Hoàn thiện thủ tục phân tích trong tiến trình lập kế hoạch tại các Công ty Kiểm toán Việt Nam

1/161 BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP HCM -------------------- NGUYEÃN DUY VUÕ HOAØN THIEÄN THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG TIEÁN TRÌNH LAÄP KEÁ HOAÏCH TAÏI CAÙC COÂNG TY KIEÅM TOAÙN VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh : Keá Toaùn – Kieåm Toaùn Maõ soá : 60.34.30 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. LE NGOÏC TAÙNH Tp Hoà Chí Minh – Naêm 2007 2/161 MUÏC LUÏC Danh muïc caùc töø vieát taét Danh muïc caùc hình veõ vaø baûng bieåu Trang PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Chöông I – Cô sôû lyù luaän veà thuû tuïc phaân tích ……………………………………1 1.1. Toång quan veà thuû tuïc phaân tích ……………………………………………………………………….......1 1.1.1. Khaùi nieäm ……………………………………………………………………………………………………………………………..1 1.1.2. Vai troø cuûa thuû tuïc phaân tích …………………………………………………………………………………………...1 1.1.3. Caùc yeáu toá cuûa thuû tuïc phaân tích …………………………………………………………………………….......2 1.1.3.1. Döï ñoaùn …………………………………………………………………………………………………………………………….2 1.1.3.2. So saùnh ……………………………………………………………………………………………………………………….......3 1.1.3.3. Ñaùnh giaù …………………………………………………………………………………………………………………………….4 1.1.4. Phaân loaïi thuû tuïc phaân tích ……………………………………………………………………………………..……...5 1.1.4.1. Phaân tích xu höôùng ………………………………………………………………………………………………………6 1.1.4.2. Phaân tích döï baùo ………………………………………………………………………………………………….........7 1.1.4.3. Phaân tích tyû soá ……………………………………………………………………………………………………………....8 1.1.4.4. Phaân tích hoài quy ………………………………………………………………………………………………………….11 1.2. Thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong tieán trình laäp keá hoaïch …………….……………..13 1.2.1. Muïc ñích ………………………………………………………………………………………………………………….......13 3/161 1.2.2. Noäi dung ……………………………………………………………………………………………….………………….…………..14 1.2.3. Caùc phöông phaùp tieáp caän ñoái vôùi thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn ……………………………………………………………………………………………………...……….15 1.2.3.1. Tieáp caän döïa vaøo hieåu bieát tình hình kinh doanh vaø nhöõng ruûi ro kinh doanh gaëp phaûi cuûa doanh nghieäp ……………………………….……………………………..15 1.2.3.2. Tieáp caän theo caùc chu trình ……………………………………………….………………..........…..…21 1.2.3.3. Tieáp caän döïa vaøo caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính ………………..25 1.2.3.4. Tieáp caän döïa theo ruûi ro taøi chính …………………………………………………….……….…….….26 1.3. Ñaùnh giaù vaø phaân tích tình hình taøi chính cuûa ñôn vò töø ñoù xaùc ñònh nhöõng vuøng coù theå coù ruûi ro ………………………………………………………………………………………….…….….27 1.3.1. Ñaùnh giaù vaø phaân tích tình hình hoaït ñoäng cuûa ñôn vò döïa vaøo moái quan heä giöõa caùc chæ tieâu taøi chính ………………………………………………………………………………………………27 1.3.1.1. Tyû suaát hoaït ñoäng ……………….......................................………………………………………28 1.3.1.2. Tyû suaát khaû naêng sinh lôøi …………………………………………….……………………………………………29 1.3.1.3. Tyû suaát khaû naêng thanh toaùn …………………………………………………………………………………..30 1.3.1.4. Tyû suaát coù caáu truùc taøi chính …………………………………………………………………………………..32 1.3.2. Nhaän dieän nhöõng vuøng coù theå coù ruûi ro vaø xaùc laäp möùc troïng yeáu phuø hôïp ……………………………….……………………………………………………………………………………………………………………32 1.3.2.1. Nhöõng nhaân toá thöôøng ñöôïc xem xeùt khi ñaùnh giaù ruûi ro tieàm taøng …….33 1.3.2.2. Nhöõng nhaân toá thöôøng ñöôïc xem xeùt khi ñaùnh giaù ruûi ro kieåm soaùt …….34 1.3.2.3. Nhöõng nhaân toá thöôøng ñöôïc xem xeùt khi ñaùnh giaù ruûi ro phaùt hieän .…….34 Kết luận Chöông I…………………………………………………………………………………………………………………………… 39 4/161 Chöông II – Thöïc traïng vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam …………………………………………………………………... 40 2.1. Toång quan veà caùc coâng ty kieåm toaùn …………………………………………………………………….40 2.1.1. Khaùi quaùt veà lòch söû phaùt trieån cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn …………………………….….40 2.1.2. Moâ hình coâng ty vaø hình thöùc phaùp lyù ………………………….…………………………………..41 2.1.2.1. Số lượng công ty ………...…………………………………………………………………………………………….. 41 2.1.2.2. Tình hình chuyeån ñoåi loaïi hình caùc coâng ty kieåm toaùn ..............................41 2.1.3. Ñoäi nguõ kieåm toaùn vieân chuyeân nghieäp trong coâng ty kieåm toaùn ………………… 42 2.1.4. Ñoái töôïng vaø quy moâ khaùch haøng …………………………………………………………………………………43 2.1.4.1. Ñoái töôïng khaùch haøng ..……………………...................................………………………….. 43 2.1.4.2. Quy moâ khaùch haøng ..……………………......................................………………………….. 44 2.1.5. Dòch vuï cung caáp cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn ………………………….…………………...45 2.2. Phaïm vi kieåm toaùn ……………….……………………………………..……………………………………….. 45 2.2.1. Khaûo saùt thoâng tin ban ñaàu cuûa Doanh nghieäp …………………………………………………...45 2.2.2. Hieåu bieát veà hôïp ñoàng kieåm toaùn ……………………………………………..……………...………….46 2.3. Phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn ...................................47 2.3.1. Laäp keá hoaïch chieán löôïc …………………………………………………..……………..…………………... 48 2.3.2. Laäp keá hoaïch toång theå vaø thöïc hieän chöông trình kieåm toaùn ………………. 48 2.3.3. Ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ………………….…………………………………………………….. 48 2.3.3.1. Chu trình Doanh thu – Nôï phaûi thu…………...…………………………………….………………….. 49 2.3.3.2. Chu trình mua haøng – haøng toàn kho –phaûi traû ………………...................50 2.4. Phaân tích thoâng tin taøi chính vaø phi taøi chính ……………..................................50 2.4.1. Phaân tích caùc chæ soá taøi chính ………..……………………………………..…………..…………………....50 5/161 2.4.1.1. Phaân tích sô boä söï bieán ñoäng caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính …....51 2.4.1.2. Phaân tích caùc chæ soá taøi chính ………………………………………………………………………….….59 2.4.2. Phaân tích döïa treân baùo caùo löu chuyeån tieàn teä ……………………………..…………………….…63 2.4.3. Phaân tích caùc thoâng tin phi taøi chính ………………………………..…………………….…...67 2.5. Thôøi gian vaø nhaân söï cho cuoäc kieåm toaùn ………..…………..................................68 Kết luận Chöông II …………………………………………………………………………………………………69 Chöông III – Caùc giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän vieäc vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam ……………………………..………………………………………………………………….……………………………………….……………………71 3.1. Muïc tieâu cuûa caùc giaûi phaùp …………….………………….……………………………………………….…..71 3.2. Giaûi phaùp töø phía caùc coâng ty kieåm toaùn ……….………………………....73 3.2.1. Söï caàn thieát phaûi coù moät quy trình phaân tích chuaån ……………………...........…………. 73 3.2.1.1. Phaân loaïi ñoái töôïng khaùch haøng …………………………………………………….……………………..75 3.2.1.2. Tìm hieåu hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä …………………………………………………………………………………………………………..76 3.2.1.3. Xaùc ñònh möùc troïng yeáu vaø ñaùnh giaù ruûi ro kieåm toaùn …………………..77 3.2.1.4. Ñaùnh giaù thoâng tin ban ñaàu cuûa doanh nghieäp thoâng qua vieäc tieáp caän caùc thoâng tin vaø chæ tieâu treân caùc baùo caùo taøi chính ………………………………...………...78 3.2.2. Naâng cao trình ñoä nghieäp vuï cuûa nhaân vieân vaø caäp nhaät kieán thöùc thöôøng xuyeân cho caùc kieåm toaùn vieân …………………………................................…………….…… 89 3.2.2.1. Khaâu tuyeån duïng nhaân söï ………...…………………………………………………………………………….89 3.2.2.2. Xaây döïng chöông trình ñaøo taïo ……………………………………………………………………………..90 6/161 3.2.2.3. Caäp nhaät kòp thôøi caùc thoâng tin chuyeân ngaønh vaø caùc thoâng tin chung coù lieân quan ………………………………………………………………………………………………………………………..90 3.2.3. Trang bò phöông tieän laøm vieäc cho caùc kieåm toaùn vieân vaø trôï lyù kieåm toaùn 91 3.2.4. Tham gia trôû thaønh thaønh vieân cuûa caùc Haõng kieåm toaùn quoác teá …………...91 3.3. Kieán Nghò Töø Phía Cô Quan Chöùc Naêng Vaø Hieäp Hoäi Ngheà Nghieäp …92 3.3.1. Quaûn ly ù cha át löô ïng hoaït ño äng kie åm toaùn ……………………………………92 3.3.2. Tuyeån choïn vaø ñaøo taïo caùc kieåm toaùn vieân ………………………………… 93 3.3.3. Höôùng daãn thuû tuïc phaân tích aùp duïng trong tieán trình laäp keá hoaïch döôùi daïng tham khaûo cho caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam thoâng qua moät phaàn meàm kieåm toaùn ……………………………………………………………………………………………………………………………...93 3.3.4. Taïo nhòp caàu trao ñoåi thoâng tin cuõng nhö nghieäp vuï ña daïng vaø ñaày ñuû hôn t re â n nhö õng t rang web chuye ân nga ønh …………………………………………94 Kết luận Chöông III ………………………………………………………………………………………………….95 PHAÀN KEÁT LUAÄN Taøi lieäu tham khaûo Caùc phuï luïc (Phuï luïc I -> X) 7/161 DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT ACCA : Association of Charter Certificated Accountants Hieäp hoäi keá toaùn coâng chöùng Anh AR : Audit risk – Ruûi ro kieåm toaùn CR : Control risk – Ruûi ro kieåm soaùt DFL : Degree of financial Leverage Ñoøn baåy taøi chính DN : Doanh nghieäp DOL : Degree of operating Leverage Ñoøn baåy kinh doanh DR : Detection risk – Ruûi ro phaùt hieän EBIT : Earning before interest and tax Lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay EPS : Earning per share - Thu nhaäp treân coå phieáu IR : Inherent risk – Ruûi ro tieàm taøng GVHB : Giaù voán haøng baùn KTV : Kieåm toaùn vieân PM : Preliminary Materiality – Möùc troïng yeáu sô boä ROA : Return on assets - Söùc sinh lôøi cuûa taøi saûn ROE : Return on equity – Söùc sinh lôøi cuûa voán chuû sôû höõu TSCÑ : Taøi saûn coá ñònh TE : Tolerable error – Möùc sai phaïm coù theå boû qua VSA : Chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam 8/161 DANH MUÏC CAÙC HÌNH VAØ BAÛNG BIEÅU 1. Phuï luïc I – Danh saùch caùc doanh nghieäp kieåm toaùn. 2. Phuï luïc II – Maãu phieáu khaûo saùt vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch. 3. Phuï luïc III – Danh saùch caùc Doanh nghieäp kieåm toaùn tham gia khaûo saùt. 4. Phuï luïc IV – Toång hôïp keát quaû khaûo saùt Doanh nghieäp kieåm toaùn. 5. Phuï luïc V – Maãu bieåu keá hoaïch chieán löôïc vaø keá hoaïch toång theå. 6. Phuï luïc VI – Chu trình doanh thu – Phaûi thu. 7. Phuï luïc VII – Chu trình mua haøng – Haøng toàn kho – Phaûi traû ngöôøi baùn. 8. Phuï luïc VIII – Baûng caâu hoûi veà vieäc ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. 9. Phuï luïc IX – Ñoåi môùi noäi dung, chöông trình ñaøo taïo, thi tuyeån kieåm toaùn vieân höôùng ñeán söï thöøa nhaän cuûa caùc nöôùc ñoái vôùi chöùng chæ kieåm toaùn vieân Vieät Nam. 10. Phuï luïc X – Top 10 caùc haõng kieåm toaùn Quoác teá Theá giôùi vaø Vieät Nam. 9/161 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù Do Choïn Ñeà Taøi Cuøng vôùi söï ñoåi môùi vaø phaùt trieån cuûa neàn taøi chính quoác gia trong xu theá hoäi nhaäp, vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoäc laäp nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Ñaây ñöôïc xem laø moät boä phaän quan troïng trong heä thoáng coâng cuï quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá. Xuaát phaùt töø lôïi ích cuûa hoaït ñoäng kieåm toaùn ñoäc laäp, trong 15 naêm qua, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ raát quan taâm ñeán ngaønh kieåm toaùn ñoäc laäp, taïo moïi ñieàu kieän ñeå kieåm toaùn ñoäc laäp Vieät Nam phaùt trieån. Neàn kieåm toaùn ñoäc laäp Vieät Nam tuy coøn non treû song cuõng ñaõ coù nhöõng böôùc tieán ñaùng keå. Hoaït ñoäng kieåm toaùn vaø tö vaán taøi chính, keá toaùn … ñaõ vaø ñang goùp phaàn xaây döïng vaø phoå caäp cô cheá chính saùch kinh teá, taøi chính; thöïc hieän coâng khai, minh baïch baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp; ngaên ngöøa laõng phí, tham nhuõng; phuïc vuï ñaéc löïc cho coâng taùc quaûn lyù vaø ñieàu haønh kinh teá, taøi chính cuûa Nhaø nöôùc cuõng nhö hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, vôùi khoaûng thôøi gian ngaén 15 naêm hoaït ñoäng, caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam vaãn chöa tích luõy ñuû nhöõng kinh nghieäm caàn thieát ñeå ñaùp öùng caùc ñoøi hoûi cuûa ngaønh kieåm toaùn vaø chöa theå caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc coâng ty kieåm toaùn nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Trong boái caûnh naøy, caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam buoäc phaûi bieát taän duïng öu theá, ñaàu tö nghieân cöùu, lieân keát vôùi caùc coâng ty kieåm toaùn quoác teá ñeå hoïc hoûi kinh nghieäm vaø naém baét nhöõng kyõ thuaät kieåm toaùn hieän ñaïi, khoa hoïc ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc ngay treân chính “saân nhaø”. 10/161 Trong caùc kyõ thuaät kieåm toaùn, kyõ thuaät phaân tích ñöôïc xem laø moät kyõ thuaät kieåm toaùn coù nhieàu öu ñieåm vaø ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc naâng cao hieäu quaû cuûa cuoäc kieåm toaùn. Vì theá, vaán ñeà nghieân cöùu vaø vaän duïng phuø hôïp caùc thuû tuïc phaân tích nhaèm naâng cao hieäu quaû kieåm toaùn trong thöïc teá laø heát söùc caàn thieát ñoái vôùi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam. Nhaän thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa thuû tuïc phaân tích naøy neân toâi quyeát ñònh choïn ñeà taøi “ Hoaøn Thieän Thuû Tuïc Phaân Tích Trong Tieán Trình Laäp Keá Hoaïch Taïi Caùc Coâng Ty Kieåm Toaùn Vieät Nam “. 2. Muïc Tieâu Nghieân Cöùu Nhaèm phaân tích vaø heä thoáng hoùa moät soá thuû tuïc phaân tích ñöôïc vaän duïng phoå bieán hieän nay trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù tìm ra nhöõng thoâng tin, yeáu toá caàn thieát ñeå nhaän dieän khaû naêng xaûy ra caùc sai soùt vaø gian laän. Ngoaøi ra, thuû tuïc naøy giuùp cho coâng taùc kieåm toaùn ñöôïc tieán haønh nhanh choùng, hieäu quaû vaø phuø hôïp vôùi muïc tieâu ñeà ra. Nhö vaäy, vieäc xaây döïng quy trình thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn khoâng nhöõng naâng cao chaát löôïng cuoäc kieåm toaùn taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam maø coøn giuùp cho caùc kieåm toaùn vieân, caùc coâng ty kieåm toaùn haïn cheá ñöôïc nhöõng ruûi ro ñoái vôùi cuoäc kieåm toaùn, coù caùi nhìn toång quaùt hôn veà caùch thöùc tieáp caän vaø ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp ñöôïc kieåm toaùn. 3. Ñoái Töôïng Nghieân Cöùu Thuû tuïc phaân tích vaän duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp cuï theå laø: Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, Coâng ty Coå Phaàn, Lieân Doanh, Coâng ty TNHH … thoâng qua caùc chæ tieâu thoâng tin taøi chính vaø phi taøi chính, thoâng tin ngaønh... Tuy nhieân, 11/161 trong phaïm vi ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ toång hôïp vaø phaân tích caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoaøn thieän vieäc vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch taïi caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam nhaèm naâng cao chaát löôïng kieåm vaø haïn cheá nhöõng ruûi ro trong quaù trình thöïc hieän kieåm toaùn. 4. Phöông Phaùp Nghieân Cöùu Cô sôû cuûa phöông phaùp luaän laø Hoïc thuyeát cuûa Maùc veà Chuû nghóa duy vaät bieän chöùng. Vôùi phöông phaùp naøy, chuùng ta xem xeùt ñoái töôïng nghieân cöùu trong moái quan heä vaän ñoäng vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi coù theå xem xeùt chuùng trong moái lieân heä toaøn dieän vôùi caùc söï vaät coù lieân quan. Theâm vaøo ñoù, vieäc söû duïng phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp, ñoái chieáu giöõa lyù luaän vaø thöïc tieãn, seõ giuùp chuùng ta phaân loaïi vaø heä thoáng caùc thuû tuïc phaân tích ñeå coù theå ñöa ra moâ hình vaø hoaøn thieän quy trình vaän duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn nhaèm naâng cao chaát löôïng kieåm toaùn cuûa caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam. Quy trình naøy coù theå nhaän dieän vaø giaûm thieåu nhöõng ruûi ro maø caùc kieåm toaùn vieân, caùc coâng ty kieåm toaùn coù theå gaëp phaûi; ñoàng thôøi cuõng ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu veà thôøi gian, nhaân söï vaø chaát löôïng cuûa cuoäc kieåm toaùn. Ngoaøi ra, chuùng toâi ñaõ tieán haønh ñieàu tra taïi caùc coâng ty kieåm toaùn, keå caû caùc coâng ty kieåm toaùn nöôùc ngoaøi, ñeå khaûo saùt vaø ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn. Vieäc khaûo saùt caùc coâng ty kieåm toaùn nöôùc ngoaøi chæ mang tính chaát tham chieáu, ñeå töø ñoù giuùp cho caùc coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam hoaøn thieän hôn. Boá cuïc cuûa Luaän Vaên bao goàm ba chöông cô baûn: Chöông I. CÔÛ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH 12/161 Chöông II. THÖÏC TRAÏNG VAÄN DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG TIEÁN TRÌNH LAÄP KEÁ HOAÏCH TAÏI CAÙC COÂNG TY KIEÅM TOAÙN VIEÄT NAM. Chöông III. CAÙC GIAÛI PHAÙP NHAÈM HOAØN THIEÄN VIEÄC VAÄN DUÏNG THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH TRONG TIEÁN TRÌNH LAÄP KEÁ HOAÏCH TAÏI CAÙC COÂNG TY KIEÅM TOAÙN VIEÄT NAM. Nhö treân ñaõ ñeà caäp, ñeà taøi chæ ñöa ra ñònh höôùng ñeå hoaøn thieän cho caùc doanh nghieäp kieåm toaùn Vieät Nam trong vieäc aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch nhaèm naâng cao chaát löôïng cuûa cuoäc kieåm toaùn. Nhöõng giaûi phaùp ñöa ra coù theå ñöôïc xem laø nhöõng vaán ñeà caàn thieát vaø coát loõi nhaát. Chính vì theá, moãi coâng ty kieåm toaùn coù theå döïa treân neàn taûng caùc giaûi phaùp naøy, keát hôïp vôùi tình hình thöïc teá cuûa DN mình ñeå xaây döïng quy trình phaân tích vaø thöïc hieän thích hôïp nhaèm tuaân thuû caùc yeâu caàu cuûa chuaån möïc kieåm toaùn cuõng nhö ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát. Trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên, toâi ñaõ gaëp moät soá khoù khaên ñaùng keå, tuy nhieân luaän vaên cuõng ñaõ hoaøn taát. Thaønh quaû naøy khoâng chæ laø noã löïc cuûa rieâng baûn thaân toâi maø coøn coù söï ñoùng goùp raát lôùn töø nhieàu ngöôøi khaùc. Toâi xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ giaùo tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Tp Hoà Chí Minh ñaõ giuùp toâi trang bò nhöõng kieán thöùc boå ích, caùc kyõ naêng toång hôïp vaø phaân tích trong suoát quaù trình hoïc taäp taïi ñaây; xin chaân thaønh caûm ôn baïn beø vaø ñoàng nghieäp töø caùc nôi ñaõ giuùp ñôõ toâi raát nhieàu trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi. 13/161 Ñaëc bieät, toâi xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán thaày giaùo höôùng daãn – Tieán syõ Leâ Ngoïc Taùnh, ngöôøi ñaõ taän tình giuùp ñôõ vaø ñoäng vieân toâi raát nhieàu trong suoát quaù trình aáp uû ñeà taøi, nghieân cöùu vaø hoaøn taát luaän vaên naøy. Duø luaän vaên ñaõ ñöôïc chuaån bò moät caùch kyõ löôõng, song seõ khoù traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Vì vaäy, toâi raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù kieán chaân thaønh töø quyù thaày coâ, baïn beø, ñoàng nghieäp vaø ñoäc giaû nhaèm giuùp toâi coù theå hoaøn thieän hôn kieán thöùc, caùc kyõ naêng nghieân cöùu vaø coù theå vaän duïng vaøo thöïc tieãn coâng taùc cuûa baûn thaân mình. Traân troïng kính chaøo! 14/161 CHÖÔNG I CÔÛ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ THUÛ TUÏC PHAÂN TÍCH 1.1. Toång Quan Veà Thuû Tuïc Phaân Tích 1.1.1. Khaùi nieäm Theo chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam VSA 520 : “ Thuû tuïc phaân tích laø vieäc phaân tích caùc soá lieäu, thoâng tin, caùc tyû suaát quan troïng, qua ñoù tìm nhöõng xu höôùng, bieán ñoäng vaø tìm ra nhöõng maâu thuaån vôùi caùc thoâng tin lieân quan khaùc hoaëc coù söï cheânh leäch lôùn so vôùi giaù trò döï kieán”. Thuû tuïc phaân tích ñöôïc duøng ñeå thu thaäp baèng chöùng veà nhöõng sai leäch troïng yeáu trong baùo caùo taøi chính. Thuû tuïc phaân tích khoâng nhöõng khoâng döøng laïi ôû vieäc tìm hieåu tình hình cuûa khaùch haøng maø coøn duøng ñeå phaùt hieän ra nhöõng soá lieäu coù khaû naêng bò sai leäch. 1.1.2. Vai troø cuûa thuû tuïc phaân tích Thuû tuïc phaân tích thöôøng ñöôïc kieåm toaùn vieân söû duïng trong suoát quaù trình kieåm toaùn, vì vaäy giuùp kieåm toaùn vieân ñaùnh giaù ñöôïc tình hình taøi chính cuõng nhö hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng. Trong tieán trình laäp keá hoaïch, thuû tuïc phaân tích laø kyõ thuaät giuùp kieåm toaùn vieân nhaän daïng nhöõng khoaûn muïc baát thöôøng, ñoàng thôøi hoã trôï cho hoï trong vieäc xaùc ñònh noäi dung, phaïm vi vaø thôøi gian cuûa caùc thuû tuïc kieåm toaùn khaùc. Ví duï, khi phaân tích kieåm toaùn vieân nhaän thaáy haøng toàn kho naêm nay taêng raát nhieàu so vôùi naêm tröôùc, nhöng doanh thu trong kyø laïi taêng vaø khoaûn phaûi traû giaûm, töø ñoù kieåm toaùn vieân seõ môû roäng phaïm vi ñoái vôùi thöû nghieäm chi tieát cho khoaûn muïc haøng toàn kho. 15/161 Khi kieåm toaùn vieân thöïc hieän coâng vieäc kieåm toaùn treân caùc khoaûn muïc cuûa baùo caùo taøi chính, thuû tuïc phaân tích ñoùng vai troø ñònh höôùng giuùp kieåm toaùn vieân hieåu roõ hôn veà tình hình hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng, phaùt hieän nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng qua ñoù giuùp döï ñoaùn veà nhöõng khu vöïc coù ruûi ro cao. Do ñoù thuû tuïc phaân tích ñöôïc ñaùnh giaù laø thuû tuïc coù hieäu quaû cao nhaát vì thôøi gian ít, chi phí thaáp, maø coù theå cung caáp caùc baèng chöùng veà söï ñoàng boä, hôïp lyù trong caáu truùc caùc soá lieäu keá toaùn; ñoàng thôøi giuùp ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng neùt toång theå vaø khoâng bò sa vaøo caùc nghieäp vuï cuï theå. Ñieàu quan troïng hôn, thuû tuïc phaân tích laø phöông phaùp caàn thöïc hieän ñeå haïn cheá ruûi ro kieåm toaùn, giaûm bôùt khoái löôïng coâng vieäc. 1.1.3. Caùc yeáu toá cuûa thuû tuïc phaân tích Moät thuû tuïc phaân tích bao goàm 3 yeáu toá: Döï ñoaùn, So saùnh vaø Ñaùnh giaù 1.1.3.1. Döï ñoaùn: bao goàm caùc böôùc sau: - Ñöa ra moät moâ hình ñeå döï ñoaùn: Xaùc ñònh nhöõng bieán taøi chính vaø nhöõng bieán hoaït ñoäng cuøng vôùi moái quan heä giöõa hai loaïi bieán naøy. Vieäc xaùc ñònh ñöôïc baûn chaát moái quan heä cuûa caùc bieán taøi chính vaø caùc bieán hoaït ñoäng coù lieân quan laø raát quan troïng trong vieäc xaây döïng neân moät moâ hình ñeå döï ñoaùn. Trong moät vaøi tröôøng hôïp, vieäc xaùc ñònh moái quan heä giöõa caùc döõ lieäu khoâng phaûi laø ñôn giaûn, noù ñoøi hoûi söï saùng taïo, bieát choïn löïa vaø xaây döïng caùc giaû ñònh cuûa ngöôøi phaân tích. - Xaây döïng moät moâ hình ñeå keát hôïp nhöõng thoâng tin: Thöôøng khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc moái quan heä giöõa chuùng, ta coá gaéng bieán ñoåi moái quan heä ñoù thaønh moät moái quan heä soá hoïc (moät coâng thöùc, moät moâ hình). 16/161 Khi moät bieán chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu nhaân toá thì ta phaûi ñaûm baûo ñöa vaøo moâ hình taát caû nhöõng nhaân toá naøy hoaëc ít ra laø taát caû nhöõng aûnh höôûng quan troïng. Neáu khoâng, keát quaû nhaän ñöôïc cuûa thuû tuïc seõ thieáu chính xaùc. Toång hôïp soá lieäu theå hieän moät söï keát hôïp nhöõng aûnh höôûng vaø keát quaû cuûa khaù nhieàu nhöõng moái lieân heä vaø nhöõng söï kieän veà hoaït ñoäng vaø taøi chính. Thuû tuïc naøy ñöôïc aùp duïng caøng chi tieát bao nhieâu thì nhöõng moái quan heä vaø nhöõng söï kieän naøy caøng ít phöùc taïp hôn baáy nhieâu vaø thuû tuïc naøy caøng coù khaû naêng cung caáp moät döï ñoaùn ñuùng vaø chính xaùc hôn. Vieäc thu thaäp soá lieäu thieáu chính xaùc seõ cho moät keát quaû döï ñoaùn khoâng chính xaùc. - Döï ñoaùn döïa vaøo moâ hình ñaõ xaây döïng Boå sung vaøo moâ hình caùc bieán soá thu thaäp ñöôïc ñeå tìm ra moät keát quaû döï ñoaùn theo moâ hình ñaõ xaây döïng. 1.1.3.2. So saùnh: bao goàm caùc böôùc sau: - Xaùc ñònh möùc sai leäch cho pheùp Vieäc söû duïng moät moâ hình ñeå döï ñoaùn chaéc chaén coù nhöõng sai soá do: - Baûn thaân caùc heä soá ñöôïc söû duïng trong moâ hình chöa phaûn aùnh ñaày ñuû thöïc söï caùc nhaân toá coù aûnh höôûng. - Thu thaäp soá lieäu ñöa vaøo caùc bieán soá chöa chính xaùc, nghóa laø baûn thaân caùc soá lieäu ñoùng vai troø bieán soá ñöôïc thu thaäp laø chöa chính xaùc Do ñoù, tröôùc khi so saùnh soá lieäu döï ñoaùn vôùi soá lieäu khaùch haøng cung caáp, ta caàn xaùc ñònh moät ngöôõng (möùc) sai leäch cho pheùp vaø neáu vieäc so saùnh cho moät keát quaû vöôït quaù ngöôõng naøy ñöôïc xem laø cheânh leäch ñaùng keå vaø coù söï chöa hôïp lyù trong soá lieäu khaùch haøng cung caáp. - So saùnh soá lieäu döï ñoaùn vôùi soá lieäu khaùch haøng. - Trình baøy vôùi khaùch haøng veà nhöõng cheânh leäch vaø yeâu caàu giaûi thích. 17/161 Söï kieän naøy coù theå thu thaäp thoâng tin töø nhieàu nguoàn khaùc nhau: cuï theå töø boä phaän keá toaùn coâng ty, nhaân vieân caùc phoøng ban coù lieân quan, beân caïnh ñoù coøn phaûi thu thaäp caùc chöùng töø khaùc coù lieân quan ñeå coù theå keát hôïp laïi vaø xem xeùt lieäu caùc thoâng tin naøy coù phuø hôïp vaø logic hay khoâng? 1.1.3.3. Ñaùnh giaù ÔÛ böôùc naøy raát caàn ñeán söï linh hoaït cuûa kieåm toaùn vieân. Ñaùnh giaù ôû ñaây khoâng chæ ñôn thuaàn döïa treân nhöõng so saùnh toaùn hoïc maø coøn döïa treân söï xeùt ñoaùn ngheà nghieäp cuûa kieåm toaùn vieân. Vôùi nhöõng giaûi thích ñöôïc chaáp nhaän (neáu coù) cho nhöõng cheânh leäch (neáu coù) maø keát quaû cuûa söï so saùnh: - Vaãn coù nhöõng baát hôïp lyù (nhöõng cheânh leäch coøn ñaùng keå): cho thaáy kieåm toaùn vieân ñaõ khoâng thu thaäp ñöôïc baèng chöùng kieåm toaùn hoaëc khoâng ñaùng tin caäy vaø caân nhaéc xem lieäu coù neân tieán haønh nhöõng thuû tuïc khaùc thay theá, hoaëc trong moät vaøi tröôøng hôïp, kieåm toaùn vieân neân xem xeùt ñeán khaû naêng hoaøn thieän hôn moâ hình döï ñoaùn ñeå thoâng tin thu thaäp ñöôïc chính xaùc hôn vaø laøm cho cheânh leäch coù theå giaûm xuoáng. Neáu vaãn khoâng giaûi thích ñöôïc thì cheânh leäch naøy seõ ñöôïc ñöa vaøo baûng toùm taét veà nhöõng cheânh leäch chöa ñieàu chænh. - Ñaõ ôû möùc hôïp lyù: tuøy theo tính chaát troïng yeáu cuûa khoaûn muïc ñeå quyeát ñònh xem coù neân: • Chaáp nhaän noù nhö laø moät baèng chöùng kieåm toaùn. • Thaän troïng hôn: hoaøn thieän hôn nöõa döï ñoaùn cuûa chuùng ta ñeå keát quaû so saùnh chính xaùc hôn. • Thaän troïng hôn nöõa: tieán haønh kieåm tra chi tieát. 1.1.4. Phaân loaïi thuû tuïc phaân tích 18/161 Thuû tuïc phaân tích ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc nhaän ra nhöõng xu höôùng hoaëc nhöõng thay ñoåi trong coâng vieäc kinh doanh, cuï theå laø tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng. Tuy nhieân, ñeå thöïc hieän thuû tuïc phaân tích, kieåm toaùn vieân caàn phaûi tìm hieåu veà cô caáu toå chöùc vaø ngaønh ngheà kinh doanh cuûa khaùch haøng, moái quan heä giöõa hoaït ñoäng vaø keát quaû kinh doanh cuûa khaùch haøng. Vì vaäy, hieåu veà caùc thuû tuïc phaân tích laø heát söùc caàn thieát. Thuû tuïc phaân tích coù theå chia thaønh boán loaïi: • Phaân tích xu höôùng • Phaân tích döï baùo (phaân tích tính hôïp lyù) • Phaân tích tyû suaát • Phaân tích hoài quy Chuùng ta coù theå moâ taû nhö sau: Thuû tuïc phaân tích Moâ taû Phaân tích xu höôùng Söû duïng bieán ñoäng naêm tröôùc ñeå döï ñoaùn giaù trò cho naêm hieän haønh. Ví du, xem xeùt doanh soá töøng thaùng trong naêm ñeå töø ñoù ñöa ra xu höôùng döï ñoaùn. Phaân tích döï baùo (phaân tích tính hôïp lyù) Döï kieán thoâng tin taøi chính baèng caùch söû duïng nhöõng döõ lieäu hoaït ñoäng. Ví duï, ñoái chieáu soá löôïng haøng toàn kho ñaàu kyø, doanh soá vaø haøng toàn kho cuoái kyø ñoái vôùi soá löôïng saûn xuaát vaø so saùnh vôùi soá mua ñeå kieåm tra tính ñaày ñuû, tính hieän höõu vaø tính chính xaùc. Phaân tích tyû suaát Bao goàm vieäc tìm hieåu söï hôïp lyù cuûa moái quan heä giöõa hai hay nhieàu chæ tieâu treân baùo caùo taøi chính. Ví duï, phaân tích tyû suaát giöõa chi phí baùn haøng vôùi toång doanh thu cuûa moät loaïi saûn phaåm ñeå thu thaäp ñöôïc caùc thoâng tin veà tính hieän höõu, tính chính xaùc vaø söï ñaùnh giaù. Phaân tích hoài quy Söû duïng soá lieäu cuûa quaù khöù ñeå thieát laäp moái quan heä giöõa caùc hieän töôïng vaø söï kieän coù lieân quan. 19/161 1.1.4.1. Phaân tích xu höôùng Laø xem xeùt xu höôùng bieán ñoäng cuûa soá lieäu theo thôøi gian vaø phaùt hieän ra xu höôùng baát thöôøng (taêng hoaëc giaûm ñoät bieán) maø khoâng coù lyù do roõ raøng. Vieäc ñaùnh giaù moät xu höôùng laø baát thöôøng ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä vôùi caùc thoâng tin khaùc: tính chu kyø, tính thôøi vuï, taùc nhaân aûnh höôûng baát thöôøng,… Caùc kyõ thuaät ñöôïc söû duïng trong phaân tích xu höôùng: (i) Ñoà thò: Soá lieäu ñöôïc ñöa ra treân ñoà thò giuùp ta coù theå ñaùnh giaù ñuùng veà xu höôùng trong thôøi gian tröôùc ñaây. Khi keát hôïp caùc thoâng tin hieän taïi vaø phaùc hoïa treân ñoà thò coù theå cho ta coù ñöôïc moät döï ñoaùn veà moät xu höôùng phaùt trieån cuûa ñoái töôïng phaân tích vaø ta coù theå so saùnh döï ñoaùn naøy vôùi thöïc teá. (ii) Caùc tính toaùn ñôn giaûn: döïa theo caùc xu höôùng trong quaù khöù, ta coù theå aùp duïng xu höôùng ñoù ñeå döï ñoaùn cho hieän taïi, kyõ thuaät naøy aùp duïng cho tröôøng hôïp khoâng coù nhöõng taùc ñoäng lôùn ñaùng keå ñoái vôùi ñoái töôïng phaân tích. (iii) Caùc tính toaùn phöùc taïp: ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp xu höôùng bieán ñoäng laø phöùc taïp, vieäc ñöa ra caùc pheùp tính phöùc taïp nhaèm loaïi tröø aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá phuï. Löu yù: - Phaân tích xu höôùng tieán haønh phaân tích veà nhöõng thay ñoåi ôû soá dö taøi khoaûn, moät khoaûn muïc hoaëc moät nhaân toá nhaát ñònh trong suoát nhöõng thôøi kyø keá toaùn ñaõ qua (theo naêm hoaëc thaùng). Do ñoù, khi phaân tích xu höôùng ta phaûi luoân nhaän thöùc ñöôïc raèng nhöõng xu höôùng tröôùc kia coù theå khoâng coù lieân quan gì ñeán xu höôùng hieän taïi vaø trong thöïc teá coù theå chuùng laøm cho ta maéc sai soùt. - Phaân tích xu höôùng chæ ñöôïc xem xeùt khi chuùng ta ñaùnh giaù raèng nhöõng xu höôùng tröôùc kia thöïc söï coù nhöõng lieân quan tôùi hieän taïi. 20/161 1.1.4.2. Phaân tích döï baùo (phaân tích tính hôïp lyù) Vieäc phaân tích naøy ñöôïc aùp duïng ñeå öôùc tính veà moät soá dö taøi khoaûn hay moät loaïi hình nghieäp vuï. Phaân tích döï baùo hay phaân tích tính hôïp lyù ñöôïc döïa treân moái quan heä ñöôïc chaáp nhaän giöõa bieán soá ñang ñieàu tra vôùi nhöõng thoâng tin phi taøi chính hay laø vieäc döïa treân nhöõng döõ lieäu saün coù (caû döõ lieäu taøi chính vaø döõ lieäu hoaït ñoäng) ñeå öôùc tính soá lieäu caàn phaân tích vaø ñoái chieáu vôùi soá lieäu khaùch haøng cung caáp nhaèm nhaän daïng vaø giaûi thích cho nhöõng khaùc bieät baát thöôøng. Phaân tích döï baùo bao goàm caùc böôùc: - Ñöa ra moät coâng thöùc öôùc tính soá lieäu caàn kieåm tra. - Öôùc tính vaø so saùnh vôùi soá lieäu caàn kieåm tra. - Giaûi thích nhöõng bieán ñoäng, nhöõng cheânh leäch baát thöôøng. Trong ñoù, vieäc ñöa ra moät coâng thöùc öôùc tính ñöôïc xem laø böôùc quyeát ñònh nhaát vaø cuõng ñoøi hoûi khaû naêng cuûa ngöôøi phaân tích nhaát. Vieäc ñöa ra moät coâng thöùc öôùc tính phuø hôïp seõ cho moät keát quaû döï baùo chính xaùc vaø ngöôïc laïi seõ cho moät keát quaû döï baùo thieáu chính xaùc vaø daãn ñeán nhöõng ñaùnh giaù sai leäch veà ._.soá lieäu kieåm tra. Sau ñaây laø moät soá hình thöùc aùp duïng vieäc phaân tích tính hôïp lyù naøy: (i) Doanh thu: Öôùc tính soá ñôn vò baùn ra trong moät nieân ñoä baèng caùch laáy soá löôïng ñôn vò haøng trong kho ñeå ñem baùn ñaàu kyø coäng vôùi soá löôïng ñôn vò ñöôïc saûn xuaát trong nieân ñoä ñoù tröø ñi soá löôïng ñôn vò toàn kho cuoái kyø sau ñoù laáy soá löôïng saûn phaåm tieâu thuï öôùc tính nhaân vôùi ñôn giaù ( kieåm tra treân hoùa ñôn vaø hôïp ñoàng baùn haøng ). Töø ñoù seõ öôùc tính ra doanh thu baùn trong kyø. 21/161 (ii) Chi phí khaáu hao: Ñöôïc öôùc tính töø thôøi gian höõu duïng cuûa taøi saûn vaø phöông phaùp tính khaáu hao cho nhöõng nhoùm taøi saûn ñoàng nhaát. (iii) Giaù voán haøng baùn: Ñöôïc öôùc tính baèng caùch laáy doanh thu cuûa naêm ñöôïc kieåm toaùn roài nhaân vôùi tyû leä Giaù voán haøng baùn / Doanh thu cuûa naêm tröôùc ñoù. 1.1.4.3. Phaân tích tyû suaát Phaân tích tyû suaát bao goàm vieäc nghieân cöùu moái quan heä giöõa hai hay nhieàu bieán ñoäng cuûa caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính. Phaân tích tyû suaát raát coù hieäu quaû bôûi noù phaûn aùnh moät caùch khaùi quaùt nhöõng moái quan heä giöõa nhieàu khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính. Maët khaùc, noù giuùp kieåm toaùn vieân so saùnh tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng thoâng qua caùc tyû soá veà tình hình taøi chính cuûa moät coâng ty khaùc trong cuøng lónh vöïc, ngaønh ngheà maø coâng ty naøy hoaït ñoäng coù hieäu quaû, hoaëc so saùnh vôùi chæ tieâu bình quaân ngaønh ñeå ñaùnh giaù nhöõng thuaän lôïi cuõng nhö khoù khaên maø khaùch haøng ñang gaëp phaûi. Phaân tích tyû suaát laø moät phöông phaùp taêng cöôøng khaû naêng hieåu bieát veà tình hình kinh doanh cuûa khaùch haøng moät caùch hieäu quaû vaø ñaùnh giaù toång theå veà ñieàu kieän taøi chính cuõng nhö lôïi nhuaän. Noù giuùp cho kieåm toaùn vieân khaùi quaùt moät caùch nhanh choùng veà söï thay ñoåi ñaùng keå trong hoaït ñoäng kinh doanh cuõng nhö ñaëc ñieåm taøi chính cuûa khaùch haøng. Vì muïc ñích ñoù maø phaân tích tyû suaát laø moät trong nhöõng phöông phaùp thoâng duïng cuûa thuû tuïc phaân tích. Ngoaøi ra, khuynh höôùng bieán ñoäng cuûa tyû suaát coù theå aûnh höôûng veà söï öôùc tính cuûa caùc kieåm toaùn vieân veà taøi khoaûn ñaëc bieät hoaëc loaïi hình nghieäp vuï. Hôn 22/161 nöõa, phaân tích tyû suaát seõ giuùp cho kieåm toaùn vieân hieåu roõ hôn moái töông quan giöõa caùc yeáu toá taøi chính vaø phi taøi chính. Thuû tuïc naøy cuõng raát coù hieäu quaû khi so saùnh ñaùnh giaù veà khaû naêng thanh toaùn, khaû naêng hoaït ñoäng, khaû naêng sinh lôøi vaø khaû naêng töï taøi trôï cuûa khaùch haøng vôùi nhöõng doanh nghieäp coù cuøng quy moâ trong ñieàu kieän kinh teá hieän thôøi. Khi kieåm toaùn vieân nhaän thaáy heä soá thanh toaùn hieän thôøi cuûa khaùch haøng quaù cao so vôùi möùc bình quaân ngaønh, hoï coù theå nghi ngôø raèng caùc loaïi taøi saûn löu ñoäng nhö tieàn, chöùng khoaùn, caùc khoaûn phaûi thu hay haøng toàn kho bò khai khoáng hoaëc khi doanh lôïi voán töï coù cao hôn ñaùng keå so vôùi möùc bình quaân ngaønh thì kieåm toaùn vieân coù theå aùp duïng phöông phaùp phaân tích taøi chính Du Pont ñeå ñi saâu xem xeùt nhöõng nguyeân nhaân ñoù. Coù theå laø do khaùch haøng coá yù " boùp meùo" veà doanh lôïi tieâu thuï, doanh lôïi taøi saûn löu ñoäng nhö tieàn hay tyû soá nôï nhaèm döïng leân hình aûnh taøi chính laønh maïnh. Nhö ta ñaõ bieát, phaân tích tyû suaát laø moät trong nhöõng phöông phaùp thoâng duïng cuûa thuû tuïc phaân tích. Vì vaäy, tröôùc khi aùp duïng thuû tuïc phaân tích tyû suaát caàn phaûi xem xeùt ñeán nhöõng ñieàu kieän quan troïng vaø ñaûm baûo raèng: (i) Moái quan heä luoân thay ñoåi theo caùc bieán caáu thaønh neân tyû suaát: Neáu trong caùc bieán coù moät yeáu toá töông ñoái ít bieán ñoäng, cuï theå laø löông nhaân vieân baùn haøng, nhaân vieân quaûn lyù, thì tyû suaát giöõa caùc yeáu toá naøy so vôùi doanh thu seõ thay ñoåi giöõa caùc naêm, thoâng thöôøng caùc tyû suaát naøy ñeàu taêng qua caùc naêm (tyû leä thuaän vôùi doanh thu). Tuy nhieân, caàn phaûi hieåu veà giaù trò töông ñoái cuûa nhöõng yeáu toá naøy vaø nhöõng thay ñoåi trong möùc tyû suaát döï ñoaùn. Keát luaän seõ khoâng ñuùng neáu ta chæ ñôn giaûn cho raèng, giaù voán haøng baùn tyû leä thuaän vôùi doanh thu. Vì trong thöïc teá, giaù voán haøng baùn bao goàm 23/161 ñònh phí vaø bieán phí neân khi khoái löôïng haøng baùn taêng leân thì tyû leä giaù voán haøng baùn treân doanh thu seõ phaûi giaûm xuoáng (ñieàu naøy aûnh höôûng bôûi keát caáu cuûa töøng maët haøng). Chæ tieâu Naêm tröôùc Naêm nay Doanh thu 14,288,280 16,898,287 Giaù voán haøng baùn 8,703,100 10,043,015 Bieán phí 5,658,095 6,998,010 Ñònh phí 3,045,005 3,045,005 GVHB/ Doanh thu 60.91% 59.43% (ii) Moái quan heä naøy laø moái quan heä tuyeán tính: Caùc yeáu toá treân baùo caùo taøi chính bao giôø cuõng coù moái lieân heä vôùi nhau, neáu moät yeáu toá naøy thay ñoåi thì yeáu toá khaùc seõ bieán ñoåi theo. Vì theá giaû ñònh naøy laø hôïp lyù vôùi nhieàu chi phí. Ví duï nhö trong kyø, chi phí baùn haøng taêng hoaëc khoaûn chieát khaáu taêng thì doanh thu trong kyø seõ taêng. Hoaëc haøng toàn kho trong kyø taêng seõ daãn ñeán caùc khoaûn phaûi traû cho nhaø cung caáp taêng. (iii) Moái quan heä naøy phaûi ñöôïc tính toaùn thoáng nhaát treân cuøng moät thôøi ñieåm vaø phaûi cuøng moät phöông phaùp tính ñeå thoûa maõn ñieàu kieän so saùnh ñöôïc. Ví duï nhö, tyû leä voøng quay haøng toàn kho chæ ñöôïc tính baèng caùch söû duïng nhaát quaùn hoaëc giaù trò haøng toàn kho trung bình chung caû naêm hoaëc giaù trò haøng toàn kho vaøo cuoái naêm. Bôûi vì phöông phaùp ñaùnh giaù haøng toàn kho khaùc nhau giöõa caùc kyø phaân tích seõ aûnh höôûng ñeán keát quaû phaân tích bieán ñoäng cuûa tyû suaát. 1.1.4.4. Phaân tích hoài quy 24/161 Laø phöông phaùp söû duïng soá lieäu cuûa quaù khöù, nhöõng döõ lieäu ñaõ dieãn ra theo thôøi gian hoaëc dieãn ra taïi cuøng moät thôøi ñieåm ñeå thieát laäp moái quan heä giöõa caùc hieän töôïng vaø söï kieän coù lieân quan. Moái quan heä naøy ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng phöông trình goïi laø phöông trình hoài quy. Coù hai phöông phaùp hoài quy ñeå ñaùnh giaù vaø döï baùo keát quaû taøi chính trong doanh nghieäp laø: phöông phaùp hoài quy ñôn vaø phöông phaùp hoài quy boäi. (i) Phöông phaùp hoài quy ñôn (hoài quy tuyeán tính): ñöôïc duøng ñeå xem xeùt moái quan heä giöõa moät chæ tieâu laø keát quaû vaän ñoäng cuûa moät hieän töôïng kinh teá. Phöông trình hoài quy ñôn coù daïng: Y = a + b.x Trong ñoù: Y: Bieán phuï thuoäc, x: bieán ñoäc laäp a: tung ñoä goác b: heä soá goùc Ví duï phaân tích vaø döï baùo moái quan heä giöõa doanh soá baùn haøng vaø chi phí baùn haøng. Töø moâ hình naøy ta seõ xaây döïng trong ñoù doanh thu seõ laø bieán phuï thuoäc vaø chi phí baùn haøng laø bieán ñoäc laäp. Phöông trình naøy coù daïng nhö sau: Doanh thu döï ñoaùn = B0 + B1* Chi phí baùn haøng Trong phöông trình naøy, ñoä doác B1 ( heä soá goùc) laø löôïng taêng giaûm cuûa doanh soá ñieàu chænh ( coøn goïi laø doanh soá döï ñoaùn hay doanh soá lyù thuyeát theo moâ hình) do löôïng taêng hay giaûm cuûa chi phí baùn haøng. Haèng soá B0 ( tung ñoä cuûa vò trí taïi ñoù ñöôøng thaúng caét truïc tung) laø giaù trò doanh soá döï ñoaùn khi chi phí baùn haøng baèng 0 (töùc laø khi khoâng coù hoaït ñoäng toå chöùc baùn haøng). (ii) Phöông phaùp hoài quy boäi ( hoài quy tuyeán tính boäi): laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå phaân tích moái quan heä giöõa nhieàu bieán ñoäc laäp vôùi moät bieán phuï thuoäc, nhaèm giaûi thích toát hôn cho bieán phuï thuoäc. Moâ hình coù daïng nhö sau: 25/161 Y = b0 + b1x1 + b2x2 + b3x3 + ………+b1x1 +………+ bnxn + e Trong ñoù: Y: Bieán phuï thuoäc, xi: caùc bieán ñoäc laäp b0: tung ñoä goác e: caùc sai soá bi: caùc ñoä doác caùc phöông trình theo bieán xi Ví duï phaân tích vaø döï baùo doanh thu cuûa doanh nghieäp kinh doanh vôùi nhieàu maët haøng, phaân tích toång chi phí vôùi nhieàu nguyeân nhaân taùc ñoäng. Nhö vaäy, nhìn chung caùc thuû tuïc phaân tích coù moät soá ñieåm sau: - Coù theå söû duïng ñöôïc ñoái vôùi baát kyø khoaûn muïc naøo nhöng xeùt veà hieäu quaû thì thuû tuïc phaân tích seõ coù hieäu quaû hôn ñoái vôùi caùc khoaûn muïc treân Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh hôn laø caùc khoaûn muïc treân Baûng caân ñoái keá toaùn. - Phaân tích xu höôùng vaø phaân tích döï baùo ñöôïc söû duïng nhieàu do nhöõng öu ñieåm cuûa noù. - Möùc ñoä tin caäy cuûa phaân tích döï baùo töông ñoái cao vì noù keát hôïp caùc thoâng tin taøi chính vaø caùc döõ lieäu hoaït ñoäng. Phaân tích tyû suaát ñöôïc döïa treân moái quan heä cuûa caùc baùo caùo taøi chính khaùc nhau nhöng coù lieân quan ñeán nhau neân cuõng cung caáp caùc thoâng tin coù giaù trò. Phaân tích xu höôùng ñöôïc xem laø cung caáp caùc döõ lieäu coù möùc ñoä tin caäy thaáp nhaát vì noù döïa nhieàu vaøo vieäc xem xeùt caùc döõ lieäu naêm tröôùc. Phaân tích hoài quy coù möùc ñoä tin caäy töông ñoái, tuy nhieân do vieäc thieát laäp caùc chæ tieâu lieân quan raát phöùc taïp vaø ñoøi hoûi phaûi chaët cheõ vaø thích hôïp. 1.2. Thuû Tuïc Phaân Tích Aùp Duïng Trong Tieán Trình Laäp Keá Hoaïch 1.2.1. Muïc ñích Trong tieán trình laäp keá hoaïch, phaân tích chuû yeáu ñöôïc tieán haønh ñoái vôùi baùo caùo taøi chính. Ngoaøi vieäc böôùc ñaàu giuùp kieåm toaùn vieân hieåu roõ hôn tình hình hoaït 26/161 ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng, phaân tích coøn giuùp phaùt hieän nhöõng bieán ñoäng baát thöôøng qua ñoù giuùp döï ñoaùn nhöõng khu vöïc coù ruûi ro cao. Theo chuaån möïc soá 520 “Quy trình phaân tích”, kieåm toaùn vieân neân aùp duïng thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch vì: • Kieåm toaùn vieân phaûi aùp duïng quy trình phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn ñeå tìm hieåu tình hình kinh doanh cuûa ñôn vò vaø xaùc ñònh nhöõng vuøng coù theå coù ruûi ro. Quy trình phaân tích giuùp kieåm toaùn vieân xaùc ñònh noäi dung, lòch trình vaø phaïm vi cuûa caùc thuû tuïc kieåm toaùn khaùc. • Quy trình phaân tích aùp duïng trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn ñöôïc döïa treân caùc thoâng tin taøi chính vaø caùc thoâng tin phi taøi chính (ví duï: moái quan heä giöõa doanh thu vôùi soá löôïng haøng baùn, hoaëc soá löôïng saûn phaåm saûn xuaát vôùi coâng suaát maùy moùc, thieát bò…). 1.2.2. Noäi dung Theo chuaån möïc kieåm toaùn Vieät Nam soá 310 "Hieåu bieát veà tình hình kinh doanh": Trong tieán trình laäp keá hoaïch kieåm toaùn, nhöõng hieåu bieát veà tình hình kinh doanh cuûa khaùch haøng laø cô sôû quan troïng ñeå kieåm toaùn vieân ñöa ra nhöõng xeùt ñoaùn chuyeân moân. Möùc ñoä hieåu bieát tình hình kinh doanh vaø vieäc söû duïng hieåu bieát naøy moät caùch hôïp lyù seõ taïo thuaän lôïi cho kieåm toaùn vieân trong caùc coâng vieäc : ¾ Laäp keá hoaïch vaø thöïc hieän coâng vieäc kieåm toaùn moät caùch hieäu quaû; ¾ Ñaùnh giaù ruûi ro vaø caùc vaán ñeà ñaùng chuù yù; ¾ Ñaùnh giaù baèng chöùng kieåm toaùn; ¾ Cung caáp dòch vuï toát hôn cho khaùch haøng. Ñeå deã daøng tìm hieåu veà hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng cuõng nhö muïc tieâu kinh doanh vaø nhöõng ruûi ro tieàm taøng maø hoï coù theå gaëp phaûi, kieåm toaùn vieân 27/161 caàn phaân tích nhöõng thoâng tin taøi chính vaø phi taøi chính taïi thôøi ñieåm gaàn nhaát. Thuû tuïc phaân tích trong tieán trình laäp keá hoaïch naøy seõ giuùp cho kieåm toaùn vieân: ¾ Hieåu bieát veà ñieàu kieän kinh doanh hieän thôøi cuûa khaùch haøng, tình hình löu chuyeån tieàn teä cuõng nhö tình hình taøi chính vaø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh; ¾ Ñaùnh giaù veà khaû naêng hoaït ñoäng lieân tuïc cuûa khaùch haøng; ¾ Tìm ra nhöõng daáu hieäu baát thöôøng treân soá dö caùc taøi khoaûn vaø caùc moái quan heä giöõa chuùng ñang tìm aån nhöõng ruûi ro hoaëc nhöõng sai phaïm; ¾ Ñaùnh giaù vaø ñeà xuaát nhöõng vaán ñeà cuûa khaùch haøng maø kieåm toaùn vieân ñaùng quan taâm. Trong tieán trình laäp keá hoaïch, kieåm toaùn vieân caàn phaûi löïa choïn thuû tuïc phaân tích thích hôïp thoâng qua vieäc: ¾ Xem xeùt hoaït ñoäng, muïc tieâu vaø nhöõng ruûi ro tieàm taøng cuûa khaùch haøng; ¾ Ñaùnh giaù heä thoáng thoâng tin vaø nhöõng thuû tuïc kieåm soaùt; ¾ Xem xeùt ñeán phöông caùch maø khaùch haøng giaùm saùt coâng vieäc hoaït ñoäng vaø haïn cheá ruûi ro cuûa hoï. 1.2.3. Caùc Phöông Phaùp Tieáp Caän Ñoái Vôùi Thuû Tuïc Phaân Tích Trong Tieán Trình Laäp Keá Hoaïch Kieåm Toaùn 1.2.3.1. Tieáp caän döïa vaøo hieåu bieát tình hình kinh doanh vaø nhöõng ruûi ro kinh doanh gaëp phaûi cuûa doanh nghieäp (i) Hieåu bieát chung veà neàn kinh teá - Xem xeùt thöïc traïng cuûa neàn kinh teá (suy thoaùi, taêng tröôûng kinh teá hay laïm phaùt), caùc tyû leä laõi suaát vaø khaû naêng taøi chính cuûa neàn kinh teá, möùc ñoä laïm phaùt vaø giaù trò tieàn teä; 28/161 - Caùc chính saùch cuûa chính phuû: chính saùch tieàn teä, chính saùch taøi chính, chính saùch thueá vaø chính saùch khuyeán khích ñaàu tö. (ii) Moâi tröôøng vaø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn - Caùc yeâu caàu veà moâi tröôøng vaø caùc vaán ñeà lieân quan; - Thò tröôøng vaø caïnh tranh; - Ñaëc ñieåm hoaït ñoäng kinh doanh (lieân tuïc hay theo muøa vuï); - Caùc thay ñoåi trong coâng ngheä saûn xuaát kinh doanh, söï thu heïp hay môû roäng quy moâ hoaït ñoäng kinh doanh; - Caùc tyû suaát quan troïng vaø caùc soá lieäu thoáng keâ veà hoaït ñoäng kinh doanh haøng naêm; - Chuaån möïc, cheá ñoä keá toaùn vaø caùc vaán ñeà coù lieân quan, caùc quy ñònh phaùp luaät vaø caùc chính saùch, cheá ñoä coù lieân quan; - Nguoàn cung caáp caùc yeáu toá ñaàu vaøo vaø giaù caû. (iii) Nhaân toá noäi taïi cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn ™ Caùc ñaëc ñieåm quan troïng veà sôû höõu vaø quaûn lyù - Hoäi ñoàng quaûn trò: bao goàm: • Soá löôïng uûy ban vaø thaønh phaàn, uy tín vaø kinh nghieäm cuûa töøng caù nhaân; • Tính ñoäc laäp ñoái vôùi Giaùm Ñoác/Toång Giaùm Ñoác vaø kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa Giaùm Ñoác/Toång Giaùm Ñoác, caùc cuoäc hoïp ñònh kyø; • Söï toàn taïi vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa Ban Kieåm Soaùt, söï toàn taïi vaø taùc ñoäng cuûa quy cheá hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. - Giaùn Ñoác / Toång Giaùm Ñoác vaø boä maùy ñieàu haønh: • Thay ñoåi nhaân söï ( Giaùm Ñoác/ Toång Giaùm Ñoác, Phoù Giaùm Ñoác/ Phoù Toång Giaùm Ñoác, Keá Toaùn Tröôûng); 29/161 • Kinh nghieäm, uy tín vaø thu nhaäp; • Caùc caùn boä taøi chính chuû choát vaø vò trí cuûa hoï trong ñôn vò; • Keá toaùn tröôûng vaø nhaân vieân keá toaùn, phaân caáp quyeàn haïn vaø traùch nhieäm trong boä maùy ñieàu haønh, söû duïng caùc öôùc tính keá toaùn vaø döï toaùn; • AÙp löïc ñoái vôùi Giaùm Ñoác/ Toång Giaùm Ñoác (hoaëc ngöôøi ñöùng ñaàu). - Loaïi hình doanh nghieäp: Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh vaø doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi; - Lónh vöïc, phaïm vi vaø ñoái töôïng ñöôïc pheùp kinh doanh, thôøi haïn ñöôïc pheùp hoaït ñoäng; - Caùc chuû sôû höõu voán vaø caùc beân lieân quan, cô caáu voán; - Sô ñoà toå chöùc boä maùy saûn xuaát, kinh doanh vaø phaïm vi kinh doanh; - Caùc muïc tieâu quaûn lyù vaø keá hoaïch chieán löôïc, thu heïp hay môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh, caùc nguoàn vaø bieän phaùp taøi chính; - Chöùc naêng vaø chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa boä phaän kieåm toaùn noäi boä (neáu coù); - Coâng ty kieåm toaùn vaø kieåm toaùn vieân caùc naêm tröôùc (neáu coù). ™ Tình hình kinh doanh cuûa ñôn vò: - Saûn phaåm, dòch vuï vaø thò tröôøng chieám lónh, ñoái thuû caïnh tranh, chieán löôïc vaø muïc tieâu tieáp thò, xaây döïng thöông hieäu, quy trình saûn xuaát; - Caùc nhaø cung caáp haøng hoùa vaø dòch vuï quan troïng; - Caùc khoaûn chi phí quan troïng : chi ñaàu tö nghieân cöùu vaø phaùt trieån (R&D); - Lôïi theá thöông maïi, quyeàn söû duïng nhaõn hieäu, baèng phaùt minh saùng cheá; - Luaät phaùp vaø caùc quy ñònh coù aûnh höôûng lôùn ñeán ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn. ™ Moâi tröôøng laäp baùo caùo: - Caùc taùc ñoäng khaùch quan coù aûnh höôûng ñeán Giaùm Ñoác/ Toång Giaùm Ñoác hoaëc ngöôøi ñöùng ñaàu ñôn vò trong vieäc laäp baùo caùo taøi chính, chaúng haïn : aùp löïc veà lôïi 30/161 nhuaän, veà doanh soá phaûi ñaït ñöôïc, tieàn löông, caùc khoaûn thöôûng, thu nhaäp khaùc cuûa Giaùm / Toång Giaùm Ñoác aûnh höôûng hoaëc bò chi phoái bôûi caùc chæ tieâu veà lôïi nhuaän, veà doanh soá. ™ Yeáu toá phaùp luaät: - Moâi tröôøng vaø caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp; - Caùc chính saùch taøi chính vaø chính saùch thueá; - Caùc yeâu caàu ñoái vôùi baùo caùo kieåm toaùn; - Ñoái töôïng söû duïng baùo caùo taøi chính. (iv) Nhaän dieän nhöõng ruûi ro kinh doanh cuûa doanh nghieäp coù theå gaëp phaûi Theo quan ñieåm cuûa OÂng Apgar thì : “Ruûi ro laø baát cöù ñieàu gì khoâng chaéc chaén coù theå aûnh höôûng tôùi keát quaû cuûa chuùng ta so vôùi nhöõng gì chuùng ta mong ñôïi”. Ruûi ro kinh doanh laø tính khaû bieán hay khoâng chaéc chaén veà EBIT ( lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø laõi vay) cuûa doanh nghieäp. Caùc soá ño nhö ñoä leäch chuaån hay heä soá phöông sai coù theå ñöôïc duøng ñeå chæ ruûi ro kinh doanh cuûa moät doanh nghieäp. Coù nhieàu yeáu toá daãn ñeán tính baát oån trong EBIT cuûa doanh nghieäp. Caùc yeáu toá ñoù bao goàm: tính khaû bieán cuûa doanh thu vaø caùc chi phí hoaït ñoäng. Moät soá ñaëc ñieåm coù theå nhaän dieän ruûi ro kinh doanh: - Tính bieán ñoåi cuûa doanh soá theo chu kyø kinh doanh: Nghóa laø ñoái vôùi doanh nghieäp, khi doanh soá coù khuynh höôùng dao ñoäng lôùn theo chu kyø kinh doanh thöôøng coù nhieàu ruûi ro kinh doanh hôn caùc doanh nghieäp ít coù khuynh höôùng bieán ñoäng nhö vaäy. Ví duï, trong thôøi kyø suy thoaùi trong ñaàu thaäp nieân 90, caùc nhaø phaân tích taøi chính ñaõ döï baùo raèng American Brand seõ ñaït möùc doanh soá vaø lôïi nhuaän cao kyû luïc, Ngöôïc laïi, ñoái vôùi Delta Airline thì hoï döï kieán coù doanh soá thaáp hôn vaø loã trong cuøng khoaûng thôøi gian naøy; 31/161 - Tính bieán ñoåi cuûa giaù baùn: Thoâng thöôøng, giaù caû trong moät ngaønh coâng nghieäp caøng caïnh tranh nhieàu, ruûi ro kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp ñoù caøng lôùn. Ví duï, xem xeùt trong lónh vöïc giaù daàu chuùng ta seõ nhaän thaáy moät caùch roõ neùt veà giaù caû bieán ñoåi naøy; - Tính bieán ñoåi cuûa chi phí: Tính bieán ñoåi trong chi phí cuûa caùc nhaäp löôïng duøng ñeå saûn xuaát caùc saûn löôïng cuûa moät doanh nghieäp caøng cao, ruûi ro kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñoù caøng lôùn. Ví duï, caùc coâng ty haøng khoâng nhö Delta Airline, American vaø United, ñaõ chòu taùc ñoäng ñaùng keå cuûa tính deã bieán ñoäng trong giaù caû nhieân lieäu maùy bay do lo ngaïi veà cuoäc chieán tranh vuøng vònh laàn thöù 2 vaøo naêm 2003; - Söï toàn taïi cuûa söùc maïnh thò tröôøng: Caùc doanh nghieäp coù söùc maïnh thò tröôøng caøng lôùn, ruûi ro kinh doanh cuûa doanh nghieäp naøy caøng nhoû. Khi ñaùnh giaù söùc maïnh thò tröôøng cuûa doanh nghieäp, chuùng ta neân xem xeùt khoâng chæ yeáu toá caïnh tranh hieän taïi doanh nghieäp ñang phaûi ñoái phoù maø neân xem xeùt caû tieàm naêng caïnh tranh trong töông lai, nhaát laø caïnh tranh coù theå phaùt sinh töø doanh nghieäp nöôùc ngoaøi; - Phaïm vi ña daïng hoùa saûn phaåm: Neáu taát caû caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi, caùc chuûng loaïi saûn phaåm cuûa moät doanh nghieäp caøng ñöôïc ña daïng hoaù, EBIT cuûa doanh nghieäp caøng ít bieán ñoäng thì ruûi ro kinh doanh cuõng ít bieán ñoäng; - Taêng tröôûng: Caùc doanh nghieäp taêng tröôûng nhanh thöôøng coù tính bieán ñoåi trong EBIT. Taêng tröôûng nhanh taïo neân nhieàu aùp löïc hoaït ñoäng cuûa moät doanh nghieäp, chaúng haïn phaûi xaây döïng theâm caùc cô sôû môùi, caùc chi phí hoaït ñoäng thöôøng mang tính khoâng chaéc chaén, phaûi môû roäng vaø caäp nhaät caùc heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, gia taêng boä phaän quaûn lyù vaø caùc saûn phaåm môùi cuõng ñoøi hoûi caùc khoaûn chi phí cho coâng taùc nghieân cöùu vaø phaùt trieån; 32/161 - Xem xeùt ñoä nghieâng ñoøn baåy kinh doanh: (DOL = % thay ñoåi trong EBIT / % thay ñoåi trong doanh thu). Ñoøn baåy kinh doanh lieân quan ñeán vieäc söû duïng taøi saûn coù caùc ñònh phí. Moät doanh nghieäp söû duïng ñoøn baåy kinh doanh caøng nhieàu, EBIT seõ caøng nhaïy caûm ñoái vôùi caùc thay ñoåi trong doanh soá. Ñoä nghieâng ñoøn baåy kinh doanh laø taùc ñoäng soá nhaân do vieäc doanh nghieäp söû duïng caùc chi phí hoaït ñoäng coá ñònh. 1.2.3.2. Tieáp caän theo caùc chu trình ÔÛ ñaây ta coù theå phaân ra thaønh caùc chu trình sau ñeå thuaän tieän cho vieäc tieáp caän phaân tích: - Chu trình doanh thu : bao goàm chu kyø baùn haøng vaø thu tieàn; - Chu trình chi phí: bao goàm chu kyø mua vaøo vaø thanh toaùn; - Chu trình chuyeån ñoåi : bao goàm chu kyø toàn kho vaø nhaäp kho; - Chu trình ñaàu tö : bao goàm chu kyø huy ñoäng voán vaø hoaøn traû. (i) Chu kyø baùn haøng vaø thu tieàn Hieåu bieát veà caùc chöùc naêng cuûa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn, cuï theå cuûa chu kyø baùn haøng vaø thu tieàn laø coù ích cho vieäc hieåu ñöôïc cuoäc kieåm toaùn cuûa chu kyø ñoù seõ ñöôïc tieán haønh nhö theá naøo. Vì vaäy, chuùng ta coù theå toùm taét moät caùch ngaén goïn ñoái vôùi chu kyø naøy nhö sau: - Xöû lyù ñôn ñaët haøng cuûa khaùch haøng - Pheâ chuaån phöông thöùc baùn chòu - Vaän chuyeån haøng hoùa - Göûi hoùa ñôn khaùch haøng vaø ghi soå saùch keá toaùn caùc khoaûn phaûi thu - Xöû lyù vaø vaøo soå caùc khoaûn thu tieàn maët - Xöû lyù vaø vaøo soå doanh soá bò traû laïi, giaûm giaù vaø chieát khaáu - Xoùa soå caùc khoaûn phaûi thu khoâng thu ñöôïc 33/161 - Döï phoøng nôï phaûi thu khoù ñoøi. Caùc thuû tuïc phaân tích ñoái vôùi chu kyø baùn haøng vaø thu tieàn: Thuû tuïc phaân tích Sai soùt coù theå xaûy ra vaø caùc phaùn ñoaùn ban ñaàu veà tình hình cuûa khaùch haøng So saùnh tyû leä toång soá dö caùc khoaûn phaûi thu so vôi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu doanh soá hoaëc tình hình khaùch haøng gaëp khoù khaên trong thanh toaùn. So saùnh doanh soá vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu doanh soá hoaëc tình hình kinh doanh naêm nay coù taùc ñoäng ñaùng keå do caùc yeáu toá beân ngoaøi taùc ñoäng. So saùnh doanh soá bò traû laïi vaø ñöôïc giaûm giaù, chieát khaáu baèng moät tyû leä so vôùi toång doanh soá vaø so vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu doanh soá bò traû laïi, giaûm giaù hay chieát khaáu. Coù theå do tình hình kinh doanh aûnh höôûng ñeán chaát löôïng saûn phaåm hay ñöa ra caùc chính saùch khuyeán maõi, quaõng caùo saûn phaåm. So saùnh caùc soá dö caù bieät cuûa khaùch haøng mua haøng cao hôn moät soá tieàn nhaát ñònh vôùi caùc naêm tröôùc. Sai soùt trong caùc khoaûn phaûi thu hoaëc xem naêm nay coâng ty coù chính saùch tín duïng nôùi hôn hay nhö theá naøo. So saùnh tyû leä khoaûn nôï khoù ñoøi so vôùi toång doanh soá qua caùc naêm. Caùc khoaûn phaûi thu khoâng thu ñöôïc vì chöa cho pheùp. So saùnh thôøi haïn nôï so vôùi caùc khoaûn phaûi thu qua caùc naêm Baùo caùo dö hoaëc thieáu döï phoøng ñoái vôùi caùc khoaûn khoâng thu ñöôïc. So saùnh tyû leä döï phoøng caùc khoaûn phaûi thu so vôùi caùc khoaûn phaûi thu caùc naêm. Baùo caùo dö hoaëc thieáu döï phoøng ñoái vôùi caùc khoaûn khoâng thu ñöôïc. (ii) Chu kyø mua vaøo vaø thanh toaùn Chuùng ta coù theå toùm taét doøng vaän ñoäng cuûa chu kyø naøy nhö sau: - Phieáu ñeà nghò mua haøng 34/161 - Ñôn ñaët haøng - Baùo caùo nhaän haøng - Hoùa ñôn cuûa nhaø cung caáp - Xöû lyù vaø vaøo soå caùc khoaûn chi tieàn - Xöû lyù vaø vaøo soå chi tieát, soå caùi caùc khoaûn phaûi traû nhaø cung caáp. Caùc thuû tuïc phaân tích ñoái vôùi chu kyø mua vaøo vaø thanh toaùn: Thuû tuïc phaân tích Sai soùt coù theå xaûy ra vaø caùc phaùn ñoaùn ban ñaàu veà tình hình cuûa khaùch haøng. So saùnh tyû leä toång soá dö caùc khoaûn phaûi traû so vôi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu caùc khoaûn mua vaøo hoaëc tình hình khaùch haøng gaëp khoù khaên trong thanh toaùn. So saùnh giaù trò mua vaøo so vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu caùc khoaûn mua vaøo hoaëc tình hình kinh doanh naêm nay coù taùc ñoäng ñaùng keå do caùc yeáu toá beân ngoaøi taùc ñoäng. So saùnh trò giaù haøng mua traû laïi vaø ñöôïc giaûm giaù, ñöôïc chieát khaáu baèng moät tyû leä so vôùi toång giaù trò mua vaøo so vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu giaù trò haøng mua traû laïi, ñöôïc giaûm giaù hay chieát khaáu. Coù theå do tình hình kinh doanh yeâu caàu caùc yeáu toá ñaàu vaøo phaûi ñaït chaát löôïng toát, hay do tình hình thò tröôøng coù nhieàu söï löïa choïn cuûa yeáu toá ñaàu vaøo neân ñöôïc mua vôùi caùc khoaûn giaûm giaù hay chieát khaáu. So saùnh caùc soá dö caù bieät cuûa nhaø cung caáp cao hôn moät soá tieàn nhaát ñònh vôùi caùc naêm tröôùc. Sai soùt trong caùc khoaûn phaûi traû hoaëc xem naêm nay coâng ty coù ñöôïc nhöõng chính saùch naøo ñöôïc öu ñaõi töø ñoái taùc hay khoâng. So saùnh thôøi haïn nôï so vôùi caùc khoaûn phaûi traû qua caùc naêm. Ñeå bieát vaø xem tình hình taøi chính coù laønh maïnh hay khoâng vaø khaû naêng thanh toaùn coù toát hay khoâng. 35/161 (iii) Chu kyø toàn kho vaø nhaäp kho Chu kyø toàn kho vaø nhaäp kho coù theå ñöôïc xem goàm hai heä thoáng rieâng bieät nhöng lieân quan raát chaët cheõ vôùi nhau, moät ñeà caäp ñeán quaù trình vaän ñoäng vaät chaát cuûa haøng hoaù vaø moät noùi ñeán caùc chi phí lieân quan. Khi haøng toàn kho vaän ñoäng trong coâng ty thì phaûi coù caùc quaù trình kieåm soaùt ñaày ñuû caû söï vaän ñoäng vaät chaát cuûa chuùng laãn caùc chi phí lieân quan vôùi chuùng. Coù theå toùm taét quaù trình naøy nhö sau: - Quaù trình hình thaønh ñôn ñaët haøng - Nhaän nguyeân vaät lieäu - Toàn tröõ nguyeân lieäu - Saûn xuaát saûn phaåm - Toàn kho thaønh phaåm - Giao thaønh phaåm. Caùc thuû tuïc phaân tích ñoái vôùi chu kyø toàn kho vaø nhaäp kho: Thuû tuïc phaân tích Sai soùt coù theå xaûy ra vaø caùc phaùn ñoaùn ban ñaàu veà tình hình cuûa khaùch haøng. So saùnh tyû leä toång soá dö vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo thöøa hoaëc thieáu haøng toàn kho. So saùnh heä soá voøng quay haøng toàn kho vôùi caùc naêm tröôùc. Haøng toàn kho cuõ kyõ, loãi thôøi, maát phaåm chaát. So saùnh caùc chi phí ñôn vò cuûa haøng toàn kho vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo dö hoaëc thieáu veà caùc chi phí ñôn vò. So saùnh caùc chi phí saûn xuaát naêm hieän haønh vôùi caùc naêm tröôùc. Baùo caùo coù theå sai veà chi phí ñôn vò cuûa haøng toàn kho bao goàm chi phí nguyeân vaät lieäu, nhaân coâng vaø chi phí saûn xuaát chung. 36/161 (iv) Chu kyø ñaàu tö Chu kyø naøy lieân quan ñeán vieäc huy ñoäng caùc nguoàn voán döôùi hình thöùc nôï vaø chòu laõi, voán coå phaàn vaø vieäc hoaøn traû voán. Chu kyø huy ñoäng voán vaø hoaøn traû cuõng goàm vieäc thanh toaùn tieàn laõi vaø coå töùc. Caùc ñaëc ñieåm cuûa chu kyø huy ñoäng voán vaø hoaøn traû coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán coâng taùc kieåm toaùn caùc taøi khoaûn naøy: - Coù töông ñoái ít nghieäp vuï aûnh höôûng ñeán caùc soá dö taøi khoaûn, nhöng töøng nghieäp vuï thöôøng coù soá tieàn lôùn vaø troïng yeáu; - Moái quan heä coù tính phaùp lyù giöõa ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn vaø ngöôøi naém giöõ coå phieáu, traùi phieáu hoaëc chöùng töø veà quyeàn sôû höõu töông töï; - Coù moái quan heä tröïc tieáp giöõa tieàn laõi, caùc taøi khoaûn coå töùc, nôï vaø voán coå ñoâng. 1.2.3.3. Tieáp caän döïa vaøo caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính Caùch tieáp caän naøy döïa vaøo caùc khoaûn muïc treân baùo caùo taøi chính maø cuï theå laø döïa vaøo baûng caân ñoái keá toaùn vaø keát quaû laõi loã kinh doanh. Thoâng qua caùc baùo caùo naøy, giuùp chuùng ta thaáy ñöôïc nhöõng bieán ñoäng giöõa caùc kyø, so saùnh möùc ñoä taêng giaûm töông ñoái vaø tuyeät ñoái giöõa caùc khoaûn muïc cuûa kyø naøy vôùi kyø tröôùc -> töø ñoù coù caùi nhìn toång quaùt vaø nhaän xeùt ban ñaàu veà tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng. Khi phaân tích, ta coù theå so saùnh nhöõng thoâng tin sau: (i) So saùnh giöõa caùc thoâng tin taøi chính kyø naøy vôùi thoâng tin töông öùng cuûa kyø tröôùc: Kieåm toaùn vieân coù theå so saùnh soá dö, hoaëc soá phaùt sinh cuûa taøi khoaûn giöõa caùc kyø ñeå phaùt hieän caùc taøi khoaûn coù bieán ñoäng baát thöôøng. Thí duï, moät söï gia taêng baát thöôøng cuûa khoaûn phaûi thu cuoái kyø coù theå xuaát phaùt töø söï thay ñoåi chính saùch 37/161 baùn chòu, tình traïng nôï khoù ñoøi gia taêng hoaëc ñang coù cheânh leäch troïng yeáu trong soá dö cuoái kyø. (ii) So saùnh giöõa soá lieäu thöïc teá vaø soá lieäu keá hoaïch, döï toaùn: Vieäc ñieàu tra caùc sai bieät lôùn giöõa soá lieäu thöïc teá vaø keá hoaïch coù theå cho thaáy nhöõng sai leäch trong baùo caùo taøi chính, hoaëc caùc bieán ñoäng lôùn trong tình hình saûn xuaát kinh doanh cuûa ñôn vò. (iii) So saùnh giöõa caùc chæ tieâu cuûa ñôn vò vôùi chæ tieâu bình quaân ngaønh: Veà nguyeân taéc, giöõa moät soá chæ tieâu cuûa ñôn vò vaø chæ tieâu bình quaân ngaønh coù moái quan heä töông ñoàng trong moät phaïm vi nhaát ñònh. Thí duï, tyû leä laõi goäp treân doanh thu, tyû troïng chi phí nguyeân vaät lieäu chính trong giaù thaønh saûn phaåm… Vieäc nghieân cöùu nhöõng khaùc bieät lôùn giöõa chæ tieâu cuûa ñôn vò vaø chæ tieâu bình quaân ngaønh coù theå seõ cho bieát caùc sai leäch hoaëc giuùp kieåm toaùn vieân hieåu bieát saâu saéc hôn veà hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. Tuy nhieân, khi aùp duïng phöông phaùp naøy caàn chuù yù söï khaùc bieät veà quy moâ, veà vieäc aùp duïng chính saùch keá toaùn giöõa caùc ñôn vò. 1.2.3.4. Tieáp caän döïa theo ruûi ro taøi chính Ruûi ro ._.vaø tieán haønh ñaët haøng vaø do caùc Boä Phaân ñoù töï giaûi quyeát. Quy trình maãu Sau khi YEÂU CAÀU MUA HAØNG ñöôïc pheâ duyeät bôûi TGÑ, PTGÑ; Nhaân vieân phoøng kinh doanh tieán haønh tìm kieám nhaø cung caáp baèng caùch ñaáu thaàu (ñoái vôùi tröôøng hôïp giaù trò lôùn), thu thaäp baùo giaù vaø tieán haønh ñaøm phaùn vôùi nhaø cung caáp ñeå kyù hôïp ñoàng. Löïa choïn nhaø cung caáp theo thöù töï tieâu thöùc veà: 1/Chaát löôïng 2/ Gíacaû 3/Giao haøng 4/Dòch vuï. Döïa vaøo keát quaû ñaøm phaùn, baûn chaøo giaù Phoøng cung öùng laäp PHIEÁU CHOÏN NHAØ CUNG ÖÙNG trình BGÑ choïn nhaø cung öùng, phieáu naøy cuõng ñöôïc xem xeùt bôûi Phoøng keá toaùn, Phoøng kyõ thuaät vaø toå chöùc. 146/161 Döïa treân nhaø cung öùng ñöôïc BGÑ duyeät, Phoøng cung öùng tieán haønh laäp ñôn ñaët haøng, hoaëc kyù hôïp ñoàng vôùi nhaø cung caáp. PHIEÁU NHAÄP KHO laø caên cöù ñeå haïch toaùn mua haøng vaø phaûi traû ngöôøi baùn. Do ñaây môùi chæ laø giai ñoaïn laäp keá hoaïch neân cuõng chöa ñi saâu vaøo töøng coâng vieäc cuï theå cuûa quy trình maø chæ ñaùnh giaù sô boä veà noù. Quy trình maãu Nhaäp haøng Khi haøng ñöôïc nhaäp veà nhaø maùy, Thuû kho vaø Ban chaát löôïng tieán haønh kieåm tra chaát löôïng haøng hoùa, sau ñoù cuøng nhau xaùc nhaän leân BIEÂN BAÛN KIEÅM TRA CHAÁT LÖÔÏNG, sau ñoù BIEÂN BAÛN KTCL seõ ñöôïc giaùm ñoác nhaø maùy xaùc nhaän vaøo. Ñoái chieáu haøng nhaäp vôùi caùc chöùng töø pheâ chuaån mua haøng Khi haøng veà (1) Nhaân vieân phuï traùch mua haøng thuoäc phoøng cung öùng coù traùch nhieäm ñoái chieáu chöùng töø mua haøng (hoaù ñôn, chöùng töø nhaäp khaåu) veà soá löôïng, ñôn giaù vôùi hôïp ñoàng, ñôn ñaët haøng, phieáu pheâ chuaån mua haøng; nhaân vieân naøy phaûi kyù nhaùy vaøo CHÖÙNG TÖØ MUA HAØNG (2) Thuû kho ñoái chieáu chöùng töø mua haøng vôùi soá löôïng thöïc te á, xaùc nhaän vaø Bieân baûn kieåm tra chaát löôïng Ghi nhaän soå saùch BIEÂN BAÛN CHAÁT LÖÔÏNG cuøng CHÖÙNG TÖØ MUA HAØNG ñöôïc chuyeån leân phoøng cung öùng ñeå nhaân vieân phoøng cung öùng ñoái chieáu giöõa caùc loaïi CHÖÙNG TÖØ MUA HAØNG, BIEÂN BAÛN CHAÁT LÖÔÏNG vaø CHÖÙNG TÖØ PHE CHUAÅN VIEÄC MUA HAØNG; sau ñoù laäp GIAÁY ÑEÀ NGHÒ THANH TOAÙN (ghi nhaän soá tieàn vaø soá löôïng) chuyeån leân cho Ms Nhaøn (Keá toaùn vaät tö) tieán haønh laøm thuû tuïc nhaäp kho. Keá toaùn vaät tö sau khi ñoái chieáu laïi caùc loaïi giaáy tôø treân, tieán haønh laäp PHIEÁU NHAÄP KHO vaø xaùc nhaän vaøo PHIEÁU NHAÄP KHO. PHIEÁU NHAÄP KHO sau ñoù ñöôïc thuû kho, boä phaän mua haøng vaø Phoù phoøng keá toaùn xaùc nhaän laïi. 147/161 Quy trình maãu: Thanh toaùn cho ngöôøi baùn Sau khi tieán haønh haïch toaùn nhaäp kho xong, keá toaùn vaät tö löu laïi boä photo chöùng töø mua haøng vaø lieân 1 PHIEÁU NHAÄP KHO; chuyeån boä chöùng töø goàm LIEÂN 2 PHIEÁU NHAÄP KHO, CHÖÙNG TÖØ MUA HAØNG, BIEÂN BAÛN CHAÁT LÖÔÏNG, HOÙA ÑÔN, PHIEÁU ÑEÀ NGHÒ THANH TOAÙN chuyeån sang keá toaùn thanh toaùn. Keá toaùn thanh toaùn kieåm tra laïi moät laàn nöõa caùc chöùng töø naøy roài chuyeån leân cho KTT vaø GÑ pheâ duyeät. PHIEÁU ÑEÀ NGHÒ THANH TOAÙN laø caên cöù ñeå laäp UÛY NHIEÄM CHI, PHIEÁU CHI thanh toaùn cho khaùch haøng. UÛY NHIEÄM CHI ñöôïc keá toaùn ngaân haøng laäp vaø ñöôïc chuyeån leân KTT vaø GÑ kyù tröôùc khi chuyeån Ngaân haøng thanh toaùn cho khaùch haøng. Ñoái chieáu ñònh kyø Ñoái chieáu coâng nôï: ñôn vò chöa thöïc hieän vieäc ñoái chieáu coâng nôï baèng vaên baûn vaøo cuoái naêm ñoái vôùi caùc coâng nôï, ñôn vò chæ ñoái chieáu vôùi moät soá nhaø cung caáp. Tuy nhieân, qua 2002 ñôn vò seõ thöïc hieän ñoái chieáu vaøo cuoái naêm ñaày ñuû. Ñoái chieáu soá lieäu keá toaùn kho vaø thuû kho: haøng thaùng, keá toaùn vaät tö in baûng keâ nhaäp xuaát toàn xuoáng cho thuû kho ñoái chieáu vôùi theû kho. Xong thuû kho seõ xaùc nhaän leân baûng keâ nhaäp xuaát toàn. Kieåm keâ Cuoái naêm ñôn vò coù thöïc hieän kieå keâ ñoái vôùi toaøn boä NVL, THAØNH PHAÅM, SPDD [tuy nhieân khoâng coù chöùng kieán cuûa kieåm toaùn vieân] Chính saùch tín duïng cuûa ngöôøi baùn daønh cho Coâng ty: Ñoái vôùi nhaø cung caäp nöôùc ngoaøi, chuû yeáu töø coâng ty meï neân tín duïng töông ñoái khoâng thaét chaët. Ñoái vôùi mua haøng trong nöôùc: tuyø nhaø cung caáp maø coù ñieàu kieän thanh toaùn khaùc nhau, coù nhaø cung caáp ñôn vò phaûi öùng tröôùc, coøn nhöõng nhaø cung caáp cho nôï thì thôøi gian nôï khoaûng 30 ngaøy 148/161 Thuû tuïc cut off: Ñôn vò ghi nhaän haøng toàn kho döïa treân phieáu nhaäp kho sau khi haøng ñaõ ñöôïc nhaäp veà kho vaø ñôn vò ñaõ kieåm tra chaát löôïng haøng hoùa. Do vaäy, ñoái vôùi haøng nhaäp khaåu mua vôùi giaù CIF, coù khaû naêng nhöõng chuyeán haøng mua vaøo cuoái naêm chöa ñöôïc ghi nhaän vaøo toàn kho ñôn vò ñuùng kyø. Ñaùnh giaù chung veà vieäc giaùm saùt, kieåm tra vaø vai troø cuûa caùc caáp quaûn lyù, cuûa chuû doanh nghieäp ñoái vôùi vieäc ghi nhaän Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn: Chuû doanh nghieäp toû ra tích cöïc trong vieäc xaây döïng moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä toát ñeå ngaên ngöøa caùc sai soùt trong hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp qua vieäc xaây döïng caùc quy trình ISO 9000. Phaân tích ruûi ro Vieäc phaân tích ruûi ro phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi keát luaän töø: - Ñaùnh giaù ruûi ro ñoái vôùi caùc nghieäp vuï thöôøng xuyeân cuûa taøi khoaûn Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn - Baûng toång hôïp caâu hoûi xem xeùt heä thoáng (SRQ- Systerm Review Questionaire) Möùc ñoä ruûi ro Loaïi ruûi ro Thaáp Trung bình Cao 1. Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn thöïc teá phaùt sinh nhöng khoâng ñöôïc ghi nhaän X 2. Caùc khoaûn Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn ghi nhaän treân soå laø khoâng coù thöïc, hoaëc bò ghi truøng X 3. Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn ghi nhaän chöa ñuùng giaù trò X 4. Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn ghi nhaän khoâng ñuùng kì X 5. Mua haøng vaø Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn khoâng ñöôïc phaân loaïi ñuùng X 6. Sai soùt lieân quan ñeán vieäc toång hôïp Khoaûn phaûi traû ngöôøi baùn ñeå trình baøy treân baùo caùo X 7. Soá löôïng haøng toàn kho khoâng coù thöïc X 8. Ñôn giaù haøng toàn kho khoâng ñöôïc ñaùnh giaù hôïp lyù X 149/161 Phuï luïc VIII - BAÛNG CAÂU HOÛI VEÀ VIEÄC ÑAÙNH GIAÙ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Coâng vieäc cuûa thuû quyõ vaø keá toaùn coù do moät ngöôøi phuï traùch khoâng? ‰ ‰ Haøng thaùng keá toaùn vaø thuû quyõ coù ñoái chieáu soá dö khoâng? ‰ ‰ Caùc khoaûn tieàn thu chi coù ñöôïc laøm phieáu theo quy ñònh khoâng? Coù kyù ñaày ñuû khoâng ‰ ‰ Vieäc ñoái chieáu soå phuï ngaân haøng coù ñöôïc tieán haønh haøng thaùng khoâng? ‰ ‰ Caùc khoaûn ngoaïi teä coù môû soå theo doõi rieâng khoâng? ‰ ‰ Caùc nghieäp vuï thu - chi ñöôïc ghi cheùp ñuùng vôùi chöùng töø khoâng? ‰ ‰ Caùc nghieäp vuï phaùt sinh ñöôïc ghi cheùp ñuùng kyø khoâng? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB Khoaûn muïc phaûi thu BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Coù môû soå theo doõi rieâng cho töøng ñoái töôïng khaùch haøng khoâng? ‰ ‰ Keá toaùn coù tröïc tieáp ñi thu tieàn baùn haøng? ‰ ‰ Nhaân vieân thu tieàn baùn haøng coù noäp ngay cho thuû quyõ khoâng? ‰ ‰ Keá toaùn coù thöôøng xuyeân ñoái chieáu coâng nôï vôùi khaùch haøng khoâng? ‰ ‰ 150/161 Keá toaùn coù laäp baûng tính tuoåi nôï theo töøng khaùch haøng ñeå laøm caên cöù laäp döï phoøng? ‰ ‰ Vieäc ghi cheùp coâng nôï phaùt sinh coù ñuû cô sôû phaùp lyù khoâng? ‰ ‰ Coâng ty coù thöïc hieän caùc bieän phaùp thu nôï quaù haïn thanh toaùn kòp thôøi khoâng? ‰ ‰ Cuoái kyø keá toaùn coù ñaùnh giaù laïi soá dö coù goác ngoaïi teä theo quy ñònh khoâng? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB Khoaûn muïc haøng toàn kho BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Coâng ty coù môû soå theo doõi chi tieát töøng loaïi nguyeân vaät lieäu khoâng? ‰ ‰ Ghi nhaän giaù trò haøng toàn kho coù theo phöông phaùp giaù goác? ‰ ‰ Phöông phaùp xaùc ñiònh giaù trò haøng toàn kho cuoái kyø coù nhaát quaùn trong naêm khoâng? ‰ ‰ Keá toaùn kho coù kieâm nhieäm thuû kho khoâng ‰ ‰ Heä thoáng kho taøng coù boá trí rieâng vaø ñaûm baûo an toaøn khoâng? ‰ ‰ Coâng ty coù laäp caùc phieáu nhaäp xuaát khi nhaäp xuaát haøng ko? ‰ ‰ Caùc phieáu nhaäp xuaát coù ñaàu ñuû chöû kyù ko? ‰ ‰ Ñònh kyø hoaëc cuoái naêm cty coù kieåm keâ haøng toàn kho khoâng? Coù phaân loaïi ‰ ‰ 151/161 haøng? Vieäc laäp döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho coù ñuû cô sôû chöùng minh giaù trò thuaàn coù theå thöïc hieän ñöôïc thaáp hôn giaù goác? ‰ ‰ Coù laäp bieân baûn xuû lyù haøng thöøa - thieáu? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB Khoaûn muïc Taøi Saûn Coá Ñònh Vaø Baát Ñoäng Saûn Ñaàu Tö BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Coâng ty coù môû soå theo doõi chi tieát töøng loaïi taøi saûn khoâng? ‰ ‰ Ghi nhaän giaù trò taøi saûn theo giaù goác? ‰ ‰ Taøi saûn coù mang theá chaáp cho caùc vay ko? ‰ ‰ Trích khaáu hao TSCÑ coù theo ñuùng quy ñònh hieän haønh ‰ ‰ Caùc thuû tuïc thanh lyù TSCÑ coù ñuùng ? ‰ ‰ Cuoái naêm coù kieåm keâ vaø phaân loaïi taøi saûn vaø phaân loaïi theo nhu caàu sd ko? ‰ ‰ TSCÑ Coù mua baûo hieåm ko? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB 152/161 Khoaûn muïc Caùc Khoaûn Nôï Phaûi Traû BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Coù môû soå theo doõi rieâng cho töøng ñoái töôïng khaùch haøng khoâng? ‰ ‰ Keá toaùn coù thöôøng xuyeân ñoái chieáu coâng nôï vôùi khaùch haøng khoâng? ‰ ‰ Vieäc ghi cheùp coâng nôï phaùt sinh coù ñuû cô sôû phaùp lyù khoâng? ‰ ‰ Ñoái vôùi caùc khoaûn vay, cty coù traû nôï ñuùng haïn theo hôïp ñoàng khoâng? ‰ ‰ Cty coù vay nôï vôùi laõi suaát cao hôn laõi suaát ngaân haøng? ‰ ‰ Cuoái kyø keá toaùn coù ñaùnh giaù laïi soá dö coù goác ngoaïi teä theo quy ñònh khoâng? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB Khoaûn muïc Tieàn Löông Vaø Caùc Khoaûn Theo Löông BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Cty coù xaây döïng quy cheá traû löông? ‰ ‰ Tieàn löông vaø caùc khoaûn phaûi traû cho Tieàn löông vaø caùc khoaûn phaûi traû cho ‰ ‰ Cty coù xaây döïng quyõ löông theo quy ñònh? ‰ ‰ Cty chi löông theo ñuùng baûng löông ñaõ ñöôïc NLÑ kyù khoâng? ‰ ‰ Caùc khoaûn giaûm tröø vaøo löông cuûa NLÑ theo ñuùng quy ñònh khoâng? ‰ ‰ Cty coù ñaêng kyù vaø noäp BHXH cho ‰ ‰ 153/161 toaøn boä NLÑ ñaõ ñöôïc kyù HÑLÑ ko? NLÑ ñaõ ñöôïc kyù HÑLÑ ko? Cty coù nôï löông NLÑ lieân tuïc ko? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB Khoaûn muïc Nguoàn Voán Chuû Sôû Höõu BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Cty ñaõ goùp voán ñaày ñuû theo ñaêng kyù? ‰ ‰ Vieäc ghi nhaän voán CSH coù ñaûm baûo ñuùng cô sôû phaùp lyù khoâng? ‰ ‰ Cty coù quy cheá cuï theå trong vieäc trích vaø söû duïng caùc quyõ trong doanh nghieäp? ‰ ‰ Vieäc trích laäp caùc quyõ coù ñuùng quy ñònh? Vieäc söû duïng caùc quyõ coù ñuùng quy ñònh? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB 154/161 Khoaûn muïc Doanh thu BÖÔÙC COÂNG VIEÄC COÙ KHOÂNG GHI CHUÙ Vieäc ghi nhaän doanh thu coù ñuùng quy ñònh vôùi chuaån möïc veà doanh thu ko? ‰ ‰ Cty coù phaân loaïi doanh thu theo töøng loaïi hình kinh doanh? ‰ ‰ Doanh thu phaùt sinh trong naêm ñaõ ñöôïc xuaát hoaù ñôn ñaày ñuû ko? ‰ ‰ Vieäc ghi nhaän doanh thu haøng xuaát khaåu coù ñaûm baûo ñuùng quy ñònh ko? ‰ ‰ Cty coù ghi nhaän doanh thu ñoái vôùi haøng gôûi ñi baùn ko ? ‰ ‰ Cty coù ghi nhaän doanh thu ñoái vôùi haøng xuaát duøng noäi boä ko ? ‰ ‰ Cty coù ghi nhaän doanh thu ñoái vôùi haøng bieáu, taëng ko? ‰ ‰ Khi ghi nhaän DT, keá toaùn coù ñoái chieáu vôùi caùc boä phaän xuaát haøng ko? ‰ ‰ Caùc khoaûn giaûm giaù haøng baùn coù ñöôïc ngöôøi coù thaåm quyeàn pheâ duyeät ko? ‰ ‰ Caùc khoaûn haøng baùn bò traû laïi coù ñöôïc ngöôøi mua xuaát hoaù ñôn traû haøng ko? ‰ ‰ Cty ghi nhaän doanh thu ñuùng nieân ñoä ko? ‰ ‰ Keát luaän veà HT KSNB Toát ‰ Khaù‰ Trung bình ‰ Keùm ‰ YÙ kieán ñoùng goùp naâng cao heä thoáng KSNB 155/161 Phụ lục IX ®æI MíI NéI DUNG, CH¦¥NG TR×NH §μO T¹O, THI TUYÓN KIÓM TO¸N VI£N H¦íNG §ÕN Sù THõA NHËN CñA C¸C N¦íC §èI VíI CHøNG CHØ KIÓM TO¸N VI£N VIÖT NAM TS. Phùng Thị Đoan Phó Tổng thư ký VACPA 15 năm hình thành và phát triển kiểm toán độc lập cũng là 15 năm hình thành và phát triển của hoạt động đào tạo và thi tuyển Kiểm toán viên Việt Nam. Ngay từ đầu những năm 90 để đáp ứng yêu cầu phải có ngay những người có chứng chỉ Kiểm toán viên để ký báo cáo kiểm toán, Bộ Tài chính đã cho phép tổ chức kỳ thi sát hạch đầu tiên và duy nhất và đã cấp chứng chỉ Kiểm toán viên cho 34 người. Sau đó Hội đồng thi tuyển Kiểm toán viên cấp Nhà nước đã được thành lập và hoạt động từ năm 1995 đến nay. Qua 11 năm hoạt động, Hội đồng thi đã tổ chức được 12 kỳ thi, cấp Chứng chỉ Kiểm toán viên cho 1270 người, cấp chứng chỉ hành nghề kế toán cho 39 người, tạo ra một đội ngũ đông đảo những người hành nghề kế toán, kiểm toán đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao, càng nhanh về quy mô và chất lượng của hoạt động kiểm toán độc lập. Việc tổ chức ôn, thi và cấp Chứng chỉ Kiểm toán viên Việt Nam hiện nay có ưu điểm: - Số lượng môn thi là 8 môn, không phải là nhiều so với số lượng môn thi để nhận chứng chỉ chuyên gia Kế toán, Kiểm toán viên của một số nước (Anh, úc, Pháp). - Nội dung, yêu cầu ôn thi đối với từng môn thi đã từng bước được nâng cao, đặc biệt từ năm 2000 đến nay đã luôn được cập nhật với hệ thống chuẩn mực kế toán, kiểm toán, hệ thống pháp luật kinh tế của Việt Nam được ban hành ngày càng đầy đủ và hoàn thiện. - Thời gian hướng dẫn ôn thi: tăng dần, từ một ngày một môn tăng dần lên 3 ngày và 5 ngày một môn. - Thời gian thi tập trung trong một đợt 5 ngày không phải là dài, người dự thi có thể rút ngắn thời gian thi và nếu đạt yêu cầu sẽ được nhận chứng chỉ sớm. Tuy nhiên việc tổ chức ôn, thi và Cấp chứng chỉ Kiểm toán viên Việt Nam hiện nay vẫn còn một số tồn tại: - Về số lượng môn thi: Số lượng 8 môn được quy định từ năm 1992 là phù hợp với giai đoạn trước đây. So với yêu cầu phát triển của khoa học kinh tế nói chung và kế toán, kiểm toán nói riêng thì người dự thi cần được học và thi thêm một vài môn nữa để mở rộng hiểu biết và nâng cao kỹ năng chuyên môn nghề nghiệp. - Về đối tượng được tham dự kỳ thi Kiểm toán viên: Theo quy định hiện nay chỉ có những người tốt nghiệp đại học các chuyên ngành kế toán, kiểm toán, tài chính ngân hàng có 4 hoặc 5 năm thực tế làm việc trong các 156/161 lĩnh vực kế toán, kiểm toán mới được tham dự thi. Với quy định này, những người tốt nghiệp đại học chuyên ngành khác như quản trị kinh doanh, kinh tế đối ngoại, kinh tế xây dựng, thống kê.. không được thi kể cả khi họ đã thực tế làm việc 5 năm trong các công ty kiểm toán. Tuy năm 2006, Hội đồng thi đã xem xét những người tốt nghiệp đại học chuyên ngành khác được dự thi (khi có trên 10% thời lượng học các môn kế toán, kiểm toán, tài chính, ngân hàng, phân tích hoạt động kinh tế trên tổng thời lượng học các môn ở trường đại học) thì việc xem xét này cũng không nên kéo dài để đảm bảo tính thống nhất và công khai. - Về thời gian học ôn: Tuy đã tăng từ 8 ngày lên 27 ngày cho 8 môn nhưng theo ý kiến học viên, thời gian học ôn các môn còn ngắn, nhất là các môn kế toán, kiểm toán, tài chính doanh nghiệp. Việc học ôn thi hiện nay mới nhằm phục vụ cho kỳ thi chứ chưa nhằm mục đích trang bị và nâng cao kiến thức cho Kiểm toán viên tương lai. - Về tài liệu học: Chỉ đến năm 2006, Hội đồng thi mới biên soạn và phát hành được 2 bộ tài liệu học thi còn trước đó chỉ có đề cương ôn thi cho các môn và danh mục tài liệu tham khảo. Điều này gây khó khăn cho người dự thi bởi vì nội dung, yêu cầu môn thi là khá rộng và việc tìm kiếm các tài liệu tham khảo không phải là dễ dàng, chưa nói tài liệu, giáo trình của một vài môn học của các trường Đại học còn có những điểm chưa thống nhất. - Về cách thức tổ chức thi: Từ năm 1995 đến nay, ngoại trừ 4 năm đầu tổ chức hai kỳ thi một năm, còn lại từ 1999 đến nay chỉ tổ chức một kỳ thi gồm 8 môn liên tục trong vòng 1 tuần. Cách thức thi này gây áp lực lớn trong việc học và thi của thí sinh. Hiện nay Việt Nam đang đàm phán gia nhập các Hiệp định hội nhập kinh tế khu vực, trong đó có lĩnh vực dịch vụ tài chính, kế toán, kiểm toán với các nước ASEAN và trong tương lai là với các nước khác. Nếu chúng ta tiếp tục kéo dài thực trạng trên sẽ là cản trở lớn đến sự phát triển nghề nghiệp kế toán, kiểm toán và quá trình hội nhập Để khắc phục những tồn tại trên với mục tiêu đẩy nhanh sự phát triển thị trường dịch vụ kế toán, kiểm toán hướng đến sự thừa nhận của các nước đối với Chứng chỉ Kiểm toán viên Việt Nam, theo ý kiến chúng tôi cần thực hiện đổi mới chương trình và cách thức tổ chức thi cấp Chứng chỉ Kiểm toán viên Việt Nam theo lộ trình dưới đây: Giai đoạn 1: Bước chuẩn bị Với lịch sử hình thành và phát triển Kiểm toán độc lập, trong môi trường kinh tế và pháp luật hiện nay chúng ta cần tiến hành bước chuẩn bị cho việc đổi mới căn bản việc đào tạo, thi tuyển Kiểm toán viên với những nội dung công việc cần hoàn thiện dưới đây: - Trong 2-3 năm tới: Bộ Tài chính vẫn là cơ quan ra quyết định thành lập Hội đồng thi tuyển Kiểm toán viên nhưng Chủ tịch Hội đồng thi nên giao cho VACPA cử người đảm trách, Bộ Tài chính cử người tham gia Hội đồng để thực hiện chức năng giám sát. Hội đồng thi chịu trách nhiệm tổ chức và quản lý các kỳ thi, biên soạn và phát hành tài liệu học thi. Số lượng môn thi trước mắt vẫn giữ 8 môn như hiện nay nhưng tài liệu học thi cần được biên soạn thành một cuốn sách với đầy đủ nội dung cần học và bài tập thực hành. Chứng chỉ Kiểm toán viên do Bộ Tài chính và VACPA cùng ký. - Việc tổ chức học ôn: Hội đồng thi cần quy định thời lượng ôn từng môn nhiều hơn và thời gian học dài hơn có thể là 3-5 tháng trước ngày thi, học dãn cách và tận dụng những ngày nghỉ (thứ 7, chủ nhật), học ngoài giờ hành chính để các thí sinh có điều kiện theo học. Bà Phùng Thị Đoan Phó Tổng Thư ký VACPA 157/161 - Về đối tượng được dự thi: Hội đồng thi cần thu thập thông tin về chương trình và cơ cấu môn học về một số chuyên ngành ở các trường Đại học khối kinh tế để mở rộng đối tượng được dự thi. Những người tốt nghiệp Đại học chuyên ngành Quản trị kinh doanh hoặc kinh tế có số lượng học trình các môn chuyên ngành kế toán, kiểm toán, tài chính, phân tích hoạt động kinh tế chiếm tỷ lệ lớn (10-15%) thì nên cho dự thi. Những người tốt nghiệp chuyên ngành Quản trị kinh doanh, kinh tế (trừ kinh tế chính trị) hoặc thống kê có số lượng học trình các môn chuyên ngành thấp thì có thể yêu cầu học chuyển đổi thêm 4 môn (kế toán tài chính, kế toán quản trị, tài chính doanh nghiệp, phân tích hoạt động tài chính) để có đủ điều kiện dự thi. Việc tổ chức học chuyển đổi các môn nêu trên có thể do Hội đồng thi và các trường Đại học mà Hội đồng lựa chọn phối hợp tổ chức. Chứng chỉ học chuyển đổi các môn do Trường đại học cấp. Giai đoạn 2: Bước quá độ chuyển đổi Trong giai đoạn này (năm thứ 3, 4 kể từ nay) chúng ta học tập kinh nghiệm của một số nước, đặc biệt là của Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh (ACCA) và của Hội CPA Australia để thực hiện đổi mới căn bản việc đào tạo, thi tuyển KTV Việt Nam với mục tiêu đi theo thông lệ của các nước để dễ được các nước thừa nhận Chứng chỉ KTV Việt Nam. Bước quá độ chuyển đổi này gồm những nội dung cơ bản dưới đây: - Việc tổ chức và quản lý thi tuyển và cấp chứng chỉ KTV cần được Bộ Tài chính chuyển giao hoàn toàn cho Hội Kiểm toán viên hành nghề đảm trách. Hội đồng thi có đại diện của Bộ Tài chính giúp. Bộ Tài chính kiểm tra giám sát hoạt động này của Hội để đảm bảo mọi hoạt động được tiến hành trong một khuôn khổ pháp lý và đảm bảo công bằng, nghiêm chỉnh và chất lượng. - Số lượng các môn thi: Cần cơ cấu lại số lượng và nội dung các môn thi và phân chia thành 3 cấp bậc: Đại cương, Trung cấp, Nâng cao. Tham khảo chương trình học của ACCA và CPA Australia chúng tôi đề xuất học thi KTV Việt Nam gồm 12 môn được cơ cấu như sau: (1) Phần Đại cương (2 môn): • Kế toán tài chính (chuẩn mực cơ bản) • Kế toán quản trị (2) Phần Trung cấp (6 -7 môn) • Kế toán tài chính trung cấp (chuẩn mực phức tạp hơn) • Kiểm toán (chuẩn mực cơ bản kể cả chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp) • Quản trị tài chính doanh nghiệp • Luật Thuế • Pháp luật về Kinh tế • Tiếng Anh chuyên nghành (3) Phần Nâng cao Bắt buộc (2 môn) • Quản trị tài chính doanh nghiệp nâng cao • Quản trị Doanh nghiệp và lập chiến lược Tự chọn (chọn 2 trong 7 môn) • Kế toán tài chính nâng cao (chuẩn mực phức tạp) • Kiểm toán nâng cao (chuẩn mực phức tạp) • Quản lý hiệu quả hoạt động 158/161 • Thuế nâng cao • Quản trị rủi ro • Quản lý danh mục đầu tư • Phá sản, chia tách, sáp nhập và mua lại doanh nghiệp Nội dung của môn Phân tích hoạt động tài chính và môn Tiền tệ tín dụng được lựa chọn để đưa những nội dung cần thiết vào môn Quản trị tài chính doanh nghiệp. So với chương trình thi hiện nay thì nên bỏ môn Tin học. Phần nâng cao gồm những môn bắt buộc và những môn tự chọn để thích hợp cho những người muốn có Chứng chỉ Kiểm toán viên nhưng không hành nghề kiểm toán, kế toán, ví dụ họ làm việc trong cơ quan Nhà nước, tư vấn thuế, tư vấn đầu tư hoặc các lĩnh vực khác. - Về đối tượng dự thi: Mở rộng đối tượng dự thi gồm tất cả những người tốt nghiệp Đại học có hai năm kinh nghiệm đã có thể bắt đầu học. Năm thứ 3, thứ 4 đã có thể dự thi phần 1, phần 2 nhưng học viên phải đủ bốn hoặc năm năm kinh nghiệm mới được thi phần ‘Nâng cao’. Những ai học Đại học chuyên ngành Kế toán, Kiểm toán, tài chính, ngân hàng thì được miễn thi 2 môn ở phần “Đại cương” có thể vào học ngay phần “Trung cấp”. Điểm thi các môn được bảo lưu 5 năm. - Về kỳ thi và thứ tự thi: Mỗi năm nên tổ chức hai kỳ thi vào tháng 4 và tháng 10. Các môn thi trong cùng một phần không bắt buộc theo thứ tự. Thí sinh có thể học và thi đồng thời các môn thi trong phần “Đại cương” và “Trung cấp”, nhưng chỉ những ai đã thi đạt yêu cầu các môn thi trong hai phần “Đại cương” và “Trung cấp” thì mới được thi phần “Nâng cao”. - Về biên soạn tài liệu học: Đây là công việc khó khăn, phức tạp nhất quyết định sự thành công và chất lượng của quá trình đổi mới đào tạo, thi tuyển KTV Việt Nam. Để có một bộ giáo trình đảm bảo chất lượng tiêu chuẩn quốc tế thì Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (nếu được Bộ Tài chính chuyển giao) phải lựa chọn một cơ sở đào tạo đảm trách việc biên soạn và xuất bản tài liệu học thi KTV. Hội Kiểm toán viên hành nghề đưa ra chương trình học và yêu cầu giảng dạy từng môn. Cần thành lập Hội đồng thẩm định chất lượng tài liệu học thi trước khi sử dụng chính thức. Chương trình học phải gắn liền với thực tế và hướng tới phần thực hành nhiều hơn. - Việc tổ chức học thi và phương pháp giảng dạy: VACPA trực tiếp tổ chức học hoặc xem xét, lựa chọn để giao việc tổ chức học thi cho các trường hoặc trung tâm đủ điều kiện. Phương thức giảng dạy cần giảm cách độc thoại mà chuyển dần sang giảng dạy 2 chiều, có sự tham gia tích cực của người học để người học cùng động não với giảng viên, họ sẽ tiếp nhận thông tin tốt hơn sau mỗi buổi học. Số lượng các trung tâm luyện thi cũng cần mở rộng dần để tăng tính cạnh tranh, tăng chất lượng, có lợi cho người học. VACPA sẽ thu phí thường niên của các trung tâm luyện thi này. Việc tổ chức học thi có thể học ngoài giờ hành chính, học trải dài trong năm, chủ yếu vào mùa thấp điểm để người học không bị ảnh hưởng lớn đến công việc. - Về ra đề thi, coi thi và chấm thi: Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam sau khi được Bộ Tài chính chuyển giao tổ chức và quản lý các kỳ thi phải chịu trách nhiệm tổ chức việc ra đề thi và chấm thi. Về cách thức ra đề thi nên phân biệt giữa các phần: Đối với phần Đại cương thì nên 70% trắc nghiệm và 30% bài viết. Đối với phần trung cấp thì nên 30% trắc nghiệm, 70% bài viết. Đối với phần nâng cao thì 100% bài viết. Với cách ra đề thi này, thí sinh sẽ nâng cao nhanh trình độ và dễ đạt kết quả hơn. Việc coi thi trước hết có sự kết hợp, sau 2, 3 năm có thể giao cho đơn vị khác đủ điều kiện tổ chức thi để đảm bảo tính độc lập. VACPA sẽ trích một phần lệ phí thi để trả cho đơn vị coi thi. 159/161 - Lộ trình thực hiện bước chuyển đổi: Những công việc cụ thể của Giai đoạn 2: ‘Bước chuyển đổi’ cần được xây dựng thành chương trình cụ thể và tiến hành dần dần trong khoảng thời gian từ 3-5 năm với những bước đi thận trọng và vững chắc. Chúng tôi xin đề xuất lộ trình cụ thể bước chuyển đổi trong phụ lục kèm theo. Giai đoạn 3: Chính thức chuyển đổi - Khi bước sang giai đoạn chính thức chuyển đổi, việc đào tạo thi tuyển Kiểm toán viên Việt Nam có khả năng hòa nhập với việc đào tạo, thi tuyển Kiểm toán viên các nước. Lúc này cần xem xét tổng thể và hoàn thiện thêm cả về chương trình học, biên soạn và xuất bản tài liệu học, tổ chức học, ra đề thi, coi thi và chấm thi. Bắt đầu từ Giai đoạn 3, tất cả các môn sẽ được tổ chức thi hai lần một năm vào tháng 4 và tháng 10. - Xem xét khả năng kết nối đào tạo với trường Đại học: Trong quá trình xây dựng chương trình học thi Kiểm toán viên, VACPA cần xem xét tới khả năng kết nối chương trình đào tạo, thi tuyển Kiểm toán viên Việt Nam với việc đào tạo sinh viên chuyên ngành kế toán, kiểm toán. Căn cứ vào chương trình đào tạo chuyên sâu về kế toán, kiểm toán ở trường Đại học, VACPA nghiên cứu điều kiện, cách thức và công việc phải làm để hướng tới việc kết nối đào tạo, thi tuyển Kiểm toán viên với việc đào tạo ở bậc Đại học chuyên ngành kế toán, kiểm toán. - Về nội dung, chương trình và cách thức tổ chức học, thi và cấp Chứng chỉ hành nghề kế toán sẽ được nghiên cứu, vận dụng các đề xuất về nội dung, chương trình và cách thức tổ chức học, thi và cấp Chứng chỉ Kiểm toán viên nói trên §ổi mới nội dung, chương trình đào tạo, thi tuyển và cấp Chứng chỉ Kiểm toán viên Việt Nam theo định hướng nêu trên có ý nghĩa hết sức to lớn vì kết quả đổi mới là để xác lập vị thế quan trọng của nghề nghiệp kế toán, kiểm toán, nâng cao giá trị ở tầm quốc gia và thừa nhận quốc tế đối với Chứng chỉ Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam. Với đội ngũ hành nghề kế toán, kiểm toán được đào tạo một cách căn bản, được trang bị đầy đủ những kiến thức chuyên môn cần thiết và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, chắc chắn sẽ đưa đến chất lượng dịch vụ kế toán, kiểm toán được nâng cao, góp phần làm tăng tính công khai, minh bạch và lành mạnh hóa nền tài chính nước nhà. Tuy nhiên công cuộc đổi mới này chỉ có thể được tiến hành thuận lợi khi được Bộ Tài chính chấp thuận, quan tâm, chỉ đạo, chuyển giao và tạo điều kiện thuận lợi cho Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam triển khai thực hiện. Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam cũng phải nghiên cứu, xây dựng thành một Dự án, tổ chức hội thảo lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan Nhà nước, các trường Đại học, ACCA, CPAA, ICPAS, các công ty kiểm toán, kế toán và các doanh nghiệp trước khi triển khai thực hiện. Đồng thời Hội phải có đủ nhân lực có trình độ chuyên môn và khả năng quản lý để đảm trách quá trình triển khai, thực hiện Dự án một cách hiệu quả. Dự án này nếu được triển khai sẽ đòi hỏi nguồn lực không nhỏ về tài chính và hỗ trợ về chuyên gia. Chúng ta có thể đề xuất với các tổ chức tài chính Quốc tế như Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển Châu á (ADB) tài trợ ngân sách và đề nghị sự trợ giúp về chuyên gia của các tổ chức nghề nghiệp mà VACPA đã có quan hệ hợp tác như ACCA, CPA Australia, CPA Singapore. Bằng việc thực hiện dự án này, chúng ta tin tưởng vào mục tiêu đến năm 2010 sẽ được một số nước thừa nhận Chứng chỉ Kiểm toán viên Việt Nam. /. Tổng kết 15 năm Kiểm toán độc lập 160/161 Phụ lục X: TỐP 10 CÁC HÀNG KIỂM TOÁN QUỐC TẾ THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM 10 Hãng Kiểm toán lớn nhất thế giới năm 2006 và 10 công ty kiểm toán Việt Nam lớn nhất năm 2006 Theo tin từ công ty Baker Tilly International, 10 Hãng kiểm toán lớn nhất thế giới năm 2006 có thứ tự như sau: TT Tên Hãng Kiểm toán Doanh thu (tỷ USD) Tốc độ tăng doanh thu (%) 1 PWC 21,986 9 2 Deloitte 20,000 10 3 Ernst & Young 18,400 9 4 KPMG International 16,880 8 5 BDO In ternational 3,911 17 6 Grant Thornton 2,800 12 7 RSM International 2,758 10 8 Baker Tilly In ternational 2,301 9 9 Horwath International 2,188 9 10 Moores Rowland International 2,144 8 161/161 10 Công ty Kiểm toán lớn nhất Việt Nam năm 2006: TT Tên Công ty Kiểm toán Doanh thu (triệu VND) Tốc độ tăng doanh thu (%) 1 Công ty TNHH Price Waterhouser Coopers VN (PWC) 172,528 72 2 Công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam (E&Y) 137,638 31 3 Công ty TNHH KPMG Việt Nam 133,586 44 4 Công ty Kiểm toán Việt Nam TNHH (VACO) 81,599 26 5 Công ty Dịch vụ Tư vấn Tài chính Kế toán và Kiểm toán (AASC) 59,916 39 6 Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn (A&C) 42,630 52 7 Công ty TNHH Kiểm toán và Tư vấn Tài chính Kế toán (AFC) 21,828 15 8 Công ty TNHH Grant Thornton Việt Nam (G.T) 19,004 55 9 Công ty Kiểm toán và Dịch vụ Tin học (AISC) 18,229 23 10 Công ty TNHH Kiểm toán và Định giá Việt Nam (VAE) 15,100 19 (Theo báo cáo tình hình hoạt động của các công ty kiểm toán được lập vào năm 2006 của Bộ Tài chính) ._.