Hiện trạng và giải pháp phát triển hệ thống trang trại trên địa bàn huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr­êng ®¹I häc n«ng nghiÖp Hµ NéI ---------------------------- nguyÔn V¡N §¹T HiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn Kho¸i Ch©u, tØnh H­ng Yªn luËn v¨n th¹c sÜ N¤NG NGHIÖP Chuyªn ngµnh : trång trät M· sè : 60.62.10 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc : PGS.TS. PH¹M TIÕN DòNG Hµ Néi - 2009 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch­a hÒ ®­îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét luËn v¨n nµo. T«i xin cam ®oan r»ng, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®­îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®­îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ NguyÔn V¨n §¹t Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh t«i ®· nhËn ®­îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c thÇy, c« gi¸o khoa N«ng häc, tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi, ViÖn ®µo t¹o Sau ®¹i häc, sù chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy c« gi¸o h­íng dÉn tèt nghiÖp, sù gióp ®ì cña c¸c b¹n cïng tr­êng, sù quan t©m vµ gióp ®ì cña huyÖn uû, uû ban nh©n d©n huyÖn Kho¸i Ch©u. T«i xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy gi¸o PGS.TS. Ph¹m TiÕn Dòng, ng­êi ®· h­íng dÉn vµ chØ b¶o ©n cÇn cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp tèt nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy, c« ®ang d¹y vµ ®· nghØ h­u, ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn häc tËp, gióp ®ì t«i trong suèt thêi gian häc tËp vµ thùc tËp tèt nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n HuyÖn uû, Uû ban vµ nh©n d©n huyÖn Kho¸i Ch©u - tØnh H­ng Yªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong thêi gian thùc tËp t¹i huyÖn nhµ. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n gia ®×nh vµ ng­êi th©n, c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®· trao ®æi vµ gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp còng nh­ trong thêi gian thùc tËp tèt nghiÖp. Hµ Néi, ngµy 9 th¸ng 12 n¨m 2009 T¸c gi¶ NguyÔn V¨n §¹t Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc b¶ng biÓu vi Danh môc ®å thÞ viii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t BL§TBXH BTC BNN&PTNT BQ CHH-H§H CP §VT GTSX HQSDV HQSDVTC HQSDL§G§ KTTT NN PTNT SXKD TCTK T§ TT TTCN TTLT VAC UBND Bé Lao ®éng th­¬ng binh x· héi Bé Tµi chÝnh Bé N«ng nghiÖp & Ph¸t triÓn n«ng th«n B×nh qu©n C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ChÝnh phñ §¬n vÞ tÝnh Gi¸ trÞ s¶n xuÊt HiÖu qu¶ sö dông vèn HiÖu qu¶ sö dông vçn tù cã HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng gia ®×nh Kinh tÕ trang tr¹i N«ng nghiÖp Ph¸t triÓn n«ng th«n S¶n xuÊt kinh doanh Tæng côc thèng kª Tr×nh ®é Trang tr¹i TiÓu thñ c«ng nghiÖp Th«ng t­ liªn tÞch V­ên ao chuång Uû ban nh©n d©n Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1: B¶ng so s¸nh gi÷a hé n«ng d©n vµ doanh nghiÖp 4 2.2: C¸c miÒn khÝ hËu n«ng nghiÖp vµ h­íng chän c©y trång n«ng nghiÖp 17 2.3: Ngµnh nghÒ s¶n xuÊt chÝnh cña trang tr¹i 30 2.4: B×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt cña mét sè lo¹i h×nh trang tr¹i 31 2.5: Lao ®éng cña trang tr¹i 32 2.6: Vèn vµ tæng thu s¶n xuÊt kinh doanh binh qu©n cña trang tr¹i 34 4.1. Mét sè chØ tiªu khÝ t­îng huyÖn Kho¸i Ch©u tõ n¨m 1995 - 2008 43 4.2: C¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn Kho¸i Ch©u tõ n¨m 2006 - 2008 47 4.3. HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n¨m 2008 cña huyÖn Kho¸i Ch©u 52 4.4: Thµnh phÇn dinh d­ìng ®Êt cña Kho¸i Ch©u vµ mét sè huyÖn l©n cËn 54 4.5. C¬ cÊu lo¹i h×nh trang tr¹i huyÖn Kho¸i Ch©u 54 4.6. Quy m« diÖn tÝch ®Êt ®ai cña c¸c trang tr¹i n¨m 2008 54 4.7. Lao ®éng b×nh qu©n cña c¸c trang tr¹i 54 4.8. Quy m« vèn s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i 54 4.9. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i 54 4.10: C¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c trang trang tr¹i n¨m 2008 54 4.11. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt theo møc ®Çu t­ trªn 1 ha ®Êt trang tr¹i 54 4.12. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt theo møc ®Çu t­ trªn 1 ha ®Êt ao 54 4.13. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt theo møc ®Çu t­ trªn 100 con lîn thÞt nu«i ë trang tr¹i tæng hîp. 54 4.14. Quy m« diÖn tÝch cña trang tr¹i trång c©y l©u n¨m 54 4.15. Ph©n tÝch c¸c yÕu tè lµm gi¶m chi phÝ khi më réng diÖn tÝch trang tr¹i. 54 4.16. Quan hÖ gi÷a diÖn tÝch trang tr¹i vµ chi phÝ s¶n xuÊt 54 4.17. Thµnh phÇn c©y l©u n¨m ë trang tr¹i tæng hîp 54 4.18. Thµnh phÇn c©y trång hµng n¨m vµ c©y ¨n qu¶ ng¾n ngµy trong TT tæng hîp. 54 4.19. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c©y ¨n qu¶ trong TT trång c©y l©u n¨m. 54 4. 20. Nh÷ng khã kh¨n trong ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ ë TT trång c©y l©u n¨m 54 4.21. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét sè c©y trång ng¾n ngµy trong TT tæng hîp 54 4.22. Mét sè h¹n chÕ trong ph¸t triÓn c©y hµng n¨m ë trang tr¹i tæng hîp. 54 4.23. Nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c cÇn th¸o gì cña c¸c trang tr¹i t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u 54 4.24. Quy ho¹ch ph¸t triÓn ch¨n nu«i cña huyÖn Kho¸i Ch©u giai ®o¹n 2010 - 2020 54 4.25. Quy ho¹ch ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cña huyÖn Kho¸i Ch©u giai ®o¹n 2010 - 2020 54 Danh môc ®å thÞ 4.1 Mét sè chØ tiªu khÝ t­îng huyÖn Kho¸i Ch©u tõ n¨m 1995 - 2008 44 4.2 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt cña huyÖn Kho¸i Ch©u n¨m 2008 53 1. Më ®Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò Kinh tÕ trang tr¹i ®· cã tõ l©u vµ ®· tr¶i qua nhiÒu b­íc th¨ng trÇm kh¸c nhau. Sau khi thùc hiÖn chñ tr­¬ng kho¸n ®Õn hé gia ®×nh vµ sau LuËt §Êt ®ai (1993) quy ®Þnh ng­êi lao ®éng, hé gia ®×nh cã c¸c quyÒn trong sö dông ®Êt ®· lµm xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn trë l¹i m« h×nh trang tr¹i. Tõ ®ã, trang tr¹i ®· sím ph¸t huy nh÷ng ­u thÕ cña m×nh ®ã lµ kinh tÕ trang tr¹i (KTTT) võa cã ®iÒu kiÖn lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch, võa cã kh¶ n¨ng khai th¸c h÷u hiÖu lîi thÕ cña tõng vïng l·nh thæ. Nhê vËy cã thÓ s¶n xuÊt ra hµng lo¹t s¶n phÈm víi chi phÝ thÊp nhÊt. Trªn c¬ së ®ã thóc ®Èy t¨ng tr­ëng c¶ thÞ tr­êng ®Çu ra lÉn thÞ tr­êng ®Çu vµo trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp (SXNN), gióp gi¶i quyÕt tèt nh÷ng môc tiªu, nhu cÇu míi kh«ng ngõng n¶y sinh, gióp cho c­ d©n n«ng th«n dÇn tho¸t khái “ng­ìng” kÐm ph¸t triÓn, gãp phÇn ®­a nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc “cÊt c¸nh” sang giai ®o¹n míi mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ bÒn v÷ng. Nh­ vËy, tuy míi mÎ nh­ng KTTT ®· tù kh¼ng ®Þnh lµ h×nh thøc kinh tÕ v« cïng quan träng, cã thÓ coi KTTT lµ b­íc ®ét ph¸ cho sù nghiÖp CNH-H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ViÖt Nam trong thêi kú nµy. Kho¸i Ch©u lµ mét huyÖn lín n»m ë phÝa B¾c cña tØnh H­ng Yªn, cã tæng d©n sè ®«ng lµ 195.309 nh©n khÈu. N¨m 1999 huyÖn Kho¸i Ch©u ®­îc t¸i lËp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi vµ ®Êt ®ai mµu mì, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶. §Õn nay, toµn huyÖn ®· cã 420 trang tr¹i ®¹t tiªu chÝ cÊp bé vµ liªn bé. Bªn c¹nh ®ã Kho¸i Ch©u cßn cã thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm réng lín, chî ®Çu mèi thu mua n«ng s¶n phÈm cña tØnh H­ng Yªn, ®©y lµ ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho viÖc ph¸t triÓn trang tr¹i. Tuy nhiªn, nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u nh­ thÕ nµo ? Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ra sao? ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn c¸c nhµ khoa häc nghiªn cøu vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp nh»m ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, ®­a ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc khã kh¨n ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Do t¸c ®éng nhiÒu mÆt, c¶ chñ quan vµ kh¸ch quan lµm ¶nh h­ëng ®Õn sè l­îng, quy m«, kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn, trong ®ã cã nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc cÇn ph¸t huy, nh­ng còng cã kh«ng Ýt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cÇn h¹n chÕ, th¸o gì trong thêi gian tíi ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n n÷a h×nh thøc KTTT cña huyÖn. XuÊt phÊt tõ thùc tÕ trªn chóng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi: “HiÖn tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn Kho¸i Ch©u, tØnh H­ng Yªn”. 1.2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi 1.2.1. Môc tiªu chung - Nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn trang tr¹i cña huyÖn, qua ®ã chØ râ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i cña huyÖn Kho¸i Ch©u. 1.2.2. Môc tiªu cô thÓ - §¸nh gi¸ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi cña huyÖn Kho¸i Ch©u ®èi víi ph¸t triÓn trang tr¹i. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn trang tr¹i vµ t×m ra nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu trong ph¸t triÓn trang tr¹i trªn ®Þa bµn huyÖn Kho¸i Ch©u. - §­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn trang tr¹i t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u. 1.3. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi gãp phÇn lµm c¬ së khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i. §ång thêi th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi víi sù ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i cña huyÖn Kho¸i Ch©u lµm c¬ së cho nh÷ng ®Þnh h­íng cho c¸c trang tr¹i ë ®Þa ph­¬ng theo h­íng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp hµng ho¸ bÒn v÷ng. 2. C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ hÖ thèng trang tr¹i 2.1. C¬ së lý luËn vÒ hÖ thèng trang tr¹i 2.1.1 Mét sè lý luËn vÒ hé n«ng d©n Hé n«ng d©n lµ ®èi t­îng nghiªn cøu chñ yÕu cña khoa häc n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, còng lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña nhiÒu khoa häc kh¸c. Ngµy nay, xu thÕ ph¸t triÓn cu¶ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ t¸c ®éng m¹nh mÏ cña qu¸ tr×nh ®« thi ho¸, cña ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ, sù ®an xen trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c tÇng líp d©n c­ nªn rÊt khã ®­a ra nh÷ng tiªu chuÈn x¸c ®Þnh giíi h¹n gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Quan niÖm vÒ hÖ n«ng d©n cã nhiÒu ý nghÜa kh¸c nhau. Cã ý kiÕn cho r»ng hé n«ng d©n lµ nh÷ng hé chñ yÕu lµ ho¹t ®éng n«ng nghiÖp theo ngh×a r«ng bao gåm c¶ ho¹t ®éng nghÒ rõng, nghÒ c¸ vµ c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp kh¸c diÔn ra ë n«ng th«n. GÇn ®©y Elles (1988) cho r»ng “Hé n«ng d©n lµ c¸c hé thu ho¹ch c¸c ph­¬ng tiÖn sèng tõ ruéng ®Êt sö dông chñ yÕu lao ®éng gia ®×nh trong s¶n xuÊt trang tr¹i, n»m trong hÖ thèng kinh tÕ réng h¬n nh­ng vÒ c¬ b¶n ®­îc ®Æc tr­ng b»ng viÖc tham gia mét phÇn tham gia trong thÞ tr­êng ho¹t ®éng víi mét tr×nh ®é kh«ng cao”. a) Hé n«ng d©n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau - Hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së võa lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt võa lµ ®èi t­îng tiªu dïng nh­ng ®ång thêi còng lµ n¬i ph©n phèi cña n«ng s¶n lµm ra. - Quan hÖ giòa s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, biÓu hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña hÖ tù cung rù cÊp hoµn toµn ®Õn s¶n xuÊt hµng ho¸,tr×nh ®é nµy quyÕt ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a hé n«ng d©n víi thi tr­êng. - C¸c hé n«ng d©n ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh n«ng nghiÖp cßn tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp víi c¸c møc ®é kh¸c nhau nªn khã giíi h¹n thÕ nµo lµ hé n«ng d©n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi c¸c hé n«ng d©n cã doanh nghiÖp. [ 41] B¶ng 2.1. B¶ng so s¸nh gi÷a hé n«ng d©n vµ doanh nghiÖp ChØ tiªu Hé n«ng d©n Doanh nghiÖp n«ng nghiÖp Môc tiªu Tù cung tù cÊp, mét phÇn ®Ó b¸n §Ó b¸n Quy m« Nhá Lín Lao ®éng Chñ yÕu lao ®éng gia ®×nh Chuyªn lao ®éng thuª T­ liÖu s¶n xuÊt Cña gia ®×nh Mua thÞ tr­êng hoµn toµn Møc ®é tham gia thÞ tr­êng ThÊp, tõng phÇn Cao vµ tiÕn bé b) Ho¹t ®éng cña hé n«ng d©n Trong lÞch sö ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, nhiÒu quèc gia ®É cè g¾ng xo¸ bá nÒn kinh tÕ n«ng d©n ®Ó x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp kh¸c nh­ng ®Òu kh«ng thµnh c«ng. Cho tíi nay c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i thõa nhËn hé n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, hä tù chñ vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh. Kinh tÕ hé n«ng d©n tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc lµ nhê: + Ho¹t ®éng n«ng nghiÖp cña n«ng d©n cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n nhê kiÓm so¸t ®­îc t­ liÖu s¶n xuÊt nhÊt lµ ruéng ®Êt. + Nhê nh÷ng gi¸ trÞ x· héi cña n«ng d©n h­íng môc tiªu s¶n xuÊt vµo nhu cÇu lµ sù ph¸t triÓn cña céng ®ång h¬n lµ ®¹t lîi nhuËn cao nhÊt. + Nhê sù chuyÓn giao ruéng ®Êt tõ thÕ hÖ nµy sang thÕ hÖ kh¸c (kÕ thõa) chèng l¹i sù tËp trung ruéng ®Êt vµo tay mét sè ng­êi. + Ng­êi n«ng d©n th¾ng ®­îc ¸p lùc cña thÞ tr­êng b»ng c¸ch t¨ng thêi gian lao ®éng sèng, t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån lao ®éng s½n cã vµo hÖ thèng n«ng nghiÖp cña chÝnh m×nh. + S¶n xuÊt n«ng nghiÖp cã tÝnh thêi vô vµ theo nhu cÇu cña thi tr­êng nªn kh«ng thu hót vèn ®Çu t­ vµo mét thêi ®iªr ®Ó trë thµnh t­ b¶n n«ng nghiÖp. + Huy ®éng thÆng d­ trong n«ng nghiÖp cña n«ng d©n lµ ®Ó tho¶ m·n lîi Ých cña toµn x· héi th«ng qua thuÕ, ®Þa t«, gi¸ c¶. + TiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, lµm gi¶m lao ®éng phæ th«ng trong n«ng nghiÖp ®· lµm gi¶m gi¸ thµnh vµ gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp. V× vËy n«ng d©n chØ cßn cã kh¶ n¨ng t¸i s¶n suÊt gi¶n ®¬n nªn ko cã sù hç trî cña nhµ n­íc, nªn nhµ n­íc muèn t¸i s¶n xuÊt më réng ph¸t triÓn theo h­íng n«ng nghiÖp hµng ho¸ thÞ tr­êng. Trong nh÷ng n¨m 1960-1970 phong trµo hîp t¸c x· ë miÒn B¾c ®· h×nh thµnh nªn tÇng líp n«ng d©n tËp thÓ.Thêi kú nµy, kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng ®­îc coi träng, thËm chÝ kú thÞ. Trong n«ng nghiÖp chØ cßn kinh tÕ hîp t¸c x· lµ chÝnh, kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t trÓn chØ trong khu«n khæ kinh tÕ phô gia ®×nh. Tuy nhiªn, ®èi víi nhiÒu hé n«ng d©n b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau hä vÉn h­íng ®Õn sù ph¸t triÓn... §Õn n¨m 1988 khi nghÞ quyÕt 10 - BCT ra ®êi (5/4/1988), hé n«ng d©n ®­îc thõa nhËn lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ. Tõ ®©y kinh tÕ hé n«ng d©n kh«ng ngõng ph¸t triÓn vµ t¹o nªn nh÷ng thµnh tùu ®Æc biÖt cña nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta. ViÖt Nam trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o hµng ho¸ ®øng thø 2 cña thÕ giíi  c) Mét sè kiÓu hé n«ng d©n GÇn ®©y, mét sè nhµ kinh tÕ häc ph­¬ng T©y nghiªn cøu vÒ hé n«ng d©n ®· ®­a ra nh÷ng m« h×nh míi vÒ kinh tÕ hé dùa trªn nh÷ng ph©n tÝch to¸n häc, x· héi häc, quy luËt cung cÇu trªn thi tr­êng n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸... ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu vµ c¬ cÊu ph¸t triÓn cña hä. Theo hä cã thÓ ph©n hé n«ng d©n lµm nh÷ng kiÓu sau: - KiÓu hé n«ng d©n ®ang ho¹t ®éng trong hÖ thèng n«ng nghiÖp tù cung tù cÊp nhãm hé nµy kh«ng cã ph¶n øng víi thÞ tr­êng. - KiÓu hé ho¹t ®éng trong hÖ thèng ®éc canh, cã b¸n mét phÇn l­¬ng thùc thùc phÈm ®Ó mua hµng tiªu dïng vµ mét sè Ýt vËt t­ n«ng nghiÖp. KiÓu hé nµy cã ph¶n øng víi thÞ tr­êng, chñ yÕu gi¸ vËt t­ nh­ng møc ®é kh«ng gay g¾t, kh«ng kÐo dµi. - KiÓu hé ho¹t ®éng trong hÖ thèng n«ng nghiÖp ph¸t triÓn (th©m canh, chuyªn canh...). KiÓu hé nµy b¸n phÇn lín s¶n phÈm ra thÞ tr­êng, kiÓu hé nµy ph¶n øng víi gi¸ c¶ thÞ tr­êng trªn mét sè ph­¬ng diÖn. - KiÓu hé ho¹t ®éng trong hÖ thèng n«ng nghiÖp hµng ho¸, b¸n toµn bé n«ng s¶n cña m×nh ra thÞ tr­êng víi môc tiªu lµ lîi nhuËn, nh­ mét xÝ nghiÖp t­ b¶n. Môc tiªu cña hé quyÕt ®Þnh viÖc lùa chän s¶n phÈm kinh doanh, quyÕt ®Þnh lùa chän møc ®Çu t­. Lo¹i hé nµy ph¶n øng gay g¾t víi gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng trªn nhiÒu mÆt nh­ vËt t­, n«ng s¶n, lao ®éng, thuÕ... Nhãm hé nµy chÊp nhËn sù ®æi míi thay thÕ hÖ thèng n«ng nghiÖp cò b»ng nh÷ng hÖ thèng míi cã hiÖu qu¶ h¬n. Nh­ vËy hé n«ng d©n biÕn ®æi tõ t×nh tr¹ng tù cung tù cÊp, sang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã, hé n«ng d©n chÊp nhËn sù ®æi míi tõ h×nh thøc ®éc canh, qu¶ng canh, th©m canh, chuyÓn sang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ trang tr¹i. 2.1.2. Kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i Víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®ang tõng b­íc ®­îc ®æi thay vµ ph¸t triÓn. T¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX nªu râ "§Èy nhanh CNH - H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n theo h­íng h×nh thµnh nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lín phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng vµ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña tõng vïng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh nghÒ, c¬ cÊu lao ®éng, t¹o viÖc lµm thu hót nhiÒu lao ®éng n«ng th«n" Ngµy nay kinh tÕ trang tr¹i ®· ph¸t triÓn ë hÇu hÕt c¸c n­íc cã s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp hµng ho¸, viÖc h×nh thµnh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ hé n«ng d©n chñ yÕu mang tÝnh s¶n xuÊt tù cung, tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« tõ nhá ®Õn lín. ë ViÖt Nam, cã nhiÒu c«ng tr×nh ®· nghiªn cøu vÒ trang tr¹i vµ ®­a c¸c c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau: Quan ®iÓm 1: Theo TrÇn §øc, trang tr¹i lµ lùc l­îng chñ lùc cña c¸c tæ chøc lµm n«ng nghiÖp ë n­íc t­ b¶n còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ còng lµ tæ chøc kinh doanh cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ë thÕ kû 21 [16]. Quan ®iÓm 2: Trang tr¹i lµ tæ chøc s¶n xuÊt c¬ së cña nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, lµ lo¹i h×nh tæ chøc ®a d¹ng vµ linh ho¹t vÒ tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, cã vÞ trÝ trung t©m thu hót c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c tæ chøc ®Çu t­ [17]. Quan ®iÓm 3: Trang tr¹i lµ mét lo¹i h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng ho¸ cña hé gia ®×nh ®­îc nhµ n­íc giao ®Êt, cho ng­êi chñ cã n¨ng lùc chØ ®¹o, qu¶n lý kinh doanh, biÕt huy ®éng vèn, sö dông lao ®éng vµ lùa chän c«ng nghÖ s¶n xuÊt thÝch hîp, tiÕn hµnh tæ chøc s¶n xuÊt vµ dÞch vô s¶n phÈm theo yªu cÇu thÞ tr­êng nh»m thu lîi nhuËn cao. Tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn theo quan ®iÓm cña chóng t«i cã thÓ kh¸i qu¸t ho¸ vµ ®­a ra kh¸i niÖm vÒ trang tr¹i nh­ sau: Trang tr¹i lµ c¬ së doanh nghiÖp kinh doanh n«ng nghiÖp cña mét hoÆc mét nhãm nhµ kinh doanh. + Kinh tÕ trang tr¹i lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së lµ doanh nghiÖp trùc tiÕp s¶n xuÊt ra nh÷ng n«ng s¶n hµng ho¸ dùa trªn c¬ së hÖ thèng n«ng nghiÖp hµng ho¸, ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®­îc chñ trang tr¹i ®Çu t­ vèn khai th¸c tµi nguyªn, lao ®éng mét c¸ch hîp lý ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng, ®­îc nhµ n­íc b¶o hé theo luËt ph¸p hiÖn hµnh. + Còng cã thÓ hiÓu trang tr¹i lµ sù s¾p xÕp ®éc nhÊt vµ æn ®Þnh mét c¸ch hîp lý cña c¸c viÖc kinh doanh n«ng nghiÖp cña hé n«ng d©n, qu¶n lý theo c¸c ho¹t ®éng ®· ®­îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo m«i tr­êng vËt lý, sinh häc vµ kinh tÕ x· héi, phï hîp víi môc tiªu, së thÝch vµ nguån lîi cña n«ng hé. Nh­ vËy trang tr¹i lµ mét hÖ thèng c¬ b¶n bao gåm nhiÒu hÖ thèng phô n«ng nghiÖp, chóng cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau vµ cã ¶nh h­ëng ®Õn hÖ thèng kh¸c còng nh­ m«i tr­êng xung quanh. Vai trß cña hÖ thèng trang tr¹i: - Trang tr¹i lµ tÕ bµo cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña hÖ thèng n«ng nghiÖp, lµ h×nh thøc doanh nghiÖp trùc tiÕp s¶n xuÊt ra nh÷ng n«ng s¶n phÈm hµng ho¸ cho x· héi phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, phï hîp víi quy luËt sinh häc vµ c¸c quy luËt s¶n xuÊt hµng ho¸ nh­ quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ c¶, quy luËt thÞ tr­êng, lµ ®èi t­îng ®Ó tá chøc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong n«ng nghiÖp ®¶m b¶o thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ thÝch øng víi sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng. - Nhê hÖ thèng n«ng nghiÖp trang tr¹i mµ chóng ta ®· ®¸nh thøc nhiÒu vïng ®Êt hoang ho¸, ®åi nói träc, sö dông mét phÇn søc lao ®éng d­ thõa (nh­ vïng n«ng d©n kh«ng cã ®Êt canh t¸c, vèn, lao ®éng thÊt nghiÖp thêi vô ...) ®Ó s¶n xÊt ra n«ng s¶n hµng ho¸. - Trang tr¹i lµ n¬i chuyÓn giao kü thuËt nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt cho n«ng hé vµ gÆp thuËn lîi sÏ nhanh chãng ph¸t triÓn thµnh vïng hµng hãa tËp trung xung quanh c¸i nh©n lµ trang tr¹i. NÕu ®­îc ®Æt ®óng vÞ trÝ, ®óng tÇm, cã chÝnh s¸ch tèt th× c¸c TT sÏ kh«ng chuyÓn thµnh doanh nghiÖp mµ sÏ ph¸t triÓn thµnh hîp t¸c x·, vµ chØ ®Õn lóc quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c thµnh viªn g¾n kÕt, phô thuéc vµo nhau th× hîp t¸c x· ®Ých thùc míi ph¸t triÓn. [4] - HÖ thèng trang tr¹i lµ hÖ thèng cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thÓ nghiÖm c«ng nghÖ kü thuËt cao trong n«ng nghiÖp. §a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp nhê ®a d¹ng sinh häc trong hÖ thèng c©y trång. HÖ thèng n«ng nghiÖp trang tr¹i víi quy m« s¶n xuÊt lín, quy m« ®Çu t­, cho ra ®êi mét khèi l­îng s¶n phÈm lín cã ®ñ søc c¹nh tranh víi thÞ tr­êng, dÇn dÇn h×nh thµnh thÞ tr­êng th­¬ng m¹i n«ng s¶n thóc ®Èy sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ë n­íc ta. - HÖ thèng trang tr¹i lµ mét d¶i ®Êt hoÆc mÆt n­íc bÊt kú t¹o nªn bëi mét hoÆc nhiÒu c¸c kho¶nh ®Êt dïng ®Î trång trät vµ ch¨n nu«i d­íi sù qu¶n lý cña chñ l« ®Êt hoÆc ng­êi thuª ®Êt. [10]. Theo Harwood (1979) th× ®ã lµ sù s¾p ®Æt æn ®Þnh vµ thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt do n«ng hé qu¶n lý phï hîp víi tr×nh ®é kü thuËt, m«I tr­êng tù nhiªn, sinh häc vµ kinh tÕ x· héi vµ phï hîp víi môc tiªu, sá thÝch vµ nguån lùc cña n«ng hé. C¸c yÕu tè nµy ¶nh h­ëng chung ®Õn s¶n l­îng vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. HÖ thèng trang tr¹i lµ mét bé phËn cña hÖ thèng lín h¬n ®ã lµ hÖ thèng n«ng nghiÖp vµ cã thÓ chia thµnh c¸c hÖ thèng thµnh phÇn, ®ã lµ hÖ thèng trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thñy s¶n...[10] - Ph¸t triÓn hÖ thèng n«ng nghiÖp trang tr¹i lµ b­íc ®i tÊt yÕu ®Ó h×nh thµnh nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ ë n­íc ta. 2.1.3. Nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu cña hÖ thèng n«ng nghiÖp trang tr¹i - Trang tr¹i bao gåm hé n«ng d©n vµ n«ng tr¹i cña hä ®­îc coi lµ ®¬n vÞ ra c¸c quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt vµ ®iÒu khiÓn cuèi cïng cña qu¸ tr×nh biÕu ®æi ®Çu vµo thµnh ®Çu ra cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong trang tr¹i. - Trang tr¹i ®­îc coi lµ hÖ thèng më, sù kÕt hîp vµ chuyÓn ho¸ n¨ng l­îng th«ng tin ®Çu vµo thµnh ®Çu ra cña hÖ thèng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo n¨ng lùc qu¶n lý, m«i tr­êng hÖ thèng, cÊu tróc hÖ thèng, ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t ®­îc khoa häc c«ng nghÖ, kü thuËt còng nh­ thÞ tr­êng cña ng­êi n«ng d©n. - HÖ thèng trang tr¹i cã nhiÒu lo¹i h×nh cã c¸c kiÓu hÖ thèng canh t¸c n«ng nghiÖp kh¸c nhau, nã ph¶n ¸nh tÝnh ®a d¹ng ®a môc ®Ých cña ng­êi chñ trang tr¹i. - HÖ thèng trang tr¹i lµ hÖ thèng ®éng, ®Çu ra cña hÖ thèng biÕn ®æi theo quy luËt cung cÇu cña thÞ tr­êng, tÝnh n¨ng ®éng cña nã ®­îc thay ®æi theo thêi gian qua c¸c biÕn ®æi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ x· héi nªn hÖ thèng trang tr¹i cã thÓ ®­îc ®iÒu chØnh vµ söa ®æi. - HÖ thèng trang tr¹i lµ hÖ thèng chuyªn m«n ho¸, tËp trung ho¸ cao, s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng cã lîi nhuËn cao. - Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i chóng ta th­êng thÊy cã hÖ thèng trang tr¹i tù cung tù cÊp sau ®ã qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng æn ®Þnh TT b­íc sang ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa: * Trang tr¹i tù cung tù cÊp - S¶n phÈm cña hÖ thèng mang tÝnh tù cung tù cÊp, mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ s¶n phÈm trang tr¹i tham gia vµo thÞ tr­êng n«ng s¶n. - Sö dông c¸c tµi nguyªn n«ng nghiÖp nh­ ®Êt, n­íc, ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, sinh vËt ... ë møc ®é thÊp, khai th¸c nh­ng kh«ng b¶o vÖ t¸i t¹o nguån n¨ng l­îng mµ thiªn nhiªn ban ph¸t, lµm c¹n kiÖt vµ suy tho¸i tµi nguyªn nhanh. - HÖ thèng th«ng tin, khoa häc c«ng nghÖ míi kÐm ph¸t triÓn, vèn ®Çu t­ thÊp, s¶n phÈm kh«ng g¾n víi thÞ tr­êng nªn khã tiªu thô. - HÖ thèng c©y trång ®¬n gi¶n, ph©n t¸n, ®Çu t­ chñ yÕu lµ lao ®éng sèng nªn ®é rñi ro cao. - C¬ së h¹ tÇng, c¬ së chÕ biÕn trang tr¹i kÐm ph¸t triÓn, thu nhËp ng­êi lao ®éng thÊp. * Trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸: - Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao, s¶n xuÊt h­íng tíi thÞ tr­êng. Do ®ã tû träng hµng ho¸ s¶n phÈm cao (trªn 70%), cã søc c¹nh tranh. - Sö dông nhiÒu vèn, n¨ng l­îng vËt t­, chÊt x¸m khoa häc c«ng nghÖ, gi¶m sö dông d¹ng lao ®éng sèng trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c. Khai th¸c tµi nguyªn hîp lý, g¾n sö dông víi t¸i t¹o c¸c nguån n¨ng l­îng trong hÖ thèng, ®¶m b¶o cho hÖ thèng ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - M¹ng l­íi th«ng tin, ®Æc biÖt th«ng tin thÞ tr­êng, dÞch vô ph¸t triÓn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. - DÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra æn ®Þnh, gi¸ c¶ phï hîp s¶n phÈm ®a d¹ng, s¶n l­îng lín, cã ®iÒu kiÖn c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. - S¶n xuÊt cã l·i, ®êi sèng thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®­îc c¶i thiÖn, tr×nh ®é chuyªn m«n ®­îc n©ng cao, an ninh l­¬ng thùc thùc phÈm ®­îc b¶o ®¶m. 2.1.4. Nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i n«ng nghiÖp Theo Ph¹m ChÝ Thµnh (1993) [30]. Trang tr¹i trång c©y g×, nu«i con g× lµ tïy thuéc vµo c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh­: §iÒu kiÖn tù nhiªn (khÝ hËu, ®Êt ®ai); ®iÒu kiÖn kinh tÕ (c¬ së h¹ tÇng), thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­; ®iÒu kiÖn x· héi nh­ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, phong tôc tËp qu¸n... vµ c¸c yÕu tè bªn trong cña trang tr¹i nh­: Quü ®Êt cña n«ng hé, lao ®éng cña n«ng hé, vèn cña n«ng hé, kiÕn thøc cña n«ng hé. C¸c yÕu tè trªn quyÕt ®Þnh lo¹i h×nh trang tr¹i trång c©y g×, nu«i con g×, quy m« bao nhiªu vµ biÖn ph¸p kü thuËt ¸p dông, nã quyÕt ®Þnh vÒ lao ®éng, vÒ vèn ®Çu t­, vÒ thÞ tr­êng... a. Ruéng ®Êt: Ruéng ®Êt lµ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó thµnh lËp vµ ph¸t triÓn trang tr¹i. NÕu kh«ng cã ruéng ®Êt th× kh«ng thÓ tiÕn hµnh s¶n xuÊt ra hµng ho¸ n«ng s¶n. Nh­ng ®Ó thµnh lËp mét trang tr¹i theo ®óng nghÜa cña nã th× quy m« ruéng ®Êt ph¶i ®¹t ®Õn mét møc ®é nhÊt ®Þnh phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, yªu cÇu kü thuËt cña tõng lo¹i h×nh trang tr¹i míi ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶. §Ó trang tr¹i ph¸t triÓn æn ®Þnh, phï hîp víi l­îng hµng ho¸ mµ thÞ tr­êng ®ßi hái, nhµ n­íc sím ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch cho phÐp c¸c chñ trang tr¹i mua b¸n, sang nh­îng, thuª, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông hay tÝch tô ruéng ®Êt ®Ó t¨ng quy m« trang tr¹i. Giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi: Tuú theo lo¹i h×nh trang tr¹i cã thÓ giao quyÒn sö dông ®Êt tõ 20, 30, 50 n¨m hoÆc trªn 100 n¨m ®Ó chñ trang tr¹i yªn t©m ®Çu t­ n©ng cao chÊt l­îng ®Êt ®¶m b¶o ph¸t triÓn trang tr¹i bÒn v÷ng. Cho phÐp h×nh thµnh thÞ tr­êng giao dÞch ®Êt trang tr¹i (nh­ kiÓu thÞ tr­êng chøng kho¸n) ®Ó c¸c chñ trang tr¹i cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, lµm lµnh m¹nh ho¸ thÞ tr­êng ®Êt ®ai, ng¨n cÊm viÖc giao dÞch ngÇm bÊt ®éng s¶n nÊp d­íi chiªu bµi thµnh lËp trang tr¹i n«ng nghiÖp. b. ThÞ tr­êng: ThÞ tr­êng lµ n¬i trao ®æi hµng ho¸ n«ng s¶n. Khi mµ tÊt c¶ c¸c quan hÖ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi ®Òu ®­îc tiÒn tÖ ho¸. C¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh­ vèn, tµi s¶n, søc lao ®éng, chÊt x¸m cña s¶n phÈm dÞch vô lµm ra ®Òu cã gi¸ trÞ mµ gi¸ c¶ h×nh thµnh t¸c ®éng bëi quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr­êng. V× thÕ, muèn æn ®Þnh thÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸ lµm cho trang tr¹i ph¸t triÓn, ng­êi s¶n xuÊt ph¶i ®­a ra thÞ tr­êng c¸c lo¹i s¶n phÈm míi vµ ®­a ra ®Çu tiªn (cÇu nhiÒu mµ cung cßn khan hiÕm b¸n ®­îc gi¸ cao, thu nhiÒu lîi nhuËn h¬n). ThÞ tr­êng quyÕt ®Þnh tèc ®é ph¸t triÓn l­u th«ng hµng ho¸ n«ng s¶n trang tr¹i. Trong nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸, thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ yÕu tè bÊt biÕn. TiÕp cËn ®­îc thÞ tr­êng sím, chóng ta sÏ cã nh÷ng ®iÒu chØnh hîp lý vÒ gi¸ c¶, vÒ sè l­îng s¶n phÈm ph¶i s¶n xuÊt ®Ó ®­a ra thÞ tr­êng, h­íng ®Çu t­ vµ thêi ®iÓm, ®Þa ®iÓm tiªu thô c¸c s¶n phÈm ®Ó cã lîi nhuËn cao nhÊt. Ng­êi ta vÝ thÞ tr­êng lµ trung t©m, cung cÇu lµ ®éng lùc vµ c¹nh tranh lµ søc sèng cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp hµng ho¸. ThÞ tr­êng lµ yÕu tè sèng cßn cña nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. Khi ®· cã thÞ tr­êng xuÊt khÈu æn ®Þnh, cÇn ph¶i chó träng ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc. ThÞ tr­êng trong n­íc lµ n¬i chia sÎ víi trang tr¹i khi gÆp nhiÒu rñi ro. Tr­êng hîp c¸ Basa ViÖt Nam lµ minh chøng râ rµng nhÊt. Khi c¸ Basa n­íc ta ®ang cã thÞ tr­êng tiªu thô æn ®Þnh ë Mü vµ mét sè n­íc kh¸c th× hÇu nh­ thÞt c¸ Basa kh«ng hÒ cã mÆt ë thÞ tr­êng néi ®Þa. Nh­ng khi Mü ¸p dông luËt th­¬ng m¹i chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó b¶o vÖ hµng néi ®Þa cña hä, c¸ Basa ViÖt Nam mÊt thÞ tr­êng, nh×n thÊy nguy c¬ bÞ ph¸ s¶n, c¸c chñ trang tr¹i c¸ Basa míi b¾t ®Çu nhê c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng h­íng dÉn c¸ch ¨n, c¸ch sö dông c¸ Basa cho ng­êi tiªu dïng trong n­íc ®Ó c¸ Basa cã c¬ héi tiªu thô ®­îc trong n­íc. Muèn gi÷ ®­îc thÞ tr­êng ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu lµ hµng ho¸ n«ng s¶n ph¶i cã th­¬ng hiÖu. Th­¬ng hiÖu lµ sù c«ng nhËn chÊt l­îng hµng ho¸ ®¼ng cÊp quèc tÕ; th­¬ng hiÖu hµng ho¸ lµ tÊm hé chiÕu ®Ó chóng ®i bÊt cø n¬i nµo chóng muèn. Nhê cã th­¬ng hiÖu mµ cµ phª Trung Nguyªn cã mÆt ë Tokyo, NewYork; b­ëi N¨m Roi sau khi cã th­¬ng hiÖu gi¸ b¸n ®· t¨ng tõ 4.500 ®ång/qu¶ lªn 15.000 ®ång/qu¶ - 30.000®ång/qu¶. c. Nguån vèn: Vèn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c trang tr¹i. Muèn bá vèn vµo t¹o lËp trang tr¹i n«ng - l©m - ng­ nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tr­íc hÕt cÇn nhÊt qu¸n: - Vèn ®Çu t­ vµo kinh doanh ph¶i cã l·i. - §Çu t­ vèn ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña thÞ tr­êng ®Ó lùa chän vµ tËp trung cao cho c¸c ngµnh chuyªn m«n ho¸, s¶n xuÊt hµng ho¸ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, chø kh«ng ph¶i dùa vµo kh¶ n¨ng cã thÓ s¶n xuÊt g× ®Ó ®Çu t­. - C¸c chñ trang tr¹i ph¶i thùc sù cã trän quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh. §Ó thùc hiÖn ®­îc c¸c quan ®iÓm ®ã trong qu¶n lý tµi chÝnh cÇn chó ý nghiªn cøu vµ liªn hÖ víi thùc tÕ cña m×nh ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt tuyÖt ®èi nh÷ng c©u hái ®Æt ra lµ: + Chñ trang tr¹i cã nh÷ng nguån vèn nµo vµ b»ng nh÷ng biÖn ph¸p nµo ®Ó vay vèn + Chñ trang tr¹i ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p g× ®Ó sö dông vèn l­u ®éng, vèn cè ®Þnh cã hiÖu qu¶ + Cã nh÷ng l·ng phÝ nµo cã thÓ kh¾c phôc ®­îc + HiÖu qu¶ ®ång vèn cña mçi ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô... ra sao - Vèn h×nh thµnh trong c¸c trang tr¹i theo 2 nguån: + Nguån vèn tù cã + Nguån vèn ®i vay HiÖn nay, c¸c chñ trang tr¹i ®ang khã kh¨n vÒ vèn. §Ó v­ît qua hä ph¶i b»ng mäi c¸ch tù t¹o vèn, huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån b»ng h×nh thøc kh¬i dËy nguån vèn bªn trong vµ thu hót ®­îc nhiÒu nguån vèn bªn ngoµi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn kinh doanh. Vèn trong kinh doanh ®­îc chia thµnh vèn cè ®Þnh vµ vèn l­u th«ng. §Ó sö dông vèn cè ®Þnh cã hiÖu qu¶ cÇn nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu sau: - TËp trung vèn cho ngµnh chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt lµm hµng ho¸ trong trang tr¹i theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng. - CÇn ®iÒu tra, quy ho¹ch, thiÕt kÕ, cã luËn chøng kinh tÕ kü thuËt ®èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng trong trang tr¹i. - KhÈn tr­¬ng thi c«ng ®Ó sím ph¸t huy t¸c dông vèn ®Çu t­ c¬ b¶n. Sau khi x©y xong ph¶i thùc hiÖn tèt chÕ ®é sö dông, b¶o d­ìng. Vèn l­u ®éng lµ h×nh thøc biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ tµi s¶n l­u ®éng nh­: H¹t gièng, con gièng, ph©n bãn, nguyªn nhiªn vËt liÖu vËt rÎ tiÒn mau háng, s¶n phÈm chê tiªu thô. §Æc ®iÓm cña nã lµ th­êng xuyªn vËn ®éng, thay ®æi h×nh th¸i biÓu biÖn vµ tr¶i qua 3 giai ®o¹n: - Vèn trong qu¸ tr×nh dù tr÷ (nh­ dù tr÷ vËt t­ cho s¶n xuÊt) - Vèn trong qu¸ tr×nh l­u th«ng (s¶n phÈm ®­îc tiªu thô) §Ó sö dông vèn l­u ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn chó ý: - Dù tr÷ vËt t­ hîp lý - Thùc hiÖn th©m canh khoa häc, sö dông c¸c gièng míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt, thêi gian sinh tr­ëng ng¾n. - L­u th«ng tiªu thô s¶n phÈm nhanh d. Lùa chän kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, s¶n xuÊt cña c¸c trang tr¹i ph¶i ­u tiªn lùa chän kü thuËt c«ng nghÖ cao theo h­íng tiªu hao Ýt n¨ng l­îng ®Çu vµo. Sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh­ng ph¶i kÕ thõa cã lùa chän c¸c kü thuËt truyÒn thèng, tiÕt kiÖm lao ®éng sèng sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lao ®éng cã chÊt x¸m cao. - Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, khi thµnh lËp trang tr¹i c¸c chñ trang tr¹i ph¶i xem xÐt vÞ trÝ ®Êt trang tr¹i, tõ n¬i s¶n xuÊt ra s¶n phÈm ®Õn thÞ tr­êng, ®Êt trang tr¹i cã n»m trong hÖ thèng t­íi tiªu chñ ®éng kh«ng? Nguån dinh d­ìng ®Êt cã phï hîp víi c©y trång chÝnh kh«ng? §é dèc ®Êt, kh«ng gian ®Êt cã liÒn kho¶n hay r¶i r¸c ph©n t¸n ... nh÷ng hiÓu biÕt ®ã cho phÐp chñ trang tr¹i tiÕn hµnh c¶i t¹o, sö dông, båi d­ìng tõng lo¹i ®Êt cã hiÖu qu¶ phï hîp víi yªu cÇu cña luËt ®Þnh. - Lùa chän sö dông qu¶n lý tèt nguån tµi nguyªn khÝ hËu trong ph¸t triÓn trang tr¹i. §iÒu mµ ai còng biÕt lµ n¨ng suÊt c©y trång cao hay thÊp tr­íc hÕt phô thuéc vµo gièng c©y trång, chÕ ®é n­íc dinh d­ìng trong ®Êt vµ khÝ hËu tèt hay x._.Êu ®èi víi mçi lo¹i c©y trång. §ã lµ nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt, cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ s©u s¾c nhÊt, chÆt chÏ nhÊt vµ nghiªm kh¾c nhÊt. ChØ cã thiªn nhiªn míi lµ nguån cung øng dåi dµo nhÊt, rÎ tiÒn nhÊt. Nh­ng thiªn nhiªn ph©n bè nh÷ng yÕu tè ®ã kh«ng ®ång nhÊt theo l·nh thæ vµ diÔn biÕn rÊt phøc t¹p. V× vËy muèn trang tr¹i n«ng nghiÖp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt con ng­êi ph¶i nghiªn cøu nã mét c¸ch toµn diÖn, nhËn thøc nã mét c¸ch ®óng ®¾n nhÊt ®Ó tiÕn hµnh quy ho¹ch ph©n vïng trang tr¹i theo ®¬n vÞ l·nh thæ. Nh÷ng quy luËt sinh vËt còng nh­ c¸c quy luËt tù nhiªn (khÝ hËu, thêi tiÕt, thñy v¨n ...) ®Òu ho¹t ®éng mét c¸ch tù nhiªn. Con ng­êi kh«ng thÓ ng¨n c¶n c¸c qu¸ tr×nh ®ã vµ ®Ó tr¸nh khái rñi ro chóng ta ph¶i tæ chøc s¶n xuÊt trang tr¹i thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Song viÖc khai hoang lËp trang tr¹i ë n­íc ta ë nh÷ng vïng ®åi nói, ®Êt dèc ë n­íc ta, do thiÕu hiÓu biÕt cÇn thiÕt ®· chÆt ph¸ nh÷ng khu rõng nguyªn sinh, rõng t¸i sinh, ®èn c¶ nh÷ng ®ai rõng ch¾n giã mµ chóng ta ®· t¹o dùng hµng tr¨m n¨m qua ®Ó chÕ ngù thiªn tai b¶o vÖ mïa mµng ... Theo Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh ®ã hµng n¨m ®· lµm mÊt ®i 100m3 ®Êt, kho¶ng 200 tÊn trong ®ã cã 6 tÊn mïn t­¬ng ®­¬ng víi 100 tÊn ph©n chuång vµ 300 tÊn ®¹m nguyªn chÊt hoÆc t­¬ng ®­íng víi 1,5 tÊn Sunfat ®¹m ë vïng ®åi nói n­íc ta. §Ó ph¸t triÓn trang tr¹i theo h­íng bÒn v÷ng, mçi ®Þa ph­¬ng, mçi trang tr¹i cÇn c¨n cø vµo kÕt qu¶ ph©n vïng khÝ hËu n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng cho m×nh mét lÞch thêi vô thÝch hîp vµ mét hÖ thèng c©y trång, vËt nu«i cã lîi nhÊt, mét chÕ ®é lu©n canh, trång xen, trång gèi, trång lÉn hîp lý nhÊt. Lµm ®­îc nh­ vËy ch¾c ch¾n sÏ tËn dông tèt nh÷ng tiÒm n¨ng khÝ hËu ®Ó s¶n xuÊt quanh n¨m, ®a d¹ng thêi vô, ®a d¹ng nguån gen gièng c©y trång n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trang tr¹i. Cã thÓ c¨n cø vµo miÒn khÝ hËu ®Ó lùa chän c¬ cÊu c©y trång trong c¸c trang tr¹i theo b¶ng sau: B¶ng 2.2. C¸c miÒn khÝ hËu n«ng nghiÖp vµ h­íng chän c©y trång n«ng nghiÖp (Dùa theo tµi liÖu cña ViÖn khoa häc kÜ thuËt n«ng nghiÖp - Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT) C¸c miÒn khÝ hËu n«ng nghiÖp N¨ng l­îng mÆt trêi (tØ kilocalo/ha/n¨m) Tæng nhiÖt ®é c¶ n¨m (®é) Sè th¸ng cã nhiÖt ®é d­íi 20o ChØ sè h¹n mïa kh« (bèc h¬i/m­a) ChØ sè Èm mïa m­a (m­a/ bèc h¬i) N¨ng suÊt cao nhÊt (t¹/ha) H­íng chän c©y lu©n canh (c©y ng¾n ngµy) 1. Nói cao phÝa B¾c 8-11 5.600-7.200 6-12 0-20 3,6-6,5 100-137 32,-72 1 c©y xø nãng 2. §«ng B¾c-ViÖt B¾c (Qu¶ng Ninh, Cao L¹ng, B¾c Th¸i, Hµ Tuyªn) 9-11 7.200-8.300 4-5 12-22 2,4-4,4 112-137 82-98 1 c©y xø nãng 1 c©y xø l¹nh (kh«ng t­íi) 3. T©y B¾c (Lai Ch©u - S¬n La) 15,5-13,5 7.500-8.400 3-5 21,5-2,3 3,3-3,4 144-169 84-96 1 c©y xø nãng 1 c©y xø l¹nh (kh«ng t­íi) 4. Trung t©m B¾c Bé vµ B¾c Trung Bé (Hoµng Liªn S¬n, Trung du, §ång b»ng B¾c Bé, Thanh Ho¸, B¾c NghÖ TÜnh) 11-13 8.300-7.800 3-4 1,3-2,3 2,3-3,7 137-162 94-126 2 c©y xø nãng 1 c©y xø l¹nh (cã t­íi) 5. Trung Trung Bé (Nam NghÖ TÜnh, B×nh TrÞ Thiªn) 13-14 8.700-9.200 0-3 1,4-1,7 3,7-5,8 162-175 90-98 2 c©y xø nãng 1 c©y xø l¹nh (cã t­íi ë ®Êt cao hay 2 c©y xø nãng kh«ng t­íi 6. Nam Trung Bé (tõ Qu¶ng Nam- §µ N½ng ®Õn ThuËn H¶i 13-18 9.100-9.700 0 1,6-3,2 1,3-5,1 162-255 92-108 3 c©y xø nãng (Cã t­íi) 2 c©y xø nãng (kh«ng t­íi) 7. B¾c T©y Nguyªn (Gia Lai, Kon Tum, §¾c L¾c) 14,4-16,5 7.900-9.300 0-2 3,0-4,7 2,2-8,3 18-206 42-74 3 c©y xø nãng (cã t­íi); 2 c©y xø nãng (kh«ng t­íi) 8. Nam T©y Nguyªn (L©m §ång) 15-17 6.500-7.800 2-12 1,4-3,9 3,5-5,6 187-212 62-76 3 c©y xø nãng (cã t­íi); 1 c©y xø nãng; 1 c©y xø l¹nh 9. §«ng Nam Bé (§ång Nai, S«ng BÐ, T©y Ninh) 13-17 9.300-9.800 0 2,9-7,1 3,3-5,1 162-212 68-84 3 c©y xø nãng (cã t­íi); 2 c©y xø nãng (kh«ng t­íi 10. §ång b»ng s«ng Cöu Long 15-18 9.700-10.000 0 2,2-11,2 1,9-4,4 1187-255 88-136 3 c©y xø nãng (cã t­íi); 2 c©y xø nãng (kh«ng t­íi e. KÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së: C¬ së h¹ tÇng lµ mét yÕu tè rÊt quan träng, nÕu hÖ thèng ®­êng giao th«ng, thuû lîi mµ tèt vµ thuËn lîi lµm ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, l­u th«ng hµng ho¸ tèt vµ ng­îc l¹i. f. Lao ®éng: ë n­íc ta nguån lao ®éng rÊt dåi dµo, c¸c trang tr¹i th­êng thuª lao ®éng tham gia vµo s¶n xuÊt kinh doanh trang tr¹i víi gi¸ (18 - 25.000 ®/ng­êi/ngµy), tuy nhiªn lao ®éng tr×nh ®é kü thuËt ®ang lµm cho c¸c trang tr¹i kh«ng nhiÒu, hÇu hÕt lµ lao ®éng phæ th«ng. Do vËy muèn ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cÇn ®µo t¹o båi d­ìng, tËp huÊn cho lao ®éng cña trang tr¹i. g. ChÝnh s¸ch cña nhµ n­íc: C¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta. Thùc tÕ kh¼ng ®Þnh: NÕu §¶ng vµ Nhµ n­íc kh«ng kÞp thêi ban hµnh ChØ thÞ 100, NghÞ quyÕt 10 cña bé chÝnh trÞ, luËt ®Êt ®ai th× ®Õn nay viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta vÉn kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc nh­ ngµy nay. Tuy nhiªn, §¶ng vµ Nhµ n­íc cÇn quan t©m h¬n n÷a tíi viÖc ®Çu t­ vèn, tÝch tô ruéng ®Êt, khoa häc kü thuËt, cho trang tr¹i ®Ó kÞp ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ChÝnh s¸ch thuÕ: §a sè c¸c trang tr¹i hiÖn nay cña chóng ta ®­îc h×nh thµnh tõ ®Êt trèng, ®åi nói träc, ®Êt hoang ho¸, ®Êt phôc ho¸... b­íc vµo kinh doanh trang tr¹i ch­a dµi, ch­a æn ®Þnh. V× vËy nhµ n­íc kh«ng nªn ®¸nh thuÕ thu nhËp s¶n phÈm hµng ho¸ trang tr¹i trong nh÷ng n¨m ®Çu, ®Æc biÖt ®èi víi lo¹i h×nh trang tr¹i kinh doanh c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c©y l©m nghiÖp cã thêi gian kiÕn thiÕt c¬ b¶n dµi. CÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hé c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp trang tr¹i, nÕu kh«ng trong tr­êng hîp mÊt mïa liªn tôc do thiªn tai, hay c¸c s¶n phÈm bÞ c¸c n­íc c¹nh tranh vÒ gi¸ chóng ta kh«ng thÓ xuÊt khÈu ®­îc. Trong tr­êng hîp nµy nhµ n­íc cÇn b¶o hÖ ®Ó duy tr× sù ph¸t triÓn trang tr¹i. Nhµ n­íc cã thÓ cho vay vèn ng¾n h¹n kh«ng lÊy l·i, hay vay vèn dµi h¹n l·i suÊt thÊp hoÆc kh«ng ®¸nh thuÕ c¸c vËt t­ nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi ®Ó phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. VÒ l©u dµi, chóng ta còng ph¶i cã chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc gia ®Ó b¶o hÖ s¶n phÈm n«ng nghiÖp trang tr¹i tr¸nh ®éc quyÒn th­¬ng m¹i kh«ng b×nh ®¼ng nh­ hiÖn nay. 2.1.5. C¸c tiªu chÝ nhËn d¹ng trang tr¹i Dùa trªn c¸c ®Æc tÝnh cña kinh tÕ trang tr¹i chóng ta x¸c ®Þnh, nhËn d¹ng trang tr¹i vÒ hai mÆt, ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng. + VÒ ®Þnh tÝnh: ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña trang tr¹i lµ s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng ho¸, tiªu chÝ nµy cã sù thèng nhÊt ë tÊt c¶ c¸c n­íc cã kinh tÕ trang tr¹i. + VÒ ®Þnh l­îng: th«ng qua c¸c chØ sè cô thÓ nh»m ®Þnh d¹ng vµ ph©n biÖt ®©u lµ trang tr¹i vµ ®©u kh«ng ph¶i lµ trang tr¹i tõ ®ã ph©n lo¹i quy m« gi÷a c¸c trang tr¹i. + Trªn thÕ giíi: ®Ó nhËn d¹ng thÕ nµo lµ mét trang tr¹i, thÕ nµo ch­a ph¶i lµ mét trang tr¹i, ë c¸c n­íc phæ biÕn chØ sö dông tiªu chÝ ®Þnh tÝnh chung cã ®Æc tr­ng lµ s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng ho¸, kh«ng ph¶i s¶n xuÊt tù cÊp tù tóc. ChØ cã mét sè n­íc sö dông tiªu chÝ ®Þnh l­îng ®Ó nhËn d¹ng trang tr¹i nh­ Mü, Trung Quèc. Chñ yÕu lµ c¸c tiªu chÝ diÖn tÝch ®Êt, gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸, trong ®ã tiªu chÝ vÒ diÖn tÝch cña c¸c lo¹i trang tr¹i ë mçi n­íc kh¸c nhau tuú thuéc vµo quü ®Êt nhiÒu hay Ýt. ë NhËt B¶n, §µi Loan ph©n lo¹i trang tr¹i cã quy m« tõ 0,3 ha - 10 ha trë lªn [16] + ë ViÖt Nam: kinh tÕ trang tr¹i ®­îc ph¸t triÓn ë hÇu hÕt c¸c ngµnh s¶n xuÊt n«ng - l©m - ng­ nghiÖp víi quy m« vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®a d¹ng, ph¸t triÓn. §Ó thèng nhÊt tiªu chÝ nhËn biÕt trang tr¹i, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT vµ Tæng côc Thèng Kª ®· ra th«ng t­ liªn tÞch sè 69/2000/TTLT/BNN – TCTK ngµy 23/6/2000 h­íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i [7]. TiÕp ®ã lµ th«ng t­ sè 74/2003/TT – BNN ngµy 04/07/2003, bæ xung môc III cña th«ng t­ liªn tÞch sè 69 n¨m 2000/ TTLT – TCTK [8]. Tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i nh­ sau: - Tiªu chÝ ®Þnh l­îng: §èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ duyªn h¶i miÒn Trung: gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸, dÞch vô ph¶i ®¹t b×nh qu©n 40 triÖu ®ång/n¨m trë lªn. §èi víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn: gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸, dÞch vô ph¶i ®¹t b×nh qu©n 50 triÖu ®ång/n¨m trë lªn. - VÒ quy m« s¶n xuÊt: Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m: ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ duyªn h¶i miÒn Trung ³ 2 ha; c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nguyªn ³ 3 ha, trang tr¹i trång c©y l©u n¨m tõ 3 ha trë lªn. Trang tr¹i trång hå tiªu ³ 0,5 ha; trang tr¹i l©m nghiÖp ³ 10 ha ®èi víi tÊt c¶ c¸c vïng trong c¶ n­íc. Trang tr¹i ch¨n nu«i ®¹i gia sóc: ch¨n nu«i sinh s¶n, lÊy s÷a 10 con trë lªn, ch¨n nu«i lÊy thÞt: lîn tõ 100 con trë lªn; lîn sinh s¶n cã th­êng xuyªn tõ 20 con trë lªn. Trang tr¹i ch¨n nu«i gia cÇm: th­êng xuyªn cã 2.000 con trë lªn, kh«ng tÝnh ®Çu con d­íi 7 ngµy tuæi. Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n: cã diÖn tÝch mÆt n­íc ³ 2 ha (riªng ®èi víi nu«i t«m thÞt theo kiÓu c«ng nghiÖp tõ 1 ha trë lªn). - §èi víi c¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n cã tÝnh chÊt ®Æc thï nh­: Trång hoa c©y c¶nh, trång nÊm, nu«i ong gièng, thuû s¶n vµ thuû ®Æc s¶n th× tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh lµ gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m (tiªu chÝ ®Þnh ­îng). ChØ tiªu thø hai lµ chØ tiªu vÒ quy m« s¶n xuÊt cña trang tr¹i ph¶n ¸nh ®Æc tr­ng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. §Êt ®ai, vèn (sè ®Çu gia sóc, gia cÇm). Tiªu chÝ x¸c ®Þnh trang tr¹i chØ cÇn ®¹t mét trong hai chØ tiªu trªn lµ vËn dông linh ho¹t trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. Trong tr­êng hîp s¶n xuÊt ®· ®Þnh h×nh, ®· cã s¶n phÈm hµng ho¸ th× chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ ®­îc ®­a vµo sö dông ®Ó x¸c ®Þnh, cßn trong tr­êng hîp c¬ së s¶n xuÊt ®ang trong thêi kú x©y dùng, kiÕn thiÕt c¬ b¶n ch­a cã s¶n phÈm hµng ho¸ th× sö dông chØ tiªu quy m« s¶n xuÊt. §Êt ®ai, vèn (sè ®Çu gia sóc, gia cÇm). Theo t«i, chØ cÇn ®­a ra chØ tiªu gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m hoÆc quy m« s¶n xuÊt ®Ó x¸c ®Þnh trang tr¹i nh­ sù ®iÒu chØnh cña Th«ng t­ 74/2003/TT - BNN lµ ®ñ, bëi v× ®ã lµ c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh yÕu tè quan träng nhÊt cña s¶n xuÊt trang tr¹i. Cô thÓ lµ: khi c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®¹t ®Õn chØ tiªu vÒ s¶n l­îng hµng ho¸ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m hoÆc chØ tiªu vÒ quy m« s¶n xuÊt (®Êt ®ai, sè l­îng gia sóc, gia cÇm) theo tiªu chÝ cña trang tr¹i nªu trªn th× ng­êi chñ c¬ së s¶n xuÊt ®ã ph¶i cã vèn, trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý, kh¶ n¨ng øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng h¬n h¼n hé n«ng d©n s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc. Tuy nhiªn, chØ tiªu vÒ gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸, dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m hiÖn nay lµ 40 triÖu ®ång ®èi víi c¸c tØnh phÝa B¾c vµ Duyªn h¶i miÒn Trung, 50 triÖu ®ång ®èi víi c¸c tØnh miÒn Nam vµ T©y Nguyªn lµ h¬i thÊp, ®Æc biÖt lµ sau khi cã phong trµo “c¸nh ®ång 50 triÖu/ha” vµ “hé cã thu nhËp 50 triÖu ®ång/n¨m”. V× nÕu chØ tiªu nµy sÏ dÉn ®Õn sù m©u thuÉn víi chØ tiªu vÒ quy m« s¶n xuÊt vµ sÏ cã sù nhÇm lÉn gi÷a trang tr¹i vµ n«ng hé s¶n xuÊt giái. Do vËy ë tØnh H­ng Yªn tiªu chÝ x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ®­îc ¸p dông theo quyÕt ®Þnh sè 46/2005/Q§-UB ngµy 15/6/2005 cña UBND tØnh H­ng Yªn vµ h­íng dÉn sè 51/CV-NN ngµy 21/9/2005 cña Së NN&PTNT vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh t¹m thêi vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Cô thÓ nh­ sau: 1. §èi víi hé chuyªn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n ®­îc x¸c ®Þnh lµ trang tr¹i ph¶i ®¹t ®ång thêi hai tiªu chÝ vÒ gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ vµ quy m« s¶n xuÊt gåm: - Gi¸ trÞ s¶n l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô b×nh qu©n 1 n¨m ph¶i tõ 100 triÖu ®ång trë lªn. - Quy m« s¶n xuÊt: + §èi víi trang tr¹i trång trät: trång c©y hµng n¨m tõ 0,7 ha trë lªn; c©y l©u n¨m tõ 1 ha trë lªn. + §èi víi trang tr¹i ch¨n nu«i: ch¨n nu«i bß lÊy s÷a, th­êng xuyªn cã 10 con trë lªn; ch¨n nu«i tr©u bß lÊy thÞt, th­êng xuyªn cã 30 con trë lªn; ch¨n nu«i lîn n¸i sinh s¶n, th­êng xuyªn cã 20 con trë lªn; ch¨n nu«i lîn thÞt, th­êng xuyªn cã 100 con trë lªn (kh«ng kÓ lîn s÷a); ch¨n nu«i khÐp kÝn, th­êng xuyªn cã 10 lîn n¸i, 50 lîn thÞt; ch¨n nu«i gia cÇm thÞt th­êng xuyªn cã 1500 con trë lªn (kh«ng tÝnh ®Çu con d­íi 7 ngµy tuæi) + §èi víi trang tr¹i thuû s¶n: diÖn tÝch mÆt n­íc ®Ó nu«i trång thuû s¶n cã tõ 1 ha trë lªn; diÖn tÝch mÆt n­íc chuyªn gièng cã tõ 0,5 ha trë lªn. [40] 2.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam 2.2.1. T×nh h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi - ë Hµ Lan c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: 87% l­îng s÷a, 63% cñ c¶i ®­êng, 85% rau qu¶ tiªu dïng lµ do c¸c trang tr¹i cung cÊp, kho¶ng 90% tÝn dông ®­îc nhµ n­íc b¶o l·nh ë ng©n hµng. - ë Ph¸p n¨m 1940 ®· cã 2,3 triÖu trang tr¹i quy m« 13 ha/trang tr¹i. N¨m 1990 ChÝnh phñ Ph¸p cho phÐp c¸c trang tr¹i t¨ng quy m« ®Êt lªn 28 ha. §Ó trÎ ho¸ trang tr¹i nhµ n­íc giµnh mét kho¶n tµi chÝnh cÊp cho c¸c chñ trang tr¹i tuæi d­íi 30 ®i ®µo t¹o vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt míi, qu¶n lý trang tr¹i, thÞ tr­êng vµ tiÕp thÞ s¶n phÈm. - ë Mü quy m« trang tr¹i tõ 130 - 180ha, c¸c trang tr¹i ë Mü th­êng hîp t¸c, ph©n c«ng nhau trong ph¸t triÓn. Nhµ n­íc lµm nhiÖm vô ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i ho¸ cho trang tr¹i, t¹o ra hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch c«ng b»ng trong ho¹t ®éng kinh doanh, cã chÝnh s¸ch b¶o hé, trî gi¸ cho c¸c trang tr¹i khi gÆp rñi ro. - ë NhËt B¶n n¨m 1945 ®· cã 5,7 triÖu trang tr¹i ®Õn n¨m 1950 sè trang tr¹i t¨ng lªn 6,17 triÖu trang tr¹i, diÖn tÝch b×nh qu©n mét trang tr¹i 1,5 ha. N¨m 1986, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c chñ trang tr¹i tÝch tô ruéng ®Êt ®Ó t¨ng quy m« trang tr¹i lªn 20-30ha. N¨m 1970, 1 ha trang tr¹i chØ sö dông 1,75 lao ®éng, ®Õn n¨m 1980 - 1990 mét ha trang tr¹i chØ sö dông tõ 1 ®Õn 1,1 lao ®éng. C¸c trang tr¹i ë NhËt cung cÊp 81% nhu cÇu thÞt, 98% nhu cÇu trøng, 89% nhu cÇu s÷a, 78% nhu cÇu rau qu¶. V× vËy lao ®éng trang tr¹i ®· gi¶m nhanh tõ 17 triÖu ng­êi n¨m 1950 xuèng cßn 4 triÖu ng­êi n¨m 1995. ë NhËt B¶n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tû lÖ c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt thuÇn n«ng gi¶m dÇn chØ cßn 15% n¨m 1999. C¸c trang tr¹i kinh doanh tæng hîp t¨ng lªn 85% n¨m 1999. Theo tµi liÖu cña ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu ViÖt Nam - Hµ Lan ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 90, ë T©y ¢y hÇu hÕt c¸c trang tr¹i ®Òu lµ trang tr¹i gia ®×nh, ë n­íc Mü trang tr¹i gia ®×nh chiÕm 87% tæng sè trang tr¹i, 65% ®Êt ®ai vµ gÇn 70% gi¸ trÞ n«ng s¶n cña c¶ n­íc. ë ch©u ¸ ®¹i bé phËn trang tr¹i lµ trang tr¹i gia ®×nh vµ do c¸c yÕu tè cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c víi nh÷ng n­íc ¢u - Mü vÒ c¸c yÕu tè nh­ møc b×nh qu©n ®Êt ®ai trªn ®Çu ng­êi ®­îc tÝnh lµ thÊp kho¶ng 15 ha trong khi ®ã ë ch©u ¢u lµ 0,25 ha, b¾c Mü lµ 0,68 ha, Indonesia 3,7 ha, Th¸i Lan 4,28 ha, quy m« trang tr¹i cña t©y ¢u lµ 25 - 30 ha vµ Mü lµ 180 ha [17] Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, c¬ giíi ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn quan t©m. C¸c trang tr¹i ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, søc m¸y, c¬ ®iÖn chiÕm kho¶ng 80%, ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 20%, c¸c trang tr¹i ®­îc øng dông ngµy cµng nhiÒu c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh­ sinh häc, ho¸ häc, tin häc… vµo s¶n xuÊt kinh doanh [17]. Trang tr¹i ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶m b¶o cung cÊp mét c¸ch c¬ b¶n vÒ nhu cÇu n«ng s¶n phÈm trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu víi sè l­îng hµng ho¸ lín. §èi víi vèn s¶n xuÊt kinh doanh: c¸c chñ trang tr¹i ®Òu mong muèn cã ®ñ vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh th× ngoµi nguån vèn tù cã cña chñ trang tr¹i, cßn ph¶i ®i vay ng©n hµng tÝn dông, hoÆc mua chÞu vËt t­. Trªn thùc tÕ, vay vèn tÝn dông cña c¸c trang tr¹i ngµy cµng nhiÒu vµ cã xu h­íng t¨ng. VÝ dô: ë nh÷ng n¨m 1945 h×nh thøc vay m­în th«ng qua hµng ho¸ chiÕm 42%, ®Õn n¨m 1990 t¨ng lªn 70 - 80%. §èi víi lao ®éng: hÇu hÕt c¸c lao ®éng ®­îc lµm viÖc ë c¸c trang tr¹i trªn thÕ giíi chñ yÕu lµ lao ®éng gia ®×nh, v× cã ®iÒu kiÖn trang bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i, sè l­îng lao ®éng trong trang tr¹i kh«ng nhiÒu, b×nh qu©n mçi trang tr¹i cã 1 - 3 lao ®éng chÝnh, lao ®éng lµm thuª ë c¸c trang tr¹i trªn thÕ giíi chiÕm kho¶ng 20 - 30% bao gåm c¶ lao ®éng th­êng xuyªn vµ lao ®éng thêi vô. §èi víi ®Êt ®ai: phÇn lín c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt trªn ruéng ®Êt së h÷u cña gia ®×nh. Nh­ng còng cã nh÷ng trang tr¹i ph¶i lÜnh canh mét phÇn hoÆc toµn bé ruéng ®Êt cña nhµ n­íc, t­ nh©n. Tiªu biÓu lµ ë Ph¸p vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 90, sè trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng lµ 70%, 30% trang tr¹i ph¶i lÜnh canh mét phÇn vµ 18% ph¶i lÜnh canh toµn bé. ë NhËt B¶n tr­íc n¨m 1945 sè trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng chiÕm 35%, sau n¨m 1950 sè trang tr¹i cã ruéng ®Êt riªng chiÕm 62% [17] 2.2.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn trang tr¹i ë ViÖt Nam KÓ tõ n¨m 1266 nhµ TrÇn ®· cho phÐp c¸c v­¬ng hÇu c«ng chóa, phß m·, cung phi... triÖu tËp d©n nghÌo khæ khai hoang miÒn ven biÓn, ®¾p ®ª ng¨n mÆn khai ph¸ ®Êt båi lËp ®iÒn trang. N¨m 1481 nhµ HËu Lª sö dông t­ binh, tï nh©n, lÝnh tr¸ng ë ®Þa ph­¬ng khai hoang lËp ®­îc 43 ®iÒn trang. N¨m 1802 - 1855 nhµ NguyÔn ®· ban hµnh 25 s¾c luËt cho phÐp chiªu mé d©n phiªu t¸n khÈn hoang lËp ®ån ®iÒn trang tr¹i ph¸t canh thu t«. N¨m 1890 c¶ n­íc cã 108 ®ån ®iÒn víi tæng diÖn tÝch lªn tíi 10.898 ha, víi quy m« 1ha/trang tr¹i. N¨m 1912 tæng sè ®ån ®iÒn lªn tíi 2.355 ®ån ®iÒn, víi tæng quü ®Êt 470.000ha, b×nh qu©n 200ha/®ån ®iÒn. C©y trång chñ yÕu lµ cµ phª, cao su, hå tiªu, b«ng, chÌ ... §Õn n¨m 1930 thùc d©n Ph¸p ®· chiÕm 1,2 triÖu ha b»ng 1/4 ®Êt canh t¸c lóc bÊy giê lËp ra 4.000 ®ån ®iÒn - trang tr¹i víi quy m« b×nh qu©n kho¶ng 300ha/trang tr¹i. Tõ n¨m 1475 - 1986 nh÷ng ®ån ®iÒn trang tr¹i cò cña t­ b¶n ®­îc nhµ n­íc chuyÓn thµnh c¸c n«ng tr­êng quèc doanh. VÝ dô c¸c n«ng tr­êng cµ phª ë §ac lac ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c ®ån ®iÒn sau ®©y: - N«ng tr­êng Ph­íc An, tõ c¸c ®ån ®iÒn cña Cada, D­¬ng V¨n Minh, T¸m MËp, Lý ChÝnh. - N«ng tr­êng 11/3 ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c ®ån ®iÒn Dinfan, T­ Vµ, Mewall. - N«ng tr­êng §oµn KÕt ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c ®ån ®iÒn cña Rossi, TrÇn ThiÖn TÝch. - N«ng tr­êng Th¾ng Lîi - tõ ®ån ®iÒn Hå Träng YÕn, TrÇn Träng L­u, Fubert, Tó Hoa. - N«ng tr­êng Eapock - tõ ®ån ®iÒn Larace, Freda, Chu Hoµ L©m. - N«ng tr­êng §øc LËp - tr­íc lµ ®ån ®iÒn cña Mai - D©n sau lµ cña TrÇn Träng L­u. - N«ng tr­êng EaTung - tõ ®ån ®iÒn T©n Ch©u. - N«ng tr­êng EaTiªu - tõ ®ån ®iÒn Colonel, Rodon, Th¸i Quang HiÒn, TrÇn Träng L­u. Theo b¸o c¸o cña Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT n¨m 2000 c¶ n­íc cã kho¶ng 113.000 trang tr¹i, diÖn tÝch b×nh qu©n mçi trang tr¹i lµ tõ 3 - 5 ha. Tæng sè 113.000 trang tr¹i cã 62% chñ trang tr¹i lµ n«ng d©n thuÇn tuý, 38% cßn l¹i thuéc c¸c thµnh phÇn nh­ c«ng chøc nhµ n­íc, viªn chøc, lùc l­îng vò trang, c¸n bé vÒ h­u ... Vèn ®Çu t­ mçi trang tr¹i kho¶ng 200 triÖu ®ång, trong ®ã 85% lµ vèn tù cã, 5% lµ vèn vay céng ®ång, 10% lµ vay qua ng©n hµng vµ c¸c dù ¸n. Kinh tÕ trang tr¹i t¹o viÖc lµm cho h¬n 300.000 lao ®éng gia ®×nh, 100.000 lao ®éng th­êng xuyªn vµ 30 triÖu ngµy c«ng lao ®éng thêi vô. TiÒn c«ng lao ®éng mçi th¸ng ë miÒn B¾c 350.000 ®ång/th¸ng, ë miÒn Nam 600.000 ®ång/th¸ng. HÖ thèng n«ng nghiÖp trang tr¹i ®· khai ph¸ 300.000 ha ®Êt trèng ®åi nói träc vµ ®Êt hoang ho¸, huy ®éng h¬n 20.000 tû ®ång vèn ®Çu t­, tuy nhiªn c¸c trang tr¹i ë c¸c vïng kh¸c nhau cã sù ®Çu t­ kh¸c nhau, vÝ dô: - §¨kl¨ck: 619 triÖu ®ång/trang tr¹i - L©m §ång: 553 triÖu ®ång/trang tr¹i - B×nh D­¬ng: 490 triÖu ®ång/trang tr¹i - Qu¶ng Ninh: 113 triÖu ®ång/trang tr¹i - Yªn B¸i: 96 triÖu ®ång/trang tr¹i - NghÖ An: 88 triÖu ®ång/trang tr¹i ThËm chÝ t¹i thêi ®iÓm 4/1999 cã trang tr¹i ®Çu t­ tíi 1,107 - 1,702 tû ®ång lo¹i h×nh nµy cã 24 trang tr¹i. Kinh tÕ trang tr¹i ë n­íc ta tr¶i qua mét thêi kú lÞch sö l©u dµi vµ ph¸t triÓn theo quy luËt kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸, m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i míi ®­îc ph¸t triÓn tèt ë nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ta cã thÓ kh¸i qu¸t l¹i nh­ sau: Tõ thÕ kû 10 ®Õn thÕ kû 19 trong thêi kú phong kiÕn cña d©n téc cã nhiÒu triÒu ®¹i phong kiÕn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khai khÈn ®Êt hoang b»ng c¸ch lËp ®ån ®iÒn hoÆc danh ®iÒn th¸i Êp. Theo §¹i viÖt sö ký toµn th­ th× thêi kú Lý - TrÇn ®· cã ®iÒn trang cña c¸c tÇng líp quý téc. Vµo nh÷ng n¨m 1166, triÒu ®×nh ®· ra lÖnh cho c¸c v­¬ng hÇu, c«ng chóa, phß m·, cung tÇn chiªu tËp nh÷ng ng­êi cã s¶n nghiÖp khai khÈn ruéng hoang lËp ®iÒn trang [5]. Thêi Lª - NguyÔn th× c¸c tr¹i Êp cña c¸c c«ng thÇn vµ c¸c quan l¹i thêi hËu Lª cã c¸c lo¹i m« h×nh cña tr¹i Êp ban cÊp vÒ c¬ b¶n thuéc së h÷u nhµ n­íc vµ tr¹i Êp khai hoang. Tõ thÕ kû 19, thùc d©n Ph¸p x©m l­îc n­íc ta, chÝnh s¸ch bãc lét thuéc ®Þa cña Ph¸p trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ån ®iÒn g¾n liÒn víi s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸. C¸c trang tr¹i thêi nµy chñ yÕu lµ ®ån ®iÒn cña ng­êi Ph¸p. §Õn ngµy 31/12/1943 theo sè liÖu thèng kª cña Ph¸p, ng­êi Ph¸p chiÕm 1 triÖu ha ®Êt trång trªn c¶ n­íc vµ tæ chøc thµnh 3928 ®ån ®iÒn, chñ yÕu lµ ®ån ®iÒn trång trät vµ ®ån ®iÒn ch¨n nu«i. Ph¸t triÓn m¹nh lµ ®ån ®iÒn chuyªn trång c©y c«ng nghiÖp nh­ ®ån ®iÒn cao su, cµ phª, chÌ trªn quy m« lín ®­îc ng­êi Ph¸p kinh doanh tËp trung theo kiÓu ®ån ®iÒn t­ b¶n chñ nghÜa [5] - Giai ®o¹n 1954 - 1987, giai ®o¹n nµy nhµ n­íc ®· tiÕn hµnh x©y dùng c¸c HTX, c¸c n«ng, l©m tr­êng quèc doanh, ruéng ®Êt, c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc quyÒn së h÷u tËp thÓ. Do x©y dùng vµ thùc hiÖn theo nÒn kinh tÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp nªn kinh tÕ n­íc ta giai ®o¹n nµy ph¸t triÓn rÊt tr× trÖ, th­êng xuyªn ph¶i nhËp khÈu l­¬ng thùc víi sè l­îng lín, riªng n¨m 1979 ph¶i nhËp khÈu 2,2 triÖu tÊn l­¬ng thùc. - Giai ®o¹n tõ n¨m 1988 ®Õn nay, tõ khi thùc hiÖn nghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ (kho¸ VI) vÒ ph¸t huy vai trß tù chñ cña kinh tÕ hé n«ng d©n, tõ ®ã ®· ®Æt nÒn mãng cho kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Víi nh÷ng thµnh tùu cña c«ng cuéc ®æi míi, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc, nhiÒu hé n«ng d©n b­íc ®Çu ®· cã tÝch luü, t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. Sau NghÞ quyÕt TW5 (kho¸ VII), héi nghÞ nghiªn cøu kinh tÕ trang tr¹i (7/1998) cña Ban kinh tÕ Trung ­¬ng vµ NghÞ quyÕt sè 03/NQ-CP ngµy 02/02/2000 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ kinh tÕ trang tr¹i, tõ ®ã c¸c tØnh thµnh phè ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t, héi th¶o ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i vµ ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p nh»m ®­a kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn ngµy cµng hiÖu qu¶ theo ®Þnh h­íng CNH - H§H n«ng nghiÖp, n«ng th«n [5],[13]. H×nh thøc kinh tÕ trang tr¹i ®ang t¨ng nhanh vÒ sè l­îng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia. Nh­ng chñ yÕu vÉn lµ TT hé gia ®×nh n«ng d©n víi mét tû lÖ ®¸ng kÓ cña gia ®×nh c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc, bé ®éi, c«ng an ®· nghØ h­u. HÇu hÕt c¸c TT cã quy m« ®Êt ®ai d­íi møc h¹n ®iÒn , víi nguån gèc ®a d¹ng, sö dông lao ®éng cña gia ®×nh lµ chñ yÕu; mét sè cã thuª lao ®éng thêi vô vµ lao ®éng th­êng xuyªn, tiÒn c«ng lao ®éng ®­îc tháa thuËn gi÷a hai bªn. HÇu hÕt vèn ®Çu t­ lµ vèn tù cã vµ vèn vay cña céng dång; vèn vay cña tæ chøc tÝn dông chØ chiÕm tû träng thÊp. PhÇn lín TT ph¸t huy ®­îc lîi thÕ cña tõng vïng, kinh doanh tæng hîp, lÊy ng¾n nu«i dµi. [5] C¸c TT ®· khai th¸c tèt tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, lao ®éng, tiÒn vèn. BiÕn nh÷ng vïng ®Êt x­a nay cã n¨ng suÊt c©y trång thÊp hoÆc ®Êt hoang hãa trë thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt hµng hãa cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, gãp phÇn n©ng cao ®é ®ång ®Òu vÒ thu nhËp gi÷a c¸c vïng n«ng th«n. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c TT nãi chung vµ ch¨n nu«i lîn nãi riªng ®· thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n«ng th«n theo h­íng s¶n xuÊt hµng hãa, thóc ®Èy ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm t¹i chç, n©ng cao thu nhËp vµ ®êi sèng mét bé phËn d©n c­ n«ng th«n.[27] Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña kinh tÕ trang tr¹i vµ sù h­ëng øng réng r·i cña nh©n d©n nhiÒu vïng vµ nhiÒu thµnh phÇn kh¸c lµm kinh tÕ trang tr¹i chøng tá sù ph¸t triÓn nµy ®¸p øng ®ßi hái kh¸ch quan cña n«ng nghiÖp n«ng th«n. §©y lµ xu thÕ phï hîp víi chñ tr­¬ng cña §¶ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc, ®­a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lªn s¶n xuÊt hµng ho¸, ®Æc biÖt quan t©m ë vïng trung du vµ miÒn nói, tõ ®ã cã b­íc ®ét ph¸ míi. X©y dùng nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn theo h­íng hiÖn ®¹i, ®ång thêi ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ë n«ng th«n[14] Thùc hiÖn th«ng t­ liªn tÞch sè 69/TTLT/BNN-TCTK ngµy 23/6/2000 cña Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT vµ Tæng côc Thèng kª. Theo kÕt qu¶ tæng ®iÒu tra n«ng th«n n«ng nghiÖp vµ thñy s¶n n¨m 2006 c¶ n­íc cã 113.699 trang tr¹i, so víi n¨m 2001 t¨ng 52 682 trang tr¹i (+ 86,4%)[22] B¶ng 2.3 cho thÊy, c¶ n­íc cã 108.371 trang tr¹i, ch­a kÓ trang tr¹i s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp lµ 5328 trang tr¹i chiÕm 4,69 % , trong ®ã trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n chiÕm tû lÖ cao nhÊt 33.711 trang tr¹i chiÕm 29,65%, trång c©y hµng n¨m 32.575 trang tr¹i b»ng 28,65%, trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m 18.121 b»ng 15,94%, trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m 4.723 b»ng 4,15%, ch¨n nu«i 16.594 chiÕm 14,59%, trang tr¹i l©m nghiÖp 2.640 chiÕm 2,32%. B¶ng 2.3. Ngµnh nghÒ s¶n xuÊt chÝnh cña trang tr¹i DiÔn gi¶i Tæng sè trang tr¹i Sè trang tr¹i trång c©y hµng n¨m Sè trang tr¹i trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m Sè trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m Sè trang tr¹i ch¨n nu«i Sè trang tr¹i l©m nghiÖp Sè trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n 1. §ång b»ng s«ng Hång 11377 377 9 475 7436 51 3069 2. Vïng ®«ng b¾c 4255 98 126 1138 985 880 1028 3. Vïng t©y b¾c 465 38 45 19 203 124 36 4. B¾c trung bé 6262 1878 1113 196 1042 807 1226 5. Nam trung bé 7651 3006 943 178 581 619 2324 6. T©y nguyªn 8683 1062 6948 61 554 21 37 7. §«ng nam bé 16592 1823 8765 690 3857 100 1357 8. §B s«ng Cöu Long 53086 24333 179 1966 1936 38 24364 C¶ n­íc 108371 32575 18128 4723 16594 2640 33711 Nguån: KÕt qu¶ kiÓm tra NT, NN vµ TS 2006[22] §ång b»ng s«ng Hång trang tr¹i ch¨n nu«i chiÕm ­u thÕ víi 7.436 trang tr¹i, §ång b»ng s«ng Cöu Long c¸c trang tr¹i thuû s¶n chiÕm ­u thÕ víi 24.634 TT vµ trang tr¹i trång c©y hµng n¨m lµ 24.333, trang tr¹i c©y ¨n qu¶ l©u n¨m lµ 1966 trang tr¹i. Vïng §«ng Nam Bé, T©y Nguyªn vµ B¾c Trung bé chiÕm sè l­îng lín ë c¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m. VËy c¬ cÊu c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i ®­îc thÓ hiÖn râ ë vÞ trÝ ®Þa lý tõng vïng kinh tÕ, vïng nói, gß ®åi chñ yÕu ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m, vïng ®ång b»ng l¹i ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh lµ ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i trång c©y hµng n¨m, trang tr¹i ch¨n nu«i vµ nu«i trång thuû s¶n do cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ thÞ tr­êng tiªu thô réng lín. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y sè trang tr¹i trång c©y hµng n¨m cã xu h­íng gi¶m, c¸c trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n vµ s¶n xuÊt kinh doanh tæng hîp ngµy cµng t¨ng. B¶ng 2.4. B×nh qu©n diÖn tÝch ®Êt cña mét sè lo¹i h×nh trang tr¹i §VT: ha DiÔn gi¶i Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m Trang tr¹i l©m nghiÖp Trang tr¹i nu«i trång thuû s¶n 1. §ång b»ng s«ng Hång 1,9 3,8 22,1 3,7 2. Vïng ®«ng b¾c 2,7 2,7 16,9 9,4 3. Vïng t©y b¾c 5,8 4,5 15,8 2,2 4. B¾c trung bé 3,4 3,8 20,2 3,7 5. Nam trung bé 3,9 4,7 18,5 0,7 6. T©y nguyªn 4,9 4,5 18,8 5,6 7. §«ng nam bé 7,3 7,9 21,7 3,0 8. §B s«ng Cöu Long 4,4 1,9 14,9 3,2 Toµn quèc 4,4 6,1 18,5 3,3 Nguån: KÕt qu¶ kiÓm tra NT, NN vµ TS 2006[22] Quy m« cña c¸c trang tr¹i n­íc ta qua c¸c chØ tiªu vÒ ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn ®Çu t­, cho chóng ta thÊy ®©y lµ nh÷ng thµnh c«ng cña chñ tr­¬ng ®óng ®¾n, ®æi míi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n vµ kinh tÕ trang tr¹i. T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña mét sè lo¹i h×nh trang tr¹i ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng 2.5 C¸c trang tr¹i t­ h÷u, gi¶i quyÕt ®­îc viÖc lµm cho mét l­îng l­îng lao ®éng lín d­ thõa ë n«ng th«n, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. T¹i thêi ®iÓm 1/7/2006, c¸c trang tr¹i ®· sö dông 391 ngh×n lao ®éng lµm viÖc th­êng xuyªn. Thu nhËp b×nh qu©n 1 lao ®éng lµm viÖc th­êng xuyªn cña trang tr¹i lµ 18 triÖu ®ång/n¨m cao gÊp 2 lÇn so víi lao ®éng n«ng th«n.[22] B¶ng 2.5. Lao ®éng cña trang tr¹i §VT: ng­êi DiÔn gi¶i Sè lao ®éng th­êng xuyªn BQ 1 trang tr¹i c©y hµng n¨m Sè lao ®éng th­êng xuyªn BQ 1 trang tr¹i c©y l©u n¨m Sè lao ®éng th­êng xuyªn BQ 1 trang tr¹i ch¨n nu«i Sè lao ®éng th­êng xuyªn BQ 1 trang tr¹i l©m nghiÖp Sè lao ®éng th­êng xuyªn BQ 1 trang tr¹i thuû s¶n 1. §ång b»ng s«ng Hång 3,7 4,8 2,5 3,7 3,2 2. Vïng ®«ng b¾c 3,6 3,8 2,8 3,7 3,3 3. Vïng t©y b¾c 5,3 5,4 3,6 3,9 4,3 4. B¾c trung bé 3,5 2,8 3,3 3,3 3,4 5. Nam trung bé 2,9 2,8 3,2 4,3 3,1 6. T©y nguyªn 3,4 3,0 3,5 4,6 3,5 7. §«ng nam bé 3,7 4,0 3,2 4,1 3,7 8. §B s«ng Cöu Long 3,6 3,4 3,0 2,7 3,6 C¶ n­íc 3,5 3,5 2,9 3,7 3,5 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra NT, NN vµ TS 2006[22] B¶ng 2.5 lao ®éng th­êng xuyªn toµn quèc b×nh qu©n mét trang tr¹i giao ®éng tõ 2,9 ng­êi (trang tr¹i ch¨n nu«i) ®Õn 3,7 ng­êi (trang tr¹i l©m nghiÖp), trang tr¹i c©y hµng n¨m, l©u n¨m vµ thuû s¶n lµ 3,5 ng­êi . §­îc sù t¹o ®iÒu kiÖn cña nhµ n­íc vÒ mäi mÆt nh­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, dù ¸n ®Çu t­, viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trang tr¹i chñ yÕu dùa vµo néi lùc vÒ vèn cña chñ trang tr¹i, tõ ®ã còng cho ta thÊy ®­îc kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Qui m« vèn s¶n xuÊt, kinh doanh cña trang tr¹i t¨ng nhanh, tæng sè vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i lµ 27.219,7 tû ®ång, b×nh qu©n mét trang tr¹i 239,4 triÖu ®ång, t¨ng 104,3 triÖu ®ång sao víi n¨m 2001(+77,2%). Trang tr¹i ph¸t triÓn theo h­íng hµng ho¸ ngµy cµng lín, g¾n víi thÞ tr­êng. Tæng thu s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c trang tr¹i n¨m 2006 ®¹t 19.388 tû ®ång, b×nh qu©n 170 triÖu ®ång mét trang tr¹i, gÊp 1,9 lÇn so víi n¨m 2001. Gi¸ trÞ s¶n phÈm vµ dÞc vô n«ng, l©m nghiÖp vµ thuû s¶n b¸n ra n¨m 2006 lµ 18.258 tû ®ång, b×nh qu©n 1 trang tr¹i 161 triÖu ®ång gÊp 1,9 lÇn, tû suÊt hµng ho¸ lµ 95,8 %[22] B¶ng 2.6 cho chóng ta thÊy sè vèn s¶n xuÊt kinh doanh vµ tæng thu s¶n xuÊt kinh doanh b×nh qu©n mét trang tr¹i trong mét n¨m ë c¸c vïng. Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m b×nh qu©n toµn quèc cã sè vèn s¶n xuÊt kinh doanh lµ lín nhÊt 433,3 triÒu ®ång trong khi ®ã tæng thu SXKD lµ 138,1 triÖu ®ång, trong ®ã vïng §«ng n¨m bé sè vèn SXKD lµ cao nhÊt 640,1 triÒu ®ångcho mét trang tr¹i c©y l©u n¨m; trang tr¹i ch¨n nu«i cã sè vèn SXKD lµ 249,6 triÖu ®ång vµ tæng thu SXKD lµ 265 triÖu ®ång lµ trang tr¹i cã tæng thu SXKD cao nhÊt so víi vèn SXKD... B¶ng 2.6: Vèn vµ tæng thu s¶n xuÊt kinh doanh binh qu©n cña trang tr¹i §VT: triÖu ®ång Vïng Trang tr¹i trång c©y hµng n¨m Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m Trang tr._.c míi chia cho tæng nh©n khÈu, b×nh qu©n huyÖn Kho¸i Ch©u tõ 1,3 - 1,5 sµo/1 nh©n khÈu. So víi tiªu chÝ vÒ quy m« ®Êt ®ai ®èi víi c¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m th× møc b×nh qu©n ®Êt ®ai/1 nh©n khÈu cña huyÖn Kho¸i Ch©u lµ thÊp. ChÊt l­îng vÒ ®Êt víi huyÖn Kho¸i Ch©u chñ yÕu lµ ®Êt phï sa mµu mì do vËy thÝch hîp ph¸t triÓn c¸c trang tr¹i, ®Æc biÖt lµ trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶ nh­ cam, b­ëi DiÔn. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi Kho¸i Ch©u cßn gÆp nh÷ng khã kh¨n trong viÖc tÝch tô ®Êt ®ai nh­ hiÖn t­îng cã nhiÒu hé gia ®×nh muèn ®Êu thÇu ®Êt ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i nh­ng quü ®Êt ë x· ®ã ®· hÕt, nªn chØ cßn ®Êt ë quü c«ng ®iÒn. PhÇn lín c¸c chñ trang tr¹i ®· ®Êu thÇu ®Êt ®ai ë c¸c diÖn tÝch cÊy lóa bÊp bªnh, chuyÓn sang ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. §iÒu tra tæng sè 80 trang tr¹i, trong ®ã cã 45 trang tr¹i nhê thuª ®Êt l©u dµi, chñ yÕu diÖn tÝch ®Êt xÊu cña c¸c x·, thÞ trÊn trong huyÖn dµnh phÇn ®Êt lµm ®Êt c«ng ®iÒn. Do vËy, viÖc tÝch tô ruéng ®Êt ë quy m« diÖn tÝch lín ®èi víi c¸c trang tr¹i còng gÆp nhiÒu khã kh¨n v× quü ®Êt cã h¹n, viÖc mua b¸n chuyÓn nh­îng ®­îc sù ®ång ý cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. 4.4.3.6. Tr×nh ®é cña chñ trang tr¹i C¸c chñ trang tr¹i huyÖn Kho¸i Ch©u phÇn lín ch­a ®­îc ®µo t¹o vÒ kü thuËt canh t¸c vµ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc tÕ cho thÊy qua kh¶o s¸t 80 trang tr¹i trong huyÖn, cã 2 chñ trang tr¹i tèt nghiÖp ®¹i häc chiÕm 2,5%, 10 chñ trang tr¹i tèt nghiÖp trung cÊp, chiÕm 12,5%, 19 chñ trang tr¹i tèt nghiÖp s¬ cÊp, chiÕm 23,75%, c¸c chñ trang tr¹i ch­a qua líp ®µo t¹o vÉn cßn chiÕm 61,25%. Víi c¸c chñ trang tr¹i nµy hÇu hÕt ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh b»ng kinh nghiÖm lµ chÝnh dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ trang tr¹i cßn h¹n chÕ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trang tr¹i kh«ng chØ trong tr­íc m¾t mµ c¶ trong t­¬ng lai. Trong nh÷ng n¨m tíi huyÖn Kho¸i Ch©u cã nh÷ng thuËn lîi vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, ®Êt ®ai, khÝ hËu, m«i tr­êng, c¸c khu c«ng nghiÖp ®Ó ph¸t triÓn, quy ho¹ch vïng ph¸t triÓn trang tr¹i, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trang tr¹i t¹o ®µ cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ngµy cµng ®æi míi vµ ph¸t triÓn toµn diÖn. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cßn mét sè khã kh¨n th¸ch thøc: m­a b·o, óng ngËp x¶y ra hµng n¨m, khoa häc kü thuËt ®­îc ph¸t triÓn. Do vËy, trong thêi gian tíi cÇn cã nh÷ng kÕ ho¹ch ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i cho chñ trang tr¹i ®Ó ®¸p øng ®­îc víi nÒn khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i trong thêi kú míi, tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh trang tr¹i ngµy mét hiÖu qu¶ cao h¬n. Tãm l¹i: qua nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña huyÖn chóng t«i thÊy, Kho¸i Ch©u vÉn cßn nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ®ã lµ: m«i tr­êng chÝnh s¸ch thuËn lîi, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i phï hîp víi chñ tr­¬ng, ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ nãi chung, môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña tØnh H­ng Yªn vµ huyÖn Kho¸i Ch©u nãi riªng; phÇn lín c¸c trang tr¹i ®Òu tù tóc ®­îc lao ®éng cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt kinh doanh, viÖc thuª m­ín lao ®éng chØ lµ thêi vô vµ lu«n s½n cã víi gi¸ thuª rÎ; ®iÒu quan träng nhÊt lµ c¸c trang tr¹i ®Òu lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n h¼n c¸c n«ng hé trong huyÖn. VÒ l©u dµi, viÖc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é cña c¸c chñ trang tr¹i, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c trang tr¹i nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp lµ mét vÊn ®Ò quan träng cÇn ®­îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn. ViÖc ®Çu t­ theo chiÒu s©u cÇn ®­îc quan t©m mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Vèn vµ ®Êt ®ai lµ hai khã kh¨n c¬ b¶n tr­íc m¾t cÇn gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn hai khã kh¨n nµy cã thÓ gi¶i quyÕt nÕu chÝnh s¸ch cho vay vèn, ®Êt ®ai còng nh­ quyÒn sö dông ®Êt ®­îc thùc hiÖn tèt. 4.5. Ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn trang tr¹i cña huyÖn Kho¸i Ch©u ®Õn n¨m 2020 4.5.1. Ph­¬ng h­íng Trªn c¬ së nghÞ quyÕt sè 03/2000/CP cña ChÝnh phñ, c¸c th«ng t­ h­íng dÉn x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trang t¹i cña c¸c hé, ngµnh liªn quan, c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña tØnh H­ng Yªn, NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé huyÖn Kho¸i Ch©u lÇn thø XXII, ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cña UBND huyÖn Kho¸i Ch©u, chóng t«i m¹nh d¹n x©y dùng ph­¬ng h­íng, môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i huyÖn Kho¸i Ch©u ®Õn n¨m 2020 nh­ sau: - KhuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: kinh tÕ tËp thÓ, quèc doanh, kinh tÕ hé ®Çu t­ theo kh¶ n¨ng vµo x©y dùng c¸c trang tr¹i t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u víi c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc vµ quy m« kh¸c nhau theo quy ®Þnh t¹i tiªu chÝ x¸c ®Þnh m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. - Ph¸t triÓn trang tr¹i ph¶i gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n theo h­íng th©m canh c¸c loµi c©y trång cã gi¸ trÞ hµng ho¸ cao, ph¸t triÓn ch¨n nu«i, thuû s¶n, g¾n liÒn víi s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ l­u th«ng hµng ho¸ cho tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. - Ph¸t huy néi lùc cña n«ng nghiÖp, n«ng th«n, thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi cho sù ph¸t triÓn trang tr¹i cña huyÖn. - §iÒu tra quy ho¹ch tæng thÓ tiÕn ®é x©y dùng vïng chuyªn canh s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung trªn c¬ së x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn võa vµ nhá, thµnh lËp c¸c tr¹m thu mua n«ng s¶n phÈm hµng ho¸, ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n trong vïng. - Ph¸t triÓn trang tr¹i ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc vµ ®Þa ph­¬ng, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn g¾n liÒn víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng, ®Ó tõng b­íc gãp phÇn ®­a nÒn n«ng nghiÖp cña huyÖn Kho¸i Ch©u ph¸t triÓn theo h­íng bÒn v÷ng. 4.5.2. Môc tiªu ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong thêi gian tíi cña huyÖn cÇn ®¹t ®­îc môc tiªu sau: * Môc tiªu chung: chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn theo nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé huyÖn Kho¸i Ch©u lÇn thø XXII, nhÊt lµ c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cho tõng vïng theo h­íng tËp trung s¶n xuÊt hµng ho¸, víi tû träng kinh tÕ trang tr¹i chiÕm 25 - 30% tæng s¶n phÈm ngµnh n«ng, lÇm nghiÖp vµ thñy s¶n. * Môc tiªu cô thÓ - PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 toµn huyÖn cã h¬n 1500 trang tr¹i ®¹t tiªu chÝ liªn bé gi÷a Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n vµ Tæng Côc thèng kª. - Khai th¸c tèt c¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, c¶i t¹o 500 - 700 ha diÖn tÝch tròng, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ sang nu«i trång thuû s¶n, trång c©y ¨n qu¶, ph¸t triÓn m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i cã hiÖu qu¶ cao h¬n, theo ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i cña UBND huyÖn Kho¸i Ch©u. - Hµng n¨m toµn huyÖn t¹o viÖc lµm th­êng xuyªn cho 1000 - 1500 lao ®éng. 4.5.3. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu 4.5.3.1. Gi¶i ph¸p vÜ m« 1. Lµm tèt c«ng t¸c quy ho¹ch - §µi truyÒn thanh huyÖn cÇn th«ng b¸o réng r·i quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi huyÖn Kho¸i Ch©u vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh ®Õn n¨m 2010 - 2020 ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c chñ trang tr¹i x©y dùng ph¸t triÓn m« h×nh, quy m« trang tr¹i cho m×nh. - HuyÖn Kho¸i Ch©u x©y dùng quy ho¹ch, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2010 - 2020. Bè trÝ c¸c quü ®Êt hîp lý vµ h­íng dÉn c¸c chñ trang tr¹i x©y dùng, ph¸t triÓn trang tr¹i theo ®Þnh h­íng chung. - Phßng N«ng nghiÖp vµ PTNT nªn khuyÕn c¸o cho c¸c chñ trang tr¹i s¶n xuÊt, kinh doanh theo nhu cÇu thÞ tr­êng. 2. Gi¶i ph¸p vÒ vèn vµ tÝn dông. Mét trong nh÷ng ®Æc tr­ng quan träng cña trang tr¹i lµ nhu cÇu vÒ vèn lín, ®iÒu nµy ®ßi hái chÝnh s¸ch cho vay vèn, tÝn dông ph¶i phï hîp víi lo¹i h×nh kinh tÕ. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn cã mét sè biÖn ph¸p sau: - Nhµ n­íc cÇn t¨ng thªm nguån vèn cho vay møc trung h¹n vµ dµi h¹n nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn ®Ó phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c trang tr¹i. - Qua ®iÒu tra c¸c trang tr¹i cho thÊy hÇu hÕt c¸c trang tr¹i ë Kho¸i Ch©u ph¸t triÓn theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, nªn nhu cÇu vÒ vèn lín, v× vËy cÇn cã chÝnh s¸ch cho vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc vay vèn, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn c¸c trang tr¹i ë vïng c¸c x· ngo¹i bèi cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt quy m« lín. - Nhµ n­íc cÇn t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi ®Ó thu hót nguån vèn cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i theo ®Þnh h­íng chung cña x· héi. - MÆt kh¸c c¸c chñ trang tr¹i tù huy ®éng nguån vèn trong gia ®×nh, b¹n bÌ ng­êi th©n, ®Ó huy ®éng nguån vèn nhµn rçi, nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi. 3. Gi¶i ph¸p vÒ ®Êt ®ai: §Êt ®ai lµ sù quan t©m hµng ®Çu cña c¸c chñ trang tr¹i. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tõ n¨m 2000 ®Õn nay huyÖn Kho¸i Ch©u ®· cã nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch trang tr¹i ph¸t triÓn nh­ t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh tËp trung ®Êt, tÝch tô ®Êt, khuyÕn khÝch c¸c trang tr¹i ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Tõ ®ã ®Êt ®ai ngµy cµng ®­îc sö dông hîp lý h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh tÝch tô ®Êt cßn gÆp mét sè khã kh¨n, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cÇn thùc hiÖn: ViÖc quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai tiÕn hµnh kiÓm tra, n¾m v÷ng quü ®Êt hiÖn cã cña huyÖn, ®Æc biÖt lµ ®Êt canh t¸c, cô thÓ lµ ®Êt c«ng ®iÒn ®Ó xem xÐt vïng nµo ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i tõ ®ã UBND huyÖn phª duyÖt quy ho¹ch vµ ®i vµo ho¹t ®éng. KhuyÕn khÝch tÝch tô ®Êt t¹i c¸c vïng ngoµi bèi gi¸p s«ng Hång vµ vïng tròng thuéc diÖn tÝch ®Êt canh t¸c s¶n xuÊt 2 vô lóa gÆp khã kh¨n. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng ng­êi cã nguyÖn väng nhËn thÇu ®Êt thïng vòng, ao, ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i víi møc thuÕ thÊp. HiÖn nay mét sè hé gia ®×nh cã nguyÖn väng thuª ®Êt ®Ó ph¸t triÓn trang tr¹i nh­ng hä ch­a yªn t©m, do ®ã c¸c cÊp chÝnh quyÒn cÇn t¹o ®iÒu kiÖn vÒ mÆt ph¸p lý, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, kÓ c¶ ®Êt ®Êu thÇu giÊy chøng nhËn kinh tÕ trang tr¹i ®Ó c¸c chñ trang tr¹i yªn t©m ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. 4. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng - Tr­íc hÕt cÇn khÈn tr­¬ng x©y dùng vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn c¸c vïng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i, trªn c¬ së ®ã ®Çu t­ x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn n«ng s¶n hµng ho¸ ®Ó thu hót s¶n phÈm cña trang tr¹i hoÆc lµm cho gi¸ trÞ hµng ho¸ ®­îc n©ng cao. - Më réng vµ ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i. Trong ®ã, cÇn nhÊn m¹nh vai trß cña c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i trong n­íc ë nh÷ng vïng cã s¶n phÈm ®Æc s¶n khuyÕn khÝch sù tham gia cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó gi¶i quyÕt ®Çu ra cho c¸c trang tr¹i. - Nhµ n­íc t¨ng c­êng c«ng t¸c dù b¸o thÞ tr­êng vµ cung cÊp kÞp thêi th«ng tin thÞ tr­êng cho c¸c trang tr¹i b»ng nhiÒu h×nh thøc. CÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt, gi¶m bít mÊt m¸t cho trang tr¹i khi gÆp biÕn ®éng bÊt th­êng cña khÝ hËu thêi tiÕt. - CÇn cã chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cô thÓ vÒ thÞ tr­êng n«ng th«n nh­ thÞ tr­êng søc lao ®éng, thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng dÞch vô, hµng ho¸, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ n«ng s¶n cña trang tr¹i. 5. Gi¶i ph¸p vÒ khoa häc c«ng nghÖ HiÖn t¹i ë Kho¸i Ch©u ®ang gÆp khã kh¨n vÒ kü thuËt s¶n xuÊt, c¸c chñ trang tr¹i th­êng ¸p dông kinh nghiÖm cña m×nh ®Ó ch¨n nu«i vµ trång trät, ch­a ¸p dông theo ®óng quy tr×nh kü thuËt. MÆt kh¸c c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®· cã nh­ng ch­a nhiÒu nªn viÖc tiªu thô s¶n phÈm gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Ó s¶n phÈm n«ng nghiÖp cña trang tr¹i cã thÓ c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng th× ®ßi hái s¶n phÈm ph¶i cã chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh thÊp v× vËy c¸c trang tr¹i cÇn cã sù trî gióp tÝch cùc tõ phÝa nhµ n­íc tõ khoa häc c«ng nghÖ. Muèn vËy nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c nhµ nghiªn cøu tËp trung ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng nghÖ, tr­íc hÕt lµ viÖc tuyÓn chän gièng c©y trång, vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, sau ®ã lµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch vµ c¶i tiÕn kü thuËt canh t¸c. 6. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n cã vai trß lín ®èi víi viÖc ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ trong ®ã cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo cÇn lµm tèt mét sè c«ng viÖc sau: - X©y dùng vµ n©ng cÊp m¹ng l­íi giao th«ng trong vïng, bao gåm ®­êng liªn huyÖn, liªn x·, liªn th«n (r¶i nhùa, ®¸ cÊp phèi). - N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña hÖ thèng thuû lîi b»ng viÖc c¶i t¹o n©ng cÊp c¸c c¬ së s½n cã (c¸c hå, ®Ëp chøa n­íc, tr¹m b¬m...), x©y dùng thªm mét sè c«ng tr×nh míi, hoµn thiÖn vµ bª t«ng ho¸ hÖ thèng kªnh m­¬ng néi ®ång. §Æc biÖt chó ý tíi c¸c x· khu ngoµi bèi vµ khu nam cña huyÖn. - Quy ho¹ch x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn, c¸c tr¹m thu mua, c¸c chî n«ng th«n phôc vô nhu cÇu chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, nªn x©y dùng ë c¸c x· côm khu b¾c cña huyÖn. 7. Gi¶i ph¸p ®µo t¹o båi d­ìng n©ng cao kiÕn thøc cho chñ trang tr¹i N©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt chñ trang tr¹i ë Kho¸i Ch©u lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt v× c¸c chñ trang tr¹i ë ®©y hÇu hÕt cã tr×nh ®é trung häc phæ th«ng, b»ng chuyªn m«n vÒ n«ng nghiÖp gÇn nh­ kh«ng cã. §Ó n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c chñ trang tr¹i chóng t«i ®­a ra mét vµi ý kiÕn nh­ sau: - VÒ h×nh thøc ®µo t¹o: ®µo t¹o theo nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng nh­ më c¸c líp tËp huÊn, héi th¶o ®Çu bê, th¨m quan, chuyÓn giao khoa häc kü thuËt víi sù tham gia cña nhiÒu tæ chøc chÝnh trÞ x· héi nh­ phßng N«ng nghiÖp vµ PTNT, Trung t©m KhuyÕn n«ng, Tr¹m BVTV, c¸c ngµnh ®oµn thÓ. - VÒ ®èi t­îng ®µo t¹o: x¸c ®Þnh ®èi t­îng ®µo t¹o ngoµi chñ trang tr¹i, chóng ta cßn ®µo t¹o c¶ nh÷ng ng­êi cã nguyÖn väng tha thiÕt vµ cã kh¶ n¨ng trë thµnh chñ trang tr¹i. - VÒ néi dung ®µo t¹o: cÇn ®µo t¹o cho chñ trang tr¹i nh÷ng vÊn ®Ò chung cña kinh tÕ trang tr¹i nh­: vÞ trÝ, vai trß, xu h­íng ph¸t triÓn trang tr¹i, c¸c chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc, kiÕn thøc vÒ qu¶n trÞ kinh doanh n«ng nghiÖp, néi dung ®µo t¹o ph¶i dÔ hiÓu, dÔ nhí, phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ ë ®i¹ ph­¬ng. 4.5.3.2. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i huyÖn Kho¸i Ch©u - TiÕp tôc thùc hiÖn ®Ò ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña huyÖn Kho¸i Ch©u ®Õn n¨m 2010, h­íng dÉn c¸c chñ hé chuÈn bÞ ®Çu t­ quy ho¹ch, bè trÝ l¹i c¸c m« h×nh trang tr¹i. 1. Trang tr¹i ch¨n nu«i: Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c ngµnh kinh tÕ, trang tr¹i ch¨n nu«i ë huyÖn Kho¸i Ch©u ®· vµ ®ang tõng b­íc ®Çu t­, tËp trung vµo chñ yÕu c¸c gièng lîn siªu n¹c xuÊt khÈu, bß s÷a, gµ, vÞt. Bªn c¹nh ®ã huyÖn cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ®µn bß s÷a nh­ hç trî tiÒn ®Ó mua gièng, cho vay kh«ng lÊy l·i hoÆc l·i suÊt ­u ®·i trong thêi gian quy ho¹ch kh«ng qu¸ 3 n¨m, h­íng ph¸t triÓn cña huyÖn trong nh÷ng n¨m tiÕp theo lµ kh«ng ngõng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i trªn c¬ së khuyÕn khÝch c¸c hé gia ®×nh ch¨n nu«i víi quy m« ®ñ lín ®Ó ph¸t triÓn thµnh c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i ®a d¹ng h¬n, ¸p dông c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i ch¨n nu«i b»ng viÖc x©y dùng hÇm biogas ®Ó sö dông khÝ sinh häc, phô phÈm khÝ sinh häc l¹i lµ ph©n bãn rÊt tèt cho c©y trång, chÊt th¶i ch¨n nu«i ®­îc xö lý ®· tiªu diÖt ®­îc mét sè nguån bÖnh cho ng­êi vµ vËt nu«i ®ång thêi nã cã t¸c dông gi¶m « nhiªm m«i tr­êng do t¸c ®éng cña ch¨n nu«i lîn. CÇn tuyÓn chän c¸c gièng míi cho gi¸ trÞ kinh tÕ cao, c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i cã kh¶ n¨ng h¬n vÒ tµi chÝnh cÇn ¸p dông c¸c khoa häc kü thuËt, t¨ng c­êng kiÓm dÞch, phßng dÞch cho ®µn gia sóc, gia cÇm, qu¶n lý chÕ ®é ¨n hîp lý nh»m n©ng cao n¨ng suÊt vµ gi¶m thiÓu nh÷ng rñi ro. Trang tr¹i ch¨n nu«i lîn, cÇn kÕt hîp nu«i lîn sinh s¶n vµ lîn thÞt siªu n¹c nh»m ®a d¹ng hãa s¶n phÈm, ®ång thêi ®Çu t­ thªm ®Ó më réng diÖn tÝch vµ trång c¸c lo¹i rau, c©y ¨n qu¶ ®Ó lÊy s¶n phÈm phô phôc vô cho ch¨n nu«i. B¶ng 4.24. Quy ho¹ch ph¸t triÓn ch¨n nu«i cña huyÖn Kho¸i Ch©u giai ®o¹n 2010 - 2020 ChØ tiªu §VT 2010 2015 2020 §µn lîn con 92.235 104.408 120.198 §µn tr©u con 200 250 300 §µn bß con 4557 5000 6000 Gia cÇm con 938.229 988.613 1.048.728 Nguån: KÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n huyÖn Kho¸i Ch©u 2. Trang tr¹i trång c©y l©u n¨m T¹i huyÖn Kho¸i Ch©u c¸c trang tr¹i trång c©y l©u n¨m chñ yÕu lµ trång c©y b­ëi DiÔn, b­ëi Hoµng tr¹ch, Quýt ®­êng Canh, cam x· §oµi, nh·n muén, ®©y lµ nh÷ng lo¹i c©y chØ ®­îc trång trong c¸c trang tr¹i, t¹i §¹i héi §¶ng bé huyÖn nhiÖm kú 2005 - 2010 ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn c¸c ®å ¸n chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i theo c¸c vïng ®· ®­îc quy ho¹ch, vËn ®éng nh©n d©n dån thöa ®æi ruéng, quy ho¹ch ph¸t triÓn vïng s¶n xuÊt tËp trung, ph¸t triÓn c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ngµy cµng hiÖu qu¶ cao h¬n. §Ó më réng vµ ph¸t triÓn trang tr¹i c©y ¨n qu¶ - KhuyÕn khÝch c¸c gia ®×nh më réng diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ nh­ b­ëi, quýt ®­êng canh, c¸c gièng nh·n chÝn muén vµ c¸c gièng c©y ¨n qu¶ kh¸c cã gi¸ trÞ cao. - Cã nh÷ng chÝnh s¸ch vay vèn hîp lý vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n më réng quy m« s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i. - CÇn ®Çu t­ x©y dùng c¬ së chÕ biÕn vµ trung t©m thu mua n«ng s¶n phÈm (ngoµi chî ®Çu mèi §«ng T¶o) ®Ó ®¶m b¶o thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm gióp chñ trang tr¹i yªn t©m h¬n trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt. B¶ng 4.25. Quy ho¹ch ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cña huyÖn Kho¸i Ch©u giai ®o¹n 2010 - 2020 §VT: ha ChØ tiªu N¨m 2010 N¨m 2015 N¨m 2020 - B­ëi 80 100 150 - Cam 266 318 400 - Nh·n chÝn muén 660 550 600 Nguån: KÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n huyÖn Kho¸i Ch©u 3. Trang tr¹i tæng hîp C¸c trang tr¹i tæng hîp (hay cßn gäi lµ m« h×nh VAC) ë Kho¸i Ch©u ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn sím h¬n c¸c lo¹i h×nh trang tr¹i kh¸c, ph¸t triÓn chñ yÕu tõ n¨m 2000, m« h×nh trang tr¹i nµy th­êng cã quy m« diÖn tÝch ®Êt h¹n chÕ, vèn quay vßng s¶n xuÊt kinh doanh còng ch­a nhiÒu, lµ sù kÕt hîp nhiÒu lo¹i vËt nu«i vµ c©y trång, nªn Ýt bÞ rñi ro trong s¶n xuÊt. Theo GS Vò Duy Gi¶ng. Trong hÖ thèng VAC ph©n vµ n­íc tiÓu ®­îc sö dông ®Ó bãn cho c©y trång vµ mét phÇn cho c¸. Mét trang tr¹i nu«i 1.000 ®Çu lîn thÞt, mçi n¨m th¶i ra kho¶ng 1.500 tÊn ph©n láng, nÕu l­îng nit¬ trong ph©n lµ 0,42% vµ l­îng P205 lµ 0,32% th× l­îng ph©n lîn th¶i ra hµng n¨m cña trang tr¹i nµy t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 15 tÊn ph©n ure vµ 30 tÊn ph©n l©n, ®©y lµ mét nguån ph©n quý gi¸, nÕu sö dông cho c©y trång th× cã thªm s¶n phÈm c©y trång vµ tr¸nh « nhiÔm m«i tr­êng. L­îng ph©n th¶i ra nÕu nÕu ®­îc sö dông lµm biogas tr­íc khi bãn cho c©y trång th× l¹i cã thªm nhiªn liÖu cho chÕ biÕn thøc ¨n, ch¸y m¸y, th¾p s¸ng…Ph©n qua xö lý biogas cßn diÖt ®­îc vi khuÈn vµ ký sinh trïng, lµ nguån thøc ¨n nu«i c¸ võa giµu dinh d­ìng, võa s¹ch.[3] H¹n chÕ cña trang tr¹i nµy lµ diÖn tÝch ®Êt ®ai nhá, vèn ®Çu t­ cßn Ýt, sè l­îng lao ®éng thuª ch­a nhiÒu. Do ®ã trong thêi gian tíi cÇn ®Çu t­ vµo ch¨n nu«i lîn siªu n¹c, theo ch­¬ng tr×nh n¹c ho¸ ®µn lîn, sin ho¸ ®oµn bß, tõ ®ã quay vßng vèn nhanh h¬n vµ lîi nhuËn cao, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña Kho¸i Ch©u. 4. §èi víi trang tr¹i thñy s¶n CÇn ®Çu t­ ph¸t triÓn ch¨n nu«i lîn, lÊy thøc ¨n cho c¸ tõ s¶n phÈm phô, ®ång thêi giµnh mét phÇn diÖn tÝch mÆt n­íc ®Ó nu«i ba ba cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng H­ng Yªn vµ c¸c tØnh, thµnh phè l©n cËn, lµm gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho c©y ¨n qu¶ vµ nu«i trång thñy s¶n. Tãm l¹i: Trang tr¹i cã c¸c ®iÒu kiÖn vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt kh¸c hau th× cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt thùc hiÖn tr­íc, nh÷ng gi¶i ph¸p Ýt quan träng h¬n cã thÓ ®­îc thùc hiÖn sau. Tuy nhiªn, c¸c gi¶i ph¸p vi m« ¸p dông trong c¸c trang tr¹i cÇn ph¶i ®ång bé ®ßi hái c¸c chñ trang tr¹i ¸p dông ®ång thêi c¸c gi¶i ph¸p míi cã thÓ ®em l¹i kÕt qu¶ cao nhÊt. Gi¶i ph¸p chung ë hÇu hÕt c¸c trang tr¹i lµ vÊn ®Ò vèn, lao ®éng, s¶n xuÊt hµng ho¸, ho¹t ®éng ngµnh nghÒ phô, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ tr×nh ®é lý luËn chÝnh trÞ cho c¸c chñ trang tr¹i. §èi víi trång trät vµ ch¨n nu«i, ­u tiªn c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ cao, thu hÑp vµ lo¹i bá c¸c lo¹i c©y trång, vËt nu«i kÐm hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ chung cña kinh tÕ trang tr¹i. 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn 1. ë Kho¸i Ch©u hiÖn cã 4 lo¹i h×nh trang tr¹i: trang tr¹i trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m, trang tr¹i ch¨n nu«i, trang tr¹i thuû s¶n vµ trang tr¹i tæng hîp. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy: - Lo¹i trang tr¹i trång c©y l©u n¨m, nu«i trång thuû s¶n ®Òu cã lîi nhuËn thÊp nÕu x©y dùng trang tr¹i tæng hîp (trång trät vµ ch¨n nu«i) th× lîi nhuËn t¨ng gÊp 3 lÇn. - Trang tr¹i chuyªn trång trät vÒ c©y ¨n qu¶ l©u n¨m tuy lîi nhuËn thÊp vµ chi phÝ s¶n xuÊt còng thÊp nh­ng tû suÊt lîi nhuËn ®¹t cao nhÊt (0,43). Cã thÓ xem ®©y lµ c¸ch lµm cña ng­êi Ýt vèn. Kinh nghiÖm s¶n xuÊt tæng hîp ch­a cã. - Trang tr¹i tæng hîp yªu cÇu vèn cao, ®ßi hái kü thuËt cao h¬n vµ tû suÊt lîi nhuËn còng cao (0,23) ®©y lµ lo¹i h×nh trang tr¹i phï hîp víi c¸c hé cã vèn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt. 2. Víi trang tr¹i ch¨n nu«i con ®­êng gi¶i quyÕt gièng t¹i chç lµ biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh s¶n xuÊt ë c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i. 3. Víi trang tr¹i trång c©y l©u n¨m t¨ng quy m« diÖn tÝch lµ con ®­êng gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt (quy m« diÖn tÝch t¨ng tõ 0,8 ha lªn 3,2 ha; Tæng chi phÝ s¶n xuÊt gi¶m tõ 143,6 triÖu ®ång/ha xuèng 130,2 triÖu ®ång/ha) trong ®ã chi phÝ lao ®éng gi¶m tõ 12,1% xuèng cßn 6,2%, c¸c chi phÝ kh¸c gi¶m tõ 8,24% xuèng cßn 5,1%. C©y nh·n lµ c©y cho thu nhËp cao 131,81 triÖu ®ång/ha, ®Çu t­ chi phÝ thÊp vµ ®­îc ng­êi d©n lùa chän lµm c©y ¨n qu¶ quan träng trong trang tr¹i. 4. C¸c lo¹i h×nh kinh doanh hçn hîp gåm trång trät, ch¨n nu«i lîn vµ ch¨n nu«i c¸ cho thÊy: víi trång c©y l©u n¨m vèn ®Çu t­ t¨ng tõ 100- 150 triÖu ®ång/ha th× t¨ng ®Çu t­ cã quan hÖ thuËn víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Víi ch¨n nu«i t¨ng vèn ®Çu t­ tõ 100 triÖu ®ång ®Õn 200 triÖu ®ång /100 con lîn nu«i thÊy r»ng t¨ng ®Çu t­ cho ch¨n nu«i lîn cã ý nghÜa t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Víi hîp phÇn nu«i c¸ t¨ng vèn ®Çu t­ cho nu«i c¸ tõ 80 triÖu ®ång lªn 120 triÖu ®ång /ha ao nu«i th× t¨ng ®Çu t­ cã t¸c dông t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt nh­ng khi t¨ng ®Çu t­ lªn 160 triÖu ®ång/ha ao nu«i ®· thÊy xu h­íng gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Tõ nh÷ng nghiªn cøu tõng hîp phÇn riªng rÏ trong trang tr¹i tæng hîp cho thÊy vèn ®Çu t­ cho trång c©y l©u n¨m vµ ch¨n nu«i lîn t¨ng h¬n so víi hiÖn t¹i cßn cã t¸c dông t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Cßn hîp phÇn nu«i c¸ t¨ng vèn ®Çu t­ cao nh­ hiÖn nay ®· cã xu h­íng gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Rau lµ c©y ®­îc trång nhiÒu ë TT tæng hîp v× cã 3 lîi Ých lµ thøc ¨n cho ng­êi, cho lîn vµ cho c¸, ng­êi d©n cã nguyÖn väng më réng diÖn tÝch trong trang tr¹i. 5. Ph¸t triÓn trang tr¹i lµ h­íng ®i ®óng cña huyÖn, ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i cÇn ¸p dông ®ång bé hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ vÜ m«, kinh tÕ vi m« nh­ ®Êt ®ai, vèn, thÞ tr­êng, lao ®éng ®­îc ¸p dông khoa häc vµ ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt cña trang tr¹i. 5.2. §Ò nghÞ KÕt qu¶ nghiªn cøu ®­îc tr×nh bµy trong luËn v¨n nµy míi lµ nh÷ng ph¸t hiÖn ban ®Çu, cÇn ®­îc gi¶i quyÕt tiÕp nh÷ng vÊn ®Ò giíi h¹n trong ph¸t triÓn trang tr¹i nh­ vÊn ®Ò tÝch tô ruéng ®Êt ®Ó më réng quy m«, vÊn ®Ò lao ®éng vµ chÊt l­îng lao ®éng trong c¸c trang tr¹i, vÊn ®Ò vèn cho c¸c trang tr¹i, c¸c chÝnh s¸ch... §Ó gãp phÇn ph¸t triÓn hÖ thèng trang tr¹i ë huyÖn Kho¸i Ch©u. Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt Lª H÷u ¶nh (1997), Tµi chÝnh n«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Lª H÷u ¶nh (2000), Qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n trong c¸c trang tr¹i, Tr­êng §HNN I - Hµ Néi. B¸o N«ng nghiÖp ViÖt Nam (2008), sè 137, ngµy 9/7, G¾n ch¨n nu«i víi VAC. B¸o N«ng nghiÖp ViÖt Nam (2008), sè 212, ngµy 22/10, Kinh tÕ trang tr¹i, sÏ dÉn d¾t kinh tÕ n«ng hé. Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ (2000), T­ liÖu vÒ kinh tÕ trang tr¹i, NXB thµnh phè Hå ChÝ Minh. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (2003), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i sau 3 n¨m thùc hiÖn NghÞ quyÕt 03/2000/NQ-CP, Hµ Néi. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (2000), Th«ng t­ liªn tÞch sè 69/TTLT/BNN-TCTK h­íng dÉn tiªu chÝ ®Ó x¸c ®Þnh kinh tÕ trang tr¹i. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n (2003), Th«ng t­ sè 74/TT-BNN vÒ viÖc söa ®æi bæ sung môc III cña Th«ng t­ liªn tÞch 69/2000/TTLT/BNN-TCTK. ChÝnh phñ n­íc ViÖt Nam (2000), NghÞ quyÕt sè 03/NQ-CP vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i, V¨n phßng ChÝnh phñ. Ph¹m V¨n C«n, Ph¹m ThÞ H­¬ng (2002), ThiÕt kÕ VAC cho mäi vïng, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. Phan C«ng Chung (2006), Hái ®¸p vÒ trång trät vµ trang tr¹i, NXB Thanh Hãa. §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n (1999), B¸o c¸o thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, B¸o c¸o khoa häc, Tr­êng §HKTQD-Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1996), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i B¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2008), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø VII, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. Ph¹m V©n §×nh, §ç Kim Chung (1997), Kinh tÕ n«ng nghiÖp. NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. TrÇn §øc (1997), Kinh tÕ trang tr¹i, søc m¹nh cña nÒn n«ng nghiÖp Ph¸p. NXB Thèng kª, Hµ Néi. TrÇn §øc, NguyÔn §iÒn, NguyÔn Huy N¨ng (1993), Kinh tÕ trang tr¹igia ®×nh trªn thÕ giíi vµ ch©u ¸, NXB Thèng kª, Hµ Néi. Frank Ellis (1995), ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. T« §øc H¹nh, Ph¹m V¨n Linh (2000), Ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa trong n«ng th«n ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam, thùc tr¹ng, gi¶i ph¸p. NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi Lª M¹nh Hïng, NguyÔn Sinh Cóc, Hoµng VÜnh Lª (1997), Thùc tr¹ng c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam. NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 21. NguyÔn §×nh H­ng (1995), N«ng nghiÖp vµ c¸c c¶i c¸ch vÜ m«. NXB Thèng kª, Hµ Néi. 22. KÕt qu¶ tæng ®iÒu tra n«ng th«n n«ng nghiÖp vµ thñy s¶n (2006), NXB Thèng kª, Hµ Néi. 23. Ph¹m ViÕt Kh¸nh (2001), Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ë tØnh H¶i D­¬ng. LuËn ¸n th¹c sÜ kinh tÕ, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 24. NguyÔn ThÞ Lan, Ph¹m TiÕn Dòng (2006),Ph­¬ng ph¸p thÝ nghiÖm,NXB N«ng nghiÖp Hµ Néi. 25. Phßng thèng kª huyÖn Kho¸i Ch©u (2008), Niªn gi¸m thèng kª. 26. Bïi ThÞ Sen (2004), B¸o c¸o tãm t¾t thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i huyÖn L¹c Thuû - tØnh Hoµ B×nh, LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ, §HNN I - Hµ Néi. 27. NguyÔn Thanh S¬n, NguyÔn QuÕ C«i (2006). Ch¨n nu«i lîn trang tr¹i. NXB Lao ®éng -x· héi. 28. Së N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh H­ng Yªn (2004), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh tÕ trang tr¹i tØnh H­ng Yªn. 29. Së N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh H­ng Yªn (2006), B¸o c¸o ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh tÕ trang tr¹i tØnh H­ng Yªn. 30. Ph¹m ChÝ Thµnh (1993), HÖ thèng n«ng nghiÖp, NXB n«ng nghiÖp. 31. Ph¹m ChÝ Thµnh (2008), Bµi gi¶ng n«ng l©m kÕt hîp, NXB n«ng nghiÖp 32. NguyÔn Huy TrÝ (1998), B¶i gi¶ng HÖ thèng n«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp. 33. NguyÔn V¨n TrÝ (2007), Ng­êi n«ng d©n lµm giµu kh«ng khã, lËp trang tr¹i lµm VAC, NXB N«ng nghiÖp. 34. TrÇn Danh Th×n – NguyÔn Huy TrÝ (2006). HÖ thèng trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, NXB N«ng nghiÖp. 35. §µo ThÕ TuÊn (1997), Kinh tÕ hé n«ng d©n, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 36. Uû ban nh©n d©n huyÖn Kho¸i Ch©u (2002), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c trang tr¹i. 37. UBND tØnh H­ng Yªn (2002), Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi huyÖn Kho¸i Ch©u ®Õn n¨m 2010 vµ mét sè ®Þnh h­íng ®Õn n¨m 2020. Uû ban nh©n d©n huyÖn Kho¸i Ch©u (2004), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c trang tr¹i. 39. Uû ban nh©n d©n huyÖn Kho¸i Ch©u (2006), B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c trang tr¹i. 40. Uû ban nh©n d©n tØnh H­ng Yªn (2005), QuyÕt ®Þnh sè 46/QD-UBND vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh t¹m thêi vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i. 41. §ç V¨n ViÖn, §Æng V¨n TiÕn (2000), Bµi gi¶ng kinh tÕ n«ng d©n, Tr­êng §HNN I - Hµ Néi 42. T¹ ThÞ Lª Yªn (2003), Gi¶i ph¸p tÝn dông ng©n hµng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sÜ, Häc viÖn Ng©n hµng, Hµ Néi. Tµi liÖu tiÕng Anh 43. Mc Connel D.T and J.L. Dillon, 1997. Fanm management for Asisa: a Syctems approal. Food and agricullture orgarization of the united nations, Rome. 44. Ericleson s.p, J.T. Agridge, F.L. Barnard and W.D. Dowrey, 2002. Agribusiness Managenment, third Edition. Mc Graw Hill, New. 45. Vietnam, Development repont, 2004. Poverty Joint donor report to the Vietnam consultative group meeting. Haroi, December 2- 3, 2003. 46. Kay R. Dand W.M. Edwand, 1994. Farm managenmet - third edition. Mc- Graw Hill, INC. 47. Stoner T.A.E, R.E Freeman and D.R.Gilbert: Jr, 1995. Managemet fixth edition. Preatice Hall International Editions,USA. Phô lôc PHIẾU ĐIỀU TRA TRANG TRẠI Thời gian ®iều tra……………………………………………………………………. Họ và tên chủ hộ: …………………………………………………………………… Địa chỉ: Giới tính: Dân tộc: Trình độ: Cấp I ….. Cấp II ……. Cấp III……. Trung cấp ……... Đại học ….. Thành phần gia đình: Nông dân…... Thương binh…………. Liệt sỹ…………. Cán bộ………….. Số thành viên trong gia đình: ………… Số người tham gia làm trang trại: ……………..; không tham gia ……………… Loại hình TT DT (ha) C©y trång Ao Chuồng Kho, nhà Bảng 1. Chi phí các hoạt động của trang trai Nội dung ĐVT Số lượng Đơn giá (đ) Thành tiền (đ) Ghi chú Chi phí khả biến Giống cây trồng Lúa Đậu tương Lạc Dong riềng Nhãn chuối Cam canh Cam Vinh Bưởi diễn Bưởi hoàng trạch Cây khác Giống cá Mè ta Mè hoa Chép Chim trắng Rô phi Trắm Trôi Ba ba Cá xấu Giống lợn nái Giống lợn thịt Giống lợn đực Giống gà lai Giống ngan Giống vịt Giống bò Phân bón Lúa: N P K Phân khác Lạc N P K Phân khác Phân khác Vườn N P K Phân khác Thuốc BVTV Thuốc thú y Thức ăn Cá Lợn nái Lợn thịt Lợn đực Gà lai Ngan Vịt Bò Ngan Vịt Ba ba Tiền điện Công lao động Gia đình Thuê Khử trùng Ao Chuồng Thuê đất Tổng Chi phí cho vốn lưu động Chi phí khác Tổng chi phí khả biến Chi phí cố định Chuồng trại Đào ao, đắp bờ Máy bơm Máy kéo Máy chế biến thức ăn Các vật dụng khác BẢNG 2: CÁC SẢN PHẨM ĐẦU RA Sẩn phẩm ĐVT Số lượng Đơn giá (đ) Thành tiền (đ) Ghi chú Lúa Đậu tương Lạc Dong riềng Nhãn chuối Cam canh Cam Vinh Bưởi diễn Bưởi hoàng trạch Cây khác Mè ta Mè hoa Chép Chim trắng Rô phi Trắm Trôi Ba ba Cá sấu Lợn náI (con giống) Lợn thịt gà ta gà lai ngan vịt bò Tổng thu (GR) Vốn vay Số tiền vay Ngân hàng Vay ngoài Vốn của GĐ ._.