Hoàn thiện chính sách tỷ giá nhằm nâng cao hiệu quả Hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam

PhÇn më ®Çu Lý do chän ®Ò tµi Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc lµm thay ®æi bé mÆt cña ®Êt n­íc. Víi viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, kinh tÕ n­íc ta ®· b­íc ®Çu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m ®¹t møc cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi ph¸t triÓn ®óng h­íng, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng m¹nh, ®êi sèng kinh tÕ - x· héi c¶ n­íc ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt… §Ó cã nh÷ng thµnh c«ng ®ã, nhµ n­íc ®· ®æi míi cã hiÖu qu¶ mét lo¹t chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, trong ®ã cã sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh×n chung, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· g¾n liÒn víi chÝnh s¸ch ®æi míi, më cöa héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi víi nh÷ng b­íc ®i t­¬ng ®èi phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam, thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i, c¶i thiÖn t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy nhiªn, trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam vÉn tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp ®· trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, ë møc ®é nµy hay møc ®é kh¸c ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ cña ®Êt n­íc, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng lín. MÆt kh¸c, ®ang vµ sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng t×nh h×nh míi, phøc t¹p trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ khu vùc cÇn ®­îc tiÕp cËn, lµm râ vµ cã nh÷ng quyÕt s¸ch thÝch øng nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nhÊt. §Æc biÖt nguyªn nh©n, diÔn biÕn vµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ trong khu vùc võa qua cßn ®ang ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó rót c¸c bµi häc cho viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh vÜ m« trong ®ã cã chÝnh s¸ch tû gi¸. Xung quanh vÊn ®Ò nµy hiÖn ®ang cßn nhiÒu tranh luËn. §Ò tµi:” Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam” ®­îc lùa chän chÝnh tõ nh÷ng tinh thÇn vµ gãc ®é tiÕp cËn ®ã. Môc ®Ých nghiªn cøu Môc ®Ých chñ yÕu cña khãa luËn lµ gãp phÇn ph©n tÝch thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ nh÷ng t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ ®èi víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay, trªn c¬ së ®ã kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt h¬n chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi gian tíi. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Khãa luËn tËp trung nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò lý thuyÕt c¬ b¶n vµ thùc tiÔn liªn quan ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ nh÷ng t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú ®æi míi cña ViÖt Nam tõ n¨m 1989 ®Õn nay. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Khãa luËn ®­îc x©y dùng dùa trªn lý luËn biÖn chøng, lý thuyÕt kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®Ó luËn gi¶i c¸c vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Ngoµi ra, khãa luËn cßn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch thèng kª, so s¸nh, kÕt hîp víi b¶ng, biÓu, ®å thÞ ®Ó minh häa; ®iÒu nµy gãp phÇn lµm cho khãa luËn cã tÝnh thuyÕt phôc vµ tÝnh hiÖn thùc. KÕt cÊu cña khãa luËn Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, khãa luËn gåm cã 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I : Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian qua Ch­¬ng III : Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam Ch­¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i vµ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu Kh¸i niÖm tû gi¸ hèi ®o¸i HÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu cã ®ång tiÒn riªng cña m×nh. Th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ c¸c quan hÖ tµi chÝnh quèc tÕ… ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i thanh to¸n víi nhau. Thanh to¸n gi÷a c¸c quèc gia dÉn ®Õn viÖc trao ®æi gi÷a c¸c ®ång tiÒn kh¸c nhau, ®ång tiÒn nµy ®æi lÊy ®ång tiÒn kia. Hai ®ång tiÒn ®­îc trao ®æi víi nhau theo tû lÖ nhÊt ®Þnh, tû lÖ nµy gäi lµ tû gi¸ hay gi¸ c¶ cña ®ång tiÒn nµy ®­îc biÓu thÞ qua ®ång tiÒn kh¸c. VËy chóng ta cã thÓ ®Þnh nghÜa tû gi¸ hèi ®o¸i nh­ sau:” Tû gi¸ lµ gi¸ c¶ cña mét ®ång tiÒn ®­îc biÓu thÞ th«ng qua mét ®ång tiÒn kh¸c.” VÝ dô: 1 USD =15 350 VND Trong vÝ dô nµy, gi¸ USD ®­îc biÓu thÞ th«ng qua VND nghÜa lµ 1 USD cã gi¸ lµ 15 350 VND. T­¬ng tù, víi tû gi¸ 1 USD = 117 JPY, nghÜa lµ 1 USD cã gi¸ lµ 117 JPY. Cã hai ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn tû gi¸: Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: lµ ph­¬ng ph¸p mµ mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ trong n­íc ®­îc biÓu hiÖn b»ng mét l­îng biÕn ®æi tiÒn tÖ n­íc ngoµi. VÝ dô t¹i London, vµo ngµy 10/09/2002, 1 GBP =1,617 USD HiÖn nay c¸c n­íc ®ang dïng ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn tû gi¸ trùc tiÕp lµ Anh (GPB), Canada (CAD), Newzealand (NZD), óc (AUD), ®ång tiÒn chung Ch©u ¢u (EURO). Ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp: Lµ ph­¬ng ph¸p mµ mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ n­íc ngoµi ®­îc biÓu hiÖn b»ng mét l­îng biÕn ®æi tiÒn tÖ trong n­íc. VÝ dô: Tû gi¸ tiÒn mÆt ngo¹i tÖ t¹i Së giao dÞch Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam ngµy 10/9/2002 lµ: 1 USD = 15 340 VND. HiÖn nay hÇu hÕt c¸c n­íc cßn l¹i (ngo¹i trõ c¸c n­íc ®· dïng ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn trùc tiÕp tû gi¸ nãi trªn) ®Òu sö dông ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn tû gi¸ gi¸n tiÕp. Theo c¸ch biÓu hiÖn tû gi¸ nµy th× mét sù t¨ng lªn cña tû gi¸ cho thÊy mét sù t¨ng gi¸ cña ngo¹i tÖ vµ gi¶m gi¸ cña néi tÖ, vµ ng­îc l¹i. §Ó viÖc tr×nh bµy luËn v¨n ®­îc thèng nhÊt, tõ phÇn nµy trë ®i, khi nãi tíi sù t¨ng hay gi¶m cña tû gi¸ th× ph¶i hiÓu lµ tû gi¸ ®­îc biÓu hiÖn theo ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp. C¬ së h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i Quy luËt mét gi¸ (law of one price) §iÓm xuÊt ph¸t ®Ó hiÓu tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo chÝnh lµ mét kh¸i niÖm ®¬n gi¶n gäi lµ Quy luËt mét gi¸. Quy luËt mét gi¸ ph¸t biÓu r»ng trong nh÷ng thÞ tr­êng c¹nh tranh, kh«ng tÝnh ®Õn chi phÝ vËn chuyÓn vµ c¸c hµng rµo ®èi víi th­¬ng m¹i (nh­ lµ thuÕ quan), th× nh÷ng hµng hãa gièng hÖt nhau ®­îc b¸n t¹i c¸c quèc gia kh¸c nhau ph¶i cã cïng mét møc gi¸ khi qui vÒ cïng mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ, kh«ng kÓ hµng hãa ®ã ®­îc s¶n xuÊt ra ë n­íc nµo. Gi¶ sö chi phÝ s¶n xuÊt ra mét tÊn thÐp cña Mü lµ 100 USD vµ chi phÝ s¶n xuÊt ra mét tÊn thÐp cña NhËt (lo¹i thÐp gièng hÖt thÐp cña Mü) lµ 10 000 JPY. Quy luËt mét gi¸ cho r»ng tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång JPY vµ ®ång USD ph¶i lµ 100 JPY/USD (hay 0,01 USD/JPY) ®Ó ®¶m b¶o cho mét tÊn thÐp cña Mü khi b¸n ë NhËt sÏ ®­îc b¸n víi gi¸ 10 000 JPY, vµ mét tÊn thÐp cña NhËt khi b¸n ë Mü sÏ cã gi¸ lµ 100 USD. NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i lµ 200 JPY/USD th× mét tÊn thÐp cña NhËt sÏ ®­îc b¸n víi gi¸ 50 USD t¹i Mü tøc lµ b»ng mét nöa gi¸ thÐp cña Mü. Do gi¸ thÐp cña Mü ®¾t h¬n gi¸ thÐp cña NhËt ë c¶ hai n­íc vµ thÐp cña Mü vµ thÐp cña NhËt gièng hÖt nhau nªn cÇu ®èi víi thÐp cña Mü sÏ gi¶m tíi “kh«ng” ë c¶ thÞ tr­êng NhËt vµ thÞ tr­êng Mü. Gi¶ ®Þnh gi¸ thÐp cña Mü tÝnh b»ng USD lµ cè ®Þnh th× sè cung v­ît qu¸ cña thÐp Mü do viÖc ®ã g©y ra sÏ chØ bÞ triÖt tiªu khi mµ tû gi¸ gi¶m xuèng cßn 100 JPY/USD lµm cho gi¸ thÐp cña Mü ngang b»ng víi gi¸ thÐp cña NhËt ë c¶ hai n­íc. ThuyÕt ngang gi¸ søc mua (Purchasing Power Parity – PPP) Mét trong nh÷ng lý thuyÕt næi bËt vÒ viÖc tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh nh­ thÕ nµo lµ thuyÕt ngang gi¸ søc mua (häc thuyÕt PPP). ThuyÕt PPP ph¸t biÓu r»ng tû gi¸ gi÷a bÊt kú hai ®ång tiÒn nµo sÏ ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi trong møc gi¸ c¶ cña hai n­íc. Gi¶ sö (vÉn tõ vÝ dô trªn) gi¸ b¸n b»ng ®ång JPY cña thÐp NhËt t¨ng 10% (lªn ®Õn 11 000 JPY) so víi gi¸ c¶ b»ng USD cña thÐp Mü (kh«ng thay ®æi ë møc 100 USD/tÊn). §Ó cho quy luËt mét gi¸ cã hiÖu lùc th× tû gi¸ ph¶i t¨ng lªn 110 JPY/USD - mét møc gi¶m gi¸ 10% cña ®ång JPY. Ng­îc l¹i, nÕu gi¸ b¸n b»ng ®ång JPY cña thÐp NhËt gi¶m ®i 10% so víi gi¸ b¸n b»ng USD cña thÐp Mü th× tû gi¸ sÏ gi¶m xuèng cßn 90 JPY/USD - mét møc t¨ng gi¸ 10% cña ®ång JPY. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi møc gi¸ c¶ hµng hãa - dÞch vô cña mét n­íc t¨ng, tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ biÕn ®éng theo xu h­íng lµm cho ®ång tiÒn cña n­íc ®ã gi¶m gi¸ trÞ vµ ng­îc l¹i khi møc gi¸ c¶ hµng hãa - dÞch vô cña mét n­íc gi¶m, tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ biÕn ®éng theo h­íng lµm t¨ng gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña n­íc ®ã. Nh­ vËy, thùc chÊt cña thuyÕt PPP lµ sù ¸p dông quy luËt mét gi¸ vµo sù thay ®æi trong møc gi¸ c¶ hµng hãa - dÞch vô cña hai n­íc. Néi dung cña thuyÕt ngang gi¸ søc mua yªu cÇu nÕu møc gi¸ c¶ cña mét n­íc t¨ng x% so víi møc gi¸ c¶ cña n­íc kh¸c th× ®ång tiÒn cña nã sÏ mÊt gi¸ x% hay ®ång tiÒn cña n­íc kia t¨ng gi¸ x%. ThuyÕt PPP ®­îc thùc hiÖn dùa trªn néi dung cña quy luËt mét gi¸ nªn nã còng cã nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh quy luËt mét gi¸ (ph¶i coi thÞ tr­êng lµ c¹nh tranh hoµn h¶o, bá qua t¸c ®éng cña chi phÝ vËn t¶i vµ c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i). Kh«ng nh÷ng thÕ, do c¸ch ph¶n ¸nh cña PPP hoµn toµn c¨n cø vµo nh÷ng thay ®æi trong møc gi¸, mét biÕn sè mµ c¸ch tÝnh to¸n cña nã dùa trªn giá hµng hãa - dÞch vô bao gåm nhiÒu thø kh«ng thÓ ®em ra mua b¸n trao ®æi gi÷a c¸c n­íc nh­ ®Êt ®ai, nhµ cöa, dÞch vô du lÞch, c¾t tãc,…; lµ nh÷ng hµng hãa mµ sù biÕn ®éng cña chóng cã thÓ cã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn møc gi¸ c¶ chung cña mét n­íc nh­ng l¹i cã rÊt Ýt t¸c ®éng ®Õn sù biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. V× vËy, x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i theo thuyÕt PPP chØ cã gi¸ trÞ tuyÖt ®èi víi quy luËt mét gi¸. Kh¶o s¸t trªn thùc tÕ, nhiÒu nhµ kinh tÕ kh¼ng ®Þnh r»ng häc thuyÕt PPP chØ cung cÊp cho ta mét h­íng dÉn l©u dµi vÒ sù biÕn ®éng cña tû gi¸, trong ng¾n h¹n nã kh«ng ®­îc hoµn h¶o, thËm chÝ cßn bÞ sai lÖch nhiÒu. Do vËy, ®Ó cã mét c¸i nh×n toµn diÖn h¬n vÒ c¬ chÕ h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i, cÇn ph¶i xem xÐt tíi nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i trong dµi h¹n. LËp luËn c¬ b¶n cho thÊy t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tíi tû gi¸ trong dµi h¹n lµ: bÊt kú nh©n tè nµo lµm t¨ng cÇu vÒ hµng néi so víi hµng ngo¹i ®Òu cã xu h­íng lµm t¨ng gi¸ trÞ ®ång néi tÖ (gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i), bëi v× hµng néi sÏ tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt ngay c¶ khi gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ t¨ng lªn cao h¬n. T­¬ng tù nh­ vËy, bÊt kú nh©n tè nµo lµm t¨ng cÇu vÒ hµng ngo¹i so víi hµng néi ®Òu cã xu h­íng lµm gi¶m gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ (t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i), bëi v× hµng néi chØ tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt nÕu gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ thÊp h¬n. XÐt trong dµi h¹n cã 4 nh©n tè chñ yÕu t¸c ®éng tíi tû gi¸. §ã lµ: møc gi¸ c¶ t­¬ng ®èi, chÝnh s¸ch b¶o hé, sù ­a thÝch cña hµng néi so víi hµng ngo¹i, vµ n¨ng suÊt lao ®éng. Møc gi¸ c¶ t­¬ng ®èi: Theo thuyÕt PPP, khi gi¸ c¶ hµng néi t¨ng (gi¸ hµng ngo¹i kh«ng ®æi) th× cÇu vÒ hµng néi gi¶m xuèng vµ ®ång néi tÖ cã xu h­íng gi¶m gi¸ ®Ó cho hµng néi vÉn tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt. MÆt kh¸c, nÕu gi¸ hµng ngo¹i t¨ng lªn lµm sao cho gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña hµng néi gi¶m xuèng th× cÇu vÒ hµng néi sÏ t¨ng lªn vµ ®ång néi tÖ sÏ cã xu h­íng t¨ng gi¸ bëi v× hµng néi sÏ vÉn tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt ngay c¶ víi gi¸ trÞ cao h¬n cña ®ång néi tÖ. Nh­ vËy, trong dµi h¹n mét sù t¨ng lªn cña møc gi¸ c¶ cña mét n­íc (t­¬ng ®èi so víi n­íc ngoµi) lµm cho ®ång tiÒn cña n­íc ®ã gi¶m gi¸ (tû gi¸ t¨ng), trong khi ®ã mét sù gi¶m xuèng cña møc gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña mét n­íc lµm cho ®ång tiÒn n­íc ®ã t¨ng gi¸ (tû gi¸ gi¶m). ChÝnh s¸ch b¶o hé: Nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé nh­ thuÕ quan (thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu) vµ h¹n ng¹ch (nh÷ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng hµng ngo¹i cã thÓ ®­îc nhËp khÈu) cã thÓ t¸c ®éng tíi tû gi¸. Gi¶ dô, Mü ¸p ®Æt mét lo¹i thuÕ hay mét lo¹i h¹n ng¹ch ®èi víi thÐp cña NhËt. Nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé nµy sÏ lµm t¨ng cÇu vÒ thÐp Mü vµ do ®ã ®ång USD cã xu h­íng lªn gi¸ bëi v× thÐp Mü sÏ vÉn tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt ngay c¶ víi mét gi¸ trÞ cao h¬n cña ®ång USD. C¸c chÝnh s¸ch b¶o hé vÒ l©u dµi cã thÓ lµm cho ®ång tiÒn cña mét n­íc t¨ng gi¸. Sù ­a thÝch cña hµng néi so víi hµng ngo¹i: NÕu sù ham thÝch cña ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi ®èi víi hµng hãa cña n­íc së t¹i (xuÊt khÈu) t¨ng lªn th× cÇu vÒ hµng hãa cña n­íc së t¹i còng sÏ t¨ng lªn lµm cho ®ång néi tÖ cã xu h­íng t¨ng gi¸, v× hµng hãa cña n­íc së t¹i sÏ vÉn tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt ngay c¶ víi gi¸ trÞ cao h¬n cña ®ång néi tÖ. Còng nh­ vËy, nÕu ng­êi d©n n­íc së t¹i quyÕt ®Þnh r»ng hä thÝch tiªu dïng hµng hãa n­íc ngoµi h¬n th× cÇu vÒ hµng hãa n­íc ngoµi (nhËp khÈu) sÏ t¨ng lªn lµm gi¶m gi¸ trÞ ®ång néi tÖ. Nh­ vËy, t¨ng cÇu ®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu cña mét quèc gia sÏ lµm cho ®ång tiÒn cña quèc gia ®ã lªn gi¸ trong dµi h¹n; vµ ng­îc l¹i, t¨ng cÇu ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu cña mét n­íc sÏ lµm cho ®ång tiÒn cña n­íc ®ã gi¶m gi¸. N¨ng suÊt lao ®éng: NÕu n¨ng suÊt lao ®éng cña mét n­íc cao h¬n so víi n­íc kh¸c th× c¸c h·ng kinh doanh trong n­íc ®ã cã kh¶ n¨ng b¸n hµng néi ë møc gi¸ thÊp h¬n t­¬ng ®èi so víi gi¸ hµng ngo¹i mµ vÉn thu ®­îc l·i. KÕt qu¶ lµ cÇu vÒ hµng néi t¨ng lªn vµ ®ång néi tÖ cã xu h­íng t¨ng gi¸ v× hµng néi sÏ vÉn tiÕp tôc ®­îc b¸n tèt víi mét gi¸ trÞ cao h¬n cña ®ång néi tÖ. MÆt kh¸c, nÕu n¨ng suÊt lao ®éng cña n­íc ®ã kÐm h¬n c¸c n­íc kh¸c th× hµng hãa n­íc ®ã trë nªn ®¾t h¬n t­¬ng ®èi so víi c¸c n­íc kh¸c vµ ®ång tiÒn cña n­íc ®ã cã xu h­íng gi¶m gi¸. Do ®ã, mét quèc gia cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c sÏ lµm cho ®ång tiÒn cña quèc gia ®ã t¨ng gi¸ trong dµi h¹n B¶ng 1.1: Tãm t¾t nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ trong dµi h¹n Sù biÕn ®éng cña c¸c nh©n tè Sù thay ®æi cña tû g¸ trong dµi h¹n Møc gi¸ c¶ néi ®Þa t¨ng t­¬ng ®èi so víi møc gi¸ c¶ n­íc ngoµi T¨ng T¨ng c­êng c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé Gi¶m CÇu ®èi víi hµng nhËp khÈu t¨ng T¨ng CÇu ®èi víi hµng xuÊt khÈu t¨ng Gi¶m N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng Gi¶m * Ghi chó: B¶ng nµy chØ ®Ò cËp ®Õn sù biÕn ®æi cña tû gi¸ khi c¸c nh©n tè nãi trªn t¨ng lªn. Khi c¸c nh©n tè nµy gi¶m xuèng, tû gi¸ sÏ thay ®æi theo h­íng ng­îc l¹i. nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i trong ng¾n h¹n. C¸ch tiÕp cËn tû gi¸ trong dµi h¹n chñ yÕu nhÊn m¹nh tíi vai trß cña cÇu vÒ xuÊt nhËp khÈu, trong khi c¸c giao dÞch ngo¹i hèi phôc vô cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu chØ chiÕm mét phÇn nhá trong sè c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. VÝ dô, c¸c giao dÞch ngo¹i hèi t¹i Mü mét n¨m lín h¬n 20 lÇn so víi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña Mü. Do vËy, chØ xÐt ®Õn t­¬ng quan xuÊt nhËp khÈu kh«ng th«i lµ ch­a ®ñ ®Ó ph©n tÝch nh÷ng thay ®æi cña tû gi¸ trong ng¾n h¹n. Trong ng¾n h¹n, lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ c¸c ®ång tiÒn kh¸c nhau lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra sù biÕn ®éng cña tû gi¸. Lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ mét ®ång tiÒn l¹i phô thuéc vµo l·i suÊt cña ®ång tiÒn Êy. Gäi id vµ if lÇn l­ît lµ l·i suÊt tiÒn göi cña ®ång néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. Khi ®ã, lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ ®ång néi tÖ lµ id  Lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ ngo¹i tÖ khi qui ra néi tÖ kh«ng chØ phô thuéc vµ l·i suÊt cña ngo¹i tÖ mµ cßn phô thuéc vµo sù biÕn ®éng cña tû gi¸. Lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ ngo¹i tÖ khi qui ra néi tÖ lµ: if + (et+1 – et)/et. Trong ®ã, et lµ tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm t vµ et+1 lµ tû gi¸ dù tÝnh t¹i thêi ®iÓm t+1. Gi¶ ®Þnh r»ng c¸c ®ång tiÒn cã kh¶ n¨ng thay thÕ hoµn h¶o cho nhau th× lîi tøc gi÷ tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ c¸c ®ång tiÒn kh¸c khau khi qui vÒ cïng mét ®ång tiÒn ph¶i ngang b»ng. NÕu nh­ lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ mét ®ång tiÒn, vÝ dô VND, cao h¬n lîi tøc dù tÝnh cña mét ®ång tiÒn kh¸c, vÝ dô USD, do c¸c ®ång tiÒn lµ thay thÕ hoµn h¶o cho nhau nªn ng­êi d©n sÏ chuyÕn hÕt sang n¾m gi÷ VND do VND cã lîi tøc dù tÝnh cao h¬n, nh­ng trªn thùc tÕ ng­êi ta lu«n n¾m gi÷ c¸c ®ång tiÒn kh¸c nhau do ®ã ta cã ®iÒu kiÖn ngang b»ng l·i suÊt nh­ sau: id = if + (et+1 – et)/et (1). Ph­¬ng tr×nh (1) chÝnh lµ ph­¬ng tr×nh dïng ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i trong ng¾n h¹n. Cã thÓ thÊy, tû gi¸ hèi ®o¸i t¹i thêi ®iÓm t phô thuéc vµo: l·i suÊt cña c¸c ®ång tiÒn vµ tû gi¸ t­¬ng lai dù tÝnh. Nh­ vËy, trong ng¾n h¹n nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ bao gåm: Thay ®æi trong l·i suÊt tiÒn göi n­íc ngoµi: L·i suÊt ngo¹i tÖ t¨ng lµm cho lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ ngo¹i tÖ so víi néi tÖ t¨ng, do ®ã cÇu vÒ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi t¨ng khiÕn cho ngo¹i tÖ lªn gi¸ hay tû gi¸ t¨ng. Thay ®æi trong l·i suÊt trong n­íc: L·i suÊt trong n­íc t¨ng lµm cho lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ néi tÖ t¨ng lªn so víi ngo¹i tÖ, do ®ã cÇu vÒ néi tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi t¨ng lµm cho néi tÖ lªn gi¸, hay tû gi¸ gi¶m. Thay ®æi trong tû gi¸ t­¬ng lai dù tÝnh: BÊt kú yÕu tè nµo lµm cho tû gi¸ t­¬ng lai dù tÝnh gi¶m còng lµm cho lîi tøc dù tÝnh cña viÖc n¾m gi÷ ngo¹i tÖ khi qui ra néi tÖ gi¶m lµm cho ngo¹i tÖ gi¶m gi¸, hay tû gi¸ gi¶m trong ng¾n h¹n. PhÇn trªn chóng ta ®· ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ trong dµi h¹n, ®ã còng lµ c¸c nh©n tè t¸c ®éng tíi tû gi¸ t­¬ng lai dù tÝnh. Do vËy, nh÷ng sù thay ®æi sau ®©y sÏ lµm cho ngo¹i tÖ gi¶m gi¸ so víi néi tÖ hay lµm cho tû gi¸ gi¶m trong ng¾n h¹n: dù kiÕn sù t¨ng lªn cña møc gi¸ c¶ n­íc ngoµi so víi trong n­íc. dù kiÕn møc thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch ®èi víi hµng nhËp khÈu cña n­íc m×nh cao h¬n so víi n­íc kh¸c. dù kiÕn cÇu ®èi víi hµng xuÊt khÈu t¨ng lªn dù kiÕn cÇu ®èi víi hµng nhËp khÈu gi¶m xuèng dù kiÕn n¨ng suÊt lao ®éng trong n­íc cao h¬n so víi n­íc ngoµi. B¶ng 1.2: Tãm t¾t nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ trong ng¾n h¹n Sù biÕn ®éng cña c¸c nh©n tè Sù thay ®æi cña tû g¸ trong ng¾n h¹n L·i suÊt ngo¹i tÖ t¨ng T¨ng L·i suÊt néi tÖ t¨ng Gi¶m Dù kiÕn sù t¨ng lªn cña møc gi¸ c¶ n­íc ngoµi so víi trong n­íc Gi¶m Dù kiÕn møc thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch ®èi víi hµng nhËp khÈu cña n­íc m×nh cao h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c Gi¶m Dù kiÕn cÇu ®èi víi hµng nhËp khÈu t¨ng T¨ng Dù kiÕn cÇu ®èi víi hµng xuÊt khÈu t¨ng Gi¶m Dù kiÕn n¨ng suÊt lao ®éng trong n­íc cao h¬n so víi n­íc ngoµi Gi¶m * Ghi chó: B¶ng nµy chØ ®Ò cËp ®Õn sù biÕn ®æi cña tû gi¸ khi c¸c nh©n tè nãi trªn t¨ng lªn. Khi c¸c nh©n tè nµy gi¶m xuèng, tû gi¸ sÏ thay ®æi theo h­íng ng­îc l¹i. c¸c chÕ ®é tû gi¸. Tû gi¸ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi mäi chñ thÓ tham gia vµo c¸c giao dÞch ®èi ngo¹i cho dï ®ã lµ c¸c th­¬ng gia hoÆc c¸c nhµ ®Çu t­. Tû gi¸ còng ®ãng vai trß trung t©m trong ho¹t ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, sù thay ®æi cña tû gi¸ cã ¶nh h­ëng ®Õn hÇu nh­ toµn bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Møc ®é can thiÖp kh¸c nhau cña c¸c nhµ n­íc tíi tû gi¸ ®· t¹o nªn nh÷ng kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ, nguyªn t¾c ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ chÝnh s¸ch liªn quan gi÷a c¸c quèc gia. Nh­ng tùu trung l¹i cã hai chÕ ®é tû gi¸ c¬ b¶n, ®ã lµ chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi vµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh. Ngay mçi quèc gia, trong nh÷ng thêi kú kh¸c nhau cã sù lùa chän kh¸c nhau vÒ møc ®é cè ®Þnh, th¶ næi hoÆc sù trung hßa nµo ®ã gi÷a hai chÕ ®é nµy. Theo sè liÖu thèng kª cña IMF ®Õn th¸ng 06/1997, c¸c chÕ ®é tû gi¸ ®­îc c¸c n­íc ¸p dông nh­ sau: B¶ng 1.3: Tæng hîp c¸c chÕ ®é tû gi¸ Tû gi¸ ®­îc neo cè ®Þnh víi USD 21 n­íc FRF 15 n­íc SDR 2 n­íc §ång tiÒn kh¸c 9 n­íc Hçn hîp c¸c ®ång tiÒn 18 n­íc Th¶ næi h¹n chÕ Tõng ®ång tiÒn 4 n­íc Th¶ næi tËp thÓ 12 n­íc Th¶ næi Tù do 51 n­íc Cã ®iÒu tiÕt 49 n­íc Tæng céng 181 n­íc (Nguån:International Statistics, IMF, October, 1997) chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh Mét quèc gia thi hµnh chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh tøc lµ “neo” ®ång tiÒn cña m×nh vµo vµng hoÆc vµo mét ®ång tiÒn hay mét nhãm c¸c ®ång tiÒn. Trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, Ng©n hµng trung ­¬ng buéc ph¶i can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó duy tr× tû gi¸ biÕn ®éng xung quanh tû gi¸ cè ®Þnh (tû gi¸ trung t©m) trong mét biªn ®é hÑp ®· ®Þnh tr­íc. Nh­ vËy, trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, Ng©n hµng trung ­¬ng buéc ph¶i mua vµo hay b¸n ra ®ång néi tÖ nh»m giíi h¹n sù biÕn ®éng cña tû gi¸ trong biªn ®é ®· ®Þnh. §Ó tiÕn hµnh can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®ßi hái Ng©n hµng trung ­¬ng ph¶i cã s½n nguån dù tr÷ ngo¹i hèi nhÊt ®Þnh. Do mçi ®ång tiÒn quèc gia ®Òu cã tû gi¸ víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c nhau, do ®ã, tû gi¸ cña mét ®ång tiÒn cã thÓ ®­îc neo cè ®Þnh víi ®ång tiÒn nµy nh­ng l¹i ®­îc th¶ næi víi ®ång tiÒn kh¸c. VÝ dô, gi¸ trÞ cña ®ång Peso Argentina ®­îc th¶ næi víi ®ång france Ph¸p nh­ng l¹i ®­îc cè ®Þnh víi ®« la Mü. ChÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh cã t¸c ®éng c¶ mÆt tÝch cùc, lÉn mÆt kh«ng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Mét mÆt, chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh t¹o thuËn tiÖn cho viÖc tham gia kinh doanh vµ c¸c giao dÞch tµi chÝnh. Tû gi¸ lu«n cè ®Þnh trong suèt thêi gian kÓ tõ khi tÝnh to¸n b¾t ®Çu giao dÞch cho ®Õn khi kÕt thóc giao dÞch, do ®ã gi¶m bít rñi ro vÒ kinh tÕ, vµ nh­ vËy thóc ®Èy ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. MÆt kh¸c, tû gi¸ cè ®Þnh trong thêi gian dµi th­êng kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®óng søc mua cña ®ång tiÒn ®ã t¹i nhiÒu thêi ®iÓm, tõ ®ã kÐo theo nh÷ng hÖ qu¶ tiªu cùc cña viÖc ®Þnh gi¸ kÐo dµi qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp gi¸ trÞ ®ång b¶n tÖ, mµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc võa qua lµ minh chøng ®iÓn h×nh. H¬n n÷a, dï lµ chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, song rñi ro tû gi¸ vÉn kh«ng ®­îc lo¹i trõ, do sù ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ cña nhµ n­íc th­êng diÔn ra bÝ mËt, dÔ lµm ph¸t sinh n¹n ®Çu c¬ ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn thÞ tr­êng chî ®en, g©y mÊt æn ®Þnh tiÒn tÖ, buéc Ng©n hµng trung ­¬ng ph¶i can thiÖp vµo thÞ tr­êng b»ng mét kho¶n dù tr÷ ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ nh»m gi÷ gi¸ ®ång tiÒn (chÝnh v× thÕ mµ Ng©n hµng trung ­¬ng cÇn thiÕt ph¶i duy tr× mét møc nhÊt ®Þnh vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi, khiÕn chi phÝ vÒ qu¶n lý tµi s¶n sÏ lín). Khi søc Ðp gi¶m gi¸ néi tÖ t¨ng, trong khi dù tr÷ ngo¹i tÖ h¹n chÕ, muèn duy tr× ®­îc tû gi¸ cè ®Þnh th× ChÝnh phñ buéc ph¶i lµm mét hay ®ång thêi c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y: - Vay nî n­íc ngoµi, biÖn ph¸p nµy cã hiÖu qu¶ tøc thêi v× nã lµm t¨ng cung ngo¹i tÖ, nh­ng râ rµng vÒ mÆt dµi h¹n nã l¹i dÉn ®Õn mét luång ngo¹i tÖ ra lín h¬n (c¶ vèn lÉn l·i) víi tÊt c¶ nh÷ng hÖ qu¶ tiªu cùc kÌm theo. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i hèi th¾t chÆt, gi¶m chi tiªu nhµ n­íc, t¨ng thuÕ, kiÓm so¸t gi¸ c¶ vµ tiÒn l­¬ng … KÕt qu¶ tÊt yÕu cña viÖc nµy lµ lµm gi¶m ®éng lùc t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi. Trong chÕ ®é nµy, tû gi¸ ®­îc qui ®Þnh bëi quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. Møc ®é th¶ næi tû gi¸ tïy thuéc vµo qui ®Þnh qu¶n lý ngo¹i tÖ cña tõng n­íc vµ ®­îc “th¶ næi” d­íi hai h×nh thøc c¬ b¶n: - ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn lµ chÕ ®é trong ®ã tû gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh hoµn toµn tù do theo quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi mµ kh«ng cã bÊt cø sù can thiÖp nµo cña Ng©n hµng trung ­¬ng. Trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn, sù thay ®æi cña tû gi¸ lu«n ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi. ChÝnh phñ tham gia vµo thÞ tr­êng víi t­ c¸ch lµ mét thµnh viªn b×nh th­êng, cã nghÜa lµ ChÝnh phñ cã thÓ mua vµo hay b¸n ra mét ®ång tiÒn nhÊt ®Þnh nh­ng lµ ®Ó phôc vô cho môc ®Ých ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ chø kh«ng nh»m môc ®Ých can thiÖp ¶nh h­ëng lªn tû gi¸ hay ®Ó cè ®Þnh tû gi¸. - ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý (hay th¶ næi cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc): kh¸c víi chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi hoµn toµn, chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã ®iÒu tiÕt tån t¹i khi Ng©n hµng trung ­¬ng tiÕn hµnh can thiÖp trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh»m ¶nh h­ëng lªn tû gi¸, nh­ng Ng©n hµng trung ­¬ng kh«ng cam kÕt duy tr× mét tû gi¸ cè ®Þnh hay biªn ®é dao ®éng nµo xung quanh tû gi¸ trung t©m. ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi còng cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. T¸c ®éng tÝch cùc Víi c¬ chÕ th¶ næi, tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ tù ®éng ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó ®¶m b¶o c©n b»ng th­êng xuyªn gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ. NÕu mét quèc gia cã th©m hôt trong c¸n c©n v·ng lai, tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ tù ®éng t¨ng lªn (gi¶m gi¸ néi tÖ) ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cho ®Õn khi sù c©n b»ng cña c¸n c©n thanh to¸n ®­îc thiÕt lËp l¹i ë møc mong ®îi. Hay nãi c¸ch kh¸c, tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi ®¶m b¶o cho sù c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ: d­ cÇu lín dÉn ®Õn sù t¨ng lªn, trong khi d­ cung lín dÉn ®Õ sù gi¶m xuèng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Sù tù ®iÒu chØnh cña tû gi¸ hèi ®o¸i theo t×nh h×nh th©m hôt hay thÆng d­ cña c¸n c©n thanh to¸n sÏ tr¸nh cho nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p can thiÖp kh¶ dÜ cã thÓ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Mét trong nh÷ng lý lÏ chñ yÕu ®­a ra ñng hé tû gi¸ th¶ næi lµ nã cho phÐp mçi quèc gia thi hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®éc lËp theo quan ®iÓm cña riªng m×nh; nghÜa lµ cho phÐp c¸c quèc gia b¶o ®¶m ®­îc tÝnh ®éc lËp trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cho phÐp c¸c quèc gia tù x¸c ®Þnh møc l¹m ph¸t phï hîp víi hoµn c¶nh cô thÓ cña riªng m×nh. Nh÷ng quèc gia ­u tiªn møc l¹m ph¸t thÊp ®­îc tù do ¸p dông chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« th¾t chÆt sÏ tr¶i qua thêi kú néi tÖ lªn gi¸; nh÷ng quèc gia theo ®uæi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« më réng sÏ tr¶i qua thêi kú l¹m ph¸t cao vµ néi tÖ gi¶m gi¸. §iÒu nµy hoµn toµn tr¸i ng­îc víi nh÷ng g× x¶y ra trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh, bëi v× ®Ó duy tr× tû gi¸ cè ®Þnh buéc c¸c n­íc ph¶i cã chung mét tû lÖ l¹m ph¸t, nghÜa lµ c¸c n­íc ph¶i duy tr× c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t­¬ng tù nhau. Tû gi¸ th¶ næi b¶o vÖ nÒn kinh tÕ. Mét ý kiÕn n÷a ®­a ra ñng hé tû gi¸ th¶ næi lµ nã cã thÓ tr¸nh cho nÒn kinh tÕ khái nh÷ng có sèc vÒ gi¸ c¶ tõ c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c. NÕu gi¸ c¶ hµng hãa ë c¸c n­íc kh¸c t¨ng lªn, tû gi¸ th¶ næi sÏ tù ®iÒu chØnh møc tû gi¸ theo thuyÕt ngang gi¸ søc mua, ®ång néi tÖ lªn gi¸ sÏ gióp tr¸nh ®­îc ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t tõ c¸c n­íc kh¸c. Tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi cñng cè sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Milton Friedman (1953) ®· ®­a ra mét luËn ®iÓm cã tÝnh thuyÕt phôc cao ®Ó ñng hé cho tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t khi cho r»ng nªn ®Ó hèi ®o¸i tù ®iÒu chØnh ®Ó ph¶n øng l¹i c¸c có sèc x¶y ra ®èi víi nÒn kinh tÕ h¬n lµ cè ®Þnh tû gi¸ ®Ó råi ph¶i ®iÒu chØnh c¸c biÕn sè kh¸c cña nÒn kinh tÕ. ¤ng cho r»ng tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi dÔ dµng ®­a ®Õn sù æn ®Þnh h¬n tû gi¸ cè ®Þnh. Mét khi tû gi¸ ®­îc th¶ næi nã sÏ dÔ dµng biÕn ®éng t¨ng lªn hay gi¶m xuèng, trong khi ®ã gi¸ c¶ hµng hãa l¹i cã xu h­íng rÊt khã mµ gi¶m xuèng ®­îc. Khi nÒn kinh tÕ gi¶m søc c¹nh tranh quèc tÕ, th× tèt nhÊt lµ ®Ó néi tÖ gi¶m gi¸, h¬n lµ cè ®Þnh tû gi¸ råi ph¶i ¸p dông chÝnh s¸ch gi¶m ph¸t rÊt tèn kÐm ®Ó kh«i phôc søc c¹nh tranh quèc tÕ. Mét khi gi¸ c¶ trong n­íc chÞu ¸p lùc gi¶m gi¸, th­êng kÌm theo mét chÝnh s¸ch gi¶m ph¸t hµ kh¾c mµ hËu qu¶ cña nã lµ thÊt nghiÖp gia t¨ng ®Ó gi¶m tiÒn l­¬ng vµ ®¹t ®­îc mÆt b»ng gi¸ c¶ ®Ó duy tr× søc c¹nh tranh quèc tÕ. T¸c ®éng tiªu cùc ChÕ ®é tû gi¸ th¶ næi khiÕn rñi ro tû gi¸ cao, møc tû gi¸ trong t­¬ng lai sÏ kh«ng ch¾c ch¾n, ®iÒu ®ã sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ tÝnh to¸n gi¸ c¶. Nh÷ng hÖ qu¶ vÒ biÕn ®éng kh«ng ch¾c ch¾n cña tû gi¸ cã thÓ ®­îc bï trõ vµ kh¾c phôc b»ng c¸c c«ng cô phßng tr¸nh rñi ro (nh­ ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i tÖ, kú h¹n, quyÒn chän) nh­ng sÏ g©y ra nh÷ng thay ®æi rÊt lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sù tù do ho¹t ®éng ®éc lËp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong n­íc cã thÓ bÞ l¹m dông, ch¼ng h¹n nh­ ChÝnh phñ, do kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ng¨n chÆn sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn, nªn cã thÓ dÔ thùc hiÖn viÖc l¹m ph¸t qua ng©n s¸ch vµ tiÒn tÖ… Tãm l¹i, cã thÓ nãi r»ng, tû gi¸ th¶ næi hoÆc cè ®Þnh còng ®Òu cã nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ. ViÖc lùa chän mét c¬ chÕ tû gi¸ th¶ næi hay cè ®Þnh hoÆc mét chÕ ®é tû gi¸ trung gian nµo ®ã gi÷a hai h×nh thøc nµy phô thuéc vµo tõng quèc gia víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ môc tiªu kinh tÕ vµ thÞ tr­êng cô thÓ kh¸c nhau. Ph¸t huy nh÷ng ®iÓm m¹nh, vµ kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña mçi c¬ chÕ tû gi¸ ®Ó vËn dông thÝch hîp víi mçi bèi c¶nh kinh tÕ chÝnh trÞ vµ x· héi kh¸c nhau … lµ mét trong nh÷ng néi dung ­u tiªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ vÜ m« cña nhµ n­íc. Tû gi¸ danh nghÜa vµ tû gi¸ thùc §Ó ph©n tÝch ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng vµ thay ®æi cña tû gi¸ ®èi víi nÒn kinh tÕ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tû gi¸ danh nghÜa tù nã kh«ng ph¶n ¸nh nhiÒu th«ng tin, do ®ã, ®Ó ph©n tÝch nh÷ng ¶nh h­ëng vµ nh÷ng néi dung bao hµm trong thay ®æi tû gi¸ cÇn kÕt hîp ph©n tÝch tû gi¸ danh nghÜa vµ tû gi¸ thùc. Tû gi¸ danh nghÜa Tû gi¸ danh nghÜa lµ tû gi¸ phæ biÕn ®­îc sö dông hµng ngµy trong giao dÞch trªn c¸c thÞ tr­êng ngo¹i hèi. VÝ dô: t¹i ViÖt Nam tû gi¸ danh nghÜa gi÷a USD vµ VND ®­îc yÕt vµ sö dông trong giao dÞch ngo¹i hèi nh­ sau: tû gi¸ USD/VND = 14 000; t¹i Ph¸p: tû gi¸ USD/FRF = 5... nh­ vËy, tû gi¸ danh nghÜa chÝnh lµ tû lÖ trao ®æi sè l­îng tuyÖt ®èi gi÷a hai ®ång tiÒn ®­îc biÓu thÞ th«ng qua ®ång tiÒn kh¸c mµ kh«ng ®Ò cËp ®Õn t­¬ng quan søc mua hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a chóng. Nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ danh nghÜa th­êng ®­îc biÓu diÔn d­íi d¹ng chØ sè; vÝ dô: tû gi¸ danh nghÜa gi÷a USD vµ VND t¹i thêi ®iÓm (t) lµ 12 000; vµ t¹i thêi ®iÓm (t+1) lµ 14 000. Sù thay ®æi tû gi¸ nµy th­êng ®­îc biÓu diÔn b»ng chØ sè nh­ sau: chän thêi ®iÓm (t) lµ thêi ®iÓm c¬ së cã chØ sè tû gi¸ lµ 100%, t¹i thêi ®iÓm (t+1) chØ sè tû gi¸ sÏ lµ: (14 000:12 000) x 100% = 116,67%. Nh­ vËy, khi tû gi¸ danh nghÜa t¨ng th× chØ sè tû gi¸ danh nghÜa còng t¨ng, ®iÒu nµy hµm ý r»ng ®ång tiÒn yÕt gi¸ lªn gi¸ vµ ®ång tiÒn ®Þnh gi¸ gi¶m gi¸ (trong vÝ dô trªn USD lªn gi¸ cßn VND gi¶m gi¸). §èi víi mçi quèc gia, khi tû gi¸ danh nghÜa t¨ng lªn hay gi¶m xuèng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®ång nghÜa víi sù t¨ng hay gi¶m søc c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ cña quèc gia nµy. Do ®ã, ®Ó ®o sù thay ®æi trong søc c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ ng­êi ta sö dông kh¸i niÖm tû gi¸ thùc. Tû gi¸ thùc Tû gi¸ thùc b»ng tû gi¸ danh nghÜa ®­îc ®iÒu chØnh bëi thay ®æi trong t­¬ng quan gi¸ c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc. T­¬ng quan gi÷a tû gi¸ thùc ER vµ tû gi¸ danh nghÜa E ®­îc biÓu diÔn nh­ sau: ER = Trong ®ã: P*- møc gi¸ c¶ ë n­íc cã ®ång tiÒn yÕt gi¸. P- møc gi¸ c¶ ë n­íc cã ®ång tiÒn ®Þnh gi¸. C«ng thøc trªn cho thÊy: Tû gi¸ thùc b»ng tû gi¸ danh nghÜa ®· ®­îc ®iÒu chØnh bëi tû sè gi÷a møc gi¸ c¶ ë n­íc ngoµi vµ møc gi¸ c¶ ë trong n­íc. Tû gi¸ thùc lµ th­íc ®o ®Çy ®ñ søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña ViÖt Nam (hay cña n­íc cã ®ång tiÒn ®Þnh gi¸) so víi hµng ho¸ n­íc ngoµi (hay cña n­íc cã ®ång tiÒn yÕt gi¸) xÐt vÒ ph­¬ng tiÖn gi¸ c¶, nghÜa lµ khi ph©n tÝch søc c¹nh tranh quèc tÕ cña hµng ho¸ ViÖt Nam ph¶i ®Ò cËp ®Õn kh«ng chØ nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ danh nghÜa, mµ cßn ph¶i ®Ò cËp ®Õn t­¬ng quan thay ®æi gi¸ c¶ n­íc ngoµi so víi trong n­íc. §Ó viÖc ph©n tÝch ®­îc trùc quan, chóng ta lÊy tr­êng hîp cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµm vÝ dô ph©n tÝch, trong ®ã: VND ®ãng vai trß lµ néi tÖ cßn CNY ®ãng vai trß lµ ngo¹i tÖ; E lµ tû gi¸ danh nghÜa biÓu diÔn sè ®¬n vÞ VND trªn 1 CNY; P lµ møc gi¸ c¶ trung b×nh cña ræ hµng ho¸ ë ViÖt Nam vµ ®­îc tÝnh b»ng VND; P* lµ møc gi¸ c¶ trung b×nh cña ræ hµng ho¸ ë Trung Quèc vµ ®­îc tÝnh b»ng CNY. BiÓu thøc EP* biÓu diÔn gi¸ c¶ cña ræ hµng ho¸ Trung Quèc tÝnh b»ng VND. KÕt qu¶ lµ: Tû sè EP*/P thùc chÊt biÓu diÔn tû lÖ gi¸ c¶ hµng ho¸ gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam quy thµnh VND. Nãi c¸ch kh¸c, tû gi¸ thùc gi÷a VND vµ CNY biÓu diÔn sù so s¸nh møc gi¸ hµng ho¸ cña Trung Quèc víi hµng ho¸ cu¶ ViÖt Nam khi c¶ hai ®Òu ®­îc tÝnh b»ng VND. Nh­ vËy. 1. Tû gi¸ ._.thùc t¨ng hµm ý r»ng søc c¹nh tranh hµng ho¸ ViÖt Nam t¨ng lªn so víi hµng ho¸ Trung Quèc xÐt vÒ ph­¬ng diÖn gi¸ c¶, ng­îc l¹i, tû gi¸ thùc gi¶m hµm ý r»ng søc c¹nh tranh hµng ho¸ ViÖt Nam gi¶m xuèng so víi hµng ho¸ Trung Quèc. 2. Tû gi¸ thùc b»ng 1, tøc : EP* = P th× gi¸ trÞ thùc cña hai ®ång tiÒn lµ ngang nhau. §iÒu nµy cã nghÜa lµ, nÕu mÆt b»ng gi¸ c¶ hµng ho¸ ë ViÖt Nam lµ P, th× mÆt b»ng gi¸ c¶ t­¬ng ®­¬ng ë Trung Quèc lµ EP* [trong ®ã E lµ tû gi¸ (CNY/VND) vµ P* lµ mÆt b»ng gi¸ ë Trung Quèc tÝnh b»ng CNY]. 3. NÕu tû gi¸ thùc lín h¬n 1, tøc: EP*>P, th× néi tÖ ®­îc coi lµ ®Þnh gi¸ thùc qu¸ thÊp vµ ngo¹i tÖ ®­îc coi lµ ®Þnh gi¸ thùc qu¸ cao. NghÜa lµ, nÕu chuyÓn ®æi VND sang CNY theo tû gi¸ E th× chóng ta chØ mua ®­îc Ýt hµng ho¸ h¬n ë Trung Quèc so víi ë ViÖt Nam (hay mçi VND ë ViÖt Nam mua ®­îc nhiÒu hµng ho¸ h¬n so víi ë Trung Quèc). 4. NÕu tû gi¸ thùc nhá h¬n 1, tøc: EP* < P, th× néi tÖ ®­îc coi lµ ®Þnh gi¸ thùc qu¸ cao vµ ngo¹i tÖ d­îc coi lµ ®Þnh gi¸ thùc qu¸ thÊp. NghÜa lµ nÕu chuyÓn ®æi VND sang CNY theo tû gi¸ E th× chóng ta sÏ mua ®­îc nhiÒu hµng ho¸ h¬n ë Trung Quèc so víi ë ViÖt Nam. 5. §ång tiÒn ®­îc ®Þnh gi¸ thùc thÊp sÏ gióp c¶i thiÖn søc c¹nh tranh th­¬ng m¹i quèc tÕ cña quèc gia cã ®ång tiÒn nµy vµ ng­îc l¹i. 1.6. ¶nh h­ëng cña tû gi¸ vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét lo¹i gi¸, gièng nh­ tÊt c¶ c¸c lo¹i gi¸ c¶ kh¸c, c¬ chÕ t¸c ®éng cña tû gi¸ ®èi víi xuÊt nhËp khÈu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua sù t­¬ng t¸c cña mèi quan hÖ cung - cÇu vÒ hµng hãa - dÞch vô xuÊt nhËp khÈu víi tû gi¸ trªn thÞ tr­êng. Tr­íc hÕt, tû gi¸ vµ nh÷ng biÕn ®éng cña tû gi¸ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn møc gi¸ c¶ hµng ho¸ - dÞch vô xuÊt nhËp khÈu cña mét n­íc. Khi tû gi¸ thay ®æi theo h­íng lµm gi¶m søc mua cña ®ång néi tÖ (gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ gi¶m), th× gi¸ c¶ hµng ho¸ - dÞch vô cña n­íc ®ã sÏ t­¬ng ®èi rÎ h¬n so víi hµng ho¸ - dÞch vô cña n­íc ngoµi ë c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. Hµng ho¸ - dÞch vô n­íc ®ã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt h¬n dÉn ®Õn cÇu vÒ xuÊt khÈu hµng ho¸ - dÞch vô cña n­íc ®ã sÏ t¨ng, cÇu vÒ nhËp khÈu hµng ho¸ - dÞch vô n­íc ngoµi cña n­íc ®ã sÏ gi¶m vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i dÞch chuyÓn vÒ phÝa thÆng d­. VÝ dô: N¨m 1994 víi møc tû gi¸ hèi ®o¸i 1 USD = 10 500 VND, 1 xe « t« con gi¸ 30 000 USD cã thÓ ®­îc nhËp khÈu vµ tÝnh t­¬ng ®­¬ng thµnh tiÒn ViÖt Nam lµ 315 triÖu VND. §Õn n¨m 2000 víi møc tû gi¸ t¨ng lªn 1 USD = 14 000 VND th× còng chiÕc « t« ®ã nh­ng ®­îc nhËp khÈu vµ b¸n víi gi¸ 420 triÖu VND (gi¸ nhËp kh«ng thay ®æi). Gi¸ c¶ ®¾t h¬n, nhu cÇu nhËp « t« sÏ gi¶m. Nh­ng ®èi víi xuÊt khÈu th× t×nh h×nh l¹i diÔn ra ng­îc l¹i, 1 tÊn g¹o víi chi phÝ s¶n xuÊt lµ 3,5 triÖu VND, víi tû gi¸ 1 USD = 10 500 VND cã thÓ xuÊt khÈu vµ b¸n cã l·i víi gi¸ kho¶ng 340 USD vµo n¨m 1994, nh­ng víi tû gi¸ 1 USD = 14 000 VND n¨m 2000 th× cã thÓ xuÊt khÈu vµ b¸n cã l·i víi gi¸ chØ kho¶ng 250 USD. Gi¸ c¶ gi¶m cÇu xuÊt khÈu sÏ t¨ng. KÕt qu¶ sÏ ng­îc l¹i khi tû gi¸ hèi ®o¸i biÕn ®æi theo h­íng lµm t¨ng gi¸ ®ång néi tÖ. Sù t¨ng gi¸ cña ®ång néi tÖ cã t¸c dông lµm t¨ng gi¸ t­¬ng ®èi hµng ho¸ - dÞch vô cña mét n­íc so víi n­íc ngoµi sÏ dÉn ®Õn lµm gi¶m xuÊt khÈu, t¨ng nhËp khÈu vµ c¸n c©n th­¬ng m¹i chuyÓn dÞch vÒ phÝa th©m hôt. Ng­êi ta th­êng thÊy c¸n c©n th­¬ng m¹i cña mét n­íc xÊu ®i ngay sau khi cã sù gi¶m gi¸ thùc tÕ cña mét ®ång tiÒn vµ chØ b¾t ®Çu ®­îc c¶i thiÖn sau ®ã mét vµi th¸ng hoÆc mét n¨m. Ng­êi ta còng thÊy nhiÒu khi l¹i x¶y ra hiÖn t­îng cã sù thay ®æi rÊt m¹nh trong tû gi¸ hèi ®o¸i nh­ng chØ cã nh÷ng sù thay ®æi rÊt Ýt trong c¸n c©n th­¬ng m¹i. Nh÷ng thùc tÕ nµy ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ kh¸i qu¸t trong lý thuyÕt kinh tÕ häc quèc tÕ lµ ®­êng cong ''J'' hay cßn ®­îc hiÓu lµ hiÖn t­îng ''tÝnh gi¶m vµ tÝnh trÔ'' trong t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn nh÷ng thay ®æi cña c¸n c©n th­¬ng m¹i mét n­íc. §å thÞ ®­êng cong J biÓu hiÖn t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i cña mét n­íc lµ sù m« t¶ ®¬n gi¶n nh­ng cã tÝnh thuyÕt phôc cao ®èi víi ®Æc ®iÓm nµy. H×nh1.1: §å thÞ hiÖu øng ®­êng cong J ThÆng d­(+) Thêi gian 0 Th©m hôt(-) §­êng cong J C¸n c©n th­¬ng m¹i. Kh¶o s¸t thùc tiÔn c¸c n­íc, tÝnh trÔ vµ tÝnh gi¶m trong t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi c¸n c©n th­¬ng m¹i cña mét quèc gia th­êng chËm kho¶ng tõ 6 th¸ng tíi mét n¨m (®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn) Fjorde vµ Vylder (1991), Kinh tÕ häc quèc tÕ: Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn. . Thêi gian thùc tÕ nhanh chËm kh¸c nhau cô thÓ lµ bao nhiªu tuú thuéc vµo møc ®é ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè g©y ra tÝnh gi¶m vµ tÝnh trÔ ë nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ thêi ®iÓm kh¸c nhau cña mçi n­íc. Nh÷ng nh©n tè nµy bao gåm: §é co gi·n theo gi¸ cña xuÊt nhËp khÈu. C¬ chÕ t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i nh­ phÇn trªn ®· ph©n tÝch ph¶i th«ng qua sù thay ®æi trong møc gi¸ c¶ t­¬ng ®èi. V× vËy, møc ®é t¸c ®éng cña tû gi¸ tÊt yÕu phô thuéc vµo ph¶n øng cña cÇu vÒ hµng ho¸ - dÞch vô xuÊt nhËp khÈu mét n­íc víi nh÷ng thay ®æi trong møc gi¸ c¶ t­¬ng ®èi, cßn gäi lµ ®é co gi·n theo gi¸ cña xuÊt nhËp khÈu. NÕu ®é co gi·n theo gi¸ cña c¸c hµng ho¸ - dÞch vô xuÊt nhËp khÈu mét n­íc cµng lín th× møc ®é t¸c ®éng cña nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn c¸n c©n mËu dÞch n­íc ®ã cµng cao vµ ng­îc l¹i. Trong tr­êng hîp hµng ho¸- dÞch vô xuÊt nhËp khÈu kh«ng co gi·n theo tû gi¸ (hoÆc rÊt Ýt co gi·n) th× nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ sÏ hÇu nh­ kh«ng cã hoÆc Ýt cã t¸c ®éng ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i. NguyÔn V¨n TiÕn (2001), Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më. Dù kiÕn cña c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu vÒ møc ®é thay ®æi cña tû gi¸. Khi nh÷ng thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu nhËn ®Þnh lµ chØ cã tÝnh chÊt t¹m thêi, c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu sÏ s½n sµng øng xö b»ng c¸ch ®iÒu chØnh gi¸ ®Ó bï trõ vµo nh÷ng thay ®æi do tû gi¸ biÕn ®éng g©y ra. VÝ dô: khi ®ång USD trë nªn yÕu h¬n vµo cuèi nh÷ng n¨m 1970 lµm gi¸ cña 1 DEM = 0,4 USD t¨ng lªn 25% t­¬ng ®­¬ng 1 DEM = 0,5 USD. T¸c ®éng cña ®ång USD gi¶m gi¸ lµn cho bµn viÕt nhËp khÈu tõ §øc gi¸ 500 DEM ®ang tõ 200 USD t¨ng lªn 250 USD. NhËn ®Þnh ®ång USD sÏ t¨ng trë l¹i trong t­¬ng lai (sau mét thêi gian ng¾n) c¸c nhµ xuÊt khÈu §øc chÊp nhËn gi¶m gi¸ bµn viÕt xuèng 400 DEM ®Ó bµn viÕt vÉn cã gi¸ 200 USD ë Mü . PhÇn lç do h¹ gi¸ cã thÓ ®­îc bï l¹i khi ®ång USD t¨ng gi¸. Kh¶ n¨ng chÊp nhËn gi¶m gi¸ kh«ng chØ phô thuéc vµo thêi gian biÕn ®éng cña tû gi¸ mµ cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ®èi thñ trªn thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng t×m kiÕm hµng ho¸ thay thÕ hµng nhËp khÈu cña n­íc cã ®ång tiÒn gi¶m gi¸. §iÒu nµy dùa trªn mét thùc tÕ lµ c¸c ®ång tiÒn kh«ng ®ång thêi gi¶m hoÆc t¨ng gi¸ cïng mét lóc vµ cã nhiÒu n­íc kh¸c nhau còng s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸. Thêi h¹n cña c¸c hîp ®ång hay c¸c hiÖp ®Þnh H×nh thøc ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña mét n­íc víi c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi ®­îc ký kÕt d­íi d¹ng c¸c hîp ®ång hoÆc hiÖp ®Þnh lµ cã tÝnh thêi h¹n. V× vËy, th­êng khi cã nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ hèi ®o¸i vµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña mét n­íc x¶y ra mµ c¸c hîp ®ång vµ hiÖp ®Þnh nµy vÉn ch­a hÕt thêi h¹n. C¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu kh«ng thÓ thay ®æi gi¸ c¶ hµng ho¸ - dÞch vô tr­íc khi chÊm døt hîp ®ång hoÆc ký hiÖp ®Þnh nÕu kh«ng tù biÕn m×nh thµnh ng­êi vi ph¹m chóng. Tuú theo thêi h¹n cña c¸c hîp ®ång hoÆc c¸c hiÖp ®Þnh cßn dµi hay ng¾n mµ tÝnh trÔ cña sù t¸c ®éng sÏ nhanh hay chËm. Thêi gian ®Ó c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu vµ ng­êi tiªu dïng thay ®æi hµnh vi cña m×nh. CÇn ph¶i cã thêi gian ®Ó c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu vµ c¶ ng­êi tiªu dïng ®iÒu chØnh hµnh vi cña m×nh cho phï hîp víi nh÷ng thay ®æi trong tû gi¸ hèi ®o¸i ®ang t¸c ®éng lµm thay ®æi møc gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña hµng ho¸ - dÞch vô gi÷a trong n­íc vµ ngoµi n­íc. Nh÷ng hµnh vi nµy cã liªn quan ®Õn mét lo¹t nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu, sù lùa chän c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ thay ®æi ®èi t¸c trong th­¬ng m¹i. §Ó thay ®æi nh÷ng yÕu tè nµy ®ßi hái ph¶i cã thêi gian vµ thêi gian l¹i phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ph¶n øng cña c¸c t¸c nh©n tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. Sù ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi cña tû gi¸ danh nghÜa vµo møc gi¸ c¶ hµng hãa - dÞch vô trong ng¾n h¹n lµ kh«ng ®Çy ®ñ. Trong ng¾n h¹n møc ®é ph¶n ¸nh nh÷ng thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµo gi¸ c¶ cña hµng ho¸ - dÞch vô lµ kh«ng ®Çy ®ñ. Do sù chia c¾t cña thÞ tr­êng quèc tÕ vµ sù c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o lµm cho nh÷ng t¸c ®éng cña nh÷ng thay ®æi tû gi¸ gi¶m ®i so víi møc thay ®æi thùc tÕ cña nã. Trong tr­êng hîp, møc thay ®æi cña tû gi¸ lµ thÊp vµ nh÷ng lo l¾ng vÒ mÊt thÞ phÇn cña c¸c h·ng lµ lín th× c¸c h·ng sÏ s½n sµng chÊp nhËn rñi ro hèi ®o¸i vµ chê khuynh h­íng døt kho¸t tiÕp theo cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ thÊy tÝnh trÔ vµ tÝnh gi¶m trong nh÷ng t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i phï thuéc vµo ®é lín vµ xu h­íng thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i. T×nh h×nh tû gi¸ vµ tµi kho¶n v·ng lai, trong ®ã c¸n c©n th­¬ng m¹i lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng nhÊt, cña Mü trong nh÷ng n¨m 80 lµ mét minh chøng s¸t thùc cho sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè nµy. B¶ng (1.4) cho thÊy ®ång dollar Mü ®· t¨ng trong tÊt c¶ c¸c n¨m tõ 1982 ®Õn 1985, lµm cho gi¸ hµng hãa - dÞch vô nhËp khÈu cña Mü gi¶m vµ b¾t ®Çu t¨ng t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai. Nh­ng ®iÒu mµ chóng ta còng thÊy rÊt râ lµ tÊt c¶ nh÷ng thay ®æi trong gi¸ hµng nhËp khÈu vµ c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai ®Òu thÊp h¬n nhiÒu so víi nh÷ng thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i. Qua 4 n¨m, gi¸ hµng nhËp khÈu chØ sôt gi¶m kho¶ng 4% trong khi ®ång dollar t¨ng gi¸ tíi 21%. Sù ®iÒu chØnh gi¸ nhËp khÈu vµ tµi kho¶n v·ng lai theo gi¶m gi¸ cña ®ång §« la tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1988 cßn g©y cho chóng ta nh÷ng Ên t­îng m¹nh h¬n n÷a, nh÷ng con sè t­¬ng øng víi sù so s¸nh trªn lµ 9,6% vµ 44,3%. B¶ng 1.4: Gi¸ nhËp khÈu, ®ång USD vµ tµi kho¶n v·ng lai cña Mü ChØ tiªu 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 Tû gi¸ hèi ®o¸i (USD/ngo¹i tÖ) % thay ®æi -7,9 -5,4 -6,6 -3,8 19,8 12,7 6,9 ChØ sè gi¸ nhËp khÈu trung b×nh 100,0 97,7 97,7 95,9 92,5 100,8 105,1 C¸n c©n th­¬ng m¹i cña Mü (% GDP) 0,0 -1,0 -2,4 -2,8 -3,4 -3,5 -2,8 (Nguån: OECD, economic statistics, 1980-1990 ) Ch­¬ng II: thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña viÖt nam trong thêi gian qua Tr­íc ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mang tÝnh kÕ ho¹ch hãa tËp trung cao ®é theo m« h×nh cña Liªn X« cò, nhµ n­íc can thiÖp rÊt s©u vµo mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, lµm cho qui luËt cung cÇu trªn thÞ tr­êng kh«ng ph¸t huy t¸c dông ®Ých thùc cña nã. Nhµ n­íc hoµn toµn ®éc quyÒn vÒ ngo¹i th­¬ng vµ ngo¹i hèi. ChÝnh s¸ch tû gi¸ trong thêi kú nµy kh«ng hÒ tÝnh ®Õn nh÷ng yÕu tè cung cÇu cña thÞ tr­êng. ChÕ ®é tû gi¸ cña ViÖt Nam (còng nh­ cña c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh¸c) trong thêi kú nµy lµ chÕ ®é tû gi¸ mang tÝnh chÊt cè ®Þnh vµ ®a tû gi¸. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, hÖ thèng tû gi¸ cè ®Þnh vµ ®a tû gi¸ nµy kh«ng cßn ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan ®Ó trë thµnh c«ng cô qu¶n lý vÜ m« cã hiÖu qu¶. Kh«ng nh÷ng thÕ, nã cßn k×m h·m nh÷ng ®éng lùc quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng, lµm t¨ng thªm t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh, tr× trÖ vµ suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ. Sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, cïng víi ®­êng lèi tiÕp tôc ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, hÖ thèng tû gi¸ hèi ®o¸i bÊt hîp lý vµ tiªu cùc tr­íc ®©y còng dÇn dÇn ®­îc ®æi míi, trªn c¬ së t«n träng yªu cÇu cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi chÕ ®é tû gi¸ ë ViÖt Nam ®· diÔn ra theo nhiÒu giai ®o¹n. Tr­íc tiªn, gièng nh­ Trung Quèc vµ nhiÒu n­íc thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kh¸c, ViÖt Nam ®Ó cho tû gi¸ th¶ næi theo s¸t nh÷ng diÔn biÕn cña tû gi¸ thÞ tr­êng vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi (1989- 1992); sau ®ã nhµ n­íc b¾t ®Çu can thiÖp ®Ó Ên ®Þnh vµ duy tr× tû gi¸ dao ®éng xung quanh mét biªn ®é nhÊt ®Þnh. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh diÔn biÕn tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong thêi gian chuyÓn ®æi ®Õn nay, chóng ta cã thÓ ph©n chia ra 3 thêi kú ®Ó xem xÐt. Thêi kú thø nhÊt, 1989-1992, tû gi¸ ®­îc níi láng ®Ó ®­a dÇn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng vµo c¬ chÕ x¸c ®Þnh tû gi¸. Thêi kú thø 2, 1993-1996 (tr­íc khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng), tû gi¸ ®­îc Ên ®Þnh vµ ®iÒu chØnh gÇn nh­ cè ®Þnh ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t æn ®Þnh thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Thêi kú thø 3, tõ sau cuéc khñng ho¶ng ®Õn nay, nh÷ng ®iÒu chØnh cã tÝnh chñ ®éng h¬n ®Ó chèng ®ì t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®¸nh gi¸ cao ®ång VND. Thêi kú tû gi¸ ®­îc níi láng ®Ó VND tiÕn s¸t tû gi¸ thÞ tr­êng (1989-1992) Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ nµy, ViÖt Nam ®· ®Ó cho tû gi¸ th¶ næi theo s¸t diÔn biÕn cña tû gi¸ thÞ tr­êng, gãp phÇn ®­a dÇn c¸c yÕu tè thÞ tr­êng vµo c¬ chÕ x¸c ®Þnh tû gi¸. Tõ n¨m 1989, c«ng cuéc ®æi míi ®­îc xóc tiÕn toµn diÖn, chÝnh phñ cam kÕt vµ thùc thi chiÕn l­îc æn ®Þnh hãa nÒn kinh tÕ - tµi chÝnh mµ nhiÖm vô träng t©m lµ: ®æi míi c¬ b¶n néi dung vµ ph­¬ng thøc vËn hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, t¨ng c­êng phèi hîp gi÷a c¸c chÝnh s¸ch nh»m thñ tiªu t×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t, xö lý vÊn ®Ò th©m hôt ng©n s¸ch kÐo dµi nhiÒu n¨m tr­íc ®©y… VÊn ®Ò c¶i c¸ch chÕ ®é tû gi¸ lµ mét trong nh÷ng kh©u ®ét ph¸, cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ vµ më cöa kinh tÕ vµ lµ mét bé phËn cÊu thµnh kh«ng thÓ thiÕu cña chiÕn l­îc c¶i c¸ch kinh tÕ tæng thÓ. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi chÕ ®é tû gi¸ ®­îc b¾t ®Çu tõ chÝnh sù ®æi míi trong chÝnh s¸ch. Th¸ng 10 n¨m 1988, Chñ tÞch Héi ®éng Bé tr­ëng (nay lµ thñ t­íng ChÝnh Phñ) ra chØ thÞ 27-CT quy ®Þnh: tû gi¸ ®ång VND víi khu vùc ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi do Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam phèi hîp víi Héi ®ång tµi chÝnh -tiÒn tÖ quèc gia x¸c lËp cho phï hîp víi tû gi¸ thÞ tr­êng vµ dao ®éng trong biªn ®é tõ 20%-30% so víi tû gi¸ thÞ tr­êng. TiÕp ®ã th¸ng 3 n¨m 1989, chÝnh phñ ViÖt Nam tuyªn bè b·i bá hÖ thèng bao cÊp cña nhµ n­íc qua tû gi¸ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng; ®ång thêi tû gi¸ phi mËu dÞch ®­îc ®iÒu chØnh phï hîp víi tû gi¸ chÝnh thøc. Nh­ vËy, kÓ tõ th¸ng 3 n¨m 1989, lÇn ®Çu tiªn ë n­íc ta ®· ¸p dông chÕ ®é mét tû gi¸ hèi ®o¸i duy nhÊt cho mäi h×nh thøc thanh to¸n gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Tû gi¸ ®ã do Ng©n hµng Nhµ n­íc c«ng bè dùa trªn c¬ së tæng hîp c¸c yÕu tè nh­: l¹m ph¸t, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, l·i suÊt, tû gi¸ xuÊt nhËp khÈu vµ gi¸ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng tù do … ViÖc ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ míi chñ yÕu dùa vµo quan hÖ cung cÇu ®Ó x¸c lËp tû gi¸. §©y lµ mét b­íc ngoÆt c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi cña n­íc ta, ®¸nh dÊu mét thay ®æi quan träng trong viÖc dÇn dÇn chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. §©y còng lµ lÇn ®Çu tiªn ng©n hµng ®­a ra ®­îc mét lo¹i tû gi¸ cña VND gÇn s¸t víi sù biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng tù do, tû gi¸ nµy so víi tr­íc còng ®­îc ®iÒu chØnh th­êng xuyªn h¬n ®Ó phï hîp víi thÞ tr­êng. (B¶ng 2.1) MÆc dï ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng nh­ng tû gi¸ vÉn kh«ng hoµn toµn ®­îc th¶ næi, Ng©n hµng Nhµ n­íc th­êng xuyªn quan t©m ®­a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó ng¨n chÆn c¸c yÕu tè ®Çu c¬, n©ng gi¸, Ðp gi¸ lµm cho gi¸ c¶ biÕn ®éng sai víi thùc tÕ cña nã Cïng víi nh÷ng c¶i c¸ch nãi trªn, vµo ngµy 16/08/1991, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· ra quyÕt ®Þnh sè 107/NN-Q§, thµnh lËp hai trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ t¹i Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tham gia vµo thÞ tr­êng nµy gåm cã c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c c«ng ty ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp vµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®ãng vai trß lµ ng­êi ®iÒu tiÕt, b×nh æn thÞ tr­êng b»ng quü b×nh æn hèi ®o¸i. B¶ng 2.1: DiÔn biÕn tû gi¸ VND/USD giai ®o¹n 1985-1992 Thêi gian Tû gi¸ chÝnh thøc Tû gi¸ thÞ tr­êng tù do Chªnh lÖch tû gi¸ thÞ tr­êng tù do/chÝnh thøc +/- % 1985 15 115 100 666,6 1986 80 425 345 431 1987 386 1270 902 245 1988 3000 5000 2000 66,6 1989 3900 4100 200 5,1 06/1990 5000 5500 500 10 12/1990 6500 7000 500 7,69 06/1991 8100 8780 680 8,39 11/1991 14194 14420 226 8,39 06/1992 11138 11380 242 2,24 12/1992 10470 10520 50 0,47 (Nguån:B¸o c¸o thèng kª, tæng kÕt tõ 1989-1999 cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam) ViÖc thµnh lËp hai trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ lµ mét b­íc ®i hÕt søc cÇn thiÕt, t¹o ®iÒu kiÖn b­íc ®Çu cho c©n ®èi cung cÇu ngo¹i tÖ diÔn ra trªn c¬ së thÞ tr­êng, ®¸p øng yªu cÇu ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. Th«ng qua hai trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ nµy, Ng©n hµng Nhµ n­íc linh ho¹t h¬n trong viÖc ®iÒu chØnh, can thiÖp tû gi¸, ®Èy lïi t×nh tr¹ng ®Çu c¬, bu«n b¸n ngo¹i tÖ vßng vÌo. KÕt qu¶ lµ võa duy tr× ®­îc sù æn ®Þnh cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ, ®¸p øng ngo¹i tÖ cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, võa t¨ng dù tr÷ ngo¹i tÖ cho nhµ n­íc. KÕt qu¶ nµy ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®¸nh gi¸ cao, thËm chÝ coi ®ã lµ hiÖn t­îng kú diÖu. Cã thÓ nãi, trong thêi kú nµy, cïng víi chÝnh s¸ch tù do hãa mét b­íc ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c, tû gi¸ trë thµnh c«ng cô quan träng ph¸ vì thÕ bao v©y kinh tÕ, më cöa vµ ®a d¹ng hãa quan hÖ th­¬ng m¹i víi khu vùc ®ång tiÒn tù do chuyÓn ®æi … ®ång thêi gãp phÇn kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t vµ siªu l¹m ph¸t. B¶ng 2.2: Tû lÖ l¹m ph¸t cña ViÖt Nam tõ 1989-1992 N¨m 1989 1990 1991 1992 Tû lÖ l¹m ph¸t (%) 34,7, 67,5 68,0 17,5 (Nguån: Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam) Thùc hiÖn chÕ ®é mét tû gi¸ gÇn s¸t víi thÞ tr­êng ë n­íc ta trong giai ®o¹n nµy ®· cã t¸c dông tèt trong viÖc thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nãi chung, trong ®ã næi bËt nhÊt ph¶i kÓ ®Õn lµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña chÕ ®é tû gi¸ nµy ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu tá ra phøc t¹p h¬n nhiÒu. Bëi nÕu tÝnh tõ 11/91 ®Õn 12/92, tû gi¸ gi÷a VND vµ USD ®· gi¶m xÊp xØ 30% (tõ trªn 14.000 xuèng cßn 10.000), tøc lµ gi¸ VND ®· t¨ng 30%. Cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gi¸ rÊt kh¸c nhau; nhiÒu ng­êi cho r»ng gi¸ USD xuèng thÊp chøng tá kh¶ n¨ng can thiÖp cã hiÖu qu¶ cña nhµ n­íc vµo thÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ rÊt lín; còng cã ý kiÕn cho r»ng viÖc VND lªn gi¸ so víi USD chøng tá nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang t¨ng tr­ëng m¹nh, ®ång tiÒn lªn gi¸ ®¸p øng nhu cÇu nhËp siªu cho t¨ng tr­ëng trong n­íc. Trªn thùc tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi quèc gia còng cã thÓ cã giai ®o¹n mµ nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng m¹nh vµ do ®ã cã hiÖn t­îng nhËp siªu, ®Æc biÖt lµ viÖc t¨ng nhanh cña nhËp khÈu t­ liÖu s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ë n­íc ta trong giai ®o¹n 1989-1992 ®¸ng tiÕc lµ kh«ng ph¶i nh­ vËy, kim ng¹ch nhËp khÈu t­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, trong khi ®ã nhËp khÈu hµng tiªu dïng t¨ng m¹nh, tû träng trung b×nh c¶ thêi kú xÊp xØ 15%, cao h¬n nhiÒu so víi tû träng trung b×nh thêi kú 1986-1988 lµ 1% Nguån: Tæng côc thèng kª - 1996 . NÕu tÝnh c¶ nhËp khÈu tiÓu ng¹ch, nhËp khÈu trèn lËu thuÕ th× qui m« nhËp khÈu hµng tiªu dïng ®· t¨ng kh¸ nhanh. §iÒu nµy chøng tá lîi nhuËn do nhËp khÈu hµng tiªu dïng (mÆc dï thuÕ suÊt cao h¬n) vÉn hÊp dÉn h¬n nhiÒu so víi nhËp khÈu t­ liÖu s¶n xuÊt, nhÊt lµ trong lóc VND ®ang lªn gi¸. Râ rµng kh«ng thÓ nh×n vµo sù lªn gi¸ cña VND so víi USD ë thêi ®iÓm nµy ®Ó ngé nhËn mét sù t¨ng tr­ëng cao cña s¶n xuÊt mÆc dï gi÷a chóng cã mét mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh. Tr¸i l¹i, ®ång VND lªn gi¸ ®· g©y ra khã kh¨n cho xuÊt khÈu. Thùc tiÔn ®· mét lÇn n÷a chøng tá ®iÒu nµy khi lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö n­íc ta ®· cã xuÊt siªu nhê t×nh tr¹ng ®ét biÕn t¨ng cao vµo cuèi n¨m 1991 vµ gi¶m nhanh chãng vµo cuèi n¨m 1992 cña tû gi¸ gi÷a VND vµ USD. (b¶ng 2.1, 2.3, 2.4) B¶ng 2.3: C¸n c©n th­¬ng m¹i ViÖt Nam thêi kú 1989-1992 N¨m NhËp khÈu XuÊt khÈu Tæng kim ng¹ch XNK NhËp siªu Tû lÖ nh©p siªu (%) 1989 1670,0 1320,0 2990,0 -350 26,52 1990 2752,4 2404,0 5156,4 -348,4 -14,49 1991 2338,4 2087,1 4425,5 -251,3 -12,04 1992 2504,7 2580,7 5121,4 40 1,55 (Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam) B¶ng 2.4: Tû gi¸ b×nh qu©n VND/USD vµ tû lÖ l¹m ph¸t cña ViÖt Nam thêi kú 1989-1992 N¨m Tû gi¸ Chªnh lÖch % L¹m ph¸t ChÝnh thøc ThÞ tr­êng tù do 1989 4200 4570 8,81 34,70 1990 6650 7750 16,54 67,50 1991 12720 12550 -1,34 68,00 1992 10720 10550 -1,59 17,50 (Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam) B¶ng 2.5: Møc biÕn ®éng tû gi¸ VND/USD thêi kú 1989-1992 N¨m 1989 1990 1991 1992 %(chªnh lÖch so víi ®Çu n¨m) +20 +54,6 +84,3 -9,8 (Nguån: B¸o c¸o thèng kª, tæng kÕt giai ®o¹n 1989-1999 cña Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam) ChÝnh s¸ch tû gi¸ “th¶ næi” linh ho¹t cã kiÓm so¸t trong thêi kú nµy, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®· ®¹t ®­îc, vÉn ch­a kh¾c phôc ®­îc mét sè ¶nh h­ëng tiªu cùc nh­ n¹n ®Çu c¬, bu«n b¸n ngo¹i tÖ vßng vÌo khiÕn c¸c cè g¾ng qu¶n lý ngo¹i tÖ cña chÝnh phñ ®Òu Ýt mang l¹i hiÖu qu¶. Trªn thùc tÕ, tû gi¸ ®· bÞ th¶ næi, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi chËm ®­îc söa ®æi kh«ng theo kÞp b­íc chuyÓn ®æi cña kinh tÕ theo h­íng thÞ tr­êng, ®· g©y ra t×nh tr¹ng thiÕu ngo¹i tÖ, khiÕn cho nhiÒu ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu ¸p dông h×nh thøc nhËp khÈu tr¶ chËm víi l·i suÊt cao theo kiÓu vay “nãng”. T×nh tr¹ng mua vÐt dollar ®Ó tr¶ nî ®Õn h¹n ®· dÉn tíi c¸c “c¬n sèt” USD theo chu kú vµo cuèi c¸c quÝ, n¨m trong c¸c n¨m 1991-1992. V× vËy, ®Õn n¨m 1993 nhµ n­íc ®· thay ®æi c¸ch ®iÒu hµnh tû gi¸ cho phï hîp h¬n víi diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Thêi kú “cè ®Þnh” tû gi¸ tõ 1992 – 1996 (tr­íc khi x¶y ra khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ). Tr­íc nh÷ng c¬n sèt USD g©y ®¶o lén nhiÒu trong ho¹t ®éng kinh tÕ cña ViÖt Nam vµo cuèi n¨m 1991 ®Çu n¨m 1992, chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam cã sù ®iÒu chØnh míi, víi néi dung cô thÓ nh­ sau: Quy ®Þnh biªn ®é dao ®éng cña tû gi¸ so víi tû gi¸ chÝnh thøc ®­îc c«ng bè bëi Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam (c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc vµo mçi ngµy vµ x¸c ®Þnh râ biªn ®é dao ®éng). Tû gi¸ chÝnh thøc so Ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè lu«n ®­îc c¨n chØnh s¸t víi tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do, møc chªnh lÖch 20-30% tr­íc kia nay gi¶m xuèng cßn ch­a ®Çy 1%. T¨ng c­êng søc m¹nh cña c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh, buéc c¸c tæ chøc kinh tÕ cã ngo¹i tÖ ph¶i b¸n cho ng©n hµng theo tû gi¸ Ên ®Þnh. B·i bá hoµn toµn c¸c h×nh thøc quy ®Þnh tû gi¸ nhãm hµng trong thanh to¸n ngo¹i th­¬ng gi÷a ng©n s¸ch víi c¸c tæ chøc kinh tÕ cã tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, thay vµo ®ã lµ viÖc ¸p dông tû gi¸ chÝnh thøc do Ng©n hµng nhµ n­íc c«ng bè. Nh­ vËy, tõ n¨m 1992, chÝnh s¸ch tû gi¸ cña n­íc ta ®· chuyÓn tõ “th¶ næi” linh ho¹t cã kiÓm so¸t sang ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ æn ®Þnh cã ®iÒu chØnh, nhµ n­íc tÝch cùc can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi b»ng c¸ch mua b¸n ngo¹i tÖ vµ t¨ng c­êng kiÓm so¸t ngo¹i tÖ tr«i næi nh»m æn ®Þnh tû gi¸ qui ®Þnh, kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c c¬n sèt cao vÒ tû gi¸. B¶ng 2.6 cho thÊy, tõ n¨m 1992-1996, tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa nh×n chung lµ æn ®Þnh trong khi tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ ®· bÞ gi¶m h¬n 20%. B¶ng 2.6: T­¬ng quan tû gi¸ danh nghÜa víi tû gi¸ thùc tÕ vµ tû gi¸ ngang b»ng søc mua (1992-1996) ChØ sè 1992 1993 1994 1995 1996 Tû gi¸ danh nghÜa (VND/USD) 10720 10832 11050 10965 11044 Tû gi¸ danh nghÜa (% thay ®æi, 1992 n¨m gèc) 1,00 1,010 1,030 1,023 1,030 CPI (Mü) 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 CPI (Mü, gèc 1992) 1,00 1,02 1,04 1,06 1,08 CPI (ViÖt Nam) 1,175 1,052 1,144 1,094 1,127 CPI (ViÖt Nam, gèc 1992) 1,00 1,052 1,196 1,290 1,417 Tû gi¸ thùc tÕ (VND/USD) 10720 10507 9547 8575 8415 Tû gi¸ thùc tÕ (gèc 1992) 1,00 0,98 0,89 0,80 0,78 Tû gi¸ ngang b»ng søc mua (VND/USD) 10720 11256 12757 14472 15115 (Nguån:Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam) Sù æn ®Þnh cña tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa trong nh÷ng n¨m nµy ®· t¹m thêi gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc vµo viÖc æn ®Þnh gi¸ c¶, æn ®Þnh l¹m ph¸t vµ ®Èy m¹nh thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr­ëng víi tèc ®é t­¬ng ®èi cao (kho¶ng 9%/ n¨m). Tuy nhiªn, viÖc æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa gÇn nh­ cè ®Þnh trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t tuy ®· ®­îc kiÒm chÕ nh­ng vÉn tiÕp tôc cao h¬n l¹m ph¸t cña Mü (n­íc cã ®ång tiÒn chiÕm vÞ trÝ quan träng sè 1 trong giá ngo¹i tÖ x¸c ®Þnh tû gi¸ cña ViÖt Nam) vµ c¸c n­íc cã quan hÖ th­¬ng m¹i chñ yÕu, céng víi xu h­íng lªn gi¸ cña ®ång USD trong giai ®o¹n nµy ®· lµm cho VND ngµy cµng cã xu h­íng bÞ ®¸nh gi¸ cao h¬n thùc tÕ. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o ra vµ tÝch lòy nh÷ng nh©n tè g©y mÊt æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kh«ng bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. Lý thuyÕt vÒ c¬ chÕ h×nh thµnh tû gi¸ hèi ®o¸i ®· chØ râ ®Ó gi÷ ®­îc søc mua cña mét ®ång tiÒn cña mét n­íc vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng hãa - dÞch vô n­íc ®ã so víi n­íc ngoµi th× ph¶i ®¶m b¶o ®­îc sù æn ®Þnh cña tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ chø kh«ng ph¶i tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa. Vµ ®iÒu nµy chØ cã thÓ ®¹t ®­îc b»ng c¸ch thay ®æi tû gi¸ danh nghÜa sao cho nã ph¶n ¸nh ®­îc sù thay ®æi trong t­¬ng quan gi÷a l¹m ph¸t trong n­íc víi n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch æn ®Þnh tû gi¸ danh nghÜa trong khi cã sù gi¶m sót tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ nh­ ®· chØ ra trong b¶ng 2.6, trªn thùc tÕ ®· lµm suy gi¶m søc c¹nh tranh quèc tÕ cña hµng hãa - dÞch vô cña ViÖt Nam, lµm c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n chuyÓn h­íng tõ thÆng d­ ë cuèi giai ®o¹n tr­íc l¹i trë vÒ t×nh tr¹ng th©m hôt (b¶ng 2.7), b¾t ®Çu qu¸ tr×nh tÝch lòy sù mÊt c©n ®èi bªn ngoµi vµ chuyÓn dÇn sang g©y mÊt æn ®Þnh nh÷ng c©n ®èi bªn trong nÒn kinh tÕ. Bëi v×, vÒ b¶n chÊt tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ nã cßn th«ng qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ t¸c ®éng ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ®èi néi. T¸c ®éng tÝch cùc mµ viÖc cè ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ®· t¹o ra trong viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang dÇn chuyÓn sang khuyÕn khÝch viÖc ®i vay ngo¹i tÖ ®Çu t­ trµn lan vµo nh÷ng dù ¸n kh«ng hiÖu qu¶ do ngo¹i tÖ ®­îc ®¸nh gi¸ thÊp, gia t¨ng viÖc nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ - c«ng nghÖ thiªn vÒ sö dông nhiÒu vèn, mét nguån lùc ®­îc coi lµ khan hiÕm ë ViÖt Nam. §iÒu nµy ®i ng­îc l¹i chiÕn l­îc ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« trªn c¬ së khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng nguån lùc s½n cã, t­¬ng ®èi cã lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc (phï hîp víi thiÕt bÞ - c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng) Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tû gi¸ trong thêi kú nµy ®Õn xuÊt khÈu ®· bÞ lµm trÇm träng h¬n do t¸c ®éng cña quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh vµ ph¸ gi¸ ®ång NDT 50% vµo n¨m 1994, ®· t¹o cho hµng hãa - dÞch vô cña Trung Quèc cã lîi thÕ c¹nh tranh c¶ trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. ViÖc gi¶m m¹nh tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a VDN/NDT ®· lµm cho hµng hãa - dÞch vô cña Trung Quèc trë nªn qu¸ rÎ, khuyÕn khÝch t¨ng vät khèi l­îng hµng Trung Quèc nhËp khÈu lËu qua biªn giíi, v« hiÖu hãa hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh nh»m ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nµy. N¨m 1992, ViÖt Nam ®· chÝnh thøc nhËp siªu 85 triÖu USD cña Trung Quèc, nÕu kÓ c¶ bu«n lËu th× gi¸ trÞ thùc nhËp kh«ng Ýt h¬n 3-4 lÇn con sè nªu trªn. Con sè bu«n b¸n mËu dÞch víi Trung Quèc vµo n¨m 1994 ch¾c ch¾n cßn lín h¬n nhiÒu khi ®ång NDT gi¶m gi¸ 50%. B¶ng 2.7: C¸n c©n th­¬ng m¹i 1992-1997 ChØ tiªu 1992 1993 1994 1995 1996 1997 XuÊt khÈu (triÖu USD) 2552 2952 4054 5449 7255 9268 NhËp khÈu (triÖu USD) 2540 3924 5826 8155 11144 11743 NhËp siªu (triÖu USD) 12 -972 -1772 -2702 -3889 -1900 Tû lÖ nhËp siªu (% /XK) 1,55 -31,4 -43,7 -49,7 -53,6 -26,2 (Nguån:Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam) Khi c¸n c©n th­¬ng m¹i vµ c¸n c©n thanh to¸n bÞ th©m hôt dai d¼ng, ChÝnh phñ n­íc ®ã sÏ ph¶i t×m ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, chuyÓn sang tr¹ng th¸i gi¶m ph¸t vµ ®i ng­îc l¹i môc tiªu ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng. Thùc tÕ ë ViÖt Nam trong thêi kú nµy chÝnh lµ mét minh chøng. Sau n¨m 1995, l¹m ph¸t ®· gi¶m xuèng mét con sè vµ nhiÒu thêi ®iÓm ë nh÷ng n¨m trong giai ®o¹n nµy ®· x¶y ra t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t. MÆt kh¸c, viÖc cè g¾ng æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t tuy ®· bÞ kiÒm chÕ nh­ng vÉn ë møc 2 con sè cho ®Õn tr­íc n¨m 1995 ®· tiÕp tôc lµm c¹n kiÖt quü tr÷ ngo¹i tÖ cßn hÕt søc Ýt ái cña ViÖt Nam. §iÒu nµy gia t¨ng søc Ðp vÒ kh¶ n¨ng sÏ ph¶i ph¸ gi¸ VND mét c¸ch thô ®éng vµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho sù ph¸ gi¸ bÞ ®éng sÏ kh«ng l­êng hÕt ®­îc, nhÊt lµ trong t­¬ng lai kh«ng xa n÷a ViÖt Nam sÏ tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy gi¸ trÞ cña VND trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi trong giai ®o¹n 1992 - 1996 lµ æn ®Þnh vµ cã xu h­íng lªn gi¸ kh«ng hîp lý. §©y kh«ng ph¶i lµ mét kÕt qu¶ ®¸ng mõng, mµ Èn chøa nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®­îc lµm râ. VND bÞ ®¸nh gi¸ cao ngµy cµng g©y nh÷ng tæn h¹i ®Õn n¨ng lùc c¹nh- tranh trong th­¬ng m¹i quèc tÕ cña hµng hãa – dÞch vô ViÖt Nam. Nã kh«ng chØ k×m h·m xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch nhËp khÈu, kÓ c¶ nhËp khÈu lËu, mµ cßn g©y søc Ðp lín ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc nhÊt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp s¶n xuÊt xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈu. Thùc tr¹ng nµy kh«ng chØ lµm nh÷ng c©n ®èi bªn ngoµi mµ c¶ nh÷ng c©n ®èi bªn trong cña nÒn kinh tÕ cã xu h­íng ngµy mét xÊu ®i. Søc Ðp gi¶m gi¸ VND còng ngµy cµng lín, nh­ng chóng ta ®· kh«ng nhËn thÊy hÕt tÝnh nghiªm träng cña nã v× søc Ðp nµy kh«ng béc lé trong ®iÒu kiÖn hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ViÖt Nam ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, ®­îc nhµ n­íc kiÓm so¸t chÆt chÏ vµ vÉn cßn ®ãng cöa. Nh÷ng thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi vµ viÖc nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ t¨ng tr­ëng còng phÇn nµo che khuÊt nh÷ng bÊt æn mµ qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng nhanh t¹o ra. NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng vÊn ®Ò lªn gi¸ kh«ng thùc tÕ cña ®ång VND trong thêi kú nµy cÇn ph¶i ®­îc xem xÐt thËn träng vµ xö lý thÝch hîp. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã cÇn ph¶i ph©n tÝch kü nh÷ng nguyªn nh©n cña sù lùa chän chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trong thêi kú 1992-1996 vµ tÝnh nghiªm träng cña nh÷ng hÖ qu¶ mµ nã g©y ra. Nguyªn nh©n cña nh÷ng diÔn biÕn tû gi¸ hèi ®o¸i thêi kú 1992-1996: Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh h×nh lªn gi¸ vµ sau ®ã v÷ng gi¸ cña VND trong thêi kú 1992-1997, nh­ng tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau: a. Thêi kú nµy nguån cung øng USD vµ c¸c ngo¹i tÖ kh¸c vµo ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng do ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ng._.u vùc nµy vÉn cßn rÊt lín. Tuy nhiªn, c¸c ng©n hµng kh«ng tËp trung ®­îc l­¬ng ngo¹i tÖ nµy do ng­êi d©n khi cã nhu cÇu b¸n ngo¹i tÖ, ®Òu ®em b¸n trªn thÞ tr­êng tù do bëi lÏ tû gi¸ trªn thÞ tr­êng nµy cao h¬n trªn thÞ tr­êng chÝnh thøc, hoÆc do ng­êi d©n gi÷ tiÒn ë nhµ kh«ng ®em göi t¹i ng©n hµng. Râ rµng hiÖn nay nguån ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ®ang bÞ ph©n t¸n kh«ng tËp trung vµo hÖ thèng ng©n hµng ®Ó gãp phÇn ®iÒu hßa cung cÇu ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ, do vËy, trong thêi gian viÖc c¶i c¸ch l¹i chÝnh s¸ch vÒ tû gi¸ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy sÏ lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc. ThÞ tr­êng ngo¹i hèi vÉn cßn s¬ khai vµ ch­a thùc sù trë thµnh m«i tr­êng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu  ThÞ tr­êng ngo¹i hèi cã vai trß b«i tr¬n vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ. §èi víi nh÷ng nhµ xuÊt khÈu nhËn ®­îc ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu hµng hãa cho n­íc ngoµi, th­êng ph¶i b¸n sè ngo¹i tÖ thu ®­îc trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi (b¸n cho ng©n hµng) ®Ó nhËn néi tÖ, sau ®ã dïng sè néi tÖ thu ®­îc ®Ó trang tr¶i c¸c chi phÝ ®Çu vµo cho xuÊt khÈu vµ h¹ch to¸n l·i kinh doanh. T­¬ng tù, ®èi víi nh÷ng nhµ nhËp khÈu ph¶i chi tr¶ b»ng ngo¹i tÖ cho hµng hãa, th­êng ph¶i dïng néi tÖ ®Ó mua ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó thanh to¸n cho nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi. Nh­ vËy, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña mét quèc gia lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi; mét khi thÞ tr­êng ngo¹i hèi cã tÝnh thanh kho¶n cao, ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ th«ng suèt sÏ kÝch thÝch ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn. §èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn, ngoµi nh©n tè quan träng lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®ång néi tÖ, th× tÝnh thanh kho¶n cao cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi còng cã vai trß quan träng gãp phÇn ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. §èi víi ViÖt Nam, do nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, thÞ tr­êng ngo¹i hèi cßn s¬ khai non trÎ, gi¸ trÞ ®ång VND ch­a thËt sù æn ®Þnh, tû gi¸ do Ng©n hµng nhµ n­íc Ên ®Þnh ch­a thËt sù linh ho¹t, th× sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi ViÖt Nam ch­a thùc sù t¹o mét m«i tr­êng thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, thÓ hiÖn ë mét sè nÐt chÝnh nh­ sau: - Doanh sè mua vµo cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i th­êng lu«n thÊp h¬n kho¶n thu tõ xuÊt khÈu cña nÒn kinh tÕ. Theo ­íc tÝnh, trung b×nh tõ n¨m 1995 ®Õn 2001, hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i míi chØ thu mua ®­îc kho¶ng 60% doanh thu xuÊt khÈu. - Doanh sè b¸n ra cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i còng th­êng lu«n thÊp h¬n kho¶n chi cho nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ. Theo ­íc tÝnh, trung b×nh tõ n¨m 1995 ®Õn 2001, hÖ th«ng Ng©n hµng th­¬ng m¹i míi chØ ®¸p øng ®­îc kho¶ng 50% doanh sè chi cho nhËp khÈu. - Tæng doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i míi chØ chiÕm trung b×nh kho¶ng 55% tæng doanh sè xuÊt nhËp khÈu cña c¶ nÒn kinh tÕ. - C¸c tæ chøc xuÊt nhËp khÈu th­êng xuyªn duy tr× sè d­ ngo¹i tÖ cho ho¹t ®éng cña m×nh theo ph­¬ng thøc “tù cung tù cÊp” víi mét tû lÖ lªn tíi 45%. Cô thÓ lµ, ®èi víi c¸c kho¶n thu ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu, c¸c ®¬n vÞ kh«ng b¸n toµn bé cho Ng©n hµng th­¬ng m¹i, mµ duy tr× ë d¹ng tiÒn göi ®Ó chi cho nhu cÇu nhËp khÈu cña m×nh. Trªn thÕ giíi, doanh sè ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi th­êng lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn doanh thu tõ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, qua ®ã cho thÊy tr×nh ®é ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ViÖt Nam ®ang cßn rÊt s¬ khai, yÕu kÐm, ch­a t¹o ®­îc m«i tr­êng thanh kho¶n vÒ ngo¹i tÖ, còng nh­ m«i tr­êng chu chuyÓn vèn nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ nh»m n©ng cao hÖ sè sö dông vèn cña c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nh­ mét tæng thÓ. Tû gi¸ giao dÞch thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ch­a thÓ hiÖn ®­îc vai trß ®iÒu tiÕt tû gi¸ cña m×nh Tû träng doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng (TTNTLNH) lµ qu¸ thÊp, ­íc tÝnh chØ ®¹t trung b×nh 22,3% trªn tæng doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi cña ViÖt Nam, trong kho ®ã trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi quèc tÕ tû träng nµy lªn tíi 85%. ChÝnh v× doanh sè giao dÞch trªn TTNTLNH quèc tÕ lín nh­ vËy, nªn khi nãi ®Õn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ng­êi ta nghÜ ngay ®Õn TTNTLNH; hay nãi c¸ch kh¸c TTNTLNH lµ trung t©m cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi. ViÖc tû träng giao dÞch trªn TTNTLNH cña ViÖt Nam thÊp ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn s¬ khai cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi nãi chung vµ TTNTLNH nãi riªng. Ngoµi ra, ë ViÖt Nam hiÖn nay, khi nãi ®Õn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ nãi chung, ng­êi ta th­êng nghÜ ngay ®ã lµ thÞ tr­êng mua b¸n ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp víi kh¸ch hµng lµ c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu, bªn c¹nh ®ã lµ thÞ tr­êng tù do mua b¸n ngo¹i tÖ gi÷a c¸c cöa hµng vµng víi c¸c thÓ nh©n. Tû träng trªn TTNTLNH thÊp hµm ý r»ng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ho¹t ®éng ngo¹i hèi theo khuynh h­íng “tù cung, tù cÊp” lµ chÝnh, nghÜa lµ ngo¹i tÖ mua ®­îc tõ kh¸ch hµng tr­íc hÕt lµ dïng ®Ó b¸n l¹i cho kh¸ch hµng cña m×nh, sè d­ thõa míi ®em ra b¸n trªn TTNTLNH; trong tr­êng hîp khan hiÕm ngo¹i tÖ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ thùc hiÖn chÝnh s¸ch “dù tr÷ ngo¹i tÖ”, ®iÒu nµy khiÕn cho ho¹t ®éng cña TTNTLNH kh«ng ph¸t triÓn, ®ång thêi k×m h·m tèc ®é lu©n chuyÓn vèn, g©y thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ nãi chung. H¬n thÕ n÷a, TTNTLNH hiÖn thiÕu sù can thiÖp mét c¸ch linh ho¹t cña Ng©n hµng nhµ n­íc. ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ ViÖt Nam cã lóc cung v­ît cÇu, nh­ng cã lóc cÇu l¹i v­ît cung. Trong c¶ hai tr­êng hîp, thÞ tr­êng d­êng nh­ vÉn bÞ tï tóng. Bëi lÏ c¬ chÕ tû gi¸ trong nh÷ng n¨m qua mang nÆng tÝnh chØ ®¹o nªn kh«ng thÓ lµ c«ng cô ®iÒu chØnh cung cÇu, trong khi ®ã møc ®é can thiÖp cña Ng©n hµng nhµ n­íc d­êng nh­ kh«ng ®¸ng kÓ vµ thêi ®iÓm can thiÖp th­êng diÔn ra chËm. §iÒu nµy b¾t nguån tõ c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ vµ c¬ chÕ ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng hiÖn vÉn cßn ë møc s¬ khai. Do vËy, cã thÓ thÊy r»ng, ®Ó thÞ tr­êng ngo¹i hèi ViÖt Nam ph¸t huy ®­îc vai trß tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, còng nh­ ph¸t triÓn héi nhËp quèc tÕ, chóng ta cÇn ph¶i chó träng hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn TTNTLNH ViÖt Nam. mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam §èi víi ng©n hµng nhµ n­íc Duy tr× chÝnh s¸ch tû gi¸ ®­îc lùa chän vµ ®iÒu chØnh linh ho¹t Thùc tiÔn ph¸t triÓn vµ lùa chän, ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ cña nhiÒu n­íc trong gÇn 30 n¨m qua kh¼ng ®Þnh kh«ng cã chÝnh s¸ch tû gi¸ nµo hiÖn nay ®­îc xem lµ cã ­u thÕ tuyÖt ®èi. Mçi chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®Òu cã nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu nhÊt ®Þnh. Nh­ng kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy: mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc sö dông uyÓn chuyÓn phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng giai ®o¹n sÏ cã nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. XÐt trªn nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, viÖc xö lý chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y lµ t­¬ng ®èi hîp lý vµ do ®ã ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng. Tuy nhiªn, còng ph¶i nhËn thÊy r»ng viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸ trong thêi gian qua cßn cã lóc chËm, bÞ ®éng vµ ch­a ®ñ møc. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ míi më cöa tõng phÇn, nh÷ng h¹n chÕ nµy phÇn nµo ®· kh«ng ®­îc bé lé vµ ch­a g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. Nh­ng nÕu tiÕp tôc ®Ó x¶y ra nh­ vËy trong t­¬ng lai, khi ViÖt Nam ®· më cöa vµ héi nhËp m¹nh h¬n th× hËu qu¶ cña mét chÝnh s¸ch tû gi¸ kÐm linh ho¹t sÏ cã nguy c¬ lÊn ¸t nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc mµ mét chÝnh s¸ch tû gi¸ cè ®Þnh t­¬ng ®èi t¹o ra. Víi nÒn kinh tÕ ngµy mét héi nhËp m¹nh h¬n vµ yªu cÇu ph¶i ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu sang nh÷ng hµng hãa, dÞch vô cã ®é co gi·n lín h¬n trong t­¬ng lai (hµng hãa cã chi phÝ kü thuËt vµ chÊt x¸m ngµy cµng cao), t«i cho r»ng ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕp tôc cã mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc lùa chän vµ ®iÒu chØnh linh ho¹t h¬n. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ võa qua ®· cho thÊy r»ng mét chÝnh s¸ch tû gi¸ ®­îc xö lý linh ho¹t sÏ cã kh¶ n¨ng gi¶m sãc cho nÒn kinh tÕ tèt h¬n lµ mét chÝnh s¸ch tû gi¸ ®iÒu hµnh mét c¸ch cøng nh¾c. Trong khu«n khæ c¬ chÕ tû gi¸ hiÖn hµnh, Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn t¨ng tÝnh linh ho¹t cña tû gi¸ h¬n b»ng c¸ch t¨ng møc dao ®éng cho phÐp hµng ngµy. Tuy nhiªn, do tû gi¸ lµ mét nh©n tè rÊt nh¹y c¶m, nªn viÖc ®iÒu chØnh nµy ph¶i diÔn ra theo tõng giai ®o¹n, cã thÓ lµ: - Tr­íc m¾t, cã thÓ níi ngay biªn ®é tõ møc 0,25% hiÖn nµy lªn 0,4%. §iÒu nµy cã hai t¸c dông: thø nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i yÕt gi¸ c¹nh tranh; thø hai, nh­ lµ biÖn ph¸p th¨m dß møc ®é kh¸ch quan cña tû gi¸. Sau khi níi láng biªn ®é tû gi¸, nÕu: + ThÞ tr­êng kh«ng sö dông hÕt biªn ®é cho phÐp, ®iÒu nµy hµm ý tû gi¸ hiÖn t¹i ®· ph¶n ¸nh t­¬ng ®èi kh¸ch quan quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi; trªn c¬ së ®ã Ng©n hµng nhµ n­íc cã thÓ tiÕp tôc níi réng biªn ®é lªn møc cao h¬n (vÝ dô ±0,5%) + ThÞ tr­êng ngay lËp tøc sö dông hÕt biªn ®é cho phÐp, ®iÒu nµy hµm ý tû gi¸ hiÖn t¹i lµ qu¸ thÊp so víi tû gi¸ c©n b»ng, ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch, Ng©n hµng nhµ n­íc tiÕn hµnh ®iÒu chØnh t¨ng dÇn tû gi¸ mét c¸ch hîp lý mµ kh«ng g©y ra x¸o trén lín. - VÒ l©u dµi, Ng©n hµng nhµ n­íc nªn chuyÓn h­íng sö dông m¹nh c«ng cô l·i suÊt ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng ngo¹i tÖ. x¸c lËp mét tû gi¸ hèi ®o¸i cña vnd cã tÝnh chÊt c¹nh tranh nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu Kinh nghiÖm nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi còng nh­ chÝnh thùc tÕ cña ViÖt Nam chøng minh r»ng: qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ ngµy cµng quèc tÕ hãa hiÖn nay, kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn vµ tranh thñ nh÷ng lîi Ých to lín tõ th­¬ng m¹i vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ (liªn quan trùc tiÕp ®Õn xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t­ quèc tÕ). Nh÷ng thµnh c«ng vµ c¶ nh÷ng thÊt b¹i cña c¸c n­íc thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ®Òu x¸c nhËn tÝnh h÷u hiÖu trong viÖc thùc hiÖn m« h×nh ph¸t triÓn cã ®Þnh h­íng vµo xuÊt khÈu. Vµ nh÷ng thµnh tùu cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi gian qua còng cã sù ®ãng gãp quan träng cña chiÕn l­îc vµ m« h×nh nµy. Do vËy, ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕp tôc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trªn c¬ së khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, lÊy sù t¨ng tr­ëng cña xuÊt khÈu lµm mét trong nh÷ng ®éng lùc quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng. Mét chÝnh s¸ch tû gi¸ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lµ chÝnh s¸ch tû gi¸ ®­îc ®iÒu chØnh nh»m b¶o ®¶m lîi Ých cña nhµ xuÊt khÈu, cã nghÜa lµ ph¶i duy tr× tû gi¸ hèi ®o¸i sao cho nh÷ng ng­êi cung cÊp hµng hãa - dÞch vô trong n­íc cã l·i khi b¸n s¶n phÈm cña hä trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. H¬n thÕ n÷a, mét chÝnh s¸ch tû gi¸ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cßn ph¶i ®¶m b¶o n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu chØ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt cho nÒn kinh tÕ khi nã cho phÐp khai th¸c tèt nhÊt nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. VÒ nguyªn t¾c, hiÖu qu¶ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu sÏ cµng cao nÕu chóng ta xuÊt khÈu ®­îc nh÷ng ngµnh hµng vµ s¶n xuÊt chñ yÕu dùa trªn sù khai th¸c, thu hót vµ sö dông nhiÒu nhÊt nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt t­¬ng ®èi dåi dµo trong n­íc. §iÒu nµy ®­îc nhËn biÕt ®óng ®¾n khi gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ph¶n ¸nh ®Èy ®ñ tÝnh khan hiÕm hay dåi dµo cña chóng. Lµ mét n­íc mµ nguån lùc vèn lµ t­¬ng ®èi khan hiÕm, cßn nguån lùc lao ®éng lµ t­¬ng ®èi s½n cã th× gi¸ cña nguån lùc vèn ph¶i t­¬ng ®èi ®¾t h¬n so víi gi¸ cña nguån lùc lao ®éng (tiÒn l­¬ng). ChÝnh tÝn hiÖu gi¸ c¶ sÏ cã nh÷ng h­íng dÉn ®óng ®¾n vµ ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn viÖc lùa chän c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt. Víi t­ c¸ch lµ mét lo¹i gi¸, mµ l¹i lµ mét lo¹i gi¸ cã ¶nh h­ëng quan träng trong nÒn kinh tÕ, tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng thÓ lµ mét ngo¹i lÖ. ë mét n­íc cßn ®ang chËm ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam, ngo¹i tÖ kh«ng nh÷ng lµ mét nguån lùc khan hiÕm mµ cßn khã kiÕm. V× vËy, theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, gi¸ c¶ cña nã sÏ ph¶i cao. NÕu ng­îc l¹i, sù ph©n bæ ngo¹i tÖ sÏ bÞ dÉn d¾t sai l¹c vµ hiÖu qu¶ sö dông chóng sÏ thÊp. Gi¸ ngo¹i tÖ rÎ sÏ kÝch thÝch sù l·ng phÝ ngo¹i tÖ kh«ng chØ trong tiªu dïng mµ c¶ trong s¶n xuÊt. Khi ®ã, m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ vËt t­ n­íc ngoµi ®­îc khuyÕn khÝch nhËp khÈu nhiÒu h¬n nh­ng lµ thiªn vÒ nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ sö dông nhiÒu vèn thay v× nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ cho phÐp khai th¸c nh÷ng nguån lùc mµ ®Êt n­íc cã s½n nh­ nguyªn t¾c lîi thÕ so s¸nh ®ßi hái. Mét vÊn ®Ò kh¸c n÷a mµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®ßi hái lµ nã kh«ng chØ khai th¸c nh÷ng ngµnh hµng cã lîi thÕ tr­íc m¾t, ng¾n h¹n, mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o khai th¸c nh÷ng lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ trong t­¬ng lai, dµi h¹n. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch tû gi¸ cã lîi cho xuÊt khÈu kh«ng ®¬n gi¶n lµ møc tû gi¸ võa ®ñ khuyÕn khÝch mét vµi ngµnh xuÊt khÈu riªng biÖt, cã thuËn lîi ®Æc biÖt nh­ng l¹i cã Ýt mèi liªn hÖ trë l¹i ®èi víi c¸c khu vùc kh¸c trong nÒn kinh tÕ. Tû gi¸ cÇn ph¶i ®­îc duy tr× cã lîi tr­íc hÕt cho nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng thu hót vµ sö dông nhiÒu nhÊt c¸c nguån lùc kh¸ dåi dµo vµ cã lîi thÕ so s¸nh l©u dµi cña ®Êt n­íc. V× vËy, viÖc tiÕn tíi x¸c lËp mét tû gi¸ hèi ®o¸i cña VND tÝnh chÊt c¹nh tranh hiÖn nay lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt, hîp lý vµ kh«ng thÓ kh¸c ®­îc nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu, h¹n chÕ sù trµn ngËp cña nh÷ng hµng hãa nhËp khÈu rÎ tiÒn, khuyÕn khÝch viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh hîp lý cho mäi kho¶n vay n­íc ngoµi sao cho nguån lùc quý hiÕm vµ ®¾t gi¸ nµy ®­îc sö dông tiÕt kiÖm vµ cã hiÖu qu¶. Hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng Nh­ phÇn trªn ®· ph©n tÝch, ë c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng hiÖu qu¶, doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng nµy chiÕm tíi 85%, do ®ã, tû gi¸ liªn ng©n hµng lu«n lµ tû gi¸ c¬ b¶n vµ ®Æc tr­ng cho quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ cña c¶ nÒn kinh tÕ. §èi víi ViÖt Nam, do tr×nh ®é thÞ tr­êng cßn s¬ khai, l¹i bÞ rµng buéc bëi nhiÒu yÕu tè can thiÖp hµnh chÝnh, do ®ã doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng míi chØ chiÕm tû lÖ vµo kho¶ng 15 - 20%, chÝnh v× vËy, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng míi chØ ®ãng vai trß thø yÕu, do ®ã, tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng nµy ch­a thÓ lµ tû gi¸ c¬ b¶n vµ ®Æc tr­ng cho c¶ nÒn kinh tÕ. §Ó cã thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ ë ViÖt Nam, cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau: - Thùc hiÖn vai trß cña Ng©n hµng nhµ n­íc lµ ng­êi mua b¸n cuèi cïng trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi: hiÖn t¹i, do tû gi¸ ch­a thùc sù lµm ®­îc chøc n¨ng ®iÒu tiÕt cung cÇu th× vai trß h­íng dÉn ®iÒu tiÕt cña Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ cuèi cïng trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi; ngoµi ra, Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn tham gia vµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i tÖ kú h¹n, ho¸n ®æi ®óng nh­ quy ®Þnh trong quy chÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tham gia tÝch cùc h¬n vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi. - ViÖc can thiÖp cña Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn ph¶i diÔn ra kÞp thêi víi quy m« thÝch hîp, cã nh­ vËy th× thÞ tr­êng ho¹t ®éng míi th«ng suèt. Mét khi Ng©n hµng nhµ n­íc kh«ng tiÕn hµnh can thiÖp hoÆc can thiÖp diÔn ra chËm hoÆc quy m« can thiÖp kh«ng thÝch hîp sÏ lµm ph¸t sinh t©m lý rôt rÌ, ngãng ®îi, khiÕn cho thÞ tr­êng r¬i vµo t×nh tr¹ng trÇm l¾ng, kÝch thÝch ®Çu c¬ vµ g©y ¸p lùc lªn tû gi¸. §iÒu cÇn l­u ý r»ng, sù can thiÖp cña Ng©n hµng nhµ n­íc ¶nh h­ëng lªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi lín h¬n nhiÒu so víi quy m« can thiÖp cña chÝnh nã. Nh­ vËy, chØ cÇn mét ®éng th¸i kh«n ngoan thÝch hîp cña Ng©n hµng nhµ n­íc còng ®ñ ®Ó thÞ tr­êng tiÕp tôc ho¹t ®éng th«ng suèt vµ hiÖu qu¶. - TiÕn hµnh thiÕt lËp thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng theo m« h×nh tæ chøc kÐp, bao gåm thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng trùc tiÕp gi÷a ng©n hµng vµ thÞ tr­êng gi¸n tiÕp qua m«i giíi. - Hiªn nay, ®· cã 60 thµnh viªn ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, nh­ng sè thµnh viªn tham gia tÝch cùc th× rÊt h¹n chÕ, ®iÒu nµy khiÕn thÞ tr­êng ho¹t ®éng trÇm l¾ng. H¬n n÷a giao dÞch trªn thÞ tr­êng nµy lu«n diÔn ra mét chiÒu, nghÜa lµ mét sè ng©n hµng th× chuyªn ®i b¸n, sè kh¸c chuyªn ®i mua, ®iÒu nµy khiÕn cho thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng mÊt ®i tÝnh ®Æc thï cña nã. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy, mét mÆt cÇn më réng sè l­îng thµnh viªn, mÆt kh¸c cÇn t¹o ra m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng tÝch cùc h¬n. - Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò c¨n b¶n nªu trªn, th× viÖc hoµn thiÖn quy chÕ giao dÞch, hiÖn ®¹i hãa kh©u thanh to¸n, trang bÞ c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn, n©ng cao tr×nh ®é vµ kü n¨ng kinh doanh cho c¸n bé … còng cÇn ®­îc xem xÐt. - Nghiªn cøu h×nh thµnh HiÖp héi nh÷ng nhµ kinh doanh ngo¹i hèi ViÖt Nam. §èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i Ph¶n ¸nh trung thùc, kÞp thêi c¸c th«ng tin vÒ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ cña Ng©n hµng nhµ n­íc C«ng t¸c th«ng tin b¸o c¸o cÇn ®­îc tiÕn hµnh nghiªm tóc, chÊt l­îng h¬n, kh«ng ®­îc lµm qua loa mét c¸ch h×nh thøc. NÕu Ng©n hµng nhµ n­íc kh«ng nhËn ®­îc kÞp thêi c¸c th«ng tin trung thùc vÒ thÞ tr­êng (mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét kªnh th«ng tin) th× kh«ng thÓ ®iÒu hµnh tèt c«ng t¸c tû gi¸. §ång thêi th«ng qua c«ng t¸c nµy, b¶n th©n c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng tù trang bÞ kiÕn thøc, th«ng tin cho m×nh. C¸c th«ng tin bÞ ph¶n ¸nh sai dÏ dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ kh«ng l­êng. CÇn tr¸nh c¸c tr­êng hîp do ch¹y theo lîi nhuËn, hoÆc do ph©n tÝch kh«ng ®óng t×nh h×nh, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®«i khi cã ho¹t ®éng bao che cho mét sè viÖc lµm vi ph¹m chÝnh s¸ch tû gi¸ hoÆc yªu cÇu Ng©n hµng nhµ n­íc can thiÖp vµo cung cÇu ch­a ®Õn møc c¨ng th¼ng, kh«ng chê ph¶n øng thùc sù cña thÞ tr­êng; hoÆc ng©n hµng ph¶n ¸nh t×nh h×nh thÞ tr­êng kh«ng ®óng thùc tÕ thêi ®iÓm cÊp trªn muèn th¨m dß, khiÕn c¸c th«ng tin bÞ sai lÖch, kh«ng cã t¸c dông t­ vÊn cÊp qu¶n lý. Tæ chøc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ph©n tÝch, dù ®o¸n tû gi¸ §Ó thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tû gi¸ còng nh­ h¹n chÕ nh÷ng rñi ro cho b¶n th©n ng©n hµng vµ cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu do sù lªn xuèng cña tû gi¸, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn tæ chøc thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ph©n tÝch, dù ®o¸n tû gi¸. Th«ng qua tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng nh­ cung cÇu ngo¹i tÖ, ¸p lùc lªn gi¸, xuèng gi¸ ®èi víi VND, nhu cÇu thanh to¸n ngo¹i tÖ, t×nh h×nh thÞ tr­êng, h¹n ng¹ch, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu, gi¸ c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc… tõ ®ã cã thÓ ph©n tÝch dù ®o¸n xu h­íng t¨ng, gi¶m cña tû gi¸. Trang bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ th«ng tin, thanh to¸n §Ó ho¹t ®éng kinh doanh mua b¸n ngo¹i tÖ diÔn ra nhanh chãng vµ thuËn lîi, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn trang bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn vÒ th«ng tin, thanh to¸n cho m×nh, ®«i khi c¶ cho doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu. C¸c ®iÒu kiÖn ®ã bao gåm kiÕn thøc c¬ b¶n cho c¸n bé, nh©n viªn kinh doanh ngo¹i tÖ, nh©n viªn thanh to¸n… vµ ®iÒu kiÖn kü thuËt vËt chÊt nh­ m¹ng thanh to¸n viÔn th«ng, khãa code giao dÞch, … Më réng c¸c h×nh thøc tµi trî, dÞch vô cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu Më réng c¸c h×nh thøc tµi trî, dÞch vô cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, tr­íc hÕt gióp cñng cè vµ t¨ng thÞ phÇn cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. C¸c nghiÖp vô ®­îc ®a d¹ng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu lùa chän c¸c dÞch vô thÝch hîp víi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña m×nh (nh­ h×nh thøc chiÕt khÊu chøng tõ cã gi¸, th­êng víi bé chøng tõ hµng xuÊt, lµm t¨ng tÝnh lu©n chuyÓn cña ®ång vèn). T­ vÊn cho kh¸ch hµng sö dông c¸c dÞch vô ng©n hµng kh¸c nh­ mua b¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n, ho¸n ®æi, … ®Ó phßng tr¸nh rñi ro hèi ®o¸i cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu; gi¶m l·i suÊt cho vay ®èi víi s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng hãa xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, më réng cho vay xuÊt khÈu b»ng ngo¹i tÖ ®èi víi c¶ doanh nghiÖp xuÊt khÈu, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶, thu nhiÒu ngo¹i tÖ vÒ cho ®Êt n­íc. N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ cña c¸n bé Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, n¨ng lùc cña tõng ng©n hµng th­¬ng m¹i hiÖn nay cÇn ph¶i ®­îc n©ng cao mét c¸ch c¬ b¶n. Ngoµi c¸c yÕu tè vèn, kü thuËt c«ng nghÖ, yÕu tè con ng­êi ®ãng vai trß quan träng hµng ®Çu trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch còng nh­ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. HiÖn nay, nh×n chung mÆt b»ng kiÕn thøc cña c¸n bé ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®­îc n©ng cao mét b­íc, song vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc víi t×nh h×nh míi, c¸n bé cò ch­a theo kÞp c¸i míi, c¸n bé míi ®­îc tuyÓn chän t­¬ng ®èi kü cµng nh­ng l¹i thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý… V× vËy, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé cña m×nh cho tinh th«ng nghiÖp vô vµ ngo¹i ng÷. §èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu N©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh doanh §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cÇn cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó t×m hiÓu mét c¸ch râ rµng, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi c¬ cÊu, qui m«, nhu cÇu cña thÞ tr­êng quèc tÕ, vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña nÒn s¶n xuÊt trong n­íc; ph¶i n¾m b¾t ®­îc chÝnh x¸c mäi th«ng tin vÒ sù thay ®æi nhu cÇu vµ gi¸ c¶ thÞ tr­êng, nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn sù thay ®æi ®ã (nh­ diÔn biÕn chÝnh trÞ, tµi chÝnh, tiÒn tÖ… sù thay ®æi chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ kÓ c¶ ChÝnh phñ cña mét quèc gia nµo ®ã trªn thÕ giíi …) ®Ó cung cÊp cho l·nh ®¹o kÞp thêi xö lý tr­íc khi vÊn ®Ò v­ît khái tÇm kiÓm so¸t cña mét doanh nghiÖp. Nh­ vËy, tr­íc tiªn c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu ph¶i lµ nh÷ng ng­êi giái chuyªn m«n, nghiÖp vô ë vÞ trÝ ho¹t ®éng cña m×nh, ®ång thêi ph¶i giái ngo¹i ng÷. Lu«n rÌn luyÖn thãi quen theo dâi, ghi nhËn, nghiªn cøu ph©n tÝch c¸c th«ng tin cã liªn quan tíi s¶n phÈm vµ dÞch vô m×nh kinh doanh, thÞ tr­êng môc tiªu, gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tû gi¸ cña VND ®èi víi c¸c ®ång tiÒn cña c¸c b¹n hµng chñ yÕu… ®ång thêi ph¶i n¾m ®­îc kü n¨ng sö dông mét sè ph­¬ng tiÖn ph©n tÝch th«ng tin vµ truyÒn th«ng tin hiÖn ®¹i nh­ m¸y tÝnh, fax, … ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ph©n tÝch chÝnh x¸c vµ kÞp thêi. Nguyªn lý chung ®èi víi thÞ tr­êng lµ nhu cÇu thÞ tr­êng phô thuéc vµo gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng hµng hãa vµ dÞch vô. Khi chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng, nh÷ng s¶n phÈm rÎ h¬n sÏ ®­îc lùa chän. V× vËy, doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã ®­îc nh÷ng c¸n bé kÕ to¸n tµi chÝnh giái, cã thÓ t×m ra ®­îc nh÷ng ph­¬ng ¸n chi phÝ thÊp cho s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng môc tiªu. N¨ng ®éng vËn dông c¸c c«ng cô phßng tr¸nh rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ. Trong mÊy thËp kû nay, thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn rÊt m¹nh, cung cÊp nhiÒu c«ng cô phßng tr¸nh rñi ro cho c¸c doanh nghiÖp liªn quan ®Õn thanh to¸n ®èi ngo¹i. T¹i ViÖt Nam, Ng©n hµng nhµ n­íc ®· ®­a ra qui chÕ vÒ mua b¸n ngo¹i tÖ kú h¹n, ho¸n ®æi, … nh­ng ch­a ®­îc ®ãn nhËn vµ vËn dông tèt. Ngoµi mét sè nguyªn nh©n thuéc vÒ Ng©n hµng nhµ n­íc, ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ thÞ tr­êng ngo¹i hèi cßn s¬ khai, th× nh÷ng nghiÖp vô nµy hiÖn vÉn ch­a ph¸t triÓn cßn lµ do c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ch­a thùc sù tham gia vËn dông c¸c c«ng cô phßng trµnh rñi ro cho b¶n th©n. C«ng cô mua b¸n kú h¹n: §èi víi ViÖt Nam ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, tr­íc hÕt c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i quan t©m chÊt l­îng hµng hãa ®Ó c¹nh tranh, khai th¸c lîi thÕ so s¸nh, ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒm n¨ng… Bªn c¹nh ®ã lµ chñ ®éng vËn dông c¸c c«ng cô phßng tr¸nh rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ. Trªn thÕ giíi, c¸c gi¸m ®èc tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· sö dông thÞ tr­êng kú h¹n ngµy cµng t¨ng vµ kh«ng kh¸c g× so víi viÖc sö dông thÞ tr­êng giao ngay v× giao dÞch kú h¹n rÊt hiÖu qu¶ trong viÖc phßng ngõa rñi ro tû gi¸ ®èi víi c¸c c«ng ty khi tham gia xuÊt khÈu, nhËp khÈu, vay nî n­íc ngoµi hay thùc hiÖn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Giao dÞch kú h¹n lµ giao dÞch cã ngµy gi¸ trÞ (ngµy thanh to¸n) xa h¬n ngµy gi¸ trÞ giao ngay. V× vËy, tû gi¸ kú h¹n lµ tû gi¸ ®­îc tháa thuËn ngay tõ ngµy h«m nay ®Ó lµm c¬ së cho viÖc trao ®æi tiÒn tÖ t¹i mét ngµy x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai, chÝnh v× vËy mµ nã bÞ chi phèi bëi tû gi¸ giao ngay vµ l·i suÊt cña hai ®ång tiÒn. Do ®ã, hîp ®ång kú h¹n ®­îc coi nh­ mét c«ng cô ®Ó mua hay b¸n mét sè l­îng ngo¹i tÖ nhÊt ®Þnh, víi mét tû gi¸ nhÊt ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai. C¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i cã chiÕn l­îc b¶o hiÓm c¸c kho¶n thanh to¸n nhËp khÈu cho n­íc ngoµi, vËn dông c«ng cô mua b¸n ngo¹i tÖ kú h¹n ®Ó kh«ng ph¶i ®èi mÆt rñi ro tû gi¸ do ®· cam kÕt thanh to¸n cho nhµ xuÊt khÈu n­¬c ngoµi mét l­îng ngo¹i tÖ x¸c ®Þnh khi ®Õn h¹n thanh to¸n cho dï tû gi¸ giao ngay vµo thêi ®iÓm ®Õn h¹n cã biÕn ®éng nh­ thÕ nµo, còng nh­ hä còng ph¶i cã chiÕn l­îc b¶o hiÓm c¸c kho¶n thu xuÊt khÈu b»ng c¸ch b¸n kú h¹n kho¶n tiÒn xuÊt khÈu sÏ thu ®­îc trong t­¬ng lai. Khi ®· tù b¶o hiÓm nhµ xuÊt nhËp khÈu biÕt ch¾c ch¾n sè lîi nhuËn thu ®­îc trong t­¬ng lai lµ cè ®Þnh kh«ng bÞ ¶nh h­ëng do tû gi¸ lªn hay xuèng. C«ng cô nghiÖp cô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ: Kinh nghiÖm c¸c n­íc kh¸c lµ doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu th­êng sö dông nghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ ®Ó tr¸nh rñi ro tû gi¸ còng nh­ sö dông vèn cña m×nh mét c¸ch h÷u Ých h¬n. NghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ liªn quan ®Õn viÖc mua vµ b¸n ®ång thêi mét ®ång tiÒn víi mét ®ång tiÒn kh¸c vµo c¸c thêi ®iÓm gi¸ trÞ kh¸c nhau. NghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ cho phÐp doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu (kÓ c¶ ng©n hµng th­¬ng m¹i) sö dông sè tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ (hoÆc VND) t¹m thêi nhµn rçi ®Ó t¹o ra vèn b»ng VND (hoÆc b»ng ngo¹i tÖ) ®Ó sö dông khi cÇn thiÕt. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i l­u ý r»ng cÇn cã c¸c chiÕn l­îc b¶o hiÓm nh÷ng kho¶n vay b»ng ngo¹i tÖ hay nh÷ng kho¶n ®Çu t­ b»ng ngo¹i tÖ … ®Ó ®¶m b¶o cho hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp. --------------------- KÕt luËn Cïng víi xu h­íng toµn cÇu hãa vµ tù do hãa kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng, sù héi nhËp quèc tÕ cña mçi quèc gia lµ mét qui luËt kh¸ch quan, mét xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®ã, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n, nh÷ng thêi c¬ vµ th¸ch thøc ®an xen phøc t¹p vµ s½n sµng chuyÓn hãa cho nhau, ®ßi hái mçi n­íc ph¶i tù kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc vµ hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch sao cho thÝch øng víi ®iÒu kiÖn míi. ChÝnh s¸ch tû gi¸ ngµy cµng cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng më, nã cã liªn quan ®Õn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c vµ ®ãng vai trß nh­ lµ mét c«ng cô cã hiÖu lùc vµ cã hiÖu qu¶ trong viÖc t¸c ®éng ®Õn c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mçi n­íc ®ång thêi nã còng lµ yÕu tè rÊt quan träng trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Trong thêi gian qua, chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam ®· cã nhiÒu ®æi míi theo h­íng tÝch cùc, ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu chung cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ chuyÓn ®æi cña n­íc ta. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hîp lý cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay ph¶i lÊy th­íc ®o lµ sù æn ®Þnh trong kinh tÕ ®èi néi vµ t¨ng tr­ëng trong kinh tÕ ®èi ngo¹i lµm tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶. Yªu cÇu ®Æt ra ®èi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tû gi¸ lµ ph¶i rÊt thËn träng trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh lÜnh vùc ®Çy phøc t¹p vµ nh¹y c¶m nµy. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p liªn quan ®Õn nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Do ®ã, khãa luËn khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, nh÷ng h¹n chÕ vµ cÇn ®­îc tiÕp tôc bæ sung. T¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n sinh viªn ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o PhÇn tiÕng ViÖt TS. NguyÔn V¨n TiÕn, Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më, NXB Thèng kª, n¨m 2001. Fjorde vµ Vylder, Kinh tÕ häc quèc tÕ: Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn, NXB Thèng kª, n¨m 1991. TS. NguyÔn V¨n TiÕn, ThÞ tr­êng ngo¹i hèi ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ, NXB Thèng kª, n¨m 2002. PGS. §inh Xu©n Tr×nh, Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ trong ngo¹i th­¬ng, NXB Gi¸o dôc, n¨m 1998. Hoµng Kim, TiÒn tÖ - Ng©n hµng - ThÞ tr­êng tµi chÝnh, NXB Tµi chÝnh, n¨m 2001. Kinh doanh ngo¹i hèi vµ x¸c ®Þnh tû gi¸ - §¹i häc kinh tÕ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh, n¨m 1995. Ph¹m ViÖt Ph­¬ng, Nh×n l¹i xuÊt khÈu n­íc ta thêi kú 1991-2000, T¹p chÝ Khoa häc vµ §µo t¹o Ng©n hµng, Sè 5, n¨m 2001. Träng Hå, T¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu n­íc ta - T¹p chÝ Tµi chÝnh th­¬ng m¹i, Sè 14, n¨m 1998. Vò Ngäc Nhung, Nguyªn nh©n bªn trong vµ nguyªn nh©n bªn ngoµi cña khñng ho¶ng tiÒn tÖ, T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ, th¸ng 3/1999. TS. NguyÔn §×nh Tµi. C¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam thêi gian qua vµ c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch cho giai ®o¹n tíi - T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, Sè 254, th¸ng 7/1999. TS. Pham Ngäc Long, L¹i bµn vÒ ¶nh h­ëng lan réng cña cuéc khñng hoµng tiÒn tÖ khu vùc ®èi víi kinh tÕ ViÖt Nam, T¹p chÝ Tµi chÝnh Ng©n hµng th¸ng 4/1998. TS. Vâ V¨n §øc, TS. NguyÔn V¨n D­¬ng, Kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi giai ®o¹n 20010- 2010, T¹p chÝ Ng©n hµng, Sè 8, n¨m 2002. TS. NguyÔn V¨n TiÕn, Nh÷ng mÆt tr¸i khi ®Þnh gi¸ néi tÖ cao, T¹p chÝ Ng©n hµng, Sè 8, n¨m 2002. TS. NguyÔn §¹i Lai, Mét vµi b×nh luËn vÒ c¬ chÕ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam, T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ, Sè 24, n¨m 2001. Khñng ho¶ng Tµi chÝnh - TiÒn tÖ ë Ch©u ¸, nguyªn nh©n vµ bµi häc - Bé Th­¬ng m¹i, ViÖn nghiªn cøu th­¬ng m¹i, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, n¨m 1998. PGS. Ph¹m Quang TuÖ, Bµn vÒ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång ViÖt Nam, T¹p chÝ Ng©n hµng, th¸ng 4/2000. TS. NguyÔn Hång S¬n, Lîi thÕ c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi - T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi sè 1/1997. Ng« Chung, Bµn vÒ vÞ trÝ, vai trß cña Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam, T¹p chÝ Khoa häc vµ §µo t¹o Ng©n hµng, sè 4, n¨m 2002. Niªn gi¸m thèng kª 1995-1998, NXB Thèng kª, Hµ néi 1996 1999. B¸o c¸o thèng kª tæng kÕt tõ n¨m 1995 - 2001, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. B¸o c¸o thèng kª, tæng kÕt giai ®o¹n 1989-1999 cña Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam. B¸o c¸o th­êng niªn 1999,2000,2001 cña Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam. PhÇn TiÕng Anh Frederic S.Mishkin, The economics of money, banking and financial markets, fifth edition, Addison Wesley Longman, Inc., 1997. Takatoshi Ito and Anne O. Krueger, Changes in Exchange rates in rapidly developing countries, The University of Chicago Press, 1999. International Financial Statistics, IMF, October, 1997. Exchange rate in Vietnam: Arrangement information content and policy options, Central Institute for economic management, Hanoi, Feb. 2001 International Statistics, IMF, October, 1997 OECD, economic statistics, 1980-1990 ._.