Hoàn thiện cơ chế quản lý ngân sách xã góp phần thực hiện chương trình phát triển nông thôn Cà Mau

§Ò TµI “Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch x· gãp phÇn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n cµ mau” __________ C¬ quan chñ qu¶n: së khoa häc c«ng nghÖ m«i tr­êng C¬ quan chñ tr×: së tµi chÝnh vËt gi¸ tØnh cµ mau Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Cö nh©n mai h÷u chinh, gi¸m ®èc Kho b¹c Nhµ n­íc tØnh Cµ Mau. ®Ò tµi hßan thµnh vµ b¶o vÖ th¸ng 8 n¨m 1997 Më §ÇU Ng©n s¸ch x·, theo luËt ng©n s¸ch Nhµ n­íc (NSNN) ®­îc th«ng qua ngµy 20/ 03/ 1996 t¹i kú häp thø 9 Quèc héi kho¸ IX, ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét bé phËn cña NSNN, lµ ph­¬ng tiÖn vËt chÊt ®Ó chÝnh quyÒn cÊp x· thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô do ph¸p luËt qui ®Þnh. Theo LuËt NSNN, ph©n cÊp qu¶n lý lµ ®iÓm cèt yÕu. Tr­íc ®©y ®· cã 4 cÊp ng©n s¸ch, nh­ng viÖc giao nguån thu vµ nhiÖm vô chi cho tõng cÊp ch­a râ rµng, t×nh tr¹ng ng©n s¸ch cÊp nµy lµm nhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch cÊp kh¸c lµ phæ biÕn, ®Æc biÖt lµ ng©n s¸ch cÊp x· ch­a ®­îc kiÓm so¸t vÉn n»m ngoµi hÖ thèng ng©n s¸ch. Trong khi ®ã, x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¬ së cã tÇm quan träng rÊt lín, v× ®©y kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh vÒ mÆt nhµ n­íc mµ cßn lµ mét céng ®ång d©n c­ gÇn gòi víi nhau vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi vµ v¨n ho¸. Theo sè liÖu cña Bé Tµi chÝnh, hiÖn nay c¶ n­íc cã 10.082 x·, thÞ trÊn vµ ph­êng víi trªn 452.800 c¸n bé lµm c«ng t¸c §¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ. Trong nh÷ng n¨n gÇn ®©y qui m« ng©n s¸ch x· ®· cã sù ph¸t triÓn nhanh chãng (b×nh qu©n t¨ng gÇn 30% n¨m) nªn ®· gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp x©y dùng ng©n s¸ch míi. Tuy nhiªn, do møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¸c ®Þa ph­¬ng còng nh­ tr×nh ®é nhËn thøc vµ kh¶ n¨ng chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸n bé, ®Æc biÖt lµ c¸n bé cÊp x·, kh«ng ®ång ®Òu, nªn kÕt qu¶ ho¹t ®éng ng©n s¸ch x· rÊt kh¸c nhau. NhiÒu x· ®· biÕt chñ ®éng nu«i d­ìng, ph¸t triÓn vµ khai th¸c nguån thu theo ®óng chÕ ®é, huy ®éng ®ãng gãp cña d©n ®Ó cã kinh phÝ ho¹t ®éng vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nhau nh»m ch¨m lo ®êi sèng nh©n d©n. Ng­îc l¹i còng kh«ng Ýt x· qu¶n lý ng©n s¸ch cßn láng lÎo . Tr­íc t×nh h×nh ®ã, kh«ng chê c¸c v¨n b¶n d­íi luËt ®­îc ban hµnh, chØ b¸m s¸t nh÷ng ®Þnh h­íng c¨n b¶n vµ cã tÝnh nguyªn t¾c cña LuËt NSNN, d­íi sù chØ ®¹o cña tØnh Minh H¶i, t¸c gi¶ ®Ò tµi, ®· khëi th¶o Quy ®Þnh t¹m thêi vÒ c¸c nguån thu, chi cña ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn, ph­êng ë Minh H¶i, cã sù tham gia ®ãng gãp cña c¸c ngµnh chuyªn m«n vµ c¸c huyÖn, thÞ, x·, ph­êng, thÞ trÊn vµ kÕt qu¶ lµ ngµy 04/12/1996, UBND tØnh minh H¶i ®· ký ban hµnh Quy ®Þnh nµy (xem phô lôc) ®Ó lµm c¬ së cho viÖc thùc hiÖn luËt NSNN tõ ngµy ®Çu tiªn cña n¨m 1997. Môc tiªu cña ®Ò tµi nh»m gãp phÇn lµm râ cë së lý luËn vµ thùc tiÔn cho viÖc x©y dùng ng©n s¸ch x· trë thµnh mét cÊp ng©n s¸ch c¬ së, chñ ®éng vµ s¸ng t¹o, gÇn d©n vµ phôc vô thiÕt thùc quyÒn lîi cña d©n. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®­îc x¸c ®Þnh lµ viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ tæ chøc thu vµ chi ng©n s¸ch x· ®­îc h×nh thµnh tr­íc ®©y vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tØnh Cµ Mau míi võa ®­îc t¸ch ra tõ tØnh Minh H¶i. Ngoµi c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu phæ biÕn trong khoa häc, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc sö dông xuyªn suèt trong ®Ò tµi lµ ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng. Dùa vµo ph­¬ng ph¸p nµy, viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý thu chi ng©n s¸ch x· ®­îc xem xÐt nh­ lµ mét hÖ thèng lu«n biÕn ®æi, vËn ®éng vµ do ®ã cÇn th­êng xuyªn ®­îc hoµn thiÖn. Néi dung cña ®Ò tµi, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu ë 3 ch­¬ng : Ch­¬ng 1: Vai trß cña ng©n s¸ch x· ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng n«ng th«n míi ë ViÖt Nam. Ch­¬ng 2: T×nh h×nh vµ thùc tr¹ng c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x· tr­íc yªu cÇu x©y dùng n«ng th«n míi ë Minh H¶i. Ch­¬ng 3: Hoµn thiÖn tæ chóc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng n«ng th«n míi ë tØnh Cµ Mau. §ãng gãp míi cña ®Ò tµi thÓ hiÖn ë chç: viÖc ph©n giao nguån thu vµ nhiÖm vô chi cña ng©n s¸ch x· ë Cµ Mau ®· ®­îc “l­¬ng ho¸” b»ng con sè cô thÓ, t¹o sù thèng nhÊt trong qu¶n lý; chÊm døt tÝnh “tuú tiÖn” vµ “hµ l¹m” ®· tån t¹i tõ rÊt l©u trong qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x·; lµm cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· ®­îc dÔ dµng, phï hîp víi tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý hiÖn t¹i. §ång thêi víi viÖc “l­îng ho¸” th× mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¬ quan h÷u quan trong lÜnh vùc qu¶n lý ®iÒu hµnh ng©n s¸ch x· ®· ®­îc ®Þnh h×nh râ nÐt. Toµn bé ®Ò tµi cã sè l­îng 115 ®¸nh m¸y, 7 b¶ng biÓu, s¬ ®å, 7 phô lôc vµ 13 danh môc tµi liÖu tham kh¶o. Ch­¬ng I Vai trß cña ng©n s¸ch x· ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng n«ng th«n míi ë viÖt nam 1.1- x· vµ vai trß cña x· trong ®êi sèng kinh tÕ-x· héi ë viÖt nam Theo gi¸o s­ sö häc Lª V¨n Lan, vÒ mÆt tõ nguyªn vµ ng÷ nghÜa, “X·” lµ mét tõ gèc H¸n du nhËp, ®­îc dïng ®Ó chØ ®¬n vÞ hµnh chÝnh thÊp nhÊt ë c¸c vïng n«ng th«n. Cßn “lµng” lµ mét tõ thuÇn n«m ®­îc dïng ®Ó chØ ®¬n vÞ tô c­ nhá nhÊt nh­ng hoµn chØnh cña ng­êi n«ng d©n. Trªn vïng ®ång b»ng vµ trung du B¾c bé, “x·” cña ng­êi ViÖt cã thÓ bao gåm tõ mét ®Õn nhiÒu “lµng”. Trong tr­êng hîp nµy ( khi ®­îc tÝch hîp vµo x· ) th× “lµng” trë thµnh yÕu tè cÊu thµnh ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¬ së, vµ ®­îc gäi thµnh mét tªn kh¸c, gèc H¸n: “Th«n”. Nh­ vËy, “lµng” vµ “th«n” gÇn nh­ ®ång nghÜa, chØ mang chót s¾c ®é kh¸c nhau: “lµng” – hµm nghÜa t×nh c¶m, th­êng dïng trong ng«n gn÷ h»ng ngµy ( “-B¸c ng­êi lµng nµo ?” ); cßn “th«n” nÆng chÊt hµnh chÝnh, th­êng dïng cho c¸c v¨n b¶n (“X· th«n ViÖt Nam” – tªn s¸ch cña gi¸o s­ Nguyªn Hång Phong). Tuy nhiªn, chØ trong nhiÒu tr­êng hîp, “x·” l¹i chØ mét “lµng” (“nhÊt x· nhÊt th«n”). Do ®ã cã chuyÖn lÉn lén gi÷a “lµng” vµ “x·”, thËm chÝ “lµng” vµ “x·” ®­îc nèi ghÐp l¹i, thµnh lµng x· . Lµng x· cæ truyÒn b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tõ gÊt sím trong lÞch sö ViÖt Nam. ë thêi ®¹i dùng n­íc vµ gi÷ n­íc ®Çu tiªn (“Thêi ®¹i Hïng V­¬ng”), c¨n cø vµo di chØ kh¶o cæ cña v¨n ho¸ Phïng Nguyªn - §«ng S¬n ( c¸ch ngµy nay tõ bèn ®Õn hai ngh×n n¨m) cã thÓ ­íc tÝnh kho¶n 500 lµng ®· tån t¹i trªn l·nh thæ n­íc V¨n Lang, n­íc ¢u L¹c! Khi Êy chóng cã thÓ mang tªn lµ “KΔ (biÕn thµnh ©m “cæ”: Cæ Loa...), lµ “ch¹” “chung ch¹”. Vµo thêi triÒu ®¹i nhµ §­êng thèng trÞ n­íc ta (thÕ kû VII), tæng qu¶n Kh©u Hoµ lµ ng­êi ®Çu tiªn ®Æt ®Þnh cÊp x·. §Êt “An Nam” ngµy Êy cã m­êi hai “ch©u”, 59 “huyÖn”. D­íi huyÖn lµ “h­¬ng” vµ “x·”. Trªn giÊy tê, quy ®Þnh “tiÓu h­¬ng” cã 70 - 150 “hé” , “®¹i h­¬ng” cã 160 - 540 “hé”, vµ: “tiÓu x·” cã 10-30 “hé”, “®¹i x·” cã tõ 40-60 “hé”. “X·”, víi sè “hé” Ýt ái nh­ vËy, cã thÓ chÝnh lµ “lµng” thêi ®ã. §Õn buæi ®Çu kû nguyªn tù chñ ( ®Çu thÕ kû X ), nhµ c¶i c¸ch Khóc H¹o (víi ®­êng lèi chÝnh trÞ gãi trong ch÷ “Khoan - Gi¶n - An - L¹c”) ®· chia c¶ n­íc thµnh nh÷ng ®¬n vÞ hµnh chÝnh gåm c¸c: lé, ch©u, gi¸p, x·. Trªn thùc tÕ chØ thÊy sö cò nãi cô thÓ vÒ c¸c cÊp “gi¸p” vµ “x·”. “Gi¸p” chÝnh lµ “h­¬ng” ngµy tr­íc. Khóc H¹o ®Æt thªm, ë thêi cña m×nh, ®­îc 150 “gi¸p”, céng víi sè “gi¸p” cã tõ tr­íc, thµnh tÊt c¶ 314 “Gi¸p”. Mçi “Gi¸p” cã mét “qu¶n gi¸p” vµ mét “phã tri gi¸p” ®Ó tr«ng nom viÖc thu thuÕ. Cßn mçi “x·” th× ®Æt “x· quan”, gåm mét “Ch¸nh lÖnh tr­ëng” vµ mét “t¸ lÖnh tr­ëng” ( vÒ sau trong tæ chøc “gi¸p” ë c¸c lµng x·, vÉn cßn b¶o l­u hiÖu: “lÒnh”, “¤ng lÒnh”, “Cai lÒnh” ). Sang thêi TrÇn (thÕ kû XIII-XIV), triÒu ®×nh ra lÖnh ph©n bæ c¸c chøc “§¹i t­ x·” vµ “tiÓu t­ x·”, cïng víi c¸c “x· tr­ëng”, “X· gi¸m” (®Òu lµ “x· quan”) n¾m quyÒn ë cÊp hµnh chÝnh c¬ së. “§¹i t­ x·” lµ chøc quan tõ ngò phÈm trë lªn, “TiÓu t­ x·” lµ chøc quan tõ lôc phÈm trë xuèng, cïng víi c¸c “x· tr­ëng”, “x· gi¸m” chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý hé khÈu, ®«n ®èc binh dÞch, thuÕ kho¸. ThÕ lµ tõ viÖc ®Æt ®Þnh vµ qu¶n lý lµng x· thêi xa x­a (thêi cæ ®¹i vµ trung cæ),thùc thÓ lµng x· vµ v¨n minh lµng x· ®· hiÖn h×nh. §ã lµ - nh­ nhµ d©n téc häc NguyÔn §øc Tõ Chi h×nh dung: “s¶n phÈm tù nhiªn tiÕt ra tõ qu¸ tr×nh ®Þnh c­ vµ céng c­ cña ng­êi ViÖt trång trät “lµm n«ng nghiÖp lóa lµ chñ lùc, tõ c¸i n«i ®Çu tiªn cña ng­êi ViÖt lµ ®ång b»ng vµ trung du b¾c bé, mµ nh©n ra trªn c¶ n­íc. ViÖc nhµ n­íc cÊp cao (d©n téc tù chñ hoÆc ngo¹i bang ®« hé) tr¶i qua c¸c ®êi, lu«n t×m c¸ch víi xuèng/ vµ víi tíi/ c¸i thùc thÓ - s¶n phÈm lµng x· vµ v¨n minh lµng x· Êy trong ®ã cã vÊn ®Ò thu chi - ng©n s¸ch - thuÕ kho¸ - tiÒn tÖ...®· cho thÊy c¸i “thÕ l­ìng” trong suèt lÞch sö, vèn lµ mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng quan träng cña lµng x· vµ v¨n minh lµng x·, vµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn quan träng nhÊt cña c¸i “thÕ l­ìng” Êy chÝnh lµ: sù tù tån (“tù trÞ”, “b¶o l­u truyÒn thèng”...) Trong quan hÖ g¾n bã gi÷a lµng n­íc cña c¸c lµng x·. “Sèng ë lµng, sang ë n­íc” - ng­êi cña c¸c lµng x·, ngµy x­a biÓu ®¹t c¸i lÏ sèng cña m×nh theo quan hÖ dió ®«i nh­ thÕ. (®ång thêi sù g¾n bã h÷u c¬, th­êng h»n vµ s©u s¾c, ®Õn ®é thèt lªn lêi c¶m th¸n, kªu, cÇu, th× cïng víi “trêi ®Êt ¬i !”). tuy nhiªn tõ ®¸y lßng (t©m thøc), ng­êi d©n x· nµo còng coi lµng x· cña m×nh míi lµ c¸i c¬ b¶n: “Ta vÒ ta t¾m ao ta, dï trong dï ®ôc ao nhµ vÉn h¬n !”. C¸c nhµ nghiªn cøu ®· chØ ra c¸c c¬ së vµ ®iÒu kiÖn ®Ó cho c¸c lµng x· cæ truyÒn trë thµnh mét thùc thÓ lu«n gi÷ vai trß c¬ b¶n trong lÞch sö ViÖt Nam (“H»ng sè cña lÞch sö vµ v¨n minh”). §ã lµ: XÐt vÒ mÆt kinh tÕ: Sù ®Þnh h­íng lµm ¨n ®Ó sèng cßn ®· tõ “c¸i hÝch ban ®Çu” ë thêi xa x­a mµ thµnh ®­êng lèi kh«ng thay ®æi, lµ n«ng nghiÖp trång lóa n­íc, g¾n liÒn víi chÕ ®é ruéng ®Êt c«ng (“C«ng ®iÒn c«ng thæ”, “Ruéng c«ng lµng x·”, “ChÕ ®é c«ng ®iÒn”... Lµ hµng lo¹t vÊn ®Ò - liªn kÕt kÕt vµ ®ång thêi - t¹o c¬ së kinh tÕ cho sù tù tån cña lµng x· vµ v¨n minh lµng x·). VÒ mÆt tinh thÇn: TÝn ng­ìng thµnh hoµng vµ hÖ thèng phong tôc tin thê vÞ thÇn riªng cña tõng lµng, më réng thµnh “v¨n ho¸ lµng”, trong ®ã cã yÕu tè ng«n ng÷ (thæ ng÷, ph­¬ng ng÷). Võa lµ sîi d©y hÕt søc thiªng liªng vµ quan träng, g¾n bã nh÷ng ng­êi cïng lµng x·, võa khu biÖt c¸c lµng x· víi nhau, lµm næi nÐt s¾c th¸i ®Þa ph­¬ng cña c¸c lµng x·: “Th¸nh lµng nµo, lµng Êy thê”, “chöi cha kh«ng b»ng pha tiÕng”... VÒ mÆt thiÕt chÕ: tõ nh÷ng h×nh thøc tù qu¶n s¬ khai, trong tiÕn tr×nh lÞch sö l©u dµi ®· dÇn dÇn võa b¶o l­u võa x©y dùng - h×nh thµnh nªn mét bé m¸y qu¶n trÞ lµng x· kh¸ ®Æc biÖt, mµ ®Õn cuèi thêi trung cæ th× ®äng thÓ thøc l¹i thµnh hai héi ®ång lµ: - Héi ®ång kú môc, tøc bé m¸y qu¶n lý x· th«n cæ truyÒn (gåm mét sè chøc s¾c cña lµng ®øng ®Çu lµ mét viªn “Tiªn chØ” vµ mét hai “Thø chØ”) lµ c¬ quan cã toµn quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c c«ng viÖc lµng x·. - Héi ®ång lý dÞch, tøc ®¹i diÖn cho bé m¸y nhµ n­íc phong kiÕn ë lµng x· (®øng ®Çu lµ mét “ lý tr­ëng” vµ mét hai “phã lý”) do d©n cö ra vµ nhµ n­íc c«ng nhËn, chÞu tr¸ch nhiÖm thi hµnh c¸c c«ng viÖc (Chñ yÕu lµ s­u thuÕ binh dÞch) cña lµng x·. Víi bé m¸y qu¶n lý lµng x· nµy vµ ë chç bé m¸y nµy, c¸i nµy gäi lµ tÝnh tù trÞ lµng x· (“Mét v­¬ng quèc nhá trong v­¬ng quèc lín”) vµ c¶ “tÝnh d©n chñ cña lµng x·” n÷a, thÊy thÓ hiÖn ra râ nhÊt. §©y cßn lµ vµ chÝnh lµ chç tËp trung nh÷ng vÊn ®Ò cña c¸i gäi lµ “quü lµng”, “chi tiªu cña lµng”, “phô thu l¹m bæ”... - ChÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò cña “ng©n s¸ch x·” trong x· héi v¨n minh vµ lµng x· cæ truyÒn. [4] §Õn cuèi thêi Tù §øc, tøc lµ thêi n­íc ta cßn r¬i vµo sù thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p, quan cña triÒu ®×nh bæ ra chØ cã ®Õn phñ, huyÖn, cßn tæng trë xuèng thuéc quyÒn tù trÞ cña d©n. D©n tù chän lÊy ng­êi cña m×nh mµ cö ra coi mäi viÖc trong h¹t. Tæng lµ mét khu cã mÊy lµng hay x·, cã mét cai tæng hay phã tæng do héi dång kú dÞch c¸c lµng cö ra coi viÖc thuÕ kho¸, ®ª diÒu vµ mäi viÖc trÞ an cña tæng[2]. Theo nhµ viÕt sö TrÇn Träng Kim, th×: “lµng hay x· lµ phÇn tö cèt yÕu cña d©n. phong tôc lÖ luËt cña lµng nµo riªng lµng Êy, triÒu ®×nh kh«ng can thiÖp ®Õn, cho nªn tôc ng÷ cã c©u “phÐp vua thua lÖ lµng”. Lµng cã héi ®ång kú dÞch do d©n cö ra ®Ó tr«ng coi hÕt c¶ mäi viÖc. Héi ®ång Êy cã ng­êi tiªn chØ vµ thø chØ ®øng ®Çu råi cã lý tæng vµ phã lý do héi ®ång kú dÞch cö ra ®Ó thay mÆt lµng mµ giao thiÖp víi quan t­, cã tuÇn ®Þnh coi viÖc c¶nh s¸t trong lµng. Khi mét ng­êi nµo can ph¹m viÖc g× th× quan tr×nh cø ë lµng, cho nªn ai ®i ®©u hay lµm viÖc g× còng ph¶i lÊy lµng lµm gèc’’. Sù h×nh thµnh cña lµng x· ë miÒn Nam lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña qu¸ tr×nh “di d©n lËp Êp” tõ phÝa B¾c vµo Nam. Tuy vËy, khi bµn ®Õn lµng x· ë ®©y ng­êi ta kh«ng thÓ ®ång nhÊt víi h×nh ¶nh “Luü tre lµng” hoÆc mét kh¸i niÖm t­¬ng tù nµo ®ã, v× lµng x· ë phÝa Nam ®­îc tr¶i réng ra theo c¶nh s«ng n­íc mªnh m«ng cña thiªn nhiªn t¹i ®©y chø kh«ng côm l¹i nh­ c¶nh lµng, x· phÝa B¾c. VÊn ®Ò h×nh thµnh lµng x· ë miÒn Nam, nhµ nghiªn cøu S¬n Nam cã nh÷ng dßng ghi nhËn sau ®©y: “X·, th«n lµ lµ ®¬n vÞ c¬ së cña x· héi thêi tr­íc. Th­êng ph©n biÖt x· lµ lµng lín, th«n lµ lµng nhá. D©n c­ x·, th«n ghi vµo bé ®inh, kh«ng ghi ®µn bµ trÎ con”. ®Ó thµnh lËp mét x· chØ cÇn n¨m, s¸u ng­êi d©n ®inh, theo nghÜa cã vèn, cã ®Êt ®øng ®¬n, b¶o ®¶m víi triÒu ®×nh vÒ nghÜa vô thuÕ ®inh, thuÕ ®iÒn. Thêi phong kiÕn, “tÊc ®Êt ngän rau ¬n Chóa”, muèn lËp c«ng ph¶i xin phÐp vua. Bçng d­ng mµ lËp lµng, tù tiÖn xö kiÖn, th©u thuÕ, ®ãng méc v.v.. bÞ ghÐp téi lµm lo¹n. Ng­êi giÇu, cã thÕ lùc ®øng ra lËp lµng, cã nhiÒu c¸i lîi: võa cã ®Þa vÞ, võa bãc lét nh©n c«ng dÔ dµng, ban ¬n bè ®øc cho ng­êi ®Õn c­ ngô. Khi chÕt ®­îc d©n thê nh­ mét tiªn triÒu, hËu triÒu trong ®×nh. Khi cóng ®×nh con ch¸u ®­îc ¨n mét m©m riªng, sang träng; nh»m lóc sa sót còng ®­îc lµng n©ng ®ì. Lµng míi lËp dÔ thu hót ng­êi nghÌo, thÊt nghiÖp, vì nî tõ n¬i kh¸c ®Õn. Th«ng th­êng th× thêi gian ®Çu ng­êi ®øng ra lËp lµng ph¶i ra tay gióp ®ì nh÷ng ng­êi míi tíi ®Ó lÊy tiÕng tèt. ®¬n xin ra lËp lµng thµnh hai bæn, nép quan Bè ch¸nh, trong ®¬n ph¶i ghi râ: Ranh giíi bèn bªn cña lµng (tø cËn); Tªn hä ng­êi ®øng lËp, nh÷ng ng­êi chÞu ®ãng thuÕ. §óng ra lµ tªn cña chñ nhµ (x­a lµ ®iÒn hé, nay lµ chñ hé); Ranh giíi nh÷ng sè ®Êt xin tr­ëng khÈu, tªn chñ ®Êt, diÖn tÝch lo¹i tèt, xÊu; Tªn lµng, do nh÷ng ng­êi thµnh lËp ®Ò nghÞ (§Ò nghÞ ph¹m huý, gîi ý ph¶n nghÞch, h¹i ®Õn phong thuû hoÆc cuéc ®Êt, ®em ho¹ cho lµng); Xin miÔn thuÕ, miÔn s­u, miÔn ®i lÝnh trong ba n¨m; Tªn nh÷ng d©n ®inh chÞu ®ãng thuÕ ®inh. ……. Sau ®ã ng­êi xin lËp lµng ®­îc quan phñ cÊp cho con dÊu nhá, b»ng c©y(v× vËy, m·i ®Õn nay cßn quen gäi con méc, ®óng ch÷ lµ méc ký) ……. LËp lµng lµ mét viÖc tèn kÐm nh­ng hÊp dÉn giíi b¸ hé thÝch kinh doanh, nhê ®ã hä mÆc nhiªn lµm th«n tr­ëng. Mét khi th«n ®· lËp råi, ai muèn khuÈn ®Êt ph¶i cã lÔ léc, bï vµo tèn kÐm ban ®Çu cña viªn b¸ hé. Nhµ v¨n S¬n Nam cßn ghi l¹i nh­ sau: “ViÖc cai trÞ lµng do h­¬ng chøc ... ë ngoµi B¾c cã h­¬ng ­íc, cã tham tÝch. ë nam bé s­u tÇm l¹i rÊt khã kh¨n, kh«ng ai biÕt ®Õn h­¬ng ­íc, nhÊt lµ nh÷ng lµng míi lËp sau nµy. B¶n h­¬ng ­íc cßn t×m thÊy ®­îc lµ cña lµng Minh H­¬ng, so¹n th¶o lÇn ®Çu n¨m 1800, TrÞnh Hoµi §øc duyÖt l¹i, thªm bít n¨m 1821, tíi n¨m 1823 l¹i thªm nhiÒu kho¶n míi. Lµng nµy qui tô nh÷ng ng­êi gèc Hoa (theo nhµ Minh), kh«ng theo qui chÕ n­íc ngoµi (kh«ng gia nhËp c¸c bang) mµ sinh ho¹t nh­ lµng x· ViÖt Nam. Lêi më ®Çu b¶n h­¬ng ­íc ghi: “N­íc cã ph¸p luËt nhµ cã ch©m quy”, mét kiÓu víi b¶n h­¬ng ­íc cña lµng D­¬ng LiÔu ë S¬n T©y, lËp n¨m 1739, ®êi Lª “N­íc cã ph¸p luËt quy ®Þnh, d©n cã ®iÒu ­íc riªng”. ...... Gia §Þnh thµnh th«ng chÝ, hoµn tÊt vµo ®Çu Minh M¹ng, ghi: “Mçi lµng cã dùng mét ng«i ®×nh, tuú lµng cóng tÕ hµng n¨m vµo th¸ng giªng, hoÆc th¸ng 8, th¸ng 9 hoÆc vµo ba th¸ng cuèi n¨m. Lµng nµo cã ng­êi häc thøc th× nh©n ngµy Êy gi¶ng quèc luËt vµ h­¬ng ­íc, vµ b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh th©u thuÕ, bÇu cö vµ bµn giao gi÷a h­¬ng chøc cò vµ míi ... Lµng kh«ng ®×nh, lµm sao trän vÑn ý nghÜa truyÒn thèng” [3] Lµng x· n¬i ®©u trªn thÕ giíi hoÆc ViÖt Nam, tùu trung l¹i, ®Òu gièng nhau ë chç tÝnh céng ®ång rÊt cao. V× vËy, xÐt vÒ mÆt tõ nguyªn häc, tõ tiÕng Anh “commune”, hoÆc tiÕng Ph¸p “commune” cã nghÜa nguyªn gèc lµ “céng ®ång”. Ch¼ng h¹n, tõ ®iÓn “Le petit Larousse” cã ®Þnh nghÜa x· nh­ sau: “CollectivitÐ territoriale administrÐe par un maire assistÐ du conseil municipal”. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ sö häc, nh©n chñng häc,... ®· chØ râ tÝnh céng ®ång lµ ®Æc thï quan träng cña c¸c tËp ®oµn ng­êi tõ khi rêi bá c¸ch sèng theo kiÓu “v­în ng­êi”. ë miÒn B¾c n­íc ta, ®Æc thï nµy cßn ®Ó l¹i dÊu Ên ®Ëm nÐt qua h×nh ¶nh: “luü tre lµng bao bäc”, nh»m kh«ng nh÷ng chØ t¹o ra quan hÖ t­¬ng trî ®Ó cïng nhau kh¾c phôc sù kh¾c nghiÖt cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn mµ cßn ®Ó ®èi ®Çu víi “ng­êi khæng lå ph­¬ng B¾c” vµ c¸c l©n bang ë phÝa Nam, nh­ ®· nªu trªn, do c¶nh rõng vµ s«ng n­íc mªnh m«ng, lµng míi cã vµo thêi khai hoang, ®­îc nhµ v¨n, nhµ nghiªn c­ó S¬n Nam m« t¶ rÊt ®Æc s¾c nh­ sau: “Nhµ kh«ng rµo, lµng kh«ng luü tre, con ng­êi khÈn hoang cÇn cã sù t­¬ng trî ®ïm bäc víi nhau. §Êt hoang cßn ch­a cã ng­êi khÈn, hoÆc ch­a khÈn tíi møc. Nh©n c«ng thiÕu” [3] §¹i Nam NhÊt Thèng ChÝ ghi: “Con trai chuyªn nghÒ n«ng, ®¸nh c¸. Con g¸i ch¨m viÖc canh cöi, cã khi kiªm nghÒ bu«n b¸n. H¹ng tuÊn tó chuyªn theo ®Ìn s¸ch, h¹ng khoÎ m¹nh chuyªn theo kü nghÖ, khu«n dÖt ®óng phÐp, lµng lôa b¾t b«ng hoa tinh x¶o cã tiÕng, phong tôc thuÇn mµ réng r·i... ¦u ®·i kh¸ch mµ kh«ng sî tèn phÝ”. 1.2- lÞch sö ra ®êi cña ng©n s¸ch x· ë viÖt nam Theo nhµ sö häc Lª V¨n Lan, ng©n s¸ch x· ë ViÖt Nam cã qu¸ tr×nh ph¸t triÓn rÊt l©u ®êi. B¶n “h­¬ng ­íc” cña lµng Phó Th«n, tæng Phó L·o, huyÖn Vô B¶n, tØnh Nam §Þnh ngµy tr­íc ghi: “N­íc cã thuÕ n­íc, nh­ thuÕ ®inh, ®iÒn, m«n bµi, ®Ó chi c«ng viÖc c«ng Ých trong n­íc. D©n ph¶i ®ãng thuÕ ë d©n, nh­: thuÕ tr©u, bß, ngùa, nhµ cöa, ®Ó lo c«ng viÖc cho d©n”. (Trong c©u v¨n cæ nµy, thuËt ng÷ vµ kh¸i niÖm “d©n” chÝnh lµ dïng víi lµng x·). §ã chÝnh lµ mét “tuyªn ng«n” cho sù ra ®êi vµ tån t¹i ng©n s¸ch x· trong x· héi vµ v¨n minh lµng x· ngµy x­a. Víi lý do: Lµng x· lµ mét ®¬n vÞ cã tÝnh tù tån - tù trÞ - tù qu¶n cao, nªn còng cÇn ph¶i cã quü lµng x·, sù ra ®êi vµ sù tån t¹i ‘ng©n s¸ch x·” lµ hiÓn nhiªn vµ thµnh mét tÊt yÕu truyÒn thèng, kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ phñ ®Þnh - phñ nhËn mµ cßn h»n nÕp l¹i - d­íi nhiÒu h×nh thøc - trong thiÕt chÕ lµng x· c¸c ®êi sau. VÊn ®Ò b©y giê lµ nhËn diÖn c¸c ®Æc tr­ng cña quü lµng ngµy x­a, ®Ó xem cã nh÷ng g× b¶o l­u trong vÊn ®Ò ng©n s¸ch x·, ngµy nay nãi riªng, còng nh­ trong nÕp sèng - nÕp nghÜ lµng x·, nãi chung víi c¸c h×nh thøc “quü lµng” b©y giê. §Æc tr­ng næi nÐt lµ tÝnh tuú tiÖn, g¾n bã vµ n»m ngay trong mét thuéc tÝnh lín cña v¨n minh lµng x·, vèn lµ s¶n phÈm cña lèi sèng vµ c­ d©n n«ng nghiÖp truyÒn ®êi: “ch­a ¨n b÷a s¸ng ®· lo b÷a tèi” - c¸i lo nghÜ - lo toan cña d©n lµng x· th­êng chØ ®Õn møc nh­ thÕ cho nªn “giËt gÊu v¸ vai”, “®­îc ch¨ng hay chí”, “chÝn bá lµm m­êi”...lµ nh÷ng chuyÖn th­êng h»ng. V× thÕ, vÒ ph­¬ng diÖn t¹o nguån cho quü lµng qua c¸c ®êi, do “Sèng ë lµng, chÕt ë lµng”, nªn xoay së ®ñ c¸ch “tr¨m d©u ®æ ®Çu t»m”, ng­êi x­a còng chØ quÈn quanh mét sè ph­¬ng s¸ch mµ ngay c¶ ®Õn khi cè ®Þnh ®­îc thµnh “lÖ lµng” (tøc “h­¬ng ­íc”, “kho¸n ­íc”...) chÆt chÏ, r¸o riÕt, còng chñ yÕu lµ...ph¹t v¹. §¸ng chó ý lµ do kinh tÕ hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn, nªn b»ng c¸ch ph¹t (v¹) ®Ó ®­a ®Çu vµo cho “quü lµng” (vµ còng tiÖn cho c¸ch sö dông nguån thu theo phong tôc cña v¨n minh lµng x· cæ truyÒn), thÊy cïng víi lo¹i tiÒn tÖ cæ, rÊt phæ biÕn lµ hiÖn vËt, ®Æc biÖt lµ thøc ¨n, ®å uèng. Kho¸n ­íc lµng Phó Cèc, Thanh Oai, Hµ T©y ghi: “ai chöi m¾ng nhau ph¹t gµ r­îu vµ 3 m¹ch tiÒn”. Còng vÒ “téi” nµy, lµng Mé Tr¹ch (H¶i D­¬ng) quy ®Þnh: nÆng th× ph¹t mét tr©u gi¸ 5 quan 2 m¹ch, nhÑ th× ph¹t mét lîn gi¸ 1 quan (H­¬ng ­íc lµng Mé Tr¹ch lËp n¨m 1772). Cßn lý do ®Ó bÞ ph¹t v¹ th× v« vµn, miÔn lµ nã tuú tiÖn gãp ®­îc vµo viÖc thu quü cho lµng: “gÆp ho¹n l¹c mµ ng­êi lµng bá ®i, kh«ng gióp ®ì d©n, khi trë vÒ, bÞ ph¹t 20 quan tiÒn” (H­¬ng ­íc lµng Quúnh §«i - NghÖ An, lËp n¨m 1802); “cã ng­êi lµng kh¸c vµo lµng m×nh ®Ó t×m hoa mµu mµ hä bÞ mÊt trém, ai kh«ng cÇm gËy ra ®¸nh m¹nh theo hiÖu lÖnh, bÞ ph¹t 1 quan tiÒn (H­¬ng ­íc lµng §«ng L­, Hµ T©y, lËp n¨m 1774)”. Trong lµng cã kÎ ph¹m lçi, ®Õn khi lµng cã viÖc ¨n uèng, ai ®Ó phÇn cç cho kÎ vi ph¹m ®ã, bÞ ph¹t 3 quan tiÒn (H­¬ng ­íc lµng D­¬ng LiÔu, Hµ T©y, lËp n¨m 1691)... Thu ®· vËy, mµ chi còng cµng tuú tiÖn. Mét sè lµng x· dïng quü lµng ®Ó tr¶ l­¬ng cho c¸c chøc dÞch, nh­ng mçi lµng tr¶ mét c¸ch: lµng Hµnh ThiÖn (Nam §Þnh): Lý tr­ëng 24 ®ång/n¨m, Phã lý-Th­ ký-Thñ quü 12 ®ång/ n¨m; lµng D­¬ng X¸ (Gia L©m): Lý tr­ëng 50 ®ång/ n¨m, phã lý 12 ®ång/n¨m; lµng Phï chuÈn (B¾c Ninh): Lý tr­ëng 18 ®ång/n¨m, phã lý 15 ®ång/n¨m. NhiÒu lµng cã kho¸n ­íc sö dông quü lµng ®Ó khen th­ëng, nh­ng viÖc khen th­ëng nµy còng rÊt tuú tiÖn. Lµng Léc D­, (Thõ¬ng TÝn, Hµ T©y) quy ®Þnh: ng­êi nµo tè c¸o viÖc cê b¹c trong lµng ®­îc th­ëng 6 m¹ch tiÒn; lµng Mé Tr¹ch (H¶i D­¬ng) th­ëng cho ng­êi tè gi¸c kÎ ¨n trém 2 quan tiÒn; lµng KiÒu tr× (Hµ T©y) th­ëng 7 quan tiÒn cho c¶ phiªn tuÇn, nÕu trong nhiÖm kú kh«ng ®Ó x¶y ra trém c¾p; lµng Yªn Së (Hµ T©y) cÊp cho ng­êi ®¸nh c­íp, nÕu bÞ chÕt: 100 quan tiÒn ®en, nÕu bÞ th­¬ng nÆng: 50 quan, bÞ th­¬ng nhÑ: 10 quan... Cßn phÇn lín quü lµng th× th­êng ë ®©u còng dïng chñ yÕu vµo viÖc ¨n uèng (nÕu sè quü lµ Ýt, th× cho ngay ng­êi ®¶m nhËn c¸c c«ng viÖc cã kÎ vi ph¹m h­ëng; cßn nÕu cã nguån thu lín th× “c¶ lµng” (cã n¬i, lµng lµ c¸c chøc dÞch, cã n¬i lµng lµ toµn thÓ nam giíi) ®­îc “¨n v¹”). Cïng víi tÝnh tuú tiÖn, th× tÝnh hµ l¹m còng lµ dÊu hiÖu ®Æc tr­ng cña “quü lµng” ngµy x­a, vµ ®iÒu nµy còng n»m ngay trong mÆt tr¸i cña c¸i gäi lµ tinh thÇn d©n chñ; trong “V¨n minh lµng x· cæ truyÒn” c«ng tr×nh nghiªn cøu cña gi¸o s­ Cao V¨n BiÒn vÒ lµng x· thêi cËn ®¹i, ®· cho biÕt: thùc tÕ, ®Çu vµo cña quü lµng lµ v¬ vÐt tõ rÊt nhiÒu nguån: ngoµi phÐp “phô thu l¹m bæ” (thu d«i ra ®Ó dù phßng, thuÕ ruéng ®Êt nãi chung nép cho nhµ n­íc (chç d«i ra ®ã, thuéc vÒ quü lµng, th× ngay ®èi víi “Quèc gia c«ng ®iÒn c«ng thæ”, c¸c lµng x· còng th­êng xÐn ra mét phÇn, ®Êu gi¸ lÊy tiÒn bá quü lµng (“Lµng cã ruéng c«ng ë xø Tr­ng N÷, cho thuª ®ång niªn, lÊy tiÒn bá c«ng quü”- H­¬ng ­íc lµng èc Nhiªu, tæng Hoµ B×nh, huyÖn Yªn Mü, tØnh H­ng Yªn cò. “Lµng cã 5 mÉu ruéng ký t¹i lµng Thñy T­, nay lÊy ra b¸n ®Êu gi¸ ®Ó sung c«ng”- H­¬ng ­íc lµng Th­êng S¬n, tæng Thuû T­, huyÖn Thuû Nguyªn, tØnh KiÕn An cò ...); cßn ®èi víi lo¹i “b¶n x· c«ng ®iÒn c«ng thæ” th× c¸c lµng x· ®Òu sö dông nh­ mét thø tµi s¶n riªng ®Ó cho thuª lÊy tiÒn bá quü lµng. Ngoµi nh÷ng kho¶n thu nh­ thÕ, ngoµi kho¶n thu vÒ ph¹t v¹, quü lµng cßn v¾t lÊy tõ nguån cheo (“cheo néi”, “cheo ngo¹i”): “LÊy chång trong lµng, ph¶i nép cheo 1 ®ång, mét m©m x«i, mét con gµ, hai chai r­îu, 100 khÈu trÇu; g¶ chång cho ng­êi lµng kh¸c, nép cheo 5 ®ång, cßn söa lÔ còng nh­ ng­êi trong lµng. TiÒn Êy ®Ó sung vµo c«ng quü”- H­¬ng ­íc lµng An X¸, tæng §an Trµng, huyÖn CÈm Giµng, tØnh H¶i D­¬ng. Thu tõ lÖ “Khao väng” (“tiÒn chiÕt can”) “Trong lµng cã ng­êi nµo thi ®ç cã v¨n b»ng cö nh©n ch÷ T©y vµ ng­êi cã quan hµm ra lµm quan, th× biÖn (tiÒn chiÕt can) lµ 100 qu¶ cau, 1 chai r­îu ®Ó lÔ thÇn tr×nh d©n vµ nép 30 ®ång ®Ó sung c«ng” - §iÒu 187, H­¬ng ­íc lµng Liªu X¸, Mü Hµo, H­ng Yªn) thu tõ lÖ phÝ b¸n danh c¸c chøc s¾c, ng«i thø trong lµng. “khi cã viÖc c«ng Ých ph¶i chi tiªu th× h­¬ng héi cã thÓ b¸n vÞ thø ®Ó lÊy tiÒn chi dïng” (H­¬ng ­íc lµng Liªu H¹, Mü Hµo, H­ng Yªn)... Tõ rÊt nhiÒu nguån thu nh­ thÕ, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ: ai sÏ sö dông quü lµng? DÜ nhiªn, trªn danh nghÜa, th× ®©y lµ viÖc c«ng cña lµng. C¸c v¨n b¶n x­a còng th­êng hay dïng chñ ng÷ “d©n” ë chç nµy ( “D©n cho ng­êi ngoµi lµng ®Õn ë (t¹i khu ®Êt ë ®Çu lµng) ®ång niªn lÊy mçi l« lµ 3 ®ång” (Quy ®Þnh cña lµng Phó Thä); “D©n lÊy mçi sµo 1 ®ång (tiÒn bá thÇu 27 mÉu 9 sµo hoang thæ)” - Quy ®Þnh cña lµng Hµ T©y...). Nh­ng trªn thùc tÕ, th× toµn bé quü lµng x­a ®Òu do bé m¸y qu¶n trÞ lµng (chøc s¾c, chøc dÞch) thao tóng, nÕu kh«ng ph¶i lµ nuèt gän. Nh÷ng kÎ n¾m quyÒn ë lµng x· nµy lµ ai? Tr­íc ®©y, tõ mét c¸i nh×n gi¶n ®¬n, nhiÒu ng­êi cho r»ng ®ã lµ nh÷ng kÎ “hµo phó’ (nhµ giµu) trong lµng (“quyÒn lùc kinh tÕ”). GÇn ®©y, c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ “C¬ cÊu tæ chøc cña lµng ViÖt cæ truyÒn ë B¾c Bé” Cña gi¸o s­ TrÇn Tõ ®· cho thÊy mét thùc tÕ uyÓn chuyÓn vµ phøc t¹p h¬n: nh÷ng ng­êi n¾m quyÒn ®iÒu hµnh c«ng viÖc lµng x·, do ®ã, h­ëng dông - chiÕm dông quü lµng, th­¬ng l¹i ë tÇng líp trung gian (“Trung n«ng”) - nh÷ng kÎ kh«n khÐo linh ho¹t, biÕt “®i dÇy” gi÷a mét bªn lµ d©n lµng, vµ mét bªn lµ tÇng líp phó hµo, ®Ó trôc lîi. Häc gi¶ Ph¸p (Philippe Papin) nghiªn cøu ®Ò tµi “Lµng x· ë Hµ Néi vµ vïng phô cËn” còng thÊy nh­ vËy vµ cßn chøng minh r»ng ®ã lµ do chÕ ®é d©n cö vµ chÝnh quyÒn cÊp cao h¬n “tri huyÖn” th­¬ng tho¶ hiÖp chø kh«ng can thiÖp vµo viÖc d©n cö nµy. TÝnh “d©n chñ lµng x·” - ®Æc tr­ng quan träng cña v¨n minh lµng x·, ë ®©y cã “mÆt tr¸i”cña nã, nÕu kh«ng ph¶i lµ “con dao hai l­ìi”. Ng­êi chÞu chÐm c¾t ë ®©y, nÕm vÞ ®¾ng “mÆt tr¸i c¸i mÒ ®ay” kh«ng ai kh¸c h¬n, chÝnh lµ nh©n d©n lµng x·. §èi víi t×nh h×nh tiªu cùc nghiªm träng cña “quü lµng” ngµy x­a nh­ thÕ, lÞch sö cho thÊy ®· cã nh÷ng øng xö g× ? Tõ trong néi bé lµng x· vµ v¨n minh lµng x·, ph¸t huy mÆt ph¶i cña tÝnh “d©n chñ” lµng x·, thÊy còng cã ®Êy nh÷ng cè g¾ng ®Ó h¹n chÕ nh÷ng l¹m quü lµng vµ ®iÒu nµy còng ®­îc ghi vµo b¶n h­¬ng ­íc (“Ai c­ìng hiÕp d©n chóng, yªu s¸ch trong kú thu thuÕ, phu) (kÎ ®ã bÞ ph¹t 10 quan tiÒn cæ vµ bÞ xo¸ bá ng«i thø ë ®×nh”) ( H­¬ng ­íc lµng D­¬ng LiÔu); “khi thu thuÕ ai ®ßi hái yªu s¸ch thªm, th× ng­êi Êy chÕt lµng kh«ng ®Õn ®­a tang” (H­¬ng ­íc lµng Quúnh §«i); “Ai lÊy tiÒn thuÕ lµm cña riªng, hay tiªu l¹m, ph¶i tr¶ l¹i vµ bÞ ph¹t 10 quan” (H­¬ng ­íc lµng d­¬ng LiÔu); “X· tr­ëng, gi¸p tr­ëng thu l¹m tiÒn tõ 1 quan trë lªn, ph¹t 3 quan tiÒn cæ, båi th­êng 1 thµnh 2” (H­¬ng ­íc lµng §ång L­-1744). Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, nh÷ng ng­êi “d©n ngu khu ®en”, “thÊp cæ bÐ häng” trong lµng x·, ch¼ng mÊy khi thùc hiÖn ®­îc nh÷ng ®iÒu qui ®Þnh trªn giÊy tê nµy. §Õn thêi cËn ®¹i, chÝnh quyÒn thùc d©n còng cã nh÷ng can thiÖp ®Ó kiÓm so¸t lµng x· (“tÝnh tù trÞ lµng x·”) vµ c¶ vÊn ®Ò ng©n khè lµng x· (“tÝnh tuú tiÖn”, “tÝnh hµ l¹m”). Cô thÓ trong c¸c nghÞ ®Þnh vÒ “c¶i l­¬ng h­¬ng chÝnh”, ch¼ng h¹n kÌm theo v¨n b¶n sè 1950 (ký cïng ngµy) vÒ viÖc “lËp sæ dù to¸n chi tiªu cña c¸c lµng x· An Nam xø B¾c kú”, quy ®Þnh c¸c lµng cã 500 suÊt ®inh trë lªn, ph¶i lËp ng©n s¸ch vµ cã sæ chi thu. Nh­ng trong tæng sè 7000 x· cña B¾c kú ngµy Êy, chØ cã kho¶ng 600 lµng (ch­a ®Õn 10%) thuéc diÖn 500 suÊt ®inh trë lªn. V× thÕ v¨n b¶n n¨m 1927 quy ®Þnh thªm, kh«ng chØ c¨n cø vµo sè ®inh (500 trë lªn) mµ cßn c¨n cø vµo móc thu (500 ®ång trë lªn) buéc lµng x· trong diÖn ph¶i cã sæ thu chi. Tuy vËy trªn thùc tÕ, ng­êi ta kh«ng t×m thÊy mét quyÓn sæ nµo nh­ thÕ c¶. Trong thêi Ph¸p thuéc, ng©n s¸ch x· ë lµ mét bé phËn hîp thµnh cña hÖ thèng ng©n s¸ch ®­îc h×nh thµnh kh¸ hoµn chØnh vµ nã ®ãng vai trß cùc kú ph¶n ®éng trong viÖc v¬ vÐt cña c¶i thuéc ®Þa vµ n« dÞch nh©n d©n ta (c¸c bé phËn cßn l¹i lµ: a/ Ng©n s¸ch §«ng D­¬ng vµ c¸c ng©n s¸ch phô thuéc cña nã lµ: ng©n s¸ch ®Æc biÖt vÒ tiÒn vay nî vµ ng©n s¸ch riªng cña së ho¶ xa; b/ Ng©n s¸ch c¸c xø bªn trong liªn bang: B¾c Kú, Trung Kú, Nam Kú, Ai Lao, Cao Miªn vµ Qu¶ng Ch©u V¨n (Mét vïng ®Êt Trung Quèc d­íi quyÒn uû trÞ cña Ph¸p trong 99 n¨m); c/ Ng©n s¸ch c¸c tØnh vµ thµnh phè). Sau c¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 cho ®Õn ngµy ký hiÖp ®Þnh Geneve th¸ng 7/1954, c¸c nghiªn cøu vÒ lÞch sö tµi chÝnh ®Òu cã chung nhËn ®Þnh r»ng: lµ mét bé phËn hîp thµnh cña hÖ thèng ng©n s¸ch, “ng©n s¸ch x· còng gãp phÇn quan träng trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ miÒn B¾c, gi¶i phãng miÒn Nam. Tõ khi cã §iÒu lÖ ng©n s¸ch x· ban hµnh ngµy 8/5/1972, ng©n s¸ch x· ®· thùc sù qu¶n lý theo luËt lÖ thèng nhÊt cña nhµ n­íc, gãp phÇn quan träng trong sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam, x©y dùng miÒn B¾c XHCN. Sau ngµy gi¶i phãng, sau mét thêi gian kh¸ dµi vÉn tiÕp tôc duy tr× chÕ ®é qu¶n lý theo c¬ chÕ cò, víi sù ra ®êi cña nghÞ quyÕt sè 138 - H§BT ngµy 19/11/1983, hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ n­íc kh¼ng ®Þnh bao gåm bèn cÊp: trung ­¬ng, tØnh, huyÖn, x·. NhiÒu ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn tèt c«ng t¸c lËp vµ chÊp hµnh tèt ng©n s¸ch x· kiÓm so¸t ®­îc môc ®Ých vµ khèi l­îng c¸c kho¶n chi tiªu cña chÝnh quyÒn x·. Mét b¸o c¸o cho thÊy: tÝnh ®Õn n¨m 1993, cã kho¶ng 8.000 x· ®· x©y dùng ®­îc ng©n s¸ch, quy m« thu, chi ng©n s¸ch x· t¨ng nhanh, ®­îc c«ng nhËn cÊp ng©n s¸ch, chØ cßn kho¶ng 786 x· lµ ®¬n vÞ dù to¸n. Sè x· biÕt qu¶n lý ng©n s¸ch x· kh¸, cã ph­¬ng h­íng cô thÓ ngµy mét t¨ng (­íc trªn 12%). Ng©n s¸ch x· ®¶m b¶o chi tiÒn l­¬ng vµ sinh ho¹t phÝ, phô cÊp h­u trÝ cho kho¶ng 550.000 ng­êi lµm viÖc vµ c«ng t¸c t¹i x· vµ chi th­êng xuyªn vÒ nghiÖp vô phÝ, c«ng t¸c phÝ, mua s¾m tµi s¶n vµ chi sù nghiÖp v¨n x·. C¸c x· ®· giµnh kho¶ng 30% tæng sè chi ng©n s¸ch cho viÖc ®Çu t­ x©y dùng trô së, tr­êng häc, tr¹m y tÕ, nhµ v¨n ho¸, ®­êng liªn th«n. T¹i thêi ®iÓm ®Çu n¨m 1993, ë x· ®· cã c¬ së vËt chÊt kh¸ lín, tuy chÊt l­îng chØ míi ®¸p øng ®ßi hái nh÷ng viÖc phôc vô cÊp thiÕt víi 8.616 trô së, 13.855 tr­êng phæ th«ng c¬ së, 41.292 líp mÉu gi¸o, nhµ trÎ, trªn 8.000 tr¹m y tÕ, nhµ hé sinh, 650 nhµ vµ 350 phßng v¨n ho¸, 3640 chî, hµng chôc v¹n km ®­êng liªn th«n, hµng ngh×n km ®­êng d©y ®iÖn Chi ng©n s¸ch x· ®· ®¶m b¶o duy tr× ho¹t ®éng cña ngµnh gi¸o dôc, y tÕ ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, 54,7% sè c¸n bé y tÕ x· vµ 40,7% sè c« nu«i d¹y trÎ ®· ®­îc ng©n s¸ch x· chi l­¬ng vµ sinh ho¹t phÝ theo møc quy ®Þnh cña nhµ n­íc. §iÒu nµy cho thÊy, tr­íc khi cã luËt NSNN, ng©n s¸ch x· ®· cã mét vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc ph¸t triÓn n«ng th«n vµ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ë ViÖt Nam.[8] 1.3- vai trß cña ng©n s¸ch x· ®èi víi ph¸t triÓn n«ng th«n ë viÖt nam 1.3.1- X©y dùng ng©n s¸ch x· v÷ng ch¾c lµ ®iÒu kiÖn quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, gi¶m sù c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ Theo HiÕn ph¸p n¨m 1992, hÖ thèng c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh hiÖn nay ®­îc tæ chøc nh­ sau: N­íc chia thµnh tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng; TØnh chia thµnh huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh; Thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng chia thµnh quËn, huyÖn; Thµnh phè thuéc tØnh chia thµnh ph­êng; ThÞ x· chia thµnh ph­êng, x·; QuËn chia thµnh ph­êng; HuyÖn chia thµnh x·, thÞ trÊn. Trong hÖ thèng nãi trªn, x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¬ së, cã vai trß ®Æc biÖt quan träng; ®iÒu ®ã ®­îc gi¶i thÝch nh­ sau: - X· kh«ng chØ lµ n¬i mµ ng­êi d©n sèng trong céng ®ång nµy g¾n bã víi nhau b»ng quan hÖ ruét thÞt, b»ng truyÒn thèng t­¬ng th©n t­¬ng ¸i mµ cßn lµ n¬i trùc tiÕp s¸ng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. - Khi bµn ®Õn x·, ng­êi ta h×nh dung ®Õn h×nh ¶nh n«ng th«n ViÖt Nam cßn qóa c¸ch xa vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi thµnh thÞ - n¬i mµ b»ng víi c­¬ng lÜnh cña §¶ng ®­îc kh¼ng ®Þnh ngay tõ ®Çu, cÇn ®­îc ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ®Ó tiÕn tíi mét ngµy mai t­¬i s¸ng, cïng s¸nh b­íc víi thµnh thÞ trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nãi trªn, c¸c cÊp x· ph¶i cã ng©n s¸ch ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë._. x· ®i ®óng h­íng, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Ng©n s¸ch x·, ®­îc x¸c ®Þnh lµ cã vai trß quan träng ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n«ng th«n, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c khu vùc cã nhiÒu tiÒm n¨ng nh­ Minh H¶i ch¼ng h¹n. Minh H¶i lµ mét vïng ®Êt cßn non trÎ, ®­îc khai ph¸ muén, c¬ së vËt chÊt ch­a ®­îc x©y dùng lµ bao, tiÕp theo lµ chiÕn tranh kÐo dµi, khu vùc n«ng th«n hÇu nh­ bÞ hoang phÕ. Khi hoµ b×nh lËp l¹i, lµn sãng di d©n trë vÒ n«ng th«n t¨ng nhanh. Tèc ®é khai khÈn ®Êt hoang ®­îc ®Èy nhanh, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng dÇn, s¶n phÈm n«ng nghiÖp, thuû s¶n t¨ng vät, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña tØnh ph¸t triÓn m¹nh vµo nh÷ng n¨m ®Çu sau gi¶i phãng. Tuy vËy, sù ph¸t triÓn theo chiÒu réng ®ã ®· dÉn ®Õn hËu qu¶: - Rõng bÞ chÆt ph¸ nÆng nÒ, nh»m môc ®Ých khai th¸c l©m s¶n, lÊy ®Êt lµm ruéng, nu«i t«m. §iÒu nµy lµm ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt, vµ tµi nguyªn còng bÞ c¹n kiÖt. §ång thêi, lµn sãng di d©n tõ thµnh thÞ vÒ n«ng th«n vµ di d©n tõ c¸c tØnh kh¸c ®Õn ®Ó khai më ®Êt hoang ®· lµm cho d©n sè ë khu vôc n«ng th«n t¨ng nhanh cã tÝnh chÊt c¬ häc, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n ®Çu ng­êi gi¶m, ®Èy nhanh tiÕn tr×nh nghÌo khã, t¹o g¸nh nÆng cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc n«ng th«n. - §iÒu kiÖn tù nhiªn: Minh H¶i lµ vïng ®Êt thÊp, nÒn ®Êt yÕu, nhiÒu kªnh r¹ch, ®Êt bïn do båi ®¾p tù nhiªn, nªn viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ h¹ tÇng rÊt khã kh¨n, ®ßi hái nhiÒu chi phÝ lín. Bªn c¹nh ®ã cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch vµo c¸c n¨m sau gi¶i phãng l¹i Ýt, nªn tõ ®ã c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n rÊt yÕu kÐm, tr­íc hÕt lµ hÖ th«ng giao th«ng ®­êng bé, ®iÖn, n­íc sinh ho¹t, trô së, tr­êng häc, tr¹m x¸... Sù c¸ch biÖt vÒ tèc ®é ph¸t triÓn vµ ®êi sèng gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ ngµy còng mét t¨ng. Tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ nhµ n­íc, nguån tµi chÝnh ®Çu t­ h¹ tÇng cÊp x· tiÕp tôc bÞ gi¶m sót, nªn viÖc hç trî s¶n xuÊt n«ng d©n kÐm ®i. Tr­íc ®©y c«ng viÖc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn khuyÕn n«ng, cung øng m¸y kÐo, tÝn dông, c¬ së phóc lîi: ®­êng x¸, tr¹m x¸, tr­êng häc, do hîp t¸c x· ®øng ra lµm, nay chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c hîp t¸c x· bÞ gi¶i t¸n mét c¸ch tù nhiªn, kÐo theo søc hç trî vµo ®Çu t­ vµ hç trî s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng cßn. Cßn c¸c hµng ho¸ n«ng s¶n tr­íc ®©y ®­îc c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hç trî b»ng c¸ch thu mua vµ chÕ biÕn tiªu thô, sau nµy do chØ thÊy lîi Ých tr­íc m¾t vµ côc bé trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nªn nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc b©y giê chØ trî gióp cÇm chõng ®èi víi khu vùc n«ng th«n. MÆt kh¸c, còng cÇn thÊy r»ng do thiÕu sù ®Þnh h­íng nªn c¬ cÊu chi NSNN trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi kinh tÕ b­íc ®Çu còng r¬i vµo chç bÊt hîp lý, chØ thiªn vµo ®Çu t­ cho khu vùc thµnh thÞ, ®Õn viÖc chÕ biÕn n«ng s¶n nhiÒu h¬n lµ kh©u nu«i trång ë n«ng th«n, thiÕu quan t©m ph¸t triÓn khu vùc n«ng th«n; kÕt qu¶ lµ sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n ngµy mét nhiÒu h¬n n÷a. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2000 cña tØnh Minh H¶i ®· ®Æt ra c¸c kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch hç trî cho ph¸t triÓn n«ng th«n nh­: ph¸t triÓn kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n, b×nh æn gi¸ thu mua n«ng s¶n, khuyÕn n«ng tõ nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc, më réng tÝn dông n«ng th«n... Tuy vËy vÊn ®Ò bøc xóc vµ quan träng h¬n c¶ dÔ dµng nhËn thÊy lµ: lµm thÕ nµo cã nguån tµi chÝnh t¹i chç ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn cña n«ng th«n Minh H¶i. Bëi v×, bÊt cø nguån tµi trî bªn ngoµi nµo còng kh«ng thÓ kh«ng th«ng qua yÕu tè bªn trong ®Ó ph¸t huy. Bëi vËy x©y dùng ng©n s¸ch x· v÷ng ch¾c lµ mét yÕu tè quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi, gi¶m sù c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ ë Minh H¶i. Vai trß ng©n s¸ch ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c néi dung tiÕp theo ®©y: 1.3.2- Ng©n s¸ch x· lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn x· thùc hiÖn mäi chøc n¨ng nhiÖm vô ®­îc giao. Qu¶n lý nhµ n­íc ë cÊp trung ­¬ng lµ qu¶n lý toµn diÖn mäi mÆt, mäi lÜnh vùc cña c¶ n­íc. Qu¶n lý nhµ n­íc cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng lµ qu¶n lý c¸c mÆt chøc n¨ng, nhiÖm vô ®­îc quy ®Þnh ph©n giao trªn ®Þa bµn l·nh thæ. Qu¶n lý nhµ n­íc ë cÊp x· lµ qu¶n lý vÒ mÆt d©n sinh, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ trËt tù trÞ an ë x·. Tõ l©u nay, viÖc ph©n ®Þnh chøc n¨ng cña c¸c cÊp ch­a ®óng ®· lµm n¶y sinh t×nh tr¹ng cã nhiÒu cÊp chÝnh quyÒn lµm kinh tÕ. Ph¶i x¸c ®Þnh l¹i, x· kh«ng lµm kinh tÕ, nh­ng c«ng viÖc vÒ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¸t triÓn v¨n ho¸ x· héi, ®¶m b¶o trËt tù an toµn ë n«ng th«n ... lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan träng, ®ßi hái ph¶i cã bé m¸y qu¶n lý vµ ngån tµi chÝnh t­¬ng xøng ®Ó thùc thi chóng. C«ng viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi lµ nhiÖm vô cùc kú quan träng cña chÝnh quyÒn x·, nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Èy m¹nh giao l­u hµng ho¸, gãp phÇn to lín vµo viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh, thóc ®Èy xo¸ bá ph­¬ng thøc cæ truyÒn, tù cung tù cÊp dÉn ®Õn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ phong phó, ®a d¹ng vµ ph¸t triÓn kÝch thÝch ¸p dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi ë n«ng th«n, tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng n«ng-c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho n«ng th«n ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, vèn nµy cã ®Æc ®iÓm lµ thêi h¹n thu håi chËm, thËm cã khi kh«ng thu håi ®­îc vèn ®Çu t­, nh­ng hiÖu qu¶ kinh tÕ mang l¹i cho x· héi rÊt cao.ChÝnh v× vËy mµ kinh tÕ t­ nh©n kh«ng thÓ tham gia vµo c«ng viÖc nµy mµ ng­îc l¹i chØ cã ng©n s¸ch nhµ n­íc míi cã thÓ ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n. X· lµ cÊp chÝnh quyÒn c¬ së, lµ n¬i tiÕp nhËn sù chØ ®¹o, ®Çu t­ tõ ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp trªn. MÆt kh¸c x· cã tÝnh ®éc lËp vµ khÐp kÝn nhÊt ®Þnh vÒ nhiÒu mÆt vµ tÝnh tù qu¶n, vÝ dô nh­ hÖ thèng ®­êng giao th«ng néi bé, thuû n«ng néi ®ång, nhµ trÎ, mÉu gi¸o, c«ng tr×nh phóc lîi c«ng céng... ë x· chñ yÕu do ®¶m nhËn víi sù ®ãng gãp søc ng­êi søc cña nh©n d©n trong x·, ®Ó phôc vô trë l¹i cho nh©n d©n trong x· ®ã. ChÝnh v× vËy mµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n ph¶i ®a d¹ng vµ vËn dông triÖt ®Ó mäi nguån ng©n s¸ch nhµ n­íc, nh©n d©n ®ãng gãp tuú theo ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña tõng x·. Mét ph­¬ng thøc phæ biÕn cã hiÖu qu¶ hiÖn ®ang ph¸t huy hiÖu qu¶ tÝch cùc: “Nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm” ®Ó gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò: “thuû lîi, ®iÖn, ®­êng, tr­êng, tr¹m”. Ng©n s¸ch x· ®ãng vai trß to lín trong viÖc ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. Ho¹t ®éng v¨n ho¸, v¨n nghÖ thÓ dôc - thÓ thao lµ nh÷ng ho¹t ®éng n©ng cao søc khoÎ , vui ch¬i, gi¶i trÝ, mµ con dÞp ®Ó tËp hîp d©n. Cuéc sèng cµng æn ®Þnh vµ ®i lªn th× nh÷ng ®ßi hái vÒ mÆt nµy cµng cao, cµng nhiÒu h¬n. Ph¸t huy vai trß cña ng©n s¸ch x· ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng vµ h¹ tÇng x· héi ®i liÒn víi thóc ®Èy kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ - thÓ thao, sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c trung t©m thÞ tø, thi trÊn míi, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh thµnh thÞ ho¸ n«ng th«n, h¹n chÕ dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. ViÖc ph¸t triÓn tr­êng líp, gi¶i quyÕt n¹n mï ch÷ cïng víi ph¸t triÓn cña c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng, truyÒn h×nh vµ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin kh¸c lµ ch×a kho¸ ®Ó n©ng cao d©n trÝ vµ t¹o ra sù liªn hÖ, giao tiÕp míi, gãp phÇn lo¹i trõ hñ tôc vµ n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ ë n«ng th«n. Tµi trî thÝch hîp cho sù nghiÖp gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸, ph¸t thanh truyÒn h×nh, c©u l¹c bé nhµ v¨n ho¸... ®­îc xem lµ ch×a kho¸ ®Ó n©ng cao d©n trÝ, h­íng nghiÖp cho thanh niªn, cung cÊp th«ng tin khuyÕn n«ng vµ thi tr­êng cho n«ng th«n; tao ra sù liªn hÖ, giao tiÕp míi, gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, b¸n c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ dich vô vµ n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ cña n«ng th«n. - Ph¸t triÓn c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng vµ h¹ tÇng x· héi, ®i liÒn víi thóc ®Èy kinh tÕ vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ - thÓ thao, sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c trung t©m thÞ tø, thÞ trÊn míi, ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh thµnh thÞ ho¸ n«ng th«n, h¹n chÕ dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Còng tõ ®ã ph¸t sinh phong phó nhiÒu nguån tµi chÝnh thu ng©n s¸ch nhµ n­íc trªn ®Þa bµn ngµy cµng t¨ng, quy m« thu, chi ng©n s¸ch x· ngµy cµng gi÷ vÞ trÝ quan träng trong hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ nÒn kinh tÕ quèc gia. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ng©n s¸ch nhµ n­íc cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi sù ph¸t triÓn n«ng th«n nãi chung, ë Minh H¶i nãi riªng. X©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch x· thÝch hîp trong tõng giai ®o¹n cã ý nghÜa quan träng ®Õn viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn n«ng th«n, gi¶m bít sù c¸ch biÖt gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. 1.3.3- Ng©n s¸ch x· lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng ®Ó chÝnh quyÒn nhµ n­íc cÊp x· ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ë x· ®i ®óng h­íng, thu hót vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn kÝnh tÕ - v¨n ho¸ - x· héi ë x·. ChÝnh quyÒn cÊp x· còng nh­ chÝnh quyÒn c¸c cÊp kh¸c nãi chung ®Òu sö dông c¸c c«ng cô: ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, hµnh chÝnh, tµi chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng nh»m h­íng ®Õn môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh th× ng©n s¸ch lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng nhÊt. Th«ng qua thu ng©n s¸ch, chÝnh quyÒn x· thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm so¸t, ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô ®i ®óng h­íng theo kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph­¬ng trong tõng giai ®o¹n nhÊt thêi. §ång thêi, th«ng qua c«ng t¸c thu thùc hiÖn viÖc chèng c¸c hµnh vi ho¹t ®éng kinh tÕ phi ph¸p, trèn lËu thuÕ vµ c¸c nghÜa vô kh¸c. Thu ng©n s¸ch x· lµ nguån chñ yÕu ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi th­êng xuyªn, ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng ngµy cµng ph¸t triÓn ë x·. Th«ng qua chi ng©n s¸ch, x· bè trÝ c¸c kho¶n chi ®Ó ®¶m b¶o t¨ng c­êng hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn vÒ qu¶n lý ph¸p luËt, gi÷ v÷ng trËt tù trÞ an, b¶o vÖ tµi s¶n c«ng céng, b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh phôc vô trªn ®Þa bµn x·, thu hót vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi, qu¶n lý mäi mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n ho¸, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi vµ t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt cho x· nh­ trô së vµ ph­¬ng tiÖn lµm viÖc, tr­êng häc, nhµ trÎ, líp mÉu gi¸o, nhµ v¨n ho¸, ®­êng, cÇu cèng liªn Êp, trang thiÕt bÞ c«ng céng... Bè trÝ c¸c kho¶n chi ng©n s¸ch x· ph¶i ®­îc kÕt hîp chÆt chÏ víi kÕt qu¶ qu¶n lý, sö dông nguån kinh phÝ nµy, nÕu kh«ng sÏ lµm h¹n chÕ hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c¸c môc tiªu ®Ò ra. 1.4- tæ chøc vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x· ë mét sè n­íc cã kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. Kinh nghiÖm thÕ giíi cho thÊy kh«ng ph¶i bÊt cø n­íc nµo còng cã ng©n s¸ch x· vµ ®iÒu ch¾c ch¾n h¬n c¶ lµ nÕu tån t¹i ng©n s¸ch x· ë c¸c n­íc kh¸c nhau th× néi dung, môc tiªu, ph­¬ng ph¸p tæ chøc vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x· l¹i kh«ng gièng nhau; bëi lÏ tæ chøc vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x· phô thuéc vµo 2 yÕu tè cã mèi quan hÑ chÆt chÏ víi nhau: tæ chøc qu¶n lý hµnh chÝnh quèc gia vµ t­¬ng øng víi nã lµ yÕu tè: ph©n cÊp ng©n s¸ch. VÒ mÆt lý thuyÕt, vÊn ®Ò ph©n cÊp ng©n s¸ch cã thÓ thùc hiÖn theo hai ph­¬ng ¸n víi hai quan ®iÓm hoµn toµn tr¸i ng­îc nhau: Ph­¬ng ¸n thø nhÊt dùa trªn quan ®iÓm coi NSNN lµ mét thÓ thèng nhÊt vµ duy nhÊt, do chÝnh phñ trung ­¬ng qu¶n lý vµ quyÕt ®Þnh viÖc sö dông víi ý nghÜa ®ã, kh¸i niÖm “ph©n cÊp ng©n s¸ch” vµ “ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng hoµn toµn bÞ phñ nhËn. Thay vµo ®ã, lµ kh¸i niÖm “ph©n cÊp qu¶n lý NSNN”, nghÜa lµ chÝnh phñ trung ­¬ng chØ ph©n giao nhiÖm vô qu¶n lý mét sè nghiÖp vô nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng cña NSNN cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Ph­¬ng ¸n thø hai, dùa trªn quan ®iÓm ng­îc l¹i, cho r»ng mçi cÊp chÝnh quyÒn nhµ n­íc ph¶i cã ng©n s¸ch riªng ®éc lËp trong hÖ thèng NSNN thèng nhÊt. Nh­ vËy, bªn c¹nh ng©n s¸ch trung ­¬ng do chÝnh phñ trung ­¬ng qu¶n lý vµ quyÕt ®Þnh sö dông, vÉn cÇn thiÕt tån t¹i ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng do chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c cÊp qu¶n lý. Ph­¬ng ¸n thø hai ®­îc nhiÒu n­íc ¸p dông, bëi lÏ nã võa ®¶m b¶o sù tËp trung c¸c nguån lùc tµi chÝnh vµo tay chÝnh phñ trung ­¬ng ®Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña chÝnh phñ ë tÇm vÜ m« nh­ng vÉn ®¶m b¶o ph¸t huy ®­îc quyÒn chñ ®éng vµ s¸ng t¹o cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi ë ®Þa ph­¬ng. D­íi ®©y, chóng ta xem xÐt mét sè kinh nghiÖm vÒ ph©n cÊp ng©n s¸ch mét sè n­íc tiªu biÓu: CHLB §øc (n­íc theo thÓ chÕ liªn bang), NhËt b¶n (n­íc theo thÓ chÕ phi liªn bang), Malaysia (®¹i diÖn cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë khu vùc) ®Ó qua ®ã thÊy ®­îc ®Æc ®iÓm vÒ mÆt tæ chøc vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x·. Ph©n cÊp ng©n s¸ch ë CHLB §øc CHLB §øc lµ mét quèc gia theo chÕ ®é d©n chñ lËp hiÕn. Theo hiÕn ph¸p, CHLB §øc cã ba cÊp hµnh chÝnh: Liªn bang, tiÓu bang (16 tiÓu bang) vµ cÊp x· (kho¶ng 16.000 x·). Theo ®iÒu 30 cña HiÕn ph¸p CHLB §øc, quyÒn lùc cña nhµ n­íc n»m ë Liªn bang vµ tiÓu bang, mçi cÊp cã chøc n¨ng riªng cña nã. §iÒu 28 cña n­íc nµy còng quy ®Þnh râ c¸c x· cã quyÒn gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô cña m×nh d­íi sù chØ ®¹o cña chÝnh phñ bang. Mçi tiÓu bang ®Òu cã HiÕn ph¸p, Quèc héi, ChÝnh phñ vµ bé m¸y hµnh chÝnh riªng. VÒ mÆt nguyªn t¾c, mçi cÊp hµnh chÝnh lµm viÖc ®éc lËp ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô do hiÕn ph¸p quy ®Þnh. Liªn bang vµ c¸c tiÓu bang ®Òu g¸nh chÞu mäi chi phÝ xuÊt ph¸t tõ c¸c nhiÖm vô cña hä. Liªn bang, c¸c tiÓu bang vµ c¸c x· ®Òu cã ng©n s¸ch riªng vµ ®éc lËp víi nhau. C¸c ng©n s¸ch nµy ph¶i ®¸p øng nhu cÇu cña toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc ph©n phèi sè thuÕ thu ®­îc cã thÓ ¸p dông theo 3 hÖ thèng ph©n phèi nh­ sau: C¸c lo¹i thuÕ dµnh riªng cho mét cÊp, vÝ dô cho Liªn bang hoÆc tiÓu bang. TÊt c¶ c¸c kho¶n thu thuÕ ®­a vµo mét quü råi chia ra theo tõng cÊp lµ mét Liªn bang, tiÓu bang vµ x·. HÖ thèng hçn hîp cña c¸c ph©n phèi nªu trªn. N¨m 1991, toµn bé sè thu vÒ thuÕ dù tÝnh kho¶ng 650 tû DM ®­îc ph©n phèi nh­ sau: 48% sè thu vÒ thuÕ Liªn bang n¾m; 34% sè thu vÒ thuÕ do tiÓu bang n¾m; 13% sè thu vÒ thuÒ do x· n¾m; 5% sè thu vÒ thuÕ nép cho EU. NÕu nh­ ng©n s¸ch cÊp liªn bang vµ tiÓu bang ph¶i ®¶m nhËn viÖc huy ®éng c¸c kho¶n thu lín vµ tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng cã tÝnh chiÕn l­îc vµ th­êng xuyªn ë tÇm vÜ m« th× cÊp ng©n s¸ch x· ë CHLB §øc chØ chÞu tr¸ch nhiÖm tµi trî cho c¸c nhiÖm vô c«ng céng ë ®Þa ph­¬ng nh­ hÖ thèng cung øng vµ cung cÊp dÞch vô (n­íc, n¨ng l­îng ®iÖn, gi¶i quyÕt « nhiÔm, b¶o d­ìng ®­êng s¸) vµ qu¶n lý c¸c tµi s¶n kh¸c ë ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi cïng víi tiÓu bang thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vÒ gi¸o dôc, v¨n ho¸ vµ ®­îc tiÓu bang vµ liªn bang uû nhiÖm gi¶i quyÕt kho¶n trî cÊp x· héi. §Ó gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô trªn, cÊp ng©n s¸ch x· nhËn ®­îc 15% tæng sè thuÕ tiÒn l­¬ng vµ thuÕ thu nhËp. §ång thêi, cÊp x· thu c¸c lo¹i thuÕ m«n bµi, thuÕ ®Êt (ph¶i trÝch mét phÇn nép liªn bang vµ tiÓu bang). Ngoµi ra cÊp x· cßn thu c¸c lo¹i thuÕ lÆt vÆt nh­ thuÕ n­íc gi¶i kh¸t, lÖ phÝ më dÞch vô ¨n uèng, gi¶i trÝ. §iÒu ®¸ng chó ý lµ HiÕn ph¸p cho phÐp c¸c x· hoÆc tiÓu bang tù quy ®Þnh c¸c kho¶n thu ngoµi c¸c kho¶n thu cña Liªn bang ®· quy ®Þnh. Tuy nhiªn ®iÒu nµy còng kh«ng dÉn ®Õn viÖc tuú tiÖn, bëi v× c¸c nhµ chøc tr¸ch ®Þa ph­¬ng ph¶i c©n nh¾c kü cµng, nÕu quy ®Þnh qu¸ nhiÒu lo¹i thuÕ th× c¸c nhµ doanh nghiÖp sÏ chuyÓn vèn ®Çu t­ sang x· kh¸c hoÆc tiÓu bang kh¸c ®Ó kinh doanh vµ ®©n chóng ë ®Þa ph­¬ng bÞ ®¸nh nhiÒu lo¹i thuÕ sÏ biÓu t×nh vµ kh«ng tÝn nhiÖm bé m¸y cña ®Þa ph­¬ng n÷a, cho nªn c¸c nhµ chiÕn l­îc tµi chÝnh ë ®Þa ph­¬ng ph¶i t×m ra ®­îc sù c©n b»ng. HiÕn ph¸p CHLB §øc ®· quy ®Þnh râ tû lÖ ph©n chia c¸c lo¹i thuÕ cho cÊp ng©n s¸ch nh­ sau ThuÕ l­¬ng vµ thuÕ thu nhËp : 15% cho ng©n s¸ch x· 42,5% cho ng©n s¸ch Liªn bang 42,5% cho ng©n s¸ch TiÓu bang ThuÕ doanh nghiÖp 50% cho ng©n s¸ch Liªn bang 50% cho ng©n s¸ch TiÓu bang Ng©n s¸ch x· do tiÓu bang phª chuÈn nh­ng viÖc nµy kh«ng cã nghÜa lµ tiÓu bang can thiÖp vµo thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña cÊp x· mµ chØ cã ý nghÜa gi¸m s¸t, kiÓm tra. ®iÒu 109 cña HiÕn ph¸p cßn quy ®Þnh tiÓu bang hoµn toµn ®éc lËp víi nhau vÒ tµi chÝnh vµ ng©n s¸ch. Ng©n s¸ch tiÓu bang do Quèc héi cña tiÓu bang phª chuÈn, ng©n s¸ch liªn bang do Quèc héi cña liªn bang phª chuÈn. b. Ph©n cÊp ng©n s¸ch ë NhËt HÖ thèng NSNN ë NhËt bao gåm 2 bé phËn cÊu thµnh: ng©n s¸ch trung ­¬ng vµ ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng; trong ®ã ng©n s¸ch trung ­¬ng gi÷ vai trß chñ ®¹o, ®¶m nhËn phÇn lín nhiÖm vô chi vµ c¸c kho¶n thu; cßn ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng còng chia thµnh ng©n s¸ch tØnh, ng©n s¸ch quËn, huyÖn thÞ x·, thÞ trÊn, x· ph­êng. Thu cña ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng bao gåm c¸c kho¶n thuÕ, trî cÊp cña ng©n s¸ch trung ­¬ng vµ vay qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Þa ph­¬ng. Quèc héi NhËt B¶n quy ®Þnh rÊt râ c¸c lo¹i thuÕ vµ c¸c biÓu thuÕ ph¶i nép vµo c¸c cÊp ng©n s¸ch. ThuÕ suÊt th­êng quy ®Þnh theo tõng khung (cã giíi h¹n tèi ®a vµ tèi thiÓu). C¨n cø vµo khung thuÕ ®ã, Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp quyÕt ®Þnh møc thu cô thÓ hµng n¨m. VÝ dô, khung thuÕ suÊt cña thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp do Quèc héi quy ®Þnh lµ 12 - 15%, th× Héi ®ång nh©n d©n tØnh cã thÓ quy ®Þnh thuÕ suÊt cô thÓ lµ 12% hoÆc tèi ®a lµ 15%. C¨n cø vµo quyÕt ®Þnh cña Héi ®ång, c¸c Së thuÕ ®Þa ph­¬ng tiÕn hµnh thu thuÕ cho cÊp m×nh (Trung ­¬ng cã tæng côc thuÕ vµ c¸c côc thuÕ khu vùc. TØnh, huyÖn, x· cã bé m¸y thuÕ riªng gäi lµ thuÕ ®Þa ph­¬ng). VÒ chi, ®Þnh møc chi vÒ gi¸o dôc, c«ng tr×nh c«ng céng, qu¶n lý hµnh chÝnh cña c¸c cÊp ng©n s¸ch ®o Nhµ n­íc quy ®Þnh thèng nhÊt, ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c ®Þa ph­¬ng c¨n cø vµo ®Þnh møc chi cña c¶ n­íc, vµo d©n sè, diÖn tÝch vµ c¸c yÕu tè kh¸c (sè gi­êng bÖnh, sè tr­êng häc, sè viªn chøc...), tõng ®Þa ph­¬ng lËp kÕ ho¹ch thu chi tµi chÝnh vµ ®­a ra Héi ®ång nh©n d©n duyÖt. TØnh nµo thu kh«ng ®ñ chi th× Quèc héi cã thÓ xem xÐt ®Ó tµi trî. ViÖc tµi trî chñ yÕu nh»m môc ®Ých thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n cô thÓ. NÕu ®Þa ph­¬ng nµo thu v­ît chi, th× ®­îc t¨ng chi, nÕu kÕ ho¹ch thu kh«ng ®¹t, ph¶i gi¶m chi. Khèi l­îng tµi trî ®· ®­îc duyÖt lµ kh«ng ®æi. c- Ph©n cÊp ng©n s¸ch ë Malaysia Ng©n s¸ch ë Malaysia cã 3 cÊp: Ng©n s¸ch liªn bang Ng©n s¸ch bang Ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Mçi cÊp ng©n s¸ch ®Òu ho¹t ®éng dùa trªn HiÕn ph¸p vµ LuËt ph¸p ®· ®­îc quy ®Þnh cho tõng cÊp: ng©n s¸ch liªn bang thu tÊt c¶ c¸c lo¹i thuÕ cña chÝnh phñ liªn bang theo HiÕn ph¸p vµ luËt thuÕ cña liªn bang, kh«ng ®Ó l¹i tû lÖ thu cho ng©n s¸ch c¸c bang. C¸c bang c¨n cø vµo HiÕn ph¸p cña m×nh, tù quyÕt ®Þnh mét sè lo¹i thuÕ vµ thu cã liªn quan ®Õn ®Þa ph­¬ng (thuÕ ®Êt, thuÕ thæ tr¹ch, tµi nguyªn gç, rõng, lÖ phÝ ®ç xe, nguån thu cho thuª tµi s¶n, nguån thu ho¹t ®éng dÞch vô nh­: thu dän r¸c). ë liªn bang Malaysia, ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng (gièng nh­ cÊp quËn, huyÖn ë ViÖt Nam; nh­ vËy cã thÓ coi lµ kh«ng cã ng©n s¸ch x· ë Malaysia) ®¶m nhËn c¸c kho¶n chi: - Chi th­êng xuyªn cña bé m¸y hµnh chÝnh ®Þa ph­¬ng - Chi duy tr× b¶o d­ìng c¬ së h¹ tÇng - Chi cho dù ¸n ph¸t triÓn cña ®Þa ph­¬ng Qua kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc, cã thÓ rót ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chung vÒ ph©n cÊp ng©n s¸ch tæ chøc, qu¶n lý ng©n s¸ch x· nh­ sau: Mét lµ, viÖc ph©n cÊp ng©n s¸ch kh«ng thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tæng hîp tõ d­íi lªn. Ng©n s¸ch cÊp d­íi kh«ng thÓ hiÖn vµo ng©n s¸ch cÊp trªn vµ ng©n s¸ch cÊp trªn kh«ng lång ghÐp vµo ng©n s¸ch cÊp d­íi; cã nghÜa lµ ng©n s¸ch c¸c cÊp kh«ng bao hµm lÉn nhau. Hai lµ, trong hÖ thèng ng©n s¸ch cña tÊt c¶ c¸c n­íc, vai trß chñ yÕu phô thuéc vµo ng©n s¸ch trung ­¬ng. ChÝnh phñ trung ­¬ng th©u tãm c¸c nguån thu quan träng nhÊt lµ ®¶m nhËn c¸c nhiÖm vô chi chñ yÕu nhÊt. Ng©n s¸ch trung ­¬ng th­êng cã xu h­íng thu c¸c lo¹i thuÕ thu nhËp (ë c¸c n­íc ph¸t triÓn thuÕ nµy chiÕm tû träng lín so víi tæng sè thu vÒ thuÕ), phÇn lín c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu vµ c¸c nguån thu tõ doanh nghiÖp nhµ n­íc; ®ång thêi còng cÊp ph¸t cho c¸c nhu cÇu chi g¾n víi viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña nhµ n­íc. Ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng, trong ®ã cã ng©n s¸ch x·, ®ãng vai trß phô thuéc: Nguån thu cña ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng th­êng lµ c¸c nguån thu “lo¹i hai”, gåm c¸c lo¹i thuÕ ®Þa ph­¬ng, c¸c kho¶n quyªn gãp, c¸c kho¶n phô thu vµ mét phÇn quan träng lµ trî cÊp cña ng©n s¸ch trung ­¬ng. Ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng ®¶m nhËn ®¸p øng nhu cÇu chi cho bé m¸y qu¶n lý ®Þa ph­¬ng vµ cho c¸c dÞch vô c«ng céng (c¸c doanh nghiÖp dÞch vô c«ng céng, söa ch÷a ®­êng giao th«ng, x©y dùng nhµ ë), chi vÒ gi¸o dôc, b¶o vÖ søc kháe vµ trî cÊp x· héi.[6] ë c¸c n­íc cã quy ®Þnh ng©n s¸ch x· chÝnh phñ ®Òu rÊt coi träng chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch x· v× lµ x· ®Þa bµn trùc tiÕp t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi vµ ng©n s¸ch x· lµ h¹t nh©n cÊu thµnh nªn hÖ thèng NSNN. §iÒu nµy ®­îc minh ho¹ qua ý kiÕn cña GS. TS Tµo H÷u Phïng, thø tr­ëng Bé Tµi chÝnh, nh­ sau : “ trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc, x· lµ ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¬ së cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, ®ã kh«ng chØ lµ mét ®¬n vÞ hµnh chÝnh vÒ mÆt nhµ n­íc mµ cßn lµ “ng«i nhµ chung” cña céng ®ång d©n c­. §Æc tr­ng cña cÊp x· lµ cÊp c¬ së gÇn d©n nhÊt, chÝnh quyÒn cÊp x· lµ cÇu nèi gi÷a céng ®ång d©n c­ trong x· víi c¬ quan nhµ n­íc cÊp trªn. Vµ ng©n x· còng cã nh÷ng ®Æc thï riªng. TÝnh ®Æc thï ®ã thÓ hiÖn c¬ b¶n ë chç: nguån thu ®­îc khai th¸c trùc tiÕp tõ trªn ®Þa bµn vµ nhiÖm vô chi còng ®­îc bè trÝ ®Ó phôc vô cho môc ®Ých trùc tiÕp cña céng ®ång d©n c­ trong x·, mµ kh«ng qua mét kh©u trung gian nµo”. [5] CH¦¥NG 2 T×NH H×NH Vµ THùC TR¹NG C¤NG T¸C QU¶N Lý NG¢N S¸CH X· TR¦íC Y£U CÇU X¢Y DùNG N¤NG TH¤N MíI ë MINH H¶I 2.1- T×NH H×NH Vµ THùC TR¹NG C¤NG T¸C QU¶N Lý NG¢N S¸CH X· ë VIÖT NAM Theo c¸c b¸o c¸o gÇn ®©y nhÊt, cïng víi nh÷ng ®æi thay cña ®Êt n­íc, tr­íc yªu cÇu x©y dùng n«ng th«n míi, ng©n s¸ch x· cã nhiÒu biÕn ®æi tÝch cùc, t¹o nguån thu ngµy cµng lín h¬n, ®¸p øng nhu cÇu chi phong phó vµ da d¹ng ®Æt ra cho chÝnh quyÒn x·. Nguån thu cña ng©n s¸ch x· kh«ng ngõng t¨ng lªn, ngoµi c¸c kho¶n thu th­êng xuyªn, ng©n s¸ch x· ®· tÝch cùc khai th¸c vµ huy ®éng nguån thu kh¸c ®Ó phôc vô cho yªu cÇu x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi x· héi ë ®Þa ph­¬ng. Cã x· nguån thu ng©n s¸ch lªn tíi hµng tû ®ång. Tèc ®é t¨ng thu n¨m sau ®Òu cao h¬n n¨m tr­íc do ®ã tèc ®é t¨ng chi ng©n s¸ch x· còng t¨ng nhanh h¬n ®· ®¸p øng ®­îc phÇn lín c¸c nhu cÇu chi t¹i x·. (N¨m 1994 chi ng©n s¸ch x· t¨ng 34,2%, n¨m 1995 t¨ng 29,6 % vµ n¨m 1996 ­íc t¨ng 23,6% so víi n¨m tr­íc). §iÒu ®ã cho thÊy ng©n s¸ch x· ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ x©y dùng n«ng th«n míi ë n­íc ta. Thùc hiÖn ph­¬ng ch©m “nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng lµm”, nhiÒu x· huy ®éng ®­îc nhiÒu nguån vèn trong d©n d­íi mäi h×nh thøc bæ sung gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu bøc b¸ch vÒ ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc, y tÕ, nhµ trÎ, mÉu gi¸o, nhµ v¨n ho¸, ®­êng liªn th«n, liªn x·, x©y dùng nhµ t×nh nghÜa vµ nhiÒu nhu cÇu kh¸c ë x·. C¸c biÖn ph¸p ®­îc x· sö dông ®Ó ®éng viªn vµ huy ®éng nguån thu th­êng lµ nu«i d­ìng vµ t¹o c¬ së ®Ó thu nh­ x©y dùng chî, lµm bÕn ®ß, cÇu cèng ... VÒ phÝa nhµ n­íc, trong nh÷ng n¨m qua NSNN ®· tÝch cùc hç trî cho ng©n s¸ch x· th«ng qua c¸c h×nh thøc trî cÊp bæ sung x©y dùng c¬ b¶n vµ trî cÊp c©n ®èi ng©n s¸ch x·. Sè trî cÊp nµy lµ mét kho¶n thu ®¸ng kÓ trong ng©n s¸ch x·. ChØ tÝnh riªng n¨m 1996 tæng sè chi ng©n s¸ch x· kho¶ng 3.500 tû ®ång, trong ®ã kho¶ng 1.510 tû ®ång do NSNN chi hç trî, cßn kho¶ng 1.990 tû ®ång do ng©n s¸ch x· thu ®Ó ®¶m b¶o chi. Trong ®ã chi tr¶ phô cÊp cho c¸n bé x· (kÓ c¶ c¸n bé nghØ viÖc) kho¶ng 900 tû ®ång gÊp h¬n hai lÇn so víi n¨m 1993. NSNN ®¶m b¶o chi sinh ho¹t phÝ, phô cÊp cho 452.800 c¸n bé §¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, c¸n bé chuyªn m«n; 192.400 c¸n bé giµ yÕu nghØ viÖc vµ h¬n 20 v¹n ng­êi lµ tr­ëng th«n, tr­ëng b¶n. §ã lµ kho¶n chi rÊt lín trong NSNN ®Ó gióp chÝnh quyÒn cÊp x· thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi t¹i ®Þa ph­¬ng. Tuy ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ rÊt ®¸ng khÝch lÖ trong viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë n«ng th«n, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phóc lîi x· héi, ch¨m lo c¸c gia ®×nh chÝnh s¸ch, song, ng©n s¸ch x· ®· b¾t ®Çu béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. H¹n chÕ c¬ b¶n lµ cßn qu¸ nhiÒu x· ch­a tæ chøc khai th¸c tiÒm n¨ng s½n cã, cßn bu«ng láng qu¶n lý c¸c nguån thu ®­îc giao, ®Ó thÊt thu lín. Mét sè x· cßn tuú tiÖn ®Æt ra c¸c kho¶n thu phÝ, lÖ phÝ mang tÝnh “lÖ lµng”, tr¸i quy ®Þnh cña nhµ n­íc, bæ b¸n trªn ®Çu d©n. Theo thèng kª th× hiÖn nay c¶ n­íc cã gÇn 10.000 x·, nh­ng chØ kho¶ng trªn 10% sè x· sö dông ng©n s¸ch cã hiÖu qu¶. Sè thu trî cÊp cña ng©n s¸ch cÊp trªn cßn gi÷ vÞ trÝ quan träng trong ng©n s¸ch x·, cã ®Õn 60% sè x· cßn ph¶i nhËn trî cÊp c©n ®èi ng©n s¸ch x·. C¸c kho¶n chi ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cã nhiÒu x· lµm tèt nhê khai th¸c tèt c¸c tiÒm n¨ng trong d©n, song vÒ c¬ b¶n vÉn cßn t­ t­ëng û l¹i, tr«ng chê vµo cÊp trªn. VÒ c«ng t¸c lËp, chÊp hµnh quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· cã nhiÒu ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn tèt c¸c chÕ ®é theo quy ®Þnh cña nhµ n­íc, tæ chøc x©y dùng vµ b¶o vÖ kÕ ho¹ch kÞp thêi, cã chÊt l­îng, tÝnh to¸n c¸c nguån thu t­¬ng ®èi s¸t thùc tÕ vµ bè trÝ chÆt chÏ tõng môc chi. Ngay tõ ®Çu n¨m, nhiÒu x· ®· thùc hiÖn thu ®óng, thu ®ñ vµ ph¶n ¸nh kÞp thêi, ®Çy ®ñ vµo sæ s¸ch b¸o c¸o kÕ to¸n ®óng thêi gian quy ®Þnh. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn cßn h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt, c«ng t¸c lËp, chÊp hµnh, quyÕt to¸n ng©n s¸ch x· cßn yÕu dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý quü ng©n s¸ch x· bÞ bu«ng láng, thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ, bÞ c¸ nh©n lîi dông. Trªn thùc tÕ, nhµ n­íc ®· giao cho x· qu¶n lý mét sè quü vµ tµi s¶n nhµ n­íc nh­ng do ch­a cã c¬ chÕ qu¶n lý cô thÓ nªn cßn mÊt m¸t vµ thÊt tho¸t x¶y ra phæ biÕn. Thùc tr¹ng trªn cã nhiÒu nguyªn nh©n, song nguyªn nh©n c¬ b¶n ph¶i kÓ ®Õn lµ chÝnh quyÒn cÊp x· vµ c¸c c¬ quan ë ®Þa ph­¬ng cßn ch­a quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc tæ chøc thu vµ bè trÝ chi hîp lý, dÉn ®Õn ng©n s¸ch x· bÞ th¶ næi. Chñ tr­¬ng “nhµ nø¬c vµ nh©n d©n cïng lµm” ch­a ph¸t huy m¹nh mÏ vµ s©u s¾c trong nh©n d©n. ViÖc ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch x· ch­a g¾n bã víi môc tiªu kinh tÕ x· héi giao cho x· qu¶n lý nhÊt lµ ®èi víi c¸c lÜnh vùc cÇn huy ®éng nhiÒu nguån lùc trong d©n. Ngoµi ra, bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh ng©n s¸ch x· c¸c cÊp, ngay c¶ ë cÊp x· còng ch­a ®­îc quan t©m cñng cè vµ x©y dùng.[5] 2.2- t×nh h×nh vµ thùc tr¹ng c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· ë tØnh minh h¶i tr­íc khi thùc hiÖn chia t¸ch tØnh 2.2.1- §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña tØnh Minh H¶i Minh H¶i lµ tØnh cùc Nam cña ®Êt n­íc vµ lµ mét trong 9 tØnh thuéc ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Vïng ®Êt nµy ®­îc khai ph¸ rÊt muén mµng (vµo cuèi thÕ kû 17) vµ lµ n¬i héi tô cña nh÷ng ng­êi d©n tø xø t×m n¬i sinh c¬ lËp nghiÖp. VÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña tØnh Minh H¶i PhÝa B¾c gi¸p tØnh Kiªn Giang, phÝa §«ng B¾c gi¸p tØnh CÇn Th¬, Sãc Tr¨ng, phÝa §«ng vµ Nam gi¸p biÓn §«ng, phÝa t©y gi¸p vÞnh Th¸i Lan. Víi diÖn tÝch 7.689 km2, Minh H¶i lµ tØnh lín nhÊt trong sè c¸c tØnh thuéc ®ång b»ng s«ng Cöu Long (chiÕm 19,4%diÖn tÝch) vµ b»ng 2,32% diÖn tÝch cña c¶ n­íc. Toµn tØnh ®­îc chia thµnh 9 huyÖn vµ 2 thÞ x·, 93 x·, 14 thÞ trÊn vµ 13 ph­êng. ThÞ x· Cµ Mau lµ trung t©m tØnh lþ. Cã 307 km bê biÓn vµ cöa s«ng lín nh­: Bå §Ò, Gµnh Hµo, B¶y H¸p, s«ng ¤ng §èc... C¸c ®¶o lµ: Hßn Khoai, Hßn Chuèi. DiÖn tÝch vïng biÓn: 86.000 km2, trong ®ã diÖn tÝch th¨m dß khai th¸c: 51.000 km2 , tr÷ l­îng c¸ næi: 320.000 tÊn; c¸ ®¸y: 370.000 tÊn; t«m biÓn tõ 25.000 ®Õn 30.000 tÊn, ngoµi ra cßn cã mùc, sß, cua... lµ ®iÒu kiÖn thô©n lîi cho ph¸t triÓn viÖc khai th¸c h¶i s¶n, nu«i trång thuû s¶n, dÞch vô kinh tÕ biÓn, dÇu khÝ... më réng giao l­u víi c¸c n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ vµ thÕ giíi. Lµ vïng ®Êt phï sa míi, ®ång b»ng thuÇn nhÊt, ®Þa h×nh b»ng ph¼ng trªn ph¹m vi réng. H­íng dèc chÝnh cña ®Þa h×nh lµ tõ §«ng – B¾c xuèng T©y – Nam, víi ®é ®èc tõ 1 ®Õn 1,5 cm/ km, rÊt thuËn lîi cho viÖc tæ chøc chuyªn canh lín, c¬ giíi ho¸, thuû lîi ho¸. KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 1992 cho thÊy Minh H¶i cã 4 lo¹i ®Êt chÝnh: - §Êt phÌn: 466.000 ha, chiÕm 60% diÖn tÝch tù nhiªn, ®é chua cao, nång ®é ®éc tè nh«m, s¾t vµ ®é ph× kÐm. - §Êt mÆn:257 ngµn ha, chiÕm 34,5% diÖn tÝch tù nhiªn, chÞu ¶nh h­ëng n­íc mÆn biÓn §«ng, T©y, ®­îc h×nh thµnh bëi d¶i ®Êt ven biÓn vµ däc dµi theo c¸c bê s«ng lín. - §Êt than bïn: 11 ngµn ha, chiÕm 1,5 diÖn tÝch tù nhiªn. - §Êt b·i båi: 8 ngµn ha, chiÕm 1% diÖn tÝch tù nhiªn, ®©y lµ vïng sinh th¸i m«i tr­êng rÊt quan träng cho sinh s¶n, ph¸t triÓn t«m, c¸ biÓn vµ båi l¾ng më réng diÖn tÝch ®Êt rõng cho minh H¶i. Theo bè trÝ quy ho¹ch c¸c vïng kh¶ n¨ng ®Êt th× ë Minh H¶i cã: §Êt cã kh¶ n¨ng trång lóa vµ c©y hµng n¨m lµ 390 ngµn ha. §Êt trång trµm vµ trång c©y c«ng nghiÖp lµ 124 ngµn ha. §Êt trång rõng ngËp mÆn vµ nu«i t«m lµ 212 ngµn ha. HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt hiÖu qu¶ cßn thÊp, diÖn tÝch ch­a sö dông vµ sö dông ch­a æn ®Þnh cßn lín (60.000 ha). HÖ sè sö dông ®Êt thÊp (1,02 lÇn). C¬ cÊu n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ phÇn lín ch­a tho¸t khái ®éc canh vµ thuÇn n«ng, ch¨n nu«i chËm ph¸t triÓn, nÆng vÒ khai th¸c, ch­a cã ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó n©ng cao hÖ sè sö dông ®Êt, gi¸ trÞ t¹o ra trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch thÊp, c«ng nghiÖp, dÞch vô n«ng th«n ch­a ph¸t triÓn, lao ®éng n«ng nghiÖp ®ang d«i thõa theo mïa vô kh¸ lín. NÕu ®­îc quy ho¹ch hîp lý, ®Çu t­ thÝch ®¸ng tõ phÝa nhµ n­íc vµ nh©n d©n th× tiÒm n¨ng ®Êt ®ai ë Minh H¶i cßn rÊt lín, cho phÐp më ra h­¬ng ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng-ng­-l©m nghiÖp tæng hîp. KhÝ hËu ë Minh H¶i lµ khÝ hËu cËn xÝch ®¹o, giã mïa, víi mét nÒn nhiÖt ®é cao quanh n¨m, vµ l­îng m­a phong phó nªn rÊt thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp... M­a lµ mét trong c¸c yÕu tè khÝ hËu cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ë Minh H¶i. Bëi v×, ë Minh H¶i thêi vô gieo cÊy vµ chÕ ®é canh t¸c cßn phô thuéc hoµn toµn vµo chÕ ®é m­a hµng n¨m ®Ó t¹o nguån n­íc n«ng nghiÖp duy nhÊt trong thêi gian qua. Nguån n­íc trong c¸c kªnh r¹ch bÞ nhiÔm mÆn, phÌn víi nång ®é cao kh«ng thÓ sö dông cho lóa vµ hoa mµu ®­îc. Mïa m­a ë Minh H¶i b¾t ®Çu tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 11 hµng n¨m, tiÕp ®Õn lµ mïa kh«. L­îng m­a trung b×nh dao ®éng tõ 1.900mm ®Õn 2.000mm. N¨m 1995, hÖ thèng thuû lîi Qu¶n Lé - Phông HiÖp ®­a n­íc ngät s«ng HËu vÒ Minh H¶i h×nh thµnh, më ra kh¶ n¨ng t¨ng vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kho¶ng 40.000 ha, cho phÐp ph¸ thÕ ®éc t«n cña nguån n­íc m­a h×nh thµnh tõ bao ®êi ®èi víi nÒn n«ng nghiÖp Minh H¶i, gióp nÒn n«ng nghiÖp ®­îc chñ ®éng h¬n, tho¸t dÇn sù ¶nh h­ëng cña tù nhiªn. S«ng ngßi, kªnh r¹ch ë Minh H¶i dµy ®Æc, ®øng hµng ®Çu cña c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Tæng chiÒu kªnh r¹ch lín nhá cã ®Õn 10.250 km, tæng diÖn tÝch lµ 175 km2, chiÕm 2,3% diÖn tÝch tù nhiªn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi._., ph­êng phï hîp víi thùc tÕ vµ ph¸t huy tÝnh chñ ®éng tÝch cùc cña c¬ së, trªn tinh thÇn tiÕt kiÖm, h­íng bè trÝ c¸n bé x· ph­êng nh­ sau: §Þnh møc c¬ b¶n c¸n bé x· lµ: 26 c¸n bé, ph­êng lµ: 21 c¸n bé theo c¸c chøc danh ®· nªu trong quyÕt ®Þnh 733 cña UBND tØnh vµ x· ®­îc quyÒn bè trÝ kiªm nhiÖm gi÷a c¸c chøc danh nh»m gi¶m ®­îc ®Þnh suÊt nh­ quy ®Þnh ®Ó bè trÝ sang lÜnh vùc c«ng t¸c kh¸c cÇn thiÕt ë x·. Ngoµi ra theo quy m« d©n sè kh¸c nhau, ë c¸c x·, ph­êng ®­îc ký kÕt hîp ®ång nh©n viªn c«ng t¸c chuyªn m«n nh­ sau: 1/ X· cã quy m« d©n sè tõ 19.000 d©n trë lªn ®­îc hîp ®ång 7 nh©n viªn 2/ X· cã quy m« d©n sè tõ 10.000 d©n ®Õn d­íi 19.000 d©n ®­îc hîp ®ång 6 nh©n viªn 3/ X· cã quy m« d­íi 10.000d©n ®­îc hîp ®ång 4 nh©n viªn Møc sinh ho¹t phÝ hµng th¸ng ®èi víi c¸n bé x·, ph­êng thùc hiÖn theo quy ®Þnh 733 cña UBND tØnh. Møc sinh ho¹t phÝ cña ®¹i biÓu H§ND x·, thÞ trÊn ph­êng thùc hiÖn theo quyÕt ®Þnh sè 394/TTG ngµy11/06/1996 cña chÝnh phñ: chuyªn tr¸ch 160.000®/ th¸ng, b¸n chuyªn tr¸ch: 80.000®/th¸ng. ¸p dông c¸c ®Þnh møc trªn ­íc tÝnh tæng sè chi sinh ho¹t cho c¸n bé x·, ph­êng víi møc tõ 10% ®Õn 20%, bëi v× møc sinh ho¹t phÝ hiÖn chi tr¶ kh«ng ®¶m b¶o cho chi phÝ ¨n ë, ®i l¹i cña mét c¸n bé c¬ së. b/ §Þnh møc chi sinh ho¹t phÝ vµ ho¹t ®éng cho c¸n bé Êp Chóng ta ®ang ®øng tr­íc thùc tÕ lµ: c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch x· cña chÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh kÓ c¶ LuËt ng©n s¸ch nhµ n­íc cho ®Õn nay ch­a ®Ò cËp ®Õn viÖc chi cho ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc §¶ng, nhµ n­íc ë Êp, khãm. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy: c¸c ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch §¶ng vµ nhµ n­íc ®èi víi d©n, c«ng t¸c gi÷ g×n trËt tù trÞ an, qu¶n lý hé tÞch hé khÈu, ®Êt ®ai... ®èi víi Êp, khãm ngµy cµng cã triÒu h­íng gia t¨ng. Do ®ã, nÕu kh«ng chi tr¶ sinh ho¹t phÝ vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy lµ kh«ng hîp lý. Tuy vËy còng thÊy r»ng thêi gian lµm viÖc c«ng cña c¸n bé x·, Êp cßn Ýt vµ kh«ng th­êng xuyªn, do ®ã cÇn cã chÕ ®é kho¸n chi g¾n liÒn víi khèi l­îng c«ng viÖc trªn c¬ së ®Þnh møc chung giao cho x· ®Þnh c¬ chÕ vµ møc kho¸n cô thÓ phï hîp víi tõng Êp, khãm lµ thÝch hîp nhÊt. Qua nhiÒu cuéc th¶o luËn võa qua, ®a sè c¸c x·, huyÖn ®ång ý víi møc kho¸n chi bao gåm sinh ho¹t phÝ vµ ho¹t ®éng cho Êp, kho¸n lµ: 360.000®/th¸ng giao cho chñ tÞch x· quyÕt ®Þnh møc sinh ho¹t phÝ tõng chøc danh vµ kho¸n chi ho¹t ®éng cho tõng Êp trªn ®Þa bµn, khèng chÕ tæng møc kho¸n chi kh«ng v­ît qu¸ 360.000®/ th¸ng/ Êp tÝnh trªn toµn x·. Toµn tØnh cã 617 Êp, khãm thùc hiÖn ®Þnh møc kho¸n trªn mét n¨m ph¶i chi: 2.680 triÖu ®ång. c/ §Þnh møc chi ho¹t ®éng ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn (kh«ng kÓ sinh ho¹t phÝ vµ chi cho Êp) C¨n cø vµo quy m« d©n sè, ph©n chia c¸c x· thµnh 3 h¹ng (môc a) ®Þnh møc khèng chÕ møc chi ho¹t ®éng tèi ®a nh­ sau: H¹ng 1: Møc khèng chÕ tèi ®a: 145 triÖu ®ång/ n¨m H¹ng 2: Møc khèng chÕ tèi ®a: 130 triÖu ®ång/ n¨m H¹ng 3: Møc khèng chÕ tèi ®a: 115 triÖu ®ång/ n¨m (Chi tiÕt ë b¶ng chiÕt tÝnh ë phô lôc sè 3 vµ 4) §èi víi mét sè x·, thÞ trÊn lµ n¬i tËp trung d©n c­ ®«ng, hoÆc gÇn cöa biÓn, cã nhu cÇu chi tiªu lín nh­: thÞ trÊn S«ng §èc, thÞ trÊn N¨m C¨n ®­îc nh©n thªm hÖ sè 1,3 §èi víi x· thuéc vïng s©u, xa ®i l¹i khã kh¨n ®­îc nh©n thªm hÖ sè 1,2 §Þnh møc chung trªn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi tiÕt nh­ sau: C«ng t¸c phÝ Quy ®Þnh chung * Chi c«ng t¸c phÝ bao gåm: tiÒn tµu, xe, phô cÊp c«ng t¸c, tiÒn thuª vÒ chç nghØ qua ®ªm (nÕu cã), c¸c chi phÝ kh¸c phôc vô cho c«ng t¸c (nÕu cã) * Ph©n c«ng c«ng t¸c do thñ tr­ëng ®¬n vÞ quyÕt ®Þnh b»ng “lÖnh c«ng t¸c”, trong ®ã ghi râ: + Néi dung ph©n c«ng c«ng t¸c (c«ng viÖc ph¶i lµm). + Nh÷ng n¬i ®Õn quan hÖ c«ng t¸c. +Thêi gian ®i, ®Õn tõng n¬i vµ thêi gian hoµn thµnh. + ph­¬ng tiÖn ®i c«ng t¸c. + Chi kh¸c phôc vô cho c«ng t¸c ®­îc phÐp chi. + LÖnh c«ng t¸c ®èi víi l¸i xe, l¸i vá thay lÖnh ®iÒu ®éng ph­¬ng tiÖn. * Mçi chuyÕn thanh to¸n mét lÇn, chøng tõ b¾t buéc ph¶i cã lµ: + LÖnh c«ng t¸c cña thñ tr­ëng ®¬n vÞ. + C«ng lÖnh cã x¸c nhËn n¬i ®Õn c«ng t¸c. + C¸c chøng tõ hîp lÖ vÒ chi c«ng t¸c phÝ (trõ phô cÊp c«ng t¸c, tÝnh theo ng¸y ®i vÒ). TiÒn tµu xe: Thanh to¸n theo vÐ cña c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng th«ng th­êng. N¬i kh«ng cã ph­¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng hoÆc tr­êng hîp ®Æc biÖt kh«ng thÓ sö dông ph­¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng th× ph¶i ghi râ trong “lÖnh c«ng t¸c” Tr­êng hîp ®i b»ng ph­¬ng tiÖn c¬ quan, kh«ng thanh to¸n tiÒn tµu xe, thay b»ng thanh to¸n tiÒn x¨ng, dÇu theo ®Þnh møc tiªu hao nhiªn liÖu tÝnh theo km ®­êng ®i hÆc thêi gian m¸y ho¹t ®éng, thñ tr­ëng ®¬n vÞ kh¶o s¸t c«ng bè tr­íc, cén víi ch­ng tõ lµ hãa ®¬n mua nhiªn liÖu. Phô cÊp c«ng t¸c phÝ: §i c«ng t¸c c¸ch x· c¬ quan 30km ®èi víi n¬i kh«ng cã giao th«ng ®­êng bé ®­îc h­ëng phô cÊp c«ng t¸c phÝ: 10.000®/ ngµy. §èi víi x· vïng s©u (x· ®­îc h­ëng phô cÊp thu hót) ®i c«ng t¸c c¸ch xa c¬ quan tõ 10km ®Õn d­íi 20km ®­îc h­ëng phô cÊp c«ng t¸c phÝ: 5.000®/ ngµy. TiÒn thuª chç nghØ qua ®ªm: Tr­êng hîp ®i c«ng t¸c ph¶i ë l¹i qua ®ªm kh«ng tù lo chç nghØ mµ ph¶i thuª ®­îc thanh to¸n tiÒn thuª chç nghØ, trªn c¬ së: + Chøng tõ hîp lÖ. + §Þnh møc chi kh«ng qu¸ 50.000®/ ®ªm C¸n bé x·, thÞ trÊn trong ®Þnh biªn nhµ n­íc, ®­îc cö ®i häc ë tr­êng, tËp huÊn cÊp huyÖn, thÞ, tØnh hoÆc ngoµi tØnh ®­îc h­ëng chÕ ®é do nhµ tr­êng hoÆc c¬ quan më líp chi. Tr­êng hîp nhµ tr­êng, c¬ quan më líp kh«ng chi tiÒn tµu xe, tµi liÖu häc tËp, chç nghØ, tiÒn ¨n th× ng©n s¸ch x· chi: + Tµu xe nh­ chÕ ®é c«ng t¸c phÝ. + Tµi liÖu häc tËp thùc tÕ theo ch­¬ng tr×nh häc. + Chç nghØ cã phiÕu vµ tiÒn nghØ chi kh«ng qu¸ 2.000®/ ngµy. + Trî cÊp tiÒn ¨n thêi gian häc, tËp huÊn d­íi 30 ngµy ®­îc h­ëng 5.000®/ ngµy. Thêi gian häc, tËp huÊn tõ trªn 30 ngµy trë lªn, møc phô cÊp 1.500®/ ngµy/ ng­êi. TËp huÊn t¹i chç, kh«ng ®­îc h­ëng chÕ ®é phô cÊp tiÒn ¨n (trõ tr­êng hîp cã quy ®Þnh riªng). Tµu xe thanh to¸n nh­ ®i c«ng t¸c. Tµi liÖu thanh to¸n theo thùc tÕ. C¸n bé chØ huy d©n qu©n tù vÖ bao gåm: chØ huy tr­ëng, chØ huy phã, chÝnh trÞ viªn. Trong thêi gian ®i huÊn luyÖn t¹i tr­êng qu©n sù tØnh, ®­îc h­ëng chÕ ®é ®µo t¹o vµ ®­îc tÝnh thªm chÕ ®é trî cÊp cho gia ®×nh mçi ngµy b»ng hÖ sè 0,1 møc sinh ho¹t phÝ hµng th¸ng kh«ng kÓ phô cÊp. Chi héi nghÞ + CÊp ñy vµ UBND x·, thÞ trÊn . Tæng kÕt n¨m: 01 ngµy, tiÒn ¨n: 10.000®/ ®ai biÓu . Häp ®¸nh gi¸ c¸c mÆt c«ng t¸c hµng th¸ng vµ bÊt th­êng: 03 ngµy/ n¨m tiÒn ¨n: 10.000®/ ®¹i biÓu/ ngµy . S¬ kÕt 06 th¸ng: 1/2ngµy tiÒn ¨n: 5.000®/ ®¹i biÓu/ ngµy . Häp th«ng th­êng: häp triÓn khai v¨n b¶n, nghÞ quyÕt cÊp trªn,... häp b¸o th× kh«ng chi tiÒn häp nghÞ, trõ tr­êng hîp cã quy ®Þnh riªng cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. . §¹i héi §¶ng (do cÊp ñy §¶ng cÊp trªn quy ®Þnh). Chi phÝ kh¸c cho héi nghÞ: kh«ng qu¸ 30% trªn tæng sè chi tiÒn cho ®¹i biÓu. + Héi ®ång nh©n d©n x·, thÞ trÊn . Häp th­êng kú: tiÒn ¨n 10.000®/ ngµy/ ®¹i biÓu Chi phÝ kh¸c: tµi liÖu, n­íc, trang trÝ,... kh«ng qu¸ 20% trªn tæng sè tiÒn chi cho ®¹i biÓu. + C¸c ngµnh trùc thuéc ñy ban vµ c¸c ®oµn thÓ chÝnh trÞ: . Tæng kÕt n¨m: 1/2 ngµy, tiÒn ¨n: 5.000®/ ®¹i biÓu. Chi phÝ kh«ng qu¸ 30% tiÒn chi cho ®¹i biÓu. . §¹i héi khèi §oµn thÓ chÝnh trÞ: 01 ngµy, tiÒn ¨n: 10.000®/ ®¹i biÓu. Chi phÝ kh¸c kh«ng qu¸ 30% tiÒn chi cho ®¹i biÓu. + Héi nghÞ Êp . Chi phÝ trµ n­íc trong tæng møc kho¸n cho Êp. §iÖn n­íc, ®iÖn tho¹i Nguyªn t¾c lµ kho¶n chi nµy ph¶i trªn tinh thÇn sö dông hÕt søc tiÕt kiÖm, kh«ng thanh to¸n cho c¸ nh©n, hé gia ®×nh ë tËp thÓ trong c¬ quan, gÇn c¬ quan, chi m¾c mét m¸y ®iÖn tho¹i sö dông chung cho §¶ng ñy, H§ND, UBND cµ c¸c ngµnh ë x·. tr­êng hîp c¸c c¬ quan nµy cã trô së ë c¸ch xa nhau míi thªm ®iÖn tho¹i riªng. C¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ chÝnh trÞ thuéc x·, thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc trang bÞ mét m¸y ®iÖn tho¹i sö dông chung vµ do Chñ tÞch UBND x· quyÕt ®Þnh. TiÕp kh¸ch Chi ph¶i hÕt søc tiÕt kiÖm vµ thËt sù cÇn thiÕt. §èi t­îng kh¸ch ph¶i tiÕp do BÝ th­ vµ Chñ tÞch quyÕt nh­ng møc chi kh«ng qu¸ 40.000® kh¸ch (ng­êi tiÕp ®­îc h­ëng chung ®Þnh møc) vµ c¶ n¨m kh«ng qu¸ 5% trªn tæng møc chi. Qu©n sù, c«ng an + D©n qu©n tù vÖ: D©n qu©n trong thêi gian lµm nhiÖm vô huÊn luyÖn qu©n sù, th­êng trùc s½n sµng chiÕn ®Êu, phôc vô chiÕn ®Êu, phßng chèng, kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai, ®Þch häa vµ sù cè nghiªm träng kh¸c, ®­îc h­ëng mçi ngµy mét kho¶n tiÒn t­¬ng ®­¬ng gi¸ trÞ ngµy c«ng lao ®éng 10.000®/ ngµy (c«ng v¨n 446/CV.UB ngµy 13/06/1996 cña UBND tØnh vÒ viÖc thùc hiÖn huy ®éng nghÜa vô lao ®éng c«ng Ých). Nguån chi ®­îc b¶o ®¶m tõ quü (B¶o vÖ trËt tù-an ninh”. + TuÇn tra canh g¸c th­êng xuyªn vÒ ban ®ªm cña c«ng an, qu©n sù, lùc l­îng d©n qu©n: chi 5.000®/ ng­êi/ ®ªm. Nguån chi tõ qòy “B¶o vÖ trËt tù-an ninh”. + TuÇn tra canh g¸c th­êng xuyªn vÒ ban ®ªm cña c«ng an, qu©n sù, lùc l­îng d©n qu©n: chi 5.000®/ ng­êi/ ®ªm. Nguån chi tõ qòy “B¶o vÖ trËt tù-an ninh”. + NghÜa vô qu©n sù: §­a qu©n: * TiÒn ¨n: 5.000®/ ng­êi/ ngµy. * Liªn hoan ®­a qu©n: 50.000®/ hé. *Chi tiÒn sinh ho¹t, quµ tÆng cho ng­êi tróng tuyÓn NVQS . T×nh nguyÖn: 100.000®/ ng­êi. . Kh«ng t×nh nguyÖn: 50.000®/ ng­êi C¸c kho¶n chi x· héi: Tïy theo kh¶ n¨ng cña ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn nh­ng qu¸ møc sau: Chi phóng ®iÕu ®¸m tang gia ®×nh chÝnh s¸ch tõ 50.000® ®Õn 100.000®. Mai t¸ng phÝ ®èi víi gia ®×nh c¸n bé nghÌo, nh©n d©n thËt sù nghÌo khã, møc chi tõ 200.000® ®Õn 500.000® cho mét lÇn mai t¸ng, l¹i ph¶i cã sù vËn ®éng t­¬ng trî cña nh©n d©n. Møc chi cô thÓ do Chñ tÞch UBND x· quyÕt ®Þnh. Chi cøu tÕ x· héi, th¨m hái gia ®×nh chÝnh s¸ch bÞ èm ®au, bÖnh ho¹n, hoµn c¶nh gia ®×ng khã kh¨n, chi giao ®éng tõ 50.000® ®Õn 100.000® do chñ tÞch UBND x· quyÕt ®Þnh. Mua s¾m, söa ch÷a, khen th­ëng + Mua s¾m: kho¸n 15 triÖu ®ång/ n¨m /x·. Ngoµi ra nÕu cã phÇn tiÕt kiÖm kh¸c ®­îc chi qua mua s¾m trang bÞ. + Söa ch÷a: kho¸n 15 triÖu ®ång/ n¨m/ x·. + Khen th­ëng: kho¸n tèi ®a 3,5 triªu ®ång/ n¨m/ x·. 3.4- kÕt qu¶ b­íc ®Çu vµ c¸c vÊn ®Ò tån t¹i sau thêi gian thùc hiÖn c¬ chÕ míi vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· ë cµ mau C¬ chÕ míi vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· ®­îc tiÕn hµnh trªn thùc tÕ tõ ®Çu n¨m ®Õn nay, song cã thÓ chia thµnh 2 b­íc râ rÖt: 3.4.1- B­íc 1: Sau khi LuËt ng©n s¸ch nhµ n­íc ®­îc ban hµnh vµ tr­íc khi cã th«ng t­ 14/ TC/ NSNN cña Bé Tµi chÝnh ngµy 28/03/1997 §©y cã thÓ ®­îc xem lµ b­íc thÓ nghiÖm cã tÝnh chÊt chñ ®éng cña tØnh Minh H¶i trong viÖc qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o cña LuËt ng©n s¸ch trong ®iÒu kiÖn mµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña Bé Tµi chÝnh ch­a ban hµnh kÞp nh­ng n¨m ng©n s¸ch1997 ®ang ®Õn gÇn kÒ. Ngµy 04/12/ 1996, Chñ tÞch UBND tØnh Minh H¶i, sau khi ®­îc héi ®ång nh©n d©n tØnh chÊp nhËn tê tr×nh, ®· ký QuyÕt ®Þnh sè 1177/Q§-UB ban hµnh quy ®Þnh t¹m thêi vÒ c¸c nguån thu, chi cña ng©n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn. §Õn khi cã nghÞ ®Þnh 87/CP vµ th«ng t­ 14/ NSNN cña Bé Tµi chÝnh, ®iÒu ®¸ng nãi lµ c¸c quy ®Þnh nãi trªn rÊt s¸t víi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh vµ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña ®Þa ph­¬ng. KÕt qu¶ thu, chi ng©n s¸ch x· 3 th¸ng dÇu n¨m 1997 cña tØnh Cµ Mau (tøc lµ tõ ngµy 1/1/ 1997-thêi ®iÓm t¸ch tØnh Minh H¶i ra lµm hai tØnh- ®Õn tr­íc khi thùc hiÖn Th«ng t­ 14TC/NSNN cña Bé Tµi chÝnh ngµy 28/03/1997 h­íng dÉn qu¶ lý thu, chi ng©n s¸ch x·, thÞ trÊn, ph­êng) nh­ sau: a/ Thu ng©n s¸ch x· Tæng thu ng©n s¸ch x· ®¹t 4.746.271.824 ®ång, chiÕm 30% kÕ ho¹ch; trong ®ã: - Thu ng©n s¸ch ®¹t 4.193.663.000 ®ång, chiÕm 29,6% kÕ ho¹ch ng©n s¸ch n¨m. trong ®ã: + Thu 100%: 2.703.507.000 ®ång lo¹i phÇn thu kÕt d­ ng©n s¸ch th× cã1.077.359.000 chiÕm 29,6% kÕ ho¹ch ng©n s¸ch n¨m, chiÕm 56,9% tæng sè thu ng©n s¸ch ë quý I. C¸c huyÖn cã sè thu 100% (thu kÕt d­ ng©n s¸ch n¨m) lín h¬n 22% nh­: Thíi B×nh, TrÇn V¨n Thêi, §Çm D¬i, Ngäc HiÓn. + Thu ph©n chia theo tû lÖ gi÷a ng©n s¸ch cÊp tØnh, ng©n s¸ch huyÖn vµ ng©n s¸ch x·: 906.279.000 ®ång chiÕm 12,9% kÕ ho¹ch ng©n s¸ch n¨m + Thu trî cÊp tõ ng©n s¸ch cÊp trªn: 583.877.000 ®ång ®¹t 21,7% kÕ ho¹ch ng©n s¸ch n¨m chiÕm 12,28% tæng thu ng©n s¸ch. C¸c huyÖn cã nguån trî cÊp l¬n h¬n 13% nh­: C¸i N­íc, §Çm D¬i (®· lo¹i phÇn trî cÊp cña huyÖn, vµ ph©n ®iÒu tiÕt cña n¨m 1996 chuyÓn sang). - Thu ngoµi ng©n s¸ch lµ 522.607.996 ®ång gåm vay ng©n s¸ch cÊp trªn 298 triÖu, thu kh¸c lµ 253 triÖu ®ång. Sè thu trong ng©n s¸ch lµ 4.193.663.828 ®ång trong ®ã thu 100% lµ 2.703.507.615 ®ång, thu trî cÊp lµ 583.877.000 ®ång, nguån thu ®iÒu tiÕt chØ ®¹t 906.279.213 ®ång chiÕm 12,9%, trong khi ®ã hÇu hÕt c¸c huyÖn cã nguån thu ®iÒu tiÕt cho x· chiÕm tû träng lín trong tæng thu ng©n s¸ch. V× thÕ cÇn cã biÖn ph¸p t¨ng c­êng chØ ®¹o thùc hiÖn nguån thu nµy, tr­íc m¾t nh÷ng ®Þa ph­¬ng ch­a cã thêi vô cÇn tËp trung chØ ®¹o sö lý tån ®äng thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp (c©y l©u n¨m, nu«i trång thñy s¶n), nhµ ®Êt... (xem t×nh h×nh thu vµ tû lÖ ph©n chia cho ng©n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn ë biÓu 3.4, 3.5) b/ Chi ng©n s¸ch x· Tæng chi ®¹t 3.714.975.000 ®ång, chiÕm 26% kÕ ho¹ch ng©n s¸ch n¨m. - Chi trong ng©n s¸ch: 3.364.781.102 ®ång chiÕm 23% kÕ ho¹ch n¨m, trong ®ã: + Chi sù nghiÖp: 176.426.000®ång ®¹t 26,8% kÕ ho¹ch ng©n s¸ch. + Chi ®Þnh suÊt c¸n bé x· lµ: 810.058.000®ång ®¹t 16,1% kÕ ho¹ch. Êp lµ: 241.431.350 ®ång ®¹t 8,9% kÕ ho¹ch. + Chi cho bé m¸y x·: 2.012.000.000 ®ång ®¹t 30% kÕ ho¹ch. +Chi ®Çu t­ ph¸t triÓn: 119 triÖu ®¹t 11,9% kÕ ho¹ch. Nh×n chung sè chi c¸c môc ®Òu ®¹t tû lÖ t­¬ng ®èi, c©n ®èi ®­îc víi sè thu ng©n s¸ch. Nh­ng mét sè huyÖn chi ch­a b¸m theo kÕ ho¹ch chÆt chÏ nªn kh«ng ®¶m b¶o ®­îc c¸c môc tiªu chñ yÕu trong khi c¸c môc chi kh¸c ®¹t tû lÖ kh¸ cao so víi kÕ ho¹ch. Mét vµi huyÖn chi tæng sè Ýt nh­ng ®¶m b¶o ®­îc c¸c môc chi chñ yÕu nh­: Thíi B×nh tæng chi 582 triÖu trong ®ã cã156 triÖu chi chi sinh ho¹t phÝ c¸n bé x·, 52 triÖu tr¶ kho¸n ho¹t ®éng cho Êp, t­¬ng tù cã c¸c huyÖn TrÇn V¨n Thêi, C¸i N­íc, §Çm D¬i. + ViÖc chi t¹m øng cßn kh¸ lín, g©y khã kh¨n cho kÕ to¸n trong viÖc theo dâi vµ thu håi, quü kh«ng tËp trung cho kÕ ho¹ch chi. (T×nh h×nh chi ng©n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn ë Cµ Mau ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu 3.5). Thêi gian cßn qu¸ ng¾n ®Ó ®ñ ®­a ra ®­îc mét ®¸nh gi¸ ®èi víi mét c¬ chÕ míi vÒ tæ chøc qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x·; ®Æc biÖt lµ trong t×nh h×nh míi thùc hiÖn viÖc chia t¸ch tØnh, nh­ng nh÷ng tÝn hiÖu ®Çu tiªn cho thÊy x· ®· b­íc ®Çu thÊy ®­îc tÇm quan träng cña viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ng©n s¸ch x· thµnh mét cÊp ng©n s¸ch quan träng trong hÖ thèng ng©n s¸ch nhµ n­íc; thu vµ chi ®­îc tæ chøc vµ qu¶n lý chÆt chÏ vµ chñ ®éng h¬n rÊt nhiÒu (biÓu hiÖn qua tæng sè thu ng©n s¸ch x· lín h¬n tæng sè chi ng©n s¸ch x·), kh«ng cßn x¶y ra nî sinh ho¹t phÝ cña c¸n bé x·, chÊm døt t×nh tr¹ng x©m tiªu, chiÕm dông tiÒn thuÕ ®Ó chi cho ng©n s¸ch x·. §Æc biÖt trong c¬ cÊu ng©n s¸ch x· ®· dµnh ra ®­îc 50% sè thu vÒ phÝ bÕn b·i, phè chî,... ®Ó ®Çu t­ l¹i cho c¸c lo¹i c«ng tr×nh nµy, b­íc ®Çu ®· lµm thay ®æi phÇn nµo bé mÆt cña n«ng th«n. BiÓu 3.4- Tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸n thu ng©n s¸ch quý i N¨m 1997 ®¬n vÞ tÝnh: Ngh×n ®ång Tªn ®¬n vÞ Néi dung Tæng thu Thíi b×nh U minh t. v¨n thêi C¸i n­íc ®Çm d¬i Ng. hiÓn Tæng thu 4.746.271 746.563 245.692 1.034.650 701.915 1.376.740 Thu trong ng©n s¸ch 4.193.663 746.563 197.692 1.024.312 344.075 1.376.740 640.709 Nguån thu 100% 2.703.507 451.038 97.157 581.863 219.823 849.846 503.778 - ThuÕ m«n bµi - ThuÕ s¸t sinh - C¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ - C¸c ®ãng gãp theo quy ®Þnh - Thu ®Çu t­ c«nh Ých, HLCS - Thu tõ ho¹t ®éng sù nghiÖp - Thu ñng hé NS - Thu kÕt d­ NS - C¸c kho¶n thu kh¸c - Trong ®ã thu ph¹t 13.090 60.699 164.799 185.982 236.290 14.215 13.008 1.626.148 389.273 59.929 16.574 38.136 7.000 445 342.648 46.233 7.935 600 9.700 18.969 1.440 850 53.040 12.557 920 4.156 10.632 9.154 137.742 12.920 2.600 335.630 69.027 18.237 8.880 6.225 49.514 5.980 61.903 87.321 21.664 7.790 26.891 108.703 18.481 40.593 150 524.809 122.427 5.673 544 24.108 1.040 113.985 4.278 308.115 51.706 5.500 Nguån thu ph©n chia 906.279 48.200 92.535 395.449 370.094 - ThuÕ sö dông ®Êt NN - ThuÕ chuyÓn quyÒn SD ®Êt - ThuÕ nhµ ®Êt - TiÒn sö dông ®Êt - Kh¸c 815.293 - 19.796 - 71.189 48.200 50.430 15.510 26.594 381.452 23.997 335.210 4.286 30.597 Nguånbæsung tõ NS cÊp trªn 583.877 247.325 8.000 47.000 124.252 156.800 500 - Trî cÊp c©n ®èi NS - Trî cÊp ch. tr×nh môc tiªu - Trî cÊp kh¸c 222.500 29.600 331.777 247.325 8.000 47.000 105.000 19.252 62.500 29.600 64.700 500 Thu ngoµi ng©n s¸ch 552.607 48.000 10.337 357.839 - 136.430 - Vay ng©n s¸ch cÊp trªn - Kh¸c 298.650 253.957 40.000 8.000 10.337 173.960 183.879 84.690 51.740 BiÓu 3.5- Tæng hîp b¸o c¸o quyÕt to¸n chi ng©n s¸ch quý i N¨m 1997 ®¬n vÞ tÝnh: Ngh×n ®ång Tªn ®¬n vÞ Néi dung Tæng chi Thíi b×nh U minh t. v¨n thêi C¸i n­íc ®Çm d¬i Ng. hiÓn Tæng chi 3.714.975 582.745 230.555 877.129 655.731 851.456 507.356 Chi trong ng©n s¸ch 3.364.781 582.745 230.555 820.404 588.853 851.456 290.766 I. Chi th­êng xuyªn 3.245.405 582.745 230.555 772.283 553.916 849.456 256.488 1/ v¨n hãa th«ng tin thÓ thao 2/ Hç trî gi¸o dôc 3/ Ho¹t ®éng y tÕ 4/ Duy tu ®­ên giao th«ng 5/Ho¹t ®éng bé m¸y x· Tr¶ ®Þnh suÊt Héi nghÞ C«ng t¸c phi Mua s¾m tµi s¶n C«ng vô phÝ TiÕp kh¸ch §µo t¹o c¸n bé 6/ Chi c«ng t¸c x· héi 7/ Chi cho c«ng an 8/Chi cho qu©n sù 9/ Tr¶ kho¸n cho Êp 10/ C¸c kho¶n kh¸c 40.319 82.836 21.510 31.761 2.050.821 810.058 208.947 242.597 216.088 171.488 216.741 2.900 102.473 40.811 150.322 241.431 483.117 4.420 37.256 3.253 6.404 302.100 156.791 35.430 33.145 34.083 15.009 27.640 10.585 9.218 26.704 52.751 130.068 3.418 2.513 1.030 3.064 160.040 91.647 12.807 25.245 6.094 11.163 10.183 2.900 5.525 3.582 10.828 14.693 25.857 8.893 26.749 10.465 3.349 511.514 233.568 50.626 90.813 67.156 27.181 52.168 28.586 7.395 38.289 87.798 49.242 8.919 7.287 4.286 60 355.288 74.794 39.924 94.616 51.661 53.091 41.272 28.477 5.495 30.653 6.264 107.183 7.306 4.179 1.057 16.690 529.638 216.255 50.216 126.592 41.002 32.454 63.116 19.134 11.902 40.380 53.374 165.794 7.362 4.850 1.436 2.193 192.237 47.002 19.942 54.183 16.090 32.659 22.360 10.165 3.217 3.467 26.549 4.970 II . Chi ®Çu t­ ph¸t triÓn 119.375 48.120 34.937 2.000 34.318 III. Chi ngoµi ng©n s¸ch x· 350.194 56.725 76878 216.590 1/ T¹m øng x©y dùng c¬ b¶n 2/ T¹m øng kh¸c 116.887 233.307 56.725 76.878 40.009 176.581 BiÓu 3.6 tæng hîp tû lÖ ph©n chia cho ng©n s¸ch x·, ph­êng, thÞ trÊn thuéc c¸c huyÖn, thÞ trong tØnh cµ mau §¬n vÞ: TriÖu ®ång Stt §¥N VÞ HuyÖn thÞ Tæng thu trªn ®Þa bµn Trong ®ã §Þnh møc thu Trong ®ã Sè tr­ît gi¸ SHP Thu phÝ Chi ®Çu T­ Sè thu % Trong ®ã PhÇn ph©n chia S¸t sinh C. ®èi Chi TX M. bµi Thu kh¸c ThuÕ ghi thu %/ chia Sè P/ chia Bæ sung 1 2 3=4+14+15 4=5+12+13 5=6+7+ 17 6 7 8 9 10 11 12=10* 11% 13=4-5 - 12 14 15 1 Cµ Mau 3,687 3,316 1,218 711 188 6 313 6,250 14,13 883 1,214 183 188 2 Thíi B×nh 2,101 1,935 419 144 169 42 64 6,930 15,43 1,069 447 115 51 3 U minh 1,605 1,470 335 60 123 32 120 3,732 19,83 740 359 86 49 4 TrÇn V Thêi 2,784 2,525 709 174 185 90 260 8,035 15,51 1,246 570 144 115 5 C¸i n­íc 3,715 2,290 1,647 205 1,052 90 300 11,650 10,71 1,247 395 187 238 6 §Çm D¬i 2,884 2,490 925 348 469 108 - 11,950 10,05 1,200 364 144 210 7 Ngäc HiÓn 2,745 2,450 444 144 149 51 100 9,400 15,83 1,487 518 144 151 Tæng céng 19,482 17,476 5,697 1,786 2,335 419 1,157 57,947 13,59 7,874 3.904 1,004 1,002 Thùc tÕ tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· ë Cµ Mau 6 th¸ng ®Çu n¨m 1997 cho thÊy víi viÖc x¸c ®iÞnh møc chi kh¸ thÝch hîp tuy cã v­ît lªn kho¶ng 15% so víi ®Þnh møc chi cho x· ®­îc quy ®Þnh trong Th«ng t­ 14/TC/NSNN ban hµnh sau ®ã (xem phô lôc sè 2, phô lôc sè 3 vµ phô lôc sè 4) ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi th­¬ng xuyªn cña c¸c x·, ph­êng, thÞ trÊn ë Cµ Mau, lµ n¬i cã diÖn tÝch tù nhiªn vµ mËt ®é d©n sè cao, ®ßi hái ph¶i cã ®Þnh møc chi lín h¬n c¸c n¬i kh¸c trong n­íc. 3.4.2- B­íc 2: sau khi cã th«ng t­ 14/TC/NSNN cña Bé Tµi chÝnh ngµy 28/03/1997 Cho ®Õn nay, c¸c quy ®Þnh cña tØnh Cµ Mau vÒ ng©n s¸ch x·; ®Æc biÖt, sau khi th«ng t­ 14/TC/NSNN ra ®êi, ®· chøng minh ®­îc tÝnh ®óng ®¾n cña chóng. Tr­íc hÕt, lµ quy tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch x· ®· ®­îc ®Þnh h×nh râ nÐt. (xem s¬ ®å 3.7 trang 110) §Õn nay, Cµ Mau ®· x¸c ®Þnh ®­îc tû lÖ ®iÒu tiÕt 3 nguån thu (thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ nhµ ®Êt) kh¸ æn ®Þnh cho 7 huyÖn,thÞ gåm 72 x·, ph­êng, thÞ trÊn vµ c¸c nguån thu kh¸c (xem phô lôc kÌm theo ®iÒu 2 kho¶n 2.1 QuyÕt ®Þnh sè 01/Q§/TCVG ngµy 25/03 1997) Tuy vËy, cho ®Õn nay, do n¨m 1997 lµ n¨m ®Çu tiªn thùc hiÖn LuËt NSNN vµ c¸c quy ®Þnh vÒ ng©n s¸ch x·; Vµ mét mÆt x· ch­a thÊy ®­îc vÞ trÝ quan träng cña ng©n s¸ch x· lµ mét cÊp ng©n s¸ch cña chÝnh quyÒn c¬ së, mÆt kh¸c, x· cßn thiÕu kinh nghiÖm trong viÖc tæ chøc vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x· nªn cã mét mÆt h¹n chÕ cÇn ®­îc ghi nhËn vµ kh¾c phôc nh­ sau: a/ VÒ tæ chøc vµ ®iÒu hµnh thu, chi ng©n s¸ch x· - Nguån thu cã kh¶ n¨ng v­ît h¬n chØ tiªu hoÆc ng©n s¸ch cßn nî nh­ng l¹i kh«ng râ thu v­ît kÕ ho¹ch x· cã ®­îc chi hay kh«ng vµ sè nî ®ã cã ®­îc chi tr¶ hay kh«ng, thay v× x· lËp kÕ ho¹ch chi bæ sung. - ViÖc ®iÒu hµnh ng©n s¸ch x· gÇn nh­ theo khu«n khæ, kh«ng cã ph­¬ng ph¸p h÷u hiÖu kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n, thËm chÝ cã mét sè x· lËp kÕ ho¹ch quý th¸ng th× lÊy kÕ ho¹ch n¨m chia ®Òu, kh«ng s¸t víi hoµn c¶nh thùc tÕ. S¬ ®å 3.6 quy tr×nh lËp dù to¸n ng©n s¸ch x· Chia nhãm x· cã tû lÖ ®iÒu tiÕt gÇn nhau. LÊy tû lÖ ®iÒu tiÕt thÊp nhÊt trong nhãm lµm tû lÖ chung cña nhãm ®Ó lËp dù to¸n nguån thu ®iÒu tiÕt x·. t Nguån thu ®iÒu tiÕt ng©n s¸ch tØnh, huyÖn, x· N Tû lÖ ®iÒu tiÕt cho ng©n s¸ch x· = E – Hx 100% N Møc bæ sung chi ®Çu t­ theo ch­¬ng tr×nh môc tiªu cña ng©n s¸ch cÊp trªn cho ng©n s¸ch x·. Huy ® éng ®ãng gãp ®Ó chi ®Çu t­ c¸c c«ng tr×nh trªn ®Þa bµn x·. Dù to¸n thu, chi ng©n s¸ch x·. Møc bæ sung tõ ng©n s¸ch cÊp trªn cho chi th­êng xuyªn ng©n s¸ch X· = C - [ H + t ] Nguån thu 100% ng©n s¸ch x· trõ chi t¸i ®Çu t­ H Chi th­êng xuyªn ng©n s¸ch x· c - Mét sè x· dïng sè thu 100% ®Ó chi nh­ng ch­a hµnh tù qua Kho b¹c (do nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m c¸c x· kh«ng cã nguån thu nµo ngoµi thu100% nh­ng ch­a cã h­íng dÉn hµnh tù qua Kho b¹c). - T¸c phong ®iÒu hµnh ch­a thùc s¸t ®Æc ®iÓm nguån thu cña ®Þa ph­¬ng, ®Î ¸p dông vµo viÖc lËp dù to¸n tÝnh thêi gian cña c¸c nguån thu ®Ó tËp trung chØ ®¹o thu ®¸p øng nhu cÇu chi. - H§ND x· ch­a nhËn râ ®­îc quyÒn h¹n nhiÖm vô theo luËt ®Þnh, ch­a kh¸i qu¸t hÕt ®­îc c«ng viÖc qu¶n lý ng©n s¸ch cña m×nh trong viÖc quyÕt ®Þnh dù to¸n, kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc chÊp hµnh dù to¸n vµ phª chuÈn quyÕt to¸n cho ng©n s¸ch x·. b/ VÒ viÖc thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n ng©n s¸ch x· - KÕ to¸n x¸c ®Þnh ®­îc vai trß, chøc n¨ng trong c«ng t¸c nghiÖp vô ®Ó lµm tham m­u cho UBND nh­ng vÉn ch­a nghiªn cøu kü c¸c v¨n b¶n qu¶n lý ng©n s¸ch, t×m hiÓu häc hái tõ c¸c c¬ quan nghiÖp vô cÊp trªn ®Ó thùc hiÖn tèt h¬n nhiÖm vô. ChÝnh v× thÕ nªn viÖc ghi chÐp, ph©n môc c¸c néi dung ph¸t sinh, céng sæ, lËp b¸o c¸o cßn sai sãt. - Mét sè nh©n viªn kÕ to¸n cã t¸c phong ch­a chÞu khã trong c«ng t¸c. Mét sè x· khi thu chi ®· ph¸t sinh nh­ng kh«ng lËp chøng tõ vµ ghi sæ ®Ó ph¶n ¸nh kÞp thêi; do ®ã UBND ®· cã nh÷ng chñ tr­¬ng kh«ng kÞp thêi, kh«ng s¸t thùc tÕ. - Mét sè néi dung ®· ph¸t sinh nh­ng kh«ng chñ ®éng lËp sæ theo dâi nh­: theo dâi tµi s¶n cè ®Þnh, theo dâi sè thu ng©n s¸ch nhµ n­íc trªn ®Þa bµn, sè tån quü ng©n s¸ch x· ë kho b¹c... - Sæ s¸ch biÓu mÉu: sè ®«ng c¸c x· ®­îc lËp sæ s¸ch theo dâi dùa theo mÉu ®· h­íng dÉn, sè cßn l¹i cã lËp sæ nh­ng cßn thiÕu mét vµi sæ c¬ b¶n; biÓu mÉu b¸o c¸o vµ c©n ®èi tµi kho¶n sö dông theo ®óng quy ®Þnh. - Ghi chÐp c¸c sæ: phÇn lín c¸c x· cßn nhÇm lÉn gi÷a c¸c néi dung, ghi ch­a ®óng môc, trong ®ã cã mét sè x· ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh kh«ng kÞp thêi c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh. - Ph­¬ng ph¸p céng sæ rót sè d­ cuèi th¸ng c¸c x· cßn sai sãt hoÆc thiÕu tr×nh tù, dÉn ®Õn kÕt qu¶ ph¶n ¸nh kh«ng ®óng thùc chÊt. - Chøng tõ vÒ c¸ch hµnh tù, lu©n chuyÓn t­¬ng ®èi hoµn chØnh, vÒ néi dung chøng tõ gèc, chøng tõ ghi sæ cßn sai lÖch so víi thùc tÕ ph¸t sinh. H×nh thøc chøng tõ gèc cßn s¬ sµi (cã nhiÒu biªn nhËn b»ng giÊy tay nh­ng l¹i cã gi¸ trÞ lín). - LËp b¸o c¸o quyÕt to¸n quü lËp vµ göi cho phßng tµi chÝnh kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, h¹ch to¸n tµi kho¶n vµ lËp b¶ng c©n ®èi kh¸ hoµn chØnh, nh­ng néi dung b¸o c¸o cßn lÖch gi÷a c¸c kho¶n. C¸c mÆt h¹n chÕ nãi trªn nh×n chung lµ kh«ng ph¶i lµ nh­îc ®iÓm khã kh¾c phôc, vÊn ®Ò lµ ph¶i cã thêi gian vµ cã nç lùc lín vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng c¸n bé. 3.5- c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó c¶i thiÖn chÊt l­îng c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x·. 3.5.1- T¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ qu¶n lý cña Héi ®ång nh©n d©n Tõ thùc tiÔn sinh ®éng cña nh÷ng x· thµnh c«ng trong qu¶n lý ng©n s¸ch x· ®· chøng minh: n¬i nµo, cÊp ñy va UBND x· nhËn thøc ®Çy ®ñ vÞ trÝ, vai trß cña ng©n s¸ch x· trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña chÝnh quyÒn cÊp x· còng nh­ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trªn ®Þa bµn, th× n¬i ®ã c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch x· chÆt chÏ, cã nÒ nÕp tõ kh©u quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch, ®Õn kiÓm tra gi¸m s¸t thu chi ng©n s¸ch theo ph¸p luËt, biÕt dùa vµo d©n, v× d©n trong viÖc ®éng viªn nguån thu còng nh­ huy ®éng sù ®ãng gãp cña nh©n d©n vµo viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi, c«ng céng cña x·. TØnh ñy,H§ND, UBND tØnh cÇn quan t©m cñng cè t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch x·, vËn dông mét c¸ch s¸ng t¹o LuËt ng©n s¸ch nhµ n­íc phï hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tª, x· héi cña tØnh Cµ Mau. Quan t©m chÝnh s¸ch ®Çu t­ h¹ tÇng kinh tÕ x· héi cho n«ng th«n, nh»m gi¶m dÇn sù ph¸t triÓn c¸ch biÖt gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, tr­íc m¾t cho thùc hiÖn ®Ò nghÞ vÒ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch x·, ®¸p øng nhu cÇu x©y dùng n«ng th«n míi ë Cµ Mau vµo ®Çu n¨m 1997. 3.5.2- Ph©n ®Þnh l¹i ®Þa giíi hµnh chÝnh phï hîp víi kh¶ n¨ng qu¶n lý cña chÝnh quyÒn x·. HiÖn t¹i cã 18 x· cã quy m« d©n sè tõ19.000 d©n ®Õn 30.000 d©n vµ cã diÖn tÝch tõ 7.000 ha ®Õn 28.000 ha víi ®iÒu kiÖn vÒ giao th«ng, th«ng tin, vµ c«ng cô qu¶n lý cña chÝnh quyÒn x· cßn rÊt yÕu kÐm vµ tr×nh ®é c¸n bé x· cã giíi h¹n, viÖc qu¶n lý c¸c x· qu¸ lín tá ra kh«ng hiÖu qu¶, cÇn ph©n ®Þnh l¹i ®Þa giíi hµnh chÝnh cho phï hîp h¬n víi kh¶ n¨ng qu¶n lý cña chÝnh quyÒn x·, võa víi kh¶ n¨ng hç trî ban ®Çu cña ng©n s¸ch tØnh, huyÖn cho viÖc chia t¸ch x· phï hîp víi ®Þnh suÊt vµ c¸c chÕ ®é qu¶n lý ng©n s¸ch x· hiÖn hµnh. 3.5.3- KhuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c tæ chøc tÝn dông n«ng th«n bªn c¹nh c¸c kªnh ph©n phèi kh¸c Muèn ®Èy m¹nh tèc ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, cÇn ph¶i cã vèn. Trong t×nh h×nh hiÖn nay thu nhËp khu vùc n«ng th«n thÊp, vèn tiÕt kiÖm rÊt h¹n chÕ th× nguån vèn tÝn dông lµ nh©n tè quan träng ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn nhanh khu vùc n«ng th«n, h¹n chÕ tÖ n¹n cho vay nÆng l·i ®ang tån t¹i ë c¸c vïng n«ng th«n s©u. C¸c tæ chøc tÝn dông n«ng th«n cÇn ®­îc khuyÕn khÝch lµ: - Ng©n hµng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, khuyÕn khÝch më réng m¹ng l­íi tÝn dông ®Õn c¸c vïng n«ng th«n s©u. - Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn n«ng th«n. - Tæ chøc l¹i c¸c hîp t¸c x· tÝn dông. - Thµnh lËp qòy tÝn dông nh©n d©n. - §iÒu chØnh hîp lý c¸c héi ®oµn tÝn dông phi ®Þnh chÕ. 3.5.4- §Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng Vai trß cña khuyÕn n«ng rÊt quan träng, ngµy cµng ®­a nhiÒu tiÕn bé khoa häc kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tæ chøc khuyÕn n«ng cña tØnh Minh H¶i ®· cã m¹ng l­íi tõ tØnh ®Õn huyÖn vµ mét sè x· ®· cung cÊp th«ng tin kÞp thêi cho n«ng d©n, gióp thay ®æi nhËn thøc thùc hiÖn c¶i tiÕn kü thuËt cã kÕt qu¶ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. KÕt qu¶ ®ã cÇn ph¸t triÓn tiÕp trªn diÖn réng cho ®¹i bé phËn n«ng d©n ®­îc h­ëng lîi Ých cña ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng vµ ®Õn víi c¸c vïng s©u, vïng xa vµ n©ng cao h¬n n÷a chÊt l­îng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, nhÊt lµ thÞ tr­êng tiªu thô hµng hãa n«ng s¶n sau kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vÒ tiÕn bé kü thuËt cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng. KÕt luËn Trong c¸c yÕu tè ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh x©y dùng n«ng th«n míi ng©n s¸ch x· gi÷ vÞ trÝ quan träng, lµ nguån lùc t¹i chç ®Ó gi¶i quyÕt nhanh kÞp thêi c¸c nhu cÇu ®Æt ra. Ng©n s¸ch x· võa qua ch­a t¹o ®­îc nguån thu v÷ng ch¾c, chi tiªu kh«ng theo chÕ ®é, nguån ng©n s¸ch dµnh cho ®Çu t­ ngµy mét gi¶m vµ chi cho v¨n hãa-x· héi rÊt h¹n chÕ. Thùc tr¹ng ®ã ®ßi hái ph¶i hoµn thiÖn c¬ chÕ thu, chi vµ qu¶n lý ng©n s¸ch x· ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph¸t triÓn n«ng th«n hiÖn nay, gãp phÇn thùc hiÖn nghi quyÕt §¹i héi §¹i biÓu tØnh §¶ng bé Minh H¶i tr­íc ®©y vµ tØnh Cµ Mau hiÖn nay vµ ®­a LuËt NSNN vµo cuéc sèng. Qu¸ tr×nh thùc nghiÖm m« h×nh ng©n s¸ch x· ë Minh H¶i vµ gÇn ®©y ë Cµ Mau ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch x· trªn ®Þa bµn tØnh vµ cho thÊy LuËt NSNN ®· b¾t ®Çu bÐn rÔ vµo cuéc sèng. LÇn ®Çu tiªn tõ sau ngµy ban hµnh §iÒu lÖ ng©n s¸ch x· ë n­íc ta vµo ngµy 08/04/1972, c¸c chØ tiªu thu, chi ®· ®­îc l­îng hãa vµ ®­îc tæ chøc vµ qu¶n lý theo luËt lÖ thèng nhÊt cña nhµ n­íc vµ trªn tinh thÇn chñ ®éng cña ®Þa ph­¬ng. Tuy vËy, ra ®êi trong mét hoµn c¶nh kinh tÕ-x· héi cã nÐt ®Æc thï riªng cña ®Êt n­íc, tõ ®ã lµm cho mét sè vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c cña LuËt NSNN ch­a ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó (VÝ dô: do cã ®Õn 4 cÊp ng©n s¸ch nªn hiÖn t­îng “co kÐo” nguån thu lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, hoÆc viÖc bæ sung cho ng©n s¸ch cÊp d­íi cßn dùa trªn suy diÔn c¶m tÝnh...) nªn viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ tæ chøc vµ qu¶n lý thu, chi ng©n s¸ch lu«n lu«n ®­îc xem xÐt ®Ó tiÕn hµnh cã tÝnh chÊt triÖt ®Ó h¬n.VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn tr¸nh xu h­íng cÇu toµn hoÆc m¸y mãc thùc hiÖn theo lèi mßn g©y ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé qu¸ tr×nh c¶i c¸ch; ®ång thêi cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh, uèn n¾n tr­íc c¸c biÓu hiÖn l¹m thu hoÆc c¸c hiÖn t­îng tham nhòng trong qu¶n lý ng©n s¸ch x· dÔ g©y bÊt b×nh trong d©n./. (Ng­êi kiÓm tra nhËp liÖu: Ph¹m V¨n Uýnh) ._.