Hoàn thiện quản lý nhà nước đối với xuất khẩu thuỷ sản

Ch­¬ng I: C¬ së lý luËn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n 1. Kh¸i niÖm chung vÒ qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n 1.1. Kh¸i niÖm qu¶n lý Nhµ nøíc: Qu¶n lý Nhµ n­íc lµ mét qu¸ tr×nh, trong ®ã c¸c c¬ quan cña hÖ thèng bé m¸y quyÒn lùc cña mét quèc gia cÊp Trung ­¬ng ®Õn cÊp c¬ së (ë ViÖt Nam lµ cÊp x·, ph­êng) thùc hiÖn c¸c t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lµ: hÖ thèng c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c ®oµn thÓ vµ c¸c hé gia ®×nh trong x· héi b»ng c¸c c«ng cô hµnh chÝnh, (c¸c chØ thÞ, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh) vµ c¸c biÖn ph¸p phi hµnh chÝnh(sö dông c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kinh tÕ, c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn…) nh»m ®¹t ®­îc tíi môc tiªu ph¸t triÓn ®­îc ®Þnh s½n thÓ hiÖn qua c¸c chñ tr­¬ng, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng). 1.2. C¸c yÕu tè cÊu thµnh c¶u qu¶n lý nhµ n­íc 1.2.1. Chñ thÓ qu¶n lý Nhµ n­íc: Chñ thÓ qu¶n lý nhµ n­íc lµ Nhµ n­íc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, bao gåm c¸c yÕu tè: - HÖ thèng tæ chøc bé m¸y chÝnh quyÒn tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së, ®­îc h×nh thµnh theo nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh do ph¸p luËt quy ®Þnh bao gåm c¸c c¬ quan häach ®Þnh chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, kÕ ho¹ch vµ c¸c c¬ quan thùc thi kÕ ho¹ch, ph¸p luËt. - C¸c c¬ chÕ, nguyªn t¾c vµ chÕ ®é häat ®éng cña bé m¸y chÝnh quyÒn. - Nguån nh©n lùc c¶u bé m¸y c«ng quyÒn, bao gåm c¸c c«ng chøc, viªn chøc, nh÷ng ng­êi thõa hµnh c«ng vô vµ nh÷ng ng­êi phôc vô cho c¸c häat ®éng kh¸c nhau cña c¸c c¬ quan, bé phËn cña bé m¸y c«ng quyÒn trong qu¸ tr×nh thùc thi chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc. 1.2.2. C¸c ®èi t­îng cña qu¶n lý Nhµ n­íc: §èi t­îng cña qu¶n lý nhµ n­íc lµ nh÷ng hµnh vi cña c¸c tæ chøc, bao gåm: - C¸c tæ chøc kinh tÕ häat ®éng v× môc tiªu lîi nhuËn (doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp t­ nh©n; c¸c c«ng ty, Tæng c«ng ty; c¸c hé kinh doanh). - C¸c tæ chøc, doanh nghiÖp häat ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô c«ng t¸c vµ c¸c tæ chøc häat ®éng kh«ng v× lîi nhuËn (c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp t­ nh©n, tr­êng häc, c¬ së y tÕ, c¸c tæ chøc tõ thiÖn…). - C¸c tæ chøc phi ChÝnh phñ häat ®éng v× sù ph¸t biÓu cña céng ®ång x· héi. 1.2.3. C¸c c«ng cô chñ yÕu cña ChÝnh phñ: - HÖ thèng ph¸p luËt vµ bé m¸y thùc thi ph¸p luËt. - C¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ (tµi khãa, ng©n hµng trung ­¬ng vµ thuÕ). - HÖ thèng kinh tÕ n«ng nghiÖp (Doanh nghiÖp n«ng nghiÖp.....) 1.2.4. C¸c c«ng cô ®Ó thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc: §Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý Nhµ nø¬c sö dông hÖ thèng c¸c läai c«ng cô gåm ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ c«ng cô kh¸c, cô thÓ lµ: - HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt do Nhµ n­íc ban hµnh. - HÖ thèng v¨n b¶n vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch do c¸c c¬ quan c«ng quyÒn trong bé m¸y nhµ nø¬c ban hµnh theo thÈm quyÒn cña m×nh theo Ph¸p luËt quy ®Þnh. Yªu cÇu cña viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p lô©t lµ b¶o vÖ vµ mang l¹i lîi Ých tèi ®a cho c¶ Nhµ nø¬c vµ c¸c ®èi t­îng bÞ qu¶n lý (c¸c tæ chøc kinh tÕ , tæ chøc x· héi, doanh nghiÖp, hé gia ®×nh…) Yªu cÇu cña viÖc x©y dùng, ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ x· héi lµ ph¶i thóc ®Èy t¹o ra sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ, m«i tr­êng tù nhiªn vµ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa x· héi mang b¶n s¨c d©n téc. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ gåm cã: chÝnh s¸ch ®Êt ®ai; chÝnh s¸ch ®Çu t­; chÝnh s¸ch tÝn dông, tµi chÝnh; chÝnh s¸ch khoa häc, c«ng nghÖ; chÝnh s¸ch thÞ tr­êng; chÝnh s¸ch b¶o hiÓm rñi ro kinh doanh …C¸c chÝnh s¸ch x· héi gåm: chÝnh s¸ch viÖc lµm vµ thu nhËp d©n c­; chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi; chÝnh s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o; chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo… 2. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc ngµnh thñy s¶n: 2.1. VÒ chøc n¨ng: Víi t­ c¸ch lµ mét c¬ quan cña ChÝnh phñ, Bé Thñy s¶n thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ thñy s¶n, bao gåm: - Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c häat ®éng nu«i trång, khai th¸c, chÕ biÕn, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lîi thñy s¶n trong néi ®Þa vµ trªn biÓn trong ph¹m vi c¶ n­íc. - Qu¶n lý nhµ nø¬c c¸c dÞch vô c«ng vµ thùc hiÖn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña Nhµ nø¬c t¹i doanh nghiÖp cã vèn nhµ n­íc thuéc Bé qu¶n lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2.2. VÒ nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n: - Tr×nh chÝnh phñ, Thñ t­íng ChÝnh phñ c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cña ChÝnh phñ, Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ thñy s¶n. - Tr×nh ChÝnh phñ, Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ chiÕn l­îc, quy häach ph¸t triÓn, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m vµ hµng n¨m vÒ thñy s¶n vµ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n quan träng cña Bé. - Ban hµnh c¸c quy ®Þnh, chØ thÞ, th«ng t­, thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n­íc cña Bé. - ChØ ®¹o, h­íng dÉn, kiÓm tra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c v¨nb ¶n quy ph¹m ph¸p luËt, chiÕn l­îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®· ®­îc phª duyÖt thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ n­íc cña Bé; th«ng tin, tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ thñy s¶n. - Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ nu«i trång thñy s¶n bao gåm c¸c häat ®éng: X¸c ®Þnh quy häach, kÕ häach nu«i trång thñy s¶n; quy ®Þnh viÖc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu gièng thñy s¶n, di gièng, thuÇn hãa gièng; Thèng nhÊt qu¶n lý chÊt l­îng gièng x©y dùng vµ qu¶n lý hÖ thèng gièng; §¨ng ký gièng quèc gia; Qu¶n lý tiªu chuÈn c¸c läai vËt t­, hãa chÊt, chÕ phÈm sinh häc dïng trong nu«i trång thñy s¶n; Phèi hîp víi c¸c Bé ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng kiÓm sãat ¶nh hö¬ng cña thuèc b¶o vÖ thùc vËt, chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ m«i tr­êng nu«i trång thñy s¶n thoe quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ khai th¸c thñy s¶n gåm: Thèng nhÊt qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng khai th¸c thñy s¶n c¶u ng­êi vµ ph­¬ng tiÖn trong nø¬c, n­íc ngoµi trong néi ®Þa vµ trªn vïng biÓn ViÖt Nam; ChØ ®¹o viÖc thùc hiÖn khai th¸c thñy s¶n theo quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lîi thñy s¶n; Qu¶n lý vµ ph©n cÊp qu¶n lý ng­ trõ¬ng, b·i c¸; CÊp, thu håi giÊy phÐp khai th¸c thñy s¶n theo quy ®Þnh c¶u ph¸p luËt; Quy ®Þnh c¸c nghÒ, ph­¬ng tiÖn, ®èi t­îng vµ mïa vô khai th¸c thñy s¶n; Thèng nhÊt qu¶n lý ®¨ng kiÓm ph­¬ng tiÖn nghÒ c¸, ®¨ng ký, kiÓm ®Þnh kü thuËt an toµn thiÕt bÞ ®ßi hái nghiªm ngÆt vÒ an toµn trong ngµnh thñy s¶n nh­: nåi , h¬i, b×nh chÞu ¸p lùc, thiÕt bÞ l¹nh, quy ®Þnh c¸c chøc danh vµ tiªu chuÈn c¸c chøc danh thuyÒn viªn tÇu c¸, ®¨ng ký vµ cÊp sæ thuyÒn viªn tµu c¸, cÊp b»ng thuyÒn tr­ëng, m¸y trö¬ng tµu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ chÕ biÕn thñy s¶n gåm: Tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn quy ho¹ch, kÕ ho¹ch c«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n. Quy ®Þnh ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, tiªu chuÈn ký thuËt vµ vÖ sinh m«i tr­êng trong chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn. Qu¶n lý chÊt l­îng. An toµn vÖ sinh thùc phÈm thñy s¶n xuÊt khÈu. Phèi hîp víi c¸c Bé liªn quan trong viÖc ban hµnh cac quy ®Þnh vÒ qu¶n lý chÊt l­îng, an toµn thùc phÈm thñy s¶n nhËp khÈu vµ thùc phÈm thñy s¶n s¶n xuÊt ®Ó tiªu dïng trong nø¬c. X©y dùng, ban hµnh c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm thñy s¶n vµ h­íng dÉn, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Qu¶n lý viÖc b¶o vÖ vµ phat triÓn nguån lîi thñy s¶n gåm c¸c c«ng viÖc: Quy ®Þnh danh môc c¸c loµi thñy s¶n cÇn ®­îc b¶o vÖ, cÇn ®­îc t¸i t¹o; c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng c¸c hÖ sinh th¸i thñy s¶n, b¶o tån quü gen, ®a d¹ng hãa sinh häc thñy s¶n; phèi hîp víi Bé tµi nguyªn vµ M«i tr­êng vµ c¸c Bé, ngµnh co liªn quan quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng, tµi nguyªn n­íc cã liªn quan ®Õn m«i tr­êng sèng thñy s¶n; Quy ®Þnh vïng cÊm khai th¸c; vïng c¹n h¹n chÕ khai th¸c, c¸c loµi thñy s¶n cÊm nhËp khÈu, xuÊt khÈu; Tæ chøc ®iÒu tra, nghiªn cøu, ®¸nh gi¸, qu¶n lý vµ b¶o vÖ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng nguån lîi thñy s¶n, qu¶n lý c¸c khu b¶o tån néi ®Þa, khu b¶o tån biÓn. - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, ph¸t triÓn c¸c häat ®éng dÞch vô hËu cÇn ngµnh thñy s¶n gåm c¸c c«ng viÖc: Qu¶n lý, ph¸t triÓn c¬ khÝ thñy s¶n vµ hÖ thèngc¶ng c¸, bÕn c¸theo quy ho¹ch ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt; Thèng nhÊt qu¶n lý c¸c dÞch vô cho khai th¸c nu«i trßng vµ chÕ biÕn trªn biÓn. - Tr¸ch nhiªm qu¶n lý, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ngµnh thñy s¶n gåm c¸c c«ng viÖc: Phèi hîp víi c¸c Bé liªn quan x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ngµnh thñy s¶n ®Ó tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. Nghiªn cøu ph¸t triÓn thÞ tr­êng, ph¸t triÓn c«ng t¸c th«ng tin thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng m¹i, hç trî c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh thñy s¶n t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng. - Tr¸ch nhiÖm tæ chøc vµ ph¸t triÓn c¸c häat ®éng khuyÕn ng­, h­íng dÉn, phæ biÕn th«ng tin vµ chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ nu«i trång, ®¸nh b¾t, chÕ biÕn, b¶o vÖ nguån lîi vµ m«i tr­êng c¸c hÖ sinh th¸i thñy s¶n. - Tr¸ch nhiÖm phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh, Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh ph« trùc thuéc Trung ­¬ng tæ chøc chØ ®¹o: c«ng t¸c phßng chèng lôt b·o; t×m kiÕm cøu n¹n, an toµn ®i biÓn vµ b¶o hé lao ®éng trong ngµnh thñy s¶n; gi÷ g×n trËt tù an ninh quèc phßng trªn biÓn. - Tr¸ch nhiÖm tæ chøc chØ ®¹o, thÈm ®Þnh, gi¸m ®Þnh, kiÓm tra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n trong n­íc vµ c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngßai vÒ thñy s¶n thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Bé. - Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc thñy s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Tr¸ch nhiÖm tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn kÕ ho¹ch nghiªn cøu khoa häc, øng dông tiÕn bé kü thuËt, c«ng nghÖ míi trong ngµnh thñy s¶n. - Tr¸ch nhiÖm trong viÖc ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh, c¸c chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p cô thÕ vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¬ chÕ häat ®éng cña c¸c tæ chøc dÞch vô c«ng trong ngµnh thñy s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; qu¶n lý vµ chØ ®¹o häat ®éng ®èi víi c¸c tæ chøc sù nghiÖp thuéc Bé. - Tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ thuéc quyÒn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp cã vèn Nhµ n­íc thuéc Bé qu¶n lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ tËp thÕ vµ kinh tÕ t­ nh©n, c¸c héi vµ tæ chø phi ChÝnh phñ trong ngµnh thñy s¶n thoe quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Tr¸ch nhiÖm thanh tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt c¸c khiÕu n¹i tè c¸o, chèng tham nhòng, tiªu cùc vµ xö lý c¸c vi ph¹m trong ngµng thñy s¶n. - Tr¸ch nhiÖm ra quyÕt ®Þnh vµ chØ ®¹o thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¸i c¸ch hµnh chÝnh c¶u Nhµ n­íc ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª chuÈn. - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ, chØ ®¹o thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l­¬ng vµ c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®·i ngé, khen th­ëng, kû luËt ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc nhµ n­íc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Bé; ®µo t¹o , båi d­ìng, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc nhµ n­íc trong ngµnh thñy s¶n. - Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý tµi chÝnh, tµi s¶n ®­îc Nhµ n­íc giao vµ tæ ch­uc thùc hiÖn ng©n s¸ch ®­îc ph©n bæ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2.3. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc cña Bé Thñy s¶n: - C¸c tæ chøc gióp Bé tr­ëng Bé Thñy s¶n thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc ngµnh thñy s¶n: + Vô Nu«i trång thñy s¶n; +Vô Kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ t­ nh©n; + Vô KÕ ho¹ch -Tµi chÝnh; +Vô Khoa häc, c«ng nghÖ; +Vô Hîp t¸c quèc tÕ; +Vô Ph¸p chÕ; +Vô Tæ chøc c¸n bé; +Côc Khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lîi thñy s¶n; +Côc Qu¶n lý chÊt l­îng, an toµn vÖ sinh thó y thñy s¶n; +Thanh tra Bé; +V¨n phßng; - C¸c tæ chøc sù nghiÖp thuéc Bé: + ViÖn Nghiªn cøu thñy s¶n; +ViÖn kinh tÕ vµ quy ho¹ch thñy s¶n; +ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång Thñy s¶n I; +ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång Thñy s¶n II; +Trung t©m Nghiªn cøu Thñy s¶n III; + Trung t©m KhuyÕn ng­ quèc gia; +Trung t©m Tin häc; +B¸o Thñy s¶n; + T¹p chÝ Thñy s¶n; Bé Thñy s¶n ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n cô thÓ hãa chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña c¸c tæ chøc trªn ®©y ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc nµy cã c¨n cø ph¸p lý häat ®éng. Ở c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng , mét sè n¬i cã thµnh lËp Së Thñy s¶n, chñ yÕu lµ ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã ngµnh thñy s¶n ph¸t triÓn m¹nh, hoÆc cã tiÒm n¨ngph¸t triÓn nu«i trång, khai th¸c thñy s¶n; mét sè Bé khac nh­ Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé Tµi chÝnh… ®Òu cã mét vô riªng thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc chuyªn m«n cña Bé m×nh ®èi víi ngµnh thñy s¶n. B»ng viÖc tæ chøc bé m¸y vµ thùc hiÖn phèi hîp häat ®éng gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý nªu trªn, t¹o nªn tæng thÓ bé m¸y qu¶n lý nhµ nø¬c ®èi víi ngµnh thñy s¶n ë n­íc ta. 3. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn qu¶n lý Nhµ nøoc ngµnh thñy s¶n 3.1. Ph¹m vi nguån lùc mÆt nø¬c tr¶i réng t¹o ra sù phøc t¹p ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ngµnh thñy s¶n: YÕu tè nµy sinh ra do sù ph©n bè tù nhiªn c¸c dÞªn tÝch mÆt n­íc cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn thû s¶n rÊt ®a d¹ng vµ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng; quy m« vÒ diÖn tÝch mÆt n­íc ë tõng vïng, tr÷ l­îng n­íc trong mçi s«ng, hå, vïng mÆt biÓn…rÊt kh¸c nhau. V× vËy, ®©y lµ yÕu tè t¹o ra sù phøc t¹p lín nhÊt ®èi víi qu¶n lý nhµ n­íc c¸c häat ®éng thñy s¶n, thÓ hÞªn trªn c¸c mÆt sau: - Qu¶n lý viÖc sö dông nguån n­íc mÆt kh«ng gièng nhau, kh«ng thÓ hoÆc rÊt khã cã quy ®Þnh chung nhÊt vÒ c¸c ®iÒu kiÖn trong sö dông nguån n­íc hùop lý cho tÊt c¶ c¸c vïng. - Qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh t¸c ®éng g©y « nhiÔm nguån nøoc khã chÆt chÏ do tÝnh tr¶i réng vµ nhiÒu chñ thÓ cïgn tham gia sö dông. - TÝnh phï hîp vÒ sinh th¸i c¶u c¸c loµi thñy s¶n ®èi víi tõng vïng rÊt kh¸c nhau, kh«ng cã c«ng thøc chung. - T×nh tr¹ng biÕn ®éng vÒ m«i tr­êng tù nhiªn (b·o, lôt, h¹n rÊt kh¸c nhau) do ®ã ¶nh h­ëng kh«ng gièng nhau tíi nguån n­íc cña tõng vïng). 3.2. TÝnh ®a d¹ng vÒc¸c nguån thñy s¶n(nhiÒu gièng, nhiÒu chñng loµi thñy s¶n víi tÝnh sinh häc vµ yªu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn sèng kh¸c nhau) YÕu tè nµy g©y ra nh÷ng kho kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ngµnh thñy s¶n trªn c¸c mÆt sau: - Khã x¸c ®Þnh c¸c tiªu chuÈn cô thÓ ®èi víi tõng loµi thñy s¶n ®­îc phÐp ®­a vµo s¶n xuÊt. - Khã x¸c ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn nh»m h¹n chÕ t¸c ®éng xÊu ®ªn nguån n­íc trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nu«i trång thñy s¶n. 3.3. Ho¹t ®éng kinh tÕ thñy s¶n võa mang tÝnh t¹o nguån lîi( nu«i trång) võa mang tÝnh khai th¸c (®¸nh b¾t). YÕu tè nµy ®ßi hái c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i rÊt cô thÓ, chi tiÕt ®èi víi tõng läai häat ®éng. - §èi víi häat ®éng nu«i trång: thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i tr¶i réng tõ kh©u s¶n xuÊt gièng; s¶n xuÊt th­¬ng phÈm (thñy s¶n hµng hãa); ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu phôc vô cho c¸c häat ®éng nµy; qu¶n lý c¸c t¸c ®éng ¶nh h­ëng cña häat ®éng nu«i trång ®Õn nguån líi thñy s¶n vµ m«i tr­êng n­íc. - §èi víi c¸c häat ®éng khai th¸c (®¸nh b¾t) th× c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc p¶hi ®iÒu chØnhc¸c häat ®éng ®ãng míi vµ c¶i hãan ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t; ph¹m vi vµ quy m« khai th¸c; ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh rµng buéc ng­êi tham gia ®¸nh b¾t thñy s¶n víi nghÜa vô b¶o vÖ c¸c nguån lîi thñy s¶n tù nhiªn. 3.4. Lao ®éng ngµnh thñy s¶n phÇn lín lµ bé phËn d©n c­ nghÌo, kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt kü thuËt nu«i trång còng nh­ ®¸nh b¾t h¹n chÕ, do ®ã Nhµ n­íc ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o, tËp huÊn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cho hä. YÕu tè nµy ®ßi hái c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc sau: - §­a ra c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tiªu chuÈn, kiÕn thøc ®èi víi nh÷ng ng­êi tham gia häat ®éng nu«i trång hoÆc ®¸nh b¾t. - Tæ chøc c¸c líp ®µo t¹o chuyªn m«n vµ cÊp b»ng hoÆc chøng chØ cho tõng läai häat ®éng víi c¸c tr×nh ®é chuyªn m«n kh¸c nhau. - ThiÕt lËp c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî ng­êi nghÌo trong nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thñy s¶n. 4. Môc tiªu vµ néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n: 4.1. Môc tiªu cña qu¶n lý nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n: Môc tiªu cña qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi xuÊt khÈu thñy s¶n lµ ph¶i ph¸t huy ®­îc c¸c thÕ m¹nh cña ngµnh, ®ã lµ sö dông cã hiÖu qu¶ cao nhÊt c¸c diÖn tÝch mÆt n­íc s½n cã do thiªn nhiªn t¹o ra trong qu¸ tr×nh ®­a vµo nu«i trång thñy s¶n nh»m môc ®Ých kinh tÕ (s¶n xuÊt kinh doanh), (hoÆc b¶o tån nguån lîi tù nhiªn). §èi víi diÖn tÝch mÆt n­íc sö dông vµo môc ®Ých kinh doanh th× qu¶n lý nhµ n­íc cã môc tiªu t¹o ra khung ph¸p lý cã vao trß ®iÒu chØnh c¸c häat ®äng nu«i trång vµ ®¸nh b¾t sao cho ®¶m b¶o võa ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao võa kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn m«i tr­êng thiªn nhiªn nh­ g©y « nhiÔm hä¨c lµm c¹n kiÖt nguån n­íc dÉn ®Õn kh«ng thÓ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh bÒn v÷ng. §èi víi diÖn tÝch mÆt n­íc sö dông vµo môc tiªu b¶o tån nguån lîi thñy s¶n th× qu¶n lý nhµ n­íccã vai trß t¹o khung ph¸p lý ®iÒu chØnh c¸c häat ®éng cña con ng­êi sèng t¹i chç vµ nh÷ng ng­êi tham quan, du lÞch ®­îc h­ëng lîi mµ kh«ng lµm cho c¸c nguån lîi thñy s¶n tù nhiªn bÞ mÊt ®i hoÆc bÞ tæn h¹i, ®ång thêi t¹o c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt, tinh thafn ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn c¸c nguån lîi thñy s¶n ®· cã vµ ngµy mét ®a d¹ng h¬n. 4.2. Néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý nhµ n­íc vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n: 4.2.1. Thùc hiÖn ph©n vïng qui ho¹ch nh»m ph©n bæ hîp lý nguån lùc ngµnh thñy s¶n theo kh¶ n¨ng vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sinh th¸i: Mçi quèc gia cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Æc thï t¹o ra tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn ngµnh kinh tÕ thñy s¶n, ®ã lµ quy m« vÒ diÖn tÝch mÆt n­íc “néi ®Þa” vµ diÖn tÝch mÆt n­íc biÓn cã kh¶ n¨ng nu«i trång hoÆc khai th¸c c¸c loµi thñy s¶n. Trªn c¬ së ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sinh th¸i ChÝnh phñ Nhµ n­íc cã vai trß ph©n bæ nh÷ng diÖn tÝch mÆt n­íc cô thÓ vµo ph¸t triÓn thñy s¶n theo lîi thÕ tù nhiªn, b¨ng viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c quy ho¹ch vµ ph©n vïng ph¸t triÓn thñy s¶n. §èi víi nu«i trång thñy s¶n, c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn thñy s¶n ph¶i dùa vµo viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng nguån lîi thñy s¶n hiÖn t¹i vµ cã thÓ ph¸t triÓn h¬n trong t­¬ng lai víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kh¶ n¨ng, ®Æc ®iÓm nguån n­íc vµ läai thñy s¶n thÝch hîp cã thÓ nu«i trång phï hîp, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng, c¸c chØ b¸o vÒc¸c gièng thñy s¶n cã thÓ ®­a vµo s¶n xuÊt, cã thÓ thuÇn chñng, hoÆc cã thÓ nu«i kÕt hùop nhiÒu loµi thñy s¶n k¸hc nhau trªn cïng mét diÖn tÝch, trªn mét vïng sinh th¸i. §èi víi khai th¸c thñy s¸ng tù nhiªn (trªn c¸c vóng n­íc mÆt biÓn hoÆc mÆt n­íc s«ng, hå cã diÖn tÝch lín) th× c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ph¶i ®­a ra ®­îc nh÷ng chØ b¸o vÒ kh¶ n¨ng cã thÓ khait h¸c tèi ®a trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (mét n¨m hoÆc mét sè n¨m), c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn ®­îc tham gia ®¸nh b¾t vµ nh÷ng nghÜa vô ph¶i tu©n thñ mµ Nhµ n­íc ®· ®­a ra ®èi víi nh÷gn ng­êi tham gia ®¸nh b¾t thñy s¶n. 4.2.2. §Ò ra vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ, duy tr× vµ t¸i t¹o c¸c nguån lîi thñy s¶n, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ngµnh thñy s¶n: §èi víi c¸c häat ®éng ®¸nh b¾t thñy s¶n tù nhiªn, ChÝnh phñ thùc hiÖn quyÒn b¶o vÖ nguån lîi thñy s¶n th«ng qua viÖc: - §­a ra c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ häat ®éng khai th¸c qu¸ møc dÉn ®Õn c¹n kiÖt nguån lîi thñy s¶n trong thêi gian nhÊt ®Þnh hoÆc l©u dµi. - §­a ra c¸c quy ®Þnh cÊm ®¸nh b¾t thñy s¶n tù nhiªn b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn vµ dông cô mang tÝnh hñy diÖt. - §­a ra nh÷ng tiªu chuÈn vÒ kÝch cì tõng lßai thñy s¶n hoÆc träng l­îng tèi thiÓu víi tõung c¸ thÓ thñy s¶n ®­îc phÐp khai th¸c. §èi víi häat ®éng nu«i trång thñy s¶n, ChÝnh phñ cã thÓ: - §­a ra c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ vÒ sö dông nguån n­íc ®­a vµo nu«i trång nh»m kh«ng dÉn ®Õn lµm c¹n kiÖt tr÷ l­îng n­íc. - §­a ra nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ csc chÊt ®éc dÉn ®Õn g©y « nhiÔm tõ c¸c häat ®éng nu«i trång. 4.2.3. Thùc hiÖn kiÓm tra c¸c häat ®éng nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thñy s¶n cña nh÷ng ng­êi sèng vµ häat ®éng trong nghÒ thñy s¶n: §èi víi häat ®éng ®¸nh b¾t thñy s¶n tù nhiªn , ChÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn kiÓm tra , thanh tra trùc tiÕp c¸c qu¸ tr×nh ®¸nh b¾t, xö lý b»ng hµnh chÝnh vµ kinh tes casc tr­êng hîp vi ph¹m quy ®Þnh ®èi víi c¸c häat ®éng ®¸nh b¾t. §èi víi häat ®éng nu«i trång, ChÝnh phñ cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra viÖc tu©n thñ nh÷gn quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ nguån n­íc, chèng « nhiÔm, chèng lµm c¹n kiÖt… 4.2.4. T¹o dùng vµ ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ trong lÜnh vùc thñy s¶n: Qu¶n lý nhµ n­íc trong lÜnh vùc nµy cã vai trß: - T¹o lËp c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i, quan hÖ bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm thñy s¶n vµ quan hÖ trao ®æi víi c¸c n­íc nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu thñy s¶n. - NhËp khÈu vµ phæ biÕn c¸c gièng thñy s¶n cã chÊt l­îng cao vµo c¸c häat ®éng nu«i trång thñy s¶n trong n­íc. - Phèi hîp víi c¸c n­íc l©n cËn vµ trong khu vùc cïng ¶nh h­ëng ®Ó cïng nhau thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p chugnv Ò b¶o vÖ, ph¸t triÓn c¸c nguån lîi thñy s¶n, m«i tr­êng; Ph«i hîp víi c¸c n­íc l©n cËn vµ trong khu vùc cïng ¶nh h­ëng thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p an toµn ®èi víi c¸c häat ®éng ®¸nh b¾t thñy s¶n trªn biÓn vµ kh¶ n¨ng phßng chèng thiªn tai nh­ b·o, lèc… Ch­¬ng II:ph©n tÝch thùc tÕ vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi xuÊt khÈu thuû s¶n 1. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam t¨ng tõ 307,7 triÖu USD n¨m 1992 lªn 2.199,6 triÖu USD n¨m 2003. Tû lÖ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trung b×nh hµng n¨m thêi kú 1992 – 2003 lµ 20,4%, ®©y lµ tû lÑ t¨ng tr­ëng kh¸ cao. §Æc biÖt, n¨m 2000 tû lÖ t¨ng tr­ëng ®¹t 57,5% chñ yÕu do xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü t¨ng m¹nh víi tû lÖ t¨ng tr­ëng 132%. Trong 7 th¸ng ®Çu n¨m 2004 t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam so víi cïng kú n¨m 2003 ®· ®¹t tû lÖ thÊp nhÊt (0,7%) do t¸c ®éng cña vô kiÖn ph¸ gi¸ t«m vµo Mü, ngay tõ quý I/2004 gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü ®· gi¶m 16,5% so víi cïng kú. B¶ng 1. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam §¬n vÞ : TriÖu USD 1992 1994 1996 1998 2000 2001 2002 2003 KN XK thuû s¶n Tû lÖ t¨ng so víi n¨m tr­íc (%) Tû träng XK thñy s¶n so víi tæng KNXK (%) 308 - 11,9 556 30,2 13,7 697 12,1 9,6 818 9,4 9,6 1479 57,5 8,7 1778 20,2 10,3 2023 13,8 11,0 2200 8,7 9,6 Nguån: Tæng côc H¶i quan. Trong sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta, thuû s¶n lu«n duy tr× vÞ trÝ thø 3 vÒ kim ng¹ch tõ nhiÒu n¨m nay sau xuÊt khÈu dÇu th« vµ xuÊt khÈu may mÆc vµ lµ mét tang nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. VÒ tû träng, kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc dao ®éng tõ 8,2% ®Õn 13,7%. Nh­ vËy, tû träng xuÊt khÈu thuû s¶n so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung cña c¶ n­íc hÇu nh­ kh«ng t¨ng trong giai ®o¹n 1992 – 2003, mÆc dï xuÊt khÈu thuû s¶n lu«n ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i bëi sù gia t¨ng nhanh chãng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung cña c¶ nÒn kinh tÕ. §Ó thÊy ®­îc sù ph¸t triÓn trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua cÇn xem xÐt vÞ trÝ vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi. XuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· tõ vÞ trÝ kh«ng ®¸ng kÓ (1992) v­¬n lªn vÞ trÝ thø 9 (2001), thø 8 (2002) trªn thÕ giíi. Tû träng cña ViÖt Nam trong tæng kim ngachj xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ thÕ giíi ®· t¨ng lªn nhanh trong nh÷ng n¨m võa qua. NÕu nh­ 1992 tû träng cña ViÖt Nam lµ 0,7% th× c¸c con sè ®ã lµ 1,2% (1994); 1,6% (1998); 3,2% (2001). Víi tiÒm n¨ng vÒ s¶n xuÊt thuû s¶n tr¶i réng trªn ph¹m vi c¶ n­íc, tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ë n­íc ta hiÖn nay cã 34 tØnh vµ 3 tæng c«ng ty Nhµ n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n. Trong ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu chñ yÕu tËp trung vµo 9 tØnh vµ 1 tæng c«ng ty xuÊt khÈu víi møc kim ng¹ch xuÊt khÈu cña mçi ®¬n vÞ hiÖn nay tõ 50 triÖu ®Õn gÇn 400triÖu USD/n¨m. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c tØnh xuÊt khÈu chÝnh nh­ sau: Cµ Mau chiÕm 16% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ n­íc; Sãc Tr¨ng – 11,5%; Thµnh phè Hå ChÝ Minh – 9,6%; B¹c Liªu – 7%; Kh¸nh Hoµ - 6,7%; Bµ RÞa – Vòng Tµu – 4%; CÇn Th¬ - 3,8%; An Giang – 3,3%; Kiªn Giang – 2,9%; Tæng c«ng ty Thuû s¶n ViÖt Nam - 6%. Nh­ vËy, 10 ®¬n vÞ nµy chiÕm 70,8% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc ®¬n vÞ tØnh xuÊt khÈu chñ yÕu ®Òu lµ c¸c tØnh phÝa Nam, trong ®ã cã 8 tØnh thuéc §«ng Nam Bé vµ T©y Nam Bé. Ph¸t triÓn mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n diÔn ra ®ång thêi víi qu¸ tr×nh më réng c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu. C¸ch ®©y 18 n¨m, ViÖt Nam hÇu nh­ ch­a xuÊt khÈu c¸, nh­ng ®Õn nay xuÊt khÈu c¸ ®· chiÕm vÞ trÝ thø 2 sau t«m. C¸c s¶n phÈm c¸ ®­îc xuÊt khÈu hiÖn nay bao gåm: 1) Theo m«i tr­êng sèng cã c¸ biÓn, c¸ n­íc lî, c¸ n­íc ngät d­íi c¸c d¹ng; 2) Theo d¹ng s¶n phÈm chÕ biÕn cã c¸ t­¬i, c¸ ®«ng l¹nh, c¸ kh«; 3) Theo qui c¸ch s¶n phÈm cã c¸ nguyªn con, c¸ philª, c¸ khóc… C¸c s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu ®­îc ®a d¹ng ho¸ theo loµi, d¹ng vµ qui c¸ch s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu nhiÒu vÎ cña thÞ tr­êng. VÒ c¬ cÊu kim ngachj xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam theo s¶n phÈm ®· cã sù biÕn ®æi lín trong thêi gian 2 thËp kû qua. NÕu nh­ n¨m 1986 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n hÇu hÕt lµ hµng ®«ng l¹nh, trong ®ã t«m chiÕm tíi 64%, c¸ hÇu nh­ ch­a cã th× ®Õn c¸c n¨m tõ 1998 ®Õn 2003 tuy t«m vÉn chiÕm tû träng lín nhÊt nh­ng ®· gi¶m ®i mét c¸ch râ rÖt. Tû lÖ t«m xuÊt khÈu cßn 43,8% trong n¨m 2001 vµ 48,1% trong n¨m 2003, trong khi c¸ ®· chiÕm 11,4% n¨m 1998 råi 21,7% n¨m 2002. Bªn c¹nh ®ã, tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thuû s¶n kh¸c ®· t¨ng tõ 15,3% n¨m 1998 lªn 22,9% n¨m 2003. C¬ cÊukim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n 6 th¸ng ®Çu 2004 tuy ch­a ph¶n ¸nh hÕt ®­îc c¬ cÊu n¨m 2004, nh­ng xuÊt khÈu t«m gi¶m xuèng møc thÊp (29,8%) chñ yÕu do vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ t«m vµo Mü. Tû träng c¸ xuÊt khÈu cã xu h­íng t¨ng m¹nh vµo 6 th¸ng cuçi n¨m 2004. B¶ng 2. C¬ cÊu kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n theo mÆt hµng chñ yÕu. §¬n vÞ: % M· hµng 1998 1999 2000 2001 2002 2003 6 th¸ng/2004 B¹ch tuéc ®«ng l¹nh C¸ ®«ng l¹nh C¸ kh« Mùc ®«ng l¹nh Mùc kh« T«m ®«ng l¹nh C¸c mÆt hµng kh¸c Tæng sè 2,6 11,4 2,1 8,7 5,0 54,9 15,3 100,0 3,4 12,1 1,5 8,0 5,8 51,3 17,9 100,0 1,8 12,8 1,3 5,5 14,3 4,2 20,1 100,0 2,0 15,8 2,3 4,6 8,7 43,8 22,8 100,0 2,8 21,7 2,2 4,7 5,4 46,9 16,3 100,0 2,0 20,6 1,0 3,1 2,3 48,1 22,9 100,0 3,0 14,6 2,3 4,0 2,5 29,8 43,8 100,0 Nguån: Bé Thuû s¶n ChÊt l­îng c¸c mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu c¶u ViÖt Nam ®· ®­îc n©ng lªn kh«ng ngõng vµ nhanh chãng ®­îc chÊp nhËn ngµy cµng cao t¹i c¸c thÞ tr­¬ng trªn thÕ giíi. ViÖc thÞ tr­êng EU, n¬i kh¾t khe vµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi vÒ vÊn ®Ò chÊt l­îng thùc phÈm, chÊp nhËn hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®· minh chøng cho ®iÒu ®ã. NÕu nh­ tõ th¸ng 9/2001 ®Õn th¸ng 12/2002 ViÖt Nam cã tíi 72 l« hµng thñy s¶n kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng bÞ Eu tiªu huû hoÆc tr¶ l¹i, th× ®Õn n¨m 2003 chØ cßn l¹i 4 l« hµng. N¨m 1999, ViÖt Nam chØ cã 18 doanh nghiÖp ®­îc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU, ®Õn nay ®· cã 153 doanh nghiÖp. Hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam tõ chç bÞ EU ¸p dôgn biÖn ph¸p kiÓm tra 100% l« hµng xuÊt khÈu, ®Õn nay ®· kh«ng cßn bÞ ¸p dông biÖn ph¸p nµy. MÆc dï, chÊt l­îng thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nhiÒu tiÕn béi trong thêi gian qua, nh­ng ViÖt Nam vÉn cÇn ph¶i nç lùc h¬n n÷a ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng thuû s¶n cña c¸c n­íc ngËp khÈu ngµy cµng cao thªm, vµ danh môc c¸c chÊt bÞ cÊm trong s¶n xuÊt thuû s¶n xuÊt khÈu sÏ ®­îc bæ sung thªm. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tr­íc ®©y, thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam cßn h¹n hÑp. §Õn nay, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn kho¶ng 70 n­íc trªn thÕ giãi. Trong ®ã c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n míi, thÞ tr­êng Mü cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. Do thÞ tr­êng NhËt B¶n th­êng chiÕm tû träng 50 – 60% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam, ®Õn nay chØ cßn d­íi % Mü ®· v­ît lªn thay thÕ NhËt B¶n trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt cña ViÖt Nam vµo n¨m 2001 vµ chiÕm 3,4% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµo n¨m 2003. Trung Quèc tr­íc ®©y chØ chiÕm kho¶ng 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam, ®· v­¬n lªn ®øng thø 3 (sau NhËt, Mü) chiÕm 15% cµo n¨m 2000. Tuy vËy, vµo n¨m 2003 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû ¶n cña ViÖt Nam vµi Trung Quèc ®· sôt gi¶m m¹nh do dÞch viªm ®­êng h« hÊp cÊp (SARS) cµ cã sù thay ®æi vÒ c¬ chÕ nhËp khÇu thuû s¶n. ThÞ tr­êng ch©u ¢u chiÕm tõ 7 – 10% vµ c¸c n­íc NICs nh­ Hµn Quèc, Hång K«ng, §µi Loan mçi n­íc chiÕm kho¶ng 5%. B¶ng 3. C¬ cÊu thÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. §¬n vÞ: TriÖu USD & % 1995 1998 2001 2003 KN Tû lÖ KN Tû lÖ KN Tû lÖ KN Tû lÖ NhËt B¶n Mü Trung Quèc Hµn Quèc Hång K«ng §µi Loan Ch©u ¢u Singapo Óc Th¸i Lan N­íc kh¸c Tæng sè 366,8 14,6 10,6 11,4 73,6 37,8 25,0 29,2 11,7 20,4 20,3 621,4 59,0 2,3 1,7 1,8 11,8 6,1 4,0 4,7 1,9 3,3 3,3 100,0 357,5 80,2 51,5 10,7 85,9 47,9 93,4 23,1 15,1 21,7 31,0 818,0 43,7 9,8 6,3 1,3 10,5 5,9 11,4 2,8 1,9 27 3,8 100,0 465,9 489,0 299,0 110,0 94,4 84,4 907 234 24,7 26,9 69,1 1777,5 26,2 27,5 16,8 6,2 5,3 4,7 5,1 1,3 1,4 1,5 3,9 100,0 650,9 777,6 67,7 139,1 102,8 98,5 116,7 29,8 51,8 33,9 130,8 2199,6 29,6 35,4 3,1 6,3 4,7 4,5 5,3 1,4 2,4 1,5 5,9 100,0 Nguån: Bé thuû s¶n. Tû träng nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n cña mét sè thÞ tr­êng chÝnh t¨m lªn kh¸ nhanh trong nh÷ng n¨m võa qua vµ ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong viÖc cung cÊp thuû s¶n cho c¸c thÞ tr­êng nµy. B¶ng 4. Tû träng nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n cña mét sè thÞ tr­êng chÝnh §¬n vÞ: % 1995 1998 2001 NhËt B¶n Mü Ch©u ¢u Trung Quèc Hång K«ng 2,1 0,2 0,1 1,1 4,0 2,8 0,9 0,4 5,2 5,3 3,0 4,5 0,4 24,5 5,5 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª Theo sè liÖu b¶ng 11 cho thÊy, tû träng nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng NhËt B¶n ®· t¨ng tõ 2,1% (1995) lªn 3,0% (2001), t­¬ng tù t¹i thÞ tr­êng EU còng t¨ng tõ 0,1% lªn 0,4%. §Æc biÖt, t¹i c¸c thÞ tr­êng Trung Quèc vµ thÞ tr­êng Mü tû träng nhËp khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng trong thêi ký 1995 – 2001. TÝnh c¹nh tranh trªn mét sè thÞ tr­êng nhËp khÈu thuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam hiÖn nay: Khi xuÊt khÈu thuû s¶n sang c¸c thÞ tr­êng, ViÖt Nam kh«ng chØ c¹nh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo c¸c thÞ tr­êng ®ã mµ cßn ph¶i ®èi mÆt víi c¸c nhµ cung cÊp thuû s¶n néi ®Þa vµ c¸c quio ®Þnh ngÆt nghÌo t¹i chÝnh thÞ tr­êng ®ã. Trong sè c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu tuû s¶n chÝnh cña ViÖt Nam, c¸c thÞ tr­êng ®¸nh l­u ý bao gåm: * ThÞ tr­êng NhËt B¶n Nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña thÞ tr­êng NhËt B¶n lµ: + Kh¶ n¨ng tù cung cÊp thuû s¶n cña NhËt B¶n gi¶m xuèng m¹nh lµm cho nhu cÇu nhËp khÈu thuû s¶n cña n­íc nµy t¨ng lªn nhanh. Tû lÖ nhËp khÈu tæng nhu cÇu cña mÆt hµng nµy ë NhËt B¶n lµ: 28% (1990), 41% (1995), 47% (2000). NhËp khÈu thuû s¶n vµo n­íc nµy cao nhÊt thÕ giíi. + C¸c c«ng cô, chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt nhËp khÈu cña NhËt B¶n phøc t¹p vµo bËc nhÊt thÕ giíi bao gåm hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch thuÕ vµ c«ng cô phi thuÕ quan. ChØ riªng hÖ thèng tiªu chuÈn ®èi víi hµng nhËp khÈu thuéc lÜnh vùc phi thuÕ quan ®· bao gåm hµng lo¹t c¸c hÖ thèng tiªu chuÈn, c¸c luËt rÊt chi tiÕt. + HÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n ë NhËt B¶n t­¬ng ®èi phøc t¹p, cång kÒnh, cÇn huy ®éng nhiÒu nh©n c«ng, dÉn tíi chi phÝ l­u th«ng cao, gi¸ c¶ ®¾t ®á. + Ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n rÊt quan t©m ®Õn chÊt l­îng thùc phÈm (h­¬ng vÞ, ®é t­¬i míi, an toµn vÖ sinh, xuÊt xø,…), hä rÊt coi träng c¸c tiªu chuÈn cña NhËt B¶n. C¸c n­íc c¹nh tranh xuÊt khÈu chÝnh víi ViÖt Nam: HiÖn nay, c¸c ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh cña ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng nµy lµ In®«nªxia, Ên §é, Th¸i Lan. Trong ®ã, Th._.