi¸ hµng ho¸ hiÖn cã ®Çu kú kÕt chuyÓn TK 111,112,331 TK 151,156,157 TrÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp trong kú TrÞ gi¸ hµng ho¸ hiÖn cßn vµo cuèi kú TK 632 TrÞ gi¸ hµng ®· b¸n ®­îc trong kú TK 3381 TK 1381 Thõa ThiÕu TK 333 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép cho hµng nhËp KiÓm kª ®Þnh kú 2.5 KÕ to¸n dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Cuèi niªn ®é kÕ to¸n c¨n cø vµo møc trÝch dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho Nî Tk 632 Cã Tk 159 Cuèi niªn ®é nÕu x¶y ra gi¶m gi¸ KÕ to¸n ghi: Nî TK 151,152,153 Cã TK 159 NÕu møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cuèi niªn ®é sau lín h¬n møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· ®­îc trÝch lËp n¨m tr­íc th× cÇn lËp bæ xung Nî Tk 632 Cã TK 159 NÕu møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho cuèi niªn ®é sau nhá h¬n møc dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ®· ®­îc trÝch lËp n¨m tr­íc th× cÇn tiÕn hµnh hoµn nhËp dù phßng Nî Tk 159 Cã Tk 632 2.6 KÕ to¸n KiÓm Kª ph¸t hiÖn thiÕu hµng tån kho Tr­êng hîp khi kiÓm kª hµng tån kho ph¸t hiÖn thiÕu , ch­a x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n chê xö lý, KÕ to¸n ghi : Nî TK 1381 Cã TK 156 Khi cã biªn b¶n xö lý ®èi víi tµi s¶n thiÕu, c¨n cø vµo biªn b¶n xö lý ghi: Nî TK 334: sè tiÒn båi th­êng trõ vµo l­¬ng Nî TK 1388: PhÇn b¾t båi th­êng Nî c¸c TK liªn quan ( Theo biªn b¶n xö lý) Nî TK 632: ( TrÞ gi¸ hao hôt, mÊt m¸t cña hµng tån kho sau khi trõ sè båi th­êng theo quyÕt ®Þnh xö lý) Cã TK 1381: ( Tµi s¶n thiÕu chê xö lý) Tr­êng hîp tµi s¶n ph¸t hiÖn thiÕu ®· x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n vµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm th× c¨n cø nguyªn nh©n hoÆc ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm båi th­êng. KÕ to¸n ghi Nî TK 1388: ( Sè ph¶i båi th­êng) Nî TK 334: ( Sè båi th­êng trõ vµo l­¬ng) Nî Tk 632: ( Gi¸ trÞ hao hôt, mÊt m¸t cña hµng tån kho sau khi trõ sè thu båi th­êng theo quyÕt ®Þnh xö lý) Cã TK 154: Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang Cã TK 156: Hµng ho¸ tån kho PhÇn III – nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ mét sè ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho 3.1. Nh÷ng v­íng m¾c trong chÕ ®é kÕ to¸n hµng tån kho HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn nay ®­îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 1141/TC/Q§C§KT ngµy 1/11/1995 vµ quyÕt ®Þnh 15/2006/Q§-BTC ngµy 20/03/2006 ®· qui ®Þnh néi dung vµ ph­¬ng ph¸p ghi chÐp trªn c¸c tµi kho¶n liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho. Qui ®Þnh vÒ h¹ch to¸n hµng tån kho theo c¸c ph­¬ng ph¸p hiÖn nay ®· ®¸p øng ®­îc ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh nhu cÇu vÒ th«ng tin cho qu¶n lý. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ghi chÐp, ph¶n ¸nh cña kÕ to¸n còng nh­ c«ng t¸c kiÓm tra. HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n nµy còng cho thÊy sù phï hîp vµ thÝch øng víi yªu cÇu vµ ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thÓ hiÖn ®­îc sù vËn dông cã tÝnh chän läc c¸c chuÈn mùc, nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ kÕ to¸n quèc tÕ vµo ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm nãi trªn, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay vÉn cßn tån t¹i nhiÒu nh­îc ®iÓm cÇn ph¶i kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn. Cô thÓ lµ: 3.1.1. Ch­a cã sù nhÊt qu¸n vÒ néi dung ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n HÖ thèng tµi kho¶n ViÖt Nam qui ®Þnh néi dung ph¶n ¸nh trªn hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n cßn ch­a t­¬ng xøng.Trong doanh nghiÖp th­¬ng m¹i cÇn ph¶i h¹ch to¸n riªng chi phÝ thu mua vµ gi¸ mua cña hµng ho¸ ®Ó ph©n bæ cho phÝ thu mua cho hµng ho¸ ®· tiªu thô nh­ng hÖ thèng tµi kho¶n nµy míi qui ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy TK 156 ®­îc chi tiÕt thµnh 3 tiÓu kho¶n : TK 1561: “Gi¸ mua hµng ho¸” TK 1562: “Chi phÝ thu mua hµng ho¸” TK 1567: “ Hµng ho¸ BÊt ®éng s¶n” Theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú gi¸ trÞ hµng mua vµ chi phÝ thu mua cïng ®­îc ph¶n ¸nh vµo TK 611(6112): “ Mua hµng ho¸” Nh­ vËy, ®· cã sù kh«ng thèng nhÊt vÒ qui ®Þnh kÕ to¸n chi phÝ thu mua vµ ph¶n ¸nh trÞ gi¸ thùc tÕ cña hµng ho¸ mua vµo trªn c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n tæng hîp. 3.1.2 HÖ thèng Tµi kho¶n cßn cång kÒnh vµ qui tr×nh h¹ch to¸n cßn phøc t¹p Mét trong nh÷ng yªu cÇu cña viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n lµ lµm sao cã thÓ ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu th«ng tin cho qu¶n lý vµ tiÖn lîi cho qui tr×nh h¹ch to¸n. Sao cho khèi l­îng c«ng viÖc Ýt nhÊt nh­ng vÉn ph¶i ®¶m b¶o ®Çy ®ñ th«ng tin cho nhµ qu¶n lý. Tuy nhiªn viÖc qui ®Þnh ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n ph©n biÖt gi÷a hai ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n nh­ hiÖn nay lµm cho hÖ thèng tµi kho¶n thªm cång kÒnh phøc t¹p khèi l­îng c«ng viÖc kÕ to¸n nhiÒu. Víi qui ®Þnh hiÖn nay theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú c¸c tµi kho¶n hµng tån kho chØ ®­îc sö dông ®Ó kÕt chuyÓn sè d­ ®Çu kú vµ cuèi kú ph¶i ch¨ng ®· t¹o nªn sù l·ng phÝ trong viÖc ghi chÐp. ViÖc qui ®Þnh nh­ vËy lµm cho viÖc theo dâi chi tiÕt c¸c lo¹i hµng tån kho trë lªn khã kh¨n h¬n. Theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n kh«ng ghi chÐp ph¶n ¸nh th­êng xuyªn liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng ho¸ tån kho mµ._.