Hiệu quả hoạt động tài chính của các doanh nghiệp nhà nước tại TP. H.C.Minh và các giải pháp đổi mới hiện nay

CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN  SÔ LÖÔÏC VEÀ KINH TEÁ NHAØ NÖÔÙC VAØ DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC Kinh teá nhaø nöôùc: 1.1.Khaùi nieäm: Moïi nhaø nöôùc ñeàu coù chöùc naêng kinh teá, tuyø theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa xaõ hoäi maø chöùc naêng naøy ñöôïc theå hieän ôû moät möùc ñoä khaùc nhau. OÛû baát kyø nöôùc naøo, duø keùm phaùt trieån, ñang phaùt trieån hay ñaõ phaùt trieån thì chöùc naêng kinh teá cuûa nhaø nöôùc luoân gaén lieàn vaø theå hieän thoâng qua caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa nhaø nöôùc. Nhaø nöôùc caàn coù löïc löôïng vaät chaát maïnh trong tay ñeå chi phoái, höôùng daãn, ñieàu tieát söï phaùt trieån cuûa toaøn boä neàn kinh teá. Löc löôïng vaât chaát naøy cuøng vôùi luaät phaùp, keá hoaïch chính saùch taïo cho nhaø nöôùc moät söùc maïnh laøm cho neàn kinh teá phaùt trieån theo höôùng ñaõ ñònh. ÔÛ nöôùc ta, sau khi mieàn Baéc ñöôïc hoaøn toaøn giaûi phoùng (1954) vaø tieán tôùi thoáng nhaát ñaát nöôùc (1975), trong quaù trình xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi do nhaän thöùc ñôn giaûn neân chuùng ta ñaõ ñoàng nhaát sôû höõu nhaø nöôùc vôùi chuû nghóa xaõ hoäi, coâng höõu ngaøy caøng nhieàu thì chuû nghóa xaõ hoäi ngaøy caøng ñeán gaàn. Chuùng ta chæ coi kinh teá quoác doanh chuû yeáu boù heïp trong phaïm vi xí nghieäp quoác doanh, do ñoù chuùng ta ñaõ thaønh laäp caùc xí nghieäp quoác doanh ôû haàu heát caùc lónh vöïc kinh teá, baát chaáp khaû naêng quaûn lyù cuõng nhö hieäu quaû vaø chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp naøy. Ñaëc bieät quaûn lyù caùc xí nghieäp quoác doanh trong giai ñoaïn naøy chæ laø tuaân theo keá hoaïch hoaù taäp trung kieåu Lieân Xoâ cuõ. Caùc xí nghieäp quoác doanh hoaït ñoäng döïa treân caùc nguoàn löïc ñöôïc nhaø nöôùc phaân boå moät caùch tröïc tieáp, chæ coù nhieäm vuï saûn xuaát vaø kinh doanh theo keá hoaïch ñaõ ñònh tröôùc, loã thì ñöôïc buø, laõi thì noäp ngaân saùch. Thöïc ra cô cheá naøy coù taùc duïng tích cöïc cuûa noù ñoù laø huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn löïc cuûa ñaát nöôùc ñaùp öùng yeâu caàu giaûi phoùng mieàn Nam vaø baûo veä mieàn Baéc trong giai ñoaïn 1954 –1975. Tuy nhieân trong ñieàu kieän môùi, khi ñaát nöôùc ñaõ thoáng nhaát, cô cheá naøy ñaõ boäc loä roõ nhöõng nhöôïc ñieåm caên baûn laøm mai moït tính naêng ñoäng saùng taïo cuûa caùc xí nghòeâp vì saûn xuaát kinh doanh nhöng khoâng tính tôùi hieäu quaû, ñaëc bieät laø söï thieáu vaéng cuûa moâi tröôøng caïnh tranh… Theâm vaøo ñoù soá löôïng xí nghieâp quoác doanh quaù nhieàu, daøn traûi, choàng cheùo veà cô cheá quaûn lyù vaø ngaønh ngheà, trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä laïc haäu, tyû leä lao ñoäng thieáu vieäc laøm vaø doâi dö cao, hieäu quaû kinh doanh thaáp, khaù nhieàu doanh nghieäp quoác doanh bò thua loã trieàn mieân, daãn tôùi tình traïng ñaát nöôùc bò laâm vaøo cuoäc khuûng hoaûng kinh teá xaõ hoäi traàm troïng. Tröôùc tình hình ñoù taïi ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VI (12/1986) Ñaûng ta ñaõ ñeà ra chuû tröôøng ñoåi môùi neàn kinh teá moät caùch toaøn dieän, chuyeån neàn kinh teá keá hoaïch taäp trung sang neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Lyù luaän kinh teá veà thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi ñaõ coù nhöõng thay ñoåi caên baûn. Tröôùc heát laø thöøa nhaän söï toàn taïi khaùch quan cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá, kinh teá quoác doanh nay ñöôïc goïi laø khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc, ñoàng thôøi thöøa nhaän kinh teá nhaø nöôùc laø moät thaønh phaàn kinh teá trong cô caáu kinh teá ña thaønh phaàn. Khi thöøa nhaän söï toàn taïi khaùch quan cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá ngoaøi quoác doanh thì nhaän thöùc veà vai troø cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc cuõng ñöôïc thay ñoåi. Taïi Ñaïi Hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù VII, Ñaûng ta tieáp tuïc khaúng ñònh ñöôøng loái ñoåi môùi, boå sung vaø laøm roõ theâm khaùi nieäm kinh teá nhaø nöôùc. Trong quaù trình thöïc hieän chính saùch kinh teá nhieàu thaønh phaàn, Ñaûng ta luoân khaúng ñònh thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc ñoùng vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá quoác daân. Tuy nhieân cho tôùi nay coù raát nhieàu khaùi nieäm veà kinh teá nhaø nöôùc. Ñeå hieåu roõ kinh teá nhaø nöôùc laø gì chuùng ta caàn hieåu ñöôïc moät soá khaùi nieäm sau: “Taøi saûn thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc” laø phaàn taøi saûn thuoäc sôû höõu toaøn daân maø nhaø nöôùc ñöôïc giao quyeàn ñaïi dieän chuû sôû höõu. Do ñoù nhaø nöôùc coù quyeàn ñònh ñoaït, quaûn lyù, söû duïng caùc löïc löôïng vaät chaát ñoù vaø keát quaû kinh teá do caùc löïc löôïng vaât chaát naøy ñem laïi theo muïc ñích ñaõ ñònh. Taøi saûn thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc hay taøi saûn nhaø nöôùc coù phaïm vi raát roäng do nhieàu boä phaän hôïp thaønh. Ñoù laø caùc taøi saûn trong heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc, caùc taøi saûn thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc nhö heä thoáng keát caáu haï taàng, caùc loaïi taøi nguyeân (ñaát ñai, taøi nguyeân trong loøng ñaát, röøng nuùi soâng hoà, nguoàn nöôùc, nguoàn lôïi vuøng bieån, theàm luïc ñòa vaø vuøng trôøi…), ngaân saùch nhaø nöôùc, ngaân haøng nhaø nöôùc, kho baïc nhaø nöôùc, caùc quyõ döï tröõ quoác gia, caùc quyõ baûo hieåm, heä thoáng thoâng tin kinh teá cuûa nhaø nöôùc, phaàn voán nhaø nöôùc goùp vaøo caùc coâng ty coå phaàn hay caùc coâng ty lieân doanh vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc, taøi saûn nhaø nöôùc trong caùc toå chöùc söï nghieäp kinh teá cuûa nhaø nöôùc, nhöõng giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn thu ñöôïc nhôø vieäc phaân phoái laïi thu nhaäp quoác daân. Noùi tôùi “Thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc” laø noùi tôùi quan heä saûn xuaát ñaët treân neàn taûng sôû höõu toaøn daân maø nhaø nöôùc laø ngöôøi ñaïi dieän. Thaønh phaàn kinh teá laø moät phaïm truø mang tính kinh teá chính trò duøng ñeå nhaän thöùc toång theå keát caáu kinh teá - xaõ hoäi. Thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc laø moät trong caùc thaønh phaàn kinh teá ôû nöôùc ta hieän nay, ñaïi dieän cho quan heä saûn xuaát xaõ hoäi chuû nghóa. “Kinh teá nhaø nöôùc” laø khu vöïc kinh teá do nhaø nöôùc naém giöõ, döïa treân cô sôû quan troïng laø sôû höõu nhaø nöôùc. Noùi moät caùch khaùc, kinh teá nhaø nöôùc laø toaøn boä hoaït ñoäng kinh teá thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc, treân cô sôû ñoù nhaø nöôùc quaûn lyù vaø söû duïng coù hieäu quaû do löïc löôïng kinh teá cuûa nhaø nöôùc mang laïi. Kinh teá nhaø nöôùc phaûi bao goàm caùc hoaït ñoäng kinh teá maø nhaø nöôùc laø chuû theå, coù quyeàn toå chöùc, quyeàn chi phoái hoaït ñoäng theo höôùng ñaõ ñònh. Kinh teá nhaø nöôùc laø moät boä phaän quan troïng, coù hoaït ñoäng thieát thöïc trong cô caáu kinh teá cuûa moãi nöôùc. Tuy nhieân tuyø theo chuû tröông chính saùch vaø ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng nöôùc maø khu vöïc kinh teá naøy coù vai troø, phaïm vi vaø möùc ñoä hoaït ñoäng khaùc nhau. Chính khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc vaø söï ñoùng goùp cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc trong neàn kinh teá quoác daân ñaõ taïo neân söùc maïnh vaät chaát maø nhaø nöôùc coù trong tay. Kinh teá nhaø nöôùc ñöôïc theå hieän döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau vôùi caùc hình thöùc toå chöùc töông öùng, nhö trong caùc lónh vöïc saûn xuaát, dòch vuï, caùc hoaït ñoäng ñaûm baûo cho quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi maø ôû ñoù nhaø nöôùc laø chuû sôû höõu, chuû theå kinh doanh, ngöôøi tham gia. Ñieàu naøy coù nghóa laø kinh teá nhaø nöôùc coù nhieàu boä phaän hôïp thaønh, moãi boä phaän hôïp thaønh kinh teá nhaø nöôùc coù chöùc naêng vaø nhieäm vuï khaùc nhau. 1.2.Vai troø cuûa thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc: Baát cöù moät xaõ hoäi naøo cuõng ñeàu toàn taïi hai cheá ñoä song song nhau ñoù laø cheá ñoä chính trò vaø cheá ñoä kinh teá. Ñaây laø hai cheá ñoä cô baûn khoâng theå thieáu trong moät xaõ hoäi. Trong ñoù cheá ñoä kinh teá ñoùng vai troø quan troïng haøng ñaàu vaø coù moái quan heä bieän chöùng vôùi cheá ñoä chính trò. Cheá ñoä kinh teá bao goàm hai boä phaän hôïp thaønh: cheá ñoä sôû höõu vaø cô cheá vaän haønh. Trong xaõ hoäi, cheá ñoä sôû höõu ñaõ traûi qua nhieàu thay ñoåi lieân tuïc. Sôû höõu vöøa laø keát quaû vöøa laø ñieàu kieän cho söï phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, laø hình thöùc xaõ hoäi coù taùc ñoäng thuùc ñaåy hoaëc kìm haõm löïc löôïng saûn xuaát. Söï bieán ñoåi quan heä sôû höõu laø do keát quaû cuûa söï phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát chöù khoâng phaûi do yù muoán chuû quan cuûa caù nhaân, nhoùm ngöôøi hay baát cöù moät giai caáp naøo ñoù trong xaõ hoäi. ÔÛ caùc nöôùc xaây döïng neàn kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa theo moâ hình keá hoaïch hoaù taäp trung tröôùc ñaây, kinh teá xaõ hoäi chuû nghóa ñöôïc ñoàng nghóa vôùi kinh teá quoác doanh, kinh teá quoác doanh laïi coù noäi dung bao truøm vaø quyeát ñònh laø heä thoáng xí nghieäp quoác doanh. Vieäc quoác höõu hoaù vaø môû roäng khu vöïc kinh teá quoác doanh ñöôïc tieán haønh maïnh meõ trong haàu heát caùc ngaønh, caùc lónh vöïc cuûa neàn kinh teá quoác daân maø khoâng tính tôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát, coi quoác doanh hoaù laø muïc tieâu cô baûn cuûa chuû nghóa xaõ hoäi ñaõ laøm cho neàn kinh teá laâm vaøo caûnh khuûng hoaûng, trì treä. Maët khaùc taøn dö cuûa kinh teá tö baûn chuû nghóa nhö: veà kinh teá (phaân hoaù giaøu ngheøo, boùc loät, phaân phoái khoâng coâng baèng, thaát nghieäp laõng phí, tình traïng voâ chính phuû trong saûn xuaát, söï phaù hoaïi moäi tröôøng töï nhieân); veà chính trò (aùp böùc, khoâng bình ñaúng, khoâng daân chuû, quyeàn lôïi caù nhaân khoâng ñaûm baûo, thieáu töï do, moái ñe doaï cuûa chieán tranh); veà tinh thaàn (troáng roãng suy ñoài sa ñoa)ï caøng laøm cho neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng trì treä. Muoán vaäy phaûi coù vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá nhaø nöôùc. Vôùi tieàm löïc vaät chaát to lôùn, goàm nhieàu boä phaän hôïp thaønh maø khoâng moät thaønh phaàn kinh teá naøo coù ñöôïc vaø treân neàn taûng sôû höõu toaøn daân vaø quyeàn löïc chính trò cuûa nhaø nöôùc, khu vöïc kinh teá cuûa nhaø nöôùc cuûa ta coù ñaày ñuû tieàn ñeà ñeå thöïc hieän vai troø chuû ñaïo. Boä phaän kinh teá nhaø nöôùc quyeát ñònh quyõ ñaïo phaùt trieån cuûa neàn kinh teá nhaø nöôùc, duy trì caân baèng quan heä giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø coâng baèng xaõ hoäi. Tuy nhieân khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc thaät söï naém ñöôïc vai troø chuû ñaïo hay khoâng coøn phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá, caû chuû quan laãn khaùch quan. Chuû ñaïo ôû ñaây coù nghóa laø chi phoái toaøn boä hoaït ñoäng cuûa moät heä thoáng naøo ñoù. Khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo nghóa laø coù khaû naêng chi phoái xu theá phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, chaát löôïng cuûa söï ñònh höôùng, söï khoáng cheá cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc phaûi ñöôïc coi troïng chöùù khoâng phaûi nhaán maïnh ñeán soá löôïng ñôn vò, tyû troïng cuûa noù trong neàn kinh teá quoác daân. Vai troø chuû ñaïo cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc phaûi ñöôïc theå hieän ôû caùc noäi dung sau ñaây: Kinh teá nhaø nöôùc trôû thaønh löïc löôïng vaät chaát vaø coâng cuï saéc beùn ñeå nhaø nöôùc thöïc hieän chöùc naêng ñònh höôùng, ñieàu tieát vaø quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá. Hoaït ñoäng cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc laø nhaèm môû ñöôøng, höôùng daãn, hoã trôï vaø thuùc ñaåy caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc phaùt trieån Kinh teá nhaø nöôùc laø löïc löôïng xung kích, chuû yeáu thöïc hieän coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Kinh teá nhaø nöôùc naém giöõ caùc vò trí then choát trong neàn kinh teá nhaèm ñaûm baûo caân ñoái vó moâ cuûa neàn kinh teá cuõng nhö taïo ñaø taêng tröôûng laâu daøi, beàn vöõng vaø hieäu quaû cuûa neàn kinh teá. Kinh teá nhaø nöôùc tröïc tieáp tham gia khaéc phuïc maët traùi cuûa cô cheá thò tröôøng, ñieàu chænh caùc loã hoång trong quan heä cung - caàu haøng hoaù vaø dòch vuï do cô cheá thò tröôøng taïo ra. Kinh teá nhaø nöôùc phaûi laø hình maãu veà öùng duïng tieán boä khoa hoïc coâng ngheä, veà naêng suaát, chaát löôïng, hieäu quaû kinh teá xaõ hoäi vaø veà vieäc chaáp haønh phaùp luaät. Thöïc hieän döï tröõ quoác gia nhaèm ñaûm baûo haønh lang an toaøn cho neàn kinh teá. Giaûi quyeát caùc vaán ñeà xaõ hoäi. Kinh teá nhaø nöôùc taïo neàn taûng cho cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Maëc duø vaäy cho tôùi nay vaãn khoâng ít yù kieán cho raèng vai troø chuû ñaïo naøy neân ñaët cho heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc thích hôïp hôn laø cho neàn kinh teá nhaø nöôùc. Quan nieäm naøy laø chöa hôïp lyù bôûi vì doanh nghieäp nhaø nöôùc laø boä phaän chính yeáu taïo ra tieàm löïc vaät chaát cho nhaø nöôùc, laø nôi tröïc tieáp hình thaønh vaø nuoâi döôõng quan heä saûn xuaát xaõ hoäi chuû nghóa, laø löïc löôïng kinh teá ñoàng thôøi cuõng laø moät coâng cuï ñieàu tieát kinh teá vó moâ neàn kinh teá cuûa nhaø nöôùc, nhöng beân trong noù coøn coù nhieàu boä phaän khaùc nhau cuûa kinh teá nhaø nöôùc nhö ngaân haøng nhaø nöôùc, kho baïc nhaø nöôùc, ngaân saùch nhaø nöôùc… maø khaû naêng ñònh höôùng vaø thuùc ñaåy cuûa chuùng laø voâ cuøng to lôùn. Maët khaùc khi noùi tôùi kinh teá nhaø nöôùc laø noùi tôùi caùc boä phaän cuûa caùc boä phaän cuûa kinh teá vôùi caùc thuoäc tính tieán boä cuûa thaønh phaàn kinh teá ñaïi dieän cho phöông thöùc saûn xuaát môùi - phöông thöùc saûn xuaát xaõ hoäi chuû nghóa (thaønh phaàn kinh teá tieán boä coù söù meänh töï khaúng ñònh baèng baûn chaát öu vieät cuûa mình). Xuaát phaùt töø tính ña daïng cuûa sôû höõu vaø tính ña daïng cuûa neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn cuøng vôùi xu höôùng vaän ñoäng vaø söï phaùt trieån theo höôùng xaõ hoäi chuû nghóa maø khoâng thoâng qua tö baûn chuû nghóa, caùc thaønh phaàn kinh teá maëc duø khoâng coù söï phaân bieät nhöng khoâng phaûi vì theá maø vai troø cuûa chuùng gioáng nhau. Ñeå ñaûm baûo neàn kinh teá phaùt trieån ñuùng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø ñeå thöïc hieän ñuùng chöùc naêng sôû höõu cao nhaát vaø chín muoài nhaát trong caùc hình thöùc sôû höõu, kinh teá nhaø nöôùc phaûi giöõ vai troø chuû ñaïo. Kinh teá nhaø nöôùc trôû thaønh ñoøn baåy ñaåy nhanh taêng tröôûng kinh teá vaø tieán boä xaõ hoäi, môû ñöôøng höôùng daãn caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc phaùt trieån, thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát vaø quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá haøng hoaù nhieàu thaønh phaàn vaän ñoäng theo cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc, phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa thoâng qua vieäc naém giöõ caùc ngaønh, lónh vöïc troïng yeáu nhö keát caàu haï taàng kinh teá - xaõ hoäi, heä thoáng taøi chính, ngaân saùch, baûo hieåm, nhöõng cô sôû thöông maïi, dòch vuï quan troïng, moät soá doanh nghieäp thuoäc quoác phoøng an ninh vôùi quy moâ vöøa vaø lôùn, coâng ngheä tieán boä, kinh doanh coù hieäu quaû taïo nguoàn thu lôùn cho ngaân saùch. 1.3.Söï toàn taïi cuûa kinh teá nhaø nöôùc: Trong ñieàu kieän cuûa neàn kinh teá chaäm phaùt trieån, nôi kinh teá thò tröôøng coøn sô khai, nhaø nöôùc ñaõ laø moät chuû theå kinh teá hay noùi caùch khaùc kinh teá nhaø nöôùc ñaõ toàn taïi. Trong kinh teá nhaø nöôùc ñaõ xuaát hieän nhöõng cô sôû saûn xuaát kinh doanh cuûa nhaø nöôùc, nhaø nöôùc ñaõ coù chöùc naêng cung caáp caùc dòch vuï coâng coäng. Nhaø nöôùc ñaõ tham gia ñieàu tieát hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá thoâng qua caùc coâng cuï vaø chính saùch kinh teá. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, kinh teá nhaø nöôùc trôû thaønh ngöôøi ñieàu khieån thò tröôøng, noù cuõng trôû thaønh moät chuû theå kinh teá ñaëc bieät vaø lôùn nhaát baét nguoàn töø nhöõng nguyeân nhaân sau ñaây: Nhaø nöôùc laø ngöôøi chi tieâu lôùn nhaát, vieäc thu chi cuûa nhaø nöôùc coù taùc ñoäng ñeán toaøn boä hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá, coù theå thuùc ñaåy hoaëc kìm haõm söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Nhaø nöôùc laø moät nhaø taøi chính lôùn maïnh nhaát. Nhaø nöôùc laø moät nhaø coâng nghieâp lôùn nhaát, naém trong tay nhöõng cô sôû kinh doanh coù khaû naêng chi phoái toaøn boä ñeán neàn kinh teá, vôùi tö caùch laø ngöôøi ñieàu khieån vaø laø chuû theå kinh teá lôùn nhaát. Trong ñieàu kieän phaùt trieån hieän ñaïi, khi neàn kinh teá thò tröôøng mang tính hoãn hôïp thì kinh teá nhaø nöôùc vaø baûn thaân nhaø nöôùc coù moät vai troø vaø chöùc naêng hoaøn toaøn môùi, chöùc naêng phaùt trieån, oån ñònh vaø coâng baèng. Trong khuoân khoå cuûa neàn kinh teá hieän ñaïi, söùc soáng cuûa moät khu vöïc kinh teá laø tuyø thuoäc vaøo choã noù ñai dieän cho phöông thöùc saûn xuaát tieân tieán hay noù coù ñöôïc moät söùc saûn xuaát lôùn nhaát vaø hieäu quaû cao nhaát hay khoâng. Do ñoù vai troø cuûa khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng nhö baát kyø khu vöïc kinh teá naøo laø do baûn thaân noù khaúng ñònh trong söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Doanh nghieäp nhaø nöôùc: 2.1.Khaùi nieäm: Hieän nay treân theá giôùi coù raát nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau veà doanh nghieäp nhaø nöôùc. Caùc ñònh nghóa ñeàu döïa treân caùc tieâu chí nhö muïc ñích, hình thöùc, lyù do thaønh laäp, cô caáu toå chöùc cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc… ÔÛ caùc quoác gia khaùc nhau thì tieâu chí naøy cuõng raát khaùc nhau vaø thoâng thöôøng moãi ñònh nghóa nhaán maïnh moät soá tieâu chí nhaát ñònh. Sau ñaây laø moät soá ñònh nghóa tieâu bieåu. Theo Malcolm Gillis, doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc xeùt theo 3 tieâu chuaån: Chính phuû laø coå ñoâng chính trong doanh nghieäp, hoaëc neáu khoâng thì chính phuû coù theå thöïc hieän vieäc kieåm soaùt nhöõng chính saùch chung maø doanh nghieäp ñang theo ñuoåi vaø boå nhieäm hoaëc caùch chöùc ban quaûn lyù doanh nghieäp. Doanh nghieäp coù nhieäm vuï saûn xuaát haøng hoaù, dòch vuï baùn cho coâng chuùng, caùc doanh nghieäp tö nhaân hoaëc caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khaùc. Doanh nghieäp phaûi chòu traùch nhieäm veà vieäc thu chi trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa mình. Neáu moät doanh nghieäp thieáu ñieàu kieän töù nhaát thì ñoù laø doanh nghieäp tö nhaân. Thieáu ñieàu kieän thöù 2 hoaëc thöù 3 thì toå chöùc chính phuû khoâng ñöôïc goïi laø doanh nghieäp nhaø nöôùc maø ñöôïc goïi laø cô quan coâng coäng. Theo V.V Ramandham, doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät toå chöùc trong ñoù keát hôïp nnhöõng yeáu toá coâng ích vaø nhöõng yeáu toá doanh nghieäp. Nhöõng yeáu toá “doanh nghieäp” laø: Doanh nghieäp coù theå toàn taïi veà maët taøi chính moät caùch daøi haïn vaø hoaït ñoäng theo nguyeân taéc thò tröôøng. Giaù caû phaûi ñöôïc thieát laäp treân cô sôû chi phí. Yeâu caàu naøy ñoøi hoûi giaù caû phaûi buø ñaép ñöôïc toaøn boä chi phí. Nhöõng yeáu toá “coâng ích” laø: Nhöõng quyeát ñònh veà kinh doanh vaø hoaït ñoäng chính do caùc toå chöùc nhaø nöôùc ñaûm nhieäm. Tieâu chí quan troïng trong caùc quyeát ñònh khoâng chæ laø caùc keát quaû taøi chính. Lôïi nhuaän laø cuûa coâng chöù khoâng thuoäc nhoùm tö nhaân naøo. Doanh nghieäp chòu traùch nhieäm tröôùc xaõ hoäi. Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø caùc doanh nghieäp chæ phaûi chòu traùch nhieäm tröôùc nhöõng quyeát ñònh cuûa hoï maø doanh nghieäp coøn phaûi chòu traùch nhieäm tröôùc xaõ hoäi. Ñònh nghóa veà doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc trình baøy trong luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc Vieät Nam ñöôïc ban haønh ngaøy 30/4/1995 nhö sau: “Doanh nghieäp nhaø nöôùc laø toå chöùc kinh teá do nhaø nöôùc ñaàu tö voán, thaønh laäp caùc toå chöùc quaûn lyù, hoaït ñoäng kinh doanh hoaëc hoaït ñoäng coâng ích, nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá xaõ hoäi do nhaø nöôùc giao. Doanh nghieäp coù tö caùch phaùp nhaân, coù caùc quyeàn vaø nghóa vuï daân söï, töï chòu traùch nhieäm veà toaøn boä hoaït ñoäng kinh doanh trong phaïm vi soá voán do nhaø nöôùc quaûn lyù. Doanh nghieäp nhaø nöôùc coù teân goïi, coù con daáu rieâng vaø coù truï sôû chính treân laõnh thoå Vieät Nam”. 2.2.Caùc ñaëc tröng cô baûn cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc: Doanh nghieäp nhaø nöôùc coù hoaït ñoäng baèng voán töø ngaân saùch do nhaø nöôùc caáp giao cho doanh nghieäp quaûn lyù vaø söû duïng, voán coù nguoàn goác ngaân saùch vaø voán cuûa doanh nghieäp tích luyõ. Coù tö caùch phaùp nhaân, toå chöùc hoaït ñoäng theo cheá ñoä moät coâng ty vaø xeùt veà baûn chaát kinh teá, doanh ngieäp nhaø nöôùc laø moät doanh nghieäp, do ñoù noù hoäi ñuû caùc yeáu toá cuûa doanh nghieäp: Coù ñieàu kieän vaät chaát ñeå doanh nghieäp hoaït ñoäng, coù taøi saûn rieâng. Coù muïc ñích vaø ñoäng cô kinh doanh. Hieäu quaû cuûa doanh nghieäp laø keát quaû ñaït ñöôïc cao nhaát. Coù toå chöùc, saép xeáp nhaân söï moät caùch hôïp lyù. c) Doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi thöïc hieän ñoàng thôøi song song caû hai muïc tieâu: lôïi nhuaän vaø coâng ích xaõ hoäi. 2.3.Phaân loaïi : Hieän nay doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc phaân thaønh nhieàu loaïi khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo caùc tieâu chí khaùc nhau nhö: möùc ñoä sôû höõu, muïc tieâu kinh teá-xaõ hoäi, ñòa vò phaùp luaät… Theo möùc ñoä sôû höõu, doanh nghieäp nhaø nöôùc coù hai loaïi: Doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ coù moät chuû sôû höõu duy nhaát laø nhaø nöôùc. Doanh nghieäp nhaø nöôùc coù nhieàu chuû sôû höõu voán, trong ñoù nhaø nöôùc naém giöõ moät phaàn sôû höõu nhaát ñònh (tuyø theo quy ñònh cuûa moãi nöôùc). Theo muïc tieâu kinh teá - xaõ hoäi: Doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng vì muïc tieâu lôïi nhuaän. Doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng vì muïc tieâu phi lôïi nhuaän. Caên cöù vaøo ñòa vò phaùp luaät, coù theå chia thaønh ba loaïi: Doanh nghieäp nhaø nöôùc do chính phuû quaûn lyù tröïc tieáp, khoâng coù ñaày ñuû ñòa vò phaùp nhaân ñoäc laäp. Tuyø vaøo töøng quoác gia maø caùc doanh nghieäp thuoäc loaïi naøy taäp trung vaøo caùc lónh vöïc khaùc nhau. Tröôùc ñaây taïi Nhaät Baûn, loaïi hình doanh nghieäp naøy goàm caùc xí nghieäp ñuùc tieàn, in chöùng khoaùn ngaân haøng, böu ñieän, laâm nghieäp do chính phuû trung öông tröïc tieáp kinh doanh; caùc xí nghieäp khai thaùc nöôùc tieâu duøng vaø nöôùc cho coâng nghieäp, vaän taûi oâ toâ, ñöôøng saét ñòa phöông, cung caáp ñieän, gas do chính phuû ñòa phöông tröïc tieáp tham gia kinh doanh… ÔÛ Singapore laø taát caû caùc xí nghieäp quoác doanh coù nguoàn voán töø ngaân saùch cuûa caùc cô quan chuû quaûn thuoäc chính phuû, vaø caùc khoaûn chi cuûa quoác hoäi, khoâng coù voán rieâng, caùc ñaïi bieåu chính phuû tham gia vaän haønh kinh teá. ÔÛ Italy goàm caùc xí nghieäp lieân quan tôùi quoác keá daân sinh nhö ñieàu trò y teá, giao thoâng coâng coäng, ñieän nöôùc, böu ñieän, ñöôøng saét… coøn ôû Anh thì goàm caû moät soá cô quan nghieân cöùu khoa hoïc vaø thieát keá, nhaø maùy ñoùng taøu… Doanh nghieäp nhaø nöôùc coù ñaày ñuû ñòa vò phaùp luaät vaø toaøn boä taøi saûn thuoäc veà nhaø nöôùc. ÔÛ Nhaät Baûn loaïi doanh nghieäp naøy do nhaø nöôùc trung öông, ñòa phöông töï boû voán hay lieân hieäp ñaàu tö. Chuû yeáu bao goàm caùc ngaân haøng ñaëc bieät nhö ngaân haøng phaùt trieån Nhaät Baûn, ngaân haøng xuaát nhaäp khaåu Nhaät Baûn; do chính phuû töï boû voán ra chòu söï khoáng cheá tröïc tieáp cuûa quoác hoäi caùc taäp ñoaøn coâng nhö taäp ñoaøn saân bay quoác teá Tokyo môùi, taäp ñoaøn daàu moû, taäp ñoaøn ñöôøng saét Nhaät Baûn, taäp ñoaøn xaây döïng nhaø ôû vaø ñoâ thò…; do chính caùc coâng ty ñaëc bieät nhö coâng ty ñieän löïc Okinawa laø xí nghieäp phaùp nhaân ñaëc bieät söû duïng hình thöùc coâng ty coå phaàn. Ñeán ñaàu thaäp kyû 80, Anh coù 51 doanh nghieäp nhaø nöôùc naém ñoäc quyeàn veà ñieän löïc, ñöôøng saét, than ñaù, böu ñieän trong caû nöôùc ñaõ khoáng cheá caùc ngaønh coâng nghieäp saét theùp, ñoùng taøu, cheá taïo maùy bay, cheá taïo oâ toâ, saûn xuaát daàu moû… Toaøn boä taøi saûn cuûa caùc doanh nghieäp naøy thuoäc nhaø nöôùc sôû höõu vaø chòu söï khoáng cheá cuûa nhaø nöôùc, chính phuû coù caùc chính saùch öu ñaõi vaø cho chuùng ñöôïc höôûng ñòa vò phaùp nhaân ñoäc laäp. ÔÛ Phaùp loaïi doanh nghieäp naøy taäp trung vaøo caùc lónh vöïc coâng coäng goàm coâng nghieäp than ñaù, hôi ñoát vaø ñieän löïc,… ÔÛ Singapore loaïi doanh nghieäp naøy chuû yeáu coù cuïc söï nghieäp coâng coäng, cuïc caûng vuï, cuïc ñieän tín, cuïc phaùt trieån kinh teá, cuïc xaây döïng caùc vuøng ñoâ thò, cuïc phaùt trieån xaây döïng nhaø ôû. Doanh nghieäp nhaø nöôùc hoãn hôïp coù ñòa vò phaùp nhaân ñoäc laäp vaø nhaø nöôùc coù quyeàn sôû höõu moät phaàn taøi saûn Ñaây laø loaïi doanh nghieäp nhaø nöôùc döôùi hình thöùc coâng ty coå phaàn, nhaø nöôùc laø moät coå ñoâng quan troïng. Trong coå phaàn nhaø nöôùc coù coå phaàn chính phuû trung öông vaø ñòa phöông do vaäy quyeàn sôû höõu doanh nghieäp thuoäc veà chính phuû trung öông vaø chính phuû ñòa phöông vaø tö baûn tö nhaân. Loaïi hình naøy raát phoå bieán taïi Nhaät Baûn. Taïi Singapore coå phaàn chính phuû tham gia trong doanh nghieäp nhaø nöôùc loaïi naøy ñöôïc theå hieän döôùi hai hình thöùc, moät laø thoâng qua moät soá coâng ty quoác doanh lôùn nhö Cuïc söï nghieäp coâng coäng, Cuïc phaùt trieån kinh teá… ñeå tham gia vaøo coå phaàn vaøo caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc naøy, hai laø duøng danh nghóa chuû sôû höõu coâng ty taøi chính tieàn teä cuûa chính phuû tröïc tieáp tham gia coå phaàn. Nhöõng coâng ty naøy coù ñaày ñuû ñòa vò phaùp luaät vaø phöông thöùc kinh doanh gioáng nhö caùc coâng ty tö doanh, ñoàng thôøi caên cöù vaøo soá coå phaàn cuûa chính phuû chieám trong doanh nghieäp nhieàu hay ít ñeå khoáng cheá vaø quaûn lyù chuùng. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc theo cheá ñoä nhaø nöôùc tham döï cuûa Italy veà cô baûn ñöôïc toå chöùc caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh theo luaât thò tröôøng. Theo caùch phaân loaïi cuûa Lieân hieäp quoác, doanh nghieäp nhaø nöôùc coù ba loaïi: Doanh nghieäp haønh chính söï nghieäp ñöôïc thaønh laäp trong caùc ngaønh cung caáp nöôùc, ñieän giao thoâng, thoâng tin lieân laïc. Caùc doanh nghieäp loaïi naøy cung caáp haøng hoaù, dòch vuï coâng coäng. Lôïi nhuaän khoâng phaûi laø muïc tieâu quan troïng maëc duø caùc doanh nghieäp naøy cuõng phaûi coù yù thöùc veà chi phí vaø coá gaéng hoaït ñoäng coù hieäu quaû. Doanh nghieäp coâng coäng, nhaø nöôùc laø chuû sôû höõu duy nhaát cuûa doanh nghieäp. Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp chuû yeáu nhaèm muïc ñích xaõ hoäi chöù khoâng ñôn giaûn nhaèm muïc ñích lôïi nhuaän. Doanh nghieäp thuoäc sôû höõu nhaø nöôùc, nhaø nöôùc sôû höõu toaøn boä hoaëc moät phaàn taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Noùi chung hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp sôû höõu nhaø nöôùc laø vì muïc tieâu lôïi nhuaän. Vieäc saûn xuaát haøng hoaù vaø dòch vuï döïa treân söï phaân tích chi phí - lôïi nhuaän vaø phaûi chòu söï caïnh tranh vôùi khu vöïc tö nhaân treân thò tröôøng. ÔÛ Vieät Nam, theo luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc thì doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc chia thaønh caùc loaïi sau: Xeùt theo muïc tieâu kinh doanh, doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc chia thaønh hai loaïi: Doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng kinh doanh laø doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng chuû yeáu nhaèm muïc tieâu lôïi nhuaän. Doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng coâng ích laø doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng saûn xuaát cung öùng dòch vuï coâng coäng theo caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc hoaëc tröïc tieáp thöïc hieän nhieäm vuï quoác phoøng. Xeùt theo goùc ñoä sôõ höõu cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc thì coù boán loaïi: Doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ coù moät chuû sôû höõu duy nhaát laø nhaø nöôùc. Doanh nghieäp nhaø nöôùc coù nhieàu chuû sôû höõu voán, trong ñoù nhaø nöôùc naém giöõ khoâng döôùi 50%. Doanh nghieäp nhaø nöùôc coù nhieàu chuû sôû höõu voán trong ñoù phaàn sôû höõu voán cuûa nhaø nöôùc ít nhaát gaáp hai laàn coå phaàn cuûa coå ñoâng lôùn nhaát khaùc trong doanh nghieäp. Doanh nghieäp nhaø nöôùc maø trong ñoù nhaø nöôùc khoâng coù coå phaàn chi phoái nhöng coù quyeàn quyeát ñònh moät soá vaán ñeà quan troïng cuûa doanh nghieäp theo thoaû thuaän trong ñieàu leä doanh nghieäp. 2.4.Vai troø cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong neàn kinh teá quoác daân hieän nay: Doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoùng vai troø laø coâng cuï thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát. Vôùi ñaëc tröng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc theo ñònh höôùng XHCN thì caùc ñôn vò kinh doanh hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng, Nhaø nöôùc ñoùng goùp vai troø ñieàu tieát neàn kinh teá theo ñònh höôùng XHCN. Veà nguyeân taéc, trong cô cheá kinh teá ñoù moãi ñôn vò laø moät chuû theå kinh teá, tröïc tieáp ñoái maët vôùi thò tröôøng ñeå quyeát ñònh caùc vaán ñeà cô baûn: saûn xuaát caùi gì? Saûn xuaát nhö theá naøo? Saûn xuaát cho ai? Theo muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän. Ñieàu naøy taát yeáu daãn tôùi keát quaû laø ôû ñaâu? Khi naøo? Ñoái vôùi maët haøng naøo coù theå ñem lai lôïi nhuaän cao nhaát thì ôû ñoù, khi ñoù caùc doanh nghieäp coù khaû naêng seõ ñoå xoâ vaøo saûn xuaát kinh doanh maët haøng ñoù vaø ngöôïc laïi. Do vieäc haïn cheá cuûa moãi doanh nghieäp veà vieäc thu nhaäp cuõng nhö xöû lyù caùc thoâng tin caàn thieát veà thò tröôøng ñeå quyeát ñònh coù tham gia hay ruùt khoûi moät thò tröôøng kinh doanh naøo ñoù, seõ daãn ñeán nguy cô coù theå phaùt sinh maâu thuaãn giöõa cung vaø caàu ôû moïi luùc, moïi nôi vaø ñoái vôùi moïi maët haøng. Ñeå choáng laïi nguy cô ñoù, Nhaø nöôùc phaûi thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát baèng nhieàu coâng cuï khaùc nhau, trong ñoù doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc coi laø moät coâng cuï. Ñoùng vai troø laø coâng cuï ñieàu tieát thöù nhaát, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû nöôùc ta ñöôïc hình thaønh ôû nhöõng lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh ñöôïc coi laø khoâng haáp daãn bôûi khaû naêng sinh lôøi thaáp chaúng haïn nhö khu vöïc haøng hoaù coâng. Thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát theo höôùng naøy, doanh nghieäp nhaø nöôùc taïo ra söï caân ñoái giöõa caùc ngaønh trong neàn kinh teá quoác daân. Vôùi tö caùch laø coâng cuï ñieàu tieát, vieäc hình thaønh vaø toàn taïi cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc trong lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh naøo ñoù khoâng coá ñònh, luoân ñöôïc nhaø nöôùc thöïc hieän theo phöông chaâm: ôû ñaâu, khi naøo neàn kinh teá quoác daân ñang caàn môû roäng saûn xuaát kinh doanh moät maët haøng cuï theå naøo ñoù maø caùc doanh nghieäp tö nhaân hoaëc khoâng ñuû söùc kinh doanh hoaêc töø choái thì ôû ñoù caàn söï coù maët cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñeán moät luùc naøo ñoù khu vöïc tö nhaân ñaõ ñuû maïnh vaø hieäu quaû hôn khu vöïc nhaø nöôùc thì doanh nghieäp nhaø nöôùc coù theå chuyeån hoaù. Quaù trình naøy dieãn ra moät caùch lieân tuïc, laëp ñi laëp laïi ôû moïi lónh vöïc cuûa neàn kinh teá quoác daân hình thaønh vai troø ñieàu tieát cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc. Chöùc naêng ñieàu tieát cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn ñöôïc theå hieän ôû vieäc ñieàu tieát kinh teá trong phaïm vi töøng vuøng. ÔÛ töøng vuøng cuõng dieãn ra hieän töôïng caùc doanh nghieäp tö nhaân chæ ñoå xoâ vaøo kinh doanh caùc maët haøng ñeå sinh lôïi nhuaän, neân daãn ñeán nhöõng maát caân ñoái trong saûn xuaát kinh doanh cuûa vuøng. Chính doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi xuaát hieän ôû caùc ngaønh maø nhöõng vuøng kinh teá cuûa ñaát nöôùc ñang ñoøi hoûi nhaèm ñieàu tieát cung caàu ôû caùc vuøng ñoù. Chöùc naêng ñieàu tieát kinh teá vuøng cuûa doanh nghie._.äp nhaø nöôùc ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi caùc vuøng saâu, vuøng xa vaø vuøng noâng thoân. Nhö vaäy chöùc naêng ñieàu tieát neàn kinh teá quoác daân ñoøi hoûi nhaø nöôùc phaûi söû duïng doanh nghieäp nhaø nöôùc nhö laø moät coâng cuï ñieàu tieát ôû nhöõng nôi, vaøo nhöõng thôøi ñieåm caàn thieát. Ñieàu naøy coù nghóa laø khoâng coù quan nieäm coá ñònh veà vieäc söû duïng caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vôùi tö caùch laø moät coâng cuï ñieàu tieát neàn kinh teá maø ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc khi ra ñôøi, toàn taïi, môû roäng, thu heïp moät caùch heát söùc linh hoaït tuyø theo söï bieán ñoäng cuûa kinh doanh noùi chung vaø cuûa kinh doanh trong lónh vöïc tö nhaân noùi rieâng. Vai troø môû ñöôøng cho caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc: Trong cô cheá thò tröôøng, ñeå ñaït muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän caùc doanh nghieäp tö nhaân chæ taäp trung vaøo nhöõng ngaønh, nhöõng vuøng coù heä soá sinh lôøi cao vaø heä soá ruûi ro thaáp. Caùc doanh nghieäp naøy luoân neù traùnh ñaàu tö vaøo moät soá ngaønh coù heä soá sinh lôøi thaáp vaø heä soá ruûi ro cao cuõng nhö caùc ngaønh ñoøi hoûi soá voán ñaàu tö lôùn. Trong tình hình ñoù ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi coù maët ôû nhöõng ngaønh, nhöõng vuøng naøy vaø noù seõ trôû thaønh haït nhaân taïo ñieàu kieän tieàn ñeà cho caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc ra ñôøi vaø phaùt trieån. Hieän nay cô sôû haï taàng ôû caùc vuøng cuûa nöôùc ta nhìn chung coøn ôû trình ñoä raát thaáp keùm, chöa coù ñuû ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp tö nhaân saün saøng ñaàu tö. Trong khi ñoù voán ñaàu tö vaøo lónh vöïc xaây döïng cô sôû haï taàng raát lôùn, thu hoài voán chaäm, ñoä ruûi ro cao. Chính vì vaäy söï coù maët cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong lónh vöïc naøy laø ñieàu kieän tieàn ñeà caàn thieát ñeå caùc doanh nghieäp khaùc coù theå hoaït ñoäng. Doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc thöïc hieän nghieâm chænh phaùp luaät. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñeå ñaûm baûo cho caùc hoaït ñoäng kinh doanh phaùt trieån bình thöôøng, Nhaø nöôùc phaûi ban haønh heä thoáng phaùp luaät caàn thieát trong ñoù coù phaùp luaät kinh teá, caùc ñôn vò saûn xuaát kinh doanh phaûi thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh theo ñuùng quy ñònh phaùp luaät. Nhaø nöôùc ñoùng vai troø laø troïng taøi, taïo ra saân chôi bình ñaúng cho moïi loaïi hình doanh nghieäp caïnh tranh laønh maïnh trong ñieàu kieän kinh teá nöôùc ta hieän nay do moät soá raát lôùn doanh nghieäp tö nhaân coù quy moâ nhoû vaø raát nhoû, khi thaønh laäp doanh nghieäp, chuû doanh nghieäp khoâng chæ coù raát ít kieán thöùc veà phaùp luaät noùi chung vaø luaät kinh teá noùi rieâng, maø nhieàu ngöôøi trong soá ñoù thaäm chí coøn thieáu yù thöùc chaáp haønh phaùp luaät. Xeùt treân giaùc ñoä taøi chính, Nhaø nöôùc khoâng theå giaùm saùt ñöôïc tình hình taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp, Nhaø nöôùc thaát thu, hieän töôïng troán thueá, khoaùn thueá, ñaøm phaùn möùc thueá, gian laän thöông maïi thöôøng xuyeân xaûy ra, khoâng taïo ra saân chôi bình ñaúng cho caùc doanh nghieäp. Khi ñoù doanh nghieäp nhaø nöôùc caàn phaûi laø löïc löôïng ñi tieân phong trong vieäc kinh doanh theo phaùp luaät ñeå caùc doanh nghieäp khaùc noi theo. Trong quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá nöôùc ta hieän nay, doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn goùp phaàn ñaùng keå taïo ra caùc hình thöùc môùi trong neàn kinh teá. Ñoù laø phaàn lôùn caùc ñoái taùc trong caùc doanh nghieäp lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, doanh nghieäp nhaø nöôùc ñi ñaàu trong caùc lónh vöïc coâng ngheä cao (ñieän, ñieän töû, böu chính vieãn thoâng), trong vieäc xaây döïng caùc khu coâng ngheä cao, then choát. Tröôùc heát ñoù laø söï ña daïng trong quy moâ (vöøa vaø lôùn). Trong xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø kinh teá theá giôùi hieän nay, chuùng ta seõ khoâng theå tính ñeán söùc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp nöôùc ta neáu khoâng xaây döïng ñöôïc caùc doanh nghieäp ôû quy moâ nhaát ñònh naøo ñoù, vì chæ doanh nghieäp ñoù môùi coù theå coù tieàm löïc kyõ thuaät vaø söû duïng lôïi theá veà quy moâ lôùn, kyõ thuaät hieän ñaïi coù theå tham gia vaøo quaù trình caïnh tranh kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Trong khi chuû yeáu caùc doanh nghieäp nöôùc ta vaãn ñang ôû trình ñoä kyõ thuaät thuû coâng laïc haäu, hieäu quaû kinh teá thaáp thì ñoøi hoûi phaûi phaùt trieån kyõ thuaät vaø öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi vaøo saûn xuaát. Neáu thieáu moät soá doanh nghieäp laøm haït nhaân coù quy moâ lôùn thì khoù coù theå naâng cao ñöôïc trình ñoä kyõ thuaät cuûa caùc doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng. Ngoaøi ra trong ñieàu kieän trình ñoä quaûn lyù vaø yù thöùc phaùp luaät hieän thôøi, khoâng theå khoâng tính tôùi vieäc khuyeán khích phaùt trieån doanh nghieäp ôû moät quy moâ toái thieåu naøo ñoù bôûi vì nhö theá thì seõ giaûm bôùt ñöôïc soá ñaàu moái caàn quaûn lyù. Nhö vaäy coù theå noùi neàn kinh teá nöôùc ta hieän nay ñoøi hoûi phaûi duy trì moät soá doanh nghieäp coù quy moâ lôùn ôû moät soá lónh vöïc nhaát ñònh, chæ coù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc môùi coù ñuû tieàm löïc ñeå ñaùp öùng ñoøi hoûi naøy. Hôn nöõa doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn phaùt trieån ôû raát nhieàu quy moâ khaùc nhau nhö doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoäc laäp, doanh nghieäp nhaø nöôùc laø toång coâng ty, doanh nghieäp nhaø nöôùc laø caùc coâng ty… goùp phaàn laøm phong phuù caùc hình thöùc kinh doanh cuûa neàn kinh teá. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc taïo ñoäng löïc cho caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Vai troø taïo ñoäng löïc cho caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc phaùt trieån ñöôïc theå hieän qua caùc höôùng sau ñaây: Thöù nhaát, thuùc ñaåy, taïo ñaø vaø daãn daét caùc doanh nghieäp tö nhaân cuøng goùp phaàn vaøo vieäc taêng tröôûng kinh teá. Muoán vaäy doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi giöõ vò trí then choát trong moät soá ngaønh, lónh vöïc quan troïng cuûa neàn kinh teá. Caùc ngaønh, caùc lónh vöïc taïo ñaø cho söï taêng tröôûng kinh teá phuï thuoäc vaøo tieàm naêng kinh teá cuûa ñaát nöôùc cuõng nhö quaù trình khu vöïc hoaù vaø toaøn caàu hoaù caùc hoaït ñoäng kinh teá. Chính vì vaäy, ñeå doanh nghieäp nhaø nöôùc luoân ñoùng vai troø taïo ñaø cho söï taêng tröôûng neàn kinh teá, vaán ñeà heát söùc quan troïng ñöôïc ñaët ra laø phaûi xaây döïng moät chieán löôïc kinh teá theo höôùng hoäi nhaäp, trong ñoù xaùc ñònh roõ caùc ngaønh, caùc lónh vöïc then choát trong töøng thôøi kyø phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. Thöù hai, doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoùng vai troø thuùc ñaåy, chuyeån giao vaø phaùt trieån coâng ngheä kyõ thuaät hieän ñaïi. Caùc ngaønh taïi lónh vöïc naøy coù lieân quan tôùi caùc ngaønh taïo ñaø, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá. Caàn löu yù raèng trong nhieàu lónh vöïc vieäc chuyeån giao coâng ngheä kyõ thuaät hieän ñaïi khoâng phaûi laø khoâng theå phaùt huy ñöôïc taùc duïng trong moät thôøi gian ngaén vaø cuõng xaûy ra nhieàu tröôøng hôïp trong ñoù vieäc chuyeån giao coâng ngheä, kyõ thuaät hieän ñaïi vaøo ngaønh naøy seõ taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy tieán boä kyõ thuaät vaø taêng tröôûng ôû caùc ngaønh khaùc coù lieân quan. Trong ñieàu kieän ñoù cuõng chæ coù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vöøa coù ñuû ñieàu kieän veà voán, lao ñoäng kyõ thuaät, vöøa daùm laõnh troïng traùch ñoät phaù ôû caùc lónh vöïc caàn ñoåi môùi coâng ngheä, kyõ thuaät maø chöa hoaëc hy voïng ñem laïi lôïi nhuaän tröïc tieáp ôû lónh vöïc ñaàu tö. Thöù ba laø vai troø giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng. Moâi tröôøng vaø baûo veä moâi tröôøng ñang laø vaán ñeà noùng boûng khoâng chæ ñoái vôùi nöôùc ta maø ñoái vôùi toaøn theá giôùi vaø cuõng khoâng phaûi chæ ngaøy moät, ngaøy hai maø laø caû moät quaù trình laâu daøi. Tuy nhieân trong thöïc teá vieäc giaûm thieåu oâ nhieãm moâi tröôøng laïi maâu thuaãn vôùi muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp vaø cuõng maâu thuaãn vôùi soá voán kinh doanh ít oûi. Vôùi soá voán ñaàu tö ít, coâng ngheä kyõ thuaät laïc haäu ñang laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm cho naïn oâ nhieãm moâi tröôøng ngaøy caøng gia taêng. Doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng phaûi theå hieän vai troø cuûa mình trong vaán ñeà naøy baèng caùch nhaäp vaø cung caáp cho caùc doanh nghieäp tö nhaân coâng ngheä kyõ thuaät ñaûm baûo choáng oâ nhieãm moâi tröôøng. Thöù tö, doanh nghieäp nhaø nöôùc ñi ñaàu trong vieäc thöïc hieän traùch nhieäm xaõ hoäi ñoái vôùi coäng ñoàng, ñaëc bieät ñoái vôùi ñòa phöông nôi doanh ngieäp hoaït ñoäng kinh doanh, vôùi caùc vuøng kinh teá khoù khaên, vuøng saâu, vuøng xa. Doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi coù maët vaø phaùt trieån taïi caùc lónh vöïc maø caùc doanh nghieäp khaùc khoâng muoán laøm hoaëc khoâng coù khaû naêng laøm ñeå ñaûm baûo cung caáp caùc haøng hoaù dòch vuï caàn thieát cho nhu caàu cuûa caùc taàng lôùp daân cö. d) Taïo ñieàu kieän phaùt trieån caùc moái quan heä hôïp taùc vaø giuùp ñôõ caùc doanh nghieäp khaùc. Do caùc doanh nghieäp nöôùc ta chæ ôû quy moâ vöøa vaø nhoû neân hieän nay phaàn lôùn caùc doanh nghieäp naøy khoâng ñuû khaû naêng saûn xuaát moät saûn phaåm coâng ngheä hoaøn chænh vôùi kyõ thuaät cao. Thoâng thöôøng moãi doanh nghieäp tö nhaân chæ ñuû söùc laøm veä tinh, gia coâng haøng cho moät doanh nghieäp nhaø nöôùc naøo ñoù. Heä thoáng caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû nöôùc ta hieän nay luoân ñoùng vai troø quan troïng, haït nhaân cho moät nhoùm saûn phaåm naøo ñoù. Cho ñeán nay maëc duø cô caáu kinh teá coù nhieàu thay ñoåi song vai troø taïo ñieàu kieän hình thaønh caùc nhoùm saûn phaåm, hieäp hoäi, thöïc hieän caùc moái lieân keát doïc, ngang trong ñieàu kieän kinh teá vaãn thuoäc veà caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñaëc bieät trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá hieän nay caøng ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ta phaûi naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, haï thaáp chi phí saûn xuaát. Yeâu caàu naøy khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc neáu doanh nghieäp nhaø nöôùc coù quy moâ lôùn, kyõ thuaät hieän ñaïi nhöng laïi khoâng ñaûm ñöông vai troø laø löïc löôïng noøng coát. Trong caùc moái quan heä lieân doanh, lieân keát kinh teá, doanh nghieäp nhaø nöôùc coù ñuû söùc thöïc hieän lieân doanh vôùi caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi hình thaønh caùc doanh nghieäp lieân doanh. Cho tôùi nay chuû yeáu caùc doanh nghieäp lieân doanh ôû nöôùc ta ñöôïc thöïc hieän giöõa moät hoaëc caùc beân Vieät Nam laø doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø moät hoaëc caùc beân nöôùc ngoaøi. Lieân doanh, lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi, doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoùng vai troø laøm caàu noái hình thaønh doanh nghieäp tö baûn nhaø nöôùc. Trong ñieàu kieän neàn kinh teá nöôùc ta coøn thieáu voán vaø kyõ thuaät nhö hieän nay, vieäc hình thaønh caùc doanh nghieäp tö baûn nhaø nöôùc ñöôïc coi laø moät trong nhöõng ñieàu kieän quan troïng ñeå taïo voán vaø kyõ thuaät ban ñaàu caàn thieát cho söï phaùt trieån kinh teá cuõng nhö phaùt huy noäi löïc, loâi keùo ngoaïi löïc. Vai troø naøy cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoøi hoûi phaûi xaùc ñònh chính xaùc caùc lónh vöïc, ngaønh caàn coù söï lieân keát nhaèm taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån taïi caùc vuøng kinh teá cuï theå cuûa ñaát nöôùc. Treân cô sôû ñoù môùi coù theå thu huùt voán vaøo ñuùng choã caàn thu huùt, phaùt trieån kinh teá tö baûn nhaø nöôùc ôû ñuùng nôi caàn phaùt trieån. Maët khaùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc taïo ñieàu kieän giuùp ñôõ caùc doanh nghieäp nhoû cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû nöôùc ta do ña soá laø voán ít, kyõ thuaät thuû coâng, laïc haäu, trình ñoä quaûn lyù coøn haïn cheá cho neân söï giuùp ñôõ cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø raát caàn thieát. Söï giuùp ñôõ naøy ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc moái quan heä kinh teá giöõa doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø caùc doanh nghieäp nhoû. Thoâng qua caùc moái quan heä kinh teá naøy maø doanh nghieäp nhaø nöôùc giuùp ñôõ caùc doanh nghieäp nhoû treân caùc phöông dieän: coâng ngheä kyõ thuaät, kinh teá, phaùp luaät… goùp phaàn laøm laønh maïnh hoaù daàn caùc moái quan heä kinh teá. e) Doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoùng vai troø taïo ñieàu kieän cho vieäc xaây döïng cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Vai troø naøy cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc tröôùc heát ñöôïc theå hieän ôû vieäc haïn cheá caùc khieám khuyeát cuûa thò tröôøng. Nöôùc ta hieän nay ñang xaây döïng moät neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng XHCN coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc. ÔÛ ñaây vai troø cuûa doanh nghieäp coâng ích vaø caùc doanh nghieäp ñoäc quyeàn nhaø nöôùc laø raát quan troïng trong vieäc ñieàu chænh cô caáu thò tröôøng, giuùp nhaø nöôùc can thieäp vaøo thò tröôøng, ñieàu chænh, ñònh höôùng phaùt trieån cho thò tröôøng. Ngoaøi ra caùc lónh vöïc cung caáp caùc dòch vuï giaù reû, ñem laïi lôïi nhuaän ít, phuïc vuï ñôøi soáng cho nhaân daân khoù coù theå ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Do ñoù noù chæ coù theå ñaùp öùng thoâng qua caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc döôùi söï hoã trôï cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc. Ñoái vôùi cô sôû haï taàng nhö ñieän nöôùc, thoâng tin lieân laïc…caàn voán ñaàu tö lôùn, thôøi gian thu hoài voán laâu, neáu caùc doanh nghieäp thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc naém giöõ thì vì muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän, caùc doanh nghieäp naøy seõ cung caáp caùc dòch vuï vôùi möùc cao hôn möùc giaù maø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù theå cung caáp. Do ñoù neáu heä thoáng naøy thuoäc söï quaûn lyù cuûa thaønh phaàn kinhteá khaùc ngoaøi nhaø nöôùc thì seõ coù moät boä phaän ngöôøi ngheøo khoâng ñöôïc höôûng caùc dòch vuï naøy vì khi ñoù giaù caû quaù cao ngoaøi khaû naêng chi traû cuûa hoï. Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ goùp phaàn tích cöïc trong vieäc xaây döïng cheá ñoä xaõ hoäi môùi trong ñoù ngöôøi daân ñöôïc cung caáp caùc dòch vuï coâng ích vôùi giaù reû, vaø coù khaû naêng cung caáp cho moïi thaønh vieân trong xaõ hoäi. Hieän nay vôùi muïc tieâu phaùt trieån kinh teá, khoa hoïc vaø coâng ngheä luoân ñoùng vai troø laø ñoäng löïc. Neáu khoâng phaùt trieån khoa hoïc coâng ngheä seõ khoâng theå ñöùng vöõng trong caïnh tranh kinh teá. Tuy nhieân caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laïi thieáu caùc ñieàu kieän naøy, do ñoù caùc doanh nghieäp caàn phaûi phaùt huy nhieàu hôn nöõa vai troø cuûa mình ñeå ngaøy caøng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc. 2.5.Söï toàn taïi khaùch quan cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc trong neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc: Doanh nghieäp nhaø nöôùc toàn taïi trong neàn kinh teá thò tröôøng laø do caùc nguyeân nhaân sau ñaây: a) Ñeå khaéc phuïc caùc nhöôïc ñieåm cuûa neàn kinh teá thò tröôøng: Noù cung caáp nhöõng haøng hoaù dòch vuï coù aûnh höôûng lôùn tôùi moâi tröôøng beân ngoaøi hoaëc haøng hoaù coâng coäng. Boå sung nhöõng khieám khuyeát khi hoaït ñoäng kinh doanh tö nhaân khoâng thích hôïp. b) Chính phuû muoán taêng thu nhaäp cho ngaân saùch nhaø nöôùc: Trong quaù trình hoaït ñoäng doanh nghieäp nhaø nöôùc taïo ra thu nhaâp vaø trích moät phaàn vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc, do Vieät Nam laø nöôùc XHCN neân nguoàn thu ngaân saùch töø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø raát lôùn. Ñeå nguoàn thu ngaân saùch ñöôïc gia taêng thì doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi hoaït ñoäng coù hieäu quaû. c) Taïo theâm coâng aên vieäc laøm: Löïc löôïng lao ñoäng taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám moät tyû troïng khaù lôùn taïo ñieàu kieän giaûm bôùt thaát nghieäp trong neàn kinh teá nhöng ñoù cuõng laø gaùnh naëng cho xaõ hoäi vaø cho caû doanh nghieäp nhaø nöôùc trong quaù trình phaùt trieån. Khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø khu vöïc naêng ñoäng vaø roäng lôùn nhaát cuûa neàn kinh teá nöôùc ta do ñoù noù ñaõ cung caáp moät khoái löôïng vieäc laøm lôùn cho ngöôøi lao ñoäng. Khuyeán khích phaùt trieån caùc vuøng: ÔÛ moïi khu vöïc cuûa nöôùc ta ñeàu toàn taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc nhaèm giuùp caân ñoái cheânh leäch veà kinh teá giöõa caùc vuøng, khuyeán khích caùc vuøng phaùt trieån kinh teá. Do khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc roäng khaép vaø ñöôïc nhaø nöôùc ñaàu tö giuùp caùc vuøng saâu vuøng xa phaùt trieån kinh teá, giuùp thu heïp khoaûng caùch giaøu ngheøo giöõa caùc vuøng. Traùnh taäp trung hoaù thu nhaäp ôû moät boä phaän daân cö: Caùc doanh nghieäp tö nhaân thì taäp trung chuû yeáu ôû caùc khu vöïc kinh teá naêng ñoäng nhaát cuûa ñaát nöôùc. Noù thu huùt nguoàn lao ñoäng laøm cho boä phaän daân cö phaân boá khoâng ñoàng ñeàu, thu nhaäp cao taïi caùc thaønh phoá lôùn, cho neân caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø coâng cuï ñaéc löïc giuùp traùnh taäp trung hoaù thu nhaäp vaøo moät boä phaän daân cö. Ñaït ñöôïc söï ñoäc laäp vôùi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi: Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø thaønh phaàn kinh teá nhaø nöôùc, do nhaø nöôùc caáp voán vaø ñaàu tö, hoaït ñoäng caùc doanh nghieâp chuû sôû höõu laø nhaø nöôùc vì vaäy noù khoâng lieân quan tôùi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi, khoâng coù söï chi phoái cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi. Chæ ñaïo phöông höôùng phaùt trieån: Doanh nghieäp nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá nöôùc ta, noù thuoäc thaønh phaàn kinh teá quoác gia, hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø hieäu quaû cuûa noù mang laïi ñi song song vôùi söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc ta. Doanh nghieâp nhaø nöôùc laø ñaàu taøu cho caùc khu vöïc kinh teá khaùc, laø phöông höôùng chæ ñaïo cho söï phaùt trieån. Toùm laïi söï toàn taïi khaùch quan cuûa khu vöïc doanh nghòeâp nhaø nöôùc coù theå ñöôïc goùi goïn trong ba nguyeân nhaân chính sau ñaây: Neàn kinh teá thò tröôøng ra ñôøi vaø phaùt trieån ngaøy caøng lôùn maïnh. Ñi keøm vôùi noù laø nhöõng khieám khuyeát maø baûn thaân thò tröôøng khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc. Do ñoù doanh nghieäp nhaø nöôùc ra ñôøi nhaèm haïn cheá nhöõng khieám khuyeát naøy cuûa thò tröôøng. Caùc neàn kinh teá phaùt trieån ñaõ hình thaønh khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc nhö laø moät phöông tieän ñeå chính phuû thöïc hieän nhöõng muïc tieâu kinh teá: ngaên ngöøa söï ñoäc quyeàn cuûa khu vöïc tö nhaân ñoái vôùi lôïi ích chung cuûa xaõ hoäi nhö trong lónh vöïc cung caáp haøng hoaù coâng, an ninh quoác phoøng… Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng ñöôïc thaønh laäp ñeå thöïc hieän muïc tieâu giaûm tyû leä thaát nghieäp cuûa quoác gia. Cuõng nhö caùc nöôùc ñaõ phaùt trieån, chính phuû caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng thaønh laäp doanh nghòeâp nhaø nöôùc ñeå taïo laäp cô sôû haï taàng vaø caùc ngaønh dòch vuï coâng coäng. Tuy nhieân khaùc vôùi caùc quoác gia phaùt trieån, vì muoán ñuoåi kòp caùc nöôùc tieân tieán, chính phuû caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöôøng döïa nhieàu hôn vaøo caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, xem chuùng nhö laø coâng cuï ñeå taêng tröôûng. HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG TAØI CHÍNH VAØ CAÙC CHÆ TIEÂU ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG TAØI CHÍNH 1. YÙ nghóa phaân tích tình hình hoaït ñoäng taøi chính cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc Hoaït ñoäng taøi chính trong doanh nghieäp bao goàm nhöõng noäi dung cô baûn laø: xaùc ñònh nhu caàu voán cuûa doanh nghieäp, tìm kieám vaø huy ñoäng voán ñeå ñaùp öùng toát nhu caàu vaø söû duïng voán hôïp lyù, ñaït hieäu quaû cao nhaát. Hoaït ñoäng taøi chính ñoùng vai troø quan troïng trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa moät doanh nghieäp vaø coù yù nghóa quyeát ñònh trong vieäc hình thaønh, toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Vai troø ñoù theå hieän ngay töø khi thaønh laäp doanh nghieäp, trong vieäc thieát laäp caùc döï aùn ñaàu tö ban ñaàu, döï kieán hoaït ñoäng, goïi voán ñaàu tö. Do ñoù ñeå tieán haønh saûn xuaát kinh doanh, caùc doanh nghieäp caàn phaûi coù moät löôïng voán nhaát ñònh bao goàm: voán coá ñònh, voán löu ñoäng vaø caùc voán chuyeân duøng khaùc. Nhieäm vuï cuûa caùc doanh nghieäp laø phaûi toå chöùc huy ñoäng voán sao cho coù hieäu quaû nhaát treân cô sôû toân troïng caùc nguyeân taéc taøi chính, tín duïng vaø chaáp haønh luaät phaùp. Vieäc thöôøng xuyeân tieán haønh phaân tích taøi chính seõ giuùp cho caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp vaø caùc cô quan chuû quaûn caáp treân thaáy roõ thöïc traïng cuûa hoaït ñoäng taøi chính, xaùc ñònh ñaày ñuû vaø ñuùng ñaén nhöõng nguyeân nhaân, möùc ñoä aûnh höôûng cuûa töøng nhaân toá ñeán tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Töø ñoù coù nhöõng giaûi phaùp höõu hieäu nhaèm oån ñònh vaø taêng cöôøng tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù keát quaû hoaït ñoäng taøi chính : Voán: Trong moïi doanh nghieäp, voán ñeàu bao goàm hai boä phaän: voán chuû sôû höõu vaø nôï, moãi moät boä phaän naøy ñeàu ñöôïc caáu thaønh töø nhieàu boä phaän khaùc nhau tuyø theo tính chaát cuûa chuùng. Tuy nhieân vieäc löaï choïn nguoàn voán torng caùc doanh nghieäp khaùc nhau seõ khoâng gioáng nhau, noù phuï thuoäc vaøo moät loaït caùc nhaân toá nhö traïng thaùi kinh teá, ngaønh kinh doanh, lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, quy moâ vaø cô caáu toå chöùc cuûa doanh nghieäp, chính saùch thueá… Voán ñaàu tö cuûa moät doanh nghieäp ñoùng vai troø voâ cuøng quan troïng trong quaù trình hoaït ñoäng. Voán ñaàu tö giuùp doanh nghieäp coù theå ñaàu tö vaøo caùc döï aùn maø ñem laïi lôïi nhuaän cao. Voán ñaàu tö coù theå tích luyõ töø quaù trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp hoaëc coù theå do doanh nghieäp töï vay voán… Voán ñaàu tö lôùn thì doanh nghieäp coù caøng nhieàu cô hoäi ñaàu tö töø ñoù caøng laøm taêng theâm giaù trò cuûa doanh nghieäp. Quy moâ voán: Quy moâ voán cuûa doanh nghieäp laø moät trong caùc chæ tieâu quan troïng ñeå phaân tích hieäu quaû hoaït ñoäng taøi chính. Quy moâ voán caøng lôùn thì chöùng toû doanh nghieäp caøng hoaït ñoäng hieäu quaû. Caùc nhaø ñaàu tö seõ quyeát ñònh ñaàu tö vaøo moät doanh nghieäp coù quy moâ voán lôùn. Quy moâ voán lôùn chöùng toû doanh nghieäp ñöôïc nhieàu nhaø ñaàu tö tin töôûng vaø ñaàu tö vaøo. Maët khaùc quy moâ lôùn chöùng toû phaàn lôïi nhuïaân tích luyõ haøng naêm cuûa doanh nghieäp nhieàu, cuõng coù nghóa laø caùc naêm tröôùc doanh nghieäp hoaït ñoäng hieäu quaû. Do ñoù ñaây laø moät chæ tieâu ñaùnh giaù khaù höõu hieäu Tình hình ñaàu tö vaø phaân phoái voán: Moät doanh nghieäp khoâng theå laø moät doanh nghieäp phaùt trieån neáu doanh nghieäp ñoù khoâng ñaàu tö vaøo caùc ngaønh ngheà kinh doanh. Do ñoù vieäc phaân phoái voán ñaàu tö laø moät vaán ñeà ñaùng quan taâm. Vieäc phaân phoái voán theå hieän doanh nghieäp coù moät chieán löôïc phaùt trieån ñuùng ñaén. Neáu doanh nghieäp ñaàu tö voán vaøo döï aùn ñem laïi tyû suaát sinh lôïi cao thì lôïi nhuaän ñem laïi seõ raát lôùn vaø nhö vaäy voán cuûa doanh nghieäp ngaøy caøng lôùn. Ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. Doanh nghieäp hoaït ñoäng hieäu quaû phaûi ñöôïc ñoàng nghóa vôùi vieäc doanh nghieäp ñoù ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieàn cuûa neàn kinh teá. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø doanh nghieäp phaûi hoaït ñoäng theo ñuùng quy ñònh cuûa phaùp luaät, khoâng ñöôïc troán thueá hay vi phaïm baát cöù moät quy ñònh naøo doanh nghieäp nhaø nöôùc quy ñònh. Doanh nghieäp phaûi yù thöùc ñöôïc raèng vieäc ñoùng goùp vaøo söï phaùt trieån kinh teá laø moät quyeàn lôïi cuûa chính doanh nghieäp mình. Neàn kinh teá caøng phaùt trieån thì doanh nghieäp caøng coù nhieàu côhoäi ñaàu tö do ñoù maø doanh nghieäp ngaøy caøng phaùt trieån. Ngoaøi ra coøn coù moät soá chæ tieâu cuûa doanh nghieäp: thôøi gian hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp phaûi daøi. Neáu doanh nghieäp hoaït ñoäng trong moät thôøi gian ngaén thì vieäc thu hoài voán cuûa doanh nghieäp seõ voâ cuøng khoù khaên. Moät doanh nghieäp coù thôøi gian hoaït ñoäng ngaén seõ gaây caûn trôû cho vieäc tieáp caän voán vì nhaø ñaàu tö seõ khoâng tin töôûng vaøo hoaït ñoäng kinh doanh cuûa chính doanh nghieäp. Trình ñoä coâng ngheä cuûa doanh nghieäp cuõng laø chæ tieâu khoâng theå boû qua. Trình ñoä coâng ngheä caøng hieän ñaïi thì naêng suaát lao ñoäng cuõng nhö chaát löôïng saûn phaåm seõ cao hôn doanh nghieäp coù trình ñoä coâng ngheä thaáp. Trình ñoä coâng ngheä cao chöùng toû doanh nghieäp coù khaû naêng ñaàu tö vaøo taøi saûn coá ñònh, vaø coù khaû naêng chuyeân moân hoaù cao. Lao ñoäng coù moät vai troø quan troïng trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vì khoâng coù baát cöù moät doanh nghieäp naøo laïi khoâng caàn ñeán lao ñoäng cho duø doanh nghieäp ñoù coù khaû naêng chuyeân moân hoaù cao ñeán möùc naøo ñi chaêng nöõa. Lao ñoäng caøng coù trình ñoä tay ngheà cao caøng chöùng toû doanh nghieäp caøng phaùt trieån. Treân ñaây laø moät soá chæ tieâu chuû yeáu ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng taøi chính cuûa doanh nghieäp tuy nhieân hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coøn phuï thuoäc raát nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan khaùc. Do ñoù khi ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ta caàn phaûi keát hôïp caùc chæ tieâu ñònh löôïng khaùc. Chöông II: PHAÂN TÍCH HIEÄU QUAÛ TAØI CHÍNH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC TAÏI TP.HOÀ CHÍ MINH I. THÖÏC TRAÏNG HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA KHU VÖÏC NHAØ NÖÔÙC TAÏI TP.HCM 1. Voán ñaàu tö cuûa khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc taïi TPHCM töø 1991-2001: Naêm Tyû troïng trong GDP treân ñòa baøn Toác ñoä taêng tröôûng veà giaù trò SX coâng nghieäp Tyû troïng giaù trò SX CN treân ñòa baøn Toác ñoä taêng tröôûng veà toång möùc löu chuyeån haøng hoaù baùn ra Tyû troïng trong toång möùc löu chuyeån haøng hoaù baùn ra Tyû troïng trong toång thu ngaân saùch noäi ñòa treân ñòa baøn 1991 54.3 104.1 67.3 284.9 53.4 79.6 1992 53.5 112.5 58.4 249.2 57.8 76.7 1993 52.2 112.6 57.1 123.3 53.7 69.8 1994 51.3 114.2 63.3 126.2 49.7 58.6 1995 49.2 115.2 60 123.6 42.9 49.2 1996 47.8 111.3 57.7 115.4 40.2 43.9 1997 47.1 106.1 51.8 98.3 37 38.2 1998 46.1 110.2 46.3 105.6 35 36 1999 45.4 108.4 45.9 97.8 33.5 27.4 2000 43 115.6 46.8 98.97 36.84 27.03 2001 42.3 114.4 45.2 100.9 35.77 25.47 Quy moâ voán: Naêm 1999 2000 2001 2002 2003 Voán bình quaân cuûa DN(trieäu ñoàng) Soá DN % Soá DN % Soá DN % Soá DN % Soá DN % Döôùi 1 tyû 17 2.44 13 1.86 14 3.66 7 2.2 4 1.38 1-5 tyû 127 18.25 117 16.76 123 32.19 100 31.4 89 30.68 5-10 tyû 95 13.65 94 13.47 98 25.66 93 29.2 90 31.03 Treân 10 tyû 457 65.66 474 67.91 147 38.48 118 37.2 107 64.64 Nguoàn: Cuïc thoáng keâ Tp HCM Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû giaûm daàn theo thôøi gian, thay vaøo ñoù laø söï gia taêng soá löôïng doanh nghieäp lôùn coù quy moâ voán treân 10 tyû ñoàng. Ñaây laø moät daáu hieäu ñaùng möøng cho neàn kinh teá nöôùc ta. Tuy nhieân neáu so vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc thì doanh nghieäp coù quy moâ voán treân 10 tyû ñoàng coù cao hôn nhöng coøn thaáp hôn nhieàu so vôùi khu vöïc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ngay trong caû lónh vöïc coâng nghieäp voán laø öu theá cuûa khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc Quy moâ voán cuûa caùc doanh nghieäp trong ngaønh coâng nghieäp Toång soá % DNNN NQD ÑTNN Döôùi 1 tyû 23.7 4.6 38.6 3.9 1-10 tyû 36.6 33.5 45.2 18 10-50 tyû 26 35.2 13.7 48 100-500 tyû 5.1 10 0.7 12.4 Treân 500 tyû 1.1 3.2 0 2.9 Nguoàn: Cuïc thoáng keâ TpHCM Ñaàu tö voán vaø tình hình phaân boå voán: Soá löôïng vaø toác ñoä taêng voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn vaø söûa chöõa lôùn: Naêm 2001 2002 2003 Giaù trò g Giaù trò g Giaù trò g Toång(tyû ñ) 23984 4.5 18920 -21.1 19701 4.1 Voán NSNN 10.1 2.8 11.2 -12.1 16.2 80 NS T.Öông 1.2 -8.6 1.9 24.9 2.1 9.0 NS Ñphöông 8.9 4.6 9.3 -17.2 14.1 58.6 Voán DNNN 27.2 3.0 27.4 -20.6 28.7 9.0 Voán TCNQD 13.2 45.5 14.8 -11.6 13.8 -2.6 Voán noäi ñòa 15.3 9.2 13.2 -31.8 15.8 24.1 Voán ÑTNN 34.2 -6.1 33.4 -33.1 25.5 -20.2 Nguoàn: nieân giaùm thoáng keâ Voán bình quaân doanh nghieäp trong caùc ngaønh coâng nghieäp:(trieäu ñoàng) Toaøn ngaønh Qdoanh Ngoaøi QD ÑTNN Voán kinh doanh 38484 66419 7124 91223 Voán ngaân saùch 17523 30597 2480 43108 TSCÑ 22105 28368 3401 63924 Tyû troïng TSCÑ 57.4% 42.7% 47.7% 70.1% Nguoàn: cuïc thoáng keâ TpHCM Trong ñoù voán kinh doanh do thaønh phoá quaûn lyù: Naêm 2001 2002 2003 Voán kinh doanh 17698 20791 22745 Voán ngaân saùch 8752 8826 8937 Voán töï boå sung 2797 3386 3567 Voán vay 3301 3591 3773 Voán khaùc 6544 6917 6232 Nguoàn: baùo caùo tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa DNNN do Tp quaûn lyù Nguoàn voán: Nguoàn voán cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc hieän nay ôû nöôùc ta laø do lôïi nhuaän giöõ laïi cuûa doanh nghieäp, do doanh nghieäp töï vay voán vaø do ngaân saùch nhaø nöôùc caáp phaùt. Tuy nhieân do hoaït ñoäng cuûa caùc doanh ngheäip nhaø nöôùc töø nhieàu naêm nay voán ñaõ khoâng saùng suûa neân phaàn lôïi nhuaän giöõ laïi cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc khoâng bao nhieâu. Maët khaùc vì hoaït ñoäng thua loã keùo daøi neân moät soá nhaø ñaàu tö voâ cuøng lo laéng khi ñaàu tö cho caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc nhaø nöôùc. Nguoàn voán chuû yeáu cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø ngaân saùch nhaø nöôùc tuy nhieân ngaân saùch cuõng raát giôùi haïn. Nhìn chung thì nguoàn voán cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø raát khieâm toán. Quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng: Soá löôïng doanh nghieäp do thaønh phoá quaûn lyù naêm 2000. STT Caáp quaûn lyù Soá DN 01 Quaän, Huyeän 84 02 Sôû Coâng Nghieäp 41 03 Sôû Giaùo duïc-Ñaøo taïo 3 04 Sôû Giao thoâng Coâng chaùnh 27 05 Sôû Khoa hoïc-Coâng ngheä-Moâi tröôøng 1 06 Sôû Noâng nghieäp &phaùt trieån noâng thoân 1 07 Sôû Nhaø ñaát-Ñòa chính 1 08 Sôû Lao ñoäng thöông binh xaõ hoäi 5 09 Sôû Taøi chính 3 10 Sôû Theå duïc theå thao 1 11 Sôû Thöông maïi 1 12 Löïc löôïng thanh nieân xung phong 8 13 UBND Thaønh phoá 2 14 Sôû Vaên hoaù thoâng tin 21 15 Sôû Xaây döïng 1 16 Sôû Y teá 6 17 Toång coâng ty thöông maïi Saøi Goøn 26 18 Toång coâng ty Noâng nghieäp Saøi Goøn 25 19 Toång coâng ty Vaät lieäu Xaây döïng TPHCM 9 20 Toång coâng ty Xaây döïng Saøi Goøn 17 21 Toång coâng ty Beán Thaønh 11 22 Toång coâng ty Ñòa oác Saøi Goøn 18 23 Toån._.ö vaøo coâng ty, khoâng chòu traùch nhieäm voâ haïn nhö hình thöùc kinh doanh moät chuû sôû höõu hoaëc chung voán. Moïi coå ñoâng chæ coù traùch nhieäm phaùp lyù höõu haïn vaø coâng ty coå phaàn laø moät hình thöùc phaùp lyù ñaày ñuû, thuaän lôïi ñeå kinh doanh tìm kieám lôïi nhuaän. Ñieàu naøy cho pheùp khaéc phuïc phaàn lôùn trôû ngaïi ñaët ra caùc hình thöùc chung voán. Meänh giaù coå phieáu cuûa caùc coâng ty coå phaàn thöôøng raát nhoû coù khaû naêng khai thaùc ñöôïc ngay caû nhöõng soá tieàn tieát kieäm nhoû nhaát trong coâng chuùng. Hình thöùc naøy coù theå huy ñoäng ñöôïc moät löôïng voán raát lôùn trong daân cö moät caùch hieäu quaû. Veà maët huy ñoäng voán: coâng ty coå phaàn ñaõ huy ñoäng ñöôïc moät löôïng voán trong xaõ hoäi heát söùc hieäu quaû. Nhöõng khoaûn tieát kieäm nhoû cuûa töøng caù nhaân rieâng leû khoâng ñuû söùc ñeå thaønh laäp doanh nghieäp nhoû thì roõ raøng söï coù maët cuûa caùc coâng ty coå phaàn ñaõ taïo ñieàu kieän cho nhöõng caù nhaân naøy coù cô hoäi ñaàu tö moät caùch coù lôïi vaø an toaøn. Hình thöùc coå phaàn coù söùc haáp daãn rieâng ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Ñieàu naøy theå hieän ôû choã vieäc mua coå phieáu khoâng nhöõng ñem laïi coå töùc baèng hoaëc cao hôn so vôùi laõi suaát ngaân haøng maø coøn höùa heïn ñem laïi cho coå ñoâng moät thaëng dö voán khi coâng ty laøm aên coù hieäu quaû. Caùc coå ñoâng coù quyeàn tham gia quaûn lyù theo ñieàu leä coâng ty vaø ñöôïc phaùp luaät ñaûm baûo, laøm cho quyeàn sôû höõu cuûa coå ñoâng trôû neân cuï theå vaø coù söùc haáp daãn hôn. Ngoaøi ra coå ñoâng coøn coù quyeàn öu ñaõi trong vieäc mua coå phieáu môùi phaùt haønh cuûa coâng ty tröôùc khi ñem baùn ra coâng chuùng. Hình thöùc hoaït ñoäng cuûa coâng ty coå phaàn ñöôïc thöïc hieän taùch rôøi giöõa quyeàn sôû höõu vôùi quyeàn söû duïng. Toaøn boä hoaït ñoâng kinh doanh cuûa coâng ty thuoäc veà ban giaùm ñoác ñieàu haønh. Ñaïi hoäi coå ñoâng cuõng baàu ra ban kieåm soaùt thöïc hieän vieäc kieåm tra, giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñeå baûo veä lôïi ích cuûa coå ñoâng. Caùc coå phieáu vaø traùi phieáu coù theå chuyeån nhöôïng töï do treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Coâng ty coå phaàn ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp raát ñaùng keå cho söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng tö baûn chuû nghóa. Theo Maùc: “neáu nhö cöù chôø cho ñeán khi tích luyõ laøm cho moät soá tö baûn lôùn leân ñeán möùc coù theå ñaûm nhieäm vieäc xaây döïng ñöôøng saét thì coù leõ cho ñeán ngaøy nay theá giôùi vaãn chöa coù ñöôøng saét. Ngöôïc laïi qua caùc coâng ty coå phaàn taäp trung ñaõ thöïc hieän ñöôïc vieäc ñoù trong nhaùy maét”. Nhö vaäy ta coù coâng ty coå phaàn laø saûn phaåm cuûa xaõ hoäi hoaù sôû höõu phaûn aùnh quaù trình tích tuï vaø taäp trung tö baûn, coâng ty coå phaàn ra ñôøi ñaõ goùp phaàn ñaåy nhanh quaù trình naøy veà toác ñoä vaø quy moâ, laøm xuaát hieän nhöõng xí nghieäp maø vôùi tö baûn rieâng leû khoâng theå thieát laäp ñöôïc. Vieäc thaønh laäp coâng ty coå phaàn ñaõ cho pheùp caùc coâng ty môû roäng quy moâ saûn xuaát nhanh choùng maø khoâng bò giôùi haïn bôûi töøng tö baûn rieâng bieät, taïo ñieàu kieän ñaåy nhanh quaù trình xaõ hoäi hoaù saûn xuaát. Quaù trình hình thaønh phaùt trieån coâng ty coå phaàn theo quy luaät tieán hoaù doanh nghieäp döïa treân quaù trình xaõ hoäi hoaù sôû höõu tö nhaân, cho pheùp khaúng ñònh xu höôùng phaùt trieån taát yeáu cuûa loaïi hình coâng ty coå phaàn trong neàn kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta. Ñieàu naøy laø caàn thieát ñoái vôùi vieäc xaây döïng cô sôû vöõng chaéc coù tính khoa hoïc nhaèm phaân tích vaø chuyeån moät soá doanh nghieäp nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn tieán tôùi thaønh laäp caùc coâng ty lôùn maïnh ñuû söùc caïnh tranh treân thò tröôøng. Nhôø nhöõng vai troø vaø öu ñieåm ñaëc bieät neân coâng ty coå phaàn ñöôïc coi laø con ñöôøng höõu hieäu nhaát ñeå caûi toå caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc nhöng ñoàng thôøi vaãn giöõ vöõng vai troø cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc baèng caùch di chuyeån linh hoaït caùc nguoàn voán coå phaàn cuûa mình vaøo caùc coâng ty coå phaàn côû caùc lónh vöïc caàn thieát coù söï ñieàu tieát vaø kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc. 2. Ñaåy maïnh caùc giaûi phaùp coå phaàn hoaù DNNN Coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc laø chuyeån doanh nghieäp nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn, thöïc chaát laø chuyeån quyeàn sôû höõu taøi saûn vaø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa nhaø nöôùc thaønh cuûa coå ñoâng, thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc. Hay noùi caùch khaùc coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc laø ña daïng hoaù quyeàn sôû höõu doanh nghieäp nhaø nöôùc. Keát quaû laø seõ laøm cho tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp coù hieäu quaû hôn khaéc phuïc ñöôïc tình traïng keùm hieäu quaû. Taïi ñieàu 2 nghò ñònh 44/1998/NÑ-CP ngaøy 27/6/1998 cuûa chính phuû veà vieäc chuyeån doanh nghieäp nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn ñaõ xaùc ñònh vieäc chuyeån doanh nghieäp nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn nhaèm caùc muïc ñích sau: Thöù nhaát, huy ñoäng voán cuûa toaøn xaõ hoäi bao goàm caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi trong nöôùc vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, taïo theâm vieäc laøm, phaùt trieån doanh nghieäp, naâng cao söùc caïnh tranh, thay ñoåi cô caáu doanh nghieäp. Thöù hai, taïo ñieàu kieän ñeå ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp coù coå phaàn vaø nhöõng ngöôøi ñaõ goùp voán vaøo ñöôïc laøm chuû thöïc söï. Thay ñoåi phöông thöùc quaûn lyù taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy doanh nghieäp kinh doanh coù hieäu quaû, taêng taøi saûn nhaø nöôùc, naâng cao thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng, goùp phaàn taêng tröôûng kinh teá ñaát nöôùc. Ngaøy 23/10/2002. Boä lao ñoäng – Thöông binh vaø xaõ hoäi ban haønh thoâng tö soá15/2002/TT-LDTBXH, höôùng daãn veà chính saùch ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng khi chuyeån doanh nghieäp nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn theo nghò ñònh 64/2002/ND-CP, laäp phöông aùn lao ñoäng theo trình töï sau: Laäp danh saùch lao ñoäng coù teân trong danh saùch cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù theo bieåu maãu soá 1 keøm theo thoâng tö naøy. Laäp danh saùch lao ñoäng thuoäc dieän nghæ höu theo cheá ñoä höu trí. Laäp danh saùch lao ñoäng heát haïn hôïp ñoàng lao ñoäng taïi thôøi ñieåm coå phaàn. Hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc giaùm ñoác coâng ty coå phaàn coù traùch nhieäm: Tieáp nhaän soá lao ñoäng quy ñònh taïi ñieåm 1 muïc A phaàn II trong thoâng tö naøy. Tieáp tuïc thöïc hieän nhöõng cam keát trong hôïp ñoàng lao ñoäng, thoaû öôùc lao ñoäng taäp theå ñaõ ñöôïc kyù keát tröôùc ñoù vôùi ngöôøi lao ñoäng theo quy ñònh cuûa phaùp luaät hieän haønh. Sau ñaây laø moät soá giaûi phaùp thuùc ñaåy quaù trình coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc: Tröôùc heát laø vaán ñeà veà taøi chính keá toaùn taïi coâng ty meï - coâng ty con. Veà phöông phaùp laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính hôïp nhaát, baùo caùo taøi chính phaûi phaûn aùnh trung thöïc, chính xaùc tình hình taøi chính, keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñeå giuùp caùc chuû nôï vaø caùc nhaø ñaàu tö ñöa ra ñöôïc quyeát ñònh ñuùng ñaén veà khoaûn ñaàu tö cuûa mình. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc taäp ñoaøn kinh teá toå chöùc theo moâ hình coâng ty meï - coâng ty con neáu khoâng coù nhöõng quy ñònh roõ raøng vaø khoâng kieåm soaùt chaët cheõ vieäc laäp baùo caùo hôïp nhaát cho caû taäp ñoaøn seõ ñöa ra caùc thoâng tin sai leäch coù theå gaây thieät haïi nghieâm troïng cho caùc nhaø ñaàu tö vaø chuû nôï. Tieáp theo laø moät soá ñònh höôùng söûa ñoåi cô cheá ñònh giaù doanh nghieäp. Söûa ñoåi boå sung quy ñònh veà xöû lyù vaø xaùc ñònh giaù trò taøi saûn laø giaù trò quyeàn söû duïng ñaát cuûa doanh nghieäp. Ñoái vôùi dieän tích ñaát doanh nghieäp coå phaàn hoaù ñang söû duïng maët baèng xaây döïng truï sôû, vaên phoøng giao dòch, xaây döïng cô sôû saûn xuaát kinh doanh, ñaát ñeå saûn xuaát noâng nghieäp, laâm nghieäp, nuoâi troàng thuyû saûn laøm muoái… thì doanh nghieäp coå phaàn hoaù ñöôïc quyeàn choïn löïa thueâ ñaát hoaëc giao ñaát theo quy ñònh cuûa luaät ñaát ñai. Tröôøng hôïp doanh nghieäp coå phaàn hoaù löïa choïn thueâ ñaát thì khoâng tính giaù trò söû duïng ñaát vaøo giaù trò doanh nghieäp coå phaàn hoaù. Doanh nghieäp coå phaàn hoaù tieáp tuïc kyù hôïp ñoàng thueâ ñaát theo quy ñònh cuûa luaät ñaát ñai. Tröôøng hôïp doanh nghieäp coå phaàn hoaù thöïc hieän hình thöùc giao ñaát thì phaûi tính giaù trò quyeàn söû duïng ñaát vaøo giaù trò doanh nghieäp coå phaàn hoaù. Ñoái vôùi dieän tích ñaát nhaø nöôùc ñaõ giao cho doanh nghieäp ñeå xaây döïng nhaø ñeå baùn hoaëc cho thueâ, xaây döïng keát caáu haï taàng, chuyeån nhöôïng hoaëc cho thueâ thì phaûi tính vaøo giaù trò doanh nghieäp. Söûa ñoåi boå sung quy ñònh veà vieäc xaây döïng giaù trò voán ñaàu tö daøi haïn cuûa caùc doanh nghieäp coå phaàn hoaù theo höôùng: doanh nghieäp ñöôïc quyeàn löïa choïn vieäc keá thöøa hay khoâng keá thöøa caùc hoaït ñoäng ñaàu tö daøi haïn vaøo caùc doanh nghieäp khaùc. Tröôøng hôïp doanh nghieäp keá thöøa thì giaù trò voán ñaàu tö daøi haïn cuûa doanh nghieäp coå phaàn hoaù taïi doanh nghieäp khaùc ñöôïc ñaùnh giaù theo giaù trò thò tröôøng taïi thôøi ñieåm ñaáu giaù nhöng khoâng thaáp hôn giaù trò ghi treân soå saùch keá toaùn vì caùc hoaït ñoäng lieân doanh thöôøng nhöõng naêm ñaàu laø loã, coù tröôøng hôïp ñoái taùc coá tình loã thoâng qua vieäc ñieàu chænh giaù mua laïi phaàn voán cuûa doanh nghieäp. Do ñoù ñeå giaûm toån thaát cho nhaø nöôùc trong quaù trình thöïc hieän saép xeáp chuyeån ñoåi sôû höõu doanh nghieäp nhaø nöôùc thì caàn phaûi ñieàu chænh laïi nhö treân. Boå sung cô cheá xöû lyù nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng: yeâu caàu baét buoäc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc dieän coå phaàn hoaù phaûi chuû ñoäng xöû lyù caùc toàn ñoïng toàn taïi veà taøi chính tröôùc khi chuyeån ñoåi sôû höõu, khoâng chôø tôùi thôøi ñieåm coå phaàn hoaù môùi laøm. Tröôøng hôïp ñeán thôøi ñieåm xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp khoâng kòp xöû lyù thì ñöôïc loaïi tröø ra khoûi giaù trò doanh nghieäp coå phaàn hoaù vaø phaûi baøn giao cho coâng ty mua baùn nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng ñeå xöû lyù khi coù quyeát ñònh coâng boá giaù trò doanh nghieäp. Giaùm ñoác doanh nghieäp vaø doanh nghieäp neáu khoâng tích cöïc xöû lyù nôï vaø taøi saûn toàn ñoïng thì seõ bò xöû phaït theo quy ñònh hieän haønh. Ngoaøi ra chuùng ta cuõng caàn ñoåi môùi phöông thöùc xaây döïng giaù trò doanh nghieäp coå phaàn hoaù ñeå ruùt ngaén thôøi gian nhöng vaãn ñaûm baûo tính coâng khai, minh baïch. Cuï theå laø boû vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp coå phaàn hoaù thoâng qua hoäi ñoàng. Cô quan quyeát ñònh coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc thueâ caùc toå chöùc coù chöùc naêng ñònh giaù nhö coâng ty chöùng khoaùn, coâng ty kieåm toaùn, ngaân haøng… ñeå thöïc hieän xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. Ñoái vôùi doanh nghieäp coù giaù trò taøi saûn theo soå saùch keá toaùn döôùi 20 tyû ñoàng (chieám khoaûng 50%) thì khoâng nhaát thieát phaûi thueâ ñaùnh giaù maø doanh nghieäp coù theå töï kieåm keâ xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp. Huyû boû cô cheá “giaù saøn” tröôùc ñaây, giaù coâng boá chæ laø caên cöù xaây döïng phöông aùn coå phaàn hoaù, xaây döïng cô caáu coå phaàn, xaùc ñònh giaù khôûi ñieåm ñeå ñaáu giaù baùn coå phaàn. Chuùng ta cuõng neân söûa ñoåi boå sung moät soá quy ñònh taïo cô sôû cho vieäc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp khi thöïc hieän coå phaàn hoaù toaøn toång coâng ty. Boå sung quy ñònh veà voán nhaø nöôùc toaøn toång coâng ty ñeå coå phaàn hoaù ñoái vôùi toång coâng ty do nhaø nöôùc quyeát ñònh ñaàu tö vaø thaønh laäp. Ñieàu chænh quy ñònh veà thaåm quyeàn quyeát ñònh giaù trò doanh nghieäp ñoái vôùi tröôøng hôïp coå phaàn hoaù toång coâng ty nhaø nöôùc. theo ñoù vieäc toå chöùc xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp seõ do caùc Boä, UBND chòu traùch nhieäm, nhöng vieäc thaåm tra vaø ra quyeát ñònh coâng boá giaù trò toång coâng ty ñeå coå phaàn hoaù seõ do Boä Taøi chính thöïc hieän theo uyû quyeàn cuûa thuû töôùng chính phuû. ÑOÅI MÔÙI DNNN BAÈNG HÌNH THÖÙC KHAÙC Caùc quy ñònh chung veà giao khoaùn quaûn lyù vaø cho thueâ: Theo ñieàu 1 nghò ñònh 103/1999/NÑ-CP: muïc tieâu cuûa vieäc giao baùn khoaùn kinh doanh cho thueâ toaøn boä moät doanh nghieäp nhaø nöôùc laø nhöõng bieän phaùp tieáp tuïc saép xeáp vaø ñoåi môùi nhöõng doanh nghieäp nhaø nöôùc quy moâ nhoû thua loã keùo daøi hoaëc khoâng caàn duy trì sôû höõu nhaø nöôùc nhaèm: Taïo ñieàu kieän cô caáu laïi doanh nghieäp nhaø nöôùc, naâng cao hieäu quaû kinh teá vaø söùc caïnh tranh cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc. Baûo ñaûm vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng, thay ñoåi cô cheá quaûn lyù doanh nghieäp taïo ñoäng löïc ñeå phaùt huy quyeàn laøm chuû cuûa ngöôøi lao ñoäng, söû duïng coù hieäu quaû hôn taøi saûn ñaõ ñaàu tö, khai thaùc moïi tieàm naêng trong caùc thaønh phaàn kinh teá ñeå ñaàu tö phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh. Giaûm bôùt chi phí vaø traùch nhieäm ñieàu haønh kinh doanh cuûa nhaø nöôùc, ñaûm baûo lôïi ích chung cuûa caû nhaø nöôùc vaø ngöôøi lao ñoäng Veà phaïm vi aùp duïng: Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoäc laäp vaø caùc doanh nghieäp thaønh vieân cuûa toång coâng ty coù voán nhaø nöôùc treân soå saùch keá toaùn döôùi 1 tyû ñoàng, kinh doanh thua loã keùo daøi hoaëc nhaø nöôùc khoâng caàn naém giöõ coå phaàn tröø caùc doanh nghieäp laø noâng tröôøng, laâm tröôøng quoác doanh, caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc tö vaán, thieát keá giaùm ñònh. Caùc doanh nghieäp khoâng quy ñònh taïi ñieåm treân coù voán nhaø nöôùc treân soå saùch keá toaùn töø 1 tyû ñeán döôùi 5 tyû ñoàng bò thua loã keùo daøi nhöng chöa laâm vaøo tình traïng phaù saûn, sau khi ñaõ thöïc hieän caùc bieän phaùp caàn thieát nhöng vaãn khoâng khaéc phuïc ñöôïc tuyø theo tröôøng hôïp cuï theå do thuû töôùng chính phuû quyeát ñònh. Khoaùn kinh doanh ñoái vôùi moät doanh nghieäp nhaø nöôùc goïi taét laø khoaùn kinh doanh laø phöông thöùc quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc maø beân nhaän khoaùn ñöôïc giao caùc quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp, coù nghóa vuï thöïc hieän moät soá chæ tieâu, baûo ñaûm caùc ñieàu kieän vaø ñöôïc höôûng caùc quyeàn lôïi theo hôïp ñoàng khoaùn. Cho thueâ doanh nghieäp nhaø nöôùc laø hình thöùc chuyeån giao cho ngöôøi nhaän thueâ quyeàn söû duïng taøi saûn vaø lao ñoäng trong doanh nghieäp theo caùc ñieàu kieän ghi trong hôïp ñoàng thueâ. Ngöôøi nhaän giao, ngöôøi mua, ngöôøi nhaän khoaùn, ngöôøi thueâ doanh nghieäp laø ñaïi dieän cuûa phaùp nhaân, taäp theå, nhoùm ngöôøi hoaëc caù nhaân nhaän giao, mua, nhaän khoaùn kinh doanh hoaëc thueâ doanh nghieäp. Ngöôøi giao, ngöôøi baùn, ngöôøi khoaùn, ngöôøi cho thueâ doanh nghieäp laø ñaïi dieän cô quan, doanh nghieäp thöïc hieän giao baùn, khoaùn kinh doanh, cho thueâ doanh nghieäp. Caùc giaûi phaùp cuûng coá nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc baèng hình thöùc giao khoaùn: 2.1.Khai thaùc lôïi theá: Maët baèng: Moãi doanh nghieäp ñònh vò ôû moät nôi naøo ñoù ñeàu caàn phaûi coù maët baèng vì khi môû doanh nghieäp xaây nhaø xöôûng, môû moät cöûa haøng chuùng ta ñeàu caàn tôùi maët baèng. Maët baèng ñöôïc ñònh giaù theo giaù thò tröôøng vaø ñem laïi lôïi nhuaän khi cho thueâ… Hieän nay ôû nöôùc ta moät phaàn lôïi sinh ra töø khai thaùc lôïi theá cuûa maët baèng ñaõ bò ñaùnh maát laøm cho thieät haïi raát nhieàu. Khoâng chæ coù maët baèng, nhaø kho, phaân xöôûng maø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn coù raát nhieàu ñaát ñai. Theo luaät ñaát ñai thì ñaát laø sôû höõu toaøn daân do nhaø nöôùc quaûn lyù vaø khoâng ñöôïc mua baùn, chæ chuyeån quyeàn sôû höõu. Vaø vì doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc hình thaønh döïa treân neàn taûng coâng höõu neân caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coù raát nhieàu ñaát ñöôïc nhaø nöôùc caáp vaø moïi chi phí caûi taïo ñeàu do nhaø nöôùc chi traû. Baùn, thanh lyù vaø chuyeån nhöôïng laøm giaûm chuû sôû höõu taøi saûn khoâng caàn thieát, giaûm sôû höõu nhaø nöôùc. Chuùng ta cuõng coù theå naâng caáp tu söûa ñöa vaøo söû duïng. Lao ñoäng: Lao ñoäng laø moät trong nhöõng nguoàn löïc quan troïng coù aûnh höôûng ñeán vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh. Lao ñoäng coù tay ngheà, ngöôøi quaûn lyù coù taøi seõ giuùp cho doanh nghieäp mau choùng thaønh coâng, taïo nieàm tin cho coâng nhaân. Caàn phaûi sa thaûi nhöõng ngöôøi khoâng coù naêng löïc quaûn lyù. Quyeàn haïn phaûi ñi ñoâi vôùi traùch nhieäm, thuø lao thoaû ñaùng, phaûi coù tinh thaàn ñoàng ñoäi trong coâng vieäc. Caàn phaûi naâng cao tri thöùc cuûa ngöôøi lao ñoäng, phaûi thöôøng xuyeân tieáp thu tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät. Ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi laø con ngöôøi cuûa thôøi ñaïi môùi, phaûi töï chuû trong doanh nghieäp, luoân tìm toøi nghieân cöùu nhöõng caùi môùi vaø caûi tieán nhöõng caùi cuõ, phaûi laø ngöôøi coù khaû naêng ñöùng vöõng tröôùc caùc bieán ñoäng baát ngôø, laø ngöôøi luoân vöõng tin vaø coù yù chí, coù tính caàu tieán. Gaén lieàn muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vôùi ñôøi soáng ngöôøi lao ñoäng vaø ngaøy caøng hoaøn thieän hôn ñeå ñaùp öùng nhu caàu cung öùng kòp thôøi vaø baét kòp thò hieáu ngöôøi tieâu duøng. Phaûi coù ñoäi nguõ lao ñoäng thaâm nhaäp vaøo moâi tröôøng cung caàu cuûa thò tröôøng tìm hieåu veà taâm lyù, thò hieáu cuõng nhö khaû naêng cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø caùc ñoái taùc cuõng nhö ñoái thuû caïnh tranh. Xaùc ñònh khaû naêng noäi löïc cuûa doanh nghieäp ñeå coù nhaän xeùt, so saùnh ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp töø ñoù ñöa ra höôùng ñi ñuùng cho doanh nghieäp. Tuy nhieân hieän nay chuùng ta ñang gaëp phaûi moät soá caâu hoûi maø chöa ñöôïc traû lôøi moät caùch thích ñaùng. Ñoù laø chuùng ta ñaõ khai thaùc heát ñöôïc caùc khaû naêng ñoäc laäp vaø tính saùng taïo hay chöa? Ngöôøi lao ñoäng phaûi laøm gì trong thôøi ñaïi hieän nay ñeå ñuoåi kòp böôùc tieán cuûa nhaân loaïi? Môû cöûa hoäi nhaäp laø thuaän lôïi hay baát lôïi ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng vaø ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc? Xuaát phaùt töø quan ñieåm con ngöôøi laø trung taâm cuûa xaõ hoäi, do ñoù chuùng ta caàn quan taâm tôùi söï nghieäp taêng cöôøng khaû naêng phoøng beänh cuûa ngöôøi lao ñoäng ñeå hoï coù theå laøm toát hôn vai troø cuûa mình trong saûn xuaát kinh doanh. Hoã trôï cô cheá: Caûi thieän coâng taùc tieáp thò, chi phí kieåm soaùt vaø taêng cöôøng chi phí taøi chính, töï do hoaù thò tröôøng. Taïo ñieàu kieän phaùt huy cô cheá thò tröôøng, thöïc hieän cô cheá môû coù söï giaùm saùt cuûa nhaø nöôùc nhaèm ngaên chaën kòp thôøi caùc tröôøng hôïp sai leäch ñeå doanh nghieäp nhaø nöôùc luoân thöïc söï giöõ vöõng vai troø chuû ñaïo. Xoaù boû tình traïng ñoùng cöûa ñoäc quyeàn. Môû roäng vaø phaùt trieån hôn nöõa thò tröôøng haøng hoaù, thò tröôøng voán, thò tröôøng lao ñoäng, thò tröôøng kyõ thuaät, thò tröôøng thoâng tin… khoâng ngöøng hoaøn thieän thò tröôøng dòch vuï. Xaây döïng neàn kinh teá môû, hình thaønh thò tröôøng thoâng suoát trong caû nöôùc gaén vôùi thò tröôøng trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, khuyeán khích xuaát khaåu, taïo ñieàu kieän hôn nöõa thu huùt nguoàn voán töø nöôùc ngoaøi vaø söû duïng nguoàn voán coù hieäu quaû. Thöïc hieän keá hoaïch môû töø beân trong laãn beân ngoaøi, trong doanh nghieäp chuùng ta khuyeán khích tích luyõ ñaàu tö vaøo saûn xuaát khoâng neân troâng chôø vaøo nguoàn ngaân saùch, beân ngoaøi thì phaùt trieån caùc neàn kinh teá ngoaøi quoác doanh, taïo loøng tin vaø khuyeán khích söï laøm giaøu chính ñaùng ñuùng phaùp luaät, taïo moái quan heä hôïp taùc vaø caïnh tranh bình ñaúng cuøng höôûng lôïi. Nguoàn voán: Trôï caáp cho doanh nghieäp nhaø nöôùc, taïo vieäc laøm, haøng hoaù vaø dòch vuï giaù reû cho ngöôøi ngheøo Caét giaûm hoaëc gia taêng nguoàn voán ñeå thöïc hieän vieäc luaân chuyeån voán mang laïi hieäu quaû Quaûn lyù: Noäi dung cô baûn cuûa ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá laø xoaù boû cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp sang cô cheá thò tröôøng, gaén saûn xuaát vôùi thò tröôøng thoâng qua tín hieäu giaù caû ñöôïc hình thaønh theo quan heä cung caàu, ñi ñoâi vôùi vieäc töï chuû kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø caùc ñôn vò kinh teá khaùc trong moâi tröôøng hôïp taùc vaø caïnh tranh bình ñaúng. Nhaø nöôùc quaûn lyù thoâng qua cô cheá roõ raøng, nghieâm minh keát hôïp ñuùng ñaén tính keá hoaïch vôùi vieäc söû duïng quan heä tieàn teä, söû duïng hôïp lyù caùc ñoøn baåy kinh teá: giaù caû, chính saùch taøi chính, tín duïng… Coâng ngheä Chuùng ta caàn thay ñoåi nhöõng heä thoáng maùy moùc cuõ, coâng ngheä laùc haäu thay vaøo ñoù laø coâng ngheä tieân tieán, daây chuyeån saûn xuaát hieän ñaïi, phaûi coù söï giaùm saùt ñeå ñieàu tieát oâ nhieãm, naêng suaát ñem laïi cao hôn, chaát löôïng saûn phaåm ñem laïi toát hôn Maùy moùc thieát bò moät phaàn yeáu toá cô baûn taùc ñoäng tích cöïc ñeán naêng suaát lao ñoäng. Ñeå doanh nghieäp coù theå toàn taïi vaø caïnh tranh treân thò tröôøng thì ñieàu kieän caàn ñaàu tieân ñoái vôùi coâng ngheä cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc laø gì? Ñoù laø ñieàu chuùng ta caàn quan taâm hieän nay. 2.2.Cô cheá chính saùch: Caàn phaûi caûi caùch heä thoáng taøi chính nhaát laø heä thoáng ngaân haøng, ngaân haøng caàn taùch khoûi chöùc naêng ngöôøi thuû quyõ cuûa quoác gia maø thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh tieàn teä laø coâng cuï ñaéc löïc phuïc vuï cho quaù trình chuyeån ñoåi vaø phaùt trieån kinh teá cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc. Do vaäy ngaân haøng caàn thay ñoåi toå chöùc hoaït ñoäng vaø heä thoáng ñeå trôû thaønh moät trong nhöõng coâng cuï trong heä thoáng quaûn lyù vó moâ cuûa nhaø nöôùc. Ngaân haøng phaûi hoaït ñoäng nhö vai troø cuûa ngaân haøng. Caàn xoaù boû cô cheá taäp trung vaøo caùc ngaønh coâng nghieäp, aùp ñaët ngaønh saûn xuaát ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, taïo ñieàu kieän ñeå doanh nghieäp nhaø nöôùc coù quyeàn töï chuû trong saûn xuaát, toå chöùc kinh doanh cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc, caàn taïo ñieàu kieän ñeå giaùm ñoác caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laøm quen vaø thöïc hieän haønh ñoäng cuûa nhaø doanh nghieäp. Caïnh tranh vaø khaúng ñònh mình treân thò tröôøng noäi ñòa vaø theá giôùi. Chuyeån heä thoáng giaù chæ ñaïo cuûa chính phuû sang heä thoáng giaù caû theo thò tröôøng (loaïi tröø moät soá maët haøng chieán löôïc nhö xaêng, daàu, xi maêng, saét theùp, ñieän nöôùc, cöôùc vaän taûi…). Giaù caû laø giaù cuûa thò tröôøng phuï thuoäc vaøo cung caàu. Chính phuû tham gia quaûn lyù vôùi möùc ñoä caàn thieát vaø chæ taäp trung vaøo nhöõng saûn phaåm then choát cuûa neàn kinh teá. Ñoái vôùi tyû giaù caàn phaûi chuyeån sang cô cheá thaû noåi coù söï quaûn lyù cuûa chính phuû. Caàn coù chính saùch hôïp lyù ñeå giaûm löôïng tieàn maët löu thoâng laøm giaûm söùc eùp toång caàu nhaèm kieàm cheá giaù caû. Giaûm thaâm huït taøi chính. Caùc cuoäc caûi caùch taøi chính vaø tieàn teä daãn tôùi vieäc thu vaø chi haøi hoaø cuõng laøm taêng söùc eùp ñoái vôùi caûi caùch caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc baèng vieäc laøm roõ gaùnh naëng thaâm huït taøi chính ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Chæ söû duïng caùc hôïp ñoàng hoaït ñoäng khi chuùng lieân quan tôùi nhöõng vaán ñeà cô baûn. Caùc hôïp ñoàng hoaït ñoäng chæ neân ñöôïc söû duïng khi chuùng chuyeån ñeán nhöõng tín hieäu roõ raøng ñeán caûi caùch, ñöa ra nhöõng giaûi thöôûng neáu hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao. Vieäc soaïn ra moät hôïp ñoàng hoaït ñoäng toát coù leõ khoâng kkhoù laém nhöng vaán ñeà laø ôû choã chuùng thöôøng khoâng thaønh coâng khi ñoái phoù vôùi caùc vaán ñeà veà thoâng tin, thöôûng phaït vaø cam keát. Noùi chung trong caùc hôïp ñoàng nhö vaäy thì noã löïc thöôøng ñöôïc taäp trung vaøo vieäc theo ñuoåi hay khoâng theo ñuoåi. Nôùi loûng caùc haïn cheá thöông maïi, töï do hoaù thöông maïi taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø xuaát khaåu moät vò theá cao hôn trong neàn kinh teá vaø caùc nhaø saûn xuaát khaåu coù theå trôû thaønh ngöôøi uûng hoä quan troïng ñoái vôùi caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc, ñoøi hoûi phaûi coù caùc ñieàu khoaûn höõu hieäu hôn ñoái vôùi caùc loaïi haøng hoaù vaø dòch vuï maø caùc doanh nghieäp cung caáp. Dôõ boû haøng raøo haûi quan seõ laøm taêng tieáng noùi yeâu caàu caûi caùch doanh ngheäp nhaø nöôùc. Nhöõng ngöôøi môùi vaøo nhaát thieát phaûi döïa vaøo dòch vuï caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc hay caïnh tranh vôùi caùc saûn phaåm doanh nghieäp nhaø nöôùc do ñoù seõ tích cöïc uûng hoä coâng cuoäc caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ñeà xöôùng caûi caùch trong lónh vöïc taøi chính, phaùt trieån heä thoáng taøi chính baèng caùch naâng cao naêng löïc giaùm saùt vaø ñieàu tieát, giaûm tín duïng coù ñònh höôùng, höôùng söï kieåm soaùt cuûa chính phuû vaøo caùc toå chöùc taøi chính trung gian, nôùi loûng moät soá hình thöùc kieåm soaùt laõi suaát. Chính phuû coù theå laøm cho caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc khaû thi hôn baèng caùch haïn cheá söï choáng ñoái caûi caùch cuûa coâng nhaân vaø nhöõng ngöôøi khaùc voán phuï thuoäc vaøo doanh nghieäp nhaø nöôùc. Caùc haønh ñoäng naøy coù theå laø: Huyû boû caùc trôû ngaïi cho vieäc taïo vieäc laøm ôû khu vöïc tö nhaân. Lao ñoäng ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc choáng laïi caûi caùch laø do boä maùy lao ñoäng quaù dö thöøa coù theå daãn tôùi vieäc thaûi hoài bôùt moät soá lao ñoäng vaø khoâng coù vieäc laøm thay theá hôïp lyù. Caùc nhaø hoaïch ñònh thöïc ra coù theå laøm cho caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc deã daøng hôn baèng caùch naâng cao cô hoäi vieäc laøm ôû khu vöïc tö nhaân. Caùc böôùc thöïc hieän bao goàm vieäc boû nhöõng khoaûn trôï caáp laõi suaát, khuyeán khích caùc chuû doanh nghieäp laáy voán thay theá lao ñoäng vaø caùc hình thöùc ñieàu tieát vieäc laøm phöùc taïp haïn cheá söï phaùt trieån vieäc laøm tö nhaân. Taùch vieäc cung caáp dòch vuï xaõ hoäi ra khoûi vieäc laøm ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Naâng cao uy tín baèng caùch thoâng baùo tröôùc caùc chöông trình, chaúng haïn nhö thoâng baùo tröôùc caùc cuoäc caûi caùch kinh teá vó moâ nhö ñaõ neâu treân vaø tuaân thuû chaët cheõ chöông trình Thieát laäp caùc moái quan heä trong nöôùc vaø quoác teá, ban haønh vaø toân troïng caùc quy ñònh phaùp luaät baûo ñaûm quyeàn sôû höõu veà taøi saûn coá ñònh coù theå giuùp caùc nhaø ñaàu tö tin töôûng raèng chính phuû seõ ñaûm baûo thöïc thi caùc cam keát cuûa mình. Ñieàu tieát giaù caû coù hieäu quaû hôn khi noù cho pheùp caùc doanh nghieäp giöõ laïi moät phaàn lôïi nhuaän kinh doanh, trong khi ñoù chuyeån moät phaàn sang caùc nhaø tieâu duøng döôùi hình thöùc giaù thaáp. Vieäc ñaët möùc giaù döïa treân caùc nguoàn thoâng tin khaùc chöù khoâng döïa vaøo coâng ty coù theå loaïi boû ñöôïc nhöõng coá gaéng cuûa doanh nghieäp nhaèm thoåi phoàng giaù caû. Vieäc khoâng thöôøng xuyeân kieåm tra giaù caû seõ giuùp cho doanh nghieäp caét bôùt caùc chi phí giöõa caùc cuoäc ñieàu chænh. Caùc hôïp ñoàng ñieàu chænh ñaùng tin caäy seõ laøm giaûm chi phí cho ngöôøi tieâu duøng. Neáu ñaûm baûo cam keát thöïc hieän ñeán cuøng hôïp ñoàng ñieàu chænh thì coù theå chính phuû seõ gaëp phaûi moät söï thöông löôïng khoù khaên hôn vôùi caùc nhaø ñaàu tö. Khi maø hôïp ñoàng ñieàu chænh chæ döïa treân moät nghò ñònh cuûa chính phuû hay thieáu caùc ñieàu khoaûn cho vieäc phaùn xöû moät caùch coâng baèng caùc xung ñoät thì caùc nhaø ñaàu tö thöôøng ñoøi hoûi moät lôïi nhuaän cao hôn hay theá ñoäc quyeàn ñeå buø tröø phaàn ruûi ro maø hoï gaùnh chòu. Thuùc ñaåy caïnh tranh ôû nôi coù theå ñeå taïo ñoäng cô khuyeán khích caûi thieän hoaït ñoäng kinh doanh. Caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ coù theå coù ñöôïc nhöõng noã löïc caàn thieát nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa doanh nghieäp moät khi bò ñaåy vaøo theá caïnh tranh. Tuy nhieân caïnh tranh chæ coù hieäu quaû khi chính phuû chaám döùt söï bao caáp hay chuyeån khoaûn cuûa mình cho doanh nghieäp vaø loaïi boû vieäc cung caáp tín duïng meàm. Ngoaøi ra cuõng neân trao quyeàn töï quyeát cho caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp ñeå hoï coù theå thích öùng vôùi caïnh tranh vaø chòu traùch nhieäm tröôùc keát quaû. Caùc nhaø quaûn lyù caàn coù quyeàn sa thaûi coâng nhaân, tìm kieám caùc nhaø cung öùng vaät tö coù chi phí thaáp hôn, chaám döùt caùc hoaït ñoäng khoâng sinh lôøi vaø tìm kieám thò tröôøng môùi. Thieáu quyeàn töï chuû vaø traùch nhieäm caùc nhaø quaûn lyù coù theå phaûn öùng laïi vôùi caùc trôû ngaïi ngaøy caøng taêng baèng caùch laøm toån haïi tôùi doanh nghieäp nhö caét giaûm chi phí baûo döôõng maùy moùc vaø chi phí tieáp thò… Nhaèm xoaù boû nhöõng toàn taïi trong moái quan heä quaûn lyù giöõa nhaø nöôùc vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc taïo moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi, giuùp doanh nghieäp nhaø nöôùc hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn, chính phuû coù theå: Giao chæ tieâu: Cô caáu laïi toång theå doanh nghieäp nhaø nöôùc theo caùc ngaønh kinh teá kyõ thuaät, theo quy moâ, theo vuøng, khu kinh teá, theo loaïi hình chuyeân moân hoaù hay kinh doanh toång hôïp. Tieáp tuïc xaây döïng vaø hoaøn thieän moâ hình toå chöùc coù hieäu quaû. Chæ tieâu ñöôïc giao phaûi roõ raøng, cuï theå, khoâng mô hoà vaø traùnh giao nhieàu chæ tieâu gaây maâu thuaãn, traùnh chæ tieâu choàng cheùo khoâng roõ raøng daãn tôùi hieäu quaû seõ khoâng ñaït ñöôïc. Phaân bieät giöõa chæ tieâu vì muïc tieâu lôïi nhuaän hay vì muïc tieâu phuùc lôïi xaõ hoäi, caàn phaân bieät giöaõ doanh nghieäp hoaït ñoäng kinh doanh hay hoaït ñoäng coâng ích. Khi chæ tieâu ñeà ra cuõng caàn phaûi xeùt ñeán yeáu toá noäi löïc cuõng nhö ngoaïi löïc cuûa doanh nghieäp. Xoaù boû caùc quan heä noäi taïi giöõa nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp nhaø nöôùc, taêng cöôøng quyeàn töï chuû cho doanh nghieäp döôùi söï kieåm tra cuûa nhaø nöôùc tuy nhieân nhaø nöôùc khoâng neân can thieäp quaù saâu vaøo hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Caàn phaûi caét giaûm söï baûo hoä mang tính bao caáp cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Neáu khoâng coù tính töï chuû luoân coù söï baûo hoä cuûa nhaø nöôùc thì daàn daàn doanh nghieäp seõ khoâng coøn coù thính caïnh tranh, coâng ngheä laïc haäu. Luùc naøy doanh nghieäp seõ bò ñaøo thaûi khoûi thò tröôøng. Do ñoù nhaø nöôùc chæ baûo hoä ñoái vôùi caùc ngaønh ngheà hoaït ñoäng thöïc söï caàn thieát. Giaûm bôùt caùc thuû tuïc nhieâu kheâ, nhöõng nguyeân taéc loøng voøng laøm doanh nghieäp maát cô hoäi, gaây caûn trôû hoaït ñoäng cho doanh nghieäp. ._.