Học thuyết hình thái Kinh tế - Xã hội với việc nhận thức tính tất yếu của sự lựa chọn con đường đi lên Chủ nghĩa xã hội của Việt Nam

Lêi më ®Çu LÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm kh¸c nhau vµ ®Æc biÖt lµ tr­íc nh÷ng biÕn ®éng to lín cña thÕ giíi .Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ngµy nay ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng víi tr×nh ®é ngµy cµng cao ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ thÕ giíi ,quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi .Mçi quèc gia ,mçi d©ntéc ®Òu cã nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn trong ®ã ,nh÷ng ­u thÕ vÒ vèn ,c«ng nghÖ thÞ tr­êng thuéc vÒ c¸c n­íc ph¸t triÓn buéc c¸c nø¬c chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triªn ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc to lín .Trong quan hÖ quèc tÕ ,xu h­íng hoµ b×nh ,æn ®Þnh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña c¸c quèc gia ,d©n téc trªn thÕ giíi .C¸c n­íc ®Òu dµnh ­u tiªn cho ph¸t triÓn kinh tÕ ,coi t¨ng tr­ëng kinh tÕ , cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc t¨ng c­êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia ®ång thêi tham gia vµo qu¸ tr×nh hîp t¸c ,liªn kÕt khu vùc vµ thÕ giíi trong mäi lÜnh vùc .Do ®ã §¶ng vµ nhµ n­íc ®· kÞp thêi x¸c ®Þnh thêi c¬ vµ th¸ch thøc ®èi víi n­íc ta .Do n­íc ta lµ n­íc cã nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu ®¹t ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i ®æi míi .ChÝnh v× vËy c«ng nghiÖp ho¸ -hiÖn ®¹i ho¸ cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi n­íc ta ,lµ nÊc thang chñ yÕu trªn con ®­êng ph¸t triÓn cña ViÖt Nam .§¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh :"x©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp s¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i ,c¬ cÊu kÞnh tÕ hîp lý ,quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé ,phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao ,quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c ,d©n giµu n­íc m¹nh ,x· héi c«ng b»ng v¨n minh “.Môc tiªu ®­êng lèi ®ã lµ sù vËn dông quan ®iÓm ,nguyªn lý triÕt häc M¸c lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña n­íc ta ,lµ sù thÓ hiÖn vÓ luËn ®iÓm cña lªnin vÒ kh¶ n¨ng tiÕn lªn chñ nghÜa x· héibá qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa .Vµ ®ã còng lµ môc tiªu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta Nh»m gi¶i thÝch nh÷ng v­íng m¾c nªu trªn trong ph¹m vi bµi tiÓu luËn nµy em xin ®Ò cËp ®Õn ®Ò tµi : “Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi víi viÖc nhËn thøc tÝnh tÊt yÕu cña sù lùa chän con ®­êng ®i lªn CNXH cña ViÖt Nam”.Tuy nhiªn ®©y lµ bµi tiÓu luËn ®Çu tiªn ®ång thêi ®ã còng lµ ®Ò tµi cã néi dung phøc t¹p vµ réng lín .V× vËy bµi tiÓu luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt ,rÊt mong nhËn ®­îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó gãp phÇn lµm cho bµi tiÓu luËn cã ®Çy ®ñ néi dung vµ s©u s¾c h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h­íng dÉn gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o -gi¶ng viªn bé m«n triÕt häc M¸c –Lª Nin .Tr­êng ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. NéI DUNG I/H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c -Lª Nin Trong lÞch sö t­ t­ëng nh©n lo¹i tr­íc M¸c ®· cã kh«ng Ýt c¸ch tiÕp cËn ,khi nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi .XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau ,víi nh÷ng ý t­ëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n chia lÞch sö tiÕn ho¸ cña x· héi theo nh÷ng c¸ch thøc kh¸c nhau: nhµ triÕt häc duy t©m Hª-ghen (1770-1831) ph©n chia lÞch sö x· héi loµi ng­êi thµnh 3 thêi kú chñ yÕu (thêi kú ph­¬ng §«ng ,thêi kú Cæ §¹i vµ thêi kú Gree-ma-ni); nhµ x· héi chñ nghÜa kh«ng t­ëng Ph¸p Phu-ri-ª (1772-1837) chia lÞch sö x· héi thµnh 4 giai ®o¹n (giai ®o¹n m«ng muéi,giai ®o¹n d· man ,giai ®o¹n gia tr­ëng,giai ®o¹n v¨n minh ). Mäi ng­êi còng ®· quen víi nh÷ng kh¸i niÖm thêi ®¹i ®å ®¸ ,thêi ®¹i m¸y h¬i n­íc ...vµ gÇn ®©y lµ nÒn v¨n minh :n«ng nghiÖp ,c«ng nghiÖp ,hËu c«ng nghiÖp. Mçi c¸ch tiÕp cËn trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lý nhÊt ®Þnh do ®ã ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh.Nh­ng ch­a nãi lªn b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña x· héi mét c¸ch toµn diÖn ,tæng thÓ do ®ã cã nh÷ng h¹n chÕ . Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn tæng thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö ,c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®· vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu lÞch sö x· héi ,®­a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ ®· h×nh thµnh nªn häc thuyÕt vÒ "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi".Häc thuyÕt ®· v¹ch râ kÕt cÊu c¬ b¶n vµ phæ biÕn cña mäi x· héi ,quy luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu cña x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh ,víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã thÝch øng víi lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ víi mét kiÕn tróc th­îng tÇng ®­îc x©y d­ng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã. B»ng sù kÕ thõa cã chän läc tÊt c¶ nh÷ng thµnh qu¶ vÒ triÕt häc x· héi cña c¸c bËc tiÒn bèi, b»ng nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu tØ mØ vÒ qu¸ tr×nh lÞch sö cña loµi ng­êi, nhÊt lµ lÞch sö cña x· héi t­ b¶n, C.M¸c ®· x©y dùng nªn häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi bao gåm nh÷ng quan ®iÓm: s¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn; lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ;c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng, tøc lµ toµn bé c¸c yÕu tè cÊu thµnh bé mÆt cña thêi ®¹i:chÝnh trÞ ,kinh tÕ ,v¨n ho¸,x· héi ,khoa häc ,kü thuËt...Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi víi t­ c¸ch lµ "hßn ®¸ t¶ng "cña x· héi häc M¸c xÝt nãi chung cho phÐp chóng ta h×nh dung qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tõ thÊp ®Õn cao ®ã lµ: h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi céng s¶n nguyªn thuû ,chiÕm h÷u n« lÖ ,phong kiÕn ,t­ b¶n chñ nghÜa vµ ngµy nay lµ h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi céng s¶n chñ nghÜa .H×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cò ®­îc thay thÕ b»ng h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi míi cao h¬n ,tiÕn bé h¬n .Qóa tr×nh ®ã diÔn ra theo c¸c quy luËt kh¸ch quan chø kh«ng ph¶i theo ý muèn chñ quan cña con ng­êi .Theo Lª-Nin :"chØ cã ®em quy nh÷ng quan hÖ x· héi vµo nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, vµ ®em qui nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt vµo tr×nh ®é cña nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt th× ng­êi ta míi cã ®­îc mét c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó quan niÖm sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö - tù nhiªn". H×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cã tÝnh lÞch sö , cã sù ra ®êi ph¸t triÓn vµ diÖt vong . Nghiªn cøu con ®­êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®­îc qui ®Þnh bëi qui luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt , chóng ta nh×n thÊy l«gÝc cña lÞch sö thÕ giíi . V¹ch ra con ®­êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö , ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ ®· gi¶i thÝch ®­îc râ rµng sù ph¸t triÓn cña x· héi trong mét thêi ®iÓm cña lÞch sö. §Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶ nh÷ng nh©n tè b¶n chÊt cã tham gia trong sù t¸c ®éng lÉn nhau . Cã nhiÒu nguyªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch sö cã tÝnh ®a d¹ng §iÒu kiÖn cña m«i tr­êng ®Þa lÝ cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. Còng kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè nh­ nhµ n­íc , tÝnh ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ , cña truyÒn thèng , cña hÖ t­ t­ëng vµ t©m lÝ x· héi ...®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö. 1. S¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi S¶n xuÊt lµ ho¹t ®Æc tr­ng riªng cã cña con ng­êi vµ cña x· héi loµi ng­êi.§ã lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých vµ kh«ng ngõng s¸ng t¹o cña con ng­êi theo ¡ng ghen "®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n gi÷a x· héi loµi ng­êi víi x· héi loµi vËt lµ ë chç :loµi vËt may l¾m chØ h¸i l­îm ,trong khi con ng­êi s¶n xuÊt ". S¶n xuÊt vËt chÊt x· héi lµ qu¸ tr×nh con ng­êi sö dông c«ng cô lao ®éng(trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) vµo tù nhiªn ,c¶i biÕn c¸c d¹ng vËt chÊt cña giíi tù nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i x· héi,nh»m tho¶ m·n nhu cÇn tån t¹i vµ ph¸t triÓn –nhu cÇu phong phó vµ v« tËn cña con ng­êi. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt t¹o ra t­ liÖu sinh ho¹t nh»m duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi nãi chung còng nh­ tõng c¸ thÓ con ng­êi nãi riªng. Tuy nhiªn ,ngoµi chøc n¨ng ®Çu tiªn vµ trùc tiÕp ®ã "lao ®éng cßn lµ mét c¸i g× lín lao h¬n thÕ n÷a. "B»ng viÖc "s¶n xuÊt ra nh÷ng t­ liÖu sinh ho¹t cña m×nh ,con ng­êi ®· gi¸n tiÕp s¶n xuÊt ra chÝnh ®êi sèng vËt chÊt cña m×nh". ¡ng ghen kh¼ng ®Þnh "lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Çu tiªn cña toµn bé ®êi sèng loµi ng­êi". Tr¶i qua lÞch sö l©u dµi trinh phôc giíi tù nhiªn ,con ng­êi ngµy cµng hiÓu râ h¬n søc m¹nh cña m×nh .Cïng víi viÖc c¶i biÕn thÕ giíi xung quanh ,con ng­êi còng ®ång thêi c¶i biÕn b¶n th©n m×nh vµ c¸c quan hÖ gi÷a con ng­êi víi nhau nh»m lµm cho viÖc trinh phôc giíi tù nhiªn ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n.ChÝnh nhê sù s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh, con ng­êi ®ång thêi s¸ng t¹o ra toµn bé ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi víi tÊt c¶ sù phong phó vµ phøc t¹p cña nã. Tãm l¹i dï ®­îc xem xÐt trong toµn bé lÞch sö cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi nãi chung hay ®­îc xem xÐt trong mçi giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ cña x· héi hiÖn thùc nãi riªng th× sù s¶n xuÊt vËt chÊt vÉn lu«n lu«n ®ãng vai trß lµ c¬ së,lµ nÒn t¶ng cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi .Bëi thÕ ®èi víi c¸c hiÖn t­îng cña ®êi sèng x· héi,ng­êi ta chØ cã thÓ ®¹t tíi mét sù gi¶i thÝch cã c¨n cø,nÕu b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c,sù gi¶i thÝch Êy xuÊt ph¸t tõ nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt x· héi . 2.Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu thÞ c¸ch thøc con ng­êi thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ng­êi. Víi mét c¸ch thøc nhÊt ®Þnh cña sù s¶n xuÊt x· héi, trong ®êi sèng x· héi sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng tÝnh chÊt, kÕt cÊu vµ ®Æc ®iÓm t­¬ng øng vÒ mÆt x· héi. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ng­êi ta cã thÓ ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. §ång thêi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng. a> Lùc l­îng s¶n xuÊt: Lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi giíi tù nhiªn. Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ng­êi. §ã lµ kÕt qu¶ cña n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng vµo tù nhiªn t¹o ra cña c¶i vËt chÊt b¶o ®¶m cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña loµi ng­êi. Lùc l­îng s¶n xuÊt gåm : -T­ liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra , tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. - Ng­êi lao ®éng víi nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt , thãi quen lao ®éng , biÕt sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. Trong lao ®éng søc m¹nh vµ kÜ n¨ng lao ®éng thÇn kinh c¬ b¾p ®­îc n©ng lªn rÊt nhiÒu lÇn. H¬n n÷a lao ®éng cña con ng­êi ngµy cµng trë thµnh lao ®éng cã trÝ tuÖ vµ lao ®éng trÝ tuÖ. TrÝ tuÖ con ng­êi kh«ng ph¶i lµ c¸i g× siªu nhiªn, mµ lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ cña lao ®éng. Nh­ng trong qu¸ tr×nh lÞch sö l©u dµi cña x· héi loµi ng­êi, trÝ tuÖ h×nh thµnh ph¸t triÓn cïng víi lao ®éng lµm cho lao ®éng ngµy cµng cã hµm l­îng trÝ tuÖ cao h¬n. Hµm l­îng trÝ tuÖ trong lao ®éng ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn cña khoa häc c«ng nghÖ hiÖn nay ®· lµm cho con ng­êi trë thµnh mét nguån lùc ®Æc biÖt cña s¶n xuÊt, lµ nguån lùc c¬ b¶n, nguån lùc v« tËn. Cïng víi con ng­êi – ng­êi lao ®éng, c«ng cô lao ®éng còng lµ mét thµnh tè c¬ b¶n cña lùc l­îng s¶n xuÊt . C«ng cô lao ®éng theo ¡ng ghen lµ" khÝ quan cña bé ãc con ng­êi", lµ" søc m¹nh cña tri thøc ®· ®­îc vËt thÓ ho¸" cã t¸c dông "nèi dµi bµn tay" vµ nh©n lªn søc m¹nh trÝ tuÖ cña con ng­êi . Trong mäi thêi ®¹i, c«ng cô s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®éng nhÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt, biÓu hiÖn n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng­êi ngµy mét t¨ng thªm.Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng lµ th­íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi. Trong t¸c phÈm "Sù khèn cïng cña triÕt häc", C.M¸c ®· nªu mét t­ t­ëng quan träng vÒ vai trß cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®èi víi viÖc thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. C.M¸c viÕt: " Nh÷ng quan hÖ x· héi ®Òu g¾n liÒn mËt thiÕt víi lùc l­îng s¶n xuÊt . Do cã ®­îc nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi, loµi ng­êi thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh vµ do thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh loµi ng­êi thay ®æi tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cña m×nh. C¸i cèi xay quay b»ng tay ®­a l¹i x· héi cã l·nh chóa, c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n­íc ®­a l¹i x· héi cã nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp". Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chÝnh lµ ®Æc ®iÓm thêi ®¹i cña s¶n xuÊt vµ do vËy, nã hoµn toµn cã thÓ ®­îc coi lµ c¸i ®Æc tr­ng cho lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. b> Quan hÖ s¶n xuÊt Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt . Còng nh­ lùc l­îng s¶n xuÊt , quan hÖ s¶n xuÊt thuéc lÜnh vùc ®êi sèng vËt chÊt cña x· héi , nã tån t¹i kh¸ch quan , ®éc lËp víi ý thøc con ng­êi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ kinh tÕ c¬ b¶n cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh Quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng mÆt c¬ b¶n sau: -Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi ®èi víi viÖc së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt -Quan hÖ gi÷a ng­êi vµ ng­êi ®èi víi viÖc tæ chøc qu¶n lý. -Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi ®èi víi viÖc ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng Quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi s¸ng t¹o ra .Song nã ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè chñ quan cña con ng­êi .Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh ph­¬ng ph¸p ®a d¹ng trong h×nh thøc biÓu hiÖn. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt -biÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u-lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt .Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña mçi nÒn kinh tÕ -x· héi x¸c ®Þnh quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lu«n cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c.Quan hÖ së h÷u lµ quan hÖ xuÊt ph¸t ,quan hÖ c¬ b¶n ,quan hÖ trung t©m cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt .ChÝnh quan hÖ së h÷u –quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn ng­êi trong viÖc chiÕm h÷u c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh ®Þa vÞ cña tõng tËp ®oµn trong hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi. Trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi mµ loµi ng­êi ®· tõng tr¶i qua,lÞch sö ®· tõng chøng kiÕn sù tån t¹i cña hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt: së h÷u t­ nh©n vµ së h÷u c«ng céng .Nhê c¬ së ®ã nªn vÒ mÆt nguyªn t¾c c¸c thµnh viªn trong céng ®ång b×nh ®¼ng víi nhau trong tæ chøc lao ®éng vµ ph©n phèi s¶n phÈm .Do t­ liÖu s¶n xuÊt lµ tµi s¶n chung cña c¶ céng ®ång nªn c¸c quan hÖ x· héi trong s¶n xuÊt vËt chÊt vµ trong ®êi sèng x· héi nãi chung trë thµnh quan hÖ hîp t¸c ,t­¬ng trî gióp ®ì lÉn nhau.Ng­îc l¹i trong chÕ ®é t­ h÷u do chÕ ®é chØ n»m trong tay mét Ýt ng­êi nªn cña c¶i x· héi kh«ng thuéc vÒ sè ®«ng mµ thuéc vÒ sè Ýt ng­êi ®ã. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc ,qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch trùc tiÕp quy m«,tèc ®é, hiÖu qu¶ vµ xu h­íng cña mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ .Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý ,trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt ,c¸c quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng nh­ lµ nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù vËn ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ-x· héi. c>Sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊtvµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt Gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau biÓu hiÖn: Xu h­íng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt mµ tr­íc hÕt lµ c«ng cô. C«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt cò thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi. Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (phï hîp)nh­ng do m©u thuÉn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (®«ng )víi quan hÖ s¶n xuÊt(æn ®Þnh t­¬ng ®èi )quan hÖ s¶n xuÊt l¹i trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (kh«ng phï hîp).Phï hîp vµ kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn m©u thuÉn biÖn chøng cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt,tøc lµ sù phï hîp trong m©u thuÉn vµ bao hµm m©u thuÉn.Khi phï hîp còng nh­ nÕu kh«ng phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt ,quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt ,quy ®Þnh môc ®Ých x· héi cña s¶n xuÊt ,xu h­íng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých ,tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng yÕu tè tån t¹i thóc ®Èy vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt .Sù t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña quan hÖ s¶n xuÊ bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt kinh tÕ –x· héi ®Æc biÖt lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n.Phï hîp vµ kh«ng phï hîp gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña mäi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt nh­ sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ s¶n xuÊt x· héi.Trong "hÖ t­ t­ëng §øc " (1846) lÇn ®Çu tiªn M¸c -¡ng ghen ®· h×nh dung sù thèng nhÊt ®ã nh­ lµ mét "quan hÖ song trïng "gi÷a hai "sù trao ®æi chÊt" tÊt yÕu vµ phæ biÓn ë mäi nÒn s¶n xuÊt –x· héi ®ã lµ trao ®æi chÊt gi÷a ng­êi víi tù nhiªn (lùc l­îng s¶n xuÊt )vµ gi÷a ng­êi víi ng­êi(quan hÖ s¶n xuÊt). T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc M¸c-¡ng ghen kh¸i qu¸t thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ,tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt . §©y lµ mét trong nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña ®êi sèng x· héi.Quy luËt chØ râ ®éng lùc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña lÞch sö. TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t­ liÖu lao ®éng .Khi c«ng cô lao ®éng s¶n xuÊt ®­îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho x· héi kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ng­êi th× lùc l­îng s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt c¸ thÓ ,c«ng cô s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông(m¸y mãc thiÕt bÞ hÖ thèng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i...)®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm th× lùc l­îng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi . Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i cña c«ng cô s¶n xuÊt ,tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô vµ kü n¨ng, kü x¶o cña ng­êi lao ®éng ,tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quy m« cña nÒn s¶n xuÊt .Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cµng cao th× chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng cµng s©u.Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n ho¸ lµ th­íc ®o tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt.Mét c©u trong t¸c phÈm sù khèn cïng cña triÕt häc cña M¸c :"c¸i cèi xay quay b»ng tay cho x· héi cã l·nh chóa phong kiÕn ,c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n­íc cho x· héi cã nhµ t­ b¶n".§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng nhäc con ng­êi kh«ng ngõng c¶i tiÕn ,hoµn thiÖn vµ t¹o ra nh÷ng c«ng cô,tri thøc khoa häc,tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña ng­êi s¶n xuÊt còng ngµy cµng ph¸t triÓn .YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®ßi hái quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi m«i tr­êng.Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt .Khi kh«ng thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,m©u thuÉn cña chóng tÊt yÕu sÏ nÈy sinh.BiÓu hiÖn cña m©u thuÉn nµy trong x· héi lµ giai cÊp ,lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng . LÞch sö ®· chøng minh r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,loµi ng­êi ®· 4 lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi 4 cuéc c¸ch m¹ng x· héi, dÉn ®Õn sù ra ®êi nèi tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. VÝ dô:do c«ng cô s¶n xuÊt b»ng ®¸ th« s¬,tr×nh ®é hiÓu biÕt h¹n hÑp ,®Ó duy tr× sù sèng chèng l¹i mäi tai ho¹ cña thiªn nhiªn con ng­êi ph¶i lao ®éng theo céng ®ång do vËy ®· h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt céng s¶n nguyªn thuû .C«ng cô b»ng kim lo¹i ra ®êi thay thÕ cho c«ng cô b»ng ®å ®¸ ,lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao s¶n phÈm thÆng d­ xuÊt hiÖn,chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ dùa trªn quan hÖ s¶n xuÊt t­ h÷u ®Çu tiªn ra ®êi sau ®ã do c¸c c­ìng bøc tµn b¹o trùc tiÕp cña chñ n« víi n« lÖ ®· ®Èy ®Õn m©u thuÉn gay g¾t gi÷a hä ,quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt chiÕm h÷u n« lÖ. Vµo giai ®o¹n cuèi cïng x· héi phong kiÕn ë c¸c n­íc T©y ¢u lùc l­îng s¶n xuÊt ®· mang nh÷ng yÕu tè x· héi ho¸ g¾n víi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. MÆc dï h×nh thøc bãc lét cña c¸c l·nh chóa phong kiÕn ®­îc thay ®æi liªn tôc tõ ®Þa t« lao dÞch ®Õn ®Þa t« hiÖn vËt, ®Þa t« b»ng tiÒn, xong quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn chËt hÑp vÉn kh«ng chøa ®ùng ®­îc néi dung míi cña lùc l­îng s¶n xuÊt . Quan hÖ s¶n xuÊt cña t­ b¶n chñ nghÜa ra ®êi thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn .Trong lßng nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n ,lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ c«ng cô s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh lao ®éng chung cña ng­êi d©n cã tri thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao.Sù lín m¹nh nµy cña lùc l­îng s¶n xuÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa.Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã ®ßi hái ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa, x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi ,quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa .Theo M¸c ,do cã ®­îc nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi loµi ng­êi thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh vµ do ®ã thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµm ¨n cña m×nh, loµi ng­êi thay ®æi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña m×nh.MÆc dï bÞ chi phèi bëi lùc l­îng s¶n xuÊt nh­ng víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc quan hÖ s¶n xuÊt x· héi cñng cè nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt.Khi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ,nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy,®Þnh h­íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn , ng­îc l¹i nÕu l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt hay chØ lµ t¹m thêi so víi tÊt yÕu kh¸ch quan cña cuéc sèng nh­ng quan hÖ s¶n xuÊt sÏ lµ xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt . Phï hîp cã thÓ hiÓu ë mét sè néi dung lµ :c¶ ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt.Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kÕt hîp víi tèi ­u gi÷a t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, ®¶m b¶o tr¸ch nhiÖm tõ s¶n xuÊt më réng. Më ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc kÝch thÝch vËt chÊt ,tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. VËy quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña ng­êi s¶n xuÊt lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x· héi. Do t¸c ®éng cña quy luËt x· héi nµy lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt hay chÝnh lµ cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi.D­íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau th× con ng­êi cã ý thøc ®­îc hay kh«ng ®ång thêi quy luËt cèt lâi nµy lµ sîi chØ ®á xuyªn suèt dßng ch¶y tiÕn ho¸ cña lÞch sö kh«ng nh÷ng trong lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi kinh tÕ ,phi kinh tÕ . 3.C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi X· héi d­íi bÊt kú h×nh th¸i nµo ®Òu lµ s¶n phÈm cña quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi .Quan hÖ s¶n xuÊt cña con ng­êi rÊt ®a d¹ng ,phong phó vËn ®éng vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng .C«ng lao to lín cña M¸c vµ ¡ng ghen lµ tõ nh÷ng quan hÖ x· héi hÕt søc phøc t¹p ®· ph©n biÖt nh÷ng quan hÖ vËt chÊt cña x· héi víi nh÷ng quan hÖ tinh thÇn t­ t­ëng cña x· héi ,nªu bËt c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng . 3.1 KiÕn tróc th­îng tÇng Kh«ng chØ ®Æc tr­ng bëi quan hÖ s¶n xuÊt mµ nã cßn ®Æc tr­ng bëi mét kiÕn tróc th­îng tÇng x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña chÝnh nã. KiÕn tróc th­îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm t­ t­ëng x· héi ,nh÷ng thiÕt chÕ t­¬ng øng vµ nh÷ng quanhÖ néi t¹i cña chóng ®­îc h×nh trªn mét c¬ së h¹ tÇng nhÊt ®Þnh .§ã lµ nh÷ng quan ®iÓm t­ t­ëng chÝnh trÞ ,ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc ,t«n gi¸o,nghÖ thuËt ,triÕt häc vµ c¸c thiÕt chÕ t­¬ng øng nh­ nhµ n­íc, ®¶ng ph¸i ,gi¸o héi vµ toµn thÓ quÇn chóng . Mçi yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng cã ®Æc ®iÓm riªng cã quy luËt ph¸t triÓn riªng nh­ng kh«ng tån t¹i t¸ch rêi nhau mµ liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ ®Òu n¶y sinh trªn c¬ së h¹ tÇng ,ph¶n ¸nh c¬ së h¹ tÇng .Song kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®Òu liªn hÖ nh­ nhau ®èi víi c¬ së h¹ tÇng cña nã.Tr¸i l¹i mét bé phËn nh­ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ ,ph¸p luËt cã liªn hÖ trùc tiÕp víi c¬ së h¹ tÇng ,cßn c¸c yÕu tè kh¸c nh­ triÕt häc ,nghÖ thuËt t«n gi¸o th× ë xa c¬ së h¹ tÇng vµ chØ liªn hÖ gi¸n tiÕp víi nã. §Æc tr­ng cña kiÕn tróc th­îng tÇng lµ sù thèng trÞ vÒ t­ t­ëng cña giai cÊp thèng trÞ Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp th× c¬ së h¹ tÇng tån t¹i nh÷ng quan hÖ ®èi kh¸ng th× kiÕn tróc th­îng tÇng còng mang tÝnh chÊt ®èi kh¸ng, ph¶n ¸nh tÝnh ®èi kh¶ng cña c¬ së h¹ tÇng, biÓu hiÖn ë xung ®ét vÒ quan ®iÓm t­ t­ëng vµ ë cuéc ®Êu tranh t­ t­ëng cña c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng.Giai cÊp nµo thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ vµ n¾m gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n­íc th× hÖ t­ t­ëng cïng nh÷ng thÓ chÕ cña giai cÊp Êy cïng gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ .Nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h­íng cña toµn bé ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi vµ quyÕt ®Þnh c¶ tÝnh chÊt ,®Æc tr­ng c¬ b¶n cña toµn bé kiÕn tróc th­îng tÇng x· héi . 3.2.C¬ së h¹ tÇng Lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh . C¬ së h¹ tÇng cña mét x· héi cô thÓ bao gåm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ ,nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ tµn d­ cña x· héi tr­íc vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÇm mèng cña x· héi sau. Nh­ng ®Æc tr­ng cho tÝnh chÊt cña mét c¬ së h¹ tÇng lµ do quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh .Trong mét c¬ së h¹ tÇng cã nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ nhiÒu kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt th× kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chñ ®¹o ,chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c; nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn xu h­íng chung cña toµn bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi . Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, tÝnh chÊt giai cÊp cña c¬ së h¹ tÇng lµ do kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ quy ®Þnh .TÝnh chÊt ®èi kh¸ng giai cÊp vµ sù xung ®ét giai cÊp b¾t nguån tõ ngay trong c¬ së h¹ tÇng . 3.3 Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng a>C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng : Mçi h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi cã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cña nã .Do ®ã c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng mang tÝnh chÊt lÞch sù cô thÓ, gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ biÖn chøng víi nhau trong ®ã c¬ së h¹ tÇng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc th­îng tÇng ®­îc thÓ hiÖn ë mét sè mÆt sau : -C¬ së h¹ tÇng nµo th× sinh ra kiÕn tróc th­îng tÇng Êy (giai cÊp nµo gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ th× ®ång thêi còng lµ giai cÊp thèng trÞ x· héi vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c) -Quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ th× t¹o ra kiÕn tróc th­îng tÇng chÝnh trÞ t­¬ng øng .M©u thuÉn trong lÜnh vùc kinh tÕ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt m©u thuÉn trong lÜnh vùc t­ t­ëng . -Nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n trong c¬ së h¹ tÇng sím hay muén sÏ dÉn ®Õn sù biÕn ®æi c¨n b¶n trong kiÕn tróc th­îng tÇng. -Khi c¬ së h¹ tÇng cò mÊt ®i th× kiÕn tróc th­îng tÇng do nã sinh ra còng mÊt theo ,khi c¬ së h¹ tÇng míi ra ®êi th× mét kiÕn tróc th­îng tÇng míi phï hîp víi nã còng xuÊt hiÖn . Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp m©u thuÉn cña c¬ së h¹ tÇng ®­îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn cña giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ .Khi c¸ch m¹ng x· héi xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng cò thay thÕ b»ng c¬ së h¹ tÇng míi th× sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ bÞ xo¸ bá vµ ®­îc thay thÕ b»ng sù thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ míi ,bé m¸y nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh thay thÕ bé m¸y nhµ n­íc cò . C¬ së h¹ tÇng cò mÊt ®i th× kiÕn tróc th­îng tÇng cña nã víi tÝnh c¸ch lµ mét chØnh thÓ thèng trÞ x· héi còng mÊt theo .Nh­ vËy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kiÕn tróc th­îng tÇng do c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh ;®ång thêi nã cßn cã quan hÖ kÕ thõa ®èi víi c¸c yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng cña x· héi cò. TÝnh quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng ®èi víi kiÕn tróc th­îng tÇng diÔn ra rÊt phøc t¹p trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi kh¸c. b>TÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi vµ sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng C¸c bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng kh«ng ph¶i phô thuéc vµo mét chiÒu cña c¬ së h¹ tÇng mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chóng cßn t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn c¬ së h¹ tÇng còng nh­ c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi . Sù phô thuéc cña kiÕn tróc th­îng tÇng vµo c¬ së h¹ tÇng kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng liªn hÖ phô thuéc cã tÝnh chÊt gi¶n ®¬n ;kh«ng ph¶i bÊt cø sù biÕn ®æi nµo trong kiÕn tróc th­îng tÇng còng ®­îc gi¶i thÝch chØ b»ng nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ .Bªn trong b¶n th©n nh÷ng yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng còng xuÊt hiÖn nh÷ng sù liªn hÖ t¸c ®éng lÉn nhau nhiÒu vÎ .Nh÷ng t¸c ®éng Êy dÉn tíi nh÷ng hËu qu¶ ®«i khi kh«ng ph¶i quy ®Þnh bëi kinh tÕ . Sù t¸c ®éng tÝch cùc cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®­îc thÓ hiÖn ë chøc n¨ng x· héi cña kiÕn tróc th­îng tÇng lµ b¶o vÖ , duy tr×, cñng cè vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sinh ra nã ; ®Êu tranh xo¸ bá c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cò. Trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, kiÕn tróc th­îng tÇng ®¶m b¶o sù thèng trÞ chÝnh trÞ vµ t­ t­ëng cña giai cÊp gi÷u ®Þa vÞ thèng trÞ trong kinh tÕ. NÕu giai cÊp thèng trÞ kh«ng x¸c lËp ®­îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ vµ t­ t­ëng, c¬ së kinh tÕ cña nã kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®­îc . Trong c¸c bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng, nhµ n­íc gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng vµ cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng. Nhµ n­íc kh«ng chØ dùa trªn hÖ t­ t­ëng mµ cßn dùa trªn nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh cña viÖc kiÓm so¸t x· héi, sö dông b¹o lùc ; bao gåm nh÷ng yÕu tè vËt chÊt: qu©n ®éi , c¶nh s¸t, toµ ¸n, nhµ tï ...®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh kinh tÕ cña giai cÊp thèng trÞ, cñng cè v÷ng ch¾c ®Þa vÞ cña quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ. ¡ng ghen viÕt: "B¹o lùc(nghÜa lµ quyÒn lùc nhµ n­íc ) còng lµ mét lùc l­îng kinh tÕ". C¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc th­îng tÇng nh­ triÕt häc, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt còng ®Òu t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo c¬ së h¹ tÇng b»ng nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau song th­êng th­êng nh÷ng t¸c ®éng ®ã ph¶i th«ng qua nhµ n­íc, ph¸p luËt vµ c¸c thÓ chÕ t­¬ng øng; chØ th«ng qua ®ã chóng míi ph¸t huy ®­îc hiÖu lùc ®èi víi c¬ së h¹ tÇng còng nh­ ®èi víi toµn x· héi. Trong b¶n th©n kiÕn tróc th­îng tÇng còng diÔn ra qu¸ tr×nh biÕn ®æi, ph¸t triÓn cã tÝnh chÊt ®éc lËp t­¬ng ®èi. Qu¸ tr×nh ®ã cµng phøc t¹p víi c¬ së h¹ tÇng, sù t¸c ®éng cña nã víi c¬ së h¹ tÇng cµng cã hiÖu qu¶. Nh­ vËy kiÕn tróc th­îng tÇng cã t¸c dông to lín ®èi víi c¬ së h¹ tÇng khi nã t¸c ®éng cïng chiÒu víi quy luËt vËn ®éng cña c¬ së h¹ tÇng, tr¸i l¹i khi t¸c ®éng ng­îc chiÒu víi quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan nã sÏ c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö nhÊn m¹nh r»ng chØ cã kiÕn tróc th­îng tÇng tiÕn bé n¶y sinh trong qóa tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ së kinh tÕ míi ph¶n ¸nh nhu cÇu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, míi cã thÓ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, x· héi tiÕn lªn. Ng­îc l¹i nÕu kiÕn tróc th­îng tÇng lµ s¶n phÈm cña c¬ së kinh tÕ ®· lçi thêi th× g©y t¸c dông k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ tiÕn bé x· héi. Nh­ng t¸c dông k×m h·m ®ã c._.