Hoàn thiện khung pháp luật về cổ phần hóa Tổng công ty Nhà nước ở Việt Nam

më ®Çu 1. Lý do lùa chän ®Ò tµi Trong nh÷ng n¨m qua cïng víi viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ nÒn kinh tÕ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc, khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. §æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng nhÊt vµ yªu cÇu cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh víi nhÞp ®é nhanh nh­ng v÷ng ch¾c vµ cã hiÖu qu¶. ViÖc t×m ra m« h×nh tæ chøc míi nh»m ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña doanh nghiÖp nhµ n­íc trªn c¬ së n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng trë nªn cÇn thiÕt, nhÊt lµ khi mét lo¹t m« h×nh tæ chøc nh­ tæng c«ng ty ®· béc lé ngµy cµng râ sù bÊt cËp vµ kh«ng thÝch øng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn cña ViÖt Nam hiÖn nay. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 3 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa IX ngµy 24/9/2001 vÒ viÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 9 Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa IX vÒ mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ngµy 3/2/2000 ®· kh¼ng ®Þnh: "§Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa vµ më réng diÖn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn cæ phÇn hãa". NghÞ quyÕt ®· ®­a ra mét b­íc ®ét ph¸ trong chÝnh s¸ch ®æi míi vµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ã lµ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa "kÓ c¶ mét sè tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp lín trong c¸c ngµnh nh­ ®iÖn lùc, luyÖn kim, c¬ khÝ, hãa chÊt, ph©n bãn, xi m¨ng, x©y dùng, vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng s«ng, hµng kh«ng, hµng h¶i, viÔn th«ng, ng©n hµng, b¶o hiÓm... ". §Ó thùc hiÖn môc tiªu, nhiÖm vô ®· ®Æt ra theo ph­¬ng ¸n tæng thÓ s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n­íc, t¹i QuyÕt ®Þnh sè 84/2004/Q§-TTg ngµy 13/5/2004, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc lín trong n¨m 2004. Theo quyÕt ®Þnh nµy, ba tæng c«ng ty lín ®Çu tiªn trong c¸c ngµnh x©y dùng, giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa gåm: Tæng c«ng ty XuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam (sau ®©y gäi lµ VINACONEX) (Bé X©y dùng), Tæng c«ng ty Th­¬ng m¹i - X©y dùng (Bé Giao th«ng VËn t¶i); Tæng c«ng ty §iÖn tö - Tin häc (Bé C«ng nghiÖp). Ngoµi ra, Thñ t­íng còng ®· cho phÐp Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam lµ ng©n hµng quèc doanh ®Çu tiªn trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng ®­îc tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa. Kh¸c víi viÖc cæ phÇn hãa mét doanh nghiÖp nhµ n­íc hoÆc bé phËn doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· thùc hiÖn trong thêi gian qua, cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò hoµn toµn míi vµ ch­a ®­îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ. NhiÒu vÊn ®Ò nh­ ph­¬ng thøc thùc hiÖn cæ phÇn hãa, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña toµn tæng c«ng ty, tªn gäi, m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa... ch­a ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Do vËy, viÖc nghiªn cøu vµ ®­a ra c¸c kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam lµ mét vÊn ®Ò rÊt cÊp thiÕt, gãp phÇn triÓn khai cæ phÇn hãa thµnh c«ng c¸c tæng c«ng ty kh¸c. ChÝnh v× vËy, t¸c gi¶ quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam" lµm luËn v¨n th¹c sÜ cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu VÊn ®Ò cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang ®­îc sù quan t©m ®Æc biÖt trong lý luËn vµ thùc tiÔn hiÖn nay ë n­íc ta. Trong h¬n 10 n¨m qua, ®· cã nhiÒu v¨n b¶n cña §¶ng, ChÝnh phñ, c¸c Bé, ngµnh ®­îc ban hµnh vÒ c«ng t¸c cæ phÇn hãa. Bªn c¹nh ®ã, còng ®· cã nhiÒu ®Ò tµi khoa häc, luËn ¸n tiÕn sÜ, th¹c sÜ, c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc ®Ò cËp vµ nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®ã ®Òu thèng nhÊt ë sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn cæ phÇn hãa vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn hãa. Qua nghiªn cøu, t×m hiÓu, t¸c gi¶ cã thÓ kÓ ®Õn mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu nh­ sau: - Tr­¬ng V¨n B©n, Bµn vÒ c¶i c¸ch toµn diÖn doanh nghiÖp nhµ n­íc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996; - §oµn V¨n H¹nh: C«ng ty cæ phÇn vµ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Nxb Thèng kª, Hµ Néi, 1998; - NguyÔn ThÞ Thu V©n, Mét sè vÊn ®Ò vÒ hoµn thiÖn ph¸p luËt c«ng ty ë ViÖt Nam hiÖn nay, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998; - Hoµng Kim HuyÒn, Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, 2003; - PGS, TS Lª Hång H¹nh, Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2004; - Lª V¨n T©m (Chñ biªn), Cæ phÇn hãa vµ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc sau cæ phÇn hãa, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2004... TÊt c¶ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kÓ trªn míi chØ nghiªn cøu viÖc cæ phÇn hãa mét doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¬n lÎ ®éc lËp, doanh nghiÖp nhµ n­íc trùc thuéc tæng c«ng ty hoÆc cæ phÇn hãa mét bé phËn trùc thuéc doanh nghiÖp nhµ n­íc. Tuy nhiªn, ch­a cã bÊt kú c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn vÒ ®Ò tµi "Hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam" nãi trªn. Kh¸c víi cæ phÇn hãa mét doanh nghiÖp th«ng th­êng, cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc cã tÝnh chÊt phøc t¹p h¬n nhiÒu. Bëi v×, tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam lµ mét tæ hîp nhiÒu doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp, cã h×nh thøc ph¸p lý kh¸c nhau. NhiÒu vÊn ®Ò rÊt míi mÎ nh­ nhËn diÖn tæng c«ng nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn hãa, ph­¬ng thøc cæ phÇn hãa, quy tr×nh cæ phÇn hãa, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña tæng c«ng ty, m« h×nh tæ chøc, qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa… ch­a ®­îc nghiªn cøu cô thÓ. §©y lµ c¬ héi thuËn tiÖn ®Ó t¸c gi¶, xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn c«ng t¸c cña m×nh, m¹nh d¹n ®Ò xuÊt nh÷ng ý t­ëng nh­ng còng ®ång thêi lµ mét khã kh¨n cho t¸c gi¶ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu v× kh«ng ®­îc kÕ thõa kÕt qu¶ nghiªn cøu cña nh÷ng ng­êi ®i tr­íc nªn luËn v¨n khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. 3. Môc ®Ých cña ®Ò tµi vµ ph¹m vi nghiªn cøu Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam. Do cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò míi vµ hiÖn nay míi chØ cã ba tæng c«ng ty 90 vµ mét tæng c«ng ty nhµ n­íc lo¹i ®Æc biÖt (Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam) ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa, nªn ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n chØ giíi h¹n ë viÖc nghiªn cøu thùc tiÔn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty VINACONEX (mét trong ba tæng c«ng ty 90 ®­îc thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa vµ lµ tæng c«ng ty héi tô ®Çy ®ñ nhÊt nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝn muåi cho viÖc cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc). §©y còng lµ n¬i t¸c gi¶ ®ang c«ng t¸c vµ do vËy sÏ thuËn lîi cho t¸c gi¶ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn thµnh luËn v¨n cña m×nh. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých trªn, luËn v¨n cã nh÷ng nhiÖm vô nghiªn cøu sau: - Lµm râ kh¸i niÖm vµ c¸c ®Æc ®iÓm cña cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc; - Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc; - Thùc tr¹ng triÓn khai thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty VINACONEX vµ nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh triÓn khai thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa (mét trong ba tæng c«ng ty ®­îc thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa); - Kinh nghiÖm c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« lín ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. - Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam. 4. C¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn v¨n ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së b¸m s¸t nh÷ng chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc vÒ ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« lín trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña ViÖt Nam. LuËn v¨n vËn dông ph­¬ng ph¸p luËn, c¸c quy luËt vµ ph¹m trï cña triÕt häc M¸c - Lªnin trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu mµ h¹t nh©n lµ phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö. Ngoµi ra, c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp còng ®­îc vËn dông kÕt hîp gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mµ ®Ò tµi tiÕp cËn nghiªn cøu. 5. Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n LuËn v¨n ®­îc triÓn khai trªn c¬ së ®óc rót nh÷ng kinh nghiÖm tõ viÖc thÝ ®iÓm triÓn khai cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty VINACONEX. V× vËy, trong luËn v¨n sÏ thÓ hiÖn nh÷ng ý t­ëng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc; nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra tõ thùc tiÔn cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc vµ nh÷ng kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam. T¸c gi¶ hy väng r»ng, nh÷ng ý t­ëng cña m×nh sÏ ®­îc xem xÐt vµ øng dông trong thùc tÕ. Do nh÷ng ý t­ëng khoa häc trong luËn v¨n xuÊt ph¸t chÝnh ngay trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c«ng t¸c thùc tiÔn cña t¸c gi¶ nªn nã rÊt gÇn víi tiÕng nãi cña c¸c tæng c«ng ty thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa vµ ®iÒu nµy sÏ rÊt thuËn lîi cho viÖc ¸p dông t¹i c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc sÏ ®­îc cæ phÇn hãa tiÕp trong t­¬ng lai. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n bao gåm ba ch­¬ng víi kÕt cÊu nh­ sau: Ch­¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ tæng c«ng ty nhµ n­íc. Ch­¬ng 3: Hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam vµ mét sè kiÕn nghÞ Ch­¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ Ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc 1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc 1.1.1. Kh¸i niÖm cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc HiÖn nay, kinh tÕ nhµ n­íc ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng cã t¸c dông thiÕt thùc trong c¬ cÊu kinh tÕ cña mçi n­íc. Khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ mét vai trß nh­ mét c«ng cô kinh tÕ cña nhµ n­íc, võa thùc hiÖn chøc n¨ng kinh tÕ, võa thùc hiÖn chøc n¨ng x· héi, gãp phÇn thùc hiÖn sù t¨ng tr­ëng vµ æn ®Þnh kinh tÕ cña mçi n­íc. Do vËy, kh«ng mét n­íc nµo l¹i kh«ng sö dông c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë nh÷ng lÜnh vùc quan träng nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«, ®Æc biÖt v× lîi Ých x· héi. Tuy nhiªn, kinh tÕ nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. ViÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó thÝch øng víi c¸c ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng thóc ®Èy chuyÓn ®æi së h÷u doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. Qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ë c¸c n­íc nµy ®· gãp phÇn kh¾c phôc h¹n chÕ vµ yÕu kÐm trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan nh»m ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu vÒ c¶i c¸ch, ®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cho phï hîp víi c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. XÐt vÒ b¶n chÊt kinh tÕ, cæ phÇn hãa lµ viÖc nhµ n­íc hoÆc gi÷ nguyªn vèn hiÖn cã trong doanh nghiÖp nh­ng ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó thu hót thªm vèn, hoÆc b¸n bít mét phÇn hay toµn bé gi¸ trÞ cæ phÇn cña m×nh trong doanh nghiÖp cho c¸c ®èi t­îng lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc hoÆc cho c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp b»ng ®Êu gi¸ c«ng khai hay th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. T¹i ViÖt Nam, §iÒu 3, NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 cña ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh cô thÓ c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa c«ng ty nhµ n­íc gåm cã: - Gi÷ nguyªn vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp, ph¸t hµnh cæ phiÕu thu hót thªm vèn ¸p dông ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa cã nhu cÇu t¨ng thªm vèn ®iÒu lÖ. - B¸n mét phÇn vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp hoÆc kÕt hîp võa b¸n bít mét phÇn vèn nhµ n­íc võa ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó thu hót vèn. - B¸n toµn bé vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp hoÆc kÕt hîp võa b¸n toµn bé vèn nhµ n­íc võa ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó thu hót vèn [23, tr. 2]. XÐt vÒ mÆc cÊu tróc së h÷u, cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi së h÷u doanh nghiÖp nhµ n­íc, chuyÓn doanh nghiÖp thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ n­íc thµnh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u víi môc ®Ých b¶o ®¶m sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña doanh nghiÖp theo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ - x· héi. Sù chuyÓn hãa nµy kh«ng ph¶i chØ lµ sù thay ®æi vÒ tªn gäi mµ lµ sù thay ®æi c¨n b¶n trªn ba mÆt: Thø nhÊt, chuyÓn hãa quyÒn së h÷u (tõ ®¬n së h÷u sang ®a së h÷u). Tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc thay ®æi c¶ quyÒn qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, t¹o nªn sù g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a ba quyÒn liªn quan ®Õn vèn vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lµm chñ thùc sù cña nh÷ng ng­êi gãp vèn vµ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thø hai, thay ®æi c¨n b¶n vÒ tæ chøc c¸c quan hÖ qu¶n lý néi bé. Víi c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ gåm ®¹i héi cæ ®«ng, héi ®ång qu¶n trÞ, ban kiÓm so¸t, ban ®iÒu hµnh ®· cã sù ph©n c«ng, ph©n cÊp vµ gi¸m s¸t lÉn nhau, c«ng ty cæ phÇn cã kh¶ n¨ng b¶o ®¶m hiÖu qu¶ cao trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Thø ba, thay ®æi c¨n b¶n vÒ quan hÖ qu¶n lý gi÷a nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp. Tõ chç doanh nghiÖp nhµ n­íc bÞ chi phèi toµn diÖn bëi nhµ n­íc (nhµ n­íc lµ chñ së h÷u 100% vèn ®iÒu lÖ tr­íc ®©y) sang quyÒn tù chñ kinh doanh ®­îc më réng vµ tÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm ®­îc ®Ò cao. §iÒu 1, NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 16//11/2004 cña ChÝnh phñ ®· nªu râ môc tiªu, yªu cÇu cña viÖc chuyÓn c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn lµ: 1. ChuyÓn ®æi c«ng ty nhµ n­íc mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn sang lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u; huy ®éng vèn cña c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi n­íc ®Ó t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh, ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. 2. §¶m b¶o hµi hßa lîi Ých cña nhµ n­íc, doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t­ vµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp [23, tr. 1]. XÐt vÒ mÆt ph¸p lý, cæ phÇn hãa lµ viÖc chuyÓn ®æi doanh nghiÖp nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty cæ phÇn. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®a d¹ng hãa së h÷u, chuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc së h÷u cña nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn thuéc së h÷u cña c¸c cæ ®«ng thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia mua cæ phiÕu. 1.1.2. §Æc ®iÓm ph¸p lý cña cæ phÇn hãa Qua kh¸i niÖm trªn, cã thÓ thÊy cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ph¸p lý sau: Thø nhÊt, cæ phÇn hãa lµ biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u nhµ n­íc sang h×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn hay cßn gäi lµ ®a së h÷u. Tr­íc khi cæ phÇn hãa, toµn bé vèn cña doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ n­íc. Héi ®ång qu¶n trÞ (®èi víi doanh nghiÖp cã héi ®ång qu¶n trÞ) hoÆc gi¸m ®èc (®èi víi doanh nghiÖp kh«ng cã héi ®ång qu¶n trÞ) lµ ®¹i diÖn së h÷u trùc tiÕp cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Hä kh«ng ph¶i lµ chñ së h÷u thùc sù mµ chØ lµ ng­êi ®­îc nhµ n­íc giao quyÒn qu¶n lý vµ khai th¸c tµi s¶n mµ nhµ n­íc ®· ®Çu t­ ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi mµ nhµ n­íc giao. Khi tiÕn hµnh cæ phÇn hãa, nhµ n­íc sÏ tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh sè l­îng cæ phiÕu ph¸t hµnh th«ng qua h×nh thøc b¸n mét phÇn vèn nhµ n­íc hoÆc gi÷ nguyªn phÇn vèn nhµ n­íc vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ra bªn ngoµi ®Ó thu hót vèn cho doanh nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã, doanh nghiÖp b¸n cæ phiÕu cña m×nh cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Nh÷ng ng­êi mua cæ phiÕu trë thµnh cæ ®«ng cña c«ng ty cæ phÇn, cã quyÒn së h÷u chung ®èi víi c«ng ty, t­¬ng øng víi tû lÖ phÇn vèn gãp trong vèn ®iÒu lÖ, ®ång thêi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c kho¶n nî cña c«ng ty t­¬ng øng víi phÇn vèn gãp vµo c«ng ty. C¸c cæ ®«ng gãp vèn sÏ thÓ hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh th«ng qua ®¹i héi cæ ®«ng vµ ®­îc giíi thiÖu ®¹i diÖn tham gia øng cö héi ®ång qu¶n trÞ cña c«ng ty cæ phÇn nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn do ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh. HiÖn nay, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi, c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu cã quyÒn mua cæ phÇn ë c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa víi sè l­îng kh«ng h¹n chÕ; cßn c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ng­êi n­íc ngoµi ho¹t ®éng hîp ph¸p ë ViÖt Nam, ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®­îc mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam [23, tr. 2]. ViÖc chuyÓn ®æi së h÷u doanh nghiÖp nhµ n­íc tõ h×nh thøc së h÷u ®¬n nhÊt sang h×nh thøc ®a së h÷u ®· thu hót sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ bªn ngoµi doanh nghiÖp, gióp cho doanh nghiÖp thay ®æi c¨n b¶n ph­¬ng thøc qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Æc biÖt lµm t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp v× lîi Ých cña c¸c cæ ®«ng c«ng ty vµ sù ph¸t triÓn l©u dµi, bÒn v÷ng cña c«ng ty cæ phÇn. Thø hai, cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc ho¹t ®éng tõ doanh nghiÖp 100% vèn nhµ n­íc sang c«ng ty cæ phÇn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét doanh nghiÖp nhµ n­íc sau khi cæ phÇn hãa sÏ kh«ng tån t¹i d­íi lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhµ n­íc n÷a mµ chuyÓn sang lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn. Kh¸c víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc tr­íc cæ phÇn hãa, doanh nghiÖp sau khi chuyÓn ®æi h×nh thøc ho¹t ®éng sang c«ng ty cæ phÇn th× ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp ®ã ®­îc x¸c ®Þnh theo ph¸p luËt vÒ c«ng ty cæ phÇn, ®­îc quy ®Þnh trong LuËt Doanh nghiÖp. Toµn bé c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp tõ ®Þa vÞ ph¸p lý, quyÒn vµ nghÜa vô, c¬ chÕ qu¶n lý ®Õn viÖc thµnh lËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n ®Òu ®­îc ®iÒu chØnh bëi LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp nhµ n­íc tr­íc cæ phÇn hãa ®­îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ chñ qu¶n cã nghÜa lµ c¬ chÕ cÊp trªn cÊp d­íi quan hÖ chñ yÕu mang nÆng c¬ chÕ hµnh chÝnh, thiÕu sù b×nh ®¼ng vÒ lîi Ých. C¸c quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp rÊt kh¾t khe, lµm triÖt tiªu quyÒn chñ ®éng vµ s¸ng t¹o cña doanh nghiÖp. Khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp, c¬ quan cao nhÊt cña c«ng ty lµ ®¹i héi ®ång cæ ®«ng. C«ng ty ®­îc qu¶n lý bëi héi ®ång qu¶n trÞ do ®¹i héi ®ång cæ ®«ng bÇu ra vµ ®­îc ®iÒu hµnh bëi gi¸m ®èc (hoÆc tæng gi¸m ®èc) ®­îc héi ®ång qu¶n trÞ bæ nhiÖm hoÆc ký hîp ®ång thuª. C¸c quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp vÒ qu¶n lý c«ng ty cæ phÇn cã tÝnh chÊt mÒm dÎo, linh ho¹t vµ t¹o c¬ chÕ cho c«ng ty cæ phÇn ®­îc ph¸t huy quyÒn chñ ®éng trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp v× lîi Ých cña c¸c c«ng ty vµ cña c¸c cæ ®«ng c«ng ty. Thø ba, qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua h×nh thøc nhµ n­íc b¸n mét phÇn hay toµn bé vèn nhµ n­íc hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp. ViÖc b¸n cæ phÇn ®­îc ¸p dông cho c¸c ®èi t­îng sau: + B¸n cæ phÇn cho nh÷ng ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp: Khi x©y dùng ph­¬ng ¸n b¸n cæ phÇn, doanh nghiÖp sÏ dµnh mét sè cæ phÇn ®Ó b¸n cho nh÷ng ng­êi qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng theo gi¸ ­u ®·i t­¬ng øng víi thêi gian c«ng t¸c cña hä t¹i doanh nghiÖp. ViÖc b¸n cæ phÇn cho nh÷ng ng­êi lao ®éng víi gi¸ ­u ®·i nh»m môc ®Ých ghi nhËn nh÷ng ®ãng gãp cña hä trong doanh nghiÖp trong thêi gian qua ®ång thêi thu hót sù tham gia cña hä vµo c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, n©ng cao tr¸ch nhiÖm vµ tinh thÇn s¸ng t¹o cña hä trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. ViÖc b¸n cæ phÇn nh­ vËy cã ý nghÜa x· héi rÊt lín vµ còng lµ mét trong nh÷ng lý do ®Ó thu hót ng­êi lao ®éng tham gia mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp. + B¸n cæ phÇn cho mét sè nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc: Trong ph­¬ng ¸n b¸n cæ phÇn, doanh nghiÖp sÏ x¸c ®Þnh mét sè l­îng cæ phÇn ph¸t hµnh cho mét sè nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc. C¸c cæ ®«ng chiÕn l­îc lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ cã kh¶ n¨ng hç trî doanh nghiÖp vÒ tµi chÝnh, nguån nguyªn liÖu thiÕt yÕu, thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm..., gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa. C¸c nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc ®­îc h­ëng mét møc gi¸ ­u ®·i h¬n so víi c¸c nhµ ®Çu t­ th«ng th­êng kh¸c. Tuy nhiªn, sè l­îng cæ phÇn b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc sÏ bÞ giíi h¹n ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. + B¸n cæ phÇn cña doanh nghiÖp ra c«ng chóng: Nhµ n­íc b¸n toµn bé hay mét phÇn së h÷u nhµ n­íc trong doanh nghiÖp cho c«ng chóng, th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua mét tæ chøc tµi chÝnh trung gian hoÆc sµn giao dÞch chøng kho¸n. Th«ng qua viÖc b¸n cæ phÇn ra c«ng chóng, c¸c nhµ ®Çu t­ c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc cã thÓ mua ®­îc cæ phÇn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn hãa. §Ó thu hót ®­îc c«ng chóng tham gia mua cæ phÇn ph¸t hµnh cña doanh nghiÖp, ®ßi hái doanh nghiÖp cã ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶, cã tû lÖ sinh lîi cao ®ång thêi cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng tham gia mua cæ phÇn ®Æc biÖt lµ c¸c cæ ®«ng thiÓu sè. Th«ng qua viÖc b¸n cæ phÇn cña doanh nghiÖp ra c«ng chóng, doanh nghiÖp nhµ n­íc sau khi cæ phÇn hãa cã thÓ thu hót sù tham gia mua cæ phÇn cña nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm vÒ kü thuËt, tµi chÝnh, qu¶n lý vµ th­¬ng m¹i. Hä lµ nh÷ng ng­êi qu¶n lý giái, cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao vµ ho¹t ®éng thùc sù v× lîi Ých cña doanh nghiÖp. Cæ phÇn hãa thùc sù lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc, h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp cã tÝnh c¹nh tranh cao kh«ng chØ t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam mµ cßn t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Cho ®Õn nay, viÖc cæ phÇn hãa chØ ®­îc thùc hiÖn vµ ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¬n lÎ hoÆc bé phËn doanh nghiÖp nhµ n­íc víi quy m« nhá, ph¹m vi ho¹t ®éng hÑp, c¬ cÊu tæ chøc ®¬n gi¶n, gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ n­íc thÊp vµ sè l­îng lao ®éng Ýt. Tuy nhiªn, cæ phÇn hãa ®èi víi c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc lín lµ mét vÊn ®Ò hoµn toµn míi mÎ. TÝnh phøc t¹p cña cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc thÓ hiÖn ë chç tæng c«ng ty nhµ n­íc cã quy m« lín, thËm chÝ rÊt lín; ph¹m vi vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng réng, ®a d¹ng kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ c¶ ë n­íc ngoµi; c¬ cÊu tæ chøc phøc t¹p bao gåm hµng chôc, thËm chÝ hµng tr¨m doanh nghiÖp víi c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau nh­ doanh nghiÖp nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty liªn doanh; gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty nhµ n­íc còng rÊt lín; ®«ng lao ®éng... NhiÒu vÊn ®Ò nh­ ph­¬ng thøc cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña tæng c«ng ty víi t­ c¸ch lµ tæng hîp cña nhiÒu doanh nghiÖp, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu chung cña tæng c«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn... lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn lµm râ vµ cã c¸ch hiÓu thèng nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc triÓn khai cæ phÇn hãa thµnh c«ng tæng c«ng ty nhµ n­íc. Do ®ã, viÖc lùa chän mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc ®Ó thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa sÏ lµm tiÒn ®Ò cho viÖc ®óc rót kinh nghiÖm vµ triÓn khai cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty tiÕp theo nÕu viÖc thÝ ®iÓm nµy thµnh c«ng. 1.2. ThÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam 1.2.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc C¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp chñ yÕu dùa vµo viÖc tËp hîp mang tÝnh chÊt thu gom c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã quan hÖ ngang theo quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh nh»m lµm gi¶m ®Çu mèi qu¶n lý. Do ®ã, tæng c«ng ty ch­a thùc sù thµnh mét thÓ thèng nhÊt, ph¸t huy ®­îc søc m¹nh tæng thÓ cña toµn tæng c«ng ty; ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu kh¾c phôc sù rêi r¹c, t¹o sù liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn g¾n bã víi nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, chiÕn l­îc kinh doanh...; trong néi bé c¬ quan qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh tæng c«ng ty cßn nhiÒu vÊn ®Ò ch­a hîp lý, c¶n trë qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh doanh cña tæng c«ng ty. §ång thêi, c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Çu t­, tµi chÝnh ®èi víi tæng c«ng ty, doanh nghiÖp thµnh viªn còng ch­a t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tæng c«ng ty ph¸t triÓn thµnh tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. V× vËy, cho ®Õn nay chóng ta ch­a cã c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. Tæng c«ng ty ch­a cã ®­îc nh÷ng ®Æc tr­ng cña mét doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, b¶o ®¶m c¸c ®¬n vÞ nµy ®éc lËp t­¬ng ®èi trong mèi liªn hÖ víi tæng c«ng ty vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn chung tæng c«ng ty. Ngoµi ra, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tæng c«ng ty nhµ n­íc cßn thÓ hiÖn mét sè bÊt cËp sau: - Thø nhÊt, kh«ng t¸ch b¹ch râ t­ c¸ch ph¸p nh©n cña tæng c«ng ty vµ cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp t­¬ng tù nh­ t­ c¸ch ph¸p nh©n cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¸p nh©n (doanh nghiÖp thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp) trong ph¸p nh©n (tæng c«ng ty) lµm quan hÖ vÒ vèn, tµi s¶n, lîi Ých trong néi bé tæng c«ng ty kh«ng râ. LuËt quy ®Þnh nhµ n­íc giao vèn cho tæng c«ng ty sau ®ã vèn ®­îc giao cho c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh«ng râ tÝnh chÊt ph¸p lý cña hµnh vi giao vèn chØ lµ uû quyÒn qu¶n lý, sö dông vèn cho doanh nghiÖp thµnh viªn cßn tæng c«ng ty vÉn chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng hay vèn sau khi giao thuéc vÒ ph¸p nh©n doanh nghiÖp thµnh viªn vµ tæng c«ng ty cã quyÒn vµ nghÜa vô nh­ cæ ®«ng n¾m toµn bé vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp. H¬n n÷a, do vèn, tµi s¶n cña tæng c«ng ty ®· n»m ë doanh nghiÖp thµnh viªn tr­íc khi thµnh lËp tæng c«ng ty nªn thùc chÊt tæng c«ng ty giao c¸i mµ tæng c«ng ty kh«ng cã vµ sau khi giao vèn th× tæng c«ng ty kh«ng cßn g× ®Ó qu¶n lý. §ång thêi, ph¸p luËt còng ch­a ph©n ®Þnh râ quyÒn, lîi Ých gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn. Do ®ã, quan hÖ ph¸p lý khi xÈy ra tranh chÊp, hîp ®ång kinh tÕ gi÷a mét doanh nghiÖp thµnh viªn víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c, ®Æc biÖt víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi kh«ng râ rµng, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tæng c«ng ty ph¶i liªn ®íi chÞu tr¸ch nhiÖm. - Thø hai, c¬ chÕ qu¶n lý trong tæng c«ng ty cßn cã nhiÒu bÊt cËp nh­: viÖc giao kÕ ho¹ch nhiÒu khi chØ mang tÝnh h×nh thøc v× tæng c«ng ty kh«ng cã thùc lùc vµ chÕ tµi; tæng c«ng ty qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn nh­ mét cÊp hµnh chÝnh biÓu hiÖn th«ng qua viÖc chØ ®¹o, qu¶n lý, h­íng dÉn, theo dâi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ngµnh kinh tÕ kü thuËt (x©y dùng chiÕn l­îc, quy ho¹ch ngµnh; ban hµnh ®Þnh møc kinh tÕ kü thËt, ®¬n gi¸). Nh­ vËy, c¬ chÕ ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn lµ theo kiÓu hµnh chÝnh mµ kh«ng dùa trªn c¬ së quan hÖ vèn, ®Çu t­, hîp ®ång kinh tÕ hoÆc c¸c quan hÖ b×nh ®¼ng diÔn ra gi÷a c¸c ph¸p nh©n nªn trong ho¹t ®éng ch­a cã sù thèng nhÊt vÒ quyÒn vµ lîi Ých gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn, g©y khã kh¨n cho viÖc ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cña tæng c«ng ty. - Thø ba, theo quy ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn gia nhËp tæng c«ng ty do yªu cÇu kh¸ch quan vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ; tuy nhiªn thùc tÕ ¸p dông ph¸p luËt cho thÊy quyÒn quyÕt ®Þnh tham gia hay kh«ng tham gia vµo tæng c«ng ty lµ quyÒn cña c¬ quan ®¹i diÖn chñ së h÷u vèn nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty. Nh­ vËy, viÖc kh«ng thùc hiÖn quy ®Þnh nµy vµ kh«ng cã c¬ chÕ liªn kÕt nªu trªn ®©y lµm cho m« h×nh tæng c«ng ty khã ph¸t huy ®­îc t¸c dông. - Thø t­, quan hÖ ph¸p lý gi÷a tæng c«ng ty vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc mang c¸c ®Æc ®iÓm quan hÖ cña ph¸p nh©n doanh nghiÖp nhµ n­íc víi ®¹i diÖn së h÷u, ®ång thêi l¹i cã c¸c ®Æc ®iÓm kh«ng ph¶i cña ph¸p nh©n kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi tæng c«ng ty 91. C¸c tæng c«ng ty 91 võa ®­îc coi lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt - kinh doanh, ®ång thêi l¹i cã thÓ coi lµ mét cÊp hµnh chÝnh (®¬n vÞ hµnh chÝnh ngang Bé trong tiÕp nhËn, xö lý c¸c v¨n b¶n ph¸p quy). - Thø n¨m, tæng c«ng ty do héi ®ång qu¶n trÞ qu¶n lý. VÒ h×nh thøc, héi ®ång qu¶n trÞ lµ c¬ quan cã quyÒn h¹n cao nhÊt trong tæng c«ng ty, thùc hiÖn quyÒn ®¹i diÖn chñ së h÷u nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ ë nhiÒu tæng c«ng ty vai trß cña héi ®ång qu¶n trÞ trong ®ã cã chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ rÊt mê nh¹t. Lý do chÝnh lµ do c¸c thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ thùc hiÖn quyÒn cña m×nh rÊt h¹n chÕ. Do kh«ng ph¶i lµ chñ thùc sù cña doanh nghiÖp nªn hä tham gia héi ®ång qu¶n trÞ chØ lµ h×nh thøc. NhiÒu vÊn ®Ò quan träng cña doanh nghiÖp thuéc thÈm quyÒn héi ®ång qu¶n trÞ nh­ng thùc chÊt ®· ®­îc quyÕt ®Þnh tõ tr­íc. ThËm chÝ, nghÞ quyÕt hay quyÕt ®Þnh cña héi ®ång qu¶n trÞ chØ lµ hîp ph¸p hãa c¸c vÊn ®Ò ®· ®­îc thùc hiÖn tõ tr­íc. V× vËy, héi ®ång qu¶n trÞ ®· kh«ng thùc hiÖn tèt chøc n¨ng ®¹i diÖn së h÷u nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty [6, tr. 13]. Trong thùc tÕ ë mét sè tæng c«ng ty, Héi ®ång qu¶n trÞ thËm chÝ cßn bÞ v« hiÖu hãa. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn viÖc m©u thuÉn triÒn miªn gi÷a chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ vµ tæng gi¸m ®èc trong mét sè tæng c«ng ty ®· lµm ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh­ ®· x¶y ra t¹i Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam, Tæng c«ng ty Thñy s¶n ViÖt Nam. Nh­ vËy, viÖc tæ chøc thùc hiÖn m« h×nh tæng c«ng ty trong h¬n 10 n¨m qua ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong ®îi, ®ång thêi m« h×nh tæng c«ng ty cßn cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, chñ yÕu lµ do ch­a x¸c ®Þnh ®­îc râ t­ c¸ch ph¸p lý, quan hÖ vÒ tµi s¶n, vèn, quyÒn lîi, nghÜa vô gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn. Tæ chøc qu¶n lý tæng c«ng ty theo m« h×nh héi ®ång qu¶n trÞ vµ tæng gi¸m ®èc ch­a phï hîp. Do nh÷ng bÊt cËp vµ h¹n chÕ cña c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tæng c«ng ty nhµ n­íc nªn trong thêi gian qua, tæng c«ng ty nhµ n­íc ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm vµ kh«ng thÓ hiÖn ®­îc vai trß ®Çu tµu cña kinh tÕ nhµ n­íc, thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi mµ nhµ n­íc giao. §Ó cã thÓ ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc th× viÖc nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c m« h×nh míi cho tæng c«ng ty ®ãng vai trß rÊt quan träng. C¸c m« h×nh ®· ®­îc ¸p dông nh­ chuyÓn mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc cã quy m« rÊt lín sang m« h×nh tËp ®oµn, chuyÓn ®æi tæng c«ng ty nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. §Ó thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh ®æi míi c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, ChÝnh phñ ®· cho phÐp thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa ba tæng c«ng ty nhµ n­íc vµ tiÕn tíi cæ phÇn hãa tiÕp c¸c tæng c«ng ty kh¸c nÕu thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan tõ qu¸ tr×nh thùc hiÖn thÝ ®iÓm nµy. 1.2.2. ThÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 3 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa IX ngµy 24/9/2001 vÒ viÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 9 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa IX vÒ mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ngµy 3/2/2000 ®· ®­a ra mét b­íc ®ét ph¸ trong chÝnh s¸ch ®æi míi vµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®ã lµ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa kÓ c¶ mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc lín ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh nh­ ®iÖn lùc, luyÖn kim, c¬ khÝ, hãa chÊt, ph©n bãn, xi m¨ng, x©y dùng, vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng s«ng, hµng kh«ng, hµng h¶i, viÔn th«ng, ng©n hµng, b¶o hiÓm [32]. §Ó thùc hiÖn môc tiªu, nhiÖm vô ®· ®Æt ra theo ph­¬ng ._.¸n tæng thÓ s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n­íc, t¹i QuyÕt ®Þnh sè 84/2004/Q§-TTg ngµy 13/5/2004, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè tæng c«ng ty nhµ n­íc lín trong n¨m 2004. Theo quyÕt ®Þnh nµy, ba tæng c«ng ty lín ®Çu tiªn trong c¸c ngµnh x©y dùng, giao th«ng vËn t¶i, c«ng nghiÖp ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa gåm: Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam (Bé X©y dùng), Tæng c«ng ty Th­¬ng m¹i - X©y dùng (Bé Giao th«ng VËn t¶i); Tæng c«ng ty §iÖn tö - Tin häc (Bé C«ng nghiÖp) [21, tr. 1]. C¸c tiªu chÝ cña c¸c tæng c«ng ty ®­îc lùa chän tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa bao gåm: Ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶; Cã t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh; Cã nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn ®· ®­îc chuyÓn ®æi sang ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp; §· kh¼ng ®Þnh ®­îc th­¬ng hiÖu trªn thÞ tr­êng. Kh¸c víi viÖc cæ phÇn hãa mét doanh nghiÖp nhµ n­íc th«ng th­êng, cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò hoµn toµn míi mÎ vµ ch­a cã v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh cô thÓ. NhiÒu vÊn ®Ò nh­ ph­¬ng thøc thùc hiÖn cæ phÇn hãa, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, tªn gäi, m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa... lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt míi mÎ cÇn cã sù ®óc rót kinh nghiÖm tõ viÖc thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty nªu trªn. Trªn c¬ së thµnh c«ng cña thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa ba tæng c«ng ty nªu trªn, ChÝnh phñ sÏ xem xÐt tiÕp tôc cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc kh¸c héi tô ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cho viÖc cæ phÇn hãa. ViÖc cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc sÏ gãp phÇn t¹o ra mét ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, thóc ®Èy sù ra ®êi c¸c doanh nghiÖp quy m« lín, tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh, c¬ chÕ ho¹t ®éng n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶ ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi kh«ng chØ t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam mµ c¶ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ tæng c«ng ty nhµ n­íc 2.1. Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹i ViÖt Nam T¹i ViÖt Nam, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®­îc triÓn khai thùc hiÖn trong suèt 15 n¨m qua. Phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng thêi kú, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña nhµ n­íc vÒ cæ phÇn hãa còng kh¸c nhau. Qua nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc vÒ cæ phÇn hãa trong thêi gian qua, cã thÓ kh¸i qu¸t vµ ®¸nh gi¸ xu h­íng ph¸t triÓn cña cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹i ViÖt Nam theo c¸c néi dung sau: 2.1.1. Cæ phÇn hãa ®­îc thùc hiÖn tõ thÝ ®iÓm ®Õn x©y dùng thµnh mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng trong viÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc Chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam ®· ®­îc ®Ò cËp tõ n¨m 1987. Tuy nhiªn, chñ tr­¬ng nµy cã thÓ coi lµ sím so víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ lóc ®ã khi mµ khu vùc kinh tÕ quèc doanh vÉn ch­a béc lé râ nh÷ng yÕu kÐm mét c¸ch ®Çy ®ñ, ®ång thêi nh÷ng hiÓu biÕt cña chóng ta vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, vÒ cæ phÇn hãa vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do vËy, trong thêi gian nµy, vÊn ®Ò cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a ®­îc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ. §Õn n¨m 1990, ChÝnh phñ cã QuyÕt ®Þnh sè 143/H§BT ngµy 10/05/1990 vÒ lµm thÝ ®iÓm mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc cïng víi viÖc s¾p xÕp l¹i khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Nh­ng viÖc thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa trong thêi gian nµy còng kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nµo. Nguyªn nh©n chÝnh c¶n trë viÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc trong thêi gian nµy lµ do: - Trong mét sè l·nh ®¹o c¸c cÊp vÉn cßn tån t¹i quan ®iÓm cho r»ng Chñ nghÜa x· héi lµ ph¶i g¾n víi "quèc doanh", "quèc lËp". V× thÕ ch­a th«ng suèt víi chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa, sinh ra chÇn chõ, do dù, thiÕu quyÕt t©m. - L·nh ®¹o vµ c«ng nh©n mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn mang nÆng lèi sèng bao cÊp, û l¹i, muèn b¸m vµo nhµ n­íc ®Õn cïng ®Ó khái vÊt v¶, ®Ó cho an toµn s¶n xuÊt kinh doanh theo lèi "lêi ¨n, lç kh«ng chÞu", cßn tµi s¶n cña nhµ n­íc th× cßn ®ôc khoÐt; l·ng phÝ, thÊt tho¸t, mÊt tµi s¶n cña nhµ n­íc th× chØ lµ khuyÕt ®iÓm chung, rót kinh nghiÖm. - Do quyÕt t©m cña l·nh ®¹o c¸c cÊp ch­a cao, nhËn thøc vÒ cæ phÇn hãa cßn hÕt søc h¹n hÑp, c¸c c¬ quan chøc n¨ng h­íng dÉn ch­a kÞp thêi, viÖc tuyªn truyÒn vÒ cæ phÇn hãa ch­a s©u réng. §Õn n¨m 1991, chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa míi thùc sù ®­îc quan t©m vµ lÇn ®Çu tiªn chñ tr­¬ng nµy míi ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 2 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng khãa VII (11/1991) ®· nªu râ "ChuyÓn mét sè doanh nghiÖp quèc doanh cã ®iÒu kiÖn thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thµnh lËp mét sè c«ng ty quèc doanh cæ phÇn míi, ph¶i lµm thÝ ®iÓm, chØ ®¹o chÆt chÏ, rót kinh nghiÖm chu ®¸o tr­íc khi më réng ph¹m vi thÝch hîp". TiÕp theo ®ã, NghÞ quyÕt cña kú häp thø 10 Quèc héi khãa XIII ngµy 26/12/1991 vÒ nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 5 n¨m (1991-1995) còng nhÊn m¹nh: "CÇn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè c¬ së kinh tÕ quèc doanh ®Ó rót kinh nghiÖm vµ cã thªm nguån vèn ph¸t triÓn" [29]. Cã thÓ ph©n chia c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam theo c¸c giai ®o¹n víi c¸c c¬ chÕ ®Æc thï vµ kÕt qu¶ kh¸c nhau nh­ sau: - Giai ®o¹n thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa (tõ th¸ng 6/1992 ®Õn th¸ng 5/1996): §Ó thÝ ®iÓm viÖc cæ phÇn hãa, ngµy 8/6/1992 Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ) ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 202/H§BT vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. TiÕp theo ®ã lµ QuyÕt ®Þnh sè 203/CT ngµy 8/6/1992 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng chän 7 doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm thÝ ®iÓm vµ ñy quyÒn cho Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt vµ quyÕt ®Þnh vÒ danh s¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kh¸c ®­îc phÐp lµm thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa cña c¸c Bé vµ ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng ®Ò nghÞ. C¸c bé, ngµnh ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n liªn quan ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn hãa nh­ Th«ng t­ 09/L§TBXH ngµy 22/7/1992 h­íng dÉn vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp nhµ n­íc, Th«ng t­ 36 ngµy 7/5/1993 h­íng dÉn vÒ tµi chÝnh khi cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. Sau ®ã, ngµy 4/3/1993 Thñ t­íng ChÝnh phñ ra ChØ thÞ sè 84/TTg vÒ viÖc xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng hãa h×nh thøc së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc. - Giai ®o¹n më réng cæ phÇn hãa (tõ th¸ng 5/1996 ®Õn th¸ng 5/1998): Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ t×nh h×nh triÓn khai cæ phÇn hãa vµ kÕt qu¶ b­íc ®Çu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn, ngµy 4/4/1997, Bé ChÝnh trÞ ®· cã Th«ng b¸o sè 63/TB-TW vÒ triÓn khai tÝch cùc, v÷ng ch¾c viÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm ¨n cã hiÖu qu¶, lµm cho tµi s¶n cña nhµ n­íc ngµy cµng mét t¨ng lªn. T­ t­ëng c¬ b¶n cña NghÞ quyÕt lµ cæ phÇn hãa ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc, ph¶i lµm cho tiÒm lùc kinh tÕ cña nhµ n­íc t¨ng lªn. Ph¶i x©y dùng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸n bé vµ c«ng nh©n trong doanh nghiÖp mua cæ phÇn vµ cã chÝnh s¸ch hç trî cho c«ng nh©n nghÌo mua cæ phÇn. CÇn x©y dùng ph­¬ng ¸n ph©n lo¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm c¬ së ¸p dông c¸c h×nh thøc ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc cæ phÇn hãa vµ tïy ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp mµ x¸c ®Þnh h×nh thøc cæ phÇn hãa phï hîp. T¹i Héi nghÞ lÇn thø 4 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng khãa VIII th¸ng 12/1997, NghÞ quyÕt cña §¶ng nhÊn m¹nh thªm vÒ ®Èy m¹nh, ®æi míi vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc. NghÞ quyÕt chØ râ: "§èi víi doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, cÇn lËp kÕ ho¹ch cæ phÇn hãa ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn, thóc ®Èy lµm ¨n cã hiÖu qu¶". NghÞ quyÕt ®· ®Ò ra ®Þnh h­íng b¸n cæ phÇn cho ng­êi n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch n«ng d©n s¶n xuÊt nguyªn liÖu, tham gia mua cæ phÇn ë c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n [30, tr. 4]. Sau ba n¨m thùc hiÖn ChØ thÞ 84/TTg, lÇn ®Çu tiªn v¨n b¶n ph¸p luËt cña nhµ n­íc vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc n©ng lªn ë hµnh lang ph¸p lý cao h¬n; ngµy 7/5/1996, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP vÒ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, lÇn ®Çu tiªn quy ®Þnh mét c¸ch hÖ thèng tõ môc ®Ých, yªu cÇu, ®èi t­îng ®Õn ph­¬ng thøc tiÕn hµnh, chÕ ®é ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. V× vËy tèc ®é cæ phÇn hãa ®· nhanh h¬n. Trong 2 n¨m ®· cæ phÇn hãa ®­îc 25 doanh nghiÖp, b»ng 5 lÇn giai ®o¹n thÝ ®iÓm. DiÖn cæ phÇn hãa còng réng h¬n: 3 Bé vµ 9 tØnh, thµnh phè cã doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. Quy m« doanh nghiÖp còng lín h¬n, cã doanh nghiÖp vèn trªn 120 tû ®ång, 5 doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång. - Giai ®o¹n ®Èy m¹nh cæ phÇn hãa (tõ th¸ng 6/1998 ®Õn nay): ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 44/ CP ngµy 29/6/1998 vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 28/CP tr­íc ®©y, cïng víi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn NghÞ ®Þnh 28/CP. NghÞ ®Þnh nµy ®· x¸c ®Þnh râ vµ gi¶m thiÓu danh môc ngµnh nghÒ nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn ®Æc biÖt, cæ phÇn chi phèi, kh«ng h¹n chÕ quy m« doanh nghiÖp. Do ®ã, chØ trong 6 th¸ng, ®Õn 31/12/1998 c¶ n­íc ®· cã 86 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn hãa, b»ng 3 lÇn giai ®o¹n tr­íc ®©y. §Æc biÖt tõ khi cã NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII vµ NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø t­ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng khãa VIII th× chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh râ. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ¸p dông, NghÞ ®Þnh 28/CP ®· béc lé nhiÒu thiÕu sãt, ch­a khuyÕn khÝch ®­îc c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn hãa. ChÝnh v× vËy, sau hai n¨m thùc hiÖn cæ phÇn hãa theo NghÞ ®Þnh 28/CP, ngµy 29/6/1998, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 44/CP vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn thay thÕ NghÞ ®Þnh 28/CP. NghÞ ®Þnh nµy ®· cã nhiÒu ®iÓm míi so víi NghÞ ®Þnh tr­íc ®©y ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò mua cæ phÇn vµ chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn hãa lµm cho sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ngµy cµng nhiÒu, gãp phÇn m¹nh mÏ vµo viÖc ®æi míi vµ c¶i c¸ch khu vùc quèc doanh. Tõ ®Çu n¨m 1999 ®Õn nay, qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ®­îc ®Èy nhanh h¬n c¸c n¨m tr­íc. Trong giai ®o¹n nµy ChÝnh phñ ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n nh»m thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa nh­ QuyÕt ®Þnh 145/TTg ngµy 28/6/1999 vÒ ban hµnh quy chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 3 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng (khãa IX) th¸ng 8/2001 vÒ s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· nhÊn m¹nh: "§Èy m¹nh cæ phÇn hãa nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, xem ®ã lµ kh©u quan träng ®Ó t¹o chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc" [32]. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 9 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng (khãa IX) vÒ mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi NghÞ quyÕt §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng, th¸ng 2/2002 ®· chØ râ: §Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa vµ më réng diÖn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn cæ phÇn hãa, kÓ c¶ mét sè tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp lín. Gi¸ trÞ tµi s¶n doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc hiÖn cæ phÇn hãa, trong ®ã cã gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, vÒ nguyªn t¾c ph¶i do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. ViÖc mua b¸n cæ phiÕu ph¶i c«ng khai trªn thÞ tr­êng, kh¾c phôc t×nh tr¹ng cæ phÇn hãa khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp [32]. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ 3 n¨m thùc hiÖn s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc; ngµy 22/10/2004, Bé ChÝnh trÞ ®· ra ChØ thÞ 45-CT/TW vÒ ®Èy m¹nh s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc trong hai n¨m 2004-2005. ChØ thÞ ®· yªu cÇu c¸c cÊp, c¸c ngµnh nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i x¸c ®Þnh viÖc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét nhiÖm vô quan träng, cÊp b¸ch trong n¨m 2005 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo. Ph¶i ®Èy nhanh tiÕn ®é vµ më réng h¬n diÖn doanh nghiÖp cæ phÇn hãa, kÓ c¶ mét sè tæng c«ng ty lín trong mét sè ngµnh quan träng. §ång thêi, ChØ thÞ ®· ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa, nh­: viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn hãa trªn c¬ së ph­¬ng ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, ®Ó x¸c ®Þnh râ nhu cÇu vèn ®Çu t­, sè cæ phÇn ®Ó l¹i b¸n cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ sè cæ phÇn b¸n ra ngoµi; viÖc b¸n cæ phiÕu ph¶i c«ng khai trong doanh nghiÖp còng nh­ trªn thÞ tr­êng, kiªn quyÕt kh«ng cæ phÇn hãa khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp; khÈn tr­¬ng thùc hiÖn chñ tr­¬ng thÝ ®iÓm c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ kinh doanh tµi chÝnh cña nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ chøc n¨ng ®¹i diÖn chñ së h÷u vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp. Sau 4 n¨m thùc hiÖn, NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®· ®­îc thay thÕ b»ng NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP ngµy 19/6/2002. Sau gÇn 3 n¨m thùc hiÖn, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn thay thÕ cho NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP. Bªn c¹nh ®ã, liªn quan ®Õn mét sè vÊn ®Ò vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc cã mét sè v¨n b¶n luËt quan träng nh­: LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc (söa ®æi) n¨m 2003, LuËt KÕ to¸n 2004, LuËt X©y dùng 2004, LuËt §Êt ®ai 2003 (söa ®æi) ®· ®­îc ban hµnh. Nh­ vËy, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn ë ViÖt Nam trong 15 n¨m qua ®· cã xu h­íng ph¸t triÓn râ rÖt lµ tõ thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè doanh nghiÖp quèc doanh ®Õn viÖc x¸c ®Þnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong viÖc ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. ViÖc thay ®æi chÝnh s¸ch nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ triÓn khai vµ nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc thu ®­îc tõ viÖc triÓn khai cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Khi cæ phÇn hãa ®· ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc th× chñ tr­¬ng nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn s©u réng vµ quyÕt liÖt trong viÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc. 2.1.2. Cæ phÇn hãa ®­îc thùc hiÖn tõ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá ®Õn cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, thËm chÝ rÊt lín Qua nghiªn cøu c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc, cã thÓ thÊy râ trong thêi gian qua viÖc cæ phÇn hãa míi chØ dõng l¹i ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« võa vµ nhá, ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, thËm chÝ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷. §iÒu nµy xuÊt ph¸t tõ c¸c lý do sau: + NhËn thøc cña nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn h¹n chÕ. Hä cho r»ng viÖc cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« nhá vµ võa kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn søc m¹nh cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. Nhµ n­íc vÉn n¾m gi÷ c¸c doanh nghiÖp lín, quan träng. + Khung ph¸p lý vÒ cæ phÇn hãa ch­a theo kÞp víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc míi chØ quy ®Þnh viÖc cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hoÆc bé phËn doanh nghiÖp ®¬n lÎ. + Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p. NhiÒu doanh nghiÖp nhµ nhµ n­íc ch­a cã nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng lîi Ých cã ®­îc tõ viÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp. Ngoµi ra, nhiÒu vÊn ®Ò nh­ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, xö lý tµi chÝnh hoÆc xö lý lao ®éng d«i d­... ®èi víi doanh nghiÖp lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt khã kh¨n vµ mÊt nhiÒu thêi gian. Do vËy, nÕu chØ triÓn khai cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« võa vµ nhá th× kh¶ n¨ng thµnh c«ng sÏ cao h¬n vµ thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kh¸c. Trong thêi gian qua mÆc dï ®· triÓn khai cæ phÇn hãa ®­îc hµng ngh×n doanh nghiÖp nhµ n­íc nh­ng do quy m« cña c¸c doanh nghiÖp cßn h¹n chÕ nªn thùc tÕ hiÖu qu¶ kh«ng cao. Sè l­îng vèn nhµ n­íc thu vÒ do b¸n phÇn vèn cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp cæ phÇn hãa kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn hãa trong thêi gian qua phÇn lín lµ ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ nªn viÖc thu hót c¸c cæ ®«ng tham gia mua cæ phÇn gÆp nhiÒu khã kh¨n. ThËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn hãa kh«ng b¸n ®­îc cæ phÇn. MÆt kh¸c, do yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh héi nhËp cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng doanh nghiÖp ViÖt Nam thùc sù ®ñ m¹nh, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao. NÕu theo c¸c chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa ®· cã tr­íc ®©y th× kh«ng thÓ h×nh thµnh bÊt kú doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. Tõ thùc tÕ nµy ®ßi hái §¶ng vµ Nhµ n­íc ph¶i nghiªn cøu vµ thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa cô thÓ lµ vÒ ®èi t­îng cæ phÇn hãa. NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 9 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng (khãa IX) vÒ mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng, th¸ng 2/2002 ®· chØ râ: "§Èy nhanh tiÕn ®é cæ phÇn hãa vµ më réng diÖn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn cæ phÇn hãa, kÓ c¶ mét sè tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc lín" [32]. Thùc hiÖn NghÞ quyÕt cña §¶ng, Thñ t­íng ®· cho phÐp cæ phÇn hãa mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc lín nh­ C«ng ty S÷a ViÖt Nam, Nhµ m¸y Thñy ®iÖn S«ng Hinh, C«ng ty ®iÖn lùc Kh¸nh Hßa. §Æc biÖt, Thñ t­íng ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 84/2005/Q§-TTg cho phÐp thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa ba tæng c«ng ty: Tæng c«ng ty XuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam - VINACONEX (Bé X©y dùng); Tæng c«ng ty §iÖn tö - Tin häc (Bé C«ng nghiÖp), Tæng c«ng ty Th­¬ng m¹i - X©y dùng (Bé Giao th«ng VËn t¶i) ®ång thêi Thñ t­íng ChÝnh phñ còng ®· cho phÐp Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, ng©n hµng quèc doanh ®Çu tiªn cña ViÖt Nam ®­îc phÐp tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa toµn bé ng©n hµng. Nh­ vËy, ®èi t­îng cæ phÇn hãa trong thêi gian qua ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. Tõ ®èi t­îng cæ phÇn hãa tr­íc ®©y lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« võa vµ nhá, ®Õn nay, cæ phÇn hãa ®· ®­îc thùc hiÖn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« lín, thËm chÝ lµ rÊt lín nh­ ®· ph©n tÝch nªu trªn. 2.1.3. Cæ phÇn hãa ®­îc thùc hiÖn tõ viÖc b¸n cæ phÇn néi bé (cæ phÇn hãa khÐp kÝn) nay ®­îc chuyÓn sang b¸n cæ phÇn c«ng khai hoÆc th«ng qua niªm yÕt Trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa nh­ NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 7/5/1996, NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998; NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP ngµy 19/6/2002 vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc, cæ phÇn hãa ®Òu ®­îc thùc hiÖn theo h×nh thøc khÐp kÝn t¹i doanh nghiÖp. §iÒu nµy cã nghÜa lµ cæ phÇn b¸n ra cña doanh nghiÖp chØ b¸n trong néi bé cña doanh nghiÖp nghÜa lµ b¸n cho nh÷ng ng­êi qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp, kh«ng cã bÊt kú cæ phÇn nµo ®­îc b¸n ra bªn ngoµi. §iÒu nµy lµ kh«ng phï hîp víi môc tiªu cña cæ phÇn hãa. §ã lµ ®a d¹ng hãa së h÷u cña doanh nghiÖp th«ng qua viÖc thu hót vèn cña c«ng chóng ®ång thêi còng thu hót ®­îc sù tham gia cña c¸c cæ ®«ng cã n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Lý do cña viÖc cæ phÇn hãa khÐp kÝn nµy cã thÓ x¸c ®Þnh nh­ sau: + Nh÷ng nhµ qu¶n lý hiÖn t¹i ë doanh nghiÖp lo ng¹i r»ng khi cã sù tham gia cña c¸c cæ ®«ng bªn ngoµi doanh nghiÖp sÏ phøc t¹p trong c«ng t¸c qu¶n lý, ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng b×nh th­êng cña doanh nghiÖp. + Sù h×nh thµnh c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian nh­ c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty t­ vÊn trong thêi gian qua ë ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ph¶i tù lµm tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c cæ phÇn hãa trong ®ã cã viÖc tæ chøc b¸n cæ phÇn. + C¸c trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ch­a ®­îc h×nh thµnh ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua còng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn viÖc b¸n cæ phÇn cña doanh nghiÖp. NÕu muèn b¸n ra ngoµi, hä kh«ng biÕt tæ chøc b¸n ë ®©u, c¬ chÕ b¸n thÕ nµo? Do ®ã, tèt nhÊt ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ b¸n ngay t¹i doanh nghiÖp, võa tiÕt kiÖm thêi gian võa tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ. + Trong thêi gian nµy, c«ng chóng cßn do dù vÒ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c cæ phÇn hãa doanh nghiÖp vµ lîi Ých cña hä thu ®­îc tõ viÖc mua cæ phÇn. Do vËy, trong tr­êng hîp b¸n cæ phÇn ra ngoµi doanh nghiÖp thËm chÝ kh«ng cã ng­êi mua. ViÖc b¸n cæ phÇn trong néi bé doanh nghiÖp hay nãi c¸ch kh¸c lµ cæ phÇn hãa khÐp kÝn lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm c¶n trë tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa. Mét sè nh­îc ®iÓm cña viÖc cæ phÇn hãa néi bé doanh nghiÖp cã thÓ nhËn thÊy nh­ sau: + ViÖc b¸n cæ phÇn trong néi bé doanh nghiÖp kh«ng gióp cho doanh nghiÖp thu hót c¸c cæ ®«ng cã n¨ng lùc tµi chÝnh, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng qu¶n lý tham gia ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. NÕu nh÷ng ng­êi qu¶n lý vµ lao ®éng trong doanh nghiÖp mua toµn bé cæ phÇn ph¸t hµnh cña doanh nghiÖp th× viÖc cæ phÇn hãa chØ lµ h×nh thøc. Cã ng­êi cßn gäi lµ cæ phÇn hãa trong tr­êng hîp nµy lµ "b×nh míi - r­îu cò". NÕu cæ phÇn hãa ®­îc thùc hiÖn nh­ vËy th× doanh nghiÖp sÏ kh«ng thÓ cã ®­îc sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ chÊt trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. + Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña nh÷ng ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp rÊt h¹n chÕ. Hä kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ngay phÇn gi¸ trÞ thùc tÕ mµ hä ®· ®¨ng ký mua. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc sau khi cæ phÇn hãa cßn ®Ó l¹i mét sè l­îng lín cæ phÇn ch­a ph¸t hµnh ®­îc chØ v× nh÷ng ng­êi trong néi bé doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng mua mÆc dï ®· cã cam kÕt. + Cæ phÇn hãa khÐp kÝn lµm gi¶m tÝnh thanh kho¶n cña cæ phiÕu vµ kh«ng gãp phÇn thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. NhËn thøc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm vµ h¹n chÕ cña viÖc cæ phÇn hãa khÐp kÝn, NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø 9 Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng (khãa IX) vÒ mét sè chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p lín nh»m thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng, th¸ng 2/2002 ®· chØ râ: "ViÖc mua b¸n cæ phiÕu ph¶i c«ng khai trªn thÞ tr­êng, kh¾c phôc t×nh tr¹ng cæ phÇn hãa khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp" [32]. §Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ phï hîp víi yªu cÇu c«ng t¸c cæ phÇn hãa, ®Æc biÖt lµ h¹n chÕ cña viÖc cæ phÇn hãa khÐp kÝn, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh CTCP thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP. NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ®· quy ®Þnh râ viÖc b¸n cæ phÇn ph¸t hµnh cña doanh nghiÖp ph¶i th«ng qua tæ chøc tµi chÝnh trung gian (nÕu gi¸ trÞ b¸n tõ 1 tû ®ång ®Õn d­íi 10 tû ®ång) vµ b¸n t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (nÕu gi¸ trÞ cæ phÇn b¸n trªn 10 tû ®ång). Nh­ vËy, theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh nµy th× viÖc b¸n cæ phÇn trong néi bé doanh nghiÖp ®· hoµn toµn bÞ xãa bá. 2.1.4. Cæ phÇn hãa ®­îc thùc hiÖn tõ viÖc Ên ®Þnh gi¸ b¸n cæ phÇn nay ®­îc chuyÓn sang c¬ chÕ b¸n ®Êu gi¸ cæ phÇn th«ng qua tæ chøc tµi chÝnh trung gian Theo c¸c quy ®Þnh tr­íc ®©y vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc, gi¸ cña cæ phÇn ph¸t hµnh ®­îc thùc hiÖn theo c¬ chÕ Ên ®Þnh gi¸. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gi¸ sÏ kh«ng thay ®æi trong suèt qu¸ tr×nh chµo b¸n. Ng­êi mua chØ tiÕn hµnh ®¨ng ký sè l­îng cæ phÇn cÇn mua mµ kh«ng cÇn quan t©m ®Õn gi¸ cña cæ phiÕu. Tr­íc khi NghÞ ®Þnh 187/2004/CP-N§ ra ®êi th× gi¸ cæ phiÕu ®­îc Ên ®Þnh gi¸ trªn mçi cæ phiÕu. Së dÜ viÖc Ên ®Þnh gi¸ cæ phÇn ®­îc thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi tr­íc ®©y lµ do sù quan t©m cña c«ng chóng ®Õn viÖc mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn hãa cßn h¹n chÕ v× hä ch­a n¾m ®­îc hiÖu qu¶ do cæ phÇn hãa ®em l¹i. MÆt kh¸c, viÖc Ên ®Þnh mÖnh gi¸ cæ phÇn gióp cho viÖc cæ phÇn hãa ®­îc diÔn ra nhanh chãng vµ thñ tôc ®¬n gi¶n. Ng­êi mua cæ phÇn chØ cÇn ®¨ng ký sè l­îng cæ phÇn mua vµ ®èi chiÕu víi gi¸ cæ phÇn sÏ x¸c ®Þnh ®­îc ngay tæng gi¸ trÞ mµ ng­êi ®ã ph¶i tr¶ cho c«ng ty. Cïng víi viÖc n©ng cao nhËn thøc vÒ hiÖu qu¶ thu ®­îc tõ viÖc mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa, nhiÒu nhµ ®Çu t­ lµ tæ chøc vµ c¸ nh©n ®æ x« vµo viÖc t×m kiÕm c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao ®Ó mua cæ phÇn. Tõ thùc tÕ nµy dÉn ®Õn viÖc Ên ®Þnh gi¸ cæ phÇn b¸n ra bªn ngoµi lµ kh«ng cßn phï hîp vµ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña nhµ n­íc vµ cña chÝnh doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ®· xãa bá c¬ chÕ b¸n cæ phÇn theo gi¸ sµn cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. Toµn bé cæ phÇn ph¸t hµnh lÇn ®Çu ph¶i b¸n theo gi¸ trÞ tr­êng x¸c ®Þnh th«ng qua ®Êu gi¸. Gi¸ ®Êu gi¸ lµ gi¸ ®Êu gi¸ trung b×nh cña c¸c phiªn ®Êu gi¸. Trong thêi gian qua, th«ng qua h×nh thøc b¸n ®Êu gi¸ cæ phÇn ph¸t hµnh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn hãa, nhµ n­íc ®· thu vÒ ®­îc nhiÒu vèn phôc vô cho c¸c nhu cÇu ®Çu t­ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc. Mét sè doanh nghiÖp ®· thµnh c«ng trong viÖc b¸n cæ phÇn th«ng qua ®Êu gi¸ t¹i trung t©m giao dÞch chøng kho¸n nh­ C«ng ty S÷a ViÖt Nam - VINAMILK, Nhµ m¸y Thñy ®iÖn S«ng Hinh, C«ng ty §iÖn lùc Kh¸nh Hßa... Tãm l¹i, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ ph¸p luËt cña nhµ n­íc vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc trong thêi gian qua ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n tïy theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña tõng thêi kú. Môc tiªu lµ huy ®éng vèn, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi lao ®éng tham gia ®ãng gãp ý kiÕn vµo c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp, t¹o ®éng lùc bªn trong, thay ®æi ph­¬ng thøc qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Ph­¬ng ch©m chØ ®¹o cña §¶ng lµ ®Èy m¹nh vµ më réng diÖn cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc; ®èi t­îng b¸n cæ phÇn bao gåm mäi c¸ nh©n trong vµ ngoµi doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc vµ ph¸p nh©n kh¸c ®Ó huy ®éng vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, kh«ng cæ phÇn hãa khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp; chó träng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp cã së h÷u cæ phÇn. Gi¸ trÞ tµi s¶n doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc hiÖn cæ phÇn hãa, trong ®ã cã gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt lµ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh. 2.2. Thùc tr¹ng triÓn khai cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty VINACONEX trùc thuéc Bé X©y dùng 2.2.1. ThÝ ®iÓm cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty VINACONEX Là đơn vị được Thủ tướng ChÝnh phủ lựa chọn thÝ điểm cổ phần hãa theo QuyÕt ®Þnh sè 84/2004/Q§-TTg, VINACONEX ®· khÈn tr­¬ng triÓn khai nghiªn cøu vµ x©y dùng §Ò ¸n thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty tr×nh Bé X©y dùng vµ Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Hiện nay, VINACONEX là một trong c¸c doanh nghiệp mạnh của Bộ X©y dùng, hoạt động đa doanh đa ngành, thị trường hoạt động réng trong và ngoài nước, kinh doanh cã hiệu quả và cã nhiều đơn vị thành viªn ®· chuyển đổi sang m« h×nh c«ng ty cổ phần. Nhịp độ tăng trưởng của VINACONEX trong c¸c năm từ 1996 đến năm 2002 đ· cã những tiến bộ ®¸ng kÓ thể hiện qua c¸c chØ tiªu tµi chÝnh nh­: tổng doanh thu năm 2002 đạt 2.257 tỷ đồng tăng 3,55 lần so với năm 1996; lîi nhuËn trước thuế đạt 41,31 tỷ đồng tăng 1,3 lần; nộp ng©n s¸ch nhà nước 117,9 tỷ đồng tăng 2,08 lần; đầu tư ph¸t triển đạt 852,6 tỷ đồng tăng 13,25 lần. Đặc biệt trong năm 2003, do cã sự tăng trưởng đột biến về doanh thu và lợi nhuận thu được từ đầu tư trong lĩnh vực kinh doanh ph¸t triển nhà, tổng doanh thu của VINACONEX đạt 3.746 tỷ đồng tăng 5,9 lần, l·i trước thuế tăng 13,6 lần, nộp ng©n s¸ch nhà nước tăng 2,8 lần, đầu tư ph¸t triển tăng 21,5 lần so với năm 1996. Đến nay, VINACONEX đ· thực hiện cổ phần hãa được 28 doanh nghiệp thµnh viªn và đạt được những thành c«ng nhất định trªn c¸c chØ tiªu kinh tế: doanh thu, lợi nhuận và nộp ng©n s¸ch tăng nhiều so với trước. Theo đã việc cổ phần hãa sẽ gãp phần n©ng cao hiệu quả, sức cạnh tranh của doanh nghiệp; tạo ra loại h×nh doanh nghiệp cã nhiều chủ sở hữu, trong đã cã sù tham gia cña người lao động trong doanh nghiÖp; tạo động lực và cơ chế quản lý năng động cho doanh nghiệp để sử dụng cã hiệu quả vốn, tài sản của doanh nghiệp. Trong thời gian sắp tới, mục tiªu của VINACONEX là chuyển đổi m« h×nh Tổng C«ng ty hiÖn nay thành một tæ hîp kinh tế đa sở hữu, đa doanh hoạt động theo m« h×nh c«ng ty mẹ - c«ng ty con để tiếp tục ph¸t triển và trở thành một trong những doanh nghiÖp hàng đầu của Việt Nam, hoạt động cã hiệu quả, tăng trưởng bền vững, ®¶m b¶o hµi hßa gi÷a lîi Ých kinh tÕ vµ lîi Ých x· héi, gãp phÇn ph¸t triển cña đất nước. Việc cổ phần hãa sẽ gióp cho VINACONEX đổi mới được cơ chế quản lý và phương thức hoạt động nhằm tạo ra một m« h×nh tổ chức hoạt động đa dạng, năng động và hiệu quả, ph¸t huy nội lực và vai trß làm chủ thực sự của người lao động và sức mạnh của c¸c cæ ®«ng. Bªn cạnh đã thu hót và sử dụng cã hiệu quả c¸c nguồn lực kh¸c trong và ngoài nước nhằm tạo bước chuyển biến cơ bản về năng lực sản xuất kinh doanh, ®¸p ứng nhu cầu về vốn cho chiến lược ph¸t triển và tạo nªn sức cạnh tranh trªn thị trường Việt Nam và nước ngoài. Hơn nữa, xuất ph¸t từ chÝnh yªu cầu ph¸t triển của Tổng C«ng ty trong việc đổi mới h×nh thức sở hữu, phương thức quản lý, cơ cấu tổ chức nhằm phï hợp với tÝnh đa doanh, đa ngành của VINACONEX. Nhận thức được tầm quan trọng của qu¸ tr×nh đổi mới và sắp xếp lại doanh nghiệp đồng thời để thực hiện ®óng chủ trương, đường lối và chÝnh s¸ch của Đảng và nhà nước đối với việc sắp xếp lại cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, VINACONEX tiến hành x©y dựng Đề ¸n thÝ điểm cổ phần hãa Tổng C«ng ty tr×nh Thủ tướng ChÝnh phủ làm cơ sở ph¸p lý cho việc thực hiện cổ phần hãa và cho mọi hoạt động của VINACONEX khi chuyển sang hoạt động theo m« h×nh cổ phần theo Luật Doanh nghiệp. Tiến tr×nh cổ phần hãa của VINACONEX được thực hiện theo ®óng c¸c qui định của ChÝnh phủ và ph¸p luật bao gồm việc n¾m b¾t được tinh thần væ nội dung của Nghị quyết Trung ương III væ Nghị quyết Trung ­¬ng khãa IX; đảm bảo ổn định sản xuất kinh doanh, tăng trưởng væ ph¸t triển với nhịp độ cao, bền vững; đảm bảo lợi Ých của c¸c cæ ®«ng vµ tu©n thủ c¸c qui định liªn quan của ph¸p luật, đảm bảo d©n chủ, c«ng khai trong qu¸ tr×nh thực hiện cổ phần hãa Tổng C«ng ty. 2.2.2. Thùc tr¹ng cña VINACONEX tr­íc cæ phÇn hãa TiÒn th©n cña VINACONEX lµ C«ng ty dÞch vô vµ x©y dùng n­íc ngoµi trùc thuéc Bé X©y dùng ®­îc thµnh lËp ngµy 27 th¸ng 9 n¨m 1988 theo QuyÕt ®Þnh sè 1118 BXD/TCL§ cña Bé tr­ëng Bé X©y dùng. Do yªu cÇu më réng quy m« vµ ho¹t ®éng cña Tæng c«ng ty, ngµy 10 th¸ng 8 n¨m 1991, Bé tr­ëng Bé X©y dùng ®· ra QuyÕt ®Þnh sè 432 BXD/TCL§ vÒ viÖc chuyÓn C«ng ty dÞch vô vµ x©y dùng n­íc ngoµi thµnh Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam - VINACONEX ho¹t ®éng trong lÜnh vùc x©y dùng, xuÊt khÈu lao ®éng, x©y l¾p vµ xuÊt nhËp khÈu. Th¸ng 11 n¨m 1995, Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam - VINACONEX ®­îc ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh trë thµnh mét tæng c«ng ty nhµ n­íc (tæng c«ng ty 90) víi nhiÒu thµnh viªn míi lµ c¸c c«ng ty trùc thuéc Bé X©y dùng tr­íc ®©y. Tõ ®._.c biÖt lµ c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc quy m« lín. Sù thµnh c«ng trong viÖc thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty ®Çu tiªn sÏ t¹o tiÒn ®Ò quan träng trong viÖc tiÕp tôc triÓn khai cæ phÇn hãa tiÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc kh¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. ViÖc hoµn tÊt c¸c thñ tôc cæ phÇn hãa ®Ó chuyÓn tæng c«ng ty nhµ n­íc sang m« h×nh cæ phÇn chØ lµ b­íc ®i ®Çu tiªn. §iÒu quan träng tiÕp theo ®Ó dÉn ®Õn thµnh c«ng cña cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa ho¹t ®éng nh­ thÕ nµo? §ã lµ viÖc vËn hµnh m« h×nh ho¹t ®éng míi, mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè trong m« h×nh, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ®iÒu hµnh; c¬ chÕ kiÓm tra gi¸m s¸t tµi chÝnh th«ng qua kiÓm to¸n, minh b¹ch hãa th«ng tin, c«ng khai ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, b¶o vÖ quyÒn lîi cæ ®«ng ®Æc biÖt lµ c¸c cæ ®«ng thiÓu sè, t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña cæ phiÕu … lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc nghiªn cøu vµ bæ sung vµo c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh. Cæ phÇn hãa thùc chÊt kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ chuyÓn mét doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn mµ cæ phÇn hãa cßn nh»m t¹o ra mét doanh nghiÖp thùc sù thÝch nghi ®­îc víi c¸c yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cã tÝnh c¹nh tranh cao. Qua thùc tiÔn triÓn khai c«ng t¸c cæ phÇn hãa t¹i Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam - VINACONEX vµ víi suy nghÜ nªu trªn, t¸c gi¶ m¹nh d¹n nªu mét sè ®Ò xuÊt trong viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc trªn hai gãc ®é sau: 3.3.1. Hoµn thiÖn ph¸p luËt cho qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc a) Nhµ n­íc cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ ph­¬ng thøc cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc Do tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ mét tËp hîp hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp vµ phô thuéc gåm nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau nªn qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa rÊt phøc t¹p tõ c¬ quan tæng c«ng ty ®Õn c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. ViÖc x¸c ®Þnh ph­¬ng thøc cæ phÇn hãa ®óng ®¾n sÏ gióp cho viÖc triÓn khai cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc dÔ dµng h¬n. Tõ thùc tiÔn cho thÊy, nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ph­¬ng thøc cæ phÇn hãa th× viÖc triÓn khai cæ phÇn hãa sÏ rÊt lóng tóng thËm chÝ ®i vµo bÕ t¾c. b) CÇn cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña tæng c«ng ty khi cæ phÇn hãa MÆc dï, NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 ChÝnh phñ vÒ chuyÓn c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· cã quy ®Þnh vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, chñ yÕu lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¬n lÎ hoÆc bé phËn doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn hãa. Tuy nhiªn, ch­a cã bÊt kú quy ®Þnh nµo vÒ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña tæng c«ng ty khi cæ phÇn hãa. Do vËy, c¸c tæng c«ng ty khi tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Òu rÊt lóng tóng khi lùa chän ph­¬ng ph¸p ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Nªn ch¨ng, ®Ó gióp ®ì c¸c tæng c«ng ty khi cæ phÇn hãa gi¶i quyÕt khã kh¨n nµy, Bé Tµi chÝnh cÇn cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®èi víi tõng tæng c«ng ty cã ®Æc thï cô thÓ. Trªn c¬ së ®ã, c¸c tæng c«ng ty cã thÓ chñ ®éng lùa chän ®Ó ¸p dông kh«ng phô thuéc vµo sù chÊp thuËn hoÆc ®ång ý cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÒ viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp. c) CÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu khi tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp MÆc dï NghÞ ®Þnh sè 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 vÒ chuyÓn c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· quy ®Þnh vÒ gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh trong ®ã cã gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu nµy sÏ ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. ViÖc x¸c ®Þnh kh«ng ®óng hoÆc kh«ng chÝnh x¸c gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu sÏ dÉn ®Õn viÖc g©y thiÖt h¹i cho lîi Ých cña nhµ n­íc vµ cña c¸c cæ ®«ng tham gia mua cæ phÇn cña tæng c«ng ty cæ phÇn hãa khi ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i bá quy ®Þnh vÒ viÖc ®­a toµn bé gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cña tæng c«ng ty vµo gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp. Quy ®Þnh nµy lµ kh«ng hîp lý vµ kh«ng b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng thËm chÝ t¹o ra g¸nh nÆng cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, cæ phÇn hãa cña tæng c«ng ty thuéc së h÷u cña nhiÒu ®ång chñ së h÷u trong ®ã cã nh÷ng ng­êi lao ®éng cña tæng c«ng ty. Do vËy, khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu ph¸p luËt cÇn cã quy ®Þnh c¬ chÕ x¸c ®Þnh tû lÖ mµ nhµ n­íc ®­îc h­ëng trong gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu. PhÇn nµy, nhµ n­íc ®­îc quyÒn ®­a vµo trong phÇn vèn nhµ n­íc. PhÇn gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cÇn cho c¬ chÕ chia cho c¸c ®ång së h÷u kh¸c. PhÇn nµy cã thÓ ®­îc phÐp chuyÓn ®æi thµnh cæ phÇn trong c«ng ty cæ phÇn. MÆt kh¸c, ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cña tæng c«ng ty khi cæ phÇn hãa, cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cña doanh nghiÖp. d) X¸c ®Þnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt Theo quy ®Þnh cña LuËt §Êt ®ai n¨m 2003 vµ theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 187/2005/N§-CP ngµy ngµy 16/11/2004 vÒ chuyÓn c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn th× gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt sÏ ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc khi x¸c ®Þnh phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ nhiÒu tæng c«ng ty ®­îc nhµ n­íc giao ®Êt ®Ó x©y dùng nhµ ®Ó b¸n hoÆc cho thuª, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó chuyÓn nh­îng hoÆc cho thuª. S¶n phÈm x©y dùng hoµn thµnh ®­îc doanh nghiÖp chuyÓn nh­îng cho c¸c ®èi t­îng kh¸c. Sau khi chuyÓn nh­îng th× gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®ã kh«ng cßn thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp n÷a. Do vËy, kh«ng thÓ tÝnh phÇn ®Êt ®­îc giao nµy vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp. Do vËy, cÇn ph¶i söa ®æi quy ®Þnh cña kho¶n 2, §iÒu 19, NghÞ ®Þnh sè 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 vÒ chuyÓn c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Theo ®ã, ®èi víi diÖn tÝch ®Êt nhµ n­íc ®· giao cho doanh nghiÖp x©y dùng nhµ ®Ó b¸n hoÆc cho thuª; x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng ®Ó chuyÓn nh­îng hoÆc cho thuª th× kh«ng ph¶i tÝnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. Trong tr­êng hîp kh«ng ®­a vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp, nÕu doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn theo ®óng môc ®Ých cña dù ¸n th× nhµ n­íc cã thÓ thu håi vµ giao cho doanh nghiÖp kh¸c thùc hiÖn. e) §Ò nghÞ bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ xö lý tµi chÝnh cña doanh nghiÖp khi chuyÓn ®æi ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp g¾n liÒn víi viÖc xö lý tµi chÝnh t¹i doanh nghiÖp. Do yªu cÇu ph¸t triÓn vµ víi ph¹m vi ho¹t ®éng réng ®ång thêi thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®­îc nhµ n­íc giao, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, tæng c«ng ty vµ mét sè doanh nghiÖp thµnh viªn cña tæng c«ng ty ®· kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, xuÊt hiÖn mét sè kho¶n tµi chÝnh cÇn ph¶i xö lý nh­ng doanh nghiÖp kh«ng cã nguån ®Ó xö lý. §Ò nghÞ bæ sung quy ®Þnh cho phÐp khi xö lý tµi chÝnh ®­îc hßa lç cña mét sè ®¬n vÞ thµnh viªn vµo lîi nhuËn chung cña tæng c«ng ty. Cã nh­ vËy, míi cã thÓ ®Èy nhanh vµ hoµn thµnh ®­îc c«ng t¸c xö lý tµi chÝnh, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cña tæng c«ng ty khi cæ phÇn hãa vµ tiÕn tíi hoµn thµnh c«ng t¸c cæ phÇn hãa toµn tæng c«ng ty. f) §Ò nghÞ bæ sung c¸c quy ®Þnh cô thÓ trong LuËt Doanh nghiÖp quy ®Þnh vÒ m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con MÆc dï, tæng c«ng ty ®· lùa chän m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµm m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña m×nh sau cæ phÇn hãa nh­ng m« h×nh nµy cßn míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam, ch­a ®­îc kiÓm nghiÖm qua thùc tiÔn. Mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc lùa chän thÝ ®iÓm ho¹t ®éng theo m« h×nh nµy cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng, x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt. §iÒu nµy sÏ t¹o khã kh¨n cho c¸c tæng c«ng ty trong qu¸ tr×nh lùa chän m« h×nh ho¹t ®éng. Do vËy, cÇn ph¶i bæ sung quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ m« h×nh ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa. Cô thÓ lµ m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con. M« h×nh nµy hiÖn nay ®· ®­îc ®­a vµo dù th¶o LuËt Doanh nghiÖp thèng nhÊt. Tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh nµy cßn chung chung vµ ®Õn nay, LuËt Doanh nghiÖp nµy vÉn ch­a ®­îc ban hµnh. g) §Ò nghÞ bæ sung quy ®Þnh cho phÐp tæng c«ng ty thùc hiÖn cæ phÇn hãa ®­îc linh ho¹t trong viÖc quyÕt ®Þnh ph­¬ng ¸n b¸n cæ phÇn ph¸t hµnh ra bªn ngoµi t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n th«ng qua tæ chøc t­ vÊn trung gian Theo ®Ò ¸n ®­îc phª duyÖt, tæng c«ng ty thùc hiÖn cæ phÇn hãa sÏ ph¸t hµnh ra bªn ngoµi mét sè l­îng cæ phÇn cã gi¸ trÞ lín, thËm chÝ rÊt lín. C¨n cø t×nh h×nh thùc tÕ hiÖn nay, tæng c«ng ty cã thÓ quyÕt ®Þnh b¸n cæ phÇn theo mét trong hai ph­¬ng ¸n sau: Ph­¬ng ¸n 1: B¸n mét lÇn toµn bé mét lÇn sè cæ phÇn ph¸t hµnh Trong tr­êng hîp nµy, nÕu kh«ng b¸n hÕt sè cæ phÇn ph¸t hµnh nµy th× ®Ò nghÞ cho phÐp tæng c«ng ty ®­îc tiÕn hµnh ®¹i héi cæ ®«ng ngay vµ hoµn tÊt thñ tôc ®¨ng ký ho¹t ®éng cho doanh nghiÖp. PhÇn cßn l¹i sÏ ®­îc b¸n tiÕp nh­ng tèi ®a kh«ng qu¸ 1 n¨m kÓ tõ ngµy b¸n cæ phÇn lÇn 1. Ph­¬ng ¸n 2: B¸n cæ phÇn thµnh hai ®ît - §ît 1: sau khi hoµn thµnh b¸n ®ît 1, tæng c«ng ty sÏ tiÕn hµnh ®¹i héi cæ ®«ng vµ ®¨ng ký ho¹t ®éng ngay cho tæng c«ng ty cæ phÇn. - §ît 2: B¸n sè cæ phÇn cßn l¹i trong thêi h¹n tèi ®a kh«ng qu¸ 1 n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm b¸n cæ phÇn lÇn 1. Trong lÇn b¸n nµy, cho phÐp doanh nghiÖp ®­îc b¸n cæ phÇn ra thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ngoµi. KiÕn nghÞ nªu trªn xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn lµ viÖc b¸n cæ phÇn cña doanh nghiÖp hiÖn nay rÊt khã kh¨n v× ChÝnh phñ t¨ng c­êng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cho c¸c dù ¸n ®ång thêi c¸c doanh nghiÖp còng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cña doanh nghiÖp. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t­ dù kiÕn mua cæ phÇn cña tæng c«ng ty cæ phÇn hãa sÏ bÞ ph©n t¸n. MÆt kh¸c, víi ph­¬ng thøc nh­ trªn th× gi¸ cæ phÇn sÏ t¨ng h¬n so víi nÕu b¸n cæ phÇn mét lÇn. §iÒu ®ã sÏ lµm t¨ng lîi Ých cña nhµ n­íc (thu ®­îc sè tiÒn chªnh lÖch do b¸n ®Êu gi¸ cæ phÇn nhiÒu h¬n). h) §Ò nghÞ söa ®æi quy ®Þnh vÒ b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp Theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 187/2004/N§-CP ngµy 16/11/2004 vÒ chuyÓn c«ng ty nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng møc ­u ®·i khi mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa víi gi¸ gi¶m 40% so víi gi¸ ®Êu gi¸ b×nh qu©n. Theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc tr­íc ®©y th× ng­êi lao ®éng ®­îc quyÒn mua cæ phÇn b»ng 70% mÖnh gi¸ cæ phÇn. Nh­ vËy, quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP lµ mét b­íc lïi, kh«ng cã t¸c dông khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tham gia mua cæ phÇn cña doanh nghiÖp. §Ò nghÞ söa ®æi quy ®Þnh nªu trªn b»ng viÖc cho phÐp nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong doanh nghiÖp ®­îc mua cæ phÇn víi gi¸ mua b»ng mÖnh gi¸ cæ phiÕu. Sè cæ phÇn tèi ®a mµ mçi ng­êi lao ®éng ®­îc mua sÏ ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ theo thêi gian c«ng t¸c t¹i doanh nghiÖp. Ngoµi sè cæ phÇn ®­îc mua ­u ®·i th× ng­êi lao ®éng ®­îc mua cæ phÇn víi gi¸ ®Êu gi¸ b×nh qu©n. §Ò nghÞ cã c¬ chÕ b¸n cæ phÇn ­u ®·i thªm cho ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý chñ chèt cña doanh nghiÖp nh»m thu hót vµ duy tr× Ban l·nh ®¹o cã n¨ng lùc, g¾n kÕt hä l©u dµi víi doanh nghiÖp, gióp c¸c nhµ ®Çu t­ bªn ngoµi yªn t©m khi nh÷ng ng­êi qu¶n lý doanh nghiÖp n¾m gi÷ cæ phÇn trong doanh nghiÖp. i) §Ò nghÞ bæ sung quy ®Þnh vÒ b¸n cæ phÇn cho cæ ®«ng chiÕn l­îc §Ó ®¶m b¶o thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa, ®Æc biÖt lµ gióp cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa th× viÖc kªu gäi vµ thu hót c¸c cæ ®«ng chiÕn l­îc ®ãng vai trß v« cïng quan träng. Tuy nhiªn, NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP chØ cho phÐp cæ ®«ng chiÕn l­îc lµ c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc. Nh­ vËy, v« h×nh chung ®· lo¹i bá c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ph¶i lµ cæ ®«ng chiÕn l­îc cña tæng c«ng ty. C¸c doanh nghiÖp ®Òu h­íng ®Õn nh÷ng nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc n­íc ngoµi, cã tiÒm lùc kinh tÕ nh»m môc tiªu chÝnh lµ thu hót vèn cã hiÖu qu¶, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, c«ng nghÖ, c¶i thiÖn ®¸ng kÓ n¨ng suÊt lao ®éng... chø kh«ng t×m c¸ch xÐ lÎ cæ phÇn ®Þnh b¸n cho c¸c cæ ®«ng nhá. MÆc dï còng cã ý kiÕn e ng¹i nÕu ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ lín trµn vµo, hä sÏ khèng chÕ, chi phèi hoÆc can thiÖp s©u vµo kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, qua kinh nghiÖm cña mét sè n­íc, viÖc b¸n cæ phÇn cho ng­êi n­íc ngoµi cho thÊy: c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi Ýt quan t©m tíi quyÒn qu¶n lý, ®iÒu hµnh c«ng ty mµ quan t©m nhiÒu ®Õn lîi nhuËn vµ sù t¨ng gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty. KÕt qu¶ quan träng nhÊt lµ ho¹t ®éng kinh doanh do doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh, gi¸ trÞ cæ phÇn cña doanh nghiÖp t¨ng m¹nh nhê ¶nh h­ëng cña ®Çu t­ tõ c¸c cæ ®«ng næi tiÕng vµ cã tiÒm n¨ng, søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp t¨ng ®¸ng kÓ v.v... Do vËy, ®Ò nghÞ bæ sung c¸c quy ®Þnh cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ trë thµnh nhµ ®Çu t­ chiÕn l­îc cña doanh nghiÖp khi cæ phÇn hãa. Tuy nhiªn, cÇn cã quy ®Þnh h¹n chÕ sè l­îng cæ phÇn tèi ®a mµ mçi cæ ®«ng chiÕn l­îc n­íc ngoµi ®­îc mua. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng nªn söa ®æi quy ®Þnh yªu cÇu tæng c«ng ty khi x©y dùng ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa ph¶i tr×nh danh s¸ch cæ ®«ng chiÕn l­îc lªn c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt cïng víi phª duyÖt ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa. Nhµ n­íc chØ nªn ®­a ra tiªu chÝ x¸c ®Þnh cæ ®«ng chiÕn l­îc vµ sè l­îng cæ phÇn tèi ®a mµ c¸c cæ ®«ng chiÕn l­îc ®­îc mua. C¸c vÊn ®Ò kh¸c nh­ t×m kiÕm cæ ®«ng chiÕn l­îc, mêi cæ ®«ng chiÕn l­îc tham gia mua cæ phÇn nªn giao cho doanh nghiÖp tù thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc nhµ n­íc. k) Söa ®æi c¸c quy ®Þnh vÒ b¸n cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi Nhµ n­íc kh«ng nªn h¹n chÕ viÖc b¸n cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ë møc 30% vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn nh­ hiÖn nay. Nhµ n­íc cÇn ph©n lo¹i nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc nhµ n­íc ph¶i n¾m gi÷ cæ phÇn hoÆc h¹n chÕ sù tham gia mua cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, nhµ n­íc kh«ng h¹n chÕ viÖc b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thËm chÝ cã thÓ b¸n toµn bé cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Th«ng qua viÖc tham gia mua cæ phÇn, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ tham gia qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, ®em kinh nghiÖm qu¶n lý, ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Tõ ®ã, kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §èi víi c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc cæ phÇn hãa nÕu kh«ng thuéc nh÷ng ngµnh nghÒ nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷ cæ phÇn hoÆc h¹n chÕ sù tham gia mua cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th× nªn cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc mua tèi ®a 49% tæng sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp. m) §Ò nghÞ cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ viÖc qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa Trong c¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ cña c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa, nhµ n­íc sÏ chiÕm mét tû lÖ vèn nhÊt ®Þnh. §Ó qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp, ChÝnh phñ ph¶i cö mét c¬ quan qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, hiÖn nay, ChÝnh phñ vÉn ch­a x¸c ®Þnh râ c¬ quan nµo lµ c¬ quan qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa. Theo quy ®Þnh hiÖn nay, bé chñ qu¶n lµ c¬ quan qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i c¸c c«ng ty ®éc lËp trùc thuéc bé cæ phÇn hãa. MÆc dï t¹i thêi ®iÓm nµy, Tæng c«ng ty §Çu t­ vµ Kinh doanh vèn nhµ n­íc ®· ®­îc thµnh lËp nh­ng ®èi t­îng qu¶n lý vèn cña tæng c«ng ty nµy kh«ng bao gåm viÖc qu¶n lý phÇn vèn nhµ n­íc t¹i c¸c tæng c«ng ty ®­îc thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa. ViÖc ch­a x¸c ®Þnh râ c¬ quan nµo tiÕn hµnh cæ phÇn hãa, quyÒn vµ nghÜa vô cña c¬ quan nµy trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i tæng c«ng ty... ®ang t¹o ra nhiÒu khã kh¨n cho c¸c tæng c«ng ty trong viÖc x©y dùng ®iÒu lÖ, m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa, mèi quan hÖ víi c¸c c¬ quan cã liªn quan trong ®ã cã c¬ quan qu¶n lý vèn cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. VÒ néi dung, ®Ò nghÞ bæ sung vµ cã h­íng dÉn cô thÓ vÒ viÖc qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa, mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý vèn nhµ n­íc vµ tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa... Tõ ®ã, t¹o quyÒn chñ ®éng cho doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tr¸nh mäi sù can thiÖp qu¸ møc hoÆc qu¸ s©u cña c¬ quan qu¶n lý vèn vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. VÒ c¬ quan qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i c¸c tæng c«ng ty ®­îc cæ phÇn hãa, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cÇn tæ chøc c¸c h×nh thøc ñy ban, héi ®ång trong ®ã cã c¸c chuyªn gia, nhµ qu¶n lý tõ bªn ngoµi, hä lµ nh÷ng ng­êi cã kinh nghiÖm, c«ng t©m ®­îc ChÝnh phñ lùa chän ®Ó tham gia vµo c¸c ñy ban vµ héi ®ång nµy. Thµnh viªn ñy ban gåm Bé tr­ëng vµ mét sè Thø tr­ëng cña c¸c Bé chñ qu¶n, mét sè quan chøc cao cÊp cña ChÝnh phñ cã kinh nghiÖm vÒ ®a d¹ng hãa së h÷u vµ c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc. Ngoµi ra, ñy ban cßn cã mét sè chuyªn gia cã kinh nghiÖm vÒ cæ phÇn hãa do ChÝnh phñ chän. Vai trß cña c¸c Bé trong ñy ban nµy lµ: ®¹i diÖn chñ së h÷u cña ChÝnh phñ ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc trong lÜnh vùc m×nh qu¶n lý; cã tr¸ch nhiÖm theo dâi, qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thuéc lÜnh vùc qu¶n lý 3.3.2. Hoµn thiÖn ph¸p luËt cho ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa a) Söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp 1999 vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ®Æc biÖt c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n trÞ c«ng ty §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt ho¹t ®éng theo lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con cña tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa th× viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch ®Æc biÖt c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n trÞ c«ng ty. Ph¸p luËt cÇn cã c¸c quy ®Þnh cô thÓ ®Ó ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c chñ së h÷u víi nhau vµ víi hä víi bé m¸y ®iÒu hµnh trong doanh nghiÖp. §ã lµ c¸c mèi quan hÖ: - Gi÷a c¬ quan ®¹i diÖn qu¶n lý phÇn vèn nhµ n­íc, héi ®ång qu¶n trÞ vµ tæng gi¸m ®èc trong c«ng ty mÑ. - Gi÷a cæ ®«ng, ®¹i héi cæ ®«ng, héi ®ång qu¶n trÞ vµ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh trong c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt. CÇn cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ chÕ ®é th«ng tin b¸o c¸o cña doanh nghiÖp, c«ng khai c¸c ho¹t ®éng, minh b¹ch hãa th«ng tin, t×nh h×nh tµi chÝnh, t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. b. VÒ c¶i c¸ch tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t trong néi bé doanh nghiÖp LuËt Doanh nghiÖp nªn cã quy ®Þnh vÒ bæ nhiÖm ng­êi ngoµi tæng c«ng ty vµo héi ®ång qu¶n trÞ. §iÒu nµy sÏ cã t¸c dông tÝch cùc trong ®¶m b¶o c«ng t¸c gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh vµ t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña tæng c«ng ty. §ång thêi còng ph¶i qui ®Þnh râ: Víi lo¹i doanh nghiÖp nµo (ch¼ng h¹n theo qui m«) th× cÇn thiÕt ph¶i cã mét tû lÖ nhÊt ®Þnh thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ lµ ng­êi ngoµi doanh nghiÖp. C¬ chÕ lùa chän thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ (trong vµ ngoµi tæng c«ng ty): c¸c tiªu chÝ lùa chän, lËp héi ®ång tuyÓn chän, phª duyÖt, thêi gian ®¶m nhiÖm c«ng viÖc... Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, ®Ò nghÞ bæ sung quy ®Þnh tr­ëng ban vµ c¸c thµnh viªn Ban kiÓm so¸t kh«ng thuéc nhãm cæ ®«ng n¾m gi÷ chøc danh chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ vµ/hoÆc tæng gi¸m ®èc. c. Söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó t¹o sù b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n, vay vèn ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, tiÕp cËn c¸c nguån vèn ­u ®·i ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n, miÔn gi¶m thuÕ trong giai ®o¹n ®Çu ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty cæ phÇn... d. §èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn (c«ng ty mÑ) nhµ n­íc n¾m cæ phÇn chi phèi, cÇn cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý vèn nhµ n­íc vµ c«ng ty cæ phÇn ®Ó ®¶m b¶o nhµ n­íc võa qu¶n lý ®­îc vèn nhµ n­íc trong khi vÉn t¹o quyÒn chñ ®éng cho doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. e. Söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cña cæ phiÕu th«ng qua c¸c kªnh kh¸c nhau ®Æc biÖt lµ th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. f. Quy ®Þnh cô thÓ quy chÕ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ®èi víi tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa; thùc hiÖn kiÓm to¸n b¾t buéc ®èi víi c¸c tæng c«ng ty sau cæ phÇn hãa. C¬ quan kiÓm to¸n ph¶i lµ c¬ quan ®éc lËp, cã uy tÝn. C¸c tæng c«ng ty cã nhiÒu c«ng ty con ph¶i lËp b¸o c¸o tæng hîp ho¹t ®éng tµi chÝnh cña toµn tæng c«ng ty. Mçi c«ng ty con trong c«ng ty mÑ ph¶i cã b¸o c¸o vÒ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ víi c¸c c«ng ty kh¸c nh»m lµm râ vÒ quan hÖ néi bé trong tæ hîp c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Trªn c¬ së ®ã Nhµ n­íc qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh ®­îc c¸c biÕn ®éng khi x¶y ra, ®ång thêi t¹o kh¶ n¨ng phßng, chèng c¸c nguy c¬ khñng ho¶ng cã thÓ x¶y ra. g. CÇn cã quy ®Þnh cô thÓ ®Ó gi¶m bít ph¹m vi ho¹t ®éng qu¸ lín cña tæng c«ng ty, thiÕt lËp qui chÕ vÒ ®iÒu chØnh hµnh vi kinh doanh vµ hiÖu qu¶ cña c¸c tæng c«ng ty. Qui ®Þnh tû lÖ nî/ tæng tµi s¶n cña tæng c«ng ty kh«ng ®­îc v­ît qu¸ mét møc cho phÐp. Nªn nghiªm cÊm c¸c c«ng ty trong cïng tæ hîp ®Çu t­ vµo nhau hoÆc b¶o l·nh cho nhau. h. CÇn söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh ®Ó x¸c ®Þnh c¬ chÕ ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng nghiªm tóc hoÆc cã dÊu hiÖu lõa ®¶o, g©y ra sù bÊt æn trong m«i tr­êng kinh doanh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. KÕt luËn S¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p thùc hiÖn lµ tiÕn hµnh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc. Nh÷ng thµnh c«ng ®· ®¹t ®­îc trong thêi gian võa qua trong c«ng t¸c cæ phÇn hãa ®· t¹o tiÒn ®Ò vµ ®éng lùc quan träng ®Ó nhµ n­íc tiÕp tôc triÓn khai c«ng t¸c nµy ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn l¹i. Víi ph­¬ng ch©m tiÕp tôc c¶i c¸ch triÖt ®Ó h¬n n÷a ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« lín, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· cho phÐp triÓn khai thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè tæng c«ng ty lín cña Nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc kh¸c nhau. Th«ng qua viÖc thùc hiÖn thÝ ®iÓm nµy, Nhµ n­íc tiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt ®Ó tiÕp tôc triÓn khai cæ phÇn hãa tiÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc kh¸c. Th«ng qua viÖc cæ phÇn hãa c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, sÏ h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ m¹nh, ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con, cã mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt trªn c¬ së lîi Ých gi÷a c¸c bªn. Th«ng qua viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc, Nhµ n­íc ®· kh¾c phôc vµ h¹n chÕ ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm cè h÷u cña c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, nguyªn nh©n dÉn tíi sù yÕu kÐm vµ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc trong thêi gian võa qua. Th«ng qua viÖc cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc, sÏ h×nh thµnh c¸c c«ng ty, tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam vµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi, ®i tiªn phong trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ vµ cßn thiÕu c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®iÒu chØnh cô thÓ. Do vËy, nghiªn cøu ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam ®ãng vai trß rÊt quan träng. ViÖc thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa ë mét sè tæng c«ng ty sÏ gióp cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm cßn thiÕu hoÆc nh÷ng quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp cña ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó tiÕn hµnh söa ®æi bæ sung kÞp thêi, gãp phÇn vµo hiÖu qu¶ vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. ViÖc nghiªn cøu vµ lùa chän §Ò tµi: "Hoµn thiÖn khung ph¸p luËt vÒ cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam " kh«ng ngoµi môc ®Ých ®­a ra nh÷ng tiÕng nãi tõ thùc tiÔn vµ kiÕn nghÞ cô thÓ ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc. Tuy nhiªn, do cæ phÇn hãa tæng c«ng ty nhµ n­íc lµ mét vÊn ®Ò lín vµ míi, ch­a cã bÊt kú mét c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu cô thÓ nªn luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, khiÕm khuyÕt. V× vËy, t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n ®Ó t¸c gi¶ cã thÓ hoµn thiÖn h¬n n÷a ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh, lµm tiÒn ®Ò cho viÖc nghiªn cøu ë møc ®é cao h¬n cña t¸c gi¶ sau nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Ban ChØ ®¹o ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp (1998), B¸o c¸o tiÕn tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 1998, Hµ Néi. Ban chØ ®¹o ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp (2000), B¸o c¸o tiÕn tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 2000, Hµ Néi. Ban chØ ®¹o ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp (2003), B¸o c¸o tiÕn tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 2003, Hµ Néi. Ban chØ ®¹o ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp (2004), B¸o c¸o tiÕn tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 2004, Hµ Néi. Ban chØ ®¹o ®æi míi ph¸t triÓn doanh nghiÖp (2005), B¸o c¸o tiÕn tr×nh s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 2005, Hµ Néi. Ban so¹n th¶o LuËt doanh nghiÖp nhµ n­íc - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (2003), B¸o c¸o tæng kÕt LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc, Hµ Néi. Hßa B×nh (2002), "HiÖn tr¹ng khèi doanh nghiÖp hËu cæ phÇn hãa", §Çu t­ chøng kho¸n, (138). Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi (1998), Th«ng t­ 11/L§TBXH ngµy 21/8 h­íng dÉn vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng khi chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Hµ Néi. Bé Tµi chÝnh (1998), Th«ng t­ 104/BTC ngµy 18/7 h­íng dÉn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh khi chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn theo NghÞ ®Þnh 44/CP ngµy 29/6/1998, Hµ Néi. ChÝnh phñ (1996), NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 7/5/1996 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Hµ Néi. ChÝnh phñ (1998), ChØ thÞ 20/CT ngµy 21/4 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc, Hµ Néi. ChÝnh phñ (1998), NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Hµ Néi. ChÝnh phñ (1999), QuyÕt ®Þnh 145/TTg ngµy 28/6/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ ban hµnh Quy chÕ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, Hµ Néi. ChÝnh phñ (1999), QuyÕt ®Þnh 177/TTg ngµy 30/8 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quü hç trî s¾p xÕp vµ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2000), NghÞ ®Þnh sè 03/2000/CP-N§ ngµy 3/2 cña ChÝnh phñ h­íng dÉn thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2002), NghÞ ®Þnh sè 41/2002/N§-CP ngµy 11/4 cña ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng d«i d­ do s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2002), NghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP ngµy 19/6 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn ®æi doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2002), QuyÕt ®Þnh sè 58/2002/Q§-TTg ngµy 26/4 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ ban hµnh tiªu chÝ, danh môc ph©n lo¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc, tæng c«ng ty nhµ n­íc, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2002), NghÞ ®Þnh sè 69/2002/N§-CP ngµy 12/7 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý vµ xö lý nî tån ®äng ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc, Hµ Néi ChÝnh phñ (2003), QuyÕt ®Þnh sè 36/Q§-TTg ngµy 11/3 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ ban hµnh quy chÕ gãp vèn mua cæ phÇn cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2004), QuyÕt ®Þnh sè 84/2004/Q§-TTg ngµy 13/5 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc lín trong n¨m 2004, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2004), NghÞ ®Þnh sè 153/2004/CP-N§ ngµy 9/8 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc qu¶n lý tæng c«ng ty, c«ng ty nhµ n­íc ®éc lËp theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2004), NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 16/11 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2004), NghÞ ®Þnh sè 199/2004/N§-CP ngµy 3/12 cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh t¹i c«ng ty nhµ n­íc vµ qu¶n lý vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp kh¸c, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2005), QuyÕt ®Þnh sè 56/2005/Q§-TTg ngµy 28/3 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc phª duyÖt §Ò ¸n thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty XuÊt nhËp khÈu x©y dùng ViÖt Nam (VINACONEX), Hµ Néi. Ph¹m Ngäc C«n (2002), "Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn viÖc qu¶n lý ë doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa", Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn, (3). Bïi Ngäc C­êng (2001), Hoµn thiÖn khung ph¸p luËt ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh ë ViÖt Nam, LuËt ¸n tiÕn sÜ LuËt häc, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1987), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1991), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2004), C¸c NghÞ quyÕt cña Trung ­¬ng §¶ng 2001-2004, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. §oµn V¨n H¹nh, C«ng ty cæ phÇn vµ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi, 1998. Héi ®ång Bé tr­ëng (1992), QuyÕt ®Þnh 202/CT ngµy 8/6 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ thÝ ®iÓm cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc, Hµ Néi. NguyÔn M¹nh Hïng (2005), C¬ chÕ kiÓm so¸t th«ng qua vèn trong m« h×nh C«ng ty mÑ - C«ng ty con tiÕp cËn tõ thùc tiÕn Bé C«ng nghiÖp, LuËn v¨n Th¹c sÜ LuËt häc, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi. Hoµng Kim HuyÒn (2003), Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc trong c«ng nghiÖp ViÖt Nam, luËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ. LuËt Doanh nghiÖp n¨m 1999. LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc n¨m 1995. LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n­íc n¨m 2004. Ph¹m Duy NghÜa (2004), Chuyªn kh¶o LuËt kinh tÕ, Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi. Ph¹m Duy NghÜa (Chñ nhiÖm ®Ò tµi) (2005), So s¸nh ph¸p luËt vÒ qu¶n trÞ c«ng ty cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi: Bµi häc kinh nghiÖm vµ kiÕn nghÞ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt C«ng ty t¹i ViÖt Nam, §Ò tµi nghiªn cøu ®Æc biÖt cÊp §¹i häc Quèc gia, M· sè: QG 04,23. NguyÔn §×nh Phan (Chñ biªn), Thµnh lËp vµ qu¶n lý c¸c tËp ®oµn kinh doanh ë ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996. NguyÔn Nh­ Ph¸t (chñ biªn), Gi¸o tr×nh LuËt kinh tÕ ViÖt Nam, Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi. Lª V¨n T©m (Chñ biªn) (2004), Cæ phÇn hãa vµ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc sau cæ phÇn hãa, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Tæng c«ng ty VINACONEX (2005), §Ò ¸n cæ phÇn hãa Tæng c«ng ty ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt, Hµ Néi. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý Kinh tÕ Trung ­¬ng (2002), B¸o c¸o kh¶o s¸t vÒ c¬ cÊu l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c¸c c«ng ty ®a së h÷u vµ qu¶n lý vèn cña nhµ n­íc ë c«ng ty ®a së h÷u t¹i Hµn Quèc vµ §µi loan, (B¸o c¸o cña §oµn c¸n bé Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Tµi chÝnh, Ban Kinh tÕ Trung ­¬ng vµ ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý Kinh tÕ Trung ­¬ng), Hµ Néi. ._.