Giáo trình Bảo dưỡng máy nâng chuyển

ục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 3 LỜI GIỚI THIỆU Trong những năm qua, dạy nghề đã có những bước tiến vượt bậc cả về số lượng và chất lượng, nhằm thực hiện nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật trực tiếp đáp ứng nhu cầu xã hội. Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ trên thế giới, lĩnh vực cơ khí chế tạo Việt đã có những bước phát triển đáng kể. Chương trình khung Nghề Bảo trì hệ thống thiết bị cơ khí đã được xây dựng trên cơ sở phân tích nghề, phần kỹ thuật nghề được kết cấu theo các môđun. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ sở dạy nghề trong quá trình thực hiện, việc biên soạn giáo trình kỹ thuật nghề theo theo các môđun đào tạo nghề là cấp thiết hiện nay. Mô đun: Bảo dưỡng máy nâng chuyển là mô đun đào tạo nghề được biên soạn theo hình thức tích hợp lý thuyết và thực hành. Trong quá trình thực hiện, nhóm biên soạn đã tham khảo nhiều tài liệu cơ khí trong và ngoài nước, kết hợp với kinh nghiệm trong thực tế sản xuất. Mặc dầu có rất nhiều cố gắng, nhưng không tránh khỏi những khiếm khuyết, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của độc giả để giáo trình được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Ninh Bình, ngày tháng năm 2018 Tham gia biên soạn 1. Chủ biên: Đàm Văn Tới 2. Đỗ Văn Đang 4 Mục lục 5 Giới thiệu về mô đun: Bảo dưỡng máy nâng chuyển Mục tiêu của mô đun: Giúp cho học viên hiểu về cấu tạo, nguyên lý làm việc, đặc điểm lắp ghép của hệ thống điều khiển trong các thiết bị cơ khí làm cơ sở cho việc tuân thủ các quy trình, điều kiện kiểm tra trong tháo lắp, bảo dưỡng toàn thể hệ thống; đồng thời rèn luyện cho họ kỹ năng trong công việc bảo dưỡng, hiệu chỉnh hệ thống một cách đầy đủ, đảm bảo các tiêu chí kỹ thuật, kinh tế và an toàn. Mục tiêu thực hiện: - Trình bày cấu tạo, nguyên lý và đặc điểm lắp ghép của hệ thống điều khiển. Tháo, bảo dưỡng sửa chữa nhỏ và lắp hoàn chỉnh hệ thống điều khiển của các thiết bị cơ khí theo phiếu công nghệ. Chạy thử, kiểm tra và xử lý được những sai sót sau khi bảo dưỡng. - Làm việc cẩn thận, an toàn và năng suất. Nội dung chính của mô đun: Bảo dưỡng máy nâng chuyển - Công tác chuẩn bị trước khi bảo dưỡng hệ thống điều khiển - Tháo hệ thống điều khiển - Làm sạch và kiểm tra chi tiết sau khi tháo - Bảo dưỡng, sửa chữa nhỏ và chuẩn bị chi tiết thay thế - Lắp hệ thống điều khiển - Thử hệ thống điều khiển 6 Ghi chú: Để học Mô đun bảo dưỡng máy nâng chuyển học viên phải hoàn thành các môn học chung; các môn học thuộc khối kiến thức cơ sở và các mô đun: Kỹ thuật an toàn và bảo hộ lao động; nhập môn bảo trì hệ thống thiết bị cơ khí; Chuẩn bị bảo dưỡng và sửa chữa máy; Nâng cao hiệu quả lao động; Tháo rời máy có cấp chính xác thường. Những môn học và mô đun trên là điều kiện để học viên bước vào học mô đun: Bảo dưỡng hệ thống điều khiển đạt được kết quả học tập toàn diện theo các tiêu chí về: Kiến thức; Kỹ năng; Thái độ và được công nhận theo cấp trình độ bán lành nghề để tham gia vào quá trình sản xuất khi có nhu cầu hoặc tiếp tục học tập để đạt trình độ cao hơn. 8 Các hoạt động học tập chính trong mô đun Hoạt động 1: Học trên lớp Lĩnh hội những kiến thức cơ bản về: - Nội dung công tác chuẩn bị để bảo dưỡng máy nâng chuyển; - Cấu tạo, chức năng, nguyên lý làm việc của một số cơ cấu máy nâng chuyển; - Vận dụng kiến thức vào quá trình tháo lắp và bảo dưỡng đảm bảo yêu cầu kỹ thuật và an toàn. Hoạt động 2: Học thực hành tại phòng học lý thuyết ban đầu ở xưởng thực hành Luyện tập kỹ năng lập các phiếu công nghệ tháo, lắp và bảo dưỡng máy nâng chuyển, Trên cơ sở đó vận dụng để lập được các phiếu công nghệ tháo, lắp và bảo dưỡng hệ thống khác đạt yêu cầu kỹ thuật. Hoạt động 3: Học thực hành tại xưởng Luyện tập kỹ năng chuẩn bị các loại dụng cụ tháo, lắp và bảo dưỡng các cơ cấu điều khiển đẩm bảo khi thực hiện các công việc tháo, lắp, bảo dưỡng được an toàn và có chất lượng theo yêu cầu kỹ thuật. Hoạt động 4: Học trên lớp Lĩnh hội kiến thức về: Chức năng, cấu tạo, nguyên lý làm việc và đặc điểm lắp ghép của các chi tiết trong hệ thống điều khiển của máy khoan K125. Hoạt động 5: Học thực hành tại xưởng Luyện tập kỹ năng tháo hệ thống điều khiển của máy khoan kiểu K125; vận dụng được kỹ năng vào quá trình tháo các cơ cấu điều khiển trên các máy công cụ khác đạt yêu cầu kỹ thuật Hoạt động 6: Học trên lớp Lĩnh hội kiến thức về: Cấu tạo, nguyên lý của các thiết bị làm sạch; chất liệu làm sạch thường dùng; vận dụng được kiến thức vào quá trình làm sạch chi tiết sau khi tháo để bảo dưỡng, sửa chữa. Hoạt động 7: Học thực hành tại xưởng 10 Luyện tập kỹ năng làm sạch các chi tiết của hệ thống điều khiển của máy khoan kiểu K125; vận dụng được kỹ năng vào quá trình tháo các cơ cấu điều khiển trên các máy công cụ khác đạt yêu cầu kỹ thuật Hoạt động 8: Học thực hành tại xưởng Luyện tập kỹ năng bảo dưỡng; sửa chữa nhỏ các chi tiết của hệ thống điều khiển của máy khoan kiểu K125; vận dụng được kỹ năng vào quá trình bảo dưỡng, sửa chữa nhỏ các cơ cấu điều khiển trên các máy công cụ khác đạt yêu cầu kỹ thuật. Hoạt động 9: Học thực hành tại xưởng Luyện tập kỹ năng lắp các chi tiết của hệ thống điều khiển của máy khoan kiểu K125; vận dụng được kỹ năng vào quá trình lắp các cơ cấu điều khiển trên các máy công cụ khác đạt yêu cầu kỹ thuật. Hoạt động 10: Học thực hành tại xưởng Luyện tập kỹ năng thử và kiểm tra hệ thống điều khiển máy khoan K125 sau khi bảo dưỡng, sửa chữa nhỏ và lắp hoàn chỉnh vào máy; vận dụng được kỹ năng vào quá trình tháo các cơ cấu điều khiển trên các máy công cụ khác đạt yêu cầu kỹ thuật. Hoạt động 11: Tự nghiên cứu và trao đổi nhóm nhỏ về: Đặc điểm công nghệ của các phương pháp gia công cơ bằng doa; mài; xọc và mài nghiền và phạm vi áp dụng khi sửa chữa chi tiết máy. Hoạt động 12: Thi kết thúc mô đun Thực hiện các nội dung của bài thi về thực hành và lý thuyết đạt điều kiện công nhận hoàn thành mô đun: Bảo dưỡng hệ thống điều khiển Yêu cầu về đánh giá hoàn thành mô đun a)Về kiến thức: Trả lời được 75% câu hỏi trắc nghiệm khách quan về: - Cấu tạo, nguyên lý và công dụng của hệ thống điều khiển - Nội dung công tác bảo dưỡng điều khiển của máy công cụ b) Về kỹ năng: - Tháo, làm sạch, kiểm tra được tất cả các chi tiết trong hệ thống điều khiển 11 - Phát hiện, bảo dưỡng và xử lý được những thiếu sót, hư hỏng nhỏ của chi tiết cho hệ thống điều khiển. - Vận hành và kiểm tra được các chỉ tiêu kỹ thuật của hệ thống điều khiển. Được đánh giá bằng "Quan sát sự thực hiện có bảng kiểm". Học viên đạt yêu cầu khi đạt 75% các tiêu chí của bảng kiểm. 12 BÀI 1: CÔNG TÁC CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI BẢO DƯỠNG, SỬA CHỮA VÀ KHẮC PHỤC SỰ CỐ CỦA CÁC CẨU TRỤC, PA LĂNG. Mã bài: MĐ 33.01 Giới thiệu: Nội dung bài học có tính quyết định đến chất lượng, năng suất cũng như công tác an toàn cho người và thiết bị trước khi thực hiện các công việc bảo dưỡng hệ thống điều khiển của máy công cụ. Mục tiêu thực hiện: - Trình bày được cấu tạo, nguyên lý làm việc của cầu trục; - Lập được phiếu công nghệ tháo lắp, bảo dưỡng máy cầu trục; - Chuẩn bị đủ dụng cụ, phương tiện, chất liệu làm sạch khi bảo dưỡng, sửa chữa; - Kiểm tra, xem xét và ghi được những hỏng hóc hoặc tình trạng không bình thường của bộ phận cần bảo dưỡng, sửa chữa; - An toàn lao động; - Có tinh thần nghiêm túc, tự giác, cẩn thận, tỉ mỉ trong học tập. Nội dung chính: 1. Những quy định chung khi bảo dưỡng cầu trục, Pa lăng 2. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của cầu trục 3. Lập phiếu công nghệ tháo lắp, bảo dưỡng và sửa chữa hệ thống an toàn 4. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị, vật tư cho tháo lắp, bảo dưỡng và sửa chữa cẩu trục 5. Xem xét, kiểm tra thực trạng bên ngoài và bên trong của hệ thống an toàn trước khi bảo dưỡng, sửa chữa Hoạt động 1: Học lý thuyết. 1. Những quy định chung khi bảo dưỡng cầu trục, Pa lăng Môṭ trong các nguyên nhân chính gây ra hiêṇ tương̣ hư hỏng của palăng chính là do ngườ i sử dung̣ “quên” hoăc̣ không bảo trì, bảo dưỡng đinḥ kỳ pa lăng. Để Palang luôn hoạt động tốt, việc bảo trì bảo dưỡng palăng trong quá trình sử dụng là vô cùng quan trọng. Viêc̣ này, nhằm đảm bảo an toàn cho ngườ i vâṇ hành pa lăng và đảm bảo hiêụ quả công viêc.̣ a) Yêu cầu trướ c khi tiến hành bảo dưỡng đinḥ kỳ palăng Ngườ i tiến hành bảo dưỡng phải ngừng vận hành tất cả các máy móc và động cơ, đảm bảo ngăn ngừa việc tái khởi động trong thời gian bảo dưỡng. Đóng bàn 13 kẹp trên bộ phận quay trước khi bắt đầu sửa chữa, tất cả các bộ phận đang quay phải được ngừng lại. Ngườ i bảo dưỡng phải tắ t nguồn cấp điện trước khi bắt đầu công việc, để máy pa lăng tránh xa các nguyên liệu dễ cháy, đồ ng thời rà soát để không có lỗ rò, khe hở ở những điểm chắp nối. Đóng lại tất cả các thiết bị bảo vệ và đóng tất cả nắp sau khi hoàn thành công việc. b) Những quy đinḥ chung khi bảo dưỡng pa lăng Quy đinḥ chung khi sử dung̣ pa lăng nâng ha:̣ Pa lăng phải đươc̣ đảm bảo kiểm tra đinḥ kỳ ít nhấ t 1 lầ n/ 1 tháng. Khi phát hiêṇ hoăc̣ xảy ra các sư ̣ cố vớ i pa lăng cầ n đươc̣ nhanh chóng xác định vị trí và tính chất hư hỏng, biện pháp khắc phục và xác định khả năng có thể xử lý. Bảo dưỡng các thiết bị điện đó là tuân thủ theo quy định của nhà sản xuấ t, thưc̣ hiêṇ bảo dưỡng định kỳ phối hợp với lịch bảo dưỡng định kỳ thiết bị pa lăng. Quy đinḥ đố i với ngườ i quản lý, vâṇ hành và sử a chữa pa lăng: Phải hiểu rõ về các tính năng ky ̃ thuât, quy trình vâṇ hành và bảo dưỡng thiết bi ̣pa lăng. Người vâṇ hành cũng cầ n đảm bảo nguồ n điêṇ và các thiết bi đị êṇ đươc̣ ổn đinḥ và các nguyên tắ c về an toàn khi sử dung̣ điên.̣ Những quy đinḥ chung khi bảo dưỡng pa lăng. Ngườ i bảo dưỡng đinḥ kỳ pa lăng cầ n phải đeo dây an toàn khi bảo dưỡng và phải làm theo đúng hướng dẫn bảo dưỡng của nhà sản xuất. 14 III. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị, vật tư cho tháo lắp và bảo dưỡng 1. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị Căn cứ vào các phiếu công nghệ để đưa ra được: - Dụng cụ, thiết bị cần cho tháo và lắp các cơ cấu điều khiển trong máy; - Dụng cụ, thiết bị cần cho việc kiểm tra thực trạng các chi tiết sau khi tháo; - Dụng cụ, thiết bị cần cho các công việc bảo dưỡng. Tất cả dụng cụ, thiết bị đưa ra phải đảm bảo chất lượng, quy cách và hợp với tính chất của từng việc; những dụng cụ, thiết bị hư hỏng nếu không khắc phục được phải loại bỏ và đổi lại cái mới. 2. Chuẩn bị vật tư, nguyên liệu cho bảo dưỡng Căn cứ vào các phiếu công nghệ để đưa ra đủ và đúng các loại vật tư cần thiết như: Giấy nhám, bột đánh bóng, chất liệu tẩy rửa, làm sạch .v.v.(kể cả các chi tiết cần thay thế như: ổ bi, ổ trượt, doăng, phớt .v.v.). Tất cả những thứ trên phải được bao gói cẩn thận và sắp xếp đúng nơi quy định. IV. Công tác an toàn và vệ sinh công nghiệp 1) An toàn về dụng cụ: Dụng cụ tháo, lắp các mối ghép của các cơ cấu điều khiển với các bộ phận máy và các mối ghép giữa các chi tiết trong cơ cấu điều khiển với nhau phải đúng loại, đúng quy cách. Không được phép dùng những dụng cụ tháo, lắp có khả năng làm hỏng bề mặt làm việc của chi tiết hoặc gây tai nạn cho người khi thực hiện các bước tháo và lắp. 2) An toàn về thiết bị: - Khi tháo cơ cấu điều khiển của máy nào phải cắt cầu dao điện của máy đó và treo biển báo “máy đang bảo dưỡng”; - Trong tháo, lắp các cơ cấu điều khiển của máy có vị trí trên cao phải dùng bàn nâng hạ (h10) và kê đỡ chắc chắn, không được khập khiễng; - Nếu cần dùng phương tiện nâng hạ như cần cẩu, pa lăng để đưa bộ phận hoặc chi tiết trên cao khi tháo, lắp phải Hình 9: Thiết bị nâng hạ. kiểm tra vị trí móc hay buộc dây đảm bảo không bị tuột; 15 - Khay, bàn để cơ cấu, chi tiết phải đặt đúng vị trí thuận lợi để di chuyển chi tiết sau khi tháo hoặc trước khi lắp. 3) Nơi tháo, lắp, bảo dưỡng: Phải đảm bảo các yêu cầu sau: - Đủ ánh sáng - Thoáng mát và không có vật cản đến hoạt động khi tháo, lắp cũng như sử dụng trang thiết bị. - Diện tích đủ và khô ráo; xung quanh không có các chất liệu: dễ cháy, nổ và gây lửa. 4) Trang bị bảo hộ - Quần,áo, dày, mũ phải mặc đúng loại đã được cấp phát và cài cúc cẩn thận (H 10) - Khi giữ các chi tiết có dầu, mỡ trơn dễ tuột phải dùng găng tay đúng quy định. - Ở những vị trí trên cao mà tầm với của tay nằm ngoài phạm vi cho phép, trong trạng thái dễ ngã phải có dây bảo hiểm cột vào vị trí an toàn. - Tại những nơi mà ánh sáng thiếu phải dùng đèn chiếu gắn trên mũ. Hình 10: Trang bị bảo - Khi làm sạch chi tiết bằng các loại dầu hóa chất phải đeo hộ. găng tay cao su. Câu hỏi bổ trợ: 1. Tại sao trước khi tháo các cơ cấu điều khiển ta phải nghiên cứu về cấu tạo, nguyên lý, chức năng và đặc điểm lắp ghép của các chi tiết ? 2. Lập phiếu công nghệ tháo, lắp và bảo dưỡng nhằm mục đích gì ? Hoạt động 2: Thực hành. I. Lập phiếu công nghệ tháo, lắp hệ thống máy nâng chuyển Địa điểm: Phòng học lý thuyết ban đầu tại xưởng trường 1. Công việc chuẩn bị a) Chuẩn bị giấy, bút, thước kẻ: 16 Khổ giấy phải đúng quy định, đủ số tờ. b) Thu thập các tài liệu: Bản vẽ khai triển; mẫu phiếu công nghệ tháo, lắp; bản kê các loại dụng cụ, phương tiện tháo, lắp được trang bị. c) Nghiên cứu bản vẽ của loại cơ cấu điều khiển cần lập phiếu công nghệ: Xác định đặc tính các mối ghép, phương, chiều tháo, vị trí cần ghi nhớ của các chi tiết, lựa chọn dụng cụ để tháo các mối ghép; các phương tiện kê đỡ, nâng hạ, vận chuyển (nếu cần). d) Quan sát thực tiễn trên máy: Công việc này chỉ cần khi chưa hình dung được chính xác chi tiết hay cơ cấu đã thể hiện trên bản vẽ khai triển; hoặc không gian khi tháo, lắp mà trong bản vẽ không thể hiện. e) Kẻ bản phiếu công nghệ theo mẫu 2. Trình tự lập các phiếu công nghệ tháo, lắp a) Phiếu công nghệ tháo các cơ cấu điều khiển của hộp tốc độ b) Phiếu công nghệ tháo các cơ cấu điều khiển của hộp trục chính c) Phiếu công nghệ tháo các cơ cấu điều khiển của hộp chạy dao d) Phiếu công nghệ tháo các cơ cấu điều khiển của hộp bàn dao e) Phiếu công nghệ tháo các cơ cấu điều khiển khóa nòng và thân ụ động Tất cả các chi tiết của các cơ cấu điều khiển trong các bộ phận máy phải được tháo rời hoàn toàn. 3. Kết thúc công việc lập phiếu công nghệ tháo, lắp - Kiểm tra và sửa chữa sai sót của các phiếu sau khi lập. - Đóng các phiếu công nghệ thành tệp II. Chuẩn bị dụng cụ, thiết bị để tháo, lắp Địa điểm: Xưởng thực hành Yêu cầu: - Căn cứ vào phiếu công nghệ đã lập để đưa ra đủ và đúng các loại dụng cụ, thiết bị, phương tiện dùng khi tháo, lắp một loại cơ cấu điều khiển. 17 - Phát hiện những sai hỏng của dụng cụ, thiết bị và xử lý các sai hỏng đó đạt yêu cầu về quy cách và các chỉ tiêu kỹ thuật của dụng cụ, thiết bị. - Bố trí dụng cụ đúng nơi quy định; đảm bảo thuận lợi và an toàn khi sử dụng Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị: - Phiếu công nghệ tháo, lắp đã lập - Bản kê dụng cụ, thiết bị - Bàn, khay đựng dụng cụ - Xe đẩy loại nhỏ Nguồn lực liên quan: - Người quản lý dụng cụ, thiết bị của xưởng; - Tài liệu phát tay về nguyên tắc sắp xếp dụng cụ tại nơi làm việc. 1. Công tác chuẩn bị a) Thu thập các tài liệu: Gồm các phiếu công nghệ tháo, lắp đã lập b) Lập bản kê các loại dụng cụ tháo, lắp đã xác định trong phiếu công nghệ tháo lắp: Trong bước này phải phân hóa và đánh dấu được những dụng cụ nào dùng chung cho các bước để tránh trường hợp đưa ra quá nhiều dụng cụ giống nhau. c) Thu dọn và bố trí nơi để dụng cụ tháo lắp: Phải sạch sẽ, có đủ diện tích để sắp xếp sao cho các dụng cụ đưa ra không chồng đè lên nhau. 2. Trình tự thực hiện a) Liên hệ với người phụ trách để nhận dụng cụ, thiết bị: Biết được địa điểm, giờ nhận. b) Đưa phương tiện di chuyển dụng cụ đến nơi nhận c) Nhận dụng cụ, thiết bị theo danh mục đã kê khai d) Di chuyển dụng cụ đến nơi làm việc e) Sắp xếp dụng cụ vào vị trí quy định; đúng nguyên tắc khoa học. g) Kiểm tra quy cách, chất lượng của dụng cụ,thiết bị h) Sửa chữa sai hỏng của dụng cụ, thiết bị (nếu có thể) i) Đổi lại những dụng cụ, thiết bị hư hỏng không thể khắc phục được k) Làm sạch dụng cụ, thiết bị trước khi sử dụng 18 3. Kết thúc công tác chuẩn bị a) Kiểm tra lại toàn bộ dụng cụ, thiết bị đã nhận và sắp xếp vào vị trí b) Đưa ra quyết định tiến hành công việc 19 BÀI 3: SỬA CHỮA MỘT SỐ SỰ CỐ THÔNG THƯỜNG CỦA CẦU TRỤC Mã bài: 33.03 Mục tiêu thực hiện: - Nắm được những sự cố hay gặp của cẩu trục, tìm hiểu các nguyên nhân gây sự cố đưa ra được những biện pháp khắc phục; - Có tinh thần nghiêm túc, tự giác, cẩn thận, tỉ mỉ trong học tập. Nội dung chính: 1. Cẩu trục, Pa lăng chuyển động lệch và không đều 2. Không nâng được vật nặng ngưỡng quá tải khi khởi động hoặc lỗi quá tải 3. Tời nâng không thể khởi động, có tiếng ù của động cơ 4. Hướng chuyển động không phù hợp với hộp điều khiển treo 5. Sự chuyển động về một hướng không vận hành được Hoạt động 1: Học lý thuyết. 20 BÀI 4. PHƯƠNG PHÁP THÁO VÀ LÀM SẠCH CÁC CHI TIÊT MÁY Mục tiêu: - Hiểu được cấu tạo, nguyên lý làm việc và phương pháp sử dụng các thiết bị, dụng cụ dùng trong làm sạch và kiểm tra; - Làm sạch được các chi tiết hết bụi bẩn, màng gỉ, dầu mỡ bằng các chất liệu, thiết bị và dụng cụ được trang bị trong phân xưởng; - Kiểm tra, xác định được các sai sót, khuyết tật hoặc hỏng của chi tiết trong hệ thống an toàn; - Đảm bảo công tác an toàn và vệ sinh công nghiệp khi làm sạch; - Có tinh thần nghiêm túc, tự giác, cẩn thận, tỉ mỉ trong học tập. Nội dung: 1. Phương pháp tháo chi tiết máy 1.1. Phương pháp tháo mối ghép liên kết giữa các bộ phận máy 1.2. Tháo các mối ghép của bộ phận cần bảo dưỡng 1.3. Tháo rời các chi tiết của của bộ phận bảo dưỡng 2. Lập bảng kê số lượng và mã hiệu chi tiết sau khi tháo 3. Cấu tạo, nguyên lý làm việc và phương pháp sử dụng thiết bị, dụng cụ làm sạch 3.1. Các loại dụng cụ làm sạch 3.2. Cấu tạo, nguyên lý làm việc 3.3. Phương pháp sử dụng 4. Chất liệu làm sạch và phương pháp tẩy rửa chi tiết 4.1. Các loại chất liệu làm sạch 4.2. Các phương pháp tẩy, rửa chi tiết 5. Kiểm tra chi tiết sau khi làm sạch 5.1. Kiểm tra các khuyết tật, sai hỏng 5.2. Phân loại 6. Bố trí sắp xếp chi tiết tại vị trí bảo dưỡng 7. Công tác an toàn và vệ sinh công nghiệp khi làm sạch Hoạt động 1: Học lý thuyết: 21 I. Cấu tạo, nguyên lý làm việc và phương pháp sử dụng thiết bị, chất liệu làm sạch 1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của thiết bị làm sạch thường dùng a) Thiết bị làm sạch: Trong một số trường hợp, do máy, thiết bị để lâu ngày; các chi tiết bị tạo thành màng ôxýt sắt bao bọc bên ngoài đo đó ta phải làm sạch màng ôxýt sắt đó. Thiết bị và dụng cụ làm sạch thường dùng cho người thợ sửa chữa máy là: - Máy cầm tay chạy bằng khí nén: (H 17) Có cấu tạo bên ngoài như máy khoan cầm tay; phía trong có động cơ khí nén. Nguồn khí nén lấy từ hệ thống khí nén của nhà máy (nếu có) hoặc từ bình nén khí lưu động. Dụng cụ làm sạch là bánh chải có các sợi kim loại có Hình 17: Máy mài cầm tay đường kính từ 0,5 đến 0,7mm. Bánh chải được lắp vào đầu trục của máy nhờ bầu cặp; chi tiết cần làm sạch được gá lên hai mũi tâm của thiết bị gá chuyên dùng tại xưởng hoặc trên êtô của bàn nguội. Khi mở máy chạy đủ tốc độ quy định ta tỳ nhẹ lực và di chuyển cho bánh chải qua lại trên vùng có màng ôxýt sắt bao bọc trên chi tiết. b) Thùng rửa chi tiết: (hình 18) 2 3 Cấu tạo: 1 - Thùng chứa chất liệu rửa chi tiết 4 6 2 - Hệ thống ống dẫn 5 CT CT CT CT 3 - Các Van xả (tay khóa) 4 - Động cơ điện xoay chiều 7 5 - Bơm chất lỏng (loại bơm 1 bánh răng hoặc cánh gạt) 6 - Ngăn rửa Hình 18: Thùng rửa chi tiết 7 - Lưới lọc Nguyên lý làm việc: 22 Chất liệu làm sạch là chất lỏng được đổ vào ngăn (a) có lắp bơm đạt mức 2/3 chiều cao của lòng thùng; chi tiết cần rửa sắp xếp trên dàn (a) của thùng chứa sao cho khoảng cách giữa các chi tiết là 30mm đến 50mm; vị trí đặt chi tiết trên dàn (a) chỉ được phép nằm trong khoảng có lỗ phun của ống dẫn.Trước khi mở máy phải đậy nắp thùng lại. Đóng công tắc điện cho bơm làm việc ổn định vận tốc và từ từ mở van xả theo thứ tự từ hai phía của các ống dẫn gắn trên thành thùng và nắp thùng. Chất lỏng sẽ phun ra từ các lỗ của ống dẫn với vận tốc khoảng 100m/giây nhờ vậy bụi bẩn và dầu mỡ bôi trơn lâu ngày bị phân hủy và kết dính trên bề mặt của chi tiết sẽ được làm sạch. Chất lỏng sau khi làm sạch chi tiết được dẫn về ngăn (b) của thùng chứa thông qua màng lọc tinh chảy vào ngăn (a); cặn bẩn nằm lại ngăn (b) của thùng chứa, do đó cứ sau 10 lần rửa chi tiết ta phải dọn sạch ngăn (b) một lần. Để chi tiết được tẩy rửa toàn phần, sau khi mở van lần thứ nhất ta tắt động cơ của bơm và mở nắp thùng để xoay chi tiết đi một góc 180 rồi tiếp tục phun lần thứ hai. Sau khi đã rửa xong phải để nguyên chi tiết trong thùng khoảng 5 phút cho chất liệu trên chi tiết chảy hết mới lấy chi tiết ra. c) Chất liệu dùng để tẩy rửa chi tiết: Ta có thể sử dụng bảng dưới đây để chọn chất liệu khi rửa chi tiết của cơ cấu điều khiển cho phù hợp với vật liệu chế tạo của chi tiết. Thành phần dung dịch và chế độ làm việc của dung dịch tẩy dầu hóa học. Kim loại tẩy Thành phần dung dịch (g/l) Nhiệt Thời o gian dầu mỡ Na OH Na2CO3 Na3PO4. Na2SiO3 độ c 12H2O Kim loại đen 20 - 60 20 - 30 10 - 20 5 - 10 80 - 90 20 - 40 Đồng và hợp kim đồng 10 - 15 50 - 60 50 - 60 3 - 5 80 - 90 20 - 40 Nhôm kẽm chì 20 - 25 20 - 25 5 -10 Hoạt động 2: Thực hành: I. Làm sạch chi tiết 23 Địa điểm: Xưởng thực hành Yêu cầu: Làm sạch các màng ôxýt sắt có trên bề mặt của các chi tiết của cơ cấu điều khiển bằng bánh chải và máy cầm tay chạy bằng khí nén. Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị: - Máy cầm tay chạy bằng khí nén; bình khí nén - Bánh chải - Bàn nguội, êtô Nguồn lực liên quan: - Bản chỉ dẫn sử dụng máy cầm tay chạy bằng khí nén - Tài liệu phát tay về an toàn khi làmm sạch chi tiết bằng bánh chải kim loại 1. Điều kiện an toàn - Chi tiết cần làm sạch phải gá lắp chắc chắn lên thiết bị gá kẹp - Khi làm sạch phải đeo khẩu trang, găng tay - Vị trí làm sạch phải bố trí ở cuối hướng gió để không ảnh hưởng đến người khác 2. Công tác chuẩn bị a) Gá lắp chi tiết lên êtô b) Lắp ống nối dẫn khí nén của máy vào bình khí nén c) Gá lắp bánh chải vào máy d) chạy thử máy làm sạch 3. Trình tự làm sạch a) Làm sạch màng ôxýt sắt trên các chi tiết trong cơ cấu điều khiển của hộp tốc độ. b) Làm sạch màng ôxýt sắt trên các chi tiết trong cơ cấu điều khiển của hộp chạy dao. Các chi tiết sau khi đã được làm sạch hết các màng ôxýt sắt phải được bố trí theo cơ cấu và đúng vị trí quy định để thuận lợi cho công việc tẩy rửa dầu mỡ. II. Rửa các chi tiết của hệ thống điều khiển Địa điểm: Xưởng thực hành 24 Yêu cầu: Chọn đúng loại chất liệu dùng rửa sạch dầu, mỡ bám trên các chi tiết của hệ thống điều khiển bằng thùng rửa thông dụng đảm bảo yêu các chi tiết không còn dầu, mỡ bám trên bề mặt. Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị: - Thùng rửa - Chất liệu rửa dầu mỡ Nguồn lực liên quan: - Bản chỉ dẫn sử dụng thùng rửa - Tài liệu phát tay về vật liệu chế tạo các chi tiết 1. Điều kiện an toàn a) Khi rửa chi tiết phải deo găng tay cao su; khẩu trang b) Nắp thùng phải kiểm tra đảm bảo kín khít để không có sự văng té dầu ra ngoài c) Sau mỗi lần rửa, tắt bơm và để khoảng 5 phút để dầu trên chi tiết và thành thùng ngưng đọng hết về khoang chứa mới lấy chi tiết ra. 2. Công tác chuẩn bị Kiểm tra thùng rửa: Nắp thùng phải đảm bảo kín khít; các van xả ở vị trí không làm việc. Kiểm tra bơm và công tắc điện: Bơm làm việc đúng chiều quay, không có tiếng ồn. Đổ chất liệu đã chọn vào ngăn chứa: Đảm bảo lượng chất lỏng làm sạch chiếm 2/3 thể tích ngăn chứa. 3. Trình tự thực hiện a) Rửa các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp tốc độ - Sắp xếp các chi tiết vào dàn rửa của thùng: khoảng cách giữa các chi tiết là 30mm. - Đậy nắp thùng: Cài mấu giữ nắp thùng vào thân thùng. - Mở bơm: Đóng công tắc động cơ điện cho bơm làm việc đạt vòng quay ổn định - Mở van xả: Thứ tự mở các van phía trước; tiếp tục mở van phía sau và van phía trên của nắp thùng; mỗi van mở trong khoảng 30 - 40 giây rồi đóng lại mới mở van tiếp theo. 25 - Xoay chi tiết ở vị trí rửa thứ hai: Sau khi phun rửa lần thứ nhất ta tắt động cơ điện để ngừng hoạt động của bơm trong vòng 5 phút; sau đó mở nắp thùng và xoay chi tiết đi một góc 1800 để rửa lần thứ hai. - Lấy chi tiết ra: Các chi tiết rửa xong được lấy ra để vào nơi quy định. b) Các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp chạy dao Trình tự thực hiện các bước giống như khi rửa các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp tốc độ. c) Kết thúc công việc rửa: Sau khi rửa xong phải kiểm tra xem còn có những chi tiết nào chưa sạch vì màng dầu, mỡ bám quá chắc ta dùng mũi cạo để tẩy và rửa lại bằng tay. III. Thổi khô chi tiết Địa điểm: Xưởng thực hành Yêu cầu: Thổi khô các chi tiết của hệ thống điều khiển bằng khí nén đạt yêu cầu không còn chất liệu làm sạch bám trên chi tiết. Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị: - Máy cầm tay chạy bằng khí nén; bình khí nén - Bàn sửa chữa - Khay để chi tiết Nguồn lực liên quan: - Bảng chỉ dẫn sử dụng máy nén khí - Tranh an toàn khi thổi khô chi tết bằng khí nén 1. Điều kiện an toàn a) Vị trí thổi khô chi tiết bằng khí nén phải đúng nơi quy định; không được hướng thổi về phía có người. b) Căn cứ vào độ lớn của chi tiết để bố trí cách thổi cho phù hợp; không làm cho chi tiết va đập vào nhau trong khi thổi. c) Kết thúc việc thổi phải đóng van xả mới di chuyển hướng thổi (không được cầm vòi khí nén quay quanh trong không gian làm việc). 2. Công tác chuẩn bị 26 a) Kiểm tra nơi thổi bằng khí nén: Phải đảm bảo khô ráo, không có người làm việc phía trước hướng thổi. b) Kiểm tra máy và bình khí nén: Dây dẫn từ bình đến vị trí thổi phải đủ; áp suất trog bình nén khí phải đủ áp quy định. 3. Trình tự thực hiện a) Thổi khô các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp tốc độ - Sắp xếp các chi tiết vào vị trí để thổi khí nén - Điều chỉnh áp suất cần để thổi khô các chi tiết - Thổi kho các chi tiết - Tắt máy thổi khí nén - Lấy các chi tiết ra khỏi vị trí thổi và để vào nơi quy định b) Thổi khô các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp chạy dao Trình tự thực hiện như khi thổi khô các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp tốc độ. c) Kết thúc công việc thổi khô chi tiết: Các chi tiết sua khi đã được thổi khô phải kiểm tra lần cuối sao cho trên bề mặt không còn bụi bẩn, ẩm ướt; Nếu có phải dùng dẻ khô lau sạch và chuyển đến vị trí để kiểm tra. IV. Kiểm tra chất lượng chi tiết Địa điểm: Xưởng thực hành Yêu cầu: Kiểm tra các chi tiết của hệ thống điều khiển; xác định mức độ sai hỏng và phân loại ra các dạng: Những chi tiết dùng lại; những chi tiết phải thay thế; những chi tiết cần bảo dưỡng và sửa chữa nhỏ. Vật tư, dụng cụ, trang thiết bị: - Bàn sửa chữa - Khay đựng chi tiết - Thước cặp 1/20; Panme - Giẻ lau - Dầu công nghiệp Nguồn lực liên quan: 27 - Tài liệu phát tay về các chỉ tiêu kỹ thuật của chi tiết - Giấy bút ghi chép các thông số kiểm tra 1. Điều kiện an toàn a) Các dụng cụ đo trước khi đo kiểm phải dùng dẻ lau sạch bề mặt tiếp xúc với chi tiết. b) Trong quá trình đo không được làm rơi hay va chạm mạnh vào dụng cụ đo. 2. Công tác chuẩn bị a) Chuẩn bị dụng cụ đo: Nhận đủ các loại dụng cụ đo cần thiết để kiểm tra chi tiết. b) Chuẩn bị giấy bút ghi chép kết quả đo. c) Đọc và ghi nhớ các chỉ tiêu kỹ thuật của chi tiết cần kiểm tra: Sai lệch kích thước, độ không song song, độ không vuông góc cho phép.v.v. 3. Trình tự thực hiện a) Kiểm tra các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp tốc độ b) Kiểm tra các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp chạy dao c) So sánh các kết quả kiểm tra với chỉ tiêu kỹ thuật của chi tiết c) Phân loại chi tiết: Những chi tiết dùng lại; những chi tiết phải thay thế; những chi tiết cần bảo dưỡng và sửa chữa nhỏ. 4. Kết thúc công việc kiểm tra Sau khi kiểm tra và phân loại xong phải sắp xếp các chi tiết vào các khay đựng quy định để thuận tiện cho các công việc bảo dưỡng và sửa chữa tiếp theo. Bài tập bổ trợ: Làm sạch các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp chạy dao máy phay P82 Thời gian thực hiện: 2 giờ Yêu cầu: - Làm sạch các màng ôxýt sắt; dầu mỡ có trên các chi tiết của cơ cấu điều khiển hộp chạy dao máy phay P82. - Củng cố kỹ năng sử dụng thiết bị rửa và thổi khô chi tiết 28 BÀI 5: BẢO DƯỠNG, SỬA CHỮA VÀ CHUẨN BỊ CHI TIẾT THAY THẾ Mục tiêu: - Lựa chọn phương án công nghệ để bảo dưỡng, sửa chữa chi tiết phù hợp với điều kiện của phân xưởng; - Bảo dưỡng, sửa chữa những sai hỏng của chi tiết đảm bảo yêu cầu kỹ thuật; - Lựa chọn chi tiết thay thế đảm bảo yêu cầu kỹ thuật; - Đảm bảo công tác an toàn và vệ sinh công nghiệp khi bảo dưỡng, sửa chữa; - Có tinh thần nghiêm túc, tự giác, cẩn thận, tỉ mỉ trong học tập. Nội dung: 1. Các phương pháp công nghệ thường áp dụng cho sửa chữa chi tiết 2. Bảo dưỡng các chi tiết trong hệ thống 3. Sửa chữa các chi tiết bị hỏng 4. Lựa chọn chi tiết thay thế đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật 5. Công tác an toàn và vệ sinh công nghiệp khi bảo dưỡng, sửa chữa chi tiết Hoạt động 1: Học lý thuyết. Các phương pháp công nghệ áp dụng cho bảo dưỡng và sửa chữa nhỏ chi tiết I. Các phương pháp gia công cơ khí 1. Phương pháp công nghệ tiện a) Khả năng của của phương phá