Giáo trình Cắt gọt kim loại

g cần được trang bị những kiến thức, kỹ năng cần thiết để làm chủ các công nghệ sau khi ra trường tiếp cận được các điều kiện sản xuất của các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Khoa Cơ khí trường cao đẳng lào cai đã biên soạn cuốn giáo trình mô đun Tiện . Nội dung của mô đun để cập đến các công việc, bài tập cụ thể về phương pháp và trình tự gia công các chi tiết. Căn cứ vào trang thiết bị của các trường và khả năng tổ chức học sinh thực tập ở các công ty, doanh nghiệp bên ngoài mà nhà trường xây dựng các bài tập thực hành áp dụng cụ thể phù hợp với điều kiện hoàn cảnh hiện tại. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình biên soạn, song không tránh khỏi những sai sót. Chúng tôi rất mong nhận được những đóng góp ý kiến của các bạn và đồng nghiệp để cuốn giáo trình hoàn thiện hơn. . Lào cai, ngày tháng năm 2017 2 MỤC LỤC TRANG I. Lời giới thiệu 1 II. Mục lục 2 III. Nội dung tài liệu Bài mở đầu Chương I: Khái niệm cơ bản và kỹ thuật an toàn về máy tiện Chương II: Thông số hình học của chế độ cắt và lớp cắt Chương III: Vật liệu làm dụng cụ cắt Chương IV: Tiẹn trụ ngoài Chương V: Gia công mặt côn Chương VI: Tiện ren tam giác 3 4 20 26 31 43 3 Bµi më ®Çu Giíi thiÖu tæng quan vÒ nghÒ tiÖn TiÖn lµ mét ph-¬ng ph¸p gia c«ng chi tiÕt m¸y b»ng c¾t, ®-îc dïng réng r·i trong ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o. Trong ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o kh«ng thÓ thiÕu ®-îc nghÒ tiÖn. Tõ xa x-a ng-êi ta ®· chÕ t¹o ra m¸y tiÖn ®¬n gi¶n b»ng c¸ch ®¹p ch©n ®Ó gia c«ng gç. Tr¶i qua n¨m th¸ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, nghÒ tiÖn cµng ngµy cµng ph¸t triÓn. Ngµy nay ng-êi ta kh«ng cßn dïng ®Õn m¸y tiÖn ®¹p ch©n n÷a mµ sö dông c¸c lo¹i m¸y tiÖn tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, kh«ng chØ lµ m¸y tiÖn mét trôc mµ lµ nhiÒu trôc, kh«ng chØ lµ m¸y tiÖn v¹n n¨ng mµ cßn cã c¶ m¸y tiÖn chuyªn dïng, m¸y tiÖn b¸n tù ®éng, vµ c¶ m¸y tiÖn tù ®éng gia c«ng theo ch­¬ng tr×nh lËp s·n.. X· héi cµng ph¸t triÓn th× cµng kh«ng thÓ thiÕu ®u-îc nghÒ tiÖn, v× ®©y lµ mét nghÒ g¾n liÒn víi cuéc sèng cña con ng-êi, bÊt cø n¬i nµo, chç nµo. Trong sinh ho¹t còng nh- lao ®éng s¶n xuÊt còng cã c¸c s¶n phÈm cña nghÒ tiÖn. HiÖn nay, víi c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc ®ßi hái ngµnh c¬ khÝ ph¸t triÓn, do vËy nghÒ TiÖn còng ®ßi hái ngµy cµng ph¸t triÓn, víi ®éi ngò c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao víi nh÷ng “ Bµn tay vµng” vµ chuyªn m«n giái. Tuy nhiªn, ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¹t ®é chÝnh x¸c cao, t¨ng tÝnh l¾p lÉn, ng-êi ta ®· chÕ t¹o ra m¸y tiÖn ch-¬ng tr×nh sè CNC. Song kh«ng v× thÕ mµ kh«ng ®ßi hái ng-êi thî vÒ tay nghÒ, bëi v× kh«ng cã nh÷ng “Bµn tay vµng” ®ã th× lµm sao chÕ t¹o ra ®-îc nh÷ng chi tÕt m¸y cã ®é chÝnh x¸c cao nh- m¸y tiÖn CNC. Tuy nhiªn, muèn trë thµnh ng-êi thî TiÖn giái th× ®ßi hái mçi mét ng-êi häc sinh hiÖn nayph¶i lu«n trau dåi phÈm chÊt nghÒ nghiÖp, tri thøc cña nh©n lo¹i còng nh­ ®¹o ®øc lèi sèng ®Ó trë thµnh ng­êi cã Ých cho gia ®×nh vµ x· héi 4 Ch-¬ng I Kh¸I niÖm c¬ b¶n vÒ m¸y tiÖn vµ kü thuËt an toµn vÒ nghÒ tiÖn I.1 Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ m¸y tiÖn I.1.1 Kh¸i niÖm vÒ m¸y tiÖn vµ c«ng nghÖ cña TiÖn M¸y tiÖn lµ mét trong nhãm m¸y c¾t gät kim lo¹i dïng ®Ó gia c«ng chi tiÕt m¸y ®-îc sö dông réng r·i trong ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o nã chiÕm kho¶ng 40% ÷50% trong tæng sè m¸y c¾t gät kim lo¹i. Thùc chÊt cña tiÖn (c¾t gät kim lo¹i) lµ c¾t ®i trªn bÒ nÆt cña ph«i líp kim lo¹i kh«ng cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®-îc h×nh d¸ng, kÝch th-íc vµ nh¸m bÒ mÆt theo b¶n vÏ cña chi tiÕt hoÆc chi tiÕt mÉu. + S¬ ®å ®énghäc m¸y tiÖn vÆn n¨ng H×nh I-1: S¬ ®å ®éng häc m¸y tiÖn v¹n n¨ng M¸y tiÖn cã 2 chuyÓn ®éng chÝnh: + ChuyÓn ®éng quay trßn cña ph«i + ChuyÓn ®éng trÞnh tiÕn cña dao Dùa trªn cë së ph«i chuyÓn ®éng quay trßn, dao chuyÓn ®éng trÞnh tiÕn. Trªn m¸y TÞªn gia c«ng ®-îc c¸c chi tiÕt cã h×nh d¸ng nh- mÆt trô trong, mÆt trô ngoµi, mÆt c«n, mÆt cÇu , b¸n cÇu, chi tiÕt ë d¹ng ®Üa vµ ren vÝt n §/c¬ Hép trôc chÝnh Hép tèc ®é Hép tèc ®é bµn dao Hép ®iÒu khiÓn bµn dao S ngang S däc ô sau Ph«i dao Hép b¾nh r¨ng thay thÕ 5 Ngoµi c«ng nghÖ tiÖn trªn m¸y tiÖn cßn cã thÓ thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc cña Khoan, KhoÐt , Doa, Tar«, bµn ren, víi c¸c chi tiÕt g¸ l¾p ®-îc trªn m¸y tiÖn. I.1.2 C¸c bé phËn c¬ b¶n cña m¸y tiÖn M¸y tiÖn ®-îc thiÕt kÕ ®Ó gia c«ng ®-îc nhiÒu phÇn c«ng nghÖ kh¸c nhau ®-îc gäi lµ m¸y tiÖn ren vÝt vÆn n¨ng. H×nh I- 2 Lµ h×nh d¸ng bªn ngoµi cña m¸y tiÖn T6M16 (T lµ nhãm m¸y tiÖn. 6 m¸y v¹n n¨ng, M m¸y ®· ®-îc c¶i tiÕn, 16 chiÒu cao tõ bµn m¸y tíi t©m trôc chÝnh) H×nh 1-2: M¸y tiÖn ren vÝt n¹n n¨ng T6M16 * §Çu m¸y (ô tr-íc) (1) lµ mét hép ®óc b»ng gang bªn trong cã l¾p c¸c bé phËn lµm viÖc chñ yÕu cña m¸y nh- trôc chÝnh vµ hép tèc ®é cña m¸y. + Trôc chÝnh lµ mét trôc rçng, ®Çu bªn ph¶i ®-îc l¾p víi ®å g¸ (m©m cÆp) ®Ó kÑp ph«i, ®Çu bªn tr¸i ®-îc l¾p buly ®Ó nhËn truyÒn ®éng tõ ®éng c¬ hoÆc hép tèc ®«. Hép tèc ®é cã t¸c dông thay ®æi tèc ®é cña ph«i cho phï hîp víi vËn tèc c¾t khi tiÖn. §Çu m¸y M©m cÆp Th©n m¸y Hép tèc ®é bµn dao Hép ®iÒu khiÓn bµn dao BÖ m¸y ô sau Bµn dao Hép b¸nh r»ng thay thÕ thÕ 6 * Th©n m¸y (2) Gåm th©n gang lín l¾p trªn 2 bÖ m¸y dïng ®Ó l¾p c¸c bé phËn cña m¸y. MÆt trªn cña th©n m¸y lµ 2 b¨ng tr-îc ph¼ng vµ 2 b¨ng tr-ît l¨ng trô gäi lµ b¨ng m¸y. B¨ng m¸y dÉn h-íng cho dao bµn dao chuyÓn ®éng. §Ó cho dao chuyÓn chÝnh x¸c b¨ng m¸y ph¶i ®-îc chÕ t¹o víi cÊp chÝnh x¸c cao vÒ mÆt ph¼ng còng nh- c¸c vÞ trÝ t-¬ng quan h×nh häc. * Bµn dao (3) Lµ mét bé phËn l¾p dao cña m¸y cã chuyÓn ®éng trÞnh tiÕn theo ph-¬ng däc hoÆc theo ph-¬ng ngang, chuyÓn ®éng b»ng tay hoÆc tù ®éng c¬ khÝ, nhê ng-êi thî ®iÒu chØnh. + bµn dao däc gióp cho dao chuyÓn ®éng trÞnh tiÕn theo ph-¬ng song song víi ®-êng t©m cña trôc chÝnh. (ph-¬ng däc) + Bµn dao ngang gióp cho dao chuyÓn ®éng trÞnh tiÕn theo ph-¬ng vu«ng gãc víi ®-êng t©m cña trôc chÝnh. * Hép ®iÒu khiÓn bµn dao (5). Trong hép cã bè trÝ c¬ cÊu thay ®æi chuyÓn ®éng quay cña trôc tr¬n vµ trôc vÝt me thµnh chuyÓn ®éng trÞnh tiÕn cña dao. Bªn ngoµi l¾p c¸c v« l¨ng vµ c¸c tay g¹t ®Ó ®iÒu khiÓn bµn dao chuyÓn ®«ng tù b»ng tay hoÆc chuyÓn ®éng tù ®éng. * Hép tèc ®é cña dao (3) lµ c¬ cÊu dïng ®Ó truyÒn chuyÓn ®éng quay tõ trôc chÝnh cho trôc tr¬n hoÆc trôc vÝt me. §ång thêi nã lµm cho tèc ®é cña dao thay ®æi nh-ng tèc ®é cña trôc chÝnh kh«ng thay ®æi * Bé b¸nh r¨ng thay thÕ (2). Dïng ®Ó ®iÒu chØnh b-íc tiÕn cña bµn dao theo yªu cÇu khi tiÖn tr¬n vµ ®iÒu chØnh b-íc ren cÇn thiÕt b»ng c¸ch lùa chän bé b¸nh r¨ng thay thÕ cho phï hîp * ô sau (ô ®éng) Dïng ®Ó ®ì c¸c chi tiÕt dµi trong qu¸ tr×nh gia c«ng dïng ®Ó g¸ l¾p c¸c mòi Khoan, KhoÐt, Doa , Tar«, bµn ren, .. * ThiÕt bÞ ®iÖn vµ ®éng c¬ cña m¸y . §-îc bè trÝ ë trong hai bÖ m¸y ®ãng vµ ng¾t ®éng c¬ ®iÖn, t¾t vµ më m¸y b»ng c¸c c¬ cÊu ®iÒu chØnh nh- : tay g¹t nót bÈm. I.2 Kü thuËt an toµn vÒ nghÒ tiÖn XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm con ng-êi lµ vèn quý. Trong suÊt ph¶i ®ßi hái n¨ng suÊt, chÊt l-îng, hiÖu qu¶ cao ®ã lµ môc tiªu cña lao ®éng s¶n xuÊt, nh-ng trong lao ®éng s¶n xuÊt ph¶i ®¶m b¶o an toµn cho 7 con ng-êi vµ thiÕt bÞ ®èi víi nghÒ tiÖn ph¶I tu©n thñ theo c¸c qui t¾c quy luËt sau. I.2.1 Quy t¾c chung vÒ kü thuËt an toµn trong khu vùc nhµ m¸y vµ trong ph©n x-ëng. Trong khu vùc nhµ m¸y mÆt ®Êt ph¶i b»ng ph¼ng, nh÷ng hè tròng, nh÷ng chç låi lâm sö dông ®Ó s¶n xuÊt ®-îc san lÊp hoÆc rµo v÷ng ch¾c. ®-êng ®i lèi l¹i trong xÝ nghiÖp ph¶i th¼ng chiÒu réng cña ®-êng ph¶I phï hîp víi c¸c ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn, søc t¶i , mËt ®é ®i l¹i, ®ång thêi còng chó ý ®Õn chç tr¸nh nhau cho c¸c ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn. MÆt ®-êng ph¶i cøng. Khi trêi tèi hoÆc tÇm nh×n kh«ng râ ë khu vùc lµm viÖc hay vËn chuyÓn ph¶i bè trÝ ®Òn chiÕu s¸ng. Trong khu vùc cña nhµ m¸y ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh sau: - Sö dông c¸c m¸y vµ thiÕt bÞ ë tr¹ng th¸i lµm viÖc tèt. - CÊm sö dông c¸c m¸y vµ thiÕt bÞ h- háng. - C¸c thiÕt bÞ nh- m¸y c«ng cô, bé phËn truyÒn ®éng, m¸y Ðp khÝ nÐn vv cÇn ®Æt trªn mãng hoÆc trªn bÖ v÷ng ch¾c vµ ®-îc ®iÒu chØnh chÝnh x¸c, b¾t chÆt bu l«ng. - Lµm viÖc t¹i vÞ trÝ cña m×nh, c«ng nh©n kh«ng ®-îc g©y ra nh÷ng tr-êng hîp nguy hiÓm cho ng-êi xung quanh. Tæ chøc n¬i lµm viÖc hîp lý sÏ b¶o ®¶m ®-îc an toµn vµ lµm viÖc thuËn lîi. CÇn ph¶i kiÓm tra t×nh tr¹ng lµm viÖc cña c¸c thiÕt bÞ chÝnh vµ phô, c¸c dông cô g¸ vµ c¸c dông cô c¾t gät. VÞ trÝ lµm viÖc ph¶i lu«n s¹ch sÏ gän gµng, kh«ng ®-îc ®Ó trªn nÒn nhµ, xung quanh vÞ trÝ lµm viÖc cã phoi r¸c bÈn vµ dÇu mì. QuÇn ¸o ph¶i gän gµng, ®Ó lµm viÖc thuËn lîi, ®i l¹i kh«ng gß bã. Tr¸nh kh«ng ®-îc ®Ó quÇn ¸o quÊn vµo c¸c bé phËn chuyÒn ®éng cña m¸y. Kh«ng ®-îc g¸ l¾p vËt lµm trªn dông cô g¸ khi tay quay ®ang n»m ë phÝa cã dông cô c¾t gät. Trong c¸c x-ëng c¬ khÝ, dïng ®Ìn chiÕu s¸ng víi ®iÖn thÕ kh«ng qu¸ 36 v«n. I.2.2 Quy t¾c an toµn khi lµm viÖc trªn maý tiÖn. *Tr-íc khi lµm viÖc. 8 - QuÇn ¸o ph¶I gän gµng, cæ tay ¸o ph¶I gµI l¹i, Tãc quÊn vµo cho vµo mò, ®Ó kh«ng bÞ cuèn vµo m¸y. - KiÓm tra m¸y: Ph¶I xem xÐt c¸c bé phËn bao che b¸nh r¨ng, ®ai truyÒn, bé b¸nh r¨ng thay thÕ, d©y tiÕp ®Êt, ®Ìn chiÕu s¸ng côc bé (®¶m b¶o ¸nh s¸ng kh«ng bÞ chãi m¾t), kiÓm tra m¸y ch¹y kh«ng t¶i, kiÓm tra c«ng t¾c ®ãng më m¸y, bè phËn ®iÒu khiÓn phanh h·m, hÖ th«ng b«I tr¬n lµm nguéi vµ thiÕt bÞ n©ng cÊu. Kh«ng lµm viÖc khi m¸y bÞ háng. VÞ trÝ lµm viÖc ph¶i gän gµng s¹ch sÏ. ChuÈn bÞ ®Çy ®ñ t¹i chç lµm nh÷ng cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh lµm viÖc nh-: Dông cô c¾t, dông cô ®o, g¸ l¾p, chi tiÕt kÑp chÆt, ph«i vµ bôc ®øng. N¬i lµm viÖc gän gµng s¸ch sÏ th× ®¶m b¶o ®-îc an toµn vµ n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng NÕu m¸y háng diÖn hoÆc c¬, ph¶i ngõng lµm viÖc vµ b¸o cho ®èc c«ng hoÆc thî ®iÖn, thî c¬ ®Õn söa ch÷a. *Khi lµm viÖc: Kh«ng nèi thªm tay quay ch×a kho¸ m©m cÆp, Chia kho¸ ®Ó g¸ dao trªn æ dao. Kh«ng ®-îc dïng c¨n ®Öm ®Ó lãt thªm vµo æ kho¸ khi æ kho¸ kh«ng ®óng cì. Ph¶i rót ch×a kho¸ ra khái m©m cÆp vµ æ dao, sau khi ®· g¸ xong vËt lµm vµ dao. Dông cô ph¶i g¸ ®óng vÞ trÝ vµ b¶o ®¶m v÷ng ch¾c. khi g¸ dao cÇn chØ dïng sè c¨n ®Öm Ýt nhÊt. Tr-íc khi cho m¸y ch¹y, ph¶ cho dao c¸ch xa vËt lµm vµ tr-íc khi dõng m¸y ph¶i rót dao ra. Ph¶i chän chÕ ®é c¾t hîp lý theo sæ tay kü thuËt hoÆc s¬ ®å c«ng nghÖ. Ph¶i t¾t m¸y khi kh«ng lµm viÖc, b«i tr¬n vµ ®iÒu chØnh m¸y khi gi¶ lao vµ lóc mÊt ®iÖn. Kh«ng ®-îc th¸o n¾p che an toµn vµ bé phËn b¶o hiÓm, kh«ng th¸o c¸c n¾p che cña thiÕt bÞ ®iÖn, kh«ng më c¸c tñ ®iÖn, kh«ng sê vµo c¸c ®Çu d©y vµ c¸c mèi nèi trªn d©y ®iÖn. Kh«ng ®-îc dïng tay ®Ó h·m m©m cÆp hoÆc vËt lµm khi chóng ®ang cßn quay, mµ ph¶i dïng c¬ cÊu phanh ®Ó h·m l¹i. Khi lµm viÖc ph¶I dïng kÝnh b¶o hiÓm hoÆc l-íi ch¾n phoi vµ n¾p che m©m cÆp. Khi tiÖn thÐp víi tèc ®é cao, dïng dao cã c¬ cÊu hoÆc r·nh bÎ phoi. 9 Kh«ng thu dän phoi hoÆc lau m¸y khi m¸y cßn ®ang lµm viÖc. Sau khi m¸y dõng dõng mãc s¾t hoÆc bµn ch¶i ®Ó g¹t vµ quÐt phoi. Khi g¸ nh÷ng vËt dµi trªn m©m cÆp, ph¶i dïng mòi nhän ô sau ®Ó ®ì. NÕu trôc kh«ng cøng v÷ng khi gia c«ng ph¶i sö dông gi¸ ®ì. Kh«ng c¾t ®øt vËt lµm nÕu chiÒu dµI thß ra khái trôc chÝnh qu¸ nhiÒu. ë ®Çu cßn l¹i kh«ng lµm viÖc cña ph«i, ph¶i lång vµo èng thÐp. Kh«ng ®-îc dïng dông cô v¹n n¨ng hoÆc calÝp ®Ó ®o khi m¸y ®ang cßn ch¹y. Kh«ng ®eo gang tay hoÆc bao tay khi lµm viÖc. NÕu ngãn tay bÞ ®au, ph¶i b¨ng lai vµ ®eo gang cao su. Lau tay b»ng giÎ s¹ch. Kh«ng ®-îc dïng giÎ lau m¸y ®Ó lau tay v× giÎ lau cã rÊt nhiÒu phoi nhá (d¨m thÐp). Kh«ng ®Ó dung dÞch lµm nguéi hoÆc dÇu b«i tr¬n ®æ ra chç bôc ®øng hay tren nÒn nhµ, xung quanh chç lµm viÖc. NÕu thÊy m¾t dÇu b¸o thÊp h¬n møc dÇu quy ®Þnh, ph¶i ®æ thªm dÇu vµo m¸y ®óng møc dÇu quy ®Þnh. Kh«ng ®øng dùavµo m¸y khi lµm viÖc. Khi dïng mòi nhän ô sau lo¹i cè ®Þnh, ph¶I th-êng xuyªn chodÇu, mì vµo lç t©m, thØnh tho¶ng ph¶i khiÓm tra vµ ®iÒu chØnh ®Ó cho mòi nhän vµ lç t©m kh«ng cã ®é r¬, kh«ng rót mòi nhän ra khái lç t©m khi m¸y ®ang lµm viÖc. Kh«ng xiÕt chÆt mòi nhän ô sau lo¹i cè ®Þnh khi m¸y ch¹y víi tèc ®é n >150 vg/phót, khi gia c«ng vËt nÆng (khèi l-îng lín h¬n 30kg) ph¶i dïng mòi nhän tù b«i tr¬n. NÕu m©m cÆp l¾p víi trôc chÝnh b»ng ren, ph¶I cã c¬ cÊu h·m ®Ó mam cÆp kh«ng tù rêi ra. Kh«ng xiÕt qu¸ chÆt c¸c vÊu cña gi¸ ®ì vµo vËt lµm, ph¶i th-êng xuyªn c¸c vÊu, kÞp thêi thay c¸c vÊu bÞ mßn. ChØ lµm viÖc khi c¸c dông cô thiÕt bÞ, ®¶m b¶o yªu c©u kü thuËt. Khi nhËn c¸c dông cô c¨t gät ë kho, ph¶i kiÓm tra l¹i ®Ó ®æi nÕu phÇn ®u«i cån cña dông cô c¾t cã vÕt x-íc, vÕt låi lâm, hoÆc cã vÕt r¹n nøt ë mèi hµn cã miÕng hîp kim cøng vµ søt mÎ trªn l­ìi c¾t v v. Ph¶i kiÓm tra l¹i c¸c vÊu kÑp ë dao l¾p ghÐp. 10 Kkhi sê vµo m¸y, nÕu thÊy cã ®iÖn giËt, ph¶i t¾t m¸y, b¸o cho ®èc c«ng hoÆc ng-êi trùc ®iÖn biÕt. Khi mµI dao, kh«ng d-îc mµi dao ëmÆt ®Çu cña ®¸. Kh«ng ®-îc ®Ó ®é hë gi÷a bÖ t× vµ ®¸ qu¸ lín. Kh«ng Ên m¹nh dao vµo ®¸, ph¶i dïng kÝnh hoÆc l-íi che an toµn. * Sau khi lµm viÖc: - Ph¶i t¾t m¸y vµ t¾t ®éng c¬ ®iÖn - Thu dän dông cô, lau chïi m¸y s¸chÏ vµ b«i tr¬n. - S¾p xÕp gän gµng c¸c chi tiÕt bvµ ph«I vµo n¬i quy ®Þnh C©u hái ch-¬ngI 1. Nªu c¸c chuyÓn ®éng chÝnh cña m¸y tiÖn, c«ng nghÖ cña m¸y tiÖn 2. Tr×nh bµy c¸c bé phËn chÝnh cña m¸y tiÖn. 3. Nªu c¸c quy t¾c chñ vÒ an toµn khi lµm viÖc trªn m¸y tiÖn. Ch-¬ng II Th«ng sè h×nh häc cña dông cô c¾t vµ líp c¾t §Ó nghiªn cøu vµ gi¶i thÝch ®-îc chÝnh x¸c c¸c quy luËtt tù nhiªn cña khoa häc, cÇn ph¶i cã nh÷ng nh÷ng ®Þnh nghÜa thËt chÝnh x¸c vµ hoµn chØnh. ChÝnh v× vËy, ®Ó thuËn lîi vµ thèng nhÊt trong viªc nghiªn cøu kÕ cÊu dông cô c¾t, còng nh- c¸c quy luËt cña qu¸ tr×nh c¾t, cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu c¸c kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa c¬ b¶n vÒ chuyÓn ®éng c¾t, th«ng sè h×nh häc cña dông cô c¾t vµ líp c¾t. II.1 Nh÷ng kh¸i niÖm vµ phÇn ®Þnh nghÜa c¬ b¶n II.1.1 C¸c chuyÓn ®éng c¾t 11 Cã nhiÒu kiÓu gia c«ng b»ng c¾t kh¸c nhau nh- tiÖn, bµo, phay, khoan, mµi, chuèt, doa, C¸c kiÓu gia c«ng cã quan hÖ chuyÓn ®éng gi÷a dao vµ ph«i kh¸c nhau, thùc hiÖn trªn c¸c m¸y kh¸c nhau, vµ sö dông c¸c lo¹i dông cô c¾t cã kÕt cÊu kh¸c nhau. Tuy vËy, bÊt kú kiÓu gia c«ng c¾t nµo còng gåm ba lo¹i chuyÓn ®éng. §ã lµ chuiyÓn ®éng c¾t chÝnh, chuyÓn ®éng ch¹y dao vµ chuyÓn ®éng phô. II.1.1.1 ChuyÓn ®éng c¾t chÝnh: ChuyÓn ®éng c¾t chÝnh lµ chuyÓn ®éng c¬ b¶n ®Î t¹o ra phoi. ChuyÓn ®éng c¾t chÝnh cã thÓ lµ chuyÓn ®éng quay hoÆc trÞnh tiÕn cña ph«i hoÆc dông cô c¾t. Nã tiªu phu c«ng suÊt lín nhÊt trong qu¸ tr×nh c¾t. II.1.1.2. ChuyÓn ®éng ch¹y dao: ChuyÓn ®éng chay dao lµ chuyÓn ®«ng cÇn thiÕt ®Ó duy tr× qu¸ tr×nh c¾t. ChuyÓn ®éng ch¹y dao cã thÓ xÈy ra liªn tôc hoÆc s¸n ®o¹n. VÝ dô ë qu¸ tr×nh tiÖn, phay, khoan, lµ chuyÓn ®éng ch¹y dao xÈy ra liªn tôc. Cßn ë qu¸ tr×nh Bµo, xäc, chuyÓn ®éng ch¹y dao xÈy ra gi¸n ®o¹n. II.1.1.3 ChuyÓn ®éng phô ChuyÓn ®éng phô lµ chuyÓn ®éng cÇn thiÕt ®Ó chuÈn bÞ hoÆc kÕt thóc qu¸ tr×nh c¾t. VÝ dô nh- chuyÒn ®éng ®-a dao vµo hoÆc rót dao ra, chuyÓn ®éng ®Ó ®iÒu chØnh m¸y tr-íc khi c¾t. Khi tiÖn, chuyÓn ®éng c¾t chÝnh lµ chuyÓn ®éng quay trßn cña ph«i, chuyÓn ®éng ch¹y dao lµ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cña dao sãng song víi b¨ng m¸y. Khi phay chuyÓn c¾t chÝnh lµ chuyÓn ®éng quay trßn cña dao, chuyÓn ®éng ch¹y dao lµ chuyÓn ®éng tÞnh cña ph«i g¾n víi bµn m¸y, khi bµo hoÆc xäc, chuyÓn ®éng c¾t chÝnh lµ chuyÓn ®éng khø h«i cña dao chuyÓn ®éng ch¹y dao lµ chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn gi¸n ®o¹n cña ph«i g¾n liÒn trªn bµn m¸y. Khi chuyÓn ®éng khoan, chuyÓn ®éng c¾t chÝnh lµ chuyÓn ®éng quay trßn cña dao, chuyÓn ®éng ch¹y dao lµ chuyÓn ®éng trÞnh tiÕn cña dao. ChuyÓn ®éng c¾t chÝnh vµ chuyÓn ®éng ch¹y dao cã thÓ x©y ra ®ång thêi nh- tiÖn, phay, khoan,. . . hoÆc kh«ng ®ång thêi nh- bµo xäc, nÕu tæng hîp chuyÓn ®éng c¾t chÝnh vµ chuyÓn ®éng ch¹y dao sÏ ®-îc quü ®¹o chuyÓn ®éng c¾t t-¬ng ®èi gi÷ a mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t cña dao so víi ph«i. VÝ dô khi tiÖn ngoµi (thùc hiÖn ch¹y dao däc) hoÆc khi 12 khoan, quü ®¹o chuyÓn ®éng c¾t t-¬ng ®èi gi÷a mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t cña dao so víi ph«i lµ ®-êng xo¾n vÝt. Khi tiÖn xÐn mÆt ®Çu hoÆc c¾t ®øt (thùc hiÖn ch¹y dao ngang) – lµ ®-êng xo¾n acsimets. Khi phay- lµ ®-êng Xiclèit. Khi bµo hoÆc xäc- lµ ®-êng th¼ng. II.1.2 C¸c bÒ mÆt h×nh thµnh trªn ph«i. Trong qu¸ tr×nh c¾t, trªn ph«I h×nh thµnh ba lo¹i bÒ mÆt: BÒ mÆt ®· gia c«ng, bÒ mÆt ch-a gia c«ng vµ bÒ mÆt ®ang gia c«ng. a. BÒ mÆt ®· gia c«ng: BÕ nÆt ®· gia c«ng lµ bÒ mÆt ®-îc h×nh thµnh sau ®· ®-îc c¾t ®i mét líp kim lo¹i. b. BÒ mÆt ch-a gia c«ng: BÒ mÆt ch-a gia c«ng lµ bÒ mÆt cña ph«i chuÈn bÞ ®-îc c¾t ®i mét líp kim lo¹i. c. BÒ mÆt ®ang gia c«ng: bÒ mÆt ®ang gia c«ng lµ bÒ mÆt nèi tiÐp bÒ mÆt ®· gia c«ng víi bÒ mÆt ch-a gia c«ng. trong qu¸ tr×nh c¾t, bÒ mÆt ®ang gia c«ng ®-îc h×nh thµnh liªn tôc vµ lu«n tiÕp xóc víi l-ìi c¾t chÝnh cña dao. TËp hîp quü ®¹o chuyÓn ®éng c¾t t-¬ng ®èi cña c¸c ®iÓm trªn ®o¹n l-ìi c¾t tham gia c¾t so víi ph«i sÏ h×nh thµnh trªn bÒ mÆt gia c«ng. VÝ dô nh- khi tiÖn ngoµi, quü ®¹o chuyÓn ®éng c¾t t-¬ng ®èi gi÷a mét ®iÓm trªn l-âi c¾t so víi ph«i lµ ®-êng xo¾n vÝt. TËp hîp c¸c quü ®¹o nµy sÏ h×nh thµnh trªn bÒ mÆt ®ang gia c«ng lµ mÆt xo¾n vÝt. Ch-a gia c«ng §· gia c«ng §ang gia c«ng V Ch-a gia c«ng §· gia c«ng §ang gia c«ng Ch-a gia c«ng §ang gia c«ng §ang gia c«ng S S S V V c. Khi phay a. Khi tiÖn b. Khi bµo H×nh II-1 C¸c bÒ mÆt h×nh thµnh trªn ph«i 13 II.1.3 Nh÷ng bÒ mÆt h×nh thµnh trªn phÇn c¾t cña dao HiÖn nay cã rÊt nhiÒu dông cô c¾t. Chóng cã h×nh d¸ng kÕt cÊu kh¸c nhau. Nh-ng nãi chung, kÕt cÊu phÇn c¾t cña chóng phÇn c¾t cña chóng ®Òu ®-îc h×nh thµnh trªn c¸c quy luËt chung. Cã thÓ nãi: BÊt kú lo¹i dông cô c¾t cã kÕt cÊu phøc t¹p ®Õn møc ®é nµo phÇn c¾t cña chóng còng ®Òu cã kÕt cÊu c¬ b¶n gièng nh- dao tiÖn ngoµi. Dao phay trô, dao phay mÆt ®Çu, mòi khoan, cã kÕt cÊu hoµn toµn kh¸c nhau. Nh-ng mçi r¨ng c¾t c¾t cña chóng ®Òu ®-îc coi nh- mét dao tiÖn ngoµi. ChÝnh v× vËy dao tiÖn ngoµi ®-îc lÊy lµm c¬ së ®Î nghiªn cøu c¸c quy luËt c¬ b¶n vÒ phÇn c¾t cña dao. VÒ mÆt kÕt cÊu cña dao. Gåm hai phÇn chÝnh, phÇn c¾t (phÇn lµm viÖc) trªn ®ã cã c¸c l-ìi c¾t. PhÇn th©n dao dung ®Ó g¸ vµo bµn dao hoÆc trôc g¸. nh- h×nh II-2 Lu¬Ü c¾t phô luìi c¾t chÝnh MÆt s¸t phô Mòi dao MÆt s¸t chÝnh MÆt truíc Th©n da o PhÇn lµ m viÖc H×nh II-3: C¸c bé phËn cña dao tiÖn ngoµiH×nh II-2: C¸c bÒ mÆt cña dao tiÖn ngoµi ChiÒu dµi phÇn lµm viÖc ®-îc tÝnh tõ mòi dao ®Õn gi¸o tuyÕn gi÷a mÆt tr-íc vµ th©n dao (h×nh II- 2) phÇn lµm viÖc cña dông cô c¾t cã c¸c mÆt sau ®©y: - MÆt tr-íc (mÆt tho¸t): lµ bÒ mÆt cña dao tiÕp xóc víi phoi. Trong qu¸ tr×nh c¾t gät, phoi ®-îc h×nh thµnh, tr-ît trªn mÆt tr-íc vµ tho¸t ra theo mÆt nµy. - MÆt sau (mÆt s¸t): Gåm cã mÆt s¸t chÝnh vµ mÆt s¸t phô ®èi diÖn víi mÆt gia c«ng. + MÆt sau chÝnh (mÆt s¸t chÝnh): Lµ mÆt cña dông cô c¾t ®èi diÖn víi bÒ mÆt ®ang gia c«ng cña chi tiÕt 14 + MÆt sau phô (mÆt s¸t phô) lµ bÒ mÆt cña dông cô c¾t ®èi diÖn víibÒ mÆt ®ang gia c«ng cña chi tiÕt. - L-ìi c¾t gät. + L-ìi c¾t chÝnh: lµ giao tuyÕn gi÷a mÆt tr-íc víi sau chÝnh cña dao. L-ìi c¾t chÝnh tham gia c¾t chñ yÕu trong qu¸ tr×nh cÊt. + L-ìi c¾t phô: lµ giao tuyÕn gi÷a mÆt tr-íc víi sau phô cña dao. Trong qu¸ tr×nh chØ mét phÇn nhá cña l-ìi c¾t phô tham gia c¾t - Mòi dao: Lµ giao ®iÓm cña l-ìi c¾t chÝnh vaqf l-ìi c¾t phô. Mòi dao cã thÓ nhän hoÆc ®-îc mµi víi b¸n kÝnh r. (r =0,1- -2mm). Tïy theo d¹ng c¸c bÒ mÆt t¹o ra chóng mµ l-íi c¾t cã thÓ th¼ng hoÆc cong. Dông cô c¾t cã thÓ cã mét nhiÒu l-ìi c¾t phô. VÝ dô nh- dao tiÖn ngoµi cã mét l-ìi c¾t phô, cßn dao tiÖn c¾t døt cã hail-ìi c¾t phô. Muèn b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c cña kÝch th-íc, h×nh d¸ng, ®é tr¬n l¸ng cña chi tiÕt vµ n¨ng suÊt lao ®éng. CÇn ph¶i lùa chän h×nh d¸ng h×nh häc, c¸c gãc vµ d¹ng mÆt tr-íc cña dao phï hîp. II.1.4 C¸c yÕu tè cña chÕ ®é c¾t ChÕ ®é c¾t cã ba th«ng sè c¬ b¶n lµ chiÒu s©u c¾t, l-îng ch¹y dao vµ tèc ®é c¾t. II.1.4.1 ChiÒu s©u c¾t: Lµ kho¶ng c¸ch gi÷a bÒ mÆt ch-a gia c«ng víi bÒ mÆt ®· gia c«ng ®o theo ph-¬ng vu«ng gãc víi bÒ mÆt ®· gia c«ng sau mét lÇn c¾t. Ph-¬ng ®o chiÒu s©u c¾t bao giê còng vu«ng gãc víi ph-¬ng chuyÓn ®éng cña dao. Ký hiªu: t [mm] Khi tiÖn ngoµi: t = 2 dD  , mm Khi tiÖn lç: t = 2 Dd  , mm Trong ®ã: D - ®-êng kÝnh ph«i d - ®-êng kÝnh chi tiÕt sau mét lÇn c¾t, mm II.1.4.2 L-îng ch¹y dao (tèc ®é ch¹y dao) 15 L-îng ch¹y dao lµ l-îng dÞch chuyÓn cña mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao trong mét ®¬n vÞ qui -íc. §¬n vÞ qui -íc cã thÓ lµ ®¬n vÞ thêi gian, vßng quay hoÆc hµnh tr×nh kÐp. VÝ dô: Khi tiÖn, l-îng ch¹y dao lµ l-îng dÞch chuyÓn cña mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao sau mét vßng quay cña ph«i. Ký hiÖu: Sv [mm/vßng]. Khi bµo hoÆc xäc, l-îng ch¹y dao lµ l-îng dÞch chuyÓn trªn ph«i theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao sau mét hµnh tr×nh kÐp cña dao. Ký hiÖu: S [mm/htk] l-îng ch¹y dao ®-îc ph©n lo¹i theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao vµ ®¬n vÞ ®o. + L-îng ch¹y dao däc: lµ l-îng ch¹y dao ®o theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao däc lµ ph-¬ng song song víi trôc cña ph«i. + L-îng ch¹y dao ngang: Lµ l-îng ch¹y dao do theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao ngang tøc lµ ph-¬ng v-¬ng gãc víi trôc cña ph«i. + L-îng ch¹y dao nghiªng: lµ l-îng ch¹y dao ®o theo ph-¬ng chuyÓn ®éng ch¹y dao nghiªng tøc lµ ph-¬ng lµm víi trôc ph«i mét gãc nµo ®ã. + L-îng ch¹y dao vßng: lµ l-îng ch¹y dao sau mét vßng quay cña ph«i hoÆc cña dao. Ký hiÖu: Sv [mm/vßng] + l-îng ch¹y dao phót: lµ l-îng ch¹y dao sau mét phót Ký hiÖu: Sph [mm/ph]. + L-îng ch¹y dao r¨ng: lµ l-îng ch¹y dao ®o sau khi quay ®-îc mét gãc b»ng gãc gi÷a hai r¨ng. Ký hiÖu: Sz [mmm/r¨ng]. Quan hÖ gi÷a chóng ®-îc biÓu diÔn theo biÓu thøc: Sph = Sv. n = Sz . Z . n Trong ®ã: n – Sè vßng quay trong mét phót cña ph«i ho¨c dao Z – Sè r¨ng cña dao II.1.4.3 Tèc ®é c¾t. Tèc ®é c¾t lµ l-îng dÞch chuyÓn t-¬ng ®ãi gi÷a mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t cña dao so víi ph«i ®o theo ph-¬ng chuyÓn ®éng c¾t t-¬ng ®èi trong mét ®¬n vÞ thêi gian. Ký hiÖu: V0 [m/ph]. 16 Tèc dé c¾t t¹i mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t ®-îc biÓu diÔn bëi mét vÐct¬ cã gèc trïng víi ®iÓm dang xÐt, ph-¬ng tiÕp tuyÕn víi quü ®¹o chuyÓn ®éng c¾t t-¬ng ®èi cña ®iÓm ®ã so víi ph«i, chiÒu ng-îc víi chiÒu quay cña ph«i vµ cã trÞ sè b»ng tæng h×nh häc cña tèc ®é chuyÓn ®éng c¾t chÝnh V  vµ tèc ®é ch¹y dao S  . SVV  0 S S VV0 A n dD t S V0 V S n Thùc tÕ cho ta thÊy hÇu hÕt c¸c qu¸ tr×nh c¾t, tri sè tèc ®é ch¹y dao S th-êng rÊt nhá so víi tèc ®é chuûen ®éng c¾t chÝnh V. Do ®ã, tèc ®é c¾t V0 vµ tèc ®é c¾t chÝnh V cã trÞ sè xÊp xØ b»ng nhau. V× vËy, ®Ó ®¬n gi¶n cho viÖc tÝnh to¸n, trÞ sè tèc ®é chuyÓn ®éng c¾t chÝnh t¹i mét ®iÓm trªn l-ìi c¾t ®-îc coi lµ trÞ sè tèc ®é c¾t tai ®iÓm ®ã. Do vËy, khi tiÖn, tèc ®é c¾t t¹i ®iÓm A nµo ®ã trªn l-ìi c¾t ®-îc tÝnh theo c«ng thøc. 1000 .. nD V AA   Khi tiÖn ngoµI, tèc ®é c¾t thay dæi theo quy luËt gi¶m dÇn øng víi c¸c ®iÓm cµng gÇn mòi dao, khi tiÖn c¾t døt hoÆc xÐn mÆt ®Çu, tèc ®é c¾t gi¶m dÇn khi mòi dao tiÕn vµo tíi t©m ph«i. V× vËy trÞ sè tèc ®é c¾t ®-îc tÝnh tropng ®iÒu kiÖn lµm viÖc nÆng nÒ nhÊt tøc lµ tÝnh víi ®-êng kÝnh lín nhÊt 17 cña ph«i khi gia c«ng bÒ mÆt ngoµi hoÆc ®-êng kÝnh lín nhÊt cña chi tiÕt khi gia c«ng bÒ mÆt trong. VÝ dô khi tiÖn ngoµi, tiÖn c¾t ®øt, xÐn mÆt ®Çu th× tÝnh theo ®-êng kÝnh cña bÒ mÆt ch-a gia c«ng. Khi tiÖn lç th× tÝnh theo bÒ mÆt ®· gia c«ng. Do ®ã tèc ®é c¾t khi tiÖn ®-îc tÝnh theo c«ng thøc: 1000 .. nD V   II.1.4.4 C¸c mÆt cña dao * MÆt ph¶ng c¬ b¶n: Lµ mÆt ph¼ng song song víi h-íng tiÕn däc vµ h-íng tiÕn ngang cña dao. Th«ng th-êng mÆt ph¼ng c¬ b¶n lµ mÆt tùa cña dao lªn æ dao (mÆt ®Õ). * MÆt ph¼ng c¾t gät: lµ mÆt ph¼ng tiÕp tuyÕn víi mÆt c¾t gät vµ ®I qua l-ìi c¾t chÝnh cña dao. NÕu dao g¸ ngang víi t©m vËt lµm, mÆt ph¼ng c¾t gät vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng c¬ b¶n. * MÆt c¾t chÝnh: lµ mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi mÆt c¾t gät ®i qua l-ìi c¾t chÝnh cña dao II.2 C¸c th«ng sè h×nh häc phÇn c¾t cña dao II.2.1 C¸c gãc ®é cña dao ë tr¹ng th¸i tÜnh. MÆt ph¼ng c¬ b¶n B-íc tiÕn ngang B-íc tiÕn däc MÆt ph¼ng c¾t gät MÆt c¾t chÝnh 18 Tr¹ng th¸i tÜnh lµ tr¹ng th¸i ®-îc xÐt trong ®iÒu kiÖn dao nh- mét vËt thÓ h×nh häc ®øng yªn (kh«ng cã chuyÓn ®éng ch¹y dao), mòi dao ®-îc g¸ ngang t©m vµ th©n dao vu«ng gãc víi ®-êng t©m m¸y. C¸c gãc cña dao xÐt ë tr¹ng th¸i tÜnh ®-îc gäi lµ tr¹ng th¸i tÜnh. C¸c gãc tÜnh rÊt cÇn thiÕt cho viÖc chÕ t¹o vµ kiÓm tra h×nh d¸ng h×nh häc cña dao. * C¸c gãc trªn mÆt ph¼ng c¬ b¶n: + Gãc nghiªng chÝnh : (gãc lÖch chÝnh) lµ gãc gi÷a h×nh chiÕu l-ìi c¾t chÝnh vµ h-íng tiÕn cña dao. - NÕu gãc  nhá, chiÒu dµi l-ìi c¾t chÝnh tham gia c¾t lín d©«thts nhiÖt tèt sÏ t¨ng tuæi thä. - NÕu gãc  lín, chieu dµI l-ìi c¾t tham gia nhá, v× thÕ dao dÉn nhiÖt kÐm, gi¶m tuæi thä. - NÕu ph«i dµi, máng, kÐm cøng v÷ng. dÔbÞ uçn, th× dïng dao cã gãc  lín bëi v× thÕ lùc Ðp sÏ nhá. §èi víi trôc cøng v÷ng:  =30 – 400 §èi víi trôc kh«ng cøng v÷ng:  = 60 - 900 Gãc  gi¶m, phoi c¾t ra máng vµ dÔ cuén l¹i  45° 90°   49° 19 + Gãc nghiªng phô 1 (gãc lÖch phô) : Lµ gãc gi÷a h×nh chiÕu l-ìi c¾t phô vµ h-íng tiÕn cña dao. NÕu gãc 1 nhá l-ìi c¾t phô sÏ tham gia c¾t gät, dÔ lµm háng l-ìi c¾t, ng-îc l¹i nÕu gãc 1 lín, l-ìi c¾t phô kh«ng cä s¸t vµo mÆt gia c«ng lµm yÕu mòi dao. Th«ng th-êng, gãc 1 = 10 – 300 + Gãc mòi dao : lµ gãc giò l-ìi c¾t chÝnh vµ l-ìi c¾t phô. Gãc  vµ 1, phô thuéc vµo c¸ch g¸ dao. Cßn  chØ phô thuéc vµo c¸ch mµi dao.  +  + 1 = 1800 NÕu g¸ dao kh«ng vu«ng gãc víi trôc ph«i, gãc  vµ 1 sÏ thay ®æi. Mòi dao ®-îc mµi víi b¸n kÝnh r b¶o ®¶m kh«ng bÞ mÎ mòi dao mµ cßn t¨ng ®é tr¬n l¸ng bÒ mÆt gia c«ng. B¸n kÝnh mòi dao phô thuéc vµo kÝch th-íc vµ c«ng dông cña dao (tiÖn th« hay tiÖn tinh) * C¸c gãc trªn mÆt c¾t chÝnh: - Gãc sau chÝnh  (gãc s¸t chÝnh): lµ gãc gi÷a mÆt s¸t chÝnh vµ mÆt ph¼ng c¾t gät cña dao. NÕu gãc  nhá, mÆt s¸t chÝnh cña dao sÏ cä s¸t vµo mÆt c¾t gät. NÕu gãc  lín lµm cho l-ìi c¾t yÕu. Gãc s¸t  th-êng chän tõ 6-120 (th-êng chän  = 80) - Gãc sau phô 1 ( gãc s¸t phô): Lµ gãc hîp bëi mÆt sau phô vµ mÆt ph¼ng ®i qua l-ìi c¾t chÝnh vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng c¬ b¶n. - Gãc tr-íc (gãc tho¸t)  : Lµ gãc gi÷a mÆt tr-íc cña dao (mÆt tiÕp tuyÕn víi mÆt tr-íc) víi mÆt ph¼ng vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng c¾t gät. Gãc tr-íc ¶nh h-ëng tíi sù tho¸t phoi trong qu¸ tr×nh gia c«ng. NÕu gãc  nhá, phoi tho¸t khã, lµm t¨ng lùc c¶n cña qu¸ tr×nh c¾t gät, g©y rung ®éng, gi¶m chÊt l-îng qu¸ tr×nh gia c«ng. NÕu gãc  lín phoi tho¸t ra dÔ dµng, qu¸ tr×nh c¾t gät æn ®Þnh, Ýt rung ®éng nh-ng lµm cho l-ìi c¾t yÕu. V× vËy chØ mµI dao cã gãc tr-íc lín khi gia c«ng vËt liÖu mÒm, bëi v× trong tr-êng hîp nµy l-ìi c¸t h¬i yÕu nh-ng kh«ng lµm mÎ dao. 20 TrÞ sè gãc tho¸t ®-îc x¸c ®Þnh theo tÝnh chÊt cña vËt liÖu gia c«ng. NÕu mÆt tr-íc cã h-íng ®i xuèng kÓ tõ l-ìi c¾t cña dao th× gãc tr-íc d-¬ng (+). NÕu mÆt tr-íc ®i lªn kÓ tõ trªn l-ìi c¾t th× gãc tr-íc ©m (-). Dao cã gãc tr-íc ©m dïng ®Ó gia c«ng th« thÐp cã t¶i träng va ®Ëp hoÆc khi l-îng d- kh«ng ®Òu ®èi víi m¸y cã c«ng suÊt lín. V× khi c¾t lùc va ®Ëp kh«ng t¸c dông vµo l-ìi c¾t mµ t¸c dông vµo toµn bé mÆt tr-íc cña dao, do ®ã l-ìi c¾t kh«ng bÞ h- háng. + Gãc s¾c  (gãc nªm): lµ gãc gi÷a mÆt s¸t chÝnh vµ mÆt tho¸t cña dao (hoÆc gãc gi÷a c¸c mÆt tiÕp tuyÕn víi c¸c mÆt nµy)  = 900 -  -  + Gãc c¾t (gãc c¾t gät) : lµ gãc hîp bëi mÆt tr-íc víi vµ mÆt ph¼ng c¾t gät  = 900 -  + Gãc n©ng  (gãc nghiªng cña l-ìi c¾t chÝnh): lµ gãc gi÷a l-ìi c¾t chÝnh cña dao, víi h×nh chiÕu cña nã trªn mÆtph¼ng c¬ b¶n  >0  = 0  < 0 -  = 0 nÕu l-ìi c¾t chÝnh song song víi mÆt ph¼ng c¬ b¶n -  > 0 NÕu l-ìi dao lµ ®iÓm thÊp nhÊt cña l-ìi c¾t chÝnh. -  < 0 NÕu l-ìi dao lµ ®iÓm cao nhÊt cña l-ìi c¾t chÝnh. - H-ính cña l-ìi c¾t chÝnh vµ trÞ sè gãc  ¶nh h-ëng tíi h-íng tho¸t cña phoi 21 - Khi  > 0 mòi daotiÐp xóc víi vËt lµm sau cïng so víi tÊt c¶ c¸c ®iÓm kh¸c trªn l-ìi c¾t. V× vËy nã tr¸nh ®-îc sù va ®Ëp cña t¶i träng sö dông cho qu¸ tr×nh gia c«ng th«. II.2.2 ¶nh h-ëng cña mòi dao g¸ kh«ng ngang t©m Tr-êng hîp dao g¸ ngang t©m Tr-êng hîp dao g¸ cao h¬n t©m Tr-êng hîp mòi dao g¸ thÊp h¬n t©m        22 * Gãc  vµ  kh«ng nh÷ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ khi mµi dao mµ cßn phô thuéc vµo vÞ trÝ cña dao so víi t©m vËt lµm, mÆt ph¼ng c¾t gät sÏ thay ®æi vÞ trÝ tøc lµ sÏ quay mét gãc  so víi tr-êng hîp g¸ dao ngang t©m. Sin = 2/D h + Tr-êng hîp dao tiÖn ngoµi do mÆt ph¼ng c¾t gät bÞ xoay nªn gãc s¸t thùc tÕ tt gi¶m ®i mét gãc  cßn gãc tr-íc thùc tÕ tt sÏ t¨ng lªn mét gãc  so víi gãc  vµ  khi mµi. tt = mµi -  ; tt = mµi +  + NÕu g¸ thÊp h¬n t©m t©m vËt lµm th× gãc s¸t t¨ng vµ gãc tr-íc gi¶m tt = mµi +  ; tt = mµi -  + Trong thùc tÕ khi tiÖn ngoµi, cho phÐp g¸ mòi dao g¸ cao h¬n t©m vËt lµm mét kho¶ng b»ng h =0,02D. Bëi v× g¸ nh- vËy lùc c¾t gät Ên dao xuèng vµ mòi dao vÉn gi÷a ë vÞ trÝ ngang víi t©m vËt lµm. + Trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhá khi tiÖn th« nÕu g¸ dao cao h¬n t©m vËt lµm mét l-îng b»ng h ®Ó t¨ng gãc tr-íc. DÔ tho¸t phoi, biÕn d¹ng phoi gi