Hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

-1- MUÏC LUÏC Lôøi môû ñaàu Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ TAØI KHOAÛN VAØ HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN 1.1 Taøi khoaûn 1.1.1 Khaùi nieäm, yù nghóa taùc duïng 1.1.2 Hình thöùc, keát caáu 1.1.3 Phaân loaïi taøi khoaûn 1.1.4 Phöông trình keá toaùn caên baûn, heä thoáng keá toaùn keùp vaø nguyeân taéc ghi Nôï – Coù 1.1.5 Caùch ghi cheùp vaøo caùc loaïi taøi khoaûn chuû yeáu lieân quan ñeán caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính 1.2 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn 1.2.1 Khaùi nieäm, noäi dung 1.2.2 Cô sôû xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp 1.2.3 Sô löôïc moät soá heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Chöông 2: THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM 2.1. Löôïc söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam 2.1.1 Giai ñoaïn 1954 – 1986 2.1.2 Giai ñoaïn 1986 – 1995 2.1.3 Giai ñoaïn 1995 – nay 2.2.Thöïc traïng ban haønh vaø vaän duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam 2.2.1 Thöïc traïng ban haønh -2- 2.2.2 Thöïc traïng vaän duïng 2.3.Ñaùnh giaù heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam hieän haønh 2.3.1 Öu ñieåm 2.3.2 Nhöôïc ñieåm Chöông 3: HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM HIEÄN HAØNH 3.1 Quan ñieåm hoaøn thieän 3.1.1 Quan ñieåm hoäi nhaäp 3.1.2 Quan ñieåm thoáng nhaát 3.1.3 Quan ñieåm phuø hôïp 3.1.4 Quan ñieåm ñôn giaûn, deã vaän duïng 3.2 Cô sôû vaø nguyeân taéc hoaøn thieän 3.2.1 Cô sôû hoaøn thieän 3.2.2 Nguyeân taéc hoaøn thieän 3.3 Hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh 3.3.1 Hoaøn thieän veà loaïi taøi khoaûn 3.3.2 Hoaøn thieän veà nhoùm trong töøng loaïi taøi khoaûn 3.3.3 Hoaøn thieän caùc taøi khoaûn trong töøng nhoùm, töøng loaïi taøi khoaûn 3.4 Kieán nghò 3.4.1 Hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät veà keá toaùn doanh nghieäp 3.4.2 Môû roäng quyeàn töï chuû cho caùc doanh nghieäp 3.4.3 Raø soaùt saép xeáp laïi caùc taøi khoaûn Keát luaän Phuï luïc Taøi lieäu tham khaûo -3- LÔØI MÔÛ ÑAÀU Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp coù yù nghóa raát lôùn khoâng nhöõng ñoái vôùi coâng taùc haïch toaùn keá toaùn cuûa doanh nghieäp maø coøn vôùi caùc cô quan quaûn lyù vaø caùc cô quan höõu quan khaùc (cô quan thueá, cô quan chuû quaûn, cô quan thanh tra,cô quan kieåm toaùn) trong vieäc kieåm tra, kieåm soaùt, giaùm saùt caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do Bộ Taøi Chính ban haønh vaø aùp duïng hieän nay trong caùc doanh nghieäp ôû nöôùc ta maëc daàu ñaõ coù nhieàu söûa ñoåi, caûi tieán nhöng vaãn chöa thöïc söï thoáng nhaát veà noäi dung vaø theå thöùc, chöa ñaùp öùng ñöôïc söï ñoåi môùi cuûa neàn kinh teá vaø phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Haïn cheá naøy tröôùc heát gaây khoù khaên, luùng tuùng cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn ôû doanh nghieäp, sau nöõa gaây khoù khaên cho caùc cô quan chöùc naêng cuõng nhö caùc cô quan nghieân cöùu vaø caùc cô sôû ñaøo taïo keá toaùn. Cuøng vôùi Luaät keá toaùn vaø caùc chuaån möïc keá toaùn ñaõ vaø ñang ñöôïc ban haønh, vieäc hoaøn thieän cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp (trong ñoù coù heä thoáng taøi khoaûn) laø moät trong nhöõng noäi dung cuûa chieán löôïc ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2010 ñaõ ñöôïc Boä Taøi Chính thoâng qua trong hoäi nghò keá toaùn toaøn quoác ñöôïc toå chöùc taïi Haø Noäi vaøo ngaøy 14/10/2003: “Caên cöù Luaät keá toaùn, caùc vaên baûn höôùng daãn Luaät vaø caùc chuaån möïc keá toaùn môùi ban haønh caàn phaûi tieáp tuïc nghieân cöùu, xaây döïng vaø hoaøn thieän cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp, cheá ñoä keá toaùn nhaø nöôùc… phuø hôïp vôùi xu höôùng ñoåi môùi neàn kinh teá vaø hoäi nhaäp quoác teá”. Cho neân, vieäc hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn cuõng nhö caùc cô quan coù thaåm quyeàn vaø cô sôû ñaøo taïo keá toaùn, ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo chieán löôïc ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn ñeán naêm 2010 cuûa Boä Taøi Chính, thuùc ñaåy tieán -4- trình hoäi nhaäp keá toaùn vôùi khu vöïc vaø theá giôùi laø vieäc laøm coù tính thôøi söï hieän nay. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Nhaèm goùp phaàn cuûng coá, söûa ñoåi vaø saép xeáp laïi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh ôû Vieät Nam theo höôùng phuø hôïp vaø ñaùp öùng yeâu caàu xaây döïng, hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù keá toaùn trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN, ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu, caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø môû cöûa thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi phuø hôïp yeâu caàu hoäi nhaäp kinh teá, hoäi nhaäp keá toaùn ñoàng thôøi phuø hôïp vôùi yeâu caàu quaûn lyù vó moâ, vi moâ cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa caùc doanh nghieäp. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû lyù luaän veà Taøi khoaûn, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn, noäi dung xu höôùng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuûa caùc nöôùc, khaûo saùt thöïc traïng ban haønh vaø aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp theo quyeát ñònh 1141 vaø 1177 (coù söûa ñoåi boå sung) nhaèm hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát aùp duïng cho caùc loaïi hình doanh nghieäp (tröø caùc ngaønh ngheà ñaëc thuø) ñoùng treân laõnh thoå Vieät Nam. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp chuû yeáu söû duïng laø pheùp bieän chöùng duy vaät vaø bieän chöùng lòch söû veà caùc vaán ñeà trong moái lieân heä phoå bieán trong söï vaän ñoäng vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi keát hôïp phöông phaùp logic, phaân tích, ñaùnh giaù, so saùnh, ñoái chieáu vaø toång hôïp. -5- CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ TAØI KHOAÛN VAØ HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 1.1.Taøi khoaûn 1.1.1.Khaùi nieäm, yù nghóa taùc duïng Baùo caùo taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn ñöôïc keá toaùn vieân laäp theo ñònh kyø laø phöông tieän truyeàn ñaït thoâng tin veà tình hình taøi chính, tình hình vaø keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò keá toaùn cho caùc ñoái töôïng söû duïng trong vieäc ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp baèng caùch toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù cuøng tính chaát kinh teá. Neân, neáu xem baùo caùo taøi chính laø saûn phaåm ñaàu ra cuûa keá toaùn thì nguyeân lieäu ñaàu vaøo chính laø caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh. Nghieäp vuï kinh teá laø nhöõng söï kieän aûnh höôûng ñeán tình hình taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn; hoaëc cuï theå hôn, nghieäp vuï kinh teá laø nhöõng hoaït ñoäng phaùt sinh cuï theå laøm taêng, giaûm taøi saûn, nguoàn hình thaønh taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn. Coù theå coù haøng traêm hoaëc thaäm chí haøng ngaøn nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh haèng ngaøy trong ñôn vò keá toaùn. Vôùi khoái löôïng lôùn nhö theá, laøm sao ñeå coù theå toång hôïp caùc nghieäp vuï coù cuøng tính chaát kinh teá thaønh caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính moät caùch chính xaùc, ñaày ñuû maø laïi deã daøng nhanh choùng, kòp thôøi phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng söû duïng? Sau khi thu thaäp döôùi daïng caùc chöùng töø hoaù ñôn hôïp leä hôïp phaùp, keá toaùn vieân gom caùc nghieäp vuï kinh teá (caên cöù vaøo noäi dung cuï theå treân caùc chöùng töø hoaù ñôn) coù cuøng tính chaát hoaëc noäi dung kinh teá laïi vôùi nhau vaø ghi vaøo trang soå hay taám theû. Coù theå coù nhieàu trang soå hay taám theû ñöôïc söû duïng ñeå löu tröõ taát caû caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong ñôn vò keá toaùn theo thöù töï thôøi gian. Saép xeáp caùc trang soå hay taám theû laïi vôùi nhau thaønh quyeån soå. Caùc trang soå hay taám theû naøy goïi laø taøi khoaûn, quyeån soå goïi laø soå Caùi taøi -6- khoaûn hay goïi taét laø soå caùi. Nhö vaäy, taøi khoaûn laø trang soå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù cuøng tính chaát hoaëc noäi dung kinh teá hay noùi khaùc hôn, taøi khoaûn keá toaùn duøng ñeå phaân loaïi vaø heä thoáng hoaù caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù cuøng noäi dung kinh teá . Ñeå deã phaân bieät, moãi taøi khoaûn ñöôïc ñaët moät caùi teân hay ñöôïc ñaùnh soá hieäu. Thoâng thöôøng, teân phaûi ngaén goïn, deã hieåu, moâ taû ñöôïc noäi dung kinh teá ñaëc tröng cuûa caùc nghieäp vuï kinh teá ñöôïc löu tröõ vaøo taøi khoaûn ñoù, soá hieäu ñöôïc ñaùnh theo moät traät töï nhaát ñònh vaø deã nhaän bieát. Tuyø theo quy ñònh trong cheá ñoä keá toaùn cuûa töøng quoác gia maø teân vaø soá hieäu cuûa taøi khoaûn baét buoäc phaûi thoáng nhaát theo höôùng daãn hoaëc baûn thaân moãi ñôn vò keá toaùn töï ñaët teân vaø kí hieäu theo yù rieâng. 1.1.2 Hình thöùc, keát caáu Pheùp bieän chöùng duy vaät khaúng ñònh raèng, moãi söï vaät hieän töôïng trong theá giôùi ñeàu laø moät theå thoáng nhaát cuûa caùc maët, caùc thuoäc tính, caùc khuynh höôùng ñoái laäp nhau. Nghieäp vuï kinh teá laø söï kieän laøm thay ñoåi tình hình taøi chính, cuï theå laø laøm taêng, giaûm taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn. Nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh theo moät trong hai khuynh höôùng ñoái laäp nhau laø laøm taêng hoaëc laøm giaûm taøi saûn hoaëc nguoàn hình thaønh taøi saûn. Neân moãi taøi khoaûn (trang soå) duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh cuøng noäi dung cuõng phaûi theå hieän ñöôïc tính hai maët ñeå phaûn aùnh hai khuynh höôùng ñoái laäp nhau cuûa caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh neân hình thöùc cuûa taøi khoaûn phaûi goàm hai beân hoaëc hai phaàn. Maëc khaùc, theo qui luaät aâm _ döông trong trieát hoïc Trung hoa coå ñaïi, baûn chaát cuûa moãi söï vaät hieän töôïng ñöôïc theå hieän ra beân ngoaøi döôùi hình thöùc nhöõng caëp töø ñoái laäp nhau neân hai beân cuûa taøi khoaûn coù theå ñöôïc goïi laø beân traùi - beân phaûi, hoaëc beân Nôï - beân Coù (tieáng Anh). -7- Thoâng thöôøng ngöôøi ta goïi beân traùi laø beân Nôï, beân phaûi laø beân Coù. Nôï, Coù laø thuaät ngöõ keá toaùn xuaát phaùt töø “Debit” (vieát taét laø Dr, tieáng Latinh laø Debere) vaø “Credit“ (vieát taét laø Cr, tieáng Latinh laø Credere) Hình thöùc ñôn giaûn nhaát cuûa moät taøi khoaûn ñöôïc söû duïng trong hoïc taäp vaø nghieân cöùu laø taøi khoaûn döôùi daïng chöõ T (goïi taét taøi khoaûn laø chöõ T) goàm 3 phaàn: Teân taøi khoaûn (ghi beân treân chöõ T); beân traùi chöõ T goïi laø beân Nôï; beân phaûi chöõ T goïi laø beân Coù Nôï Teân taøi khoaûn Coù Beân traùi Beân phaûi Nhö vaäy, baát cöù moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh naøo ñöôïc löu tröõ vaøo beân traùi cuûa taøi khoaûn laø moät phaùt sinh Nôï hay coøn goïi laø buùt toaùn ghi Nôï. Vaø ngöôïc laïi; baát cöù moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh naøo ñöôïc löu tröõ vaøo beân phaûi cuûa taøi khoaûn laø moät phaùt sinh Coù hay coøn goïi laø buùt toaùn ghi Coù. Trong thöïc teá, hình thöùc cuûa taøi khoaûn döôùi daïng trang soå trong soå caùi duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh cuøng loaïi nhö sau: TAØI KHOAÛN : ……….. Chöùng töø Soá tieàn Soá Ngaøy Dieãn giaûi Taøi khoaûn ñoái öùng Nôï Coù Ghi chuù Soá dö ñaàu kyø : Soá phaùt sinh trong kyø : …… …… …… Toång soá phaùt sinh trong kyø : Soá dö cuoái kyø : -8- Noäi dung cuûa caùc coät nhö sau: • Coät chöùng töø: ghi soá, ngaøy cuûa chöùng töø minh chöùng cho caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh maø keá toaùn phaûi thu thaäp. • Coät dieãn giaûi: Noäi dung toùm taét cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh treân chöùng töø keá toaùn. • Coät taøi khoaûn ñoái öùng: Teân taøi khoaûn ñoái öùng coøn laïi coù lieân quan trong noäi dung cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh. • Coät soá tieàn : soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh ñöôïc ghi vaøo beân traùi (Nôï) hoaëc beân phaûi (Coù) cuûa taøi khoaûn naøy. • Soá dö cuûa taøi khoaûn: Soá dö laø soá cheânh leäch giöõa toång soá phaùt sinh Nôï vaø toång soá phaùt sinh Coù cuûa taøi khoaûn, neáu toång phaùt sinh Nôï lôùn hôn toång soá phaùt sinh Coù thì taøi khoaûn coù dö Nôï. Vaø ngöôïc laïi, neáu toång phaùt sinh Coù lôùn hôn toång phaùt sinh Nôï thì taøi khoaûn coù dö Coù. Coâng thöùc xaùc ñònh soá dö cuûa taøi khoaûn nhö sau: Soá dö cuoái kyø = soá dö ñaàu kyø + toång soá phaùt sinh taêng - toång soá phaùt sinh giaûm Trong ñoù: - Soá dö ñaàu kyø: Soá hieän coù vaøo ñaàu kyø treân taøi khoaûn (baèng (=) soá dö cuoái kyø tröôùc) - Soá dö cuoái kyø: Soá hieän coøn vaøo cuoái kyø treân taøi khoaûn. - Soá phaùt sinh taêng, soá phaùt sinh giaûm cuûa taøi khoaûn seõ ñeà caäp ôû 1.1.5 – Caùch ghi cheùp nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh vaøo caùc loaïi taøi khoaûn. 1.1.3 Phaân loaïi taøi khoaûn Phaân loaïi taøi khoaûn laø vieäc saép xeáp caùc taøi khoaûn vaøo töøng loaïi, töøng nhoùm theo nhöõng tieâu thöùc khaùc nhau. Tuyø theo caùc tieâu thöùc maø coù caùc caùch phaân loaïi nhö sau: 1.1.3.1 Theo noäi dung kinh teá Caùc taøi khoaûn ñöôïc phaân thaønh 03 loaïi: + Loaïi taøi khoaûn taøi saûn: duøng ñeå löu tröõ taát caû caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù noäi dung kinh teá laøm taêng, giaûm taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn. + Loaïi taøi khoaûn nguoàn voán: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù noäi dung kinh teá laøm taêng, giaûm nguoàn voán cuûa ñôn vò keá toaùn. + Loaïi taøi khoaûn phaûn aùnh tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm doanh thu, thu nhaäp, chi phí, giaù voán vaø xaùc ñònh keát quaû kinh doanh. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo noäi dung kinh teá giuùp ñôn vò keá toaùn löïa choïn soá löôïng vaø loaïi taøi khoaûn söû duïng trong coâng taùc keá toaùn cuûa ñôn vò mình. 1.1.3.2 Theo coâng duïng Caùc taøi khoaûn ñöôïc chia thaønh 3 loaïi -9- + Loaïi taøi khoaûn cô baûn: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh tröïc tieáp laøm taêng, giaûm taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn. + Loaïi taøi khoaûn ñieàu chænh: ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn laïi soá löôïng ñaõ ñöôïc löu tröõ treân loaïi taøi khoaûn cô baûn nhaèm cung caáp soá lieäu xaùc thöïc veà tình hình taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn taïi thôøi ñieåm tính toaùn. + Loaïi taøi khoaûn nghieäp vuï: duøng ñeå taäp hôïp caùc soá lieäu caàn thieát sau ñoù söû duïng caùc phöông phaùp mang tính nghieäp vuï ñeå xöû lyù caùc soá lieäu. Loaïi naøy chia ra laøm caùc nhoùm nhö sau: • Nhoùm taøi khoaûn phaân phoái: duøng ñeå taäp hôïp caùc soá lieäu sau ñoù phaân phoái cho caùc taøi khoaûn coù lieân quan. • Nhoùm taøi khoaûn tính giaù thaønh: duøng ñeå taäp hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá lieân quan ñeán chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm hoaëc lao vuï, dòch vuï. • Nhoùm taøi khoaûn so saùnh: duøng ñeå xaùc ñònh caùc chæ tieâu caàn thieát cuûa quaù trình kinh doanh baèng caùch so saùnh toång phaùt sinh nôï vaø toång phaùt sinh coù cuûa taøi khoaûn. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo coâng duïng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc tính toaùn, xaùc ñònh caùc chæ tieâu caàn thieát cung caáp cho hoaït ñoäng quaûn lyù. 1.1.3.3 Theo moái quan heä vôùi baùo caùo taøi chính Caùc taøi khoaûn ñöôïc chia thaønh 3 loaïi: + Loaïi taøi khoaûn thuoäc Baûng caân ñoái keá toaùn: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán caùc yeáu toá taøi saûn, nguoàn voán ñeå hình thaønh neân Baûng caân ñoái keá toaùn (laø baûng phaûn aùnh moät caùch khaùi quaùt tình hình taøi saûn, nguoàn hình thaønh taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn taïi moät thôøi ñieåm). + Loaïi taøi khoaûn thuoäc Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán caùc yeáu toá doanh thu, thu nhaäp, chi phí, giaù voán, xaùc ñònh keát quaû kinh doanh ñeå hình thaønh neân caùc chæ tieâu treân Baûng baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. -10- + Loaïi taøi khoaûn ñaëc bieät: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh caàn phaûi theo doõi chi tieát theo yeâu caàu quaûn lyù cuûa caùc ñoái töïông söû duïng baùo caùo taøi chính. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo moái quan heä vôùi baùo caùo taøi chính taïo thuaän lôïi cho vieäc laäp, kieåm tra caùc baùo caùo taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn. 1.1.3.4 Theo möùc ñoä phaûn aùnh Cac ùtaøi khoaûn ñöôïc chia thaønh 02 loaïi: + Loaïi taøi khoaûn toång hôïp (coøn goïi laø taøi khoaûn caáp 1): duøng ñeå taäp hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh theo caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp. + Loaïi taøi khoaûn chi tieát (coøn goïi laø taøi khoaûn caáp 2,3...): duøng ñeå chi tieát hoaù caùc nghieäp vuï kinh teá ñaõ löu tröõ treân caùc taøi khoaûn toång hôïp töông öùng roài. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo möùc ñoä phaûn aùnh giuùp ñoái chieáu soá lieäu treân soå toång hôïp vaø soå chi tieát ñaûm baûo tính caân ñoái cho soá lieäu keá toaùn. 1.1.4 Phöông trình keá toaùn, heä thoáng keá toaùn keùp vaø nguyeân taéc ghi Nôï - Coù 1.1.4.1 Phöông trình keá toaùn caên baûn Ñeå toàn taïi, baát cöù ñôn vò keá toaùn naøo cuõng phaûi coù taøi saûn, ñoù laø nhöõng nguoàn löïc do ñôn vò keá toaùn kieåm soaùt vaø coù theå thu ñöôïc lôò ích kinh teá trong töông lai. Taøi saûn coù nhieàu loaïi vaø baát cöù loaïi taøi saûn naøo cuõng ñöôïc hình thaønh töø moät hoaëc nhieàu nguoàn nhaát ñònh, goïi laø nguoàn voán. Xeùt veà maët gía trò thì toång taøi saûn luoân luoân baèng toång nguoàn voán. Töø ñoù, ta coù phöông trình keá toaùn: Taøi saûn = Nguoàn voán (1) Taøi saûn ñöôïc hình thaønh töø hai nguoàn chuû yeáu: moät laø, do ngöôøi chuû töï boû voán ra goïi laø nguoàn voán chuû sôû höõu; hai laø, do vay möôïn trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh goïi laø nôï phaûi traû. Nôï phaûi traû ñöôïc xem laø nghóa vuï hieän taïi phaùt sinh töø caùc giao dòch vaø söï kieän trong quaù khöù maø ñôn vò keá toaùn phaûi thanh toaùn töø caùc nguoàn löïc cuûa mình, voán chuû sôû höõu laø giaù trò voán cuûa ñôn vò keá toaùn, ñöôïc tính baèng soá cheânh leäch giöõa giaù trò taøi saûn tröø (-) ñi nôï phaûi traû. -11- Neân phöông trình keá toaùn coù theå vieát thaønh: Taøi saûn = Nôï phaûi traû + nguoàn voán chuû sôû höõu (2) (1) vaø (2) laø hai phöông trình keá toaùn caên baûn. 1.1.4.2 Heä thoáng keá toaùn keùp vaø nguyeân taéc ghi Nôï, Coù Keá toaùn keùp laø phöông phaùp keá toaùn caên baûn ra ñôøi trong thôøi kyø Phuïc sinh, laàn ñaàu tieân ñöôïc trình baøy vaøo naêm 1494 trong moät cuoán saùch toaùn cuûa Fra Luca, moät tu só doøng Francis. Keá toaùn keùp döïa treân nguyeân taéc löôõng dieän, nghóa laø moïi söï kieän kinh teá phaùt sinh ñeàu coù hai maët, hai khía caïnh caân ñoái nhau. Do ñoù, moãi nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh phaûi ñöôïc ghi vaøo taøi khoaûn ít nhaát moät laàn ghi Nôï vaø moät laàn ghi Coù vaø laøm theá naøo ñeå toång soá tieàn beân Nôï vaø toång soá tieàn beân Coù caân baèng nhau. 1.1.5 Caùch ghi cheùp vaøo caùc loaïi taøi khoaûn chuû yeáu lieân quan ñeán caùc yeáu toá cuûa Baùo caùo taøi chính Caùc yeáu toá cuûa Baùo caùo taøi chính goàm: Taøi saûn, nôï phaûi traû, nguoàn voán chuû sôû höõu, doanh thu thu nhaäp, chi phí giaù voán. Ñeå coù theå toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh, hình thaønh neân caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng söû duïng thì sau khi thu thaäp, keá toaùn vieân phaûi xaùc ñònh nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng, giaûm ñeán yeáu toá naøo treân baùo caùc taøi chính roài môùi löu tröõ baèng caùch ghi cheùp vaøo caùc taøi khoaûn. Caên cöù vaøo nguyeân taéc ghi Nôï, Coù trong heä thoáng keá toaùn keùp vaø phöông trình keá toaùn cô baûn hình thaønh caùc caùch ghi cheùp chuû yeáu nhö sau 1.1.5.1 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng, giaûm taøi saûn Nhìn vaøo phöông trình keá toaùn (1) Taøi saûn = nguoàn voán Ta thaáy : _ Veà maët hình thöùc : Veá traùi laø taøi saûn , veá phaûi laø nguoàn voán _ Veà maët giaù trò : taøi saûn luoân luoân caân baèng vôùi nguoàn voán -12- Khi taøi saûn taêng leân (veá traùi taêng) thì nguoàn voán cuõng taêng (veá phaûi cuõng taêng) vaø ngöôïc laïi. Neân vôùi moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng taøi saûn neáu ñöôïc ghi beân traùi - ghi Nôï vaøo taøi khoaûn chöõ T thì moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng nguoàn voán seõ ñöôïc ghi beân phaûi - Ghi Coù vaøo taøi khoaûn chöõ T. Taøi saûn = Nguoàn voán Nôï Coù Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh taêng taêng Theo hình thöùc hai beân cuûa taøi khoaûn, soá taêng ñöôïc ghi moät beân, soá giaûm ñöôïc ghi beân coøn laïi thì nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm giaûm taøi saûn seõ ñöôïc ghi beân phaûi _ ghi Coù, vaø nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm giaûm nguoàn voán seõ ñöôïc ghi beân traùi - Ghi Nôï Taøi saûn = Nguoàn voán Nôï Coù Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh taêng giaûm giaûm taêng Vaäy, vôùi loaïi taøi khoaûn taøi saûn thì soá phaùt sinh taêng ghi beân Nôï, soá phaùt sinh giaûm ghi beân Coù; coøn vôùi loaïi taøi khoaûn nguoàn voán thì soá phaùt sinh taêng ghi beân Coù, soá phaùt sinh giaûm ghi beân Nôï. Caùch ghi cheùp treân luoân ñaûm baûo tính caân ñoái cuûa phöông trình keá toaùn vaø nguyeân taéc ghi Nôï - Coù trong keá toaùn keùp. 1.1.5.2 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm Nôï phaûi traû vaø nguoàn voán chuû sôû höõu Theo phöông trình keá toaùn (2): Nguoàn voán = Nôï phaûi traû + Nguoàn voán chuû sôû höõu Neân caùch ghi cheùp caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm nôï phaûi traû vaø nguoàn voán chuû sôû höõu cuõng töông töï caùch ghi cheùp vaøo nguoàn voán nhö sau: -13- Phaùt sinh taêng ghi beân Coù, phaùt sinh giaûm ghi beân Nôï Nguoàn voán = Nôï phaûi traû + nguoàn voán chuû sôû höõu Nôï Coù Nôï Coù Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh giaûm taêng giaûm taêng giaûm taêng 1.1.5.3 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm doanh thu, thu nhaäp Doanh thu, thu nhaäp laø toång giaù trò caùc lôïi ích kinh teá thu ñöôïc goùp phaàn laøm taêng nguoàn voán chuû sôû höõu. Do ñoù, moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng doanh thu thu nhaäp cuõng ñoàng thôøi laøm taêng nguoàn voán chuû sôû höõu neân vôùi moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng nguoàn voán chuû sôû höõu ñöôïc ghi beân Coù thì laøm taêng doanh thu thu nhaäp cuõng ñöôïc ghi Coù. Vaø ngöôïc laïi, laøm giaûm doanh thu thu nhaäp ghi Nôï. Doanh thu , thu nhaäp Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh giaûm taêng Vaäy, vôùi taøi khoaûn doanh thu, thu nhaäp thì phaùt sinh taêng ghi beân Coù, phaùt sinh giaûm ghi beân Nôï. 1.1.5.4 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï laøm taêng giaûm chi phí Chi phí laø toång caùc khoaûn laøm giaûm lôïi ích kinh teá döôùi daïng caùc khoaûn tieàn chi ra, caùc khoaûn khaáu tröø taøi saûn hoaëc phaùt sinh caùc khoaûn nôï daãn ñeán laøm giaûm nguoàn voán chuû sôû höõu. Neân, neáu moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng chi phí nghóa laø laøm giaûm nguoàn voán chuû sôû höõu do ñoù caùch ghi cheùp nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng chi phí seõ ngöôïc laïi vôùi caùch ghi cheùp vaøo nguoàn voán chuû sôû höõu, nghóa laø: Chi phí , giaù voán Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh taêng giaûm Vaäy, vôùi taøi khoaûn chi phí, giaù voán thì phaùt sinh taêng ghi beân Nôï, phaùt sinh giaûm ghi beân Coù. -14- 1.2 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn 1.2.1 Khaùi nieäm, noäi dung 1.2.1.1 Khaùi nieäm Ñeå coù theå toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá cuøng tính chaát moät caùch khoa hoïc, hình thaønh caùc yeáu toá treân Baùo caùo taøi chính nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng moät caùch kòp thôøi, moãi ñôn vò keá toaùn coù theå söû duïng nhieàu taøi khoaûn khaùc nhau. Saép xeáp taát caû caùc taøi khoaûn maø ñôn vò keá toaùn söû duïng theo moät traät töï nhaát ñònh taïo thaønh moät baûng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn laø moät boä phaän quan troïng trong heä thoáng cheá ñoä keá toaùn cuûa moãi ñôn vò keá toaùn noùi rieâng vaø moãi quoác gia noùi chung. Tuyø theo yeâu caàu quaûn lyù kinh teá – xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia, maø nhaø nöôùc cuûa quoác gia ñoù ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng thoáng nhaát cho taát caû caùc ñôn vò keá toaùn, hoaëc ñôn vò keá toaùn caên cöù vaøo qui moâ, ñaëc ñieåm yeâu caàu quaûn lyù töï xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn rieâng phuø hôïp caùc chuaån möïc keá toaùn quoác gia hoaëc quoác teá. 1.2.1.2 Noäi dung cô baûn Noäi dung cô baûn cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn bao goàm: - Teân goïi, soá hieäu cuûa taát caû caùc taøi khoaûn ñöôïc söû duïng ñeå löu tröõ toaøn boä nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong ñôn vò keá toaùn - Noäi dung, coâng duïng, keát caáu vaø caùch ghi cheùp treân töøng taøi khoaûn. - Caùc quy ñònh vaø höôùng daãn nghieäp vuï. 1.2.2 Cô sôû xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn döïa treân caùc cô sôû sau ñaây: 1.2.2.1 Cô sôû kinh teá Yeáu toá kinh teá coù taùc ñoäng tröïc tieáp vaø nhieàu nhaát ñoái vôùi keá toaùn, ñoù laø nôi phaùt sinh caùc hoaït ñoäng kinh teá, yeâu caàu quaûn lyù cung caáp cho keá toaùn thöôùc ño tieàn teä ñeå ño löôøng taøi saûn vaø nguoàn voán neân noùi chung moãi bieán ñoåi cuûa neàn kinh teá luoân ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng thay ñoåi töông thích cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñaùp öùng yeâu caàu ghi nhaän xöû lyù vaø cung caáp thoâng tin cho caùc ñoái töôïng söû duïng. Ngoaøi ñaëc ñieåm hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, laïm phaùt, giaûi theå, phaù saûn, thò tröôøng chöùng khoaùn, caùc loaïi hình doanh nghieäp thì neàn kinh teá cô cheá quaûn lyù kinh teá, caùch thöùc kieåm soaùt neàn kinh teá vaø thueá laø caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô sôû kinh teá. Neàn kinh teá laø moät heä thoáng caùc quan heä kinh teá vaø tuyø theo caùc quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå maø xaùc laäp caùc neàn kinh teá khaùc nhau. Ñeå quaûn lyù neàn kinh teá phaûi döïa treân cô sôû cuûa moät cô cheá quaûn lyù thích hôïp. -15- Neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung laø neàn kinh teá döïa treân cô sôû cheá ñoä sôû höõu coâng coäng veà tö lieäu saûn xuaát. Nhaø nöôùc xaây döïng vaø quaûn lyù neàn kinh teá theo moât keá hoaïch thoáng nhaát töø trung öông ñeán cô sôû, caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng döïa treân caùc chæ tieâu keá hoaïch caáp treân ñeà ra, hieäu quaû hoaït ñoäng ñöôïc ñaùnh giaù theo möùc ñoä hoaøn thaønh keá hoaïch vaø keát quaû thöïc hieän cheá ñoä haïch toaùn kinh teá. Vôùi ñaëc tröng nhö vaäy ñoøi hoûi vieäc xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn phaûi ñöôïc toå chöùc treân cô sôû caùc nguyeân taéc ñaïi chuùng, coâng khai, ñôn giaûn, roõ raøng vaø ñaày ñuû. Minh hoaï heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñöôïc xaây döïng theo yeâu caàu keá hoaïch hoaù taäp trung laø heä thoáng taøi khoaûn ñöôïc boä taøi chính Vieät Nam ban haønh theo quyeát ñònh 425 TC/CÑKT ngaøy 14/12/1970 (xem phuï luïc 1.1). Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn naøy goàm 11 loaïi ( vôùi 99 taøi khoaûn caáp 1) vaø moät loaïi ñaëc bieät (9 taøi khoaûn caáp 1). Chæ coù loaïi taøi saûn coá ñònh noùi chung coøn nguoàn voán chuû yeáu laø voán ngaân saùch caáp. Neàn kinh teá thò tröôøng laø neàn kinh teá maø trong ñoù quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå ñöôïc bieåu hieän qua mua baùn haøng hoaù, dòch vuï treân thò tröôøng. Trong ñoù thaùi ñoä öùng xöû cuûa töøng chuû theå kinh teá höôùng vaøo lôïi nhuaän theo söï daãn daét cuûa giaù caû thò tröôøng, taát caû caùc quan heä kinh teá ñeàu ñöôïc tieàn teä hoaù, caùc yeáu toá nhaân taøi vaät löïc ñeàu laø haøng hoaù, töï doa sôû höõu töï do kinh doanh, töï do caïnh tranh trong khuoân khoå luaät phaùp, saûn xuaát vaø baùn saûn phaåm theo quan heä cung caàu. Yeâu caàu quaûn lyù trong cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi heä thoáng taøi khoaûn phaûi ñöôïc xaây döïng treân nguyeân taéc linh hoaït, thieát thöïc vaø ñaày ñuû. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Myõ laø moät ñieån hình (xem phuï luïc 1.2). Heä thoáng naøy ñöôïc chia laøm 6 loaïi töông öùng vôùi caùc yeáu toá cuûa neàn kinh teá thò tröôøng laø taøi saûn , nôï phaûi tra,û nguoàn voán chuû sôû höõu , doanh thu, chi phí vaø laõi loã. Neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc laø neàn kinh teá hoãn hôïp vöøa coù cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng vöøa coù cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa -16- nhaø nöôùc, giaûi quyeát toát caùc vaán ñeà xaõ hoäi, ñaûm baûo söï thoáng nhaát giöõa taêng tröôûng kinh teá vôùi ø coâng baèng vaø tieán boä xaõ hoäi. Cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng thöïc hieän thoâng qua giaù caû thò tröôøng , cung caàu haøng hoaù vaø caïnh tranh. Cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc thöïc hieän thoâng qua heä thoáng luaät phaùp veà lao ñoäng, taøi saûn, kinh teá, xaõ hoäi baèng coâng cuï keá hoaïch ôû taàm vó moâ, baèng ñoøn baåy taøi chính tieàn teä tín duïng giaù caû vaø thueá. Heä thoáng taøi khoaûn ban haønh theo quyeát ñònh 1141 TC/QÑ/CÑKT ngaøy f01/11/1995 cuûa Vieät Nam laø moät ví duï cuûa heä thoáng taøi khoaûn trong neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. (Xem phuï luïc 1.3) Caùch thöùc kieåm soaùt neàn kinh teá: ÔÛ moãi quoác gia, trong moät giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh thöôøng coù moät caùch thöùc kieåm soaùt chuû ñaïo. Coù theå kieåm soaùt neàn kinh teá thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, keá hoaïch hoaù taäp trung, heä thoáng ngaân haøng, luaät thueá , luaät phaù saûn … Caùch thöùc kieåm soaùt neàn kinh teá cuõng chi phoái cheá ñoä heä thoáng keá toaùn ôû caùc quoác gia. Chaúng haïn, heä thoáng keá toaùn Myõ, Anh khoâng do nhaø nöôùc qui ñònh, vieäc kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc giaûi thích höôùng daãn caùc muïc tieâu, nguyeân taéc, phöông phaùp… Coøn ôû moät soá nöôùc khaùc thì nhaø nöôùc coù vai troø kieåm soaùt keá toaùn quy ñònh heä thoáng cheá ñoä keá toaùn nhö Phaùp , Trung Quoác, … Thueá: Laø moät coâng cuï quan troïng cuûa nhaø nöôùc duøng ñeå quaûn lyù neàn kinh teá, tham gia ñieàu tieát thu nhaäp cuûa caùc doanh nghieäp , taäp ñoaøn daân cö vaø caùc._. caù nhaân trong xaõ hoäi, laø ñoøn baåy khuyeán khích hoaëc haïn cheá caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, laø coâng cuï ñoäng vieân thu nhaäp quoác daân phuïc vuï lôïi ích coâng coäng. ÔÛ caùc quoác gia coù thò tröôøng chöùng khoaùn ñoùng vai troø quan trong neàn kinh teá thì lôïi nhuaän chòu thueá vaø lôïi nhuaän keá toaùn taùch bieät nhau, coøn ôû caùc quoác gia thò tröôøng chöùng khoaùn ñoùng vai troø khieâm toán thì lôïi nhuaän keá toaùn vaø lôïi nhuaän chòu thueá laø moät. -17- 1.2.2.2 Cô sôû chính trò Heä thoáng keá toaùn ñöôïc xaây döïng döïa treân cô sôû theå cheá chính trò cuûa moät quoác gia. Tuyø thuoäc vaøo caùch thöùc khaùc nhau trong söû duïng quyeàn löïc, quan nieäm khaùc nhau veà lôïi nhuaän vaø chi phí cuõng hình thaønh neân caùc heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn khaùc nhau. Chaúng haïn, chuû nghóa tö baûn Keyne ( theá kyû XX) noäi dung taøi khoaûn ñöôïc xaây döïng trong ñoù noäi dung cuûa chi phí khoâng coù thueá nhöng coù chi phí voán, chæ tính sieâu lôïi nhuaän so vôùi lôïi nhuaän bình quaân; Chuû nghóa tö baûn nhaø nöôùc ( Lieân Xoâ cuõ ) noäi dung cuûa chi phí khoâng coù thueá vaø caùc khoaûn laõi, maø ñoù laø moät phaàn lôïi nhuaän cuûa hoaït ñoäng kinh doanh vaø laø moät yeáu toá caáu thaønh khi phaân chia lôïi nhuaän; Coøn chuû nghóa xaõ hoäi ( Vieät Nam) thì lôïi nhuaän chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp vaø lôïi nhuaän keá toaùn gioáng nhau, yeáu toá chi phí khoâng goàm thueá thu nhaäp doanh nghieäp maø thueá naøy naèm trong lôïi nhuaän. 1.2.2.3 Cô sôû phaùp lyù Taïi caùc quoác gia coù luaät keá toaùn naèm trong luaät quoác gia (chaúng haïn Vieät Nam, Phaùp, Trung Quoác …) thì heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn noùi chung phaûi hoaøn toaøn tuaân thuû caùc ñieàu khoaûn ghi trong boä luaät, moïi vi phaïm ñeàu laøm cho coâng vieäc keá toaùn trôû thaønh phi phaùp. Vieäc tuaân thuû caùc ñieàu luaät seõ laøm cho heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thöïc söï höõu ích, coù giaù trò cho caùc ñoái töôïng söû duïng. Taïi caùc quoác gia chöa coù luaät keá toaùn do ñoù tính tuaân thuû chöa nghieâm, ñieàu naøy laøm haïn cheá giaù trò cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. 1.2.2.4 Cô sôû vaên hoaù, giaùo duïc, xaõ hoäi Ñaây laø yeáu toá taùc ñoäng ñaùng keå ñeán vieäc xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän nay. Yeáu toá veà vaên hoaù giaùo duïc xaõ hoäi ñöôïc bieåu hieän qua khaû naêng nhaän thöùc, trình ñoä hieåu bieát, khaû naêng vaän duïng lyù thuyeát, cheá ñoä keá toaùn aùp duïng vaøo coâng taùc keá toaùn cuûa töøng quoác gia hoaëc töøng ñôn vò keá toaùn. -18- 1.2.2.5 Xu höôùng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuûa caùc quoác gia Nhìn chung, treân theá giôùi coù hai xu höôùng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: Xu höôùng 1: Doanh nghieäp töï xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn, treân cô sôû caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hoaëc quoác gia Chuaån möïc keá toaùn laø nhöõng quy ñònh vaø höôùng daãn caùc nguyeân taéc, noäi dung, phöông phaùp vaø thuû tuïc keá toaùn caên baûn, laøm cô sôû ghi cheùp keá toaùn vaø laäp Baùo caùo taøi chính nhaèm ñaït ñöôïc söï ñaùnh giaù trung thöïc, hôïp lyù, khaùch quan veà thöïc traïng taøi chính vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Theo xu höôùng naøy, treân cô sôû caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hoaëc quoác gia, caùc doanh nghieäp caên cöù vaøo quy moâ, lónh vöïc hoaït ñoäng vaø yeâu caàu quaûn lyù cuûa ñôn vò mình ñeå töï thieát keá moät heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn rieâng vôùi teân goïi, soá hieäu, noäi dung , coâng duïng, keát caáu töøng taøi khoaûn, caùc quy ñònh cuõng nhö caùc ghi cheùp nghieäp vuï. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn xaây döïng theo xu höôùng naøy coù öu ñieåm laø taïo khaû naêng tö duy naêng ñoäng cho keá toaùn vieân, nhöng coù nhöôïc ñieåm laø gaây khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù, kieåm tra, toång hôïp thoâng tin, boài döôõng ñaøo taïo chuyeân moân nghieäp vuï cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn. Tieâu bieåu cho xu höôùng naøy laø heä thoáng keá toaùn cuûa caùc nöôùc Anh, Myõ. Xu höôùng 2: Nhaø nöôùc xaây döïng vaø ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Treân cô sôû heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do cô quan coù thaåm quyeàn ban haønh, moãi doanh nghieäp töï löïa choïn taøi khoaûn vôùi teân goïi , soá hieäu, keát caáu, noäi dung vaø quy ñònh ghi cheùp nghieäp vuï phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm loaïi hình, quy moâ vaø yeâu caàu quaûn lyù ñeå aùp duïng. Heä thoáng taøi khoaûn xaây döïng theo xu höôùng naøy coù öu ñieåm laø taïo thuaän lôïi trong coâng taùc quaûn lyù kinh teá xaõ hoäi ôû taàm vó moâ nhöng haïn cheá tö duy naêng ñoäng saùng taïo cuûa keá toaùn vieân. Tieâu bieåu cho xu höôùng naøy laø heä thoáng keá toaùn Phaùp, Trung Quoác , Vieät Nam -19- 1.2.3 Sô löôïc moät soá heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp aùp duïng ôû caùc quoác gia 1.2.3.1 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Myõ Heä thoáng keá toaùn Myõ khoâng coù moät heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát veà teân goïi vaø soá hieäu baét buoäc söû duïng trong taát caû caùc doanh nghieäp. Thöïc teá, caùc doanh nghieäp caên cöù vaøo caùc chuaån möïc keá toaùn vaø ñaëc ñieåm cuï theå cuûa doanh nghieäp veà lónh vöïc kinh doanh, quy moâ cuûa doanh nghieäp vaø yeâu caàu quaûn lyù ñeå löïa choïn caùc taøi khoaûn söû duïng rieâng cho doanh nghieäp mình. Doanh nghieäp töï ñaët teân cho taøi khoaûn vaø soá hieäu cuûa chuùng. Theo heä thoáng taøi khoaûn Myõ döôùi ñaây (xem phuï luïc 1.2), caùc taøi khoaûn ñöôïc xaép xeáp vaøo 6 loaïi, töông öùng vôùi töøng yeáu toá trong baùo caùo taøi chính: Loaïi 1 – Taøi saûn; loaïi 2 – Nôï phaûi traû; Loaïi 3 – Nguoàn voán chuû sôû höõu; Loaïi 4 – Doanh thu; Loaïi 5 – Chi phí; Loaïi 6 – Laõi loã. Moãi loaïi taøi khoaûn ñöôïc chia thaønh nhieàu nhoùm taøi khoaûn khaùc nhau. Moãi nhoùm taøi khoaûn cuõng ñöôïc xaây döïng thaønh nhöõng taøi khoaûn toång hôïp vaø taøi khoaûn chi tieát. Moãi taøi khoaûn ñöôïc kyù hieäu toái thieåu 3 chöõ soá, khoâng haïn cheá caùc chöõ soá hieäu (coù theå coù 4, 5 … chöõ soá). Soá hieäu ñöôïc ñaùnh theo moät nguyeân taéc nhaát quaùn döïa vaøo möùc ñoä toång hôïp hoaëc chi tieát theo töøng noäi dung kinh teá ñöôïc ghi vaøo taøi khoaûn. Tuy nhieân, tuyø theo yeâu caàu quaûn lyù cuï theå, moãi nhoùm taøi khoaûn ñöôïc ñaùnh soá hieäu khaùc nhau, vaø soá hieäu cuûa moãi taøi khoaûn ñöôïc ñaùnh soá hieäu trong giôùi haïn quy ñònh cho nhoùm taøi khoaûn ñoù. Ví duï, moät taøi khoaûn coù theå ñöôïc ñaùnh soá hieäu laø 3 soá töø 100 ñeán 199 hoaëc 4 chöõ soá töø 1000 ñeán 1999. Noùi chung, vieäc xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn ôû Myõ coù caùch goïi teân, ñaùnh soá hieäu cuûa caùc taøi khoaûn ñôn giaûn, chaët cheõ, deã laøm, coù khaû naêng linh hoaït cao taïo khaû naêng tö duy saùng taïo cho keá toaùn vieân. -20- 1.2.3.2 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Phaùp Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñaàu tieân ôû Phaùp ñöôïc ban haønh naêm 1947, sau ñoù ñöôïc söûa ñoåi boå sung raát nhieàu vaøo naêm 1957, ñöôïc xeùt duîeât laïi toaøn boä vaøo naêm 1982 (do hoäi ñoàng quoác gia veà keá toaùn soaïn thaûo vaø ñöôïc pheâ chuaån theo nghò ñònh ngaøy 27/4/1982 cuûa Boä Kinh teá Taøi chính). Heä thoáng taøi khoaûn naêm 1982 ñöôïc chia thaønh 09 loaïi, moãi loaïi coù nhieàu taøi khoaûn toång hôïp vaø chi tieát caên cöù vaøo noäi dung kinh teá cuûa caùc nghieäp vuï kinh teá. (Xem phuï luïc 1.4 vaø 1.5) - Taøi khoaûn loaïi 1 ñeán loaïi 8: Thuoäc keá toaùn taøi chính - Taøi khoaûn loaïi 9: Thuoäc keá toaùn quaûn trò Trong phaïm vi keá toaùn taøi chính , ñöôïc chi tieát nhö sau: + Taøi khoaûn töø loaïi 1 ñeán loaïi 5: caùc taøi khoaûn thuoäc baûng caân ñoái keá toaùn + Taøi khoaûn loaïi 6, loaïi 7: Caùc taøi khoaûn quaûn lyù + Taøi khoaûn loaïi 8: Caùc taøi khoaûn ñaëc bieät Trong phaïm vi keá toaùn quaûn trò ñöôïc söû duïng taøi khoaûn loaïi 9. Caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh ñöôïc phaûn aùnh vaøo caùc taøi khoaûn naøy theo nhöõng tieâu chuaån rieâng. 1.2.3.3 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam bao goàm 10 loaïi, trong töøng loaïi goàm nhieàu nhoùm, töøng nhoùm goàm nhieàu taøi khoaûn caáp 1, tuyø theo yeâu caàu quaûn lyù moät taøi khoaûn caáp 1 coù theå coù nhieàu loaïi taøi khoaûn caáp 2, moät soá taøi khoaûn caáp 2 theâm taøi khoaûn caáp 3. Caùc ngaønh hoaëc doanh nghieäp döïa vaøo ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù cuûa ñôn vò mình coù theå môû theâm caùc taøi khoaûn chi tieát caáp 3,4 .... cho phuø hôïp. Soá hieäu taøi khoaûn qui ñònh trong heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát laø heä thoáng 3 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 1, 4 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 2, 5 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 3. Nguyeân taéc ñaùnh soá hieäu nhö sau: _ Chöõ soá ñaàu tieân theå hieän loaïi taøi khoaûn _ Chöõ soá thöù 2 theå hieän nhoùm taøi khoaûn _ Chöõ soá thöù 3 duøng ñeå chæ thöù töï cuûa töøng taøi khoaûn keá toaùn caáp 1 _ Chöõ soá thöù 4 duøng ñeå chæ caùc TK keá toaùn caáp 2 (chi tieát hoaù cho TK caáp 1) _ Chöõ soá thöù 5 duøng ñeå chæ caùc TK keá toaùn caáp 3 (chi tieát hoaù cho TK caáp 2) Ngoaøi 9 loaïi taøi khoaûn ñöôïc duøng ñeå toång hôïp caùc yeáu toá treân baûng caân ñoái keá toaùn vaø baûng keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh , coøn coù taøi khoaûn loaïi 0 ñöôïc duøng ñeå löu tröõ moät soá noäi dung kinh teá ñaëc bieät theo yeâu caàu cuûa quaûn lyù , söû duïng taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn (xem phuï luïc soá 1.2) -21- CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM 2.1. Löôïc söû hình thaønh vaø phaùt trieån Lòch söû laø taám göông ñeå nhìn laïi quaù khöù vaø laø kim chæ nam giuùp ta thaáy ñöôïc xu höôùng phaùt trieån taát yeáu trong töông lai. Töø ngaøy thaønh laäp nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø (02/09/1945) ñeán nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam noùi rieâng vaø heä thoáng cheá ñoä keá toaùn noùi chung khoâng ngöøng phaùt trieån vaø hoaøn thieän. Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam coù theå taïm chia thaønh 3 giai ñoaïn sau: 2.1.1.Giai ñoaïn töø naêm 1954 ñeán naêm 1986 Sau khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp (1945) cho ñeán nhöõng naêm ñaàu cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp (1945 – 1954), keá toaùn nöôùc ta chæ ñôn thuaàn laø vieäc ghi cheùp thu chi sô khai trong caùc coâng xöôûng, kho thoùc, caùc cô sôû kinh teá nhoû cuûa Nhaø nöôùc. Naêm 1948, laàn ñaàu tieân Boä Taøi Chính ban haønh “theå leä thu chi vaø keá toaùn ñaïi cöông cuûa nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoaø”. Hoaø bình laäp laïi (1954) cuøng vôùi vieäc tieáp quaûn cô sôû kinh teá do cheá ñoä phong kieán ñeå laïi, caùc xí nghieäp vaø toå chöùc kinh teá cuûa Nhaø nöôùc laàn löôït ra ñôøi, hình thaønh daàn heä thoáng kinh teá quoác doanh ñoøi hoûi caáp thieát phaûi coù heä thoáng, cheá ñoä keá toaùn ñaày ñuû, ñoàng boä hôn. Ngaøy 11/10/1986, thay maët thuû töôùng chính phuû, phoù thuû töôùng Phan Keá Toaïi ñaõ kyù nghò ñònh soá 1076 – TTG thaønh laäp “Vuï cheá ñoä keá toaùn” thuoäc Boä Taøi Chính, töø ñoù caùc “cheá ñoä keá toaùn coâng, cheá ñoä keá toaùn coâng nghieäp, cheá ñoä keá toaùn kieán thieát cô baûn” (1957), “ñieàu leä toå chöùc keá toaùn nhaø nöôùc” (Nghò ñònh 175 CP); “cheá ñoä keá toaùn vaät lieäu, kho haøng hoaù, taøi saûn coá -22- ñònh, kieåm keâ kho…” trong nhöõng naêm 1960 laàn löôït ra ñôøi vaø heä thoáng keá toaùn keùp cuõng baét ñaàu ñöôïc aùp duïng (theo heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Trung Quoác). Ñeán naêm 1970, do yeâu caàu caûi tieán toå chöùc quaûn lyù xí nghieäp phuïc vuï coâng cuoäc khoâi phuïc kinh teá, sau chieán tranh phaù hoaïi mieàn Baéc cuûa ñeá quoác Myõ, ñöôïc söï trôï giuùp cuûa caùc chuyeân gia Lieân Xoâ cuøng lôùp caùn boä treû ñöôïc ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi veà, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát trong thôøi kyø kinh teá bao caáp laàn ñaàu tieân ñöôïc ban haønh theo quyeát ñònh soá 425 TC – CÑKT ngaøy 01/12/1970 vaø ñöôïc aùp duïng thoáng nhaát trong taát caû caùc xí nghieäp, cô sôû kinh teá ôû mieàn Baéc. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn naøy goàm 9 loaïi, ñöôïc toùm taét nhö sau: - Loaïi 1: Taøi saûn coá ñònh; soá hieäu töø 01 ñeán 03 - Loaïi 2: Döï tröõ saûn xuaát; soá hieäutöø 04 ñeán 09 - Loaïi 3:Chi phí saûn xuaát; soá hieäu töø 20 ñeán 26 - Loaïi 4: Thaønh phaåm, haøng hoùa vaø tieâu thuï; soá hieäu töø 40 ñeán 49 - Loaïi 5: Voán baèng tieàn; soá hieäu töø 50 ñeán 55 - Loaïi 6: Thanh toaùn; soá hieäu töø 60 ñeán 79 - Loaïi 7: Nguoàn voán, voán trích; soá hieäu töø 80 ñeán 89 - Loaïi 8: Vay ngaân haøng vaø caùc khoaûn caáp phaùt; soá hieäu töø 90 ñeán 94 - Loaïi 9: Laõi vaø loã; soá hieäu 99 (Xem baûng chi tieát ôû phuï luïc 1.1) Naêm 1975, mieàn Nam ñöôïc hoaøn toaøn giaûi phoùng, ñaát nöôùc thoáng nhaát, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn naêm 1970 ñöôïc höôùng daãn aùp duïng chung cho caû nöôùc. Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn trong giai ñoaïn naøy laø caùc taøi khoaûn ñöôïc söû duïng nhaèm cung caáp thoâng tin moät caùch chi tieát ñeå phuïc vuï cho nhu caàu keá hoaïch hoùa vaø quaûn lyù toaøn dieän neàn kinh teá. Trong heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn naøy chöa phaân bieät roõ caùc taøi khoaûn thuoäc veà caùc baùo caùo keá -23- toaùn khaùc nhau, quy ñònh haïch toaùn caùc taøi khoaûn thuoäc quaù trình kinh doanh chöa roõ raøng gaây khoù khaên cho quaù trình ghi cheùp vaø kieåm tra keá toaùn. Töø ñaàu nhöõng naêm 1980, neàn kinh teá laâm vaøo tình traïng khoù khaên do cô cheá quaûn lyù kinh teá taäp trung bao caáp ngaøy caøng boäc loä nhöõng nhöôïc ñieåm vaø laø raøo caûn cho söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, haïn cheá tính chuû ñoäng saùng taïo trong saûn xuaát, kinh doanh vaø do ñoù kìm haõm söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát. Ngoaøi ra cô cheá caáp buø loã ñaõ gaây ra tính yû laïi cuûa caùc doanh nghieäp, vaø khoâng taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy doanh nghieäp phaùt huy tính naêng ñoäng, saùng taïo trong saûn xuaát kinh doanh. Nhaän thaáy nhöõng nhöôïc ñieåm nhö vaäy, ñeán naêm 1986, Nhaø nöôùc chuû tröông ñoåi môùi kinh teá, xoaù boû cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp, xaây döïng cô cheá quaûn lyù kinh teá phuø hôïp vôùi söï vaän ñoäng cuûa caùc quy luaät kinh teá khaùch quan ñeå phaùt huy tính chuû ñoäng saùng taïo cuûa doanh nghieäp, thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån. Cuøng vôùi söï thay ñoåi cuûa cô cheá quaûn lyù kinh teá thì heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp noùi chung vaø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn noùi rieâng cuõng phaûi ñöôïc thay ñoåi cho phuø hôïp. 2.1.2.Giai ñoaïn töø naêm 1986 ñeán naêm 1995 Ñaây laø giai ñoaïn ñaàu ñoåi môùi coâng taùc keá toaùn töø cô cheá taäp trung bao caáp sang cô cheá kinh teá thò tröôøng. Sau cuoäc khuûng hoaûng kinh teá naêm 1986, do sai laàm trong toång ñieàu chænh giaù – löông – tieàn (1985) cuûa Nhaø nöôùc, chuû tröông phaùt trieån neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn vaø môû cöûa neàn kinh teá ñaõ ñöôïc Ñaïi Hoäi Ñaûng toaøn Quoác laàn VI (1986) vaø laàn VII (1991) thoâng qua trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû nöôùc ta giai ñoaïn 1986 -1990 vaø 1990 -1995. Ñeå phuø hôïp vôùi cô cheá hieän haønh vaø ñoåi môùi coâng taùc keá toaùn, naêm 1989, Boä Taøi Chính ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát theo quyeát ñònh soá 212TC/CÑKT ngaøy 15/12/1989 vaø ñöôïc boå sung theo Thoâng tö 50TC/CÑKT ngaøy 20/10/1990. Heä thoáng taøi khoaûn naøy ñaõ ñöôïc xaây döïng moät caùch khoa hoïc hôn so vôùi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuõ, döïa vaøo quaù trình taùi saûn xuaát (quaù -24- trình tuaàn hoaøn vaø luaân chuyeån cuûa voán) vaø tính chaát caân ñoái giöõa voán vaø nguoàn voán, giöõa chi phí vaø thu nhaäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát goàm 41 taøi khoaûn trong baûng caân ñoái keá toaùn vaø 8 taøi khoaûn ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn, caùc taøi khoaûn trong baûng ñöôïc chia thaønh caùc loaïi nhö sau: - Loaïi 1: Töø taøi khoaûn 10 ñeán 11 : Taøi saûn coá ñònh - Loaïi 2: Töø taøi khoaûn 20 ñeán 25 : Döï tröõ saûn xuaát, kinh doanh - Loaïi 3: Töø taøi khoaûn 30 ñeán 38 : Chi phí - Loaïi 4: Töø taøi khoaûn 40 ñeán 48 : Tieâu thuï vaø keát quaû - Loaïi 5: Töø taøi khoaûn 50 ñeán 52 : Voán baèng tieàn - Loaïi 6: Töø taøi khoaûn 60 ñeán 69 : Thanh toaùn - Loaïi 7: Töø taøi khoaûn 70 ñeán 71 : Thu nhaäp - Loaïi 8: Töø taøi khoaûn 80 ñeán 84 : Nguoàn voán - Loaïi 9: Töø taøi khoaûn 90 ñeán 92 : Nguoàn voán tín duïng (Xem chi tieát ôû phuï luïc 1.2) Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn noùi rieâng vaø heä thoáng keá toaùn noùi chung trong giai ñoaïn naøy ñaõ khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng cuõ. Maët khaùc, tuy chöa ñaày ñuû, nhöng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuûa thôøi kyø naøy ñaõ boå sung theâm caùc taøi khoaûn ñeå löu tröõ, ghi cheùp caùc nghieäp vuï kinh teá môùi phaùt sinh veà hoaït ñoäng lieân doanh lieân keát, cheânh leäch tyû giaù, thueá voán, thueá nhaø ñaát, thueá thu nhaäp… ñoàng thôøi boû nhöõng noäi dung khoâng coøn thích hôïp vôùi tình hình môùi nhö: khoaûn ngaân saùch caáp buø loã, cheânh leäch giaù ñöôïc ngaân saùch caáp buø, thay caùc khoaûn thu quoác doanh baèng thueá, tieàn göûi ngaân haøng khoâng baét buoäc phaûi haïch toaùn rieâng bieät nhö tröôùc… Tuy nhieân, khi neàn kinh teá chuyeån haún sang cô cheá thò tröôøng vaø ngaøy caøng phaùt trieån thì heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn trong giai ñoaïn naøy laïi boäc loä nhöõng toàn taïi. Chaúng haïn, khoâng phaûn aùnh ñöôïc nhöõng loaïi nghieäp vuï môùi phaùt sinh nhö caùc nghieäp vuï lieân quan ñeán taøi saûn coá ñònh voâ hình, taøi saûn coá ñònh thueâ taøi chính; caùc hoaït ñoäng ñaàu tö -25- taøi chính…; chöa phuø hôïp vôùi caùc chuaån möïc, thoâng leä keá toaùn quoác teá phoå bieán nhö vi phaïm tính thaän troïng, tính doàn tích, nguyeân taéc kyø keá toaùn… Nhöõng nhöôïc ñieåm naøy laøm cho heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn noùi rieâng vaø heä thoáng keá toaùn noùi chung khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu thoâng tin cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng khaùc nhau, vì chöa ñaûm baûo tính trung thöïc, hôïp lyù cuûa caùc thoâng tin ñaàu ra treân caùc baùo caùo taøi chính… 2.1.3. Giai ñoaïn töø naêm 1995 ñeán nay Ñaây laø giai ñoaïn chuyeån ñoåi maïnh meõ cô cheá kinh teá nöôùc ta töø cô cheá keá hoaïch hoaù taäp trung sang cô cheá kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Chuû tröông lôùn trong chính saùch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi Vieät Nam vaãn tieáp tuïc ñöôïc khaúng ñònh trong ñaïi hoäi Ñaûng laàn VIII (naêm 1996) vaø IX (naêm 2001) laø phaùt trieån neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn, ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu, caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø môû cöûa thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñaây cuõng laø giai ñoaïn chuyeån ñoåi maïnh meõ coâng taùc keá toaùn ôû nöôùc ta. Môû ñaàu giai ñoaïn naøy laø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp thoáng nhaát ñöôïc Boä Taøi chính ban haønh theo quyeát ñònh 1141-TC/CÑKT ngaøy 01/11/1995 aùp duïng thoáng nhaát cho caùc doanh nghieäp thuoäc moïi lónh vöïc hoaït ñoäng, moïi thaønh phaàn kinh teá keå töø ngaøy 01/01/1996. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn naøy cuõng ñöôïc chia laøm 10 loaïi, töø loaïi 1 ñeán loaïi 9 ñöôïc goïi laø taøi khoaûn trong baûng caân ñoái keá toaùn vaø ñöôïc ñaùnh soá töø 111 ñeán 911, vaø moät loaïi ñaëc bieät laø loaïi 0 ñöôïc ñaùnh soá töø 001 ñeán 009 goïi laø taøi khoaûn ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn. Moãi loaïi ñöôïc chia thaønh nhieàu nhoùm (ñöôïc kyù hieäu baèng 2 chöõ soá) khaùc nhau, (Xem chi tieát ôû phuï luïc 1.3) Ñeå phuø hôïp vôùi cô cheá chính saùch hieän haønh, heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1141 naøy ñaõ ñöôïc söûa ñoåi boå sung nhieàu laàn qua caùc naêm sau : -26- _ Naêm 1997-1998, theo nghò ñònh 59/CP vaø vieäc thöïc hieän 2 luaät thueá GTGT vaø thueá TNDN, Boä taøi chính ñaõ ban haønh thoâng tö 10 ngaøy 20/3/1997 vaø 100 ngaøy 15/07/1998 vôùi noäi dung söûa ñoåi heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1141, cuï theå laø: • Boå sung theâm caùc taøi khoaûn (TK) sau : TK133 - Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø TK161 - Chi söï nghieäp TK 4313 - Quyõ phuùc lôïi hình thaønh TSCÑ TK461 - Nguoàn kinh phí söï nghieäp TK 5114 - Doanh thu trôï caáp, trôï giaù TK 6415 - Chi phí baûo haønh • Ñoåi teân moät soá taøi khoaûn (TK) sau : TK 2132 – Chi phí thaønh laäp chuaån bò saûn xuaát thaønh chi phí thaønh laäp doanh nghieäp TK 3331 – Thueá doanh thu thaønh thueá GTGT phaûi noäp TK 3334 – Thueá lôïi töùc thaønh thueá thu nhaäp doanh nghieäp TK 414 – Quyõ phaùt trieån kinh doanh thaønh quyõ ñaàu tö phaùt trieån TK 415 - Quyõ döï tröõ thaønh quyõ döï phoøng taøi chính TK 421- Laõi chöa phaân phoái thaønh lôïi nhuaän chöa phaân phoái • Boû bôùt moät soá taøi khoaûn TK 521 - chieát khaáu baùn haøng TK 211 - ñaát , chuyeån vaøo noäi dung cuûa taøi khoaûn 2131 – quyeàn söû duïng ñaát _ Naêm 2000 : Boä taøi chính ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp theo quyeát ñònh 167/2000-TC/QÑ/CÑKT ngaøy 25/10/2000 nhaèm caäp nhaät thoâng tö soá 10 vaø 100 vaø thay ñoåi teân goïi taøi khoaûn 144 – theá chaáp , kyù cöôïc , kyù quyõ ngaén haïn thaønh caàm coá kyù cöôïc kyù quyõ ngaén haïn _ Naêm 2002, 2003 : Sau nhoùm chuaån möïc keá toaùn ñôït 1 vaø ñôït 2 ñöôïc ban haønh , heä thoáng taøi khoaûn 1141 naøy ñöôïc söûa ñoåi theo thoâng tö soá 82 thay ñoåi -27- taøi khoaûn 416 – quyõ döï phoøng trôï caáp maát vieäc laøm baèng taøi khoaûn 3353 , thoâng tö 89 thay ñoåi vaø boå sung moät soá taøi khoaûn sau : thay ñoåi noäi dung vaø phöông phaùp keá toaùn moät soá taøi khoaûn caáp 2 cuûa taøi khoaûn 213 – TSCÑ voâ hình ; boå sung moät soá taøi khoaûn sau : TK 2136 – giaáy pheùp vaø giaáy pheùp nhöïông quyeàn TK 242 – Chi phí traû tröôùc daøi haïn TK 521 – Chieát khaáu thöông maïi Boå sung noäi dung phaûn aùnh vaø höôùng daãn nghieäp vuï TK 632 – giaù voán haøng baùn Ñoåi teân vaø soá hieäu cuûa moät soá taøi khoaûn : taøi khoaûn 711 – thu nhaäp hoaït ñoäng taøi chính thaønh taøi khoaûn 515 – doanh thu taøi chính ; taøi khoaûn 721 – thu nhaäp hoaït ñoäng baát thöôøng thaønh taøi khoaûn 711 – thu nhaäp khaùc ; taøi khoaûn 811 – chi phí hoaït ñoäng taøi chính thaønh taøi khoaûn 635- chi phí taøi chính ; taøi khoaûn 821 – chi phí hoaït ñoäng baát thöôøng thaønh taøi khoaûn 811 – chi phí khaùc Ngoaøi ra höôùng daãn keá toaùn caùc nghieäp vuï kinh teá chuû yeáu veà chi phí saûn xuaát chung coá ñònh , hao huït , maát maùt , döï phoøng …. Thoâng tö 105/2003/TT-BTC ngaøy 09/10/2002 höôùng daãn keá toaùn thöïc hieän 6 chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñôït 2 (31/12/2002) ñaõ höôùng daãn boå sung moät soá noäi dung sau : boå sung caùc taøi khoaûn : taøi khoaûn 337 – thanh toaùn theo tieán ñoä keá hoaïch hôïp ñoàng xaây döïng ; taøi khoaûn 343 – traùi phieáu phaùt haønh ; taøi khoaûn 4131 – cheânh leäch tæ giaù hoái ñoaùi ñaùnh giaù laïi cuoái naêm taøi chính ; taøi khoaûn 4132 – cheânh leäch tæ giaù hoái ñoaùi trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn ; taøi khoaûn 4133 – cheânh leäch tæ giaù hoái ñoaùi töø chuyeån ñoåi baùo caùo taøi chính . Höôùng daãn moät soá nghieäp vuï veà thueâ taøi saûn aûnh höôûng cuûa vieäc thay ñoåi tæ giaù , hôïp ñoàng xaây döïng chi phí ñi vay. Naêm 2005, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh thoâng tö soá 23/2005/TT-BTC ngaøy 30/03/2005 veà höôùng daãn thöïc hieän saùu chuaån möïc keá toaùn ban haønh ñôït 3 theo Quyeát ñònh 234/2003/QÑ-BTC. Theo ñoù, boå sung moät soá taøi khoaûn sau: -28- TK 221 – Ñaàu tö vaøo coâng ty con ; TK 222 – Voán goùp lieân doanh ; TK 223 – ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát ;TK 228 – Ñaàu tö daøi haïn khaùc ; TK 229 – Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn ;TK 217 – baát ñoäng saûn ñaàu tö ; TK2147 – Hao moøn baát ñoäng saûn ñaàu tö ; TK5117 – doanh thu kinh doanh baát ñoäng saûn ; TK1567 – haøng hoaù baát ñoäng saûn . (Xem chi tieát boå sung ôû baûng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn theo phuï luïc 2.2) Ñeå khuyeán khích moïi hình thöùc sôõ höõu, moïi loaïi hình doanh nghieäp vaø moïi thaønh phaàn kinh teá tham gia xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá ñoàng thôøi ñaûm baûo phuø hôïp vôùi yeâu caàu, ñaëc ñieåm, trình ñoä quaûn lyù, quy moâ cuûa caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, cuøng vôùi heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1141 , Boä taøi chính ñaõ ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cho caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû theo quyeát ñònh 1177/TC/QÑ/CÑKT ngaøy 23/12/1996 aùp duïng töø 01/01/1997cho caùc coâng ty coå phaàn (tröø coâng ty coå phaàn nieâm yeát chöùng khoaùn), coâng ty traùch nhieäm höõu haïn , doanh nghieäp tö nhaân, hôïp taùc xaõ (tröø hôïp taùc xaõ noâng nghieäp vaø hôïp taùc xaõ tín duïng nhaân daân, caùc ñôn vò toå chöùc saûn xuaát kinh doanh caù theå. Heä thoáng taøi khoaûn naøy cuõng bao goàm 10 loaïi, 32 taøi khoaûn caáp 1 vaø 38 taøi khoaûn caáp 2 (xem chi tieát ôû phuï luïc 2.3) Theo quyeát ñònh 144/2001/QÑ-BTC ngaøy 21/12/2002 höôùng daãn söûa ñoåi boå sung theo quyeát ñònh 1177 (xem chi tieát ôû phuï luïc 2.4) Nhö vaäy, ngoaøi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng cho doanh nghieäp qui moâ lôùn (theo quyeát ñònh 1141) vaø qui moâ vöøa vaø nhoû (theo quyeát ñònh 144) ñaõ keå ôû treân, Boä taøi chính cuõng ban haønh heä thoáng taøi khoaûn aùp duïng cho caùc doanh nghieäp khaùc nhö doanh nghieäp xaây laép, doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng cho caùc doanh nghieäp xaây laép ñöôïc Boä taøi chính ban haønh theo quyeát ñònh 1864/1998/QÑ-BTC ngaøy 16/12/1998. Heä thoáng taøi khoaûn naøy veà cô baûn hoaøn toaøn thoáng nhaát vôùi heä thoáng taøi khoaûn theo -29- quyeát ñònh 1141 veà kyù hieäu, noäi dung taøi khoaûn. Tuy nhieân coù moät soá khaùc bieät sau: • Boå sung moät soá taøi khoaûn: taøi khoaûn 623 – chi phí söû duïng maùy thi coâng; taøi khoaûn 005 – nguoàn voán vay baèng ngoaïi teä ; taøi khoaûn 1362 - taïm öùng giaù trò khoái löôïng xaây laép, taøi khoaûn 1413 – taïm öùng chi phí giao khoaùn xaây laép noäi boä, taøi khoaûn 1526 – thieát bò xaây döïng (xem chi tieát phuï luïc 2.5) • Boû bôùt 2 taøi khoaûn laø taøi khoaûn 611 – mua haøng vaø 631- giaù thaønh saûn xuaát vì doanh nghieäp xaây döïng chæ aùp duïng phöông phaùp thöôøng xuyeân trong haïch toaùn haøng toàn kho. Heä thoáng taøi khoaûn aùp duïng cho doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (FDI) ñöôïc Boä taøi chính ban haønh theo thoâng tö soá 55/2002/TT-BTC ngaøy 26/06/2002 . Veà cô baûn heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng cho caùc doanh nghieäp FDI nhaát quaùn vôùi heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1141 ñoàng thôøi söûa ñoåi , boå sung moät soá qui ñònh sau: Doanh nghieäp ñöôïc chi tieát hoaù taøi khoaûn caáp 3, caáp 4 … khoâng phaûi ñaêng kyù vôùi Boä taøi chính ñoàng thôøi ñöôïc ñeà nghò boå sung taøi khoaûn caáp 1, caáp 2 ñeå phaùn aùnh noäi dung rieâng coù vaø chæ ñöôïc thöïc hieän sau khi ñöôïc Boä taøi chính chaáp thuaän baèng vaên baûn . Khoâng söû duïng taøi khoaûn 1421 – chi phí traû tröôùc, ñoàng thôøi boå sung taøi khoaûn 242 – chi phí traû tröôùc daøi haïn; taøi khoaûn 158 – haøng hoaù kho baûo thueá, boå sung moät soá höôùng daãn nghieäp vuï veà xöû lyù cheânh leäch tæ giaù hoái ñoaùi, keá toaùn laäp hoaøn nhaäp döï phoøng giaûm giaù nôï phaûi thu, keá toaùn goùp voán kinh doanh … Noùi chung, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy ñöôïc xaây döïng treân nguyeân taéc thoûa maõn caùc yeâu caàu cuûa cô cheá kinh teá thò tröôøng Vieät Nam, toân troïng vaø vaän duïng coù choïn loïc caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn, phuø hôïp vôùi thoâng leä coù tính phoå bieán cuûa keá toaùn caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån. Ñoàng thôøi cuõng phaûi thích öùng, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm quaûn lyù -30- kinh teá, yeâu caàu vaø trình ñoä quaûn lyù taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam hieän taïi vaø xu höôùng phaùt trieån trong töông lai. Heä thoáng taøi khoaûn naøy ñöôïc xaây döïng vôùi nhaän thöùc môùi veà ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn, neân muïc tieâu xaây döïng theo phöông chaâm deã laøm, deã hieåu, minh baïch, coâng khai, deã kieåm tra, deã kieåm soaùt. Vôùi caùch boá trí, saép xeáp taøi khoaûn moät caùch khoa hoïc, thoâng tin do keá toaùn cung caáp cho pheùp ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp ôû moïi thôøi ñieåm, thôøi kyø veà taøi saûn, coâng nôï, chi phí, giaù voán, doanh thu, thu nhaäp vaø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh. 2.2 Thöïc traïng ban haønh vaø aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp 2.2.1 Thöïc traïng ban haønh Hieän nay ôû nöôùc ta, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng cho caùc doanh nghieäp thuoäc caùc lónh vöïc, caùc thaønh phaàn kinh teá ñöôïc Boä taøi chính qui ñònh nhö sau: Moät laø, ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1141 coù söûa ñoåi boå sung Hai laø, ñoái vôùi caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (FDI) aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn theo quyeát ñònh 1141 vaø thoâng tö 55 qui ñònh boå sung söûa ñoåi moät soá taøi khoaûn vaø höôùng daãn phuø hôïp vôùi doanh nghieäp hoaït ñoäng coù yeáu toá nöôùc ngoaøi. Ba laø, ñoái vôùi doanh nghieäp xaây laép aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1684, veà thöïc chaát ñaây laø heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 1141 coù söûa ñoåi boå sung cho phuø hôïp vôùi loaïi hình vaø ñaëc ñieåm kinh doanh. Boán laø, ñoái vôùi doanh nghieäp tö nhaân, coâng ty TNHH, coâng ty coå phaàn, hôïp taùc xaõ … aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn theo quyeát ñònh 144. ._.DAØI HAÏN 25 211 Phaûi thu daøi haïn khaùc haøng 26 212 Phaûi thu noäi boä daøi haïn 27 218 Phaûi thu daøi haïn khaùc Theâm noäi dung caàm coá kyù cöôïc kyù quyõ daøi haïn 28 219 Döï phoøng phaûi thu khoù ñoøi 29 221 Taøi saûn coá ñònh höõu hình 30 222 Taøi saûn coá ñònh thueâ taøi chính 31 223 Taøi saûn coá ñònh voâ hình 32 226 Chi phí xaây döïng cô baûn dôõ dang 33 229 Hao moøn taøi saûn coá ñònh 34 231 Baát ñoäng saûn ñaàu tö -54- 35 239 Hao moøn baát ñoäng saûn ñaàu tö 36 241 Ñaàu tö vaøo coâng ty con 37 242 Ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát 38 243 Voán goùp lieân doanh 39 248 Ñaàu tö daøi haïn khaùc 40 249 Döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn ñaàu tö daøi haïn 41 252 Chi phí traû tröôùc daøi haïn 42 253 Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi 43 258 Taøi saûn daøi haïn khaùc LOAÏI 3 : NÔÏ PHAÛI TRAÛ 44 311 Nôï vaø vay ngaén haïn Theâm noäi dung nôï vaø vay daøi haïn ñeán haïn traû 45 312 Phaûi traû ngaén haïn ngöôøi baùn 46 313 Thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp Nhaø nöôùc 47 314 Phaûi traû ngöôøi lao ñoäng 48 315 Chi phí phaûi traû ngaén haïn 49 316 Phaûi traû noäi boä ngaén haïn 50 317 Phaûi traû theo tieán ñoä hôïp ñoàng xaây döïng 51 318 Phaûi traû phaûi noäp khaùc Theâm noäi dung nhaän caàm coá kyù cöôïc ngaén haïn 52 321 Nôï vaø vay daøi haïn 53 322 Phaûi traû daøi haïn ngöôøi baùn 54 323 Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû 55 325 Chi phí phaûi traû daøi haïn 56 326 Phaûi traû noäi boä daøn haïn 57 328 Phaûi traû daøi haïn khaùc Theâm noäi dung nhaän caàm coá kyù cöôïc daøi haïn LOAÏI 4 : VOÁN CHUÛ SÔÛ HÖÕU 58 411 Voán ñaàu tö cuûa chuû sôû höõu 59 412 Thaëng dö voán coå phaàn 60 413 Coå phieáu ngaân quyõ 61 414 Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn -55- 62 415 Cheânh leäch tæ giaù hoái ñoaùi 63 421 Lôïi nhuaän chöa phaân phoái 64 422 Lôïi nhuaän tích luyõ 65 423 Quyõ ñaàu tö phaùt trieån 66 424 Quyõ döï phoøng taøi chính 67 428 Quyõ khaùc thuoäc voán chuû sôû höõu 68 431 Quyõ khen thöôûng phuùc lôïi 69 432 Nguoàn kinh phí 70 436 Nguoàn kinh phí ñaõ hình thaønh taøi saûn coá ñònh LOAÏI 5: DOANH THU, THU NHAÄP 71 511 Doanh thu baùn haøng hoaù Chi tieát cho haøng baùn ra ngoaøi vaø baùn noäi boä 72 512 Doanh thu baùn thaønh phaåm Chi tieát cho thaønh phaåm baùn ra ngoaøi vaø baùn noäi boä 73 513 Doanh thu cung caáp dòch vuï Chi tieát cho dòch vuï cung caáp ra ngoaøi vaø cung caáp noäi boä 74 515 Doanh thu taøi chính 75 517 Doanh thu trôï caáp, trôï giaù 76 521 Chieát khaáu thöông maïi 77 522 Giaù baùn haøng baùn bò traû laïi 78 523 Giaûm giaù haøng baùn LOAÏI 6: CHI PHÍ SAÛN XUAÁT KINH DOANH 79 611 Giaù mua haøng Phöông phaùp kieåm keâ ñònh kyø 80 621 Chi phí nguyeân lieâu, vaät lieäu tröc tieáp 81 622 Chi phí nhaân coâng tröïc tieáp 82 623 Chi phí söû duïng maùy thi coâng -56- 84 631 Giaù thaønh saûn xuaát Phöông phaùp kieåm keâ ñònh kyø 85 632 Giaù voán haøng hoaù 86 633 Giaù voán thaønh phaåm 87 634 Giaù voán dòch vuï cung caáp 88 635 Chi phí taøi chính 89 641 Chi phí baùn haøng 90 642 Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp LOAÏI 7: THU NHAÄP KHAÙC 91 711 Thu nhaäp khaùc LOAÏI 8: CHI PHÍ KHAÙC 92 811 Chi phí khaùc LOAÏI 9: XAÙC ÑÒNH KEÁT QUAÛ 93 911 Xaùc ñònh keát quaû saûn xuaát kinh doanh LOAÏI 0: TAØI KHOAÛN ÑAËC BIEÄT 94 001 Taøi saûn thueâ ngoaøi 95 002 Vaät tö haøng hoaù nhaän giöõ hoä, nhaän gia coâng 96 003 Haøng hoaù nhaän baùn hoä, nhaän kyù göûi 97 004 Nôï khoù ñoøi ñaõ xöû lyù 98 007 Ngoaïi teä caùc loaïi 99 008 Haïn möùc kinh phí 100 009 Nguoàn voán khaáu hao cô baûn 101 010 Coå phieáu löu haønh 102 011 Coå töùc, lôïi nhuaän phaûi traû 3.3.3.2 Hoaøn thieän noäi dung, keát caáu vaø phöông phaùp keá toaùn moät soá taøi khoaûn Nhöõng taøi khoaûn keá toaùn coù trong baûng heä thoáng taøi khoaûn hieän haønh thì coù noäi dung vaø keát caáu theo caùc quyeát ñònh, thoâng tö höôùng daãn cuûa Boä taøi chính, coøn caùc taøi khoaûn duøng ñeå ghi cheùp caùc nghieäp vuï phaùt sinh lieân quan ñeán -57- thueá thu nhaäp doanh nghieäp hoaøn laïi seõ coù noäi dung vaø keát caáu vaø phöông phaùp keá toaùn sau ñaây: Taøi khoaûn 253 – Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi (coøn goïi laø thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc khaáu tröø) laø thueá thu nhaäp doanh nghieäp seõ ñöôïc hoaøn laïi trong töông lai tính treân caùc khoaûn: cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø; giaù trò ñöôïc khaáu tröø chuyeån sang caùc naêm sau cuûa caùc khoaûn loã tính thueá chöa söû duïng vaø cuûa caùc khoaûn öu ñaõi thueá chöa söû duïng (ñoaïn 03, CMKT 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp) Cheânh leäch taïm thôøi laø cheânh leäch giöõa giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn muïc taøi saûn hay nôï phaûi traû trong Baûng caân ñoái keá toaùn vaø cô sôû tính thueá thu nhaäp cuûa caùc khoaûn muïc naøy. Cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø laø khoaûn cheânh leäch taïm thôøi laøm phaùt sinh caùc khoaûn ñöôïc khaáu tröø khi xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong töông lai khi maø giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn muïc taøi saûn hoaëc nôï phaûi traû lieân quan ñöôïc thu hoài hay ñöôïc thanh toaùn (ñoaïn 03, CMKT 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp). Noäi dung cuûa taøi khoaûn 253 – Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi duøng ñeå ghi cheùp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi (khi chaéc chaén trong töông lai seõ coù lôïi nhuaän tính thueá ñeå söû duïng nhöõng cheânh leäch taïm thôøi ñöôïc khaáu tröø naøy) Keát caáu cuûa taøi khoaûn 253 – Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi +Beân Nôï : Thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc khaáu tröø phaùt sinh trong kyø + Beân Coù: Hoaøn nhaäp thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc khaáu tröø +Dö Nôï: Thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc khaáu tröø hieän coøn vaøo cuoái kyøø Theo ñoaïn 49, CMKT 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp, thì khoâng ñöôïc phaân loaïi caùc taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi thuoäc caùc khoaûn muïc phaûn aùnh -58- veà taøi saûn ngaén haïn treân baùo caùo taøi chính, neân taøi khoaûn ñöôïc söû duïng ñeå löu tröõ nghieäp vuï lieân quan ñeán taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi laø taøi khoaûn thuoäc loaïi taøi saûn daøi haïn (loaïi 2 trong baûng heä thoáng taøi khoaûn) Taøi khoaûn 323 – Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû laø thueá thu nhaäp doanh nghieäp seõ phaûi noäp trong töông lai tính treân caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong naêm hieän haønh (ñoaïn 03, CMKT 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp) Cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp laø caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi laøm phaùt sinh thu nhaäp chòu thueá khi xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong töông lai khi maø giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn muïc taøi saûn hoaëc nôï phaûi traû lieân quan ñöôïc thu hoài hay ñöôïc thanh toaùn (ñoaïn 03, CMKT 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp). Noäi dung cuûa caùc taøi khoaûn 323 – Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû: duøng ñeå ghi cheùp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán thueá thu nhaäp doanh nghieäp phaûi noäp trong töông lai tính treân caùc khoaûn cheânh leäch taïm thôøi chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp trong naêm hieän haønh coù aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän keá toaùn hoaëc lôïi nhuaän tính thueá (hoaëc loã tính thueá) taïi thôøi ñieåm phaùt sinh. Keát caáu cuûa taøi khoaûn 323 – Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû - Beân Coù: Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû phaùt sinh trong kyø - Beân Nôï : Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû ñaõ traû hoaëc ñaõ khaáu tröø trong kyø - Dö Coù: Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû hieän coù vaøo ñaàu kyø, cuoái kyø Theo ñoaïn 49, CMKT 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp, thì khoâng ñöôïc phaân loaïi nôï thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû thuoäc caùc khoaûn muïc nôï phaûi traû ngaén haïn treân baùo caùo taøi chính, neân taøi khoaûn duøng ñeå löu tröõ noäi dung -59- thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû naøy phaûi thuoäc loaïi nôï phaûi traû daøi haïn (loaïi 3, nhoùm 5) trong baûng heä thoáng hoaøn thieän cuûa taùc giaû. Caùch haïch toaùn moät soá nghieäp vuï chuû yeáu lieân quan ñeán taøi khoaûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi Hieän nay, maëc duø chuaån möïc keá toaùn soá 17 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp (TNDN) vaø caùc thoâng tö höôùng daãn laäp tôø khai töï quyeát toaùn thueá TNDN ñaõ ñöôïc Boä taøi chính ban haønh (xem phuï luïc 3.1 vaø phuï luïc 3.2), nhöng chöa coù moät höôùng daãn cuï theå veà phöông phaùp keá toaùn caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán vaán ñeà naøy, taùc giaû ñeà nghò caùch haïch toaùn moät soá nghieäp vuï chuû yeáu nhö sau: 1. Cuoái nieân ñoä, caên cöù vaøo lôïi nhuaän keá toaùn ñeå xaùc ñònh soá thueá thu nhaäp doanh nghieäp phaûi noäp phaùt sinh trong kyø tính thueá, seõ ghi: Nôï TK 421 – Lôïi nhuaän chöa phaân phoái Coù TK 3134 – Thueá thu nhaäp doanh nghieäp 2. Sang ñaàu nieân ñoä sau, caên cöù vaøo thu nhaäp chòu thueá trong tôø töï khai quyeát toaùn thueá TNDN ñaõ ñöôïc cô quan thueá xeùt duyeät ñeå xaùc ñònh soá thueá thu nhaäp hoaõn laïi (TNHL) phaûi traû vaø taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi seõ ñöôïc khaáu tröø trong töông lai (neáu coù phaùt sinh trong kyø tính thueá) : a. Neáu soá thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû lôùn hôn soá thueá thu nhaäp hoaõn laïi (TNHL) ñöôïc khaáu tröø, seõ ghi: Coù TK 323 – Thueá TNHL phaûi traû Nôï TK 253 – Taøi saûn thueá TNHL Nôï TK 3134 – Thueá TNDN b. Neáu soá thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø lôùn hôn soá thueá TNHL phaûi traû seõ ghi: Nôï TK 253 – Thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø Coù TK 323 – Thueá TNHL phaûi traû Coù TK 3134 – Thueá TNDN -60- 3. Cuoái nieân ñoä sau, khi khaáu tröø soá thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø vaøo soá thueá TNHL phaûi traû, seõ ghi: Coù TK 253 – Thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø Nôï TK 323 – Thueá TNHL phaûi traû 4. Cuoái nieân ñoä sau hoaëc caùc nieân ñoä sau nöõa, khi giaù trò ghi soå cuûa caùc khoaûn muïc taøi saûn hoaëc nôï phaûi traû ñöôïc thu hoài hay ñöôïc thanh toaùn vaø chaéc chaén coù lôïi nhuaän tính thueá (hoaëc loã tính thueá) phaùt sinh thì keá toaùn xaùc ñònh soá hoaøn nhaäp thueá thu nhaäp hoaõn laïi ñöôïc khaáu tröø (hoaëc thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû) vaøo soá thueá thu nhaäp doanh nghieäp cuûa nieân ñoä ñoù, seõ ghi: a. Nôï TK 3134 – Thueá TNDN Coù TK 253 – Thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø b. Nôï TK 323 – Thueá TNHL phaûi traû Coù TK 3134 – Thueá TNDN Sô ñoà keá toaùn nhö sau : 3134- Thueá TNDN 421- LNCPP Thueá TNDN xaùc ñònh theo lôïi nhuaän keá toaùn (1) 323- Thueá TNHL phaûi noäp 253- TS thueá TNHL Thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø Thueá TNHL phaûi traû (2a) 3134-Thueá TNDN Cheânh leäch thueá TNDN -61- 323- Thueá TNHL phaûi traû 253- taøi saûn thueá TNHL Thueá TNHL phaûi traû Thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø 3134- Thueá TNDN (2b) Cheânh leäch thueá TNDN 253- TS thueá TNHL 323- Thueá TNHL phaûi traû Khaáu tröø thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø vaøo Thueá TNHL phaûi traû (3) 253- TS thueá TNHL 3134- Thueá TNDN Hoaøn nhaäp thueá TNHL ñöôïc khaáu tröø vaøo thueá TNDN (4a) 3334- Thueá TNDN 323- Thueá TNHL phaûi traû Hoaøn nhaäp thueá TNHL phaûi traû vaøo thueá TNDN (4b) 3.4 Kieán nghò Ñeå hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh gaén vôùi vieäc taêng cöôøng quaûn lyù kinh teá taøi chính ôû Vieät nam, phaùt huy ñöôïc chöùc naêng cuûa haïch toaùn keá toaùn, Boä taøi chính phoái hôïp vôùi caùc vuï, ban, ngaønh lieân quan cuøng vôùi taäp theå caùc chuyeân gia vaø caùc nhaø khoa hoïc taäp trung nghieân cöùu -62- treân cô sôû khaûo saùt thöïc teá ñeå xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn vaän duïng vaøo thöïc tieãn caùc doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh, taùc giaû coù moät soá kieán nghò sau: 3.4.1 Tieáp tuïc hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät veà keá toaùn doanh nghieäp. Heä thoáng phaùp luaät veà keá toaùn chính laø heä thoáng caùc vaên baûn quy phaïm phaùp luaät veà keá toaùn do cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn ban haønh, laøm cô sôû ñieàu chænh toaøn boä hoaït ñoäng keá toaùn trong neàn kinh teá quoác daân. Heä thoáng phaùp luaät veà keá toaùn doanh nghieäp cuûa Vieät nam coù theå phaân ra laøm 3 taàng phaùp lyù: Luaät keá toaùn vaø caùc nghò ñònh höôùng daãn thi haønh Luaät; heä thoáng chuaån möïc keá toaùn; cheá ñoä höôùng daãn cuï theå. Hieän nay, ngoaøi Luaät keá toaùn, moät soá nghò ñònh höôùng daãn, moät soá chuaån möïc keá toaùn cuøng caùc thoâng tö quyeát ñònh coøn moät soá chuaån möïc keá toaùn (chaúng haïn, chuaån möïc veà khoaûn döï phoøng, veà khoaûn nôï phaûi traû ngoaøi döï kieán vaø taøi saûn ngoaøi döï kieán, veà giaûm giaù trò taøi saûn, veà ngöøng caùc hoaït ñoäng kinh doanh …) caàn tieáp tuïc soaïn thaûo vaø coâng boá ñaày ñuû treân cô sôû nghieân cöùu chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IAS) – nay goïi laø caùc chuaån möïc baùo caùo taøi chính quoác teá (IFRS) nhaèm giaûi quyeát nhöõng xung ñoät phaùp lyù giöõa caùc vaên baûn, höôùng daãn keá toaùn. Ñaây laø moät trong nhöõng noäi dung quan troïng vì noù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán noäi dung, keát caáu cuûa caùc taøi khoaûn. Ñeå chuaån möïc keá toaùn thaâm nhaäp vaøo hoaït ñoäng keá toaùn cuûa caùc doanh nghieäp cuõng caàn kòp thôøi soaïn thaûo vaø ban haønh caùc thoâng tö höôùng daãn keá toaùn cuï theå taïo thuaän lôïi trong vieäc vaän duïng caùc chuaån möïc keá toaùn vaøo vieäc xöû lyù, ghi cheùp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coøn khaù môùi meû trong neàn kinh teá thò tröôøng vaøo caùc taøi khoaûn keá toaùn. Tuy nhieân, qua Luaät keá toaùn; 22 chuaån möïc keá toaùn ñöôïc ban haønh qua 4 ñôït cuøng moät soá thoâng tö höôùng daãn thöïc hieän thì caùc khaùi nieäm; höôùng daãn keá toaùn thay ñoåi lieân tuïc trong thôøi gian ngaén gaây nhieàu khoù khaên cho vieäc giaûng daïy hoïc taäp cuûa caùc cô sôû ñaøo taïo keá toaùn trong vieäc chænh söûa baøi giaûng baøi taäp cuõng nhö gaây luùng tuùng cho keá toaùn -63- vieân veà vieäc xöû lyù, löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh môùi vaøo caùc taøi khoaûn. aùnnghieäp thoáng nhaát aùp duïng cho doanh nghieäp thuoäc moïi thaønh phaàn moïi lónh vöïc trong neàn kinh teá. 3.4.2 Môû roäng quyeàn töï chuû cho caùc doanh nghieäp Ñeå phuïc vuï coâng taùc quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá, nhaø nöôùc chæ neân taêng cöôøng quaûn lyù caùc doanh nghieäp thoâng qua caùc coâng cuï ñieàu tieát vó moâ nhö: taøi chính, tieàn teä tín duïng, thueá, gía caû… khoâng caàn can thieäp quaù cöùng nhaéc vaøo coâng taùc keá toaùn cuûa doanh nghieäp baèng nhöõng qui ñònh thoáng nhaát veà teân goïi, soá hieäu vaø soá löôïng cuûa caùc taøi khoaûn caáp1, caáp 2 laãn caáp 3 maø chæ caàn quy ñònh thoáng nhaát caùc taøi khoaûn caáp 1 coøn caùc taøi khoaûn caáp 2, 3, … ñeå cho caùc doanh nghieäp töï thieát keá xaây döïng caùc taøi khoaûn naøy. Ña phaàn caùc taøi khoaûn caáp 2, 3… duøng ñeå laäp caùc baùo caùo quaûn trò (nhö baùo caùo chi tieát saûn xuaát, giaù thaønh…) ôû caùc coâng ty coå phaàn, coâng ty lieân doanh hay caùc coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi phuïc vuï cho vieäc kieåm soaùt vaø ra quyeát ñònh kinh teá phuø hôïp cuûa caùc nhaø quaûn lyù neân caùc thoâng tin cuûa keá toaùn quaûn trò mang tính ña daïng vaø ñöôïc xöû lyù ôû nhieàu caáp ñoä khaùc nhau. Vieäc môû roäng quyeàn töï chuû cho caùc doanh nghieäp khoâng nhöõng giuùp cho caùc doanh nghieäp coù theå chuû ñoäng ñöôïc coâng taùc keá toaùn cuûa mình maø coøn giuùp cho caùc cô quan chöùc naêng khoâng bò rôi vaøo caùc coâng vieäc söï vuï hay bò ñoäng chaïy theo söï thay ñoåi cuûa neàn kinh teá, nhaát laø khi ngaøy caøng xuaát hieän nhieàu loaïi hình doanh nghieäp môùi, ña lónh vöïc kinh doanh, ña hình thöùc sôû höõu. Vì vaäy, nhaø nöôùc neân môû roäng quyeàn töï chuû cho caùc doanh nghieäp trong vieäc quy ñònh thoáng nhaát taøi khoaûn caáp 1 coøn caùc taøi khoaûn töø caáp 2 trôû ñi neân ñeå cho doanh nghieäp töï xaây döïng (theo höôùng daãn cuûa nhaø nöôùc) cho phuø hôïp vôùi hình thöùc sôû höõu, ñaëc ñieåm kinh doanh, quy trình coâng ngheä vaø trình ñoä quaûn lyù cuõng nhö coâng ngheä hoaù thoâng tin cuûa töøng doanh nghieäp. -64- 3.4.3. Thoáng nhaát caùch ñaët kyù hieäu, teân goïi, xaây döïng noäi dung phöông phaùp phaûn aùnh, ñoàng thôøi saép xeáp laïi traät töï caùc taøi khoaûn gaén vôùi vieäc thu thaäp thoâng tin phuïc vuï cho vieäc laäp caùc baùo caùo taøi chính. Ñeå thuaän lôïi cho vieäc vaän duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn, caùc nhaø xaây döïng cheá ñoä keá toaùn caàn ñaët teân vaø kyù hieäu caùc taøi khoaûn cho thoáng nhaát giöõa caùc doanh nghieäp, caùc ngaønh. Teân goïi cuûa taøi khoaûn phaûi moâ taû ñöôïc noäi dung ñaëc tröng cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh ñöôïc löu tröõ vaøo taøi khoaûn. Sau khi thoáng nhaát veà kyù hieäu vaø teân goïi, caàn thieát phaûi quy ñònh thoáng nhaát veà noäi dung, keát caáu vaø caùch thöùc ghi cheùp vaøo taøi khoaûn, nhaát laø caùc taøi khoaûn caáp 1. Khi xaây döïng noäi dung vaø phöông phaùp ghi cheùp neân keát hôïp caû vieäc trình baøy baèng lôøi vôùi vieäc xaây döïng sô ñoà haïch toaùn theå hieän moái quan heä chuû yeáu giöõa caùc taøi khoaûn keá toaùn, phaûn aùnh ñöôïc caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh phoå bieán. Ñieàu naøy seõ giuùp cho vieäc tìm hieåu, nghieân cöùu vaø naém baét veà heä thoáng taøi khoaûn deã daøng vaø coù heä thoáng hôn. Ñoàng thôøi, ñeå thuaän tieän cho vieäc laäp vaø noäp baùo caùo taøi chính ñònh kyø kòp thôøi vaø chính xaùc caàn thieát phaûi saép xeáp laïi traät töï caùc taøi khoaûn trong töøng nhoùm töøng loaïi treân cô sôû nhu caàu thu thaäp thoâng tin cung caáp cho vieäc laäp baùo caùo taøi chính(moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán cho nhieàu doanh nghieäp, nhaát laø nhöõng doanh nghieäp vöøa vaø nhoû thöôøng xuyeân chaäm treã trong vieäc laäp, noäp baùo caùo taøi chính) cuøng vôùi vieäc thay ñoåi soá hieäu taøi khoaûn töông öùng cho phuø hôïp vôùi caùch thöùc tö duy. Coù thoáng nhaát caùch ñaët kyù hieäu, teân goïi, xaây döïng noäi dung keát caáu ñoàng thôøi saép xeáp laïi traät töï caùc taøi khoaûn nhö vaäy môùi taïo thuaän tieän cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn cuõng nhö caùc cô quan höõu quan trong vieäc kieåm tra thanh tra taøi chính, chæ ñaïo nghieäp vuï vaø taïo thuaän lôïi cho vieäc hoïc taäp, nghieân cöùu, giaûng daïy keá toaùn cuûa caùn boä, giaùo vieân, hoïc sinh, sinh vieân vaø nhöøng ngöôøi quan taâm ñeán lónh vöïc naøy. -65- KEÁT LUAÄN Theo noäi dung cuûa chieán löôïc ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2010 cuûa Boä Taøi chính thì “Sau khi ban haønh ñoàng boä heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam vaøo khoaûng naêm 2007 seõ tieán haønh hoaøn chænh laïi cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp”. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, môû cöûa hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, vieäc hoaøn thieän taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät nam laø vieäc laøm caàn thieát vaø quan troïng khoâng chæ ôû goùc ñoä quaûn lyù vó moâ maø ôû caû goùc ñoä quaûn lyù vi moâ, phuïc vuï cho söï nghieäp coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Vieäc tieáp tuïc ñoåi môùi, hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät nam, traùch nhieäm ñoù khoâng chæ tuyø thuoäc vaøo nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc nghieân cöùu, xaây döïng cheá ñoä chính saùch, söï vaän duïng thöïc hieän cuûa chính caùc doanh nghieäp maø coøn coù söï ñoùng goùp cuûa ñoäi nguõ hoïc taäp, giaûng daïy trong caùc cô sôû ñaøo taïo keá toaùn. Nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam hieän haønh ñöôïc trình baøy trong luaän vaên naøy chæ mang tính chuû quan vôùi mong muoán goùp phaàn naâng cao tính hieäu quaû cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn cuõng nhö caùc cô quan höõu quan, caùc cô sôû ñaøo taïo keá toaùn ñoàng thôøi goùp phaàn thuùc ñaåy tieán trình hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá nöôùc nhaø. Trong phaïm vi moät luaän vaên cao hoïc, vôùi trình ñoä vaø thôøi gian coù haïn, giaûi phaùp hoaøn thieän ñöôïc ñöa ra chaéc chaén khoâng theå traùnh khoûi nhieàu thieáu soùt. Kính mong nhaän ñöôïc söï goùp yù quyù baùu cuûa quyù thaày coâ, caùc baïn ñoàng nghieäp vaø anh chò em gaàn xa quan taâm ñeán vaán ñeà naøy .. -66- TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Boä taøi chính (2003), Chieán löôïc ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam 2001 – 2010, (15 naêm ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn kieåm toaùn Vieät Nam),Haø Noäi thaùng 10/2003. 2. PGS.TS Phaïm Thò Quyù(2002), Chuyeån ñoåi moâ hình kinh teá ôû Vieät Nam, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi 2002. 3. Boä Taøi chính(2004), Heä thoáng Chuaån möïc keá toaùn (ñôït 3), NXB Taøi chính, Haø Noäi 1/2004. 4. Boä Taøi chính(1997), Thoâng tö soá 10 TC/CÑKT ngaøy 20/03/1997 veà höôùng daãn boå sung cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp. 5. Boä Taøi chính(1998), Thoâng tö soá 100 ngaøy 15/07/1998 veà höôùng daãn keá toaùn thueá giaù trò gia taêng vaø thueá thu nhaäp doanh nghieäp. 6. Boä Taøi chính(2002), Thoâng tö soá 89/2002/TT-BTC ngaøy 9/10/2002 veà höôùng daãn keá toaùn thöïc hieän 4 chuaån möïc keá toaùn ñôït1. 7. Boä Taøi chính(2002), Thoâng tö soá 55/2002/TT – BTC ngaøy 26/06/2002 veà höôùng daãn cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam aùp duïng cho doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. 8. Boä Taøi chính(2003), Thoâng tö soá 105/2003/TT-BTC ngaøy 4/11/2003 veà höôùng daãn keá toaùn thöïc hieän 6 chuaån möïc keá toaùn ñôït 2. 9. Boä Taøi chính(2004), Thoâng tö soá 88/2004/TT – BTC ngaøy 01/09/2004 veà söûa ñoåi boå sung thoâng tö 128/2003/TT – BTC ngaøy 22/12/2003. 10. Boä Taøi chính(2005), Quy ñònh cheá ñoä keá toaùn aùp duïng taïm thôøi cho coâng ty mua baùn nôï, QÑ soá 233/QÑ – BTC ngaøy 20/01/2005. 11. Boä Taøi chính(2005), Veà vieäc ban haønh vaø coâng boá 6 chuaån möïc keá toaùn Vieät nam ñôït 4, QÑ soá 12/2005/QÑ – BTC ngaøy 15/02/2005. -67- 12. Boä Taøi chính(2005), Thoâng tö soá 23/2005/TT – BTC ngaøy 30/03/2005 veà höôùng daãn keá toaùn thöïc hieän 6 chuaån möïc keá toaùn Vieät nam ñôït 4. 13. PGS – TS Nguyeãn Vaên Coâng(2004), “Giaûi phaùp cuï theå nhaèm hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn”, Taïp chí Kinh teá & Phaùt trieån soá 83, thaùng 05 naêm 2004. 14. PGS – TS Nguyeãn Vaên Coâng(2004), “Hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn”, Taïp chí Kinh teá & Phaùt trieån soá 81, thaùng 03 naêm 2004. 15. Phaïm Ñöùc Cöôøng(2004), “Kinh nghieäm xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp treân theá giôùi”, taïp chí Keá toaùn soá 48, thaùng 06 naêm 2004. 16. Ths Nguyeãn Ngoïc Dung(2003), “Moät soá yù kieán veà baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh”, Taïp chí Phaùt trieån kinh teá, thaùng 9 naêm 2003. 17. Vuõ Höõu Ñöùc(2003), Heä thoáng Keá toaùn vaø Kieåm toaùn Vieät Nam treân con ñöôøng hoaø nhaäp vôùi caùc thoáng leä quoác teá. 18. Ñaøo Thò Nguyeät Haèng(2004), Moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Vieät nam, Luaän Vaên Thaïc Syõ, naêm 2004. 19. Traàn Thò Ngoïc Haân(2003), “Keá toaùn ñaàu tö, goùp voán lieân doanh”, Taïp chí keá toaùn soá 44, thaùng 10 naêm 2003. 20. Ths Nguyeãn Vaên Haäu(2004), “Moät soá suy nghó veà nhöõng toàn taïi vaø höôùng hoaøn thieän heä thoáng keá toaùn Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay”, Taïp chí Kinh teá Phaùt trieån soá 85, thaùng 7 naêm 2004. 21. PGS-TS Ñaëng Thaùi Huøng(2004), “Heä thoáng phaùp luaät veà keá toaùn doanh nghieäp”, Taïp chí Taøi chính Doanh nghieäp, soá 7/2004. 22. Nguyeãn Theá Khaûi(2004), “Vaán ñeà ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp”, Taïp chí Keá toaùn soá 50, thaùng 10 naêm 2004. 23. Ths Leâ Thò Thuyù Loan(2004), “Xaây döïng vaø hoaøn thieän chuaån möïc Keá toaùn Vieät nam”, Taïp chí Phaùt trieån kinh teá, thaùng 12 naêm 2004. -68- 24. Ngoâ Ñöùc Long(2000), “Keá toaùn thöông phieáu”, Taïp chí Keá toaùn soá 24, thaùng 06 naêm 2000. 25. PGS.TS Ngoâ Quang Minh(2001), Kinh teá Nhaø nöôùc vaø quaù trình ñoåi môùi Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, NXB chính trò quoác gia, Haø Noäi 2001. 26. Voõ Vaên Nhò(2004), Nguyeân lyù keá toaùn, NXB Taøi chính, Haø noäi 2004. 27. TS Voõ Vaên Nhò vaø Ths Vuõ Thu Haèng(2003), “Keá toaùn phaùt haønh traùi phieáu trong coâng ty coå phaàn”, Taïp chí Keá toaùn soá 43, thaùng 08 naêm 2003. 28. TS Voõ Vaên Nhò(2003), “Maãu bieåu vaø thuaät ngöõ söû duïng trong Baùo caùo Taøi chính”, Taïp chí Keá toaùn soá 42, thaùng 06 naêm 2003. 29. Nguyeãn Minh Phöông(2002), Giaùo trình keá toaùn quoác teá, NXB Thoáng keâ, Haø noäi 2002. 30. TS Phaïm Quang(2004), “Ñaùnh giaù heä thoáng kieåm toaùn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam”, Taïp chí Kinh teá vaø phaùt trieån soá 84, thaùng 06 naêm 2004. 31. Quoác hoäi(2003), Luaät soá 03/2003/QH 11 ngaøy 17/6/2003. 32. Quoác hoäi(2003), Luaät thueá thu nhaäp doanh nghieäp ñöôïc thoâng qua ngaøy 17/6/2003. 33. TS Traàn Thò Giang Taân vaø Ths Phaïm Quoác Tuaàn(2004) , “Xöû lyù cheânh leäch khoaûn cheânh leäch thueá”, Taïp chí Keá toaùn soá 49, thaùng 08 naêm 2004. 34. Nghieâm Thò Tha(2002), “Noäi dung chi phí quaûn lyù doanh nghieäp hieän nay”, Taïp chí Keá toaùn soá 36, thaùng 06 naêm 2002. 35. Khoa Keá toaùn-Kieåm toaùn(2002),baøi giaûng moân lyù thuyeát keá toaùn(heä cao hoïc). 36. Chuùc Anh Tuù(2004)ù, “Thieát keá caùc chæ tieâu treân Baùo caùo taøi chính”, Taïp chí Keá toaùn 49, thaùng 08 naêm 2004. -69- 37. Nguyeãn Ñaøo Tuøng(2003), “Nguyeân taéc keá toaùn chung ñöôïc thöøa nhaän trong dieãn giaûi thoâng tin treân Baùo caùo taøi chính”, Taïp chí Keá toaùn soá 43, thaùng 08 naêm 2003 38. Taïp chí thoâng tin vaên hoaù tö töôûng(2005), thaùng 04 naêm 2005. 39. Laïi Höõu Öôùc(2004), “Moät soá toàn taïi trong cheá ñoä Baùo caùo taøi chính doanh nghieäp”, Taïp chí Keá toaùn soá 36.thaùng 6 naêm 2004. 40. MacMillan, “Dictionary of Accounting”, Second Edition, R.H Parker. 41. Hennie Van greuning,Marius Koen(2000),”International Accounting Standards”,the national political publishing house,Hanoi,2000. 42. Belverd E.Neddles Jr.,Henry R.Anderson,James C.Cald well(1998), “Priciples of Accounting”. the national political publishing house,Hanoi,1998. 43. General statistics office(2003),” Statistical yearbook 2003”, statistical public house, Hanoi 2004. -70- PHUÏ LUÏC 1.4 HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN PHAÙP Loaïi 1: Caùc taøi khoaûn voán 10. Voán vaø döï tröõ 11. Keát quaû chuyeån sang nieân ñoä môùi 12. Keát quaû nieân ñoä 13. Trôï caáp ñaàu tö 14. Döï phoøng theo quy ñònh 15. Döï phoøng ruûi ro vaø toån phí 16. Tieàn vay vaø caùc khoaûn xem nhö nôï 17. Caùc khoaûn nôï lieân quan ñeán döï phaàn 18. Taøi khoaûn lieân laïc giöõa caùc xí nghieäp vaø caùc coâng ty döï phaàn Loaïi 2: Caùc taøi khoaûn baát ñoäng saûn 20. Baát ñoäng saûn voâ hình 21. Baát ñoäng saûn höõu hình 22. Baát ñoäng saûn ñem ñaët nhöôïng 23. Baát ñoäng saûn dôû dang 26. Döï phaàn vaø caùc traùi quyeàn lieân heä ñeán döï phaàn 27. Caùc baát ñoäng saûn taøi chính khaùc 28. Khaáu hao caùc baát ñoäng saûn 29. Döï phoøng giaûm giaù caùc baát ñoäng saûn CAÙC TAØI KHOAÛN THUOÄC BAÛNG CAÂN ÑOÁI KEÁ TOAÙN. Loaïi 3: Caùc taøi khoaûn haøng toàn kho vaø saûn phaåm dòch vuï dôû dang 31. Nguyeân lieäu vaø vaät tö 32. Caùc loaïi döï tröõ saûn xuaát khaùc 33. Saûn phaåm dôû dang 34. Dòch vuï dôû dang 35. Toàn kho saûn phaåm 37. Toàn kho haøng hoaù 39. Döï phoøng giaûm giaù haøng toàn kho vaø dôû dang Loaïi 4: Caùc taøi khoaûn thanh toaùn 40. Nhaø cung caáp vaø caùc taøi khoaûn lieân heä 41. Khaùch haøng vaø caùc taøi khoaûn lieân heä 42. Nhaân vieân vaø caùc taøi khoaûn lieân heä 43. Baûo hieåm xaõ hoäi vaø caùc toå chöùc khaùc 44. Chính phuû vaø caùc ñoaøn theå coâng coäng 45. Nhoùm hoäi vieân 46. Ngöôøi nôï vaø chuû nôï linh tinh 47. Taøi khoaûn taïm thôøi hay chôø ñôïi 48. Taøi khoaûn ñieàu chænh 49. Döï phoøng giaûm giaù caùc taøi khoaûn thanh toaùn -71- Loaïi 5: Caùc taøi khoaûn taøi chính 50. Giaù khoaùn ñoäng saûn ñaët lôøi 51. Ngaân haøng, caùc coâng ty taøi chính vaø caùc cô sôû töông töï 53. Quyõ tieàn maët 54. Caùc khoaûn öùng tröôùc coâng taùc vaø taøi khoaûn ñaëc bieät. 58. Chuyeån khoaûn noäi boä 59. Döï phoøng giaûm giaù caùc khoaûn taøi chính. Loaïi 6: Caùc taøi khoaûn chi phí khaùc 60. Mua haøng (tröø taøi khoaûn 603) 61. Dòch vuï mua ngoaøi 62. Dòch vuï mua ngoaøi khaùc 63. Thueá, ñaûm phuï vaø caùc khoaûn noäp töông töï 64. Chi phí nhaân vieân 65. Chi phí quaûn lyù thoâng thöôøng khaùc 66. Chi phí taøi chính 67. Chi phí ñaëc bieät 68. Nieân khoaûn khaáu hao vaø döï phoøng 69. Phaàn tham gia cuûa nhaân vieân – Thueá, lôïi töùc vaø töông töï Loaïi 7: Caùc taøi khoaûn thu nhaäp 70. Baùn saûn phaåm cheá taïo, cung caáp dòch vuï, haøng hoaù. 71. Saûn phaåm toàn kho taêng (hoaëc giaûm) 72. Saûn phaåm baát ñoäng hoaù 73. Thu nhaäp roøng töøng phaàn veà caùc nghieäp vuï daøi haïn 74. Trôï caáp kinh doanh 75. Thu nhaäp veà quaûn lyù thoâng thöôøng khaùc 76. Thu nhaäp taøi chính 77. Thu nhaäp ñaëc bieät 78. Hoaøn nhaäp khaáu hao vaø döï phoøng. 79. Keát chuyeån chi phí. Caùc taøi khoaûn ñaëc bieät Loaïi 8: Loaïi taøi khoaûn naøy khoâng naèm trong caùc loaïi töø 1 ñeán 7 nhö: TK 88: Keát quaû chôø phaân phoái Caùc taøi khoaûn thoäc keá toaùn phaân tích. Loaïi 9: Caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh phaùt sinh ñöôïc phaûn aùnh vaøo caùc taøi khoaûn naøy theo nhöõng tieâu chuaån rieâng. -72- ._.