Hoạt động gia công hàng xuất khẩu tại Việt Nam hiện nay và thủ tục Hải quan đối với hàng gia công xuất khẩu
Tài liệu Hoạt động gia công hàng xuất khẩu tại Việt Nam hiện nay và thủ tục Hải quan đối với hàng gia công xuất khẩu: ... Ebook Hoạt động gia công hàng xuất khẩu tại Việt Nam hiện nay và thủ tục Hải quan đối với hàng gia công xuất khẩu
Tóm tắt tài liệu Hoạt động gia công hàng xuất khẩu tại Việt Nam hiện nay và thủ tục Hải quan đối với hàng gia công xuất khẩu, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam ®ang tõng bíc chuyÓn dÞch sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµo c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i ngµy cµng m¹nh mÏ, trong ®ã xuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng kh¸ s«i ®éng hiÖn nay. Trong t×nh h×nh nguån nguyªn liÖu trong níc cha thùc sù phong phó, ®Çy ®ñ, chÊt lîng cha cao vµ phÇn nµo còng cha ®¸p øng ®îc cho s¶n xuÊt phôc vô hµng xuÊt khÈu th× viÖc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu víi nguån nguyªn liÖu, vËt t ®a tõ níc ngoµi vµo cã lÏ lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Bªn c¹nh ®ã, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cßn cha ®îc trang bÞ d©y chuyÒn m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó s¶n xuÊt hµng hãa víi chÊt lîng vµ n¨ng suÊt cao phôc vô xuÊt khÈu. Trong khi ®ã, t¹i c¸c níc ph¸t triÓn, chi phÝ s¶n xuÊt rÊt cao (®Æc biÖt lµ chi phÝ nh©n c«ng vµ mÆt b»ng nhµ xëng) mµ hµng hãa th× ngµy cµng cÇn cã søc c¹nh tranh cao h¬n, chñ yÕu lµ c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lîng. Ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña c¶ hai phÝa doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp níc ngoµi. Vµ ph¶i thõa nhËn r»ng, trong t×nh h×nh kinh tÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam th× ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu mang l¹i mét nguån lîi kh¸ lín cho ®Êt níc c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ x· héi. HiÖn nay, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ë níc ta diÔn ra kh¸ s«i ®éng, ®©y còng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ngo¹i th¬ng gåm nhiÒu c«ng ®o¹n phøc t¹p ®ßi hái sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña Nhµ níc nhng còng ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn. H¶i quan lµ c¬ quan cã nhiÖm vô qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu còng nh lµm thñ tôc xuÊt nhËp khÈu cho hµng gia c«ng. TÊt c¶ c¸c kh©u tõ tiÕp nhËn hîp ®ång gia c«ng, nhËp khÈu nguyªn liÖu tõ níc ngoµi vµo ®Õn xuÊt khÈu thµnh phÈm ®Òu ®Æt díi sù qu¶n lý nhµ níc vÒ H¶i quan.
Víi kiÕn thøc tÝch lòy sau qu¸ tr×nh häc tËp t¹i trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng, ®Æc biÖt díi sù gióp ®ì, híng dÉn nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o, TiÕn sü Ph¹m Duy Liªn - Phã trëng khoa Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng Hµ Néi, t«i viÕt khãa luËn víi ®Ò tµi “Ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam hiÖn nay vµ thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu”. Môc ®Ých cña khãa luËn nµy lµ ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm ®· ®¹t ®îc còng nh cßn tån t¹i cña thùc tr¹ng ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam hiÖn nay còng nh c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc vÒ H¶i quan, tõ ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc. Khãa luËn ®îc chia lµm 03 ch¬ng:
Ch¬ng I : Kh¸i qu¸t chung vÒ gia c«ng xuÊt khÈu vµ ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam
Ch¬ng II : Thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu
Ch¬ng III : Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu vµ hoµn thiÖn quy tr×nh thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu
Do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é còng nh vÒ thêi gian vµ nguån tµi liÖu nªn khãa luËn kh«ng tr¸nh khái sai sãt vµ phiÕn diÖn. T«i rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o còng nh cña c¸c b¹n sinh viªn ®Ó khãa luËn nµy hoµn thiÖn vµ ®Çy ®ñ h¬n.
Mét lÇn n÷a, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng, b¹n bÌ vµ ®Æc biÖt cña thÇy gi¸o, TiÕn sü Ph¹m Duy Liªn - Phã trëng khoa Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng Hµ Néi ®· gióp ®ì t«i hoµn thµnh b¶n Khãa luËn tèt nghiÖp nµy.
Ch¬ng I
Kh¸i qu¸t chung vÒ gia c«ng xuÊt khÈu vµ ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu t¹i ViÖt Nam
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ gia c«ng xuÊt khÈu
1. Kh¸i niÖm vÒ gia c«ng xuÊt khÈu
1.1. Kh¸i niÖm gia c«ng
Gia c«ng, theo ®Þnh nghÜa trong Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt Nam n¨m 2002, lµ mét ph¬ng thøc hîp t¸c s¶n xuÊt gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ, theo ®ã bªn nhËn gia c«ng nhËn cña bªn ®Æt gia c«ng nh÷ng nguyªn liÖu, s¶n phÈm dë dang (nöa thµnh phÈm) hoÆc cã khi c¶ thiÕt bÞ m¸y mãc, ®Ó s¶n xuÊt ra thµnh phÈm theo nh÷ng tiªu chuÈn (cã khi c¶ ®Þnh møc) cô thÓ do bªn ®Æt hµng ®Ò ra vµ giao l¹i nh÷ng thµnh phÈm ®ã cho bªn ®Æt gia c«ng theo nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· ®îc tháa thuËn gi÷a hai bªn. Theo LuËt Th¬ng m¹i ViÖt Nam ®îc Quèc héi níc CHXHCN ViÖt Nam khãa IX, kú häp thø 11 th«ng qua ngµy 10/05/1997, §iÒu 128 quy ®Þnh gia c«ng trong th¬ng m¹i lµ hµnh vi th¬ng m¹i, theo ®ã bªn nhËn gia c«ng thùc hiÖn viÖc gia c«ng hµng hãa theo yªu cÇu, b»ng nguyªn liÖu, vËt liÖu cña bªn ®Æt gia c«ng ®Ó hëng tiÒn gia c«ng; bªn ®Æt gia c«ng nhËn hµng hãa ®· gia c«ng ®Ó kinh doanh th¬ng m¹i vµ ph¶i tr¶ tiÒn gia c«ng cho bªn nhËn gia c«ng. Néi dung gia c«ng trong th¬ng m¹i gåm s¶n xuÊt, chÕ biÕn, chÕ t¸c, söa ch÷a, t¸i chÕ, l¾p r¸p, ph©n lo¹i, ®ãng gãi hµng hãa theo yªu cÇu vµ b»ng nguyªn liÖu, vËt liÖu cña bªn ®Æt gia c«ng. Theo quy ®Þnh cña LuËt nµy, bªn nhËn gia c«ng lµ bªn nhËn thùc hiÖn viÖc gia c«ng hµng hãa ®Ó hëng tiÒn gia c«ng cßn bªn ®Æt gia c«ng lµ bªn thuª gia c«ng hµng hãa ®Ó kinh doanh th¬ng m¹i.
Chóng ta cã thÓ thÊy kh¸i niÖm gia c«ng rÊt réng, cã thÓ thÊy trong bÊt kú ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt nµo. Ph¬ng thøc nµy ®îc ¸p dông phæ biÕn vµ chñ yÕu trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ thñ c«ng nghiÖp. Ph¬ng thøc gia c«ng ®· ®îc ¸p dông ngay tõ thêi kú c«ng trêng thñ c«ng. Khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn, th¬ng nh©n ra ®êi ®¶m ®¬ng nhiÖm vô lµm cÇu nèi gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi ngêi tiªu dïng. Do ®¶m nhËn kh©u lu th«ng hµng ho¸ nªn th¬ng nh©n n¾m ®îc t×nh h×nh s¶n xuÊt còng nh nhu cÇu tiªu thô trªn mét thÞ trêng nµo ®ã: cã n¬i hµng hãa cã thÓ tiªu thô ®îc nhng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt do thiÕu nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc, thiÕt bÞ. §Ó cã hµng ho¸ ®em b¸n trªn thÞ trêng, th¬ng nh©n cung cÊp cho ngêi s¶n xuÊt mét sè m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu thuª hä s¶n xuÊt ra cho m×nh lo¹i hµng hãa ®ã råi mang ®i tiªu thô vµ tr¶ cho ngêi s¶n xuÊt mét kho¶n thï lao t¬ng xøng víi c«ng søc mµ hä ®· bá ra. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ngêi ®îc thuª chÝnh lµ ho¹t ®éng gia c«ng hµng ho¸ trong th¬ng m¹i, ho¹t ®éng nµy g¾n liÒn víi viÖc tiªu thô hµng ho¸.
Ph¬ng thøc tæ chøc s¶n xuÊt nµy cã nhiÒu u ®iÓm vÒ mÆt kinh tÕ x· héi: më réng quy m« vµ tËp trung hãa ®îc s¶n xuÊt mµ kh«ng cÇn ®Çu t c¬ së s¶n xuÊt míi; tËn dông ®îc tiÒm n¨ng cña c«ng nghiÖp nhá, thñ c«ng nghiÖp; tËn dông ®îc kh¶ n¨ng lao ®éng vµ thêi gian lao ®éng cña mäi lùc lîng lao ®éng.
1.2. Kh¸i niÖm gia c«ng víi th¬ng nh©n níc ngoµi
Khi ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®· ph¸t triÓn vît ra ngoµi biªn giíi quèc gia, h×nh thµnh nªn thÞ trêng quèc tÕ do nhu cÇu bu«n b¸n trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c níc th× cïng víi c¸c h×nh thøc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu kh¸c, ph¬ng thøc kinh doanh gia c«ng quèc tÕ còng ra ®êi.
Gia c«ng víi th¬ng nh©n níc ngoµi hay cßn gäi lµ gia c«ng quèc tÕ lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i trong ®ã mét bªn (gäi lµ bªn nhËn gia c«ng) nhËp khÈu nguyªn liÖu hoÆc b¸n thµnh phÈm cña mét bªn kh¸c (gäi lµ bªn ®Æt gia c«ng) ®Ó s¶n xuÊt, chÕ biÕn ra thµnh phÈm, giao l¹i cho bªn ®Æt gia c«ng vµ nhËn thï lao (gäi lµ phÝ gia c«ng).
Theo LuËt Th¬ng m¹i n¨m 1997, §iÒu 132 quy ®Þnh gia c«ng víi th¬ng nh©n níc ngoµi lµ viÖc gia c«ng th¬ng m¹i, theo ®ã bªn ®Æt gia c«ng, bªn nhËn gia c«ng lµ th¬ng nh©n cã trô së chÝnh hoÆc n¬i c tró thêng xuyªn t¹i c¸c níc kh¸c nhau nhng ph¶i cã mét bªn lµ th¬ng nh©n ho¹t ®éng th¬ng m¹i t¹i ViÖt Nam.
Theo NghÞ ®Þnh sè 57/1998/N§-CP cña ChÝnh phñ ngµy 31 th¸ng 07 n¨m 1998 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt Th¬ng m¹i vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng hãa víi níc ngoµi th× gia c«ng hµng hãa víi th¬ng nh©n níc ngoµi lµ viÖc th¬ng nh©n ViÖt Nam, doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp theo LuËt §Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam nhËn gia c«ng hµng hãa t¹i ViÖt Nam cho th¬ng nh©n níc ngoµi hoÆc ®Æt gia c«ng hµng hãa ë níc ngoµi. Nh vËy, trong ho¹t ®éng gia c«ng víi th¬ng nh©n níc ngoµi, doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®ãng vai trß lµ bªn ®Æt gia c«ng (thuª th¬ng nh©n níc ngoµi gia c«ng t¹i níc ngoµi) hoÆc bªn nhËn gia c«ng (gia c«ng cho th¬ng nh©n níc ngoµi t¹i ViÖt Nam).
Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay, ho¹t ®éng thuª th¬ng nh©n níc ngoµi gia c«ng rÊt Ýt, do ®ã ë ViÖt Nam gia c«ng quèc tÕ thêng ®îc hiÓu lµ th¬ng nh©n ViÖt Nam lµ bªn nhËn gia c«ng cho th¬ng nh©n níc ngoµi vµ ho¹t ®éng nµy cßn ®îc gäi lµ gia c«ng xuÊt khÈu.
Sù ra ®êi cña lo¹i h×nh gia c«ng hµng hãa xuÊt khÈu chÝnh lµ hÖ qu¶ cña sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é kinh tÕ, c«ng nghÖ vµ kü thuËt gi÷a c¸c quèc gia vµ mét phÇn do lîi thÕ c¸c nguån lùc vÒ tµi nguyªn, nh©n c«ng kh¸c nhau cña mçi níc. Trªn thùc tÕ, phÇn lín c¸c hîp ®ång gia c«ng quèc tÕ ®îc ký kÕt gi÷a mét doanh nghiÖp cña mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nhng l¹i cã nguån nh©n lùc dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ víi mét doanh nghiÖp cña mét quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ cao. Trong quan hÖ gia c«ng cho níc ngoµi, bªn nhËn gia c«ng dùa vµo c¬ së vËt chÊt, kü thuËt vµ lao ®éng s½n cã ®Ó tiÕn hµnh c«ng viÖc gia c«ng, ®«i khi bªn nhËn gia c«ng cßn nhËn ®îc sù trî gióp vÒ m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ sù hç trî, híng dÉn, ®µo t¹o vÒ mÆt kü thuËt cña c¸c chuyªn gia, kü thuËt viªn... do phÝa ®Æt gia c«ng cung cÊp.
ViÖc tiÕn hµnh ph¬ng thøc kinh doanh gia c«ng quèc tÕ thùc sù ®· mang l¹i lîi Ých vÒ nhiÒu mÆt cho c¸c bªn tham gia, trë thµnh ph¬ng thøc kh¸ phæ biÕn trong bu«n b¸n ngo¹i th¬ng cña nhiÒu quèc gia. Bëi v× ®ã lµ lo¹i h×nh kinh doanh rÊt phï hîp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn theo xu híng chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng s©u réng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trªn c¬ së ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ cña mçi quèc gia.
2. §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu
Mét doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng cã thÓ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm theo tiªu chuÈn kü thuËt cña ngêi ®Æt hay theo tiªu chuÈn kü thuËt cña doanh nghiÖp m×nh sau ®ã xuÊt khÈu mµ kh«ng tiªu dïng trong níc. Nguyªn phô liÖu cã thÓ do bªn ®Æt gia c«ng cung cÊp hoÆc do doanh nghiÖp nhËn gia c«ng tù cung øng. Tuy nhiªn, trong ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu thêng cã sù xuÊt hiÖn cña nguyªn vËt liÖu ®îc nhËp khÈu tõ níc ngoµi v× s¶n phÈm xuÊt khÈu lµ nh÷ng mÆt hµng cã tiªu chuÈn chÊt lîng cao nªn ®ßi hái nguån nguyªn liÖu tèt mµ nhiÒu khi thÞ trêng trong níc kh«ng ®¸p øng ®îc, ngoµi ra bªn nhËn gia c«ng cã thÓ nhËp khÈu hay thuª, mîn m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cña níc ngoµi. Trong trêng hîp gia c«ng theo tiªu chuÈn kü thuËt cña bªn ®Æt gia c«ng, hä cã thÓ cö kü thuËt viªn, chuyªn gia sang kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ gióp ®ì bªn nhËn gia c«ng trong qu¸ tr×nh gia c«ng.
Thµnh phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó xuÊt khÈu theo sù chØ ®Þnh cña bªn ®Æt gia c«ng hoÆc theo ®¬n hµng hay hîp ®ång mµ doanh nghiÖp nhËn gia c«ng ký v¬i níc ngoµi. HiÖn nay, trªn thùc tÕ trong mét sè trêng hîp, bªn ®Æt gia c«ng b¸n thµnh phÈm ngay t¹i níc nhËn gia c«ng (hay cßn gäi lµ h×nh thøc xuÊt nhËp khÈu t¹i chç). Nh vËy, trong gia c«ng xuÊt khÈu th× nhËp khÈu g¾n liÒn víi xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Ó phôc vô cho xuÊt khÈu.
Trong trêng hîp gia c«ng hµng hãa theo tiªu chuÈn kü thuËt cña bªn ®Æt gia c«ng, bªn nhËn gia c«ng ph¶i tu©n theo yªu cÇu cña bªn ®Æt gia c«ng vÒ chñng lo¹i, sè lîng, kiÓu d¸ng, mÉu m·, kÝch thíc, mµu s¾c, chÊt lîng s¶n phÈm mét c¸ch nghiªm ngÆt.
Lîi nhuËn cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu lµ tiÒn c«ng sau khi trõ ®i c¸c chi phÝ gia c«ng hoÆc trong mét sè trêng hîp lµ s¶n phÈm gia c«ng.
3. Lîi Ých cña c¸c bªn khi tham gia vµo ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu
Còng nh c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i kh¸c, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu mang l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn tham gia vµo quan hÖ gia c«ng vµ ý nghÜa h¬n n÷a lµ nã mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ lín vÒ mÆt kinh tÕ x· héi cho c¸c quèc gia tham gia vµo quan hÖ gia c«ng xuÊt khÈu.
3.1. §èi víi bªn ®Æt gia c«ng
- TËn dông ®îc nguån lao ®éng víi chi phÝ nh©n c«ng thÊp cña níc nhËn gia c«ng, do ®ã gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng hãa. H¬n n÷a, níc ®Æt gia c«ng cßn tËn dông ®îc nguån chÊt x¸m cña níc nhËn gia c«ng mµ kh«ng mÊt chi phÝ ®µo t¹o ra nguån nh©n lùc nµy. Ch¼ng h¹n ë ViÖt Nam ®ã lµ nh÷ng c¸n bé, kü s, cö nh©n ®îc ®µo t¹o t¹i c¸c trßng ®¹i häc, cao ®¼ng, trung häc chuyªn nghiÖp trong níc còng nh níc ngoµi, mçi n¨m sè lîng sinh viªn tèt nghiÖp kh¸ lín.
- T¹i c¸c níc ph¸t triÓn, ngoµi chi phÝ nh©n c«ng rÊt cao th× gi¸ thuª mÆt b»ng nhµ xëng cao còng lµm t¨ng ®¸ng kÓ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong khi ®ã ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn th× gi¸ thuª nµy thÊp h¬n còng gãp phÇn gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm.
- Níc ®Æt gia c«ng cã thÓ tiªu thô ®îc mét lîng lín nguyªn vËt liÖu, t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Víi u thÕ vÒ vèn, m¸y mãc, trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, níc ®Æt gia c«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu víi chÊt lîng cao. ViÖc xuÊt khÈu trùc tiÕp nh÷ng nguyªn vËt liÖu nµy thêng kh«ng hiÖu qu¶ b»ng ®Æt gia c«ng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn råi thu thµnh phÈm vµ xuÊt khÈu. H¬n n÷a, viÖc tiªu thô thµnh phÈm dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi tiªu thô nguyªn vËt liÖu t¹i c¸c níc ph¸t triÓn.
- Ngoµi ra, s¶n xuÊt t¹i c¸c níc nhËn gia c«ng nhËn ®îc nhiÒu u ®·i tõ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t níc ngoµi mµ mét trong nh÷ng u ®·i râ nhÊt lµ u ®·i vÒ thuÕ.
- Trong mét sè trêng hîp, níc ®Æt gia c«ng cã thÓ tiªu thô c¶ thiÕt bÞ, m¸y mãc ®Ó s¶n xuÊt hµng gia c«ng. Trªn thùc tÕ, nhiÒu khi bªn ®Æt gia c«ng chuyÓn m¸y mãc vµ thiÕt bÞ cho bªn nhËn gia c«ng sau ®ã trõ vµo tiÒn phÝ gia c«ng.
- Gia c«ng xuÊt khÈu cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®a s¶n phÈm th©m nhËp vµo c¸c thÞ trêng míi.
3.2. §èi víi bªn nhËn gia c«ng
- Gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho mét sè lîng lao ®éng ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ sè lao ®éng d thõa cha cã viÖc lµm. HiÖn nay, c¸c níc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn thêng cã sè d©n trong ®é tuæi lao ®éng rÊt lín kh«ng cã viÖc lµm. Trong khi ®ã, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu thêng tËp trung ë c¸c ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng nh may mÆc, da giµy,... nªn ho¹t ®éng nµy ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt ®îc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, t¹o thu nhËp cho ngêi lao ®éng
- Gia c«ng xuÊt khÈu gãp phÇn lµm t¨ng thu nhËp quèc d©n vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ
- T¹o tiÒn ®Ò c¬ së vËt chÊt kü thuËt, n©ng cao tay nghÒ ngêi lao ®éng còng nh lµm quen víi c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu ®Ó tõng bíc chuyÓn sang xuÊt khÈu trùc tiÕp.
- Mét lîi Ých rÊt lín khi tham gia vµo ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ®èi víi níc nhËn gia c«ng lµ hä cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn d©y chuyÒn m¸y mãc, trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i còng nh ph¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt tiªn tiÕn. §©y lµ nh÷ng yÕu tè rÊt cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa nhÊt lµ ®èi víi c¸c níc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn.
- Gia c«ng xuÊt khÈu còng kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu v× hÇu hÕt c¸c níc nhËn gia c«ng cha s¶n xuÊt ®îc nguyªn vËt liÖu cã chÊt lîng cao.
- S¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu Ýt gÆp rñi ro h¬n v× kh©u tiªu thô hµng hãa ®îc ®¶m b¶o.
- S¶n phÈm gia c«ng sau khi ®îc xuÊt khÈu sÏ t¹o uy tÝn tèt cho tay nghÒ ngßi lao ®éng ViÖt Nam còng nh n©ng cao vÞ thÕ cña hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ.
4. QuyÒn vµ nghÜa vô mçi bªn
Còng nh c¸c lo¹i h×nh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kh¸c, hai bªn ký kÕt hîp ®ång gia c«ng ®Òu ®îc hëng quyÒn vµ ph¶i thùc hiÖn mét sè nghÜa vô nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, do ®Æc thï cña ho¹t ®éng gia c«ng lµ gåm nhiÒu c«ng ®o¹n phøc t¹p nªn NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP quy ®Þnh râ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña bªn ®Æt gia c«ng níc ngoµi vµ bªn nhËn gia c«ng ViÖt Nam t¹i §iÒu 15, cô thÓ nh sau:
4.1. Bªn ®Æt gia c«ng
- Giao toµn bé hoÆc mét phÇn nguyªn liÖu vËt t gia c«ng theo tháa thuËn t¹i hîp ®ång gia c«ng;
- NhËn vµ ® a ra khái ViÖt Nam toµn bé s¶n phÈm gia c«ng, m¸y mãc thiÕt bÞ cho thuª hoÆc m în; nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t , phÕ liÖu sau khi thanh lý hîp ®ång gia c«ng, trõ tr êng hîp ® îc phÐp tiªu thô, tiªu huû, tÆng theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh nµy;
- § îc cö chuyªn gia ®Õn ViÖt Nam ®Ó h íng dÉn kü thuËt s¶n xuÊt vµ kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm gia c«ng theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång gia c«ng;
- ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÒn sö dông nh·n hiÖu hµng ho¸, tªn gäi xuÊt xø hµng ho¸. Trêng hîp nh·n hiÖu hµng ho¸ vµ tªn gäi xuÊt xø hµng hãa ®· ®îc ®¨ng ký t¹i ViÖt Nam th× ph¶i cã giÊy chøng nhËn cña Côc së h÷u c«ng nghiÖp ViÖt Nam;
- Tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng gia c«ng vµ c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång gia c«ng ®· ® îc ký kÕt.
4.2. Bªn nhËn gia c«ng
- § îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t t¹m nhËp khÈu theo ®Þnh møc ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång gia c«ng;
- § îc thuª th ¬ng nh©n kh¸c gia c«ng;
- § îc cung øng mét phÇn hoÆc toµn bé nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t ®Ó gia c«ng theo tháa thuËn trong hîp ®ång gia c«ng vµ ph¶i nép thuÕ xuÊt khÈu theo quy ®Þnh cña LuËt ThuÕ xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi phÇn nguyªn, phô liÖu, vËt t mua trong n íc;
- § îc nhËn tiÒn thanh to¸n cña bªn ®Æt gia c«ng b»ng s¶n phÈm gia c«ng, trõ s¶n phÈm thuéc Danh môc hµng hãa cÊm nhËp khÈu, cÊm xuÊt khÈu. §èi víi s¶n phÈm thuéc Danh môc hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn ph¶i ® îc sù chÊp thuËn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn;
- Ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n íc vµ c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång gia c«ng ®· ®îc ký kÕt.
5. Ph©n lo¹i quan hÖ gia c«ng xuÊt khÈu
5.1. XÐt theo quyÒn së h÷u nguyªn vËt liÖu
5.1.1. Gia c«ng bÞ ®éng
Bªn ®Æt gia c«ng giao nguyªn vËt liÖu hoÆc b¸n thµnh phÈm cho bªn nhËn gia c«ng vµ sau thêi gian s¶n xuÊt, chÕ t¹o, sau ®ã thu l¹i thµnh phÈm ®ång thêi thanh to¸n phÝ gia c«ng. Trong thêi gian s¶n xuÊt, chÕ t¹o, quyÒn së h÷u nguyªn vËt liÖu vÉn thuéc vÒ bªn ®Æt gia c«ng . Gia c«ng theo h×nh thøc nµy, bªn nhËn gia c«ng hÇu nh kh«ng ph¶i bá vèn còng nh kh«ng chÞu rñi ro. Tuy nhiªn, lo¹i h×nh gia c«ng nµy kh«ng khuyÕn khÝch tinh thÇn s¸ng t¹o cña bªn nhËn gia c«ng vµ thêng th× phÝ gia c«ng thÊp.
5.1.2. Gia c«ng chñ ®éng
Bªn ®Æt gia c«ng b¸n ®øt (xuÊt khÈu) nguyªn vËt liÖu cho bªn nhËn gia c«ng, sau thêi gian s¶n xuÊt, chÕ t¹o sÏ mua l¹i (nhËp khÈu) thµnh phÈm. Nh vËy quyÒn së h÷u nguyªn vËt liÖu ®· chuyÓn tõ bªn ®Æt gia c«ng sang bªn nhËn gia c«ng. Theo h×nh thøc nµy, bªn nhËn gia c«ng thêng ®îc tr¶ thï lao gia c«ng cao h¬n, cã quyÒn chñ ®éng h¬n trong s¶n xuÊt ®ång thêi phÇn nµo t¹o dùng ®îc uy tÝn trªn thÞ trêng nhng còng ph¶i bá nhiÒu vèn h¬n vµ chÞu nhiÒu rñi ro h¬n.
Ngoµi ra ngêi ta cßn ¸p dông mét h×nh thøc kÕt hîp, theo ®ã bªn ®Æt gia c«ng chØ cung cÊp nh÷ng nguyªn vËt liÖu chÝnh cßn bªn nhËn gia c«ng tù t×m nguyªn vËt liÖu phô.
5.2. XÐt theo gi¸ c¶ gia c«ng
5.2.1. Hîp ®ång thùc chi thùc thanh (cost plus contract)
Bªn nhËn gia c«ng thanh to¸n víi bªn ®Æt gia c«ng toµn bé nh÷ng chi phÝ thùc tÕ ®· bá ra trong qu¸ tr×nh gia c«ng céng víi tiÒn thï lao gia c«ng.
5.2.2. Hîp ®ång kho¸n
Hai bªn x¸c ®Þnh mét gi¸ ®Þnh møc (target price) cho mçi s¶n phÈm, bao gåm chi phÝ ®Þnh møc vµ thï lao ®Þnh møc. ViÖc thanh to¸n gi÷a hai bªn chØ dùa trªn gi¸ ®Þnh møc ®ã mµ kh«ng tÝnh tíi chi phÝ thùc tÕ bªn nhËn gia c«ng ®· bá ra.
5.3. XÐt theo sè bªn tham gia vµo quan hÖ gia c«ng
5.3.1. Gia c«ng hai bªn
Trong lo¹i h×nh gia c«ng nµy, chØ cã hai bªn tham gia quan hÖ gia c«ng lµ bªn ®Æt gia c«ng vµ bªn nhËn gia c«ng.
5.3.2. Gia c«ng chuyÓn tiÕp
Trong lo¹i h×nh gia c«ng nµy, cã nhiÒu bªn tham gia vµo quan hÖ gia c«ng, s¶n phÈm gia c«ng cña hîp ®ång gia c«ng nµy ®îc sö dông lµm nguyªn vËt liÖu gia c«ng cho hîp ®ång gia c«ng kh¸c hay nãi c¸ch kh¸c cã nhiÒu bªn nhËn gia c«ng vµ thµnh phÈm cña mét ®¬n vÞ nµy lµ b¸n thµnh phÈm hay nguyªn vËt liÖu cña mét ®¬n vÞ kh¸c.
6. Hîp ®ång gia c«ng vµ mét sè ®iÒu kho¶n c¬ b¶n cña hîp ®ång gia c«ng
§iÒu 131 LuËt Th¬ng m¹i ViÖt Nam n¨m 1997 quy ®Þnh hîp ®ång gia c«ng trong th¬ng m¹i ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n gi÷a bªn nhËn gia c«ng vµ bªn ®Æt gia c«ng. Th«ng t sè 07/2000/TT-TCHQ cña Tæng côc H¶i quan quy ®Þnh hîp ®ång gia c«ng cã thÓ ký trùc tiÕp hoÆc ký qua ®iÖn tÝn (fax, telex...). Hîp ®ång gia c«ng ® îc lËp b»ng hai thø tiÕng lµ tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh hoÆc mét thø tiÕng n íc ngoµi kh¸c do hai bªn tho¶ thuËn. Tr êng hîp hîp ®ång ® îc lËp b»ng tiÕng n íc ngoµi th× doanh nghiÖp phÝa ViÖt Nam ph¶i cã b¶n dÞch chÝnh thøc ra tiÕng ViÖt, doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ký vµ ®ãng dÊu, chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ néi dung cña b¶n dÞch ®ã.
§iÒu 12 NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP vµ kho¶n 2 phÇn II Th«ng t sè 07/2000/TT-TCHQ cña Tæng côc H¶i quan ngµy 02/11/2000 híng dÉn thi hµnh Ch¬ng III NghÞ ®Þnh sè 57/1998/N§-CP cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt th¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng hãa víi níc ngoµi quy ®Þnh hîp ®ång gia c«ng ph¶i ® îc lËp thµnh v¨n b¶n vµ bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n sau :
- Tªn, ®Þa chØ cña c¸c bªn ký hîp ®ång
- Tªn, sè l îng s¶n phÈm gia c«ng
- Gi¸ gia c«ng
- Thêi h¹n thanh to¸n vµ ph ¬ng thøc thanh to¸n.
- Danh môc, sè l îng, trÞ gi¸ nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t nhËp khÈu vµ nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t s¶n xuÊt trong n íc (nÕu cã) ®Ó gia c«ng; ®Þnh møc sö dông nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t ; ®Þnh møc vËt t tiªu hao vµ tû lÖ hao hôt nguyªn liÖu trong gia c«ng, trong ®ã:
+ §Þnh møc sö dông, ®Þnh møc tiªu hao vµ tû lÖ hao hôt nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t do c¸c bªn tháa thuËn trong hîp ®ång gia c«ng. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhËn gia c«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc sö dông nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t nhËp khÈu vµo ®óng môc ®Ých gia c«ng; trêng hîp vi ph¹m sÏ bÞ xö lý theo ph¸p luËt.
+ §Þnh møc sö dông nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t lµ l îng nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm.
+ §Þnh møc vËt t tiªu hao lµ l îng nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t dïng ®Ó s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm nh ng kh«ng cÊu thµnh trªn s¶n phÈm hoÆc kh«ng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi thµnh mét bé phËn cña s¶n phÈm.
+ Tû lÖ hao hôt nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t lµ l îng nguyªn liÖu, phô liÖu, vËt t hao hôt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tû lÖ hao hôt nµy phô thuéc vµo chÊt lîng nguyªn phô liÖu, vËt t , tr×nh ®é c«ng nh©n, sù cè m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c¸c nguyªn nh©n kh¸c.
- Danh môc vµ trÞ gi¸ m¸y mãc thiÕt bÞ cho thuª, cho m în hoÆc tÆng cho ®Ó phôc vô gia c«ng (nÕu cã). M¸y mãc, thiÕt bÞ mîn bao gåm m¸y mãc thiÕt bÞ ®ång bé, m¸y mãc, thiÕt bÞ lÎ vµ dông cô s¶n xuÊt (kÓ c¶ dông cô thay thÕ, bæ sung) do bªn ®Æt gia c«ng cung cÊp díi h×nh thøc t¹m nhËp t¸i xuÊt.
- BiÖn ph¸p xö lý phÕ liÖu, phÕ th¶i vµ nguyªn t¾c xö lý m¸y mãc, thiÕt bÞ thuª m în, nguyªn liÖu, phô liÖu vËt t d thõa sau khi kÕt thóc hîp ®ång gia c«ng.
- §Þa ®iÓm vµ thêi gian giao hµng
- Nh·n hiÖu hµng ho¸ vµ tªn gäi xuÊt xø hµng hãa. Nh·n hiÖu hµng hãa, theo §iÒu 785 Bé luËt d©n sù n¨m 1995, lµ nh÷ng dÊu hiÖu dïng ®Ó ph©n biÖt hµng hãa, dÞch vô cïng lo¹i cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c nhau, nh·n hiÖu hµng hãa cã thÓ lµ tõ ng÷, h×nh ¶nh hoÆc sù kÕt hîp c¸c yÕu tè ®ã ®îc thÓ hiÖn b»ng mét hoÆc nhiÒu mÇu s¾c. Tªn gäi xuÊt xø hµng hãa, theo §iÒu 786 Bé luËt d©n sù n¨m 1995, lµ tªn ®Þa lý cña níc, ®Þa ph¬ng dïng ®Ó chØ xuÊt xø cña mÆt hµng tõ níc, ®Þa ph¬ng ®ã víi ®iÒu kiÖn nh÷ng mÆt hµng nµy cã c¸c tÝnh chÊt, chÊt lîng ®Æc thï dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®éc ®¸o vµ u viÖt, bao gåm yÕu tè tù nhiªn, con ngêi hoÆc kÕt hîp c¶ hai yÕu tè ®ã.
- Thêi h¹n hiÖu lùc cña hîp ®ång.
II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Trong xu thÕ héi nhËp hiÖn nay, ViÖt Nam ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña m×nh b»ng sù më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong ®ã sù ®ãng gãp cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu kh«ng ph¶i lµ nhá thÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn phong phó vÒ ph¬ng thøc, ®a d¹ng vÒ mÆt hµng, t¨ng trëng vÒ kim ng¹ch vµ më réng thÞ trêng.
1. Giai ®o¹n tríc khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ
Cã thÓ thÊy r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tríc khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa héi nhËp rÊt l¹c hËu vµ kÐm ph¸t triÓn. Trong thêi kú nµy, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu còng kh«ng ph¸t triÓn. VÒ mÆt hµng gia c«ng th× chñ yÕu lµ hµng may mÆc, thªu ren, dÖt th¶m vµ mét sè s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ nh s¶n xuÊt dông cô cÇm tay... Chóng ta phÇn lín nhËn gia c«ng cho Liªn X« vµ mét sè níc XHCN §«ng ¢u, ch¼ng h¹n nh gia c«ng hµng may mÆc cho Liªn X«, gia c«ng hµng dÖt kim cho Hungari, gia c«ng ¸o len ®an, dÖt cho Liªn X«, CHDC §øc, TiÖp Kh¾c,... VÒ chÊt lîng hµng gia c«ng, ViÖt Nam hÇu nh chØ nhËn gia c«ng nh÷ng mÆt hµng kh«ng ®ßi hái kü thuËt vµ mü thuËt cao.
Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do ViÖt Nam võa tho¸t ra hai cuéc chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ Mü ph¶i ®èi mÆt víi nÒn kinh tÕ kiÖt quÖ, c¬ së vËt chÊt kü thuËt bÞ tµn ph¸, trang thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt cßn l¹c hËu, ch¾p v¸, kh«ng ®ång bé, tr×nh ®é tay nghÒ cña ngêi lao ®éng cßn h¹n chÕ. H¬n n÷a, trong giai ®o¹n nµy níc ta chñ yÕu chØ ®Æt quan hÖ ngo¹i giao víi Liªn X« vµ c¸c níc XHCN §«ng ¢u. Bëi vËy quy m« vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cßn h¹n chÕ, thÞ trêng cßn h¹n hÑp. Tuy nhiªn, sau khi ®Êt níc thèng nhÊt, cïng víi sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu còng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h¬n, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh gia c«ng hµng may mÆc, da giµy,... Tõ c¸c thÞ trêng truyÒn thèng, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· v¬n tíi c¸c níc kh¸c nh Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Canada,...
Tuy nhiªn, nh×n chung trong thêi kú nµy ta chñ yÕu gia c«ng theo ph¬ng thøc bÞ ®éng: nhËn nguyªn vËt liÖu, giao thµnh phÈm do ®ã kh«ng cã sù chuyÓn giao quyÒn së h÷u nguyªn vËt liÖu. ViÖc ¸p dông ph¬ng thøc gia c«ng ®ã trong giai ®o¹n nµy lµ phï hîp vµ cÇn thiÕt, mÆc dï ta chØ nhËn ®îc phÝ gia c«ng nhng an toµn v× kh«ng ph¶i bá vèn, kh«ng ph¶i t×m nguån cung cÊp nguyªn vËt liÖu vµ thÞ trêng tiªu thô. §ång thêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chóng ta häc hái ®îc nhiÒu kinh nghiÖm qu¶n lý, tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n ®îc n©ng cao. Nhng trong ph¬ng thøc gia c«ng nµy, sù phô thuéc cña ta vµo bªn ®Æt gia c«ng rÊt lín, viÖc giao nguyªn liÖu cña bªn ®Æt gia c«ng nhiÒu khi kh«ng ®óng kÕ ho¹ch, ¶nh hëng ®Õn tiÕn ®é s¶n xuÊt ®ång thêi thu nhËp thùc tÕ cña c«ng nh©n rÊt thÊp. Do vËy, nÕu chóng ta tiÕp tôc duy tr× ho¹t ®éng gia c«ng theo ph¬ng thøc nµy sÏ kh«ng n©ng cao ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ.
2. Giai ®o¹n sau khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ
NhËn thøc s©u s¾c tÇm quan träng cña ph¸t triÓn kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· chñ tr¬ng më cöa nÒn kinh tÕ, khuyÕn khÝch më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Èy m¹nh chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. Nhê vËy, ho¹t ®éng gia c«ng thêi kú nµy ®· cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ quy m«, gãp phÇn t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ më réng ngµnh hµng xuÊt khÈu. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu mang ý nghÜa kinh tÕ ®· ®¹t ®îc, ho¹t ®éng gia c«ng cßn ®em l¹i hiÖu qu¶ x· héi cã ý nghÜa v« cïng to lín víi ®Êt níc ta, ®ã lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho mét sè lîng lín lao ®éng. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, d©n sè níc ta ®· vît qua con sè 80 triÖu, trong ®ã sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm chiÕm tû lÖ lín, cô thÓ tû lÖ thÊt nghiÖp qua c¸c n¨m trªn ®Þa bµn c¸c vïng trªn c¶ níc nh sau (®¬n vÞ %):
B¶ng 1: Tû lÖ thÊt nghiÖp trong ®é tuæi lao ®éng ë mét sè khu vùc trªn c¶ níc
§¬n vÞ tÝnh: %
N¨m
1996
1997
1998
1999
2000
2001
C¶ níc
5,88
6,01
6,85
7,40
6,44
6,13
§ång b»ng s«ng Hång
7,57
7,56
8,25
9,34
7,34
6,93
Hµ Néi
7,71
8,56
9,09
10,31
7,95
7,30
§«ng B¾c
6,42
6,34
6,60
8,72
6,49
6,51
T©y B¾c
4,51
4,73
5,92
6,58
6,02
5,50
B¾c Trung Bé
6,96
6,68
7,26
8,26
6,87
6,51
Duyªn H¶i Nam Trung Bé
5,57
5,42
6,67
7,07
6,31
5,92
§µ N½ng
5,53
5,42
6,35
6,64
5,95
5,38
T©y Nguyªn
4,24
4,99
5,88
5,95
5,16
5,38
§«ng Nam Bé
5,43
5,89
6,44
6,52
6,20
5,82
TP. Hå ChÝ Minh
5,68
6,13
6,76
7,04
6,48
5,94
§ång b»ng s«ng Cöu Long
4,73
4,72
6,35
6,53
6,15
5,93
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2001.
Cã thÓ thÊy mét sè vïng, khu vùc ch¼ng h¹n nh Hµ Néi hay ®ång b»ng s«ng Hång cã tû lÖ thÊt nghiÖp rÊt cao, thêng xuyªn trªn møc 7%, cã n¨m thËm chÝ lµ trªn 9%, 10% trong khi ®ã ®©y l¹i lµ nh÷ng n¬i tËp trung rÊt nhiÒu c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp cã nhu cÇu lao ®éng rÊt lín. Bëi vËy, víi tÝnh chÊt cã hµm lîng lao ®éng cao, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu thùc sù lµ cøu c¸nh cho mét sè ®Þa ph¬ng, ngµnh, gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, gi¶m thiÓu tÖ n¹n x· héi vµ ph¸t huy ®îc tÝnh s¸ng t¹o cña c¸c c¸ nh©n, nhÊt lµ nh÷ng lao ®éng trÎ. Bªn c¹nh ®ã, th«ng qua ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu, mét ®éi ngò c«ng nh©n cã tay nghÒ cao, cã tr×nh ®é kü thuËt vµ chuyªn m«n giái ë mét sè ngµnh nghÒ nh may mÆc, giµy dÐp, ®iÖn tö, thªu ren... còng ®· h×nh thµnh, gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng lao ®éng trong thêi kú míi.
Nh vËy so víi giai ®o¹n tríc, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng bíc tiÕn dµi c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Sù ph¸t triÓn nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng kÕt qu¶ mµ chóng ta ®· ®¹t ®îc còng nh nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i, cô thÓ nh sau:
2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc
BiÓu hiÖn râ rÖt nhÊt trong sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam chÝnh lµ sù t¨ng lªn kh«ng ngõng cña kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng gia c«ng. HiÖn nay, mÆt hµng gia c«ng ®ang chiÕm kho¶ng 30% kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi sù tham gia kinh doanh cña hµng chôc ngh×n doanh nghiÖp. Qua sè liÖu vÒ kim ng¹ch hµng nguyªn liÖu nhËp ®Ó gia c«ng vµ thµnh phÈm xuÊt khÈu t¹i Chi côc H¶i quan §Çu t - Gia c«ng thuéc Côc H¶i quan H¶i phßng, chóng ta cã thÓ thÊy sù t¨ng trëng kh«ng ngõng cña kim ng¹ch hµng gia c«ng xuÊt khÈu
B¶ng 2: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng gia c«ng qua Chi côc H¶i quan §Çu t - Gia c«ng thuéc Côc H¶i quan H¶i Phßng
§¬n vÞ tÝnh: USD
Lo¹i h×nh
N¨m 2000
N¨m 2001
9 th¸ng ®Çu
n¨m 2002
NhËp gia c«ng
286.793.680,09
256.346.319,48
279.346.578,55
XuÊt gia c«ng
385.040.925,98
838.126.767,34
385.986.051,26
Nguån: Chi côc H¶i quan §Çu t-Gia c«ng thuéc Côc H¶i quan H¶i Phßng
Cã ®îc kÕt qu¶ trªn lµ nhê sù nç lùc cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc t×m kiÕm nguån hµng gia c«ng, nhiÒu doanh nghiÖp ký ®îc hîp ®ång gia c«ng cho níc ngoµi víi gi¸ trÞ lín. Ngoµi ra cßn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi cã chøc n¨ng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy còng ®· triÓn khai ®i vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng gia c«ng.
XÐt vÒ thÞ trêng gia c«ng, tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ víi sù th«ng tho¸ng vÒ c¬ chÕ, chóng ta ®· dÇn kh¾c phôc ®îc sù h¹n hÑp cña thÞ trêng gia c«ng c¶ vÒ ®èi tîng ®Æt gia c«ng vµ chñng lo¹i hµng hãa gia c«ng.
Tríc ®©y b¹n hµng cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ Liªn X« cò vµ c¸c níc thuéc khèi XHCN §«ng ¢u vµ mét sè níc gÇn chóng ta vÒ mÆt ®Þa lý nh §µi Loan, Hµn._. Quèc, NhËt B¶n... Nhng sau sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u, ®øng tríc thö th¸ch cña më cöa vµ héi nhËp, ViÖt Nam ®· cè g¾ng duy tr× nh÷ng thÞ trêng truyÒn thèng vµ kh«ng ngõng më réng thÞ trêng híng sang nh÷ng níc ph¸t triÓn nh Ph¸p, CHLB §øc, Italia, Hµ Lan, Malaysia, Canada,... trong ®ã ®iÒu ®¸ng nãi nhÊt lµ chóng ta ®· th©m nhËp ®îc vµo thÞ trêng Mü - mét thÞ trêng næi tiÕng lµ khã tÝnh vµ cã nhiÒu rµo c¶n th¬ng m¹i, chÝnh trÞ vµo lo¹i bËc nhÊt trªn thÕ giíi.
VÒ chñng lo¹i hµng gia c«ng, nh÷ng n¨m tríc ®©y do h¹n chÕ vÒ mÆt kü thuËt nªn mÆt hµng gia c«ng cña níc ta cßn nghÌo nµn, kiÓu d¸ng, mÉu m· kh«ng phong phó vµ chÊt lîng cßn thÊp. §Õn thêi kú nµy, tuy ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn vÒ mÆt kü thuËt nhng trong c¬ cÊu hµng gia c«ng th× hµng may mÆc, giµy dÐp, thªu ren, tói x¸ch... vÉn chiÕm tû träng lín. Nhng ®iÒu ®¸ng ghi nhËn h¬n c¶ lµ chÊt lîng hµng gia c«ng ®· ®îc n©ng lªn râ rÖt vµ t¹o ®îc uy tÝn trªn thÞ trêng. Nhê vËy, mét sè doanh nghiÖp nhËn gia c«ng ®· thu hót ®îc sù chó ý cña c¸c h·ng næi tiÕng trªn thÕ giíi nh Piere Cardin (hµng may mÆc), Nike, Reebok (giµy)... vµ gia c«ng ®îc nh÷ng mÆt hµng cã chÊt lîng cao ®¶m b¶o ®óng nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt mµ bªn ®Æt gia c«ng ®a ra nh ¸o s¬ mi cao cÊp ®¹t gi¸ trÞ 50USD/chiÕc hoÆc giµy thÓ thao cao cÊp ®¹t tõ 18 ®Õn 20 USD/®«i. Ngoµi ra mét sè doanh nghiÖp còng ®· m¹nh d¹n nhËn gia c«ng cho phÝa níc ngoµi nh÷ng mÆt hµng ®ßi hái hµm lîng kü thuËt cao vµ c«ng nghÖ phøc t¹p nh gia c«ng mÆt hµng linh kiÖn ®iÖn tö cho NhËt B¶n, Hµn Quèc,... §iÒu ®¸ng chó ý lµ mét sè doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· më ra con ®êng th©m nhËp vµo thÞ trêng Mü th«ng qua viÖc ký kÕt mét sè hîp ®ång gia c«ng hµng may mÆc cho Mü nh C«ng ty may 10, C«ng ty may 3 Sµi Gßn, xÝ nghiÖp Fashion Garment Ltd,... GÇn ®©y chóng ta còng ®· nhËn gia c«ng phÇn mÒm, ®©y lµ mÆt hµng gia c«ng cã hµm lîng c«ng nghÖ cao nhÊt. Nh×n chung ®Õn giai ®o¹n nµy mÆt hµng gia c«ng cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang lín m¹nh dÇn c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, trong ®ã dÖt may vµ da giµy vÉn chiÕm sè lîng lín vµ trong lÜnh vùc nµy hµng gia c«ng vÉn lµ s¶n phÈm chñ yÕu (70% kim ng¹ch hµng dÖt may xuÊt khÈu lµ hµng gia c«ng), cô thÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may vµ da giµy qua mét sè n¨m gÇn ®©y nh sau:
B¶ng 3: Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng dÖt may vµ da giµy
§¬n vÞ tÝnh: triÖu USD
N¨m
1995
1998
1999
2000
2001
XuÊt khÈu giµy dÐp
296,4
1.031,0
1.387,1
1.471,7
1.559,5
XuÊt khÈu dÖt may
850,0
1.450,0
1.746,2
1.891,9
1.975,4
NhËp khÈu nguyªn phô liÖu dÖt may, da
488,0
710,0
1.096,0
1.422,0
1.589,6
Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª n¨m 2001
Tãm l¹i, cïng víi sù nç lùc cña ViÖt Nam trong xu thÕ khu vùc hãa, toµn cÇu hãa nh hiÖn nay, sù gia nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi nh ASEAN, ASEM, APEC, WTO cña ViÖt Nam vµ ®Æc biÖt lµ sau khi hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü cã hiÖu lùc th× thÞ trêng hµng gia c«ng xuÊt khÈu cña níc ta qu¶ thùc lµ ®îc më ra víi nhiÒu triÓn väng vµ høa hÑn mang l¹i nguån thu nhËp ®¸ng kÓ cho Nhµ níc còng nh c¸c doanh nghiÖp.
VÒ ph¬ng thøc gia c«ng, trong mét kho¶ng thêi gian dµi chóng ta ®· nhËn gia c«ng theo h×nh thøc nhËp nguyªn liÖu, giao thµnh phÈm mµ kh«ng hÒ cã sù chuyÓn giao quyÒn së h÷u nguyªn vËt liÖu. Trong thêi gian ®ã th× h×nh thøc nµy lµ cã lîi nhng xÐt vÒ l©u dµi th× hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ nã mang l¹i cho chóng ta sÏ kh«ng cao. Bëi vËy tíi thêi kú nµy, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ bá søc lao ®éng ra ®Ó gia c«ng mµ cßn ®Çu t vèn ®Ó tËn dông nguån nguyªn liÖu trong níc, n©ng cao tû lÖ néi ®Þa hãa cho s¶n phÈm gia c«ng ®ång thêi t¨ng thu nhËp b»ng ngo¹i tÖ. Thùc tÕ cho thÊy ®©y lµ híng ®i ®óng ®¾n ®Ó gi¶m bít sù phô thuéc vµo bªn ®Æt gia c«ng, n©ng cao tÝnh chñ ®éng trong qu¸ tr×nh gia c«ng cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®ång thêi cßn mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
HiÖn nay trong ngµnh gia c«ng giµy, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng ®· tù cung cÊp ®îc phÇn lín nguyªn phô liÖu nh ®Õ giµy, båi v¶i... hoÆc c«ng cô s¶n xuÊt nh dao chÆt ®Ó ®¶m b¶o ®îc cÊp Form A khi xuÊt khÈu sang thÞ trêng EU, Canada, Nauy... Do ®ã viÖc nhËp nguyªn phô liÖu ®· gi¶m xuèng cßn 30 ®Õn 35%, chñ yÕu lµ nhËp khÈu da, nh·n m¸c, v¶i...
Cßn trong ngµnh dÖt may, nhiÒu doanh nghiÖp dÖt may nh DÖt Thµnh C«ng, DÖt Th¾ng Lîi... ®· tù cung cÊp ®îc phÇn lín nguyªn phô liÖu (chñ yÕu lµ v¶i) vµ hiÖn nay ®· chuyÓn h¼n sang ph¬ng thøc "mua nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm": gia c«ng theo mÉu m· vµ kü thuËt mµ bªn ®Æt gia c«ng ®a ra. Do ®ã, kim ng¹ch gia c«ng hµng dÖt may ngµy cµng t¨ng nhanh.
Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc tù cung cÊp mét phÇn nguyªn phô liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¨ng phÝ gia c«ng mµ hä cßn tiÕn hµnh nhËp khÈu nguyªn phô liÖu tõ mét níc thø ba theo ®óng nh÷ng tiªu chuÈn vÒ mÉu m·, chÊt lîng mµ bªn ®Æt gia c«ng yªu cÇu råi giao s¶n phÈm cho bªn ®Æt gia c«ng ®óng 100% so víi c¸c quy ®Þnh cña hîp ®ång sau khi qu¸ tr×nh gia c«ng hoµn tÊt. Ngoµi ra hä cßn sö dông ph¬ng thøc gia c«ng chuyÓn tiÕp, nghÜa lµ sö dông s¶n phÈm gia c«ng cña doanh nghiÖp kh¸c lµm nguyªn liÖu gia c«ng cho doanh nghiÖp m×nh, vÝ dô nh sö dông sîi lµm hµng dÖt may,... nh vËy võa ®Èy nhanh ®îc quy tr×nh, võa rót ng¾n ®îc thêi gian gia c«ng.
2.2. Nh÷ng khã kh¨n víng m¾c cÇn kh¾c phôc
Nh÷ng thµnh tùu mµ ho¹t ®éng gia c«ng níc ta ®¹t ®îc trong nh÷ng n¨m qua ®· mang l¹i nhiÒu lîi Ých kinh tÕ x· héi to lín cho ®Êt níc. Tuy nhiªn kÓ tõ khi h×nh thµnh cho tíi nay, khi mµ ho¹t ®éng gia c«ng níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× nã vÉn béc lé rÊt nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n cÇn ph¶i kh¾c phôc. Nh÷ng h¹n chÕ nµy xuÊt ph¸t tõ b¶n th©n ph¬ng thøc gia c«ng, tõ thÞ trêng vµ c¶ tõ chÝnh nh÷ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý cña chÝnh chóng ta n÷a.
Mét khã kh¨n kh¸ râ rÖt mµ chóng ta cã thÓ nhËn thÊy ®ã lµ sù thiÕu thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p lý qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng hµng hãa, bëi vËy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp gia c«ng trong níc c¹nh tranh nhau, tranh thñ t×m kiÕm ®èi t¸c ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tríc m¾t lµ khã kh¨n vÒ vèn, thÞ trêng tiªu thô mµ chÊp nhËn gi¸ gia c«ng thÊp. T×nh tr¹ng nµy trùc tiÕp ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn thu nhËp cña ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng, sau ®ã lµ lîi Ých cña doanh nghiÖp nhËn gia c«ng vµ lîi Ých kinh tÕ chung cña ®Êt níc. HiÖn nay ngêi lao ®éng trong ngµnh giµy dÐp cã møc l¬ng trung b×nh tõ 460.000 ®Õn 500.000 ®ång/ngêi/th¸ng, cßn trong ngµnh may mÆc lµ 400.000 ®Õn 600.000 ®ång/ngêi/th¸ng. So víi nh÷ng níc kh¸c trªn thÕ giíi th× tiÒn c«ng lao ®éng trung b×nh ë ViÖt Nam thÊp h¬n nhiÒu:
B¶ng 4: TiÒn c«ng lao ®éng trong ngµnh dÖt may ë mét sè níc trªn thÕ giíi
Níc
TiÒn c«ng lao ®éng (USD/giê)
Ph¸p
12,63
NhËt B¶n
16,37
Mü
10,33
Th¸i Lan
0,87
Philippin
0,67
Trung Quèc
0,34
Ên §é
0,54
Malaysia
0,95
ViÖt Nam
0,18
Nguån: Néi san Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ngo¹i th¬ng Sè 2 n¨m 1998
Ngoµi ra, hiÖu qu¶ cßn thÊp cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ ph¬ng thøc gia c«ng. Do thiÕu vèn nªn nhiÒu doanh nghiÖp ®· ph¶i lùa chän nh÷ng ph¬ng thøc gia c«ng bÊt lîi mµ thùc chÊt lµ b¸n rÎ søc lao ®éng, miÔn sao cã viÖc lµm vµ v× thÕ hiÖu qu¶ kinh tÕ thu ®îc lµ rÊt thÊp. Lîi dông tÝnh thêi vô trong ngµnh may, c¸c th¬ng nh©n níc ngoµi cßn Ðp gi¸ gia c«ng víi møc rÎ h¬n 20% hoÆc thÊp h¬n n÷a, ch¼ng h¹n: 1 chiÕc ¸o Jacket th«ng thêng ký víi gi¸ 3 USD/¸o nhng cã n¬i cÇn viÖc lµm ®· ph¶i ký víi gi¸ tõ 1,3 ®Õn 1,7 USD/¸o; gi¸ gia c«ng giµy thÓ thao víi §µi Loan tÝnh ®ång lo¹t 0,7 USD/®«i kh«ng kÓ ®Õn tÝnh ®¬n gi¶n hay phøc t¹p cña mÉu m·. V× vËy, kh«ng thÓ ®¸nh gi¸ r»ng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng gia c«ng cao lµ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho ®Êt níc. Víi ®ång l¬ng gia c«ng rÎ m¹t nh vËy, møc sèng cña ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng lµ rÊt thÊp, søc lao ®éng cña hä bÞ bãc lét triÖt ®Ó, nhÊt lµ trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi níc ngoµi. Thu nhËp cña c«ng nh©n ngµnh may ë c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh¸ chØ ®¹t 480USD/ngêi/n¨m, t¬ng ®¬ng víi tiÒn l¬ng mét th¸ng cña c«ng nh©n may ë Hµn Quèc hay §µi Loan trong khi tay nghÒ cña ngêi lao ®éng ViÖt Nam kh«ng hÒ thua kÐm. §Õn nay, ViÖt Nam vÉn cha chó ý tíi ph¬ng thøc gia c«ng “mua ®øt b¸n ®o¹n” mµ chñ yÕu vÉn ¸p dông ph¬ng thøc gia c«ng th«ng thêng lµ bªn ®Æt gia c«ng giao nguyªn liÖu vµ thu thµnh phÈm. Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng còng muèn tho¸t ra khái t×nh tr¹ng lµm thuª cho níc ngoµi víi ®ång l¬ng rÎ m¹t ®Ó giµnh ®îc thÕ chñ ®éng, ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng, tËn dông c«ng suÊt m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguån nguyªn phô liÖu trong níc, ®ång thêi mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. Tuy nhiªn, muèn chuyÓn ®æi ph¬ng thøc gia c«ng kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n v× ph¬ng thøc “mua ®øt b¸n ®o¹n” nµy ®ßi hái ph¶i cã nguån vèn lu ®éng lín vµ chÞu nhiÒu rñi ro h¬n trong khi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp gia c«ng xuÊt khÈu cña níc ta lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Bëi vËy còng ®· cã mét sè doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn ph¬ng thøc gia c«ng nµy nhng sau ®ã l¹i quay trë l¹i víi ph¬ng thøc gia c«ng th«ng thêng v× ph¶i suy nghÜ, c©n nh¾c nhiÒu h¬n.
MÆt kh¸c, ®èi tîng kh¸ch hµng tiªu thô chÝnh c¸c mÆt hµng gia c«ng xuÊt khÈu cña ta kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ngêi ®Æt gia c«ng trùc tiÕp mµ chñ yÕu vÉn ph¶i qua trung gian, do ®ã víi t c¸ch lµ phÝa nhËn gia c«ng th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chÞu rÊt nhiÒu thiÖt thßi. V× vËy yªu cÇu chuyÓn ®æi ph¬ng thøc gia c«ng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ tiÕn tíi chiÕm lÜnh c¸c thÞ trêng tiªu thô chñ yÕu b»ng c¸ch xuÊt khÈu trùc tiÕp lu«n ®îc ®Æt ra mét c¸ch bøc xóc ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng hiÖn nay.
Trong nh÷ng n¨m qua, n¨ng lùc s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ trong ngµnh giµy da, may mÆc. Tuy vËy n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm thuéc nh÷ng ngµnh nµy kh«ng cao do cßn nhiÒu chi phÝ gi¸n tiÕp, chi phÝ trung gian lµm t¨ng gi¸ thµnh gia c«ng mÆc dï tiÒn c«ng rÎ. H¬n n÷a, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ dÖt may vµ da giµy ngµy cµng ph¶i c¹nh tranh gay g¾t h¬n trªn thÞ trêng xuÊt khÈu v× c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu lín cña ViÖt Nam lµ EU, NhËt vµ thÞ trêng tiÒm n¨ng lµ Mü còng ®ång thêi lµ thÞ trêng chÝnh cña c¸c níc l©n cËn nh Trung Quèc, Bangladesh, Th¸i Lan, Hµn Quèc... Do ®ã n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng gia c«ng ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi lµ vÊn ®Ò sèng cßn víi c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng.
Mét h¹n chÕ n÷a lµ cho ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp gia c«ng níc ta vÉn cßn phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo nguån nguyªn phô liÖu cña níc ngoµi mµ cha chó träng ®Õn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu t¹i chç, chÊt lîng cña mét sè nguyªn phô liÖu trong níc cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu chÊt lîng s¶n phÈm gia c«ng. Nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh tr¹ng nµy lµ do chóng ta thiÕu vèn ®Ó ®Çu t trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cho s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu, h¬n n÷a tr×nh ®é kü thuËt cßn nhiÒu h¹n chÕ, l¹i thªm sù thiÕu th«ng tin nªn ®Çu t mét c¸ch ch¾p v¸, kh«ng ®ång bé hoÆc ®Çu t å ¹t mét c¸ch l·ng phÝ mµ kh«ng cã sù tÝnh to¸n kü lìng. Trong xu thÕ hiÖn nay th× tû träng nguyªn phô liÖu nhËp khÈu qu¸ cao trong s¶n phÈm gia c«ng sÏ lµ kh«ng cã lîi cho níc nhËn gia c«ng v× nã mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp, l¹i kh«ng ®îc hëng u ®·i tèi huÖ quèc khi xuÊt hµng vµo c¸c thÞ trêng lín nh Mü vµ EU, v× vËy hµng hãa cña ta sÏ ph¶i chÞu møc thuÕ nhËp khÈu rÊt cao vµ mÊt dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
HiÖn nay, nh÷ng yÕu kÐm trong kh©u qu¶n lý còng k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu, trong ®ã mét trong nh÷ng lÜnh vùc qu¶n lý ®iÓn h×nh vµ quan träng bËc nhÊt lµ qu¶n lý Nhµ níc vÒ H¶i quan. Thñ tôc H¶i quan vÉn cßn rÊt mÊt thêi gian, phøc t¹p g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng do tr×nh ®é nghiÖp vô, ngo¹i ng÷ cña c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan cßn h¹n chÕ, tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ trong qu¶n lý H¶i quan cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu thùc tÕ vµ cha theo kÞp tr×nh ®é thÕ giíi.
Ch¬ng II
Thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu
I. Quy tr×nh thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu
V× qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång gia c«ng gåm nhiÒu c«ng ®o¹n phøc t¹p tõ nhËp khÈu nguyªn phô liÖu cho ®Õn xuÊt khÈu thµnh phÈm vµ thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng nªn quy tr×nh thñ tôc H¶i quan còng ®îc thùc hiÖn tõ kh©u tiÕp nhËn hîp ®ång gia c«ng cho ®Õn thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng.
1. Thñ tôc tiÕp nhËn hîp ®ång gia c«ng
Do ®Æc thï cña ho¹t ®éng gia c«ng nªn hîp ®ång gia c«ng gåm rÊt nhiÒu ®iÒu kho¶n vµ phøc t¹p h¬n hîp ®ång ngo¹i th¬ng th«ng thêng. V× thÕ ®©y lµ kh©u nghiÖp vô rÊt quan träng nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ qu¶n lý H¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu.
1.1. NhiÖm vô cña doanh nghiÖp
Tríc khi lµm thñ tôc nhËp khÈu l« hµng ®Çu tiªn cña hîp ®ång gia c«ng, doanh nghiÖp ph¶i nép vµ xuÊt tr×nh hå s¬ ®Ó c¬ quan H¶i quan lµm thñ tôc tiÕp nhËn hîp ®ång.
C¸c giÊy tê ph¶i nép vµ xuÊt tr×nh bao gåm:
- Hîp ®ång gia c«ng vµ c¸c phô kiÖn hîp ®ång kÌm theo (nÕu cã): 02 b¶n chÝnh vµ 02 b¶n dÞch (nÕu hîp ®ång lËp b»ng tiÕng níc ngoµi). Doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ký, ®ãng dÊu vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ néi dung cña b¶n dÞch hîp ®ång gia c«ng.
- B¶n ®Þnh møc hîp ®ång gia c«ng (nÕu bªn ®Æt vµ bªn nhËn gia c«ng ®· tháa thuËn ®îc ®Þnh møc): 01 b¶n chÝnh.
- GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh hoÆc giÊy phÐp ®Çu t ®èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi: 01 b¶n sao.
- GiÊy chøng nhËn ®¨ng ký m· sè kinh doanh xuÊt nhËp khÈu: 01 b¶n sao.
- GiÊy phÐp cña Bé Th¬ng m¹i, nÕu mÆt hµng gia c«ng thuéc danh môc hµng hãa Nhµ níc ViÖt Nam cÊm xuÊt khÈu, cÊm nhËp khÈu vµ t¹m ngõng xuÊt khÈu, nhËp khÈu; hoÆc cña Ng©n hµng Nhµ níc, nÕu gia c«ng mÆt hµng vµng: nép 01 b¶n sao, xuÊt tr×nh b¶n chÝnh.
NÕu doanh nghiÖp ®· nèi m¹ng khai H¶i quan víi c¬ quan H¶i quan th× cã thÓ truyÒn sè liÖu tríc, nép hå s¬ sau.
1.2. NhiÖm vô cña H¶i quan tiÕp nhËn hîp ®ång gia c«ng
Khi tiÕp nhËn hîp ®ång gia c«ng mµ doanh nghiÖp ®· nép, xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ hå s¬, c«ng chøc H¶i quan ph¶i hoµn thµnh viÖc tiÕp nhËn hå s¬. C¸c c«ng viÖc mµ c«ng chøc H¶i quan ph¶i thùc hiÖn gåm:
- KiÓm tra sù ®ång bé vµ ®Çy ®ñ cña hå s¬ theo qui ®Þnh
- §èi chiÕu néi dung cña hîp ®ång gia c«ng víi qui ®Þnh t¹i §iÒu 12, nghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP. Ngoµi ra, kho¶n 2 phÇn II Th«ng t sè 07/2000/TT-TCHQ cña Tæng côc H¶i quan ngµy 02/11/2000 híng dÉn thi hµnh Ch¬ng III NghÞ ®Þnh sè 57/1998/N§-CP cña ChÝnh phñ quy ®Þnh:
+ VÒ ®iÒu kho¶n ph¬ng thøc thanh to¸n trong hîp ®ång gia c«ng: Hîp ®ång gia c«ng ph¶i ghi râ ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng tiÒn hay b»ng s¶n phÈm gia c«ng. NÕu thanh to¸n tiÒn c«ng b»ng s¶n phÈm gia c«ng th× ph¶i ghi râ lo¹i s¶n phÈm, trÞ gi¸ s¶n phÈm.
+ VÒ ®iÒu kho¶n nh·n hiÖu hµng hãa vµ tªn gäi xuÊt xø hµng hãa: Trong hîp ®ång gia c«ng, phô kiÖn hîp ®ång gia c«ng ph¶i ghi râ nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø hµng hãa sÏ ® îc g¾n lªn s¶n phÈm. NÕu trong hîp ®ång gia c«ng, phô kiÖn hîp ®ång, bªn thuª gia c«ng cam kÕt chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc sö dông nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø hµng hãa vµ chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc sö dông nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø hµng hãa ®ã, th× s¶n phÈm gia c«ng ® îc g¾n nh·n hiÖu hµng hãa vµ tªn gäi xuÊt xø tháa thuËn trong hîp ®ång, phô kiÖn hîp ®ång. Tr êng hîp nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø hµng hãa ®ã trïng víi nh·n hiÖu hµng hãa vµ tªn gäi xuÊt xø hµng hãa ®· ® îc ®¨ng ký b¶o hé t¹i ViÖt Nam th× ph¶i cã giÊy chøng nhËn cña Côc Së h÷u C«ng nghiÖp ViÖt Nam. Ngêi cã nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø hµng ho¸ ® îc cÊp v¨n b»ng b¶o hé t¹i ViÖt Nam muèn b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh trong lÜnh vùc gia c«ng hµng hãa cho níc ngoµi, ph¶i mang v¨n b»ng nµy ®Õn ®¨ng ký víi ®¬n vÞ H¶i quan lµm thñ tôc hµng gia c«ng. NÕu kh«ng ®¨ng ký, c¬ quan H¶i quan kh«ng cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ trong tr êng hîp cã ng êi kh¸c sö dông nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt xø hµng ho¸ ®ã.
Hîp ®ång gia c«ng ®· ®îc bªn thuª vµ bªn nhËn gia c«ng ký kÕt lµ c¨n cø ®Ó c¬ quan H¶i quan lµm thñ tôc xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ theo dâi viÖc xuÊt khÈu, nhËp khÈu liªn quan ®Õn hîp ®ång gia c«ng. Mäi sù thay ®æi, bæ sung, ®iÒu chØnh c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång gia c«ng ®Òu ph¶i th«ng qua ký kÕt phô kiÖn hîp ®ång vµ ph¶i nép c¸c phô kiÖn bæ sung nµy cho c¬ quan H¶i quan. Thêi h¹n nép c¸c phô kiÖn hîp ®ång nh sau: nÕu phô kiÖn thay ®æi, bæ sung, ®iÒu chØnh c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn viÖc nhËp khÈu nguyªn liÖu, m¸y mãc, thiÕt bÞ thuª mîn th× doanh nghiÖp ph¶i nép cho H¶i quan tríc hoÆc cïng thêi ®iÓm lµm thñ tôc nhËp khÈu hµng hãa ®ã. NÕu phô kiÖn thay ®æi, bæ sung, ®iÒu chØnh liªn quan ®Õn viÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm th× doanh nghiÖp ph¶i nép cho H¶i quan tríc hoÆc cïng thêi ®iÓm lµm thñ tôc xuÊt khÈu s¶n phÈm ®ã.
- Ghi ngµy, th¸ng, n¨m tiÕp nhËn; ký, ghi râ hä tªn; ®ãng dÊu cña Chi côc H¶i quan lªn hîp ®ång vµ c¸c tµi liÖu kh¸c kÌm theo; vµo sæ tiÕp nhËn hîp ®ång gia c«ng;
- Tr¶ cho chñ hµng 01 b¶n chÝnh, 01 b¶n dÞch hîp ®ång gia c«ng vµ phô kiÖn hîp ®ång kÌm theo. H¶i quan lu 01 b¶n chÝnh, 01 b¶n dÞch hîp ®ång gia c«ng vµ phô kiÖn hîp ®ång kÌm theo vµ b¶n sao c¸c chøng tõ kh¸c ®Ó theo dâi;
- Vµo m¸y c¸c th«ng sè cña hîp ®ång/phô kiÖn hîp ®ång theo c¸c tiªu chÝ cã s½n trªn m¸y, ®Þnh møc tõng m· hµng (chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng Chi côc H¶i quan qu¶n lý hîp ®ång gia c«ng b»ng m¸y vi tÝnh).
2. Thñ tôc nhËp khÈu nguyªn liÖu phôc vô gia c«ng
Nh×n chung, quy tr×nh thñ tôc h¶i quan ®èi víi l« hµng nhËp khÈu còng nh l« hµng xuÊt khÈu thêng bao gåm c¸c bíc: khai b¸o h¶i quan, kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa, kiÓm tra tÝnh thuÕ, th«ng quan vµ kiÓm tra sau th«ng quan. §èi víi tõng l« hµng cô thÓ, quy tr×nh nµy cã thÓ ®îc rót ng¾n.
2.1. Thñ tôc nhËp khÈu nguyªn liÖu gia c«ng theo hîp ®ång gia c«ng
2.1.1. §èi víi trêng hîp ®¨ng ký tê khai vµ kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa do mét Chi côc H¶i quan thùc hiÖn
a. TiÕp nhËn hå s¬ H¶i quan
- GiÊy tê ph¶i nép:
+ Tê khai H¶i quan hµng nhËp khÈu: 02 b¶n chÝnh
+ VËn t¶i ®¬n: 01 b¶n sao
+ Hãa ®¬n th¬ng m¹i: 01 b¶n chÝnh
+ B¶n kª chi tiÕt hµng hãa (®èi víi nguyªn liÖu ®ãng gãi kh«ng ®ång nhÊt): 01 b¶n chÝnh, 01 b¶n sao
- GiÊy tê ph¶i nép thªm trong c¸c trêng hîp kh¸c:
+ GiÊy chøng nhËn kiÓm dÞch do c¬ quan kiÓm dÞch cã thÈm quyÒn cÊp (®èi víi hµng yªu cÇu kiÓm dÞch): 01 b¶n chÝnh
+ GiÊy phÐp cña Bé Th¬ng m¹i, nÕu nguyªn liÖu nhËp khÈu thuéc danh môc hµng hãa cÊm nhËp khÈu, t¹m ngõng nhËp khÈu, hµng nhËp khÈu theo giÊy phÐp Bé Th¬ng m¹i
+ GiÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh, nÕu nguyªn liÖu nhËp khÈu thuéc mÆt hµng theo qui ®Þnh riªng ®èi víi hµng gia c«ng ph¶i cã giÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh: 01 b¶n sao, 01 b¶n chÝnh ®Ó H¶i quan cÊp phiÕu theo dâi, trõ lïi (®èi víi trêng hîp nhËp khÈu l« hµng nguyªn liÖu ®Çu tiªn cña hîp ®ång)
- GiÊy tê ph¶i xuÊt tr×nh:
GiÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh: 01 b¶n chÝnh kÌm phiÕu theo dâi, trõ lïi (®èi víi trêng hîp ®· ®îc H¶i quan cÊp phiÕu theo dâi, trõ lïi)
C¸c b¶n sao ph¶i nép trªn ®©y chØ cÇn ®ãng dÊu vµ cã ch÷ ký cña Gi¸m ®èc doanh nghiÖp hoÆc Phã gi¸m ®èc doanh nghiÖp.
b. KiÓm tra hå s¬ H¶i quan, tiÕp nhËn, ®¨ng ký tê khai H¶i quan vµ quyÕt ®Þnh h×nh thøc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa
Kh©u tiÕp nhËn, ®¨ng ký tê khai H¶i quan cho 01 l« hµng do 01 c«ng chøc H¶i quan thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm lµm ®Çy ®ñ c¸c c«ng viÖc sau:
+ KiÓm tra danh s¸ch doanh nghiÖp ph¶i cìng chÕ lµm thñ tôc H¶i quan
+ KiÓm tra sù ®ång bé vµ ®Çy ®ñ cña hå s¬ H¶i quan theo quy ®Þnh. Trêng hîp kh«ng chÊp nhËn ®¨ng ký hå s¬ H¶i quan th× ph¶i th«ng b¸o lý do cho ngêi khai H¶i quan biÕt.
+ KiÓm tra viÖc kª khai theo néi dung yªu cÇu trªn tê khai H¶i quan, chøng tõ thuéc hå s¬ H¶i quan, sù phï hîp cña néi dung khai H¶i quan víi chøng tõ thuéc hå s¬ H¶i quan.
+ §èi chiÕu chÝnh s¸ch qu¶n lý nhËp khÈu víi l« hµng nhËp khÈu.
+ NhËp d÷ liÖu cña tê khai H¶i quan vµo m¸y vi tÝnh vµ ®¨ng ký tê khai H¶i quan.
+ ChuyÓn hå s¬ cho L·nh ®¹o Chi côc
+ LËp biªn b¶n vi ph¹m (nÕu cã) vµ ®Ò xuÊt xö lý ®èi víi hµnh vi vi ph¹m thuéc thÈm quyÒn xö lý cña Chi côc trëng, hoÆc hoµn chØnh hå s¬ ®Ó L·nh ®¹o Chi côc b¸o c¸o cÊp trªn xö lý ®èi víi trêng hîp vît thÈm quyÒn cña Chi côc trëng.
Do ®Æc thï cña hµng gia c«ng, khi ®¨ng ký tê khai H¶i quan th× c«ng chøc H¶i quan ph¶i thèng kª ®Çy ®ñ vµo b¶ng thèng kª tê khai, mÉu b¶ng vµ c¸ch thèng kª theo mÉu 09/GC nh sau:
MÉu 1: B¶ng thèng kª tê khai nhËp khÈu
B¶ng thèng kª tê khai NhËp khÈu
Tê sè:.......................
MÉu: 09/GC, Khæ A4
Hîp ®ång gia c«ng sè: ngµy Thêi h¹n
Phô kiÖn hîp ®ång gia c«ng sè: ngµy Thêi h¹n
Bªn thuª:........................................... §Þa chØ:
Bªn nhËn:...........................................§Þa chØ:
MÆt hµng: Sè lîng
§¬n vÞ H¶i quan lµm thñ tôc
STT
Sè tê khai
Ngµy tê khai
Cöa khÈu nhËp
C¸n bé HQ
thèng kª TK (ký, ghi râ hä tªn)
Ghi chó
1
2
3
4
5
6
Céng: Tæng sè tê khai:
Ngµy.......th¸ng......n¨m.......
§¬n vÞ H¶i quan lµm thñ tôc
Mçi hîp ®ång gia c«ng ph¶i lËp 01 b¶ng thèng kª tê khai nhËp khÈu. B¶ng nµy ®îc lu t¹i H¶i quan ®Ó H¶i quan thèng kª sè, ngµy tê khai; sè, ngµy phiÕu chuyÓn tiÕp s¶n phÈm gia c«ng chuyÓn tiÕp; sè, ngµy PhiÕu chuyÓn tiÕp nguyªn liÖu khi doanh nghiÖp lµm thñ tôc nhËp khÈu tõng l« hµng. Khi thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng, phô kiÖn hîp ®ång gia c«ng, c«ng chøc H¶i quan lµm nhiÖm vô thanh kho¶n ®èi chiÕu B¶ng thèng kª nµy víi thèng kª tê khai cña doanh nghiÖp trong hå s¬ thanh kho¶n. ViÖc thèng kª vµo B¶ng thèng kª do c«ng chøc H¶i quan lµm nhiÖm vô ®¨ng ký tê khai thùc hiÖn t¹i thêi ®iÓm lµm thñ tôc ®¨ng ký tê khai (hoÆc khi tiÕp nhËn PhiÕu chuyÓn giao s¶n phÈm gia c«ng chuyÓn tiÕp/PhiÕu chuyÓn giao nguyªn liÖu). B¶ng thèng kª tê khai ph¶i râ rµng, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, tuyÖt ®èi kh«ng thèng kª sãt tê khai. Sau mçi lÇn thèng kª tê khai, c«ng chøc H¶i quan lµm nhiÖm vô nµy ph¶i ký vµ ghi râ hä tªn vµo cét quy ®Þnh trªn b¶ng. §èi víi nh÷ng hîp ®ång gia c«ng lín ®îc thùc hiÖn trong thêi gian dµi thèng kª trªn 01 tê khai kh«ng ®ñ th× B¶ng thèng kª ph¶i lËp thµnh nhiÒu tê, trong trêng hîp nµy, trªn mçi tê B¶ng thèng kª ph¶i ghi râ sè thø tù tê (Tê sè....); cuèi mçi tê ph¶i ghi râ “tiÕp sang tê sè....”. ViÖc ®¸nh sè thø tù t¹i cét (1) cña B¶ng thèng kª ph¶i liªn tôc tõ ®Çu cho ®Õn kÕt thóc hîp ®ång.
c. KiÓm tra thùc tÕ hµng hãa
Kh©u kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa do mét L·nh ®¹o §éi phô tr¸ch. C¨n cø ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh thøc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ qu¸ tr×nh chÊp hµnh luËt ph¸p cña chñ hµng; chÝnh s¸ch qu¶n lý hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña Nhµ níc; tÝnh chÊt, chñng lo¹i, nguån gèc hµng hãa xuÊt nhËp khÈu; hå s¬ h¶i quan vµ c¸c th«ng tin kh¸c cã liªn quan ®Õn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu. Chi côc trëng H¶i quan cöa khÈu, Chi côc trëng H¶i quan ®Þa ®iÓm lµm thñ tôc H¶i quan ngoµi cöa khÈu quyÕt ®Þnh h×nh thøc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu. C¸c h×nh thøc kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa bao gåm miÔn kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa, kiÓm tra x¸c suÊt thùc tÕ hµng hãa kh«ng qu¸ 10% vµ kiÓm tra thùc tÕ toµn bé l« hµng.
ViÖc kiÓm tra hµng hãa ph¶i do Ýt nhÊt 2 c«ng chøc H¶i quan thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c c«ng viÖc sau:
+ KiÓm tra thùc tÕ hµng hãa theo quy ®Þnh vµ quyÕt ®Þnh cña L·nh ®¹o Chi côc. Theo §iÒu 30 kho¶n 1b LuËt H¶i quan quy ®Þnh, l« hµng lµ nguyªn liÖu vËt t nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ gia c«ng xuÊt khÈu tiÕn hµnh kiÓm tra x¸c suÊt thùc tÕ kh«ng qu¸ 10%
+ X¸c nhËn kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa vµo tê khai H¶i quan
+ §èi víi l« hµng ph¶i lËp biªn b¶n vi ph¹m th× ®Ò xuÊt xö lý ®èi víi hµnh vi vi ph¹m thuéc thÈm quyÒn xö lý cña Chi côc trëng, hoÆc hoµn chØnh hå s¬ ®Ó L·nh ®¹o Chi côc b¸o c¸o cÊp trªn xö lý ®èi víi trêng hîp vît thÈm quyÒn cña Chi côc trëng.
+ NhËp d÷ liÖu vÒ kÕt qu¶ kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa vµo m¸y vi tÝnh.
+ ChuyÓn cho L·nh ®¹o §éi trùc tiÕp ®iÒu hµnh kh©u kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa ®Ó x¸c nhËn ®· lµm thñ tôc H¶i quan vµ th«ng quan cho hµng hãa, sau ®ã tr¶ tê khai H¶i quan cho chñ hµng.
Khi kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa, kiÓm hãa viªn ph¶i lÊy mÉu díi sù chøng kiÕn cña chñ hµng hoÆc ®¹i diÖn cña chñ hµng ®èi víi nguyªn liÖu chÝnh (trõ nh÷ng trêng hîp do tÝnh chÊt mÆt hµng kh«ng thÓ lÊy mÉu, lu mÉu ®îc). KiÓm hãa viªn ph¶i ghi ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c tiªu chÝ trªn phiÕu lÊy mÉu (mÉu 08/GC) vµ ph¶i niªm phong H¶i quan mÉu lu cïng víi PhiÕu lÊy mÉu nµy; x¸c nhËn ®· lÊy mÉu nguyªn liÖu vµo tê khai H¶i quan. MÉu lu nguyªn liÖu giao cho doanh nghiÖp b¶o qu¶n ®Ó xuÊt tr×nh cho H¶i quan khi kiÓm tra s¶n phÈm gia c«ng xuÊt khÈu hoÆc trong mét sè trêng hîp kh¸c khi H¶i quan yªu cÇu, thêi gian b¶o qu¶n mÉu lµ 05 n¨m.
MÉu 2: PhiÕu lÊy mÉu nguyªn liÖu gia c«ng
PhiÕu lÊy mÉu nguyªn liÖu gia c«ng
MÉu: 08/GC, khæ 1/2A4
- Tªn nguyªn liÖu:...........................Sè lîng nhËp:...........................................
- Tê khai sè:..............ngµy........th¸ng.........n¨m
- Chi côc H¶i quan ®¨ng ký tê khai: ..................................
- H×nh thøc kiÓm tra: ..................................
- Chi côc H¶i quan kiÓm tra: ..................................
- Ngêi lÊy mÉu: Sè lîng mÉu:...........
- Hîp ®ång gia c«ng sè:.......ngµy.....;Phô kiÖn sè.....ngµy................................
- Bªn thuª gia c«ng: ..................................
- Bªn nhËn gia c«ng: ..................................
§¹i diÖn chñ hµng
(Ký, ghi râ hä tªn)
KiÓm hãa viªn
(Ký, ghi râ hä tªn)
§èi víi l« hµng ®îc miÔn kiÓm tra H¶i quan t¹i tiªu thøc “H×nh thøc kiÓm tra” ghi “MiÔn kiÓm tra”. C«ng chøc H¶i quan lµm nhiÖm vô th«ng quan hµng hãa tiÕn hµnh lÊy mÉu díi sù chøng kiÕn cña chñ hµng hoÆc ®¹i diÖn chñ hµng; ghi râ hä tªn vµo tiªu thøc “Ngêi lÊy mÉu” vµ ký vµo tiªu thøc “KiÓm hãa viªn”. Chñ hµng hoÆc ®¹i diÖn cña chñ hµng ký vµo tiªu thøc “§¹i diÖn chñ hµng”.
§èi víi trêng hîp l« hµng ph¶i kiÓm tra, kiÓm hãa viªn ph¶i lÊy mÉu khi kiÓm hãa díi sù chøng kiÕn cña chñ hµng hoÆc ®¹i diÖn cña chñ hµng; lËp phiÕu lÊy mÉu vµ niªm phong H¶i quan cïng víi mÉu nguyªn liÖu. T¹i tiªu thøc “Ngêi lÊy mÉu” ghi tªn kiÓm hãa viªn lÊy mÉu. KiÓm hãa viªn lÊy mÉu ký vµo tiªu thøc “KiÓm hãa viªn”. Chñ hµng hoÆc ®¹i diÖn cña chñ hµng ký x¸c nhËn kiÓm hãa vµo tiªu thøc “§¹i diÖn chñ hµng”.
Qua thùc tÕ lµm thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng hãa xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ hµng gia c«ng nãi riªng cho thÊy c¸c vô bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i chñ yÕu n»m ë kh©u kiÓm tra thùc tÕ hµng hãa. §èi víi hµng gia c«ng, c«ng t¸c kiÓm hãa cßn gÆp khã kh¨n h¬n nhiÒu v× hÇu hÕt hµng nhËp khÈu lµ nguyªn phô liÖu nªn rÊt khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trong khi ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan lµm c«ng t¸c kiÓm hãa võa thiÕu l¹i võa yÕu vÒ nghiÖp vô, ngo¹i ng÷,... C«ng t¸c kiÓm hãa cÇn ®îc thùc hiÖn tèt ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c tªn, sè lîng, xuÊt xø cña nguyªn phô liÖu nhËp khÈu nh»m ph¸t hiÖn vµ xö lý nh÷ng sai lÖch hoÆc gian lËn. Thùc tÕ cho thÊy viÖc lÊy mÉu nguyªn phô liÖu nhËp khÈu (®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã thÓ lÊy mÉu ®îc) hiÖu qu¶ kh«ng cao. H¬n n÷a, mÉu nguyªn liÖu giao cho chñ hµng b¶o qu¶n, khi ®ã nhiÒu doanh nghiÖp do c«ng t¸c lu tr÷ b¶o qu¶n kÐm lµm mÊt mÉu dÉn ®Õn khã kh¨n cho c¸c kh©u thñ tôc tiÕp theo. Do vËy ®· cã mét sè Côc H¶i quan ®Þa ph¬ng kiÕn nghÞ ph¶i ch¨ng nªn bá lÊy mÉu nguyªn liÖu nhËp khÈu, gi¸m ®èc doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ viÖc thµnh phÈm xuÊt khÈu ®îc s¶n xuÊt tõ nguyªn liÖu nhËp khÈu. Tuy nhiªn, thùc hiÖn theo híng gi¶i quyÕt nµy còng kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n bëi v× nÕu doanh nghiÖp kh«ng trung thùc th× hËu qu¶ lµ rÊt lín.
2.1.2. §èi víi trêng hîp ®¨ng ký tê khai t¹i Chi côc H¶i quan qu¶n lý hîp ®ång gia c«ng nhng l« hµng ®îc kiÓm tra t¹i cöa khÈu nhËp hoÆc ®îc miÔn kiÓm tra
Trêng hîp nµy nguyªn liÖu nhËp khÈu lµm thñ tôc theo quy ®Þnh vÒ thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu chuyÓn cöa khÈu. Do ®Æc thï riªng cña hµng gia c«ng, c«ng chøc H¶i quan vµ doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn thªm mét sè c«ng viÖc nh sau:
- Chi côc H¶i quan qu¶n lý hîp ®ång gia c«ng thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký tê khai. Khi ®¨ng ký tê khai H¶i quan th× c«ng chøc H¶i quan ph¶i thèng kª ®Çy ®ñ vµo b¶ng thèng kª tê khai, mÉu b¶ng vµ c¸ch thèng kª theo mÉu 09/GC. Chi côc H¶i quan nµy ph¶i quyÕt ®Þnh nguyªn liÖu nµo cÇn lÊy mÉu.
- Chi côc H¶i quan cöa khÈu nhËp tiÕn hµnh lÊy mÉu nguyªn liÖu theo quyÕt ®Þnh cña Chi côc H¶i quan qu¶n lý hîp ®ång gia c«ng. KiÓm hãa viªn ph¶i lÊy mÉu díi sù chøng kiÕn cña chñ hµng ®èi víi nguyªn liÖu chÝnh (trõ nh÷ng trêng hîp do tÝnh chÊt mÆt hµng kh«ng thÓ lÊy mÉu, lu mÉu ®îc). KiÓm hãa viªn ph¶i ghi ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c tiªu chÝ trªn phiÕu lÊy mÉu (mÉu 08/GC) vµ ph¶i niªm phong H¶i quan mÉu lu cïng víi PhiÕu lÊy mÉu nµy; x¸c nhËn ®· lÊy mÉu nguyªn liÖu vµo tê khai H¶i quan, mÉu lu nguyªn liÖu giao cho doanh nghiÖp b¶o qu¶n.
- Doanh nghiÖp b¶o qu¶n mÉu lu nguyªn liÖu trong thêi h¹n 05 n¨m vµ xuÊt tr×nh cho H¶i quan khi kiÓm tra s¶n phÈm gia c«ng xuÊt khÈu hoÆc trong mét sè trêng hîp kh¸c khi H¶i quan yªu cÇu.
2.2. Thñ tôc H¶i quan ®èi víi nguyªn liÖu do bªn nhËn gia c«ng tù cung øng cho hîp ®ång gia c«ng
2.2.1. §iÒu kiÖn nguyªn phô liÖu, vËt t cung øng
- Ph¶i thuéc danh môc nguyªn phô liÖu, vËt t sö dông ®Ó gia c«ng thµnh phÈm nªu trong hîp ®ång gia c«ng.
- Ph¶i x©y dùng thµnh ®Þnh møc nh ®èi víi nguyªn phô liÖu do bªn thuª gia c«ng cung cÊp.
- Ph¶i ® îc tháa thuËn trong hîp ®ång, phô kiÖn hîp ®ång gia c«ng vÒ tªn gäi, chñng lo¹i, sè l îng nguyªn phô liÖu do bªn nhËn gia c«ng cung øng.
2.2.2. Ph¬ng thøc cung øng nguyªn phô liÖu, vËt t
- Doanh nghiÖp nhËn gia c«ng mua nguyªn phô liÖu, vËt t t¹i thÞ trêng ViÖt Nam
- Doanh nghiÖp nhËn gia c«ng trùc tiÕp nhËp khÈu nguyªn phô liÖu, vËt t tõ níc ngoµi.
2.2.3. Thñ tôc H¶i quan ®èi víi nguyªn liÖu do bªn nhËn gia c«ng tù cung øng ®Ó phôc vô hîp ®ång gia c«ng
a. §èi víi trêng hîp nguyªn liÖu cung øng do doanh nghiÖp mua t¹i thÞ trêng ViÖt Nam
Trong trêng hîp nµy th× sè nguyªn liÖu mua t¹i thÞ trêng ViÖt Nam ph¶i ®îc tháa thuËn trong hîp ®ång hoÆc phô kiÖn hîp ®ång vÒ chñng lo¹i, sè lîng nguyªn liÖu cung øng. Khi mua nguyªn liÖu ®Ó cung øng, doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ._. mét vai trß rÊt quan träng trong toµn bé quy tr×nh qu¶n lý H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu. Thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng thÓ hiÖn sù qu¶n lý chÆt chÏ cña H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt nhËp khÈu nh»m ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi c¸c hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i, bu«n lËu, trèn thuÕ,... cña mét sè doanh nghiÖp.
Quy tr×nh thanh kho¶n th× ®îc quy ®Þnh nh vËy nhng trªn thùc tÕ vÊn ®Ò thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng ®îc thùc hiÖn rÊt chËm trÔ, rÊt nhiÒu hîp ®ång cßn tån ®äng tõ nh÷ng n¨m tríc. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy qua thùc tÕ cho thÊy lµ do lçi cña c¶ hai phÝa doanh nghiÖp vµ H¶i quan.
VÒ phÝa doanh nghiÖp, sau khi kÕt thóc hîp ®ång, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp kh«ng chñ ®éng thanh kho¶n hîp ®ång mµ ph¶i ®îi cã sù th«ng b¸o cña c¬ quan H¶i quan th× míi b¾t ®Çu thùc hiÖn. Thªm n÷a, mçi hîp ®ång gia c«ng bao gåm rÊt nhiÒu ®iÒu kho¶n, quy ®Þnh phøc t¹p vÒ mÉu m·, kÝch cì, chñng lo¹i,... vµ øng víi mçi ®iÒu kho¶n, quy ®Þnh ®ã lµ mét ®Þnh møc kh¸c nhau nªn doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã rÊt nhiÒu thêi gian ®Ó thèng kª c¸c sè liÖu xuÊt tr×nh c¬ quan H¶i quan. Ngoµi hai lý do trªn, doanh nghiÖp cßn viÖn cí vµo mét lý do kh¸ch quan, ®ã lµ thêi ®iÓm thanh kho¶n hîp ®ång thêng vµo cuèi n¨m nªn c¸c doanh nghiÖp bÞ cuèn vµo mïa vô bËn rén nªn kh«ng chó träng ®Õn viÖc thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng ®óng h¹n. Tuy nhiªn nh÷ng lý do mµ doanh nghiÖp ®a ra khã cã thÓ chÊp nhËn ®îc v× thêi h¹n mµ c¬ quan H¶i quan dµnh cho viÖc thanh qu¶n hîp ®ång còng kh«ng ph¶i lµ ng¾n. ThiÕt nghÜ c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i xem xÐt l¹i ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña m×nh, t¹i sao l¹i cø ph¶i ®îi H¶i quan th«ng b¸o th× míi ®Õn thanh kho¶n hîp ®ång.
VÒ phÝa c¬ quan H¶i quan, thêi gian gÇn ®©y c«ng t¸c thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng ®· ®i vµo nÒ nÕp vµ cã hiÖu qu¶ h¬n tríc. Tuy nhiªn, sù chËm trÔ trong thanh kho¶n hîp ®ång vÉn cha ®îc c¶i thiÖn nhiÒu nguyªn nh©n lµ do c¸c quy ®Þnh vÒ thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng cßn cha thèng nhÊt, chång chÐo. H¬n n÷a, viÖc thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng rÊt phøc t¹p ®ßi hái c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan ph¶i cã tr×nh ®é nghiÖp vô v÷ng ch¾c, cã kiÕn thøc tæng hîp ®Æc biÖt lµ kiÕn thøc th¬ng phÈm häc, th«ng th¹o ngo¹i ng÷ vµ sù cÈn thËn cÇn thiÕt míi cã thÓ thùc hiÖn tèt ®îc.
Khã kh¨n chång chÊt nh vËy nhng kh©u thanh kho¶n hîp ®ång lµ kh«ng thÓ thiÕu trong quy tr×nh qu¶n lý H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt nhËp khÈu, qua ®ã qu¶n lý ®îc ®Çu vµo, ®Çu ra cña qu¸ tr×nh gia c«ng, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cña ph¬ng thøc kinh doanh nµy.
Qua ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý H¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu cã thÓ nhËn thÊy r»ng: trong nh÷ng n¨m qua ho¹t ®éng gia c«ng ë níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc vµ bªn c¹nh ®ã còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt trong c«ng t¸c qu¶n lý H¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng nµy nhng nÕu ®Ó t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi th× chóng ta sÏ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t cho nh÷ng lîi Ých mµ ph¬ng thøc kinh doanh nµy mang l¹i. Bëi vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn cã mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý thèng nhÊt, hîp lý qu¶n lý ho¹t ®éng nµy vµ ®Þnh híng cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng, tr¸nh t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc vµ b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c ®Æt gia c«ng níc ngoµi, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ vµ æn ®Þnh.
Ch¬ng III
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng gia c«ng
hµng xuÊt khÈu vµ hoµn thiÖn quy tr×nh thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu
I. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu
1. VÒ chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý
CÇn thiÕt ph¶i bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý qu¶n lý ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu. Trªn c¬ së LuËt Th¬ng m¹i, nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý ®· cã nh NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP, Th«ng t 07/2000/TT-TCHQ, c¸c ngµnh chøc n¨ng nh Bé Th¬ng m¹i, Bé Tµi chÝnh, Tæng côc H¶i quan cÇn cã c¸c quy ®Þnh thèng nhÊt b¶o ®¶m cho c¸c doanh nghiÖp c¸c ®iÒu kiÖn thuËn tiÖn trong thùc hiÖn c¸c hîp ®ång gia c«ng víi níc ngoµi ®ång thêi híng c¸c ho¹t ®éng gia c«ng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®óng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ níc.
Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p tríc m¾t ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t, kh«ng ph©n biÖt c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp gia c«ng cã hiÖu qu¶ cÇn ®îc u tiªn vay vèn víi l·i suÊt u ®·i ®Ó më réng s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm. §ång thêi, Nhµ níc cÇn bæ sung luËt ®Çu t trùc tiÕp (FDI) cña níc ngoµi theo híng khuyÕn khÝch ®Çu t s¶n xuÊt nh÷ng nguyªn liÖu ®ang ph¶i nhËp khÈu ®Ó lµm hµng xuÊt khÈu. C¸c ngµnh may mÆc vµ giÇy da ë c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn lîi thÕ th× nªn h¹n chÕ cÊp giÊy phÐp ®Çu t 100% vèn níc ngoµi mµ nªn khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc ®Ó c¸c kh¸ch hµng níc ngoµi tù t×m ®Õn ta mµ kh«ng ph¶i qua kh©u trung gian lµ c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi.
VÒ mÆt chÝnh s¸ch ®èi víi ngêi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng, cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a l·nh ®¹o doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c doanh nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t níc ngoµi v× ®a phÇn c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc gia c«ng hµng xuÊt khÈu ®Òu cÇn nhiÒu lao ®éng. Tæ chøc c«ng ®oµn t¹i c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng cÇn ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña m×nh ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña ngêi lao ®éng tr¸nh t×nh tr¹ng vi ph¹m LuËt lao ®éng ®ang diÔn ra kh¸ phæ biÕn ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay, cã nh vËy th× ngêi lao ®éng míi g¾n bã l©u dµi víi doanh nghiÖp ®îc.
Bªn c¹nh ®ã cÇn t¨ng cêng c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ chèng tham nhòng, g©y phiÒn hµ cho ®Çu t, kinh doanh, gia c«ng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, thóc ®Èy ®Çu t trong c¸c ngµnh nh H¶i quan, Ng©n hµng, ThuÕ vµ c¸c c¸n bé trong c¸c doanh nghiÖp quèc doanh trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t. Néi dung c¶i c¸ch hµnh chÝnh ph¶i ®îc thùc hiÖn ®ång bé vµ ¨n khíp víi c¸c c¶i c¸ch vÒ kinh tÕ. C¶i c¸ch hµnh chÝnh ph¶i võa s¾p xÕp l¹i tæ chøc, ph¶i võa ®æi míi vÒ quy chÕ vµ c¸ch thùc lµm viÖc, bá bít c¸c ®Çu mèi, c¸c cöa trong viÖc lµm thñ tôc khai b¸o, xÐt duyÖt ®Çu t, cho vay ®Çu t... nh»m môc tiªu n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý ë mäi ngµnh, mäi cÊp.
Trªn ®©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ mÆt qu¶n lý Nhµ níc vÒ hµng gia c«ng xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, muèn thóc ®Èy ®Ó gia c«ng cã hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶i ®i s©u vµo kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ hay nãi c¸ch kh¸c lµ ph¶i cã nh÷ng kiÕn nghÞ víi Nhµ níc ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn lÜnh vùc nµy. Nhµ níc vµ c¸c ngµnh chñ qu¶n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn lîc cña mét sè ngµnh then chèt trong viÖc gia c«ng, tõ ®ã cã sù hç trî, cã chÝnh s¸ch hîp lý.
2. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i
Thùc tÕ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i t¹i ViÖt Nam cho thÊy, nhiÒu doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong t×m kiÕm b¹n hµng níc ngoµi hoÆc bÞ kh¸ch hµng níc ngoµi gian lËn trong hîp t¸c, Ðp gi¸ th× mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµ do c«ng t¸c xóc tiÕn th¬ng m¹i cha ®îc chó träng. §èi víi ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu, ngoµi viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh t×m kiÕm b¹n hµng, hîp ®ång th«ng qua c¸c tham t¸n, ®¹i diÖn th¬ng m¹i níc ta t¹i níc ngoµi th× viÖc thµnh lËp hiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu nãi chung vµ cña tõng mÆt hµng nãi riªng vµ ph¸t huy hÕt vai trß cña c¸c hiÖp héi nµy, qua ®ã sÏ ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i. Cã thÓ thÊy r»ng viÖc ra ®êi cña c¸c tæ chøc hiÖp héi, cïng víi c¸c ®¹i diÖn th¬ng m¹i ë níc ngoµi sÏ cã sù trao ®æi th«ng tin vÒ thÞ trêng vµ kh¸ch hµng, ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn gia c«ng lµm t¨ng thªm søc c¹nh tranh, t¹o ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt gia c«ng vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm gia c«ng ra thÞ trêng níc ngoµi. C¸c hiÖp héi nµy cßn cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn liªn kÕt víi nhau tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng tranh giµnh thÞ trêng, b¹n hµng dÉn ®Õn viÖc bÞ kh¸ch hµng níc ngoµi Ðp gi¸ lµm gi¶m gi¸ trÞ xuÊt khÈu, gi¸ gia c«ng xuÊt khÈu. Th«ng qua c¸c tæ chøc hiÖp héi, ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i ®îc ®Èy m¹nh, qua ®ã c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng cã ®iÒu kiÖn nhËn ®îc thªm c¸c ®¬n ®Æt hµng.
3. Sù quan t©m ®Çu t cña Nhµ níc vÒ vèn, c¬ së nguyªn vËt liÖu
Song song víi nguån vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp, ChÝnh phñ cïng víi Bé th¬ng m¹i, Ng©n hµng Nhµ níc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn trung vµ dµi h¹n víi l·i suÊt u ®·i ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt, nh»m h¹n chÕ viÖc nhËp khÈu nguyªn phô liÖu, dÇn dÇn thay thÕ b»ng nguyªn liÖu do ViÖt Nam s¶n xuÊt.
Bªn c¹nh ®ã, Nhµ níc cÇn ®Çu t c¬ së nguyªn vËt liÖu cho c¸c ngµnh phôc vô s¶n xuÊt hµng gia c«ng nh trång b«ng, t¬ t»m, s¶n xuÊt t¬ hãa häc, x©y dùng c¸c c¬ së cung cÊp nguyªn vËt liÖu æn ®Þnh l©u dµi, ®¶m b¶o chÊt lîng.
4. N©ng cÊp hÖ thèng trang thiÕt bÞ, hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt hµng gia c«ng xuÊt khÈu
C¸c ®èi t¸c níc ngoµi (bªn ®Æt gia c«ng) còng rÊt quan t©m ®Õn d©y chuyÒn m¸y mãc, trang thiÕt bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nhËn gia c«ng v× kh«ng ph¶i lóc nµo bªn ®Æt gia c«ng còng cã ®iÒu kiÖn chuyÓn giao d©y chuyÒn m¸y mãc cho bªn nhËn gia c«ng. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng cÇn ®îc trang bÞ míi hoÆc n©ng cÊp d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ s¶n phÈm cña bªn ®Æt gia c«ng v× ®ã lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n ®Ó s¶n xuÊt ®îc nh÷ng s¶n phÈm chÊt lîng cao víi n¨ng suÊt lao ®éng cao.
5. T¨ng cêng c«ng t¸c ®µo t¹o
Bªn c¹nh d©y chuyÒn thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ c«ng nghÖ th× mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chÊt lîng cña s¶n phÈm gia c«ng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu lµ lùc lîng lao ®éng. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc còng lµ mét trong nh÷ng néi dung chñ ®¹o cña chiÕn lîc c«ng nghiÖp hãa theo quan ®iÓm míi cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. §éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý cÇn ph¶i tr¶i qua qu¸ tr×nh ®µo t¹o c¬ b¶n, hä chÝnh lµ nh÷ng cö nh©n, kü s ®· tèt nghiÖp ®¹i häc. ViÖc thu hót sè lao ®éng d thõa ë khu vùc n«ng th«n vµo ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu cÇn ph¶i tiÕn hµnh cã hÖ thèng, lùc lîng lao ®éng trùc tiÕp cÇn ®îc häc qua c¸c líp d¹y nghÒ ®Ó cã thÓ thao t¸c s¶n xuÊt mét c¸ch thuÇn thôc ®¹t n¨ng suÊt cao. Ngµy nay, phÝa ®Æt gia c«ng níc ngoµi ngµy cµng quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn chÊt lîng lao ®éng chø kh«ng d¬n thuÇn lµ sè lîng lao ®éng.
Trªn ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p võa cã ý nghÜa tríc m¾t võa cã t¸c dông l©u dµi nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng gia c«ng ë ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch thuËn lîi, ph¸t huy tiÒm n¨ng kinh tÕ ®Êt níc gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc trong giai ®o¹n hiÖn nay.
II. Mét sè biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó hoµn thiÖn quy tr×nh thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu
Trong thêi gian tíi, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu vÉn tiÕp tôc ®îc chó träng ph¸t triÓn v× nh÷ng lîi Ých mµ nã mang l¹i cho c¸c bªn tham gia. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn, ngoµi c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn th× c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ H¶i quan mµ ë ®©y lµ qu¶n lý H¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu cÇn ®îc hoµn thiÖn h¬n n÷a. Víi ph¬ng híng, môc tiªu chung cho toµn ngµnh lµ x©y dùng H¶i quan thµnh lùc lîng chuyªn nghiÖp, cã chuyªn m«n s©u vµ hiÖn ®¹i, ho¹t ®éng minh b¹ch, liªm chÝnh vµ cã hiÖu qu¶ nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña t×nh h×nh vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, mét sè gi¶i ph¸p mang tÝnh ®Þnh híng ®îc ®a ra ®Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy.
1. Bæ sung, hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý qu¶n lý H¶i quan ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu
Trong thêi gian qua, chóng ta ®· ban hµnh vµ th«ng qua mét sè v¨n b¶n ph¸p quy quan träng cã tÝnh chÊt ®Þnh híng cho c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i nãi chung còng nh cho ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu nãi riªng. Ngµy 10/05/1997, Quèc héi níc ta ®· th«ng qua LuËt Th¬ng m¹i, ®©y lµ c¬ së ph¸p lý quan träng ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ph¸t triÓn thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô th¬ng m¹i trªn c¸c vïng cña ®Êt níc, më réng giao lu th¬ng m¹i víi níc ngoµi, gãp phÇn ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña ngêi s¶n xuÊt, ngêi tiªu dïng vµ lîi Ých hîp ph¸p cña th¬ng nh©n, gãp phÇn tÝch luü nh»m thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh vµ bÒn v÷ng theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. LuËt Th¬ng m¹i b¾t ®Çu cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/1998 quy ®Þnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i t¹i ViÖt Nam. §èi víi hµnh vi gia c«ng trong th¬ng m¹i (®îc quy ®Þnh t¹i môc 7 LuËt Th¬ng m¹i), ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP, Tæng côc H¶i quan ®· ban hµnh Th«ng t sè 07/2000/TT-TCHQ híng dÉn thi hµnh ch¬ng III NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP vµ bªn c¹nh ®ã lµ hµng lo¹t c«ng v¨n, th«ng b¸o quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu. Ngµy 29/06/2001, LuËt H¶i quan ®· ®îc Quèc héi khãa X níc ta th«ng qua t¹i kú häp thø 9 vµ LuËt nµy cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/2002, ®ång thêi còng tõ thêi ®iÓm nµy Ph¸p lÖnh H¶i quan ®îc Héi ®ång Nhµ níc ban hµnh ngµy 20/02/1990 hÕt hiÖu lùc. ViÖc n©ng Ph¸p lÖnh H¶i quan lªn thµnh LuËt H¶i quan cã ý nghÜa ph¸p lý rÊt quan träng do sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, LuËt H¶i quan ra ®êi ®· gãp phÇn b¶o ®¶m thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña Nhµ níc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi, khoa häc vµ c«ng nghÖ, hîp t¸c vµ giao lu quèc tÕ, b¶o vÖ chñ quyÒn vµ an ninh quèc gia, lîi Ých cña Nhµ níc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, c¸ nh©n.
Tuy nhiªn, hiÖn nay vÉn cha cã mét v¨n b¶n nµo ®îc ban hµnh nh»m híng dÉn thi hµnh LuËt H¶i quan trong lÜnh vùc gia c«ng xuÊt khÈu. Tæng côc H¶i quan cÇn tiÕn hµnh rµ so¸t l¹i toµn bé hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt trong vÊn ®Ò qu¶n lý hµng gia c«ng xuÊt khÈu. §èi víi nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt chØ ®¹o chung trong thêi gian dµi, nÕu qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®· cã nhiÒu víng m¾c vµ thùc tÕ ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n th× cÇn ph¶i tiÕn hµnh söa ®æi hoÆc thay b»ng v¨n b¶n míi, hñy bá hoµn toµn hiÖu lùc cña v¨n b¶n cò. Trong viÖc ban hµnh, söa ®æi vµ bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng ra v¨n b¶n bæ sung liªn tôc, v¨n b¶n sau söa ®æi v¨n b¶n tríc nhiÒu lÇn g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n lóng tóng cho ngêi thùc hiÖn, ®ång thêi cÇn cã th«ng b¸o râ rµng, ®Çy ®ñ, réng r·i vµ thêng xuyªn c«ng bè danh s¸ch nh÷ng v¨n b¶n ®· hÕt hiÖu lùc.
§èi víi nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt th¸o gì víng m¾c, ®Ó chØ dÉn cho cÊp díi thùc hiÖn theo ®óng tinh thÇn cña v¨n b¶n, Tæng côc H¶i quan còng cÇn dÉn chiÕu ®Çy ®ñ sè v¨n b¶n, c¬ quan ban hµnh, ngµy th¸ng cã hiÖu lùc..., tr¸nh hiÖn tîng phæ biÕn nªu chung chung “gi¶i quyÕt theo chÕ ®é hiÖn hµnh” g©y lóng tóng, khã kh¨n trong thùc hiÖn.
Trong thêi gian tíi, Tæng côc H¶i quan (hiÖn nay ®· thuéc Bé Tµi chÝnh) cïng víi c¸c bé, ngµnh liªn quan nh Bé Th¬ng m¹i, Bé C«ng nghiÖp, Bé Khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng cÇn thèng nhÊt døt ®iÓm mét sè vÊn ®Ò ®Ó ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý cÇn thiÕt, trªn c¬ së ®ã H¶i quan cã thÓ thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc cña m×nh, cô thÓ ®ã lµ:
- Tû lÖ hao hôt ®èi víi nguyªn phô liÖu gia c«ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËn gia c«ng
- ThuÕ ®èi víi phÇn hao hôt nguyªn phô liÖu
- §Þnh møc thuÕ tiªu hao nguyªn phô liÖu
- VÊn ®Ò duyÖt hîp ®ång gia c«ng
- VÊn ®Ò nh·n m¸c hµng hãa gia c«ng
- VÊn ®Ò xö lý phÕ phÈm, phÕ liÖu d thõa
- VÊn ®Ò thanh lý hîp ®ång gia c«ng vµ chÕ tµi trong trêng hîp chËm thanh lý hîp ®ång gia c«ng.
§Ó gi¶i quyÕt tèt, triÖt ®Ó c¸c vÊn ®Ò nµy nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp nhËn gia c«ng còng nh thùc hiÖn tèt c¸c chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc, cÇn x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña tõng c¬ quan, tõng ngµnh tr¸nh t×nh tr¹ng cã vÊn ®Ò th× qu¶n lý chång chÐo cßn cã vÊn ®Ò th× kh«ng biÕt c¬ quan nµo chÞu tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o.
2. §Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¶i tiÕn thñ tôc H¶i quan
Nh×n chung, thêi gian gÇn ®©y c«ng t¸c c¶i c¸ch thñ tôc H¶i quan ®îc chó träng h¬n song trong tõng kh©u nghiÖp vô, tõng khu vùc vÉn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu thùc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, do ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu nãi riªng còng nh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung ph¸t triÓn kh¸ ®a d¹ng, ®ßi hái ngµnh H¶i quan cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh c¶i c¸ch thñ tôc H¶i quan g¾n víi qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh nãi chung. §Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thñ tôc H¶i quan, cÇn tËp trung triÓn khai §Ò ¸n c¶i c¸ch thñ tôc H¶i quan c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, ®Æc biÖt chó träng ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p s¸t víi thùc tiÔn, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ yªu cÇu héi nhËp, nhÊn m¹nh ë mét sè ®iÓm sau:
- §Ò cao tÝnh chñ ®éng, kh¼ng ®Þnh tÝnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt cña doanh nghiÖp
- Thùc hiÖn vµ n©ng cao vai trß kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¬ quan H¶i quan
- Quy tr×nh thñ tôc H¶i quan thèng nhÊt, ®¬n gi¶n, dÔ thùc hiÖn
- C«ng khai hãa c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ xuÊt nhËp khÈu, H¶i quan
- Ph©n c«ng, ph©n cÊp râ nhiÖm vô, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña tõng c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan trong tõng kh©u nghiÖp vô
3. N©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé, l·nh ®¹o H¶i quan, t¨ng cêng c«ng t¸c ®µo t¹o
Hµng gia c«ng xuÊt khÈu, còng nh c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu kh¸c ®Òu ph¶i tu©n thñ c¸c quy tr×nh thñ tôc H¶i quan. Tuy nhiªn, do ®Æc thï cña lo¹i h×nh kinh doanh gia c«ng gåm nhiÒu c«ng ®o¹n phøc t¹p ®ßi hái sù qu¶n lý chÆt chÏ nhng còng ph¶i t¹o m«i trêng th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhËn gia c«ng.
Do ®ã cã thÓ thÊy viÖc tËp trung n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc cho ®éi ngò c¸n bé, l·nh ®¹o H¶i quan lµm c«ng t¸c qu¶n lý hµng gia c«ng xuÊt khÈu lµ rÊt cÇn thiÕt nh»m x©y dùng mét lùc lîng c¸n bé H¶i quan võa tinh th«ng nghiÖp vô H¶i quan, cã kiÕn thøc s©u réng vÒ kinh tÕ, ph¸p luËt, th«ng th¹o ngo¹i ng÷, võa cã phÈm chÊt trong s¸ng v÷ng vµng, tËn tôy trong c«ng viÖc.
C¸n bé, c«ng chøc H¶i quan cÇn nhËn thøc ®îc r»ng hä lµ c«ng cô quan träng cña Nhµ níc trong kh©u qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, b¶o vÖ s¶n xuÊt trong níc. Bªn c¹nh ®ã, hä còng cÇn ®øng ë phÝa doanh nghiÖp ®Ó thÊy r»ng doanh nghiÖp nhËn gia c«ng thùc chÊt lµ ngêi lµm thuª cho doanh nghiÖp ®Æt gia c«ng níc ngoµi nªn ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ký kÕt trong hîp ®ång gia c«ng. V× vËy, cÇn tr¸nh thãi lµm viÖc quan liªu, s¸ch nhiÔu g©y thiÖt h¹i kh«ng nh÷ng vÒ kinh tÕ mµ bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng hËu qu¶ x· héi nh do mÊt b¹n hµng nªn c«ng nh©n mÊt viÖc lµm.
§Ó n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan, tríc hÕt, ngµnh cÇn tËp trung l·nh ®¹o vµ bè trÝ kinh phÝ tháa ®¸ng cho ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, båi dìng thêng xuyªn ®èi víi c«ng chøc, x©y dùng quy ho¹ch ®µo t¹o c¸n bé, c«ng chøc ngµnh H¶i quan theo c¸c tiªu chuÈn ng¹ch c«ng chøc vµ tiªu chuÈn bæ nhiÖm, sö dông c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan.
§ång thêi cÇn tËp trung hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y t¹i trêng Cao ®¼ng H¶i quan, hoµn thiÖn néi dung ®µo t¹o, båi dìng nghiÖp vô H¶i quan theo chuyªn ®Ò HS, GATT, KYOTO, së h÷u trÝ tuÖ (TRIPS), xuÊt xø hµng hãa (C/O), kiÓm tra sau th«ng quan, kiÓm so¸t chèng bu«n lËu, ngo¹i ng÷ chuyªn ngµnh H¶i quan,v.v...
VÒ ph¬ng thøc ®µo t¹o, cÇn nghiªn cøu c¶i tiÕn ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ngµnh, kÕt hîp gi÷a cö c¸n bé ®i ®µo t¹o t¹i c¸c trêng líp chÝnh quy víi viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng nghiÖp vô t¹i c¬ së, ®¬n vÞ c«ng t¸c, coi träng viÖc truyÒn ®¹t, híng dÉn cña c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé cã kinh nghiÖm l©u n¨m ®èi víi c¸n bé trÎ, míi vµo ngµnh c«ng t¸c.
Bªn c¹nh viÖc ®µo t¹o, båi dìng cho c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan, ngµnh chñ ®éng cã kÕ ho¹ch më c¸c líp ®µo t¹o, båi dìng cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®èi tîng liªn quan kh¸c ®Õn lµm thñ tôc H¶i quan vÒ nh÷ng néi dung cÇn thiÕt nh danh môc hµi hßa m« t¶ vµ m· hµng hãa (danh môc HS), vÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ H¶i quan theo GATT, vÒ c«ng íc KYOTO,v.v... ®Ó c¸c ®èi tîng nµy n¾m v÷ng vµ tu©n thñ ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, t¹o thuËn lîi cho ngµnh H¶i quan trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô. C«ng t¸c nµy cÇn ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn ®Ó c¸c doanh nghiÖp lµm thñ tôc H¶i quan nhanh chãng, ®óng quy ®Þnh, tr¸nh g©y ïn t¾c lµm thñ tôc H¶i quan.
§i ®«i víi c«ng t¸c n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan, ngµnh H¶i quan cÇn t¨ng cêng c«ng t¸c chÝnh trÞ, t tëng vµ qu¶n lý c¸n bé. Nh÷ng c«ng viÖc hµng ngµy mµ c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan ®¶m nhiÖm ph¶i thêng xuyªn tiÕp xóc víi tiÒn, hµng trong khi ®êi sèng cña ®¹i ®a sè c¸n bé nh©n viªn H¶i quan cha cao. Do ®ã, trªn thùc tÕ còng ®· x¶y ra mét sè trêng hîp c¸n bé H¶i quan vô lîi, bÞ l«i kÐo nªn ®· th«ng ®ång, tiÕp tay cho doanh nghiÖp trèn thuÕ, gian lËn, g©y thÊt tho¸t hµng ngµn tû ®ång tiÒn thuÕ cho ng©n s¸ch Nhµ níc vµ hËu qu¶ nÆng nÒ cho nÒn s¶n xuÊt trong níc. C«ng t¸c båi dìng, gi¸o dôc t tëng cña c¸n bé H¶i quan cÇn ®îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a, cô thÓ nh sau:
Båi dìng kiÕn thøc qu¶n lý cho c¸n bé l·nh ®¹o c¸c cÊp, ph©n c«ng, ph©n cÊp râ rµng, cô thÓ gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý, giao nhiÖm vô cô thÓ cho tõng c¸ nh©n, x©y dùng quy chÕ lµm viÖc, quy chÕ phèi hîp gi÷a c¸c ®¬n vÞ thuéc Tæng côc, thêng xuyªn kiÓm tra, ®«n ®èc viÖc thùc hiÖn quy chÕ.
Coi träng c«ng t¸c gi¸o dôc chÝnh trÞ, t tëng, rÌn luyÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc, tÝnh trung thùc, ý thøc tæ chøc kû luËt, danh dù vµ tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp cho c¸n bé, c«ng chøc H¶i quan. Thêng xuyªn tæ chøc phª b×nh vµ tù phª b×nh, b¶o vÖ chÝnh trÞ néi bé, cã ph¬ng ¸n phßng ngõa ®èi víi c¸c ®¬n vÞ, ®Þa bµn, c«ng viÖc träng ®iÓm. §Èy m¹nh c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cña L·nh ®¹o c¸c cÊp trong ngµnh. Thùc hiÖn qu¶n lý c¸n bé th«ng qua qu¶n lý c«ng viÖc, xö lý nghiªm kh¾c h¬n ®èi víi c¸c trêng hîp sai ph¹m, kÞp thêi khen thëng, ®éng viªn nh÷ng nh©n tè tÝch cùc, nh÷ng viÖc lµm tèt. TiÕn hµnh rµ so¸t, ®¸nh gi¸ ®óng lùc lîng, s¾p xÕp vµ ®iÒu chØnh c¸n bé cho hîp lý, ®Æc biÖt ë c¸c vÞ trÝ träng yÕu.
Ph¸t ®éng vµ duy tr× thêng xuyªn c¸c phong trµo thi ®ua yªu níc víi ph¬ng thøc vµ néi dung thiÕt thùc, phï hîp víi ho¹t ®éng thùc tiÔn cña tõng ®¬n vÞ. Ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc §¶ng, ®oµn thÓ trong viÖc gi¸o dôc, ®éng viªn §¶ng viªn, §oµn viªn hëng øng, thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô ®îc giao, ph¸t hiÖn vµ nh©n réng c¸c tËp thÓ vµ c¸ nh©n ®iÓn h×nh tiªn tiÕn.
4. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®Çu t trang thiÕt bÞ, øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, hiÖn ®¹i hãa H¶i quan
Trong thêi gian tíi, ngµnh H¶i quan sÏ x©y dùng vµ c¶i t¹o trung t©m nghiÖp vô H¶i quan t¹i 80 cöa khÈu, s©n bay, ®iÓm th«ng quan, ®éi kiÓm so¸t; 03 c¬ së ®éi tµu cao tèc; 03 Trung t©m kiÓm ®Þnh hµng hãa xuÊt nhËp khÈu; trung t©m lµm viÖc cña 7 côc H¶i quan ®Þa ph¬ng, trêng Cao ®¼ng H¶i quan vµ trô së Tæng côc H¶i quan t¹i ®Þa ®iÓm míi víi kinh phÝ lµ 260 tû ®ång. Ngµnh còng sÏ x©y dùng trung t©m tù ®éng hãa cã hÖ thèng trang thiÕt bÞ m¸y tÝnh vµ c¸c thiÕt bÞ phô trî víi kinh phÝ 420 tû ®ång cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vµ xö lý giao dÞch ®iÖn tö ph¸t sinh tõ kh©u tiÕp nhËn tê khai, khai b¸o H¶i quan, tÝnh thuÕ, thu thuÕ, gi¶i phãng hµng, gi¸m s¸t c¶ng vµ kho, ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× ho¹t ®éng æn ®Þnh cña trung t©m, cã c¬ chÕ dù phßng sù cè, b¶o mËt d÷ liÖu, cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu chèng x©m nhËp tr¸i phÐp. X©y dùng m¹ng diÖn réng riªng cña ngµnh H¶i quan cã kh¶ n¨ng chuyÓn tÝn hiÖu d÷ liÖu, ©m thanh, fax, h×nh ¶nh kÕt nèi gi÷a c¸c ®¬n vÞ H¶i quan trong ngµnh víi Trung t©m tù ®éng hãa, nghiªn cøu ®Ó kÕt nèi m¹ng diÖn réng cña H¶i quan víi Ng©n hµng, kho b¹c, h·ng vËn chuyÓn, hµng kh«ng, c¶ng vô ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch x¸c nhËn viÖc nép thuÕ, gi¸m s¸t kho hµng...
§Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin, hiÖn ®¹i ho¸ qu¶n lý H¶i quan ®¹t kÕt qu¶ ®ßi hái sù quyÕt t©m cao, ch¨m lo n©ng cao tr×nh ®é sö dông, vËn hµnh vµ qu¶n lý thiÕt bÞ, chèng t tëng b¶o thñ, tr× trÖ, ®¶m b¶o nguån kinh phÝ ®Çu t trong 5 n¨m lµ 1.145 tû ®ång.
Mét trong nh÷ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin quan träng nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt trong qu¶n lý H¶i quan lµ khai b¸o H¶i quan qua m¹ng. Khai b¸o H¶i quan ®iÖn tö ®· ®îc thÝ ®iÓm thùc hiÖn tõ ®Çu th¸ng 6 n¨m 2002 víi c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc lµm hµng gia c«ng, cô thÓ lµ tõ 01/07/2002 triÓn khai thÝ ®iÓm bíc ®Çu t¹i c¸c doanh nghiÖp cã khèi lîng hµng gia c«ng lín vµ cã qu¸ tr×nh tu©n thñ tèt quy ®Þnh H¶i quan t¹i c¸c tØnh, thµnh phè: Tp. Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, B×nh D¬ng, §ång Nai. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp vµ H¶i quan c¸c cÊp vÉn ®ang chê v¨n b¶n híng dÉn tõ Tæng côc H¶i quan ®Ó cã thÓ b¾t tay triÓn khai. C¸c chi côc H¶i quan gia c«ng ®· chuÈn bÞ nh©n sù vµ m¸y mãc, hÖ thèng m¸y ®· nèi m¹ng ®Çy ®ñ nhng vÉn chê híng dÉn tõ Côc c«ng nghÖ th«ng tin vµ thèng kª H¶i quan ®Ó cã thÓ chÝnh thøc ®i vµo vËn hµnh. H¬n n÷a, hiÖn còng cha cã kÕ ho¹ch tËp huÊn ®Ó triÓn khai c¸c néi dung quy tr×nh cô thÓ cho ®Õn tõng doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp kinh doanh gia c«ng ®Òu muèn chñ tr¬ng nµy ®i vµo thùc hiÖn nhanh chãng, võa ®ì l·ng phÝ thêi gian, võa tiÖn lîi l¹i tiÕt kiÖm nh©n c«ng. Ch¼ng h¹n, mçi ngµy t¹i Chi côc H¶i quan gia c«ng thµnh phè Hå ChÝ Minh cã kho¶ng 600-700 tê khai H¶i quan cÇn xö lý vµ ph¶i cÇn tíi 16 bµn tiÕp nhËn hå s¬. §èi víi tê khai viÕt tay, nh©n viªn H¶i quan ph¶i ®¸nh m¸y vµ nhËp d÷ liÖu, mçi tê khai cã 2 ®Õn 3 m· hµng nªn mÊt kho¶ng 15 phót, cã nh÷ng doanh nghiÖp lín mçi ngµy thùc hiÖn 60 ®Õn 70 tê khai, mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ tèn c«ng søc. Tuy nhiªn, theo Côc c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT) vµ thèng kª H¶i quan thuéc Tæng côc H¶i quan th× khai b¸o H¶i quan ®iÖn tö míi chØ ¸p dông ®èi víi tê khai H¶i quan. C¸c chøng tõ kh¸c nh hîp ®ång th¬ng m¹i, b¶n kª chi tiÕt hµng hãa... vÉn cha ¸p dông h×nh thøc nµy. Khi khai b¸o, phÇn mÒm khai b¸o cña doanh nghiÖp sÏ cã mÉu khai b¸o gièng cña c¬ quan H¶i quan nªn chØ viÖc khai trªn m¸y t¹i doanh nghiÖp. Sau ®ã, doanh nghiÖp sÏ dïng ch¬ng tr×nh chuyÓn d÷ liÖu tíi c¬ quan H¶i quan. H¶i quan tiÕp nhËn vµ kiÓm tra d÷ liÖu nhanh chãng råi cho th«ng quan hµng hãa dùa vµo tiªu chÝ chÊp hµnh chÝnh s¸ch vµ xuÊt xø cña doanh nghiÖp. Hµng nguyªn liÖu ®îc th«ng quan xong sÏ ®a vµo xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ngay cho kÞp tiÕn ®é gia c«ng, ®Õn khi thanh kho¶n míi nép hå s¬ giÊy cho H¶i quan ®èi chiÕu kiÓm tra. NÕu doanh nghiÖp chÊp hµnh tèt, cã quy m« s¶n xuÊt ®ñ tiªu chuÈn sÏ nép hå s¬ giÊy sau qu¸ tr×nh th«ng quan. Tr×nh tù nµy ®¶m b¶o thêi gian lµm thñ tôc H¶i quan vµ thanh kho¶n hîp ®ång gia c«ng cña c¸c doanh nghiÖp gi¶m tõ 3-4 ngµy xuèng chØ cßn nöa giê. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®îc viÖc khai b¸o H¶i quan qua m¹ng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp phµi trang bÞ m¸y tÝnh, cã nèi m¹ng vµ sö dông thiÕt bÞ nèi m¹ng tèt th× tèc ®é ®êng truyÒn sÏ nhanh chãng vµ kÞp thêi, d÷ liÖu ®îc truyÒn ®i díi d¹ng tËp tin ®Õn víi H¶i quan. C¸c doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®¨ng ký tªn doanh nghiÖp, cã m· sè b¶o mËt, cã sè ®iÖn tho¹i ®êng truyÒn vµ ngêi truyÒn sè liÖu. Doanh nghiÖp cÇn trang bÞ phÇn mÒm m¸y tÝnh qu¶n lý c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu, cã môc khai b¸o H¶i quan, phÇn mÒm nµy cÇn t¬ng thÝch víi m¹ng cña H¶i quan ®Ó cã thÓ bªn nµy göi, bªn kia nhËn vµ ®äc ®îc b×nh thêng. Ngoµi ra, mét vÊn ®Ò n÷a cÇn quan t©m lµ cÇn cã c¬ së ph¸p lý ®Ó x¸c nhËn ®é x¸c thùc cña khai b¸o ®iÖn tö vµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o an toµn cña hÖ thèng trong vÊn ®Ò b¶o mËt, tr¸nh viÖc m¹ng cña H¶i quan bÞ ph¸ ho¹i, mÊt c¾p d÷ liÖu... Nhµ níc cÇn cã thªm c¸c quy ®Þnh râ rµng h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c thñ tôc H¶i quan qua m¹ng ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu nãi riªng còng nh hµng hãa xuÊt nhËp khÈu nãi chung.
5. Thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ, t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc H¶i quan
H¶i quan ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc më réng quan hÖ hîp t¸c, hç trî lÉn nhau víi tæ chøc H¶i quan c¸c níc trªn thÕ giíi, trong ®ã ®Æc biÖt t¨ng cêng quan hÖ víi H¶i quan c¸c níc ASEAN, H¶i quan c¸c níc l¸ng giÒng nh Trung Quèc, vµ H¶i quan mét sè níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý H¶i quan tiªn tiÕn, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé c«ng chøc H¶i quan, chèng ma tóy vµ bu«n lËu, tù ®éng hãa vµ hiÖn ®¹i hãa H¶i quan v.v... Bªn c¹nh ®ã, cÇn chñ ®éng chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ c¬ së ph¸p lý, ph¬ng tiÖn kü thuËt vµ c¸n bé ®Ó tiÕp cËn nhanh qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c C«ng íc trong ho¹t ®éng H¶i quan, chñ ®éng tham gia c¸c ho¹t ®éng trong khu«n khæ Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi (WCO), ASEAN, DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng (APEC), ASEM..., n©ng cao vÞ thÕ cña H¶i quan ViÖt Nam trong khu vùc vµ quèc tÕ.
kÕt luËn
Tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ n¨m 1986, nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ nhê nh÷ng chñ tr¬ng vµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc. Cïng víi sù chuyÓn biÕn nµy, sù më réng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i trong ®ã cã ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu ®· tÝch cùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ång thêi t¹o mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a nÒn kinh tÕ trong níc víi nÒn kinh tÕ c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu ngµy cµng ®îc chó träng nªn ®· ph¸t triÓn nhanh chãng vµ ®a d¹ng, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi ngµy cµng cao cho ®Êt níc. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng nµy còng cÇn cã sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ níc mµ ë ®©y lµ qu¶n lý Nhµ níc vÒ H¶i quan. C¬ quan H¶i quan cÇn qu¶n lý chÆt chÏ ho¹t ®éng nµy gãp phÇn b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i th«ng qua gia c«ng hµng hãa cho th¬ng nh©n níc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, chÕ ®é qu¶n lý nµy còng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng gia c«ng hµng xuÊt khÈu nãi chung còng nh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËn gia c«ng nãi riªng. Thñ tôc H¶i quan ®ãng vai trß quan träng trong lÜnh vùc qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu, nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn h¬n n÷a c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u.
Qua viÖc ®Ò cËp ®Õn quy tr×nh thñ tôc H¶i quan ®èi víi hµng gia c«ng xuÊt khÈu, t¸c gi¶ ®· nh×n nhËn l¹i nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®îc vµ nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i trong ho¹t ®éng qu¶n lý H¶i quan, tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ H¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng gia c«ng xuÊt khÈu, ®ång thêi ®Èy m¹nh h¬n n÷a sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy ë níc ta trong thêi gian tíi.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Khoa luan .doc- Bia.doc
- Muc luc .doc
- Phu luc kho A3.doc
- Phu luc.doc
- Tai lieu tham khao.doc
