Giao nhận và vấn đề quản lý nhà nước về giao nhận

lêi Nãi §Çu ViÖt Nam ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ, héi nhËp víi c¸c céng ®ång quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh gi÷ vai trß rÊt quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch më cöa cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· vµ ®ang t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng Ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn ®­¬ng nhiªn sÏ kÐo theo nh÷ng dÞch vô hç trî nã mµ trong ®ã cã giao nhËn ph¸t triÓn theo ®Ó phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu míi mµ thùc tiÔn ®Æt ra. Hay nãi c¸ch kh¸c, sù ph¸t triÓn cña Ngo¹i th­¬ng lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh giao nhËn. Ngµy nay, giao nhËn lµ mét ngµnh “c«ng nghiÖp” quan träng trong nÒn kinh tÕ vµ lµ mét nghÒ kinh doanh bÐo bë mµ nhiÒu ng­êi muèn tham gia. NÕu tr­íc ®©y chØ cã mét c¬ quan Nhµ n­íc lµ Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng (Vietrans) ®éc quyÒn giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu th× hiÖn nay, cïng víi c¬ chÕ më cöa nÒn kinh tÕ, trªn thÞ tr­êng dÞch vô giao nhËn ViÖt Nam ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn nhiÒu doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ d­íi c¸c lo¹i h×nh c«ng ty: c«ng ty TNHH, c«ng ty Liªn doanh, c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi... ViÖc më réng thÞ tr­êng cho nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh mét mÆt cã t¸c dông tÝch cùc lµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô còng nh­ h¹ gi¸ thµnh dÞch vô nh­ng mÆt kh¸c ®ã còng lµ mét h¹n chÕ lµm t¨ng tÝnh phøc t¹p t×nh h×nh thÞ tr­êng giao nhËn vµ dÔ xuÊt hiÖn nguy c¬ lµm chÖch h­íng ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï ngµnh giao nhËn trong nh÷ng n¨m qua ®· ®­îc sù quan t©m cña Nhµ n­íc trong nç lùc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nh­ng nh÷ng g× ®¹t ®­îc vÉn cßn nhá bÐ tr­íc mu«n vµn khã kh¨n. §Ó ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn ph¸t triÓn ®óng h­íng, xøng ®¸ng lµ mét ngµnh nghÒ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn quèc gia, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã “Bµn tay” Nhµ n­íc qu¶n lý hiÖu qu¶ ®èi víi lo¹i h×nh dÞch vô nµy. Víi suy nghÜ ®ã em chän ®Ò tµi “giao nhËn vµ vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ n­íc vÒ giao nhËn” cho bµi Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp cña m×nh. Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp nµy ®­îc chia lµm ba ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Kh¸i Qu¸t chung vÒ giao nhËn Ch­¬ng 2: thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn Ch­¬ng 3: Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn ch­¬ng i kh¸i qu¸t chung vÒ giao nhËn I. Mét sè néi dung c¬ b¶n vÒ giao nhËn 1. Kh¸i niÖm giao nhËn vµ vai trß cña giao nhËn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. 1.1. Kh¸i niÖm giao nhËn. Giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸ lµ nh÷ng ho¹t ®éng n»m trong kh©u l­u th«ng ph©n phèi, mét kh©u quan träng nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu thô, lµ hai kh©u chñ yÕu cña chu tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Giao nhËn vËn t¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®­a s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô. Giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ mét ho¹t ®éng phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu, lµ mét kh©u quan träng trong viÖc thùc hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, lµ mét nghiÖp vô tæng hîp liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu nghiÖp vô kh¸c cña xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Giao nhËn g¾n liÒn víi vËn t¶i nh­ng nã kh«ng ph¶i lµ vËn t¶i, nã lo liÖu cho hµng ho¸ ®­îc vËn t¶i tõ n¬i göi hµng ®Õn n¬i nhËn hµng. Theo FIATA, “dÞch vô giao nhËn lµ bÊt kú lo¹i dÞch vô nµo liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, gom hµng, l­u kho, bèc xÕp, ®ãng gãi hay ph©n phèi hµng ho¸ còng nh­ c¸c dÞch vô t­ vÊn hay cã liªn quan ®Õn c¸c dÞch vô trªn, kÓ c¶ c¸c vÊn ®Ò h¶i quan, tµi chÝnh, mua b¶o hiÓm, thanh to¸n, thu thËp c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸”. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®Þnh nghÜa: “giao nhËn hµng ho¸ lµ hµnh vi th­¬ng m¹i, theo ®ã ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ nhËn hµng tõ ng­êi göi, tæ chøc vËn chuyÓn, l­u kho, l­u b·i, lµm c¸c thñ tôc giÊy tê vµ c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Ó giao hµng cho ng­êi nhËn theo sù uû th¸c cña chñ hµng, cña ng­êi vËn t¶i hoÆc cña ng­êi lµm dÞch vô giao nhËn kh¸c”. Nãi chung hai ®Þnh nghÜa nµy tuy kh¸c nhau vÒ c¸ch tr×nh bµy nh­ng ®Òu ph¶n ¸nh mét néi dung chñ yÕu, c¸i b¶n chÊt cña ho¹t ®éng giao nhËn. Giao nhËn lµ kh©u tæ chøc qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng ho¸ tõ n¬i göi hµng ®Õn n¬i nhËn hµng theo sù uû th¸c cña kh¸ch hµng. Ngµy nay, hoµ nhÞp víi nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kÜ thuËt còng nh­ nh÷ng thay ®æi vÒ ph­¬ng thøc kinh doanh th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi, dÞch vô giao nhËn dÇn ®­îc më réng, ph¸t triÓn thuËn lîi cho kh¸ch hµng h¬n vµ nã ®­îc phæ biÕn d­íi c¸i tªn lµ logistics. Logistics cã thÓ hiÓu n«m na lµ mét quy tr×nh dÞch vô trän gãi bao gåm toµn bé c¸c kh©u dÞch vô trong d©y chuyÒn vËn ®éng hµng ho¸ kÓ c¶ tõ khi cung cÊp nguyªn liÖu cho nhµ s¶n xuÊt ®Õn khi l­u kho, ph©n phèi thµnh phÈm cho ng­êi tiªu thô. Hay nãi c¸ch kh¸c, logistics còng lµ dÞch vô giao nhËn nh­ng lµ mét h×nh th¸i ph¸t triÓn cao h¬n cña dÞch vô giao nhËn. 1.2.Vai trß cña giao nhËn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. DÞch vô giao nhËn ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ nh­ng chÝnh nhê cã dÞch vô giao nhËn mµ th­¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Mét trong nh÷ng xu h­íng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lµ sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t t×m kiÕm nguån cung cÊp vµ ®Çu ra cho s¶n phÈm nªn c¸c chñ hµng cÇn cã nhiÒu thêi gian ®Ó ®Çu t­ cho vÊn ®Ò nµy. H¬n n÷a, v× môc ®Ých cña kinh doanh lµ lîi nhuËn nªn hä lu«n t×m c¸ch gi¶m chi phÝ, quay nhanh vßng vèn vµ t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ mua b¸n. NÕu cø nh­ tr­íc ®©y ng­êi chñ hµng ph¶i lo liÖu tõ a ®Õn z c«ng viÖc giao nhËn víi ®ñ lo¹i chøng tõ thñ tôc vµ ph¶i lµm viÖc víi nhiÒu ng­êi, rÊt vÊt v¶ mµ hiÖu qu¶ ®em l¹i ch­a ch¾c ®· cao. Do ®ã, viÖc xuÊt hiÖn ng­êi ®øng ra ®¶m ®­¬ng c«ng viÖc nµy lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. Ngµy nay, chñ hµng vÉn cã thÓ ®¶m b¶o mäi c«ng viÖc tõ tæ chøc vËn chuyÓn, mua b¶o hiÓm hµng ho¸, lµm thñ tôc h¶i quan... cho ®Õn viÖc thanh to¸n tiÒn hµng, thËm chÝ c¶ viÖc ph©n phèi ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng cuèi cïng mµ chØ cÇn th«ng qua mét ®Çu mèi duy nhÊt lµ ng­êi cung cÊp dÞch vô giao nhËn. Víi kÜ n¨ng nghiÖp vô chuyªn s©u vµ hÖ thèng l¹i cã quan hÖ réng lín víi c¸c c¬ quan vµ tæ chøc liªn quan, ng­êi giao nhËn lµ ng­êi cã kh¶ n¨ng nhÊt ®Ó tæ chøc qu¸ tr×nh giao nhËn vËn chuyÓn hµng ho¸ mét c¸ch tèi ­u. HiÖu qu¶ râ rÖt nhÊt mµ c¸c dÞch vô cña ng­êi giao nhËn mang l¹i lµ gióp gi¶m gi¸ thµnh, ®Èy nhanh tèc ®é l­u th«ng hµng ho¸, t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ trong th­¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ: - Khi ng­êi giao nhËn cung cÊp dÞch vô gom hµng, nh÷ng ng­êi göi hµng lÎ ®­îc h­ëng møc c­íc thÊp h¬n gi¸ c­íc mµ hä th­êng ph¶i tr¶ cho ng­êi chuyªn chë khi göi hµng lÎ, do ®ã lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - DÞch vô mµ ng­êi giao nhËn cung cÊp gãp phÇn ph¸t huy ­u ®iÓm cña vËn t¶i container. Hµng ho¸ ®­îc ®ãng ®Çy container, tËn dông tèi ®a kh¶ n¨ng chuyªn chë. Khèi l­îng hµng lín vµ th­êng xuyªn gióp ng­êi giao nhËn ®­îc h­ëng c­íc còng nh­ phÝ b¶o hiÓm ­u ®·i, gãp phÇn gi¶m gi¸ thµnh hµng ho¸. Do kh«ng ph¶i gi¶i quyÕt c¸c l« hµng lÎ nªn tiÕt kiÖm ®­îc giÊy tê, chi phÝ vµ thêi gian. Hµng ho¸ trong container ®­îc b¶o qu¶n tèt h¬n, gi¶m ®­îc chi phÝ kho b·i. - T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy lîi Ých cña vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc: do cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n s©u s¾c, biÕt râ ®Æc ®iÓm cña c¸c ph­¬ng tiÖn, lo¹i h×nh vËn t¶i, n¾m b¾t c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng vµ cã quan hÖ réng r·i víi c¸c h·ng tµu, c¸c tæ chøc... nªn ng­êi giao nhËn cã thÓ kÕt hîp nhiÒu ph­¬ng thøc ®Ó vËn chuyÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, tõ ®ã t¹o ra mét ®Çu mèi duy nhÊt trong viÖc vËn chuyÓn tõ cöa ®Õn cöa; hµng ho¸ ®­îc ®ãng trong container vµ chØ cã mét chøng tõ vËn t¶i duy nhÊt v× vËy mµ qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ ®­îc rót ng¾n, ®¬n gi¶n mµ kinh tÕ. Ngoµi ra, còng chÝnh nhê ng­êi giao nhËn cã quan hÖ réng lín víi c¸c c¬ quan tæ chøc cã liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu nh­ h¶i quan, c¶ng vô, ng©n hµng... nªn khi tiÕn hµnh c¸c dÞch vô giao nhËn cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trong c¸c kh©u trung gian nh­: lµm thñ tôc, chuyÓn t¶i, xÕp hµng, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh, hoµn tÊt giÊy tê mét c¸ch nhanh chãng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®­a hµng ho¸ ®Õn n¬i cÇn ®Õn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng mét c¸ch kÞp thêi, t¨ng vßng quay cña vèn vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Thªm n÷a, do cã quan hÖ nghÒ nghiÖp nªn ng­êi giao nhËn biÕt ®­îc t­¬ng ®èi râ lai lÞch còng nh­ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ®èi t¸c lµm ¨n. §iÒu nµy sÏ gióp kh¸ch hµng tr¸nh ®­îc sù lõa ®¶o trong kinh doanh - mét hiÖn t­îng ®ang x¶y ra rÊt phæ biÕn hiÖn nay. Tãm l¹i, nhê cã ho¹t ®éng giao nhËn mµ c¸c thñ tôc chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸ ®­îc ®¬n gi¶n ho¸, rót ng¾n thêi gian vËn chuyÓn, t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ ®­îc trao ®æi trong th­¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ. §Æc biÖt, sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng giao nhËn t¹o ®iÒu kiÖn øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, l­u th«ng vµ ph©n phèi, ph¸t huy ®­îc nh÷ng lîi Ých cña ho¹t ®éng gom hµng, vËn t¶i container, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc nh­ tiÕt kiÖm chi phÝ vËn t¶i b¶o hiÓm, h¹ gi¸ thµnh vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¹o thªm nhiÒu ngµnh nghÒ dÞch vô míi gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng x· héi. 2. Kh¸i niÖm ng­êi giao nhËn. Râ rµng vai trß cña dÞch vô giao nhËn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ rÊt quan träng. VËy th×, ng­êi kinh doanh dÞch vô nµy (ng­êi giao nhËn) ®­îc hiÓu cô thÓ nh­ thÕ nµo? Trªn thùc tÕ, ch­a cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt nµo vÒ ng­êi giao nhËn ®­îc quèc tÕ chÊp nhËn. Khëi ®Çu, hä lµ ®¹i lý uû th¸c thay mÆt nhµ xuÊt nhËp khÈu thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô th­êng lÖ nh­: bèc dì hµng ho¸, l­u kho hµng hãa, thu xÕp viÖc chuyªn chë néi ®Þa, thanh to¸n cho kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, viÖc më réng quan hÖ mua b¸n quèc tÕ vµ viÖc ph¸t triÓn c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i nh÷ng n¨m sau ®ã dÉn ®Õn viÖc më réng ph¹m vi ho¹t ®éng dÞch vô cña ng­êi giao nhËn. Ngµy nay, hä ®ãng vai trß quan träng trong th­¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ. Nh÷ng dÞch vô mµ ng­êi giao nhËn phôc vô cã thÓ bao gåm tõ c«ng viÖc b×nh th­êng vµ ®¬n gi¶n nh­ l­u c­íc hay lµm thñ tôc thuÕ quan cho ®Õn lµm trän gãi c¸c dÞch vô cho toµn bé qu¸ tr×nh vËn t¶i vµ ph©n phèi hµng. Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn FIATA cho r»ng: “ng­êi giao nhËn lµ ng­êi lo toan ®Ó hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë theo hîp ®ång uû th¸c vµ hµnh ®éng v× lîi Ých cña ng­êi uû th¸c mµ b¶n th©n anh ta kh«ng ph¶i lµ ng­êi vËn t¶i. Ng­êi giao nhËn còng ®¶m nhËn thùc hiÖn mäi c«ng viÖc liªn quan ®Õn hîp ®ång giao nhËn nh­ b¶o qu¶n, l­u kho trung chuyÓn, lµm thñ tôc h¶i quan, kiÓm ho¸... §Þnh nghÜa nµy nªu lªn: 1. Ng­êi giao nhËn ho¹t ®éng theo hîp ®ång uû th¸c ký víi chñ hµng, b¶o vÖ lîi Ých cña chñ hµng. 2. Ng­êi giao nhËn lo liÖu viÖc vËn t¶i nh­ng kh«ng ph¶i lµ ng­êi vËn t¶i. Anh ta sö dông, thuª m­ín ng­êi vËn t¶i. Anh ta còng cã thÓ cã ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, cã thÓ tham gia vËn t¶i, nh­ng ®èi víi chñ hµng uû th¸c, anh ta lµ ng­êi giao nhËn, ký hîp ®ång uû th¸c giao nhËn, kh«ng ph¶i lµ ng­êi vËn t¶i. 3. Cïng víi viÖc tæ chøc vËn t¶i, ng­êi giao nhËn cßn lµm nhiÒu viÖc kh¸c trong ph¹m vi uû th¸c cña chñ hµng ®Ó ®­a hµng tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt. 3. QuyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. 3.1. Nh÷ng c¨n cø luËt ph¸p vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi giao nhËn. Cho ®Õn nay, ch­a cã mét v¨n b¶n luËt ph¸p quèc tÕ nµo vÒ lÜnh vùc giao nhËn nªn ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi giao nhËn ë tõng n­íc cã kh¸c nhau tïy theo chÕ ®é ph¸p lý hiÖn hµnh ë n­íc ®ã. 3.1.1. C¸c n­íc dïng luËt tËp tôc (Common law). LuËt tËp tôc lµ luËt kh«ng thµnh v¨n, th«ng dông trong c¸c n­íc thuéc khèi liªn hiÖp Anh, h×nh thµnh trªn c¬ së tËp qu¸n phæ biÕn trong quan hÖ d©n sù tõ nhiÒu thÕ kû. Nãi chung ë c¸c n­íc cã luËt tËp tôc, ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi giao nhËn dùa trªn kh¸i niÖm ®Þa lý, th­êng lµ ®¹i lý thô uû. Ng­êi giao nhËn lµ ®¹i lý cña ng­êi uû th¸c (tøc ng­êi göi hµng hay ng­êi nhËn hµng) trong viÖc thu xÕp vËn chuyÓn hµng hãa cho hä th× anh ta phô thuéc vµo nh÷ng quy t¾c truyÒn thèng vÒ ®¹i lý nh­: ph¶i ch¨m lo chu ®¸o khi thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, ph¶i trung thùc víi ng­êi uû th¸c, ph¶i tu©n theo nh÷ng chØ dÉn hîp lý cña ng­êi uû th¸c vµ ph¶i cã kh¶ n¨ng tÝnh to¸n cho toµn bé qu¸ tr×nh giao dÞch. Khi ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ ®¹i lý, anh ta ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn b¶o vÖ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm phï hîp víi vai trß cña mét ®¹i lý. Trong tr­êng hîp ng­êi giao nhËn nhËn uû th¸c cña kh¸ch hµng, ký mét hîp ®ång ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ m×nh råi tù m×nh ký kÕt hîp ®ång sö dông nh÷ng ng­êi chuyªn chë vµ c¸c ®¹i lý, nghÜa lµ ng­êi giao nhËn ®¶m nhiÖm vai trß cña mét ng­êi uû th¸c trong quan hÖ víi c¸c bªn thø ba (ng­êi uû th¸c lµ ng­êi cho phÐp vµ chØ ®¹o mét ng­êi kh¸c - ng­êi ®¹i lý - hµnh ®éng cho lîi Ých cña m×nh vµ chÞu sù chØ ®¹o, kiÓm tra cña m×nh) th× anh ta kh«ng ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn b¶o vÖ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm nãi trªn vµ anh ta ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cho c¶ qu¸ tr×nh vËn t¶i hµng ho¸ kÓ c¶ khi hµng hãa n»m trong tay nh÷ng ng­êi chuyªn chë vµ ®¹i lý mµ anh ta sö dông. Tuy vËy trong thùc tÕ, ®Þa vÞ nµy th­êng kh¸c nhau tuú theo lo¹i dÞch vô mµ ng­êi giao nhËn ®¶m nhiÖm. Ch¼ng h¹n nh­ khi ng­êi giao nhËn chÞu tr¸ch nhiÖm lo liÖu vËn t¶i, tù m×nh vËn chuyÓn hµng hãa - anh ta ®¶m nhiÖm vai trß ng­êi uû th¸c. Nh­ng nÕu nh­ anh ta cã mét ®¹i lý phô mµ kh¸ch hµng ®· biÕt vµ ®ång ý th× anh ta gi÷ nguyªn ®Þa vÞ ®¹i lý cña m×nh. Nh­ng ®Õn khi ng­êi giao nhËn lµm dÞch vô gom hµng vµ cÊp vËn ®¬n riªng cña m×nh th× anh ta trë thµnh ng­êi uû th¸c. 3.1.2. C¸c n­íc cã luËt d©n sù (Civil law). C¸c n­íc cã luËt d©n sù, nh­ c¸c n­íc ch©u ¢u, lµ n¬i luËt ®Þnh quyÒn h¹n vµ viÖc båi th­êng cña t­ nh©n, ®Þa vÞ ph¸p lý, quyÒn lîi vµ nghÜa vô ph¸t sinh tõ ®Þa vÞ ®ã cña nh÷ng ng­êi giao nhËn gi÷a nh÷ng n­íc cã kh¸c nhau nh­ng th­êng theo thÓ chÕ ®¹i lý h­ëng hoa hång, võa lµ ng­êi uû th¸c, võa lµ ®¹i lý. Th«ng th­êng, ng­êi giao nhËn ë nh÷ng n­íc ®ã lÊy danh nghÜa cña m×nh giao dÞch cho c«ng viÖc cña ng­êi uû th¸c. Hä ®­îc coi lµ ®¹i lý cña ng­êi uû th¸c (ng­êi göi hµng hay ng­êi nhËn hµng) vµ ®èi víi ng­êi chuyªn chë th× hä lµ ng­êi uû th¸c. Tuy nhiªn sù kh¸c nhau n¶y sinh ë c¸c n­íc cã luËt d©n sù lµ ë lo¹i tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vÒ vËn chuyÓn. Trong mét sè n­íc cã luËt d©n sù nh­ Ph¸p ch¼ng h¹n th× ngoµi tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn vÒ c¸c ho¹t ®éng giao nhËn cña m×nh, anh ta cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn ®óng ®¾n hîp ®ång vËn t¶i ®· ký, vµ ë ®©y, ng­êi giao nhËn th­êng ®­îc coi lµ ng­êi chuyªn chë thùc sù. VÒ tr¸ch nhiÖm n¶y sinh trong viÖc thùc hiÖn vËn t¶i thùc sù, luËt cña Ph¸p cho phÐp chñ hµng kiÖn ng­êi giao nhËn hoÆc ng­êi chuyªn chë. ë mét sè n­íc kh¸c cã luËt d©n sù nh­ CHLB §øc th× ®Þa vÞ ph¸p lý nµy hoµn toµn kh¸c ë chç ng­êi giao nhËn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn ®óng ®¾n hîp ®ång vËn t¶i trõ phi b¶n th©n anh ta trùc tiÕp thùc hiÖn hîp ®ång ®ã. ë nhiÒu n­íc, c¨n cø vµo luËt quèc gia, c¸c hiÖp héi giao nhËn x©y dùng §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn quy ®Þnh quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. Nh÷ng n¬i ch­a cã §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn th× hîp ®ång gi÷a ng­êi giao nhËn vµ kh¸ch hµng ph¶i x¸c ®Þnh râ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n mçi bªn. 3.2. §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn (Standard trading conditions). NhiÒu n­íc ®· th«ng qua §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn, nãi chung gi¶i thÝch râ rµng c¸c nghÜa vô theo hîp ®ång cña ng­êi giao nhËn ®èi víi kh¸ch hµng cña anh ta vµ nãi riªng lµ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm còng nh­ quyÒn b¶o vÖ cña anh ta. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy th­êng ®­îc h×nh thµnh phï hîp víi tËp qu¸n th­¬ng m¹i hay thÓ chÕ ph¸p lý hiÖn hµnh ë tõng n­íc. ViÖc ®Ò ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn chñ yÕu nh»m n©ng cao vµ duy tr× nh÷ng tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp cña ngµnh giao nhËn. C¸c hiÖp héi giao nhËn quèc gia th«ng qua “ §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn” cho héi viªn cña m×nh lµm c¨n cø kÝ hîp ®ång hoÆc ®Ýnh kÌm hîp ®ång ký víi kh¸ch hµng. Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn FIATA ®· so¹n th¶o mét b¶n mÉu “§iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn” ®Ó c¸c n­íc tham kh¶o x©y dùng §iÒu kiÖn cho ngµnh giao nhËn cña m×nh. MÆc dï §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn gi÷a c¸c n­íc kh¸c nhau cã kh¸c nhau nh­ng nh×n chung, ng­êi giao nhËn ph¶i: - Ch¨m sãc chu ®¸o hµng ho¸ ®­îc uû th¸c nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña kh¸ch hµng. - §iÒu hµnh vµ lo liÖu viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ ®­îc uû th¸c theo ®óng chØ dÉn cña kh¸ch vµ víi c¸ch thøc thÝch hîp cho kh¸ch hµng. - Kh«ng tù cam kÕt hµng sÏ ®Õn vµo mét ngµy nhÊt ®Þnh, cã quyÒn tù do lùa chän ng­êi ký hîp ®ång phô vµ tïy ý m×nh quyÕt ®Þnh sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn vËn t¶i vµ tuyÕn ®­êng vËn t¶i th«ng th­êng, cã quyÒn cÇm gi÷, l­u gi÷ hµng ho¸ ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng kho¶n nî cña kh¸ch hµng. - ChØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng lçi lÇm cña m×nh vµ ng­êi lµm c«ng cña m×nh, kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sai sãt cña bªn thø ba, miÔn lµ ®· tá ra cÇn mÈn trong viÖc lùa chän bªn thø ba ®ã. 3.3. QuyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. 3.3.1. Khi lµm ®¹i lý. - Khi ho¹t ®éng víi danh nghÜa ®¹i lý, ng­êi giao nhËn th­êng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng lçi lÇm sai sãt cña b¶n th©n m×nh hoÆc cña ng­êi lµm c«ng cho m×nh g©y ra. §¬n cö nh÷ng lçi lÇm vµ s¬ suÊt ®ã cã thÓ lµ: + Giao hµng kh«ng ®óng chØ dÉn cña kh¸ch hµng nh­ ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång. Ch¼ng h¹n nh­ xÕp dì lo¹i hµng kÞ n¾ng, m­a, hµng dÔ vì nh­ng l¹i kh«ng tu©n theo nh÷ng chØ dÉn quy ®Þnh ®Æc biÖt ®èi víi lo¹i hµng nµy nh­ ®· tháa thuËn trong hîp ®ång. + ThiÕu sãt trong viÖc mua b¶o hiÓm mÆc dï ®· cã chØ thÞ: Cã thÓ ng­êi giao nhËn quªn mua hoÆc cè t×nh nh­ng bÊt luËn g× n÷a tr¸ch nhiÖm vÉn thuéc vÒ ng­êi giao nhËn. NÕu l« hµng bÞ tæn thÊt trªn ®­êng vËn chuyÓn vµ kh«ng ®­îc ®Òn bï v× ®· kh«ng ®­îc mua b¶o hiÓm th× ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Òn bï mäi thiÖt h¹i cho chñ hµng. + Sai sãt trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan: BÊt kú mét sù vi ph¹m nµo ®èi víi c¸c quy ®Þnh h¶i quan vÒ viÖc kª khai chÝnh x¸c gi¸ trÞ, sè l­îng vµ m« t¶ hµng ho¸ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng kho¶n tiÒn ph¹t mµ ng­êi giao nhËn ph¶i g¸nh chÞu hoµn toµn. + Göi hµng sai ®Þa chØ: Ch¼ng h¹n ng­êi giao nhËn kh«ng quy ®Þnh cô thÓ ®Þa ®iÓm trong hîp ®ång vËn t¶i, ng­êi chuyªn chë cã thÓ sÏ ®­a hµng ®Õn mét ®Þa ®iÓm kh¸c víi quy ®Þnh, g©y thiÖt h¹i cho chñ hµng. DÜ nhiªn ng­êi giao nhËn lµ ng­êi cuèi cïng chÞu chi phÝ ®ã do s¬ suÊt cña anh ta khi ký hîp ®ång chuyªn chë. + T¸i xuÊt kh«ng lµm ®ñ thñ tôc ®Ó xin l¹i thuÕ: Víi nh÷ng hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt th­êng ®­îc hoµn thuÕ nh­ng víi ®iÒu kiÖn ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña c¸c c¬ quan h÷u quan ë n­íc së t¹i. Thùc tÕ cho thÊy ng­êi giao nhËn ®«i khi kh«ng tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh ®ã hoÆc s¬ suÊt trong khai b¸o hµng ho¸ dÉn ®Õn viÖc kh«ng xin hoµn thuÕ ®­îc hoÆc ®­îc hoµn thuÕ kh«ng ®Çy ®ñ. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®­¬ng nhiªn lµ lµm viÖc theo quy ®Þnh vµ nh÷ng thiÖt h¹i tµi chÝnh cña chñ hµng cuèi cïng thuéc vÒ ng­êi giao nhËn. + Giao hµng mµ kh«ng lÊy c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸: §«i khi ng­êi giao nhËn ®­îc giao phã c¶ viÖc chuyÓn nh÷ng chøng tõ hµng ho¸ cho ng­êi nhËn hµng nh­ng do s¬ suÊt hoÆc cè ý mµ kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô. §iÒu nµy cã vÎ kh«ng qu¸ nghiªm träng nh­ng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng ®¸ng x¶y ra vµ theo lý ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm kh«ng ai kh¸c lµ ng­êi giao nhËn. + Kh«ng th«ng b¸o cho ng­êi nhËn hµng: Sau khi nhËn hµng, ng­êi giao nhËn ph¶i th«ng b¸o cho ng­êi nhËn hµng vÒ hµnh tr×nh vËn chuyÓn, dù kiÕn thêi gian dì hµng ®Ó ng­êi nhËn hµng cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ cho viÖc nhËn hµng, tr¸nh nh÷ng chi phÝ tèn kÐm kh«ng cÇn thiÕt nh­ chi phÝ l­u tµu, l­u kho b·i... NÕu kh«ng ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng chi phÝ nµy vµ hËu qu¶ mµ anh ta ph¶i chÞu ®«i khi lín h¬n nhiÒu so víi tiÒn c«ng dÞch vô mµ anh ta nhËn ®­îc. + Giao hµng kh«ng ®óng chñ: Th«ng th­êng ng­êi chuyªn chë hoÆc ®¹i lý cña ng­êi chuyªn chë giao hµng trªn c¬ së vËn t¶i ®¬n. Song cã lóc do nhiÒu ng­êi cïng nhËn hµng (hµng lÎ) hoÆc ®èi víi c¸c lo¹i hµng cã bao b× gièng nhau, ng­êi giao nhËn vÉn cã thÓ giao nhÇm hµng cho ng­êi nhËn. Nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong tr­êng hîp nµy sÏ do ng­êi giao nhËn chi tr­íc khi quy lçi mét ai ®ã... Ng­êi giao nhËn còng bÞ bªn thø ba khiÕu n¹i vÒ bÊt cø h­ háng hay mÊt m¸t hµng hãa hoÆc tæn h¹i c¸ nh©n nµo mµ anh ta g©y cho hä trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dÞch vô. Ng­êi giao nhËn th­êng kh«ng chÊp nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi hay lçi lÇm cña bªn thø ba (ng­êi chuyªn chë, ng­êi giao nhËn kh¸c...) miÔn lµ anh ta chøng minh ®­îc m×nh ®· cã sù cÇn mÉn thÝch ®¸ng trong viÖc lùa chän bªn thø ba ®ã. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn trong §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn khi ng­êi giao nhËn ho¹t ®éng víi t­ c¸ch ®¹i lý trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng truyÒn thèng cña m×nh nh­: l­u c­íc, lo liÖu viÖc vËn chuyÓn, lµm thñ tôc h¶i quan... 3.3.2. Khi lµ ng­êi chuyªn chë. Khi lµ mét bªn chÝnh/ng­êi chuyªn chë, ng­êi giao nhËn lµ mét bªn ký hîp ®ång ®éc lËp, ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm víi danh nghÜa cña chÝnh m×nh, thùc hiÖn nh÷ng dÞch vô mµ kh¸ch hµng yªu cÇu. Lóc nµy, ngoµi nh÷ng tr¸ch nhiÖm gièng nh­ ®¹i lý nãi trªn, anh ta cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi vµ lçi lÇm cña bªn thø ba (ng­êi chuyªn chë, ng­êi giao nhËn kh¸c...) mµ anh ta ®· thuª ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång. Tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n vÒ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña ng­êi giao nhËn nh­ thÕ nµo lµ do luËt lÖ vÒ ph­¬ng thøc vËn t¶i liªn quan quy ®Þnh. Nãi chung, ng­êi giao nhËn thu ë kh¸ch hµng kho¶n gi¸ dÞch vô mµ anh ta cung cÊp chø kh«ng ph¶i nhËn tiÒn hoa hång. VÝ dô, khi ng­êi giao nhËn ®¶m nhiÖm vai trß cña bªn chÝnh/ng­êi chuyªn chë ®Ó cung cÊp dÞch vô gom hµng, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc hoÆc khi anh ta cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®­êng bé vµ tù vËn chuyÓn hµng hãa. Ng­êi giao nhËn ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë kh«ng chØ trong tr­êng hîp anh ta tù vËn chuyÓn hµng hãa b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i cña chÝnh m×nh (Actual/Performing Carrier) mµ c¶ trong tr­êng hîp anh ta, b»ng viÖc ph¸t hµnh chøng tõ vËn t¶i cña m×nh hay b»ng c¸ch kh¸c, cam kÕt ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm cña ng­êi chuyªn chë (Ng­êi thÇu chuyªn chë - Contracting Carrier). Khi ng­êi giao nhËn cung cÊp c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn vËn t¶i nh­ ®ãng gãi, l­u kho, bèc xÕp hay ph©n phèi th× ng­êi giao nhËn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm nh­ ng­êi chuyªn chë nÕu ng­êi giao nhËn thùc hiÖn c¸c dÞch vô trªn b»ng ph­¬ng tiÖn vµ ng­êi cña m×nh hoÆc ng­êi giao nhËn ®· cam kÕt mét c¸ch râ rµng hay ngô ý r»ng anh ta chÞu tr¸ch nhiÖm nh­ mét ng­êi chuyªn chë. Khi ng­êi giao nhËn ®ãng vai trß lµ bªn chÝnh/ng­êi chuyªn chë th× c¸c §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn th­êng kh«ng ®­îc ¸p dông mµ ¸p dông c¸c C«ng ­íc quèc tÕ hoÆc c¸c Quy t¾c do Phßng Th­¬ng m¹i quèc tÕ ban hµnh. VÝ dô nh­ khi ng­êi giao nhËn cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, c¸c hîp ®ång vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc chñ yÕu ®­îc ®iÒu chØnh bëi “Quy t¾c cña UNCTAD vµ ICC vÒ chøng tõ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc” (UNCTAD/ICC Rules for Multimodal Transport Document), sè ph¸t hµnh 481, cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/1992. 3.4. MiÔn trõ tr¸ch nhiÖm. Ng­êi giao nhËn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng mÊt m¸t, h­ háng cña hµng hãa ph¸t sinh trong nh÷ng tr­êng hîp sau: + Do lçi cña kh¸ch hµng hoÆc ng­êi ®­îc kh¸ch hµng uû th¸c + Kh¸ch hµng ®ãng gãi vµ ghi kÝ m· hiÖu kh«ng phï hîp + Do néi tú hoÆc b¶n chÊt cña hµng hãa + Do chiÕn tranh, ®×nh c«ng + Do c¸c tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng. Ngoµi ra, ng­êi giao nhËn còng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc mÊt kho¶n lîi ®¸ng lÏ kh¸ch hµng ®­îc h­ëng, vÒ sù chËm trÔ hoÆc giao nhËn sai ®Þa chØ mµ kh«ng ph¶i do lçi cña m×nh. Tuy nhiªn, ng­êi giao nhËn cÇn l­u ý mét sè ®iÓm sau ®©y: + VÒ sù chËm trÔ trong viÖc giao hµng: MÆc dï ng­êi giao nhËn th­êng kh«ng cam kÕt bÊt kú mét ngµy cè ®Þnh nµo cho viÖc giao hµng t¹i n¬i ®Õn vµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm bÊt kú nµo ®èi víi viÖc giao chËm nh­ng khuynh h­íng hiÖn nay lµ ng­êi giao nhËn chÊp nhËn mét tr¸ch nhiÖm trung b×nh ®èi víi sù chËm trÔ qu¸ møc - ®­îc giíi h¹n ë kho¶n tiÒn c­íc hoÆc ®«i lóc b»ng hai lÇn c­íc phÝ cña sè hµng giao chËm. + VÒ c¸c chi phÝ ph¸t sinh: Cã nhiÒu chi phÝ kh¸c nhau mµ ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra khiÕu n¹i, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ gi¶m bít thiÖt h¹i cho anh ta nh­ chi phÝ gi¸m ®Þnh, chi phÝ ph¸p lý, vµ chi phÝ l­u kho l­u b·i; trong mét sè tr­êng hîp nh÷ng chi phÝ nµy cã thÓ rÊt lín. Ngay c¶ khi chøng minh ®­îc ng­êi giao nhËn kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm th× ng­êi giao nhËn vÉn cã thÓ kh«ng ®ßi l¹i ®­îc tõ bªn liªn quan tÊt c¶ c¸c chi phÝ anh ta ®· bá ra. II. C¸c dÞch vô giao nhËn ng­êi giao nhËn cã thÓ lµm c¸c dÞch vô mét c¸ch trùc tiÕp hay th«ng qua nh÷ng ng­êi ký hîp ®ång phô hoÆc nh÷ng ®¹i lý mµ hä thuª. Th­êng th× ng­êi giao nhËn cung cÊp c¸c dÞch vô sau: 1. Khi thay mÆt ng­êi göi hµng (ng­êi xuÊt khÈu). Theo chØ dÉn cña ng­êi göi hµng, ng­êi giao nhËn sÏ: * Chän tuyÕn ®­êng, ph­¬ng thøc vËn t¶i vµ ng­êi chuyªn chë thÝch hîp * L­u c­íc víi ng­êi chuyªn chë ®· chän läc * NhËn hµng vµ cÊp nh÷ng chøng tõ thÝch hîp nh­: giÊy chøng nhËn nhËn hµng cña ng­êi giao nhËn, giÊy chøng nhËn chuyªn chë cña ng­êi giao nhËn... * Nghiªn cøu nh÷ng ®iÒu kho¶n trong tÝn dông th­ vµ tÊt c¶ nh÷ng luËt lÖ cña ChÝnh phñ ¸p dông cho viÖc giao hµng ë n­íc xuÊt khÈu, n­íc nhËp khÈu còng nh­ ë bÊt cø n­íc qu¸ c¶nh nµo vµ chuÈn bÞ tÊt c¶ nh÷ng chøng tõ cÇn thiÕt * §ãng gãi hµng hãa (trõ phi viÖc nµy do ng­êi göi hµng lµm tr­íc khi giao hµng cho ng­êi giao nhËn) cã tÝnh ®Õn tuyÕn ®­êng, ph­¬ng thøc vËn t¶i, b¶n chÊt cña hµng hãa vµ nh÷ng luËt lÖ ¸p dông nÕu cã ë n­íc xuÊt khÈu, n­íc qu¸ c¶nh vµ n­íc göi hµng ®Õn. * Lo liÖu viÖc l­u kho hµng hãa nÕu cÇn * C©n ®o hµng hãa * L­u ý ng­êi göi hµng cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm vµ nÕu ng­êi göi hµng yªu cÇu th× ph¶i mua b¶o hiÓm cho hµng hãa * VËn chuyÓn hµng hãa ®Õn c¶ng, lo liÖu viÖc khai b¸o h¶i quan, lo c¸c thñ tôc, chøng tõ liªn quan vµ giao hµng cho ng­êi chuyªn chë * Lo viÖc giao dÞch ngo¹i hèi nÕu cã * Thanh to¸n phÝ vµ nh÷ng chi phÝ kh¸c bao gåm c¶ tiÒn c­íc * NhËn vËn ®¬n ®· ký cña ng­êi chuyªn chë giao cho ng­êi göi hµng * Thu xÕp viÖc chuyÓn t¶i trªn ®­êng nÕu cÇn * Gi¸m s¸t viÖc vËn chuyÓn hµng hãa trªn ®­êng ®­a tíi ng­êi nhËn hµng th«ng qua nh÷ng mèi liªn hÖ víi ng­êi chuyªn chë vµ ®¹i lý cña ng­êi giao nhËn ë n­íc ngoµi * Ghi nhËn nh÷ng tæn thÊt cña hµng hãa nÕu cã * Gióp ®ì ng­êi göi hµng tiÕn hµnh khiÕu n¹i víi ng­êi chuyªn chë vÒ tæn thÊt cña hµng hãa nÕu cã ... 2. Khi thay mÆt ng­êi nhËn hµng (ng­êi nhËp khÈu). Theo nh÷ng chØ dÉn cña ng­êi nhËn hµng, ng­êi giao nhËn sÏ: * Thay mÆt ng­êi nhËn hµng gi¸m s¸t viÖc vËn chuyÓn hµng hãa khi ng­êi nhËn hµng lo liÖu viÖc vËn t¶i hµng * NhËn vµ kiÓm tra tÊt c¶ c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn hµng hãa * NhËn hµng cña ng­êi chuyªn chë vµ nÕu cÇn th× thanh to¸n c­íc * Thu xÕp viÖc khai b¸o h¶i quan vµ tr¶ lÖ phÝ, thuÕ vµ nh÷ng phÝ kh¸c cho h¶i quan vµ nh÷ng nhµ ®­¬ng côc kh¸c * Thu xÕp viÖc l­u kho, qu¸ c¶nh nÕu cÇn * Giao hµng ®· lµm thñ tôc h¶i quan cho ng­êi nhËn hµng * Gióp ®ì ng­êi nhËn hµng tiÕn hµnh khiÕu n¹i ®èi víi ng­êi chuyªn chë vÒ tæn thÊt hµng hãa nÕu cã * Gióp ng­êi nhËn hµng trong viÖc l­u kho vµ ph©n phèi nÕu cã yªu cÇu... Ngoµi nh÷ng dÞch vô th«ng th­êng ë trªn, ngµy nay, do viÖc më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n quèc tÕ vµ viÖc ph¸t triÓn c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i tuú thuéc yªu cÇu cña khµng, ng­êi giao nhËn cã thÓ lµm nh÷ng dÞch vô ®Æc biÖt nh­: gom hµng. 3. Gom hµng (Consolidation, Groupage). 3.1. §Þnh nghÜa. “Gom hµng lµ viÖc tËp hîp thµnh mét l« lín nh÷ng kiÖn hµng lÎ cña nhiÒu ng­êi göi ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh ®­a ®Õn cho nhiÒu ng­êi nhËn ë mét ®Þa ®iÓm kh¸c qua ®¹i lý cña ng­êi gom hµng ë n¬i ®Õn ®Ó giao lÎ cho tõng ng­êi nhËn” Ng­êi giao nhËn khi lµm nhiÖm vô cña ng­êi gom hµng giao cho ng­êi chuyªn chë nh÷ng container xÕp ®Çy hµng gåm nhiÒu l« hµng lÎ (LCL - Less than Container Load - lµ container gåm hµng thuéc nhiÒu ng­êi göi hay ng­êi nhËn) gép l¹i ®­îc h­ëng gi¸ c­íc FCL - c­íc nguyªn container (FCL - Full Container Load - lµ container xÕp ®Çy hµng, gäi lµ container nguyªn, cña mét chñ. Ng­êi giao nhËn gom nhiÒu l« hµng nhá ®ãng vµo mét container ®Çy ®­îc phÝa tµu coi lµ ng­êi göi hµng FCL). 3.2. Vai trß cña ng­êi giao nhËn khi lµm ng­êi gom hµng. Khi lµ ng­êi gom hµng, ng­êi giao nhËn lÊy danh nghÜa cña m×nh thùc hiÖn dÞch vô vµ cÊp vËn ®¬n gom hµng cña m×nh (House BL). §èi víi ng­êi cã hµng göi, ng­êi gom hµng lµ ng­êi chuyªn chë, cßn ®èi víi “ng­êi chuyªn chë thùc sù” anh ta lµ ng­êi göi hµng. Nh÷ng ng­êi göi lÎ, nhËn lÎ kh«ng giao dÞch trùc tiÕp víi “ng­êi chuyªn chë thùc sù”. Ng­êi gom hµng mua bu«n chç xÕp cña “ng­êi chuyªn chë thùc sù” vµ b¸n lÎ cho nh÷ng ng­êi göi hµng riªng lÎ. Trong vËn t¶i hµng thu gom, ng­êi giao nhËn ho¹t ®éng nh­ lµ ng­êi mua bu«n “khoang chøa hµng lín” ®Ó b¸n lÎ cho nh÷ng ng­êi göi hµng riªng lÎ. Còng cã tr­êng hîp dÞch vô gom hµng cã thÓ do ng­êi giao nhËn lµm cho ng­êi nhËp khÈu ®øng ra mua nhiÒu l« hµng nhá cña nhiÒu ng­êi b¸n. Ng­êi mua yªu cÇu nh÷ng ng­êi b¸n giao hµng cho ng­êi giao nhËn ®Ó gom l¹i vµ göi cho ng­êi mua. Ng­êi giao nhËn cÊp cho mçi ng­êi b¸n mét vËn ®¬n gom hµng cña m×nh (House BL) hoÆc giÊy chøng nhËn nhËn hµng cña ng­êi giao nhËn (FCR). 3.3. Lîi Ých cña viÖc gom hµng. ViÖc gom hµng cã thÓ ®em l¹i lîi Ých cho mäi ng­êi liªn quan nh­ ng­êi xuÊt khÈu/ng­êi xÕp hµng, ng­êi chuyªn chë, ng­êi giao nhËn, vµ cuèi cïng lµ cã lîi cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3.3.1. Ng­êi xuÊt khÈu, ng­êi xÕp hµng. - H­ëng ®­îc gi¸ c­íc ®Æc biÖt thÊp h¬n so víi gi¸ th­êng (nh­ gi¸ hµng lÎ) ph¶i tr¶ cho ng­êi chuyªn chë. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã lîi cho nh÷ng chñ hµng nhá ch­a cã c¬ së kinh v÷ng vµng vµ ch­a ®ñ m¹nh ®Ó th­¬ng l­îng gi¸ c­íc víi c¸c h·ng tµu biÓn, m¸y bay. - Giao dÞch qua ng­êi giao nhËn lµm dÞch vô gom hµng cã thÓ göi hµng trong ph¹m vi réng r·i nhiÒu ®Þa chØ, kh«ng ph¶i liªn hÖ víi nhiÒu h·ng chuyªn chë bëi mçi h·ng th­êng chØ nhËn lµm trªn nh÷ng tuyÕn ®­êng mµ hä phô tr¸ch. - Ng­êi gom hµng lµm c¸c dÞch vô ®­a hµng “tõ cöa ®Õn cöa” vµ ph©n phèi hµng mµ nh÷ng dÞch vô ®ã ng­êi chuyªn chë th­êng kh«ng lµm. 3.3.2. Ng­êi chuyªn chë. - Kh«ng ph¶i lµm nh÷ng l« hµng lÎ nªn tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ ®­îc thêi gian vµ giÊy tê - TËn dông ®­îc kh¶ n¨ng chuyªn chë do ng­êi gom hµng giao Container nguyªn (FCL) - TiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ ®¸ng lÏ ph¶i bá ra khi sö dông ph­¬ng tiÖn, nh©n lùc ®Ó lµm hµng lÎ (LCL) - Kh«ng sî thÊt thu tiÒn c­íc cña c¸c chñ hµng riªng lÎ v× ®· cã ng­êi giao nhËn ®øng ra lo liÖu. 3.3.3. Ng­êi giao nhËn. VÒ tµi chÝnh, ng­êi g._.iao nhËn ®­îc h­ëng chªnh lÖch gi÷a tæng sè c­íc thu ®­îc cña nh÷ng ng­êi xÕp hµng vÒ nh÷ng l« hµng riªng lÎ víi sè tiÒn c­íc ph¶i tr¶ cho ng­êi chuyªn chë (c­íc hµng gom) vÒ l« hµng thu gom, sau khi ®· ®­îc chiÕt khÊu. 3.3.4. NÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc gom hµng lµm gi¶m gi¸ thµnh xuÊt khÈu, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng hãa trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. 3.4. Chøng tõ. Chøng tõ vËn t¶i chñ yÕu dïng trong dÞch vô gom hµng cña ng­êi giao nhËn lµ: 3.4.1. VËn ®¬n cña ng­êi giao nhËn hay vËn ®¬n “nhµ” (House BL). Chøng tõ nµy cÊp cho chñ cña mçi l« hµng ®Ó khi hµng ®Õn, ng­êi nhËn hµng xuÊt tr×nh ra cho ®¹i lý cña ng­êi giao nhËn giao hµng. FIATA khuyÕn khÝch ng­êi giao nhËn cÊp vËn ®¬n vËn t¶i liªn hîp FIATA thay cho vËn ®¬n cña ng­êi giao nhËn. 3.4.2. VËn ®¬n cña chñ ®­êng biÓn (Master Ocean BL). Chøng tõ nµy ®­îc “ng­êi chuyªn chë thùc sù” cÊp cho ng­êi gom hµng vÒ l« hµng thu gom, l« hµng nµy ®­îc giao cho ®¹i lý ng­êi gom hµng ë n¬i hµng ®Õn khi xuÊt tr×nh chøng tõ ®ã. 3.5. Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi gom hµng. Do cÊp vËn ®¬n cña chÝnh m×nh, ng­êi giao nhËn ®ãng vai trß cña mét ng­êi chuyªn chë vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn toµn bé viÖc vËn t¶i tõ lóc anh ta nhËn hµng ë ®Þa ®iÓm ®i cho ®Õn khi giao ë n¬i ®Õn. Nãi c¸ch kh¸c lµ ng­êi giao nhËn ph¶i nhËn tr¸ch nhiÖm nh÷ng mÊt m¸t h­ háng cã thÓ x¶y ra khi hµng n»m trong tay cña “ng­êi chuyªn chë thùc sù”. Nh­ng cã nh÷ng ng­êi giao nhËn kh«ng nhËn tr¸ch nhiÖm ®ã. Hä nhËn tr¸ch nhiÖm phï hîp víi vai trß cña mét ng­êi ®¹i lý vµ quy ®Þnh râ nh­ vËy trong vËn ®¬n cña m×nh (House BL). NhiÒu ng­êi giao nhËn, ®Æc biÖt ë nh÷ng n­íc cã §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn, chÊp nhËn tr¸ch nhiÖm ®ã vµ nÕu cÇn th× thùc hiÖn quyÒn ®ßi l¹i ng­êi chuyªn chë cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi tæn thÊt. Nh÷ng ng­êi giao nhËn cÊp vËn ®¬n FIATA (FBL) cÇn ph¶i nhËn tr¸ch nhiÖm ®ã. Theo ®iÒu kho¶n FBL, khi ®· biÕt râ chÆng ®­êng chuyªn chë ®· x¶y ra tæn thÊt th× tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn sÏ ®­îc quyÕt ®Þnh theo c«ng ­íc quèc tÕ ¸p dông hay luËt lÖ quèc gia. NÕu kh«ng biÕt râ chÆng ®ã th× tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®­îc giíi h¹n trong 2 SDR (Special Drawing Right - QuyÒn Rót Vèn §Æc BiÖt) mét kg hµng mÊt hay háng. Anh ta còng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc giao hµng chËm víi møc båi th­êng giíi h¹n gÊp ®«i tiÒn c­íc hoÆc trÞ gi¸ hµng møc nµo thÊp h¬n th× ¸p dông. 3.6. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®èi víi ng­êi giao nhËn lµm dÞch vô gom hµng. + Ng­êi giao nhËn ph¶i cã nh÷ng ®¹i lý cã kh¶ n¨ng ë n­íc ngoµi, võa th«ng th¹o nghiÖp vô võa cã nguån hµng dåi dµo ®Ó sím “gom l¹i” ®­a container mau ®Õn ®Þa chØ cuèi cïng, vµ ®Ó ph©n phèi hµng ®óng cho ng­êi cã quyÒn nhËn. + Cã vËn ®¬n riªng dïng lµm vËn ®¬n “nhµ” (House Bill of Lading) lµm chøng tõ göi vµ nhËn nh÷ng l« hµng lÎ. VËn ®¬n ®ã ph¶i ®­îc nhËn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho ng­êi gom hµng (ng­êi giao nhËn) t¹o sù tin cËy cho kh¸ch hµng vµ bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt x¶y ra trong qu¸ tr×nh chuyªn chë mµ nguyªn nh©n cã thÓ do thiÕu sãt cña ng­êi giao nhËn. + Cã kho tr¹m ®ãng hµng vµo container (CFS - container freight station) ®­îc c¬ quan h¶i quan chÊp nhËn vµ cö c¸n bé gi¸m s¸t t¹i chç, lµm thñ tôc cho hµng ®­îc gom vµo container ®Ó göi ®i. + Ng­êi giao nhËn hay nh©n viªn cña anh ta ph¶i cã ®ñ kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n vÒ ®ãng gãi, vÒ ®ãng hµng vµo container tËn dông dung tÝch ph­¬ng tiÖn. + Ng­êi giao nhËn ph¶i cã tháa thuËn dµi h¹n víi mét ng­êi chuyªn chë ®Ó thuª th­êng xuyªn khoang tµu container víi gi¸ c­íc tho¶ thuËn lµm cho viÖc gom hµng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ. Tãm l¹i, ng­êi giao nhËn quèc tÕ s½n sµng ®­a phÇn lín hµng ®­îc uû th¸c vµo nh÷ng chuyÕn hµng thu gom, hµng ho¸ ®­îc gép l¹i tuú theo kÝch cì vµ tû lÖ dung tÝch chÊt xÕp cña c¸c l« hµng. Trong bÊt cø ph­¬ng thøc vËn t¶i nµo ng­êi giao nhËn còng cã thÓ lµm dÞch vô gom hµng vµ viÖc c¶i tiÕn sö dông khoang chøa cã thÓ ®­a ®Õn gi¸ c­íc cã lîi. 4. DÞch vô ®èi víi hµng hãa ®Æc biÖt. Ng­êi giao nhËn th­êng lµm hµng b¸ch hãa bao gåm nhiÒu lo¹i thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm hay hµng s¬ chÕ vµ nh÷ng hµng hãa kh¸c trong bu«n b¸n quèc tÕ. Ngoµi nh÷ng dÞch vô th«ng th­êng nªu ë phÇn 1 vµ phÇn 2 ë trªn, tuú theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng mµ ng­êi giao nhËn còng cã thÓ lµm c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Õn hµng hãa ®Æc biÖt, thËm chÝ mét vµi ng­êi giao nhËn cã thÓ chuyªn cung cÊp dÞch vô nµy. Ch¼ng h¹n, vËn chuyÓn m¸y mãc thiÕt bÞ cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng lín, vËn chuyÓn quÇn ¸o may mÆc s½n treo trong c¸c container ®Õn th¼ng c¸c cöa hµng, vËn chuyÓn hµng triÓn l·m ra n­íc ngoµi. 5. Nh÷ng dÞch vô kh¸c. Tuú thuéc vµo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ng­êi giao nhËn còng cã thÓ lµm nh÷ng dÞch vô kh¸c n¶y sinh trong qu¸ tr×nh chuyªn chë, th«ng tin cho kh¸ch hµng cña m×nh vÒ nhu cÇu, thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng, ®èi thñ c¹nh tranh, rµo c¶n thÞ tr­êng... Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ng­êi giao nhËn th­êng cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ®ãng vai trß MTO vµ ph¸t hµnh c¶ chøng tõ vËn t¶i. Nãi chung, ph¹m vi dÞch vô giao nhËn ngµy nay kh«ng ngõng ®­îc më réng vµ ng­êi giao nhËn ngµy cµng cã vai trß quan träng trong vËn t¶i vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. III. C¸c mèi quan hÖ cña ng­êi giao nhËn Do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô giao nhËn còng nh­ kh«ng gian cña dÞch vô kÐo dµi ra ngoµi biªn giíi quèc gia nªn ngoµi ng­êi göi hµng vµ ng­êi nhËn hµng ra, ng­êi giao nhËn cßn ph¶i giao dÞch víi bªn thø ba kh¸c trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch hµng cña m×nh. §ã lµ: (Xem b¶ng) C¸c Mèi quan hÖ cña ng­êi giao nhËn C¸c tæ chøc giao nhËn quèc tÕ (nh­ FIATA) HiÖp héi giao nhËn kho vËn quèc gia (nh­ VIFFAS) ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ ®­¬ng côc kh¸c: KiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu, gi¸m s¸t ngo¹i hèi, vËn t¶i, cÊp giÊy phÐp y tÕ. C¬ quan l·nh sù C¬ quan h¶i quan C¬ quan c¶ng Ng­êi giao nhËn Ng­êi göi/ Ng­êi nhËn Ng­êi chuyªn chë vµ c¸c ®¹i lý kh¸c: Chñ tµu Ng­êi kinh doanh vËn t¶i bé §­êng s¾t Ng­êi kinh doanh vËn t¶i néi thuû Ng­êi kinh doanh vËn t¶i m¸y bay Ng­êi gi÷ kho Ng­êi ®ãng gãi Ng©n hµng Ng­êi b¶o hiÓm hµng hãa Ng­êi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm Tè tông 1. ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ ®­¬ng côc kh¸c. BÊt kú ho¹t ®éng kinh doanh nµo, s¶n xuÊt hay dÞch vô ®Òu chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¸c khÝa c¹nh thuéc tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña c¸c c¬ quan nµy. DÞch vô giao nhËn còng kh«ng n»m ngoµi tr­êng hîp ®ã. Trong lÜnh vùc c«ng, ng­êi giao nhËn ph¶i giao dÞch víi nh÷ng c¬ quan sau: 1.1. C¬ quan h¶i quan ®Ó lµm thñ tôc th«ng quan 1.2. C¬ quan c¶ng ®Ó lµm thñ tôc th«ng qua c¶ng 1.3. Ng©n hµng trung ­¬ng ®Ó ®­îc phÐp kÕt hèi 1.4. Bé y tÕ ®Ó xin giÊy phÐp y tÕ 1.5. Quan chøc l·nh sù ®Ó xin giÊy chøng nhËn l·nh sù 1.6. C¬ quan kiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu 1.7. C¬ quan cÊp giÊy phÐp vËn t¶i 1.8. Phßng th­¬ng m¹i ®Ó xin giÊy chøng nhËn xuÊt xø ... 2. Khu vùc t­ nh©n. Trong lÜnh vùc t­ nh©n, ng­êi giao nhËn ph¶i giao dÞch víi nhiÒu bªn: 2.1. Ng­êi chuyªn chë hay c¸c ®¹i lý kh¸c nh­: - Chñ tµu - Ng­êi kinh doanh vËn t¶i bé - Ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®­êng s¾t - Ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®­êng hµng kh«ng - Ng­êi kinh doanh vËn t¶i néi thuû 2.2. Ng­êi gi÷ kho ®Ó l­u kho hµng hãa 2.3. Ng­êi b¶o hiÓm ®Ó b¶o hiÓm hµng hãa 2.4. Tæ chøc ®ãng gãi bao b× ®Ó ®ãng gãi hµng ho¸ 2.5. Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó thùc hiÖn tÝn dông chøng tõ... 3. Gi÷a nh÷ng ng­êi giao nhËn víi nhau. Trong mét n­íc, nh÷ng ng­êi giao nhËn th­êng ®øng ra thµnh lËp HiÖp héi quèc gia nh÷ng ng­êi giao nhËn ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao nghÒ nghiÖp, ®µo t¹o båi d­ìng ng­êi lµm c«ng t¸c giao nhËn, thóc ®Èy héi viªn cïng nhau phèi hîp, gióp ®ì lÉn nhau thùc hiÖn tèt vai trß cña ng­êi giao nhËn quèc tÕ, cïng nhau b¶o vÖ quyÒn lîi ngµnh nghÒ, t¨ng doanh thu vµ t¨ng kh¶ n¨ng ®ãng gãp tµi chÝnh cho Nhµ n­íc, phôc vô ®¾c lùc nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÝ dô: TIFFA (Thai International Freight Forwarders Association) vµ TAFFA (Thai Air Freight Forwarders Association) cña Th¸i Lan, IFFA (International Freight Forwarders Association) cña Malayxia, IFF (Indonesian Freight Forwarders ) cña Indonexia, KIFFA (Korean International Freight Forwarders Association) cña Céng hoµ TriÒu tiªn, VIFFAS (Vietnam International Freight Forwarders Association) cña ViÖt Nam... Ngoµi ra, ng­êi giao nhËn cßn cã quan hÖ ®¹i lý víi ng­êi giao nhËn n­íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn tiÕp c«ng viÖc giao nhËn ngoµi l·nh thæ. Trªn ph¹m vi quèc tÕ, ng­êi giao nhËn th­êng tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ FIATA (Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn), AFFA (HiÖp héi giao nhËn kho vËn cña khèi ASSEAN)... Ch­¬ng II Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn I. tÝnh tÊt yÕu ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn ë ViÖt nam 1. TÝnh tÊt yÕu ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn ë ViÖt nam. Giao nhËn lµ mét ho¹t ®éng hÕt søc thiÕt yÕu trong c¸c ph­¬ng thøc giao dÞch, ®Æc biÖt lµ trao ®æi mua b¸n quèc tÕ. §Æc ®iÓm næi bËt cña bu«n b¸n quèc tÕ lµ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ë nh÷ng n­íc kh¸c nhau. Sau khi kÕt thóc giai ®o¹n ký kÕt hîp ®ång mua b¸n, ng­êi b¸n thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng vµ hµng ho¸ - ®èi t­îng cña hîp ®ång mua b¸n sÏ ®­îc vËn chuyÓn tõ ng­êi b¸n sang ng­êi mua. Nh­ vËy, trong ho¹t ®éng mua b¸n cã viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa. Nh­ng chuyÓn b»ng c¸ch nµo? §ã chÝnh lµ nhê viÖc vËn t¶i. ViÖc b¾t ®Çu, tiÕp tôc vµ kÕt thóc qu¸ tr×nh vËn t¶i lµ kh¸ phøc t¹p, ®ßi hái nhiÒu thñ tôc, chøng tõ, nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. Nh÷ng c«ng viÖc khã kh¨n ®ã thuéc vÒ ng­êi giao nhËn. Ng­êi giao nhËn lµ ng­êi tæ chøc qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c. ë ViÖt nam, ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i th­¬ng ®· cã tõ l©u ®êi, tõ thêi kú thuéc Ph¸p qua nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn ®Õn nh÷ng n¨m hßa b×nh. Cïng víi nã, ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam còng cã mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi. Nh­ng cho ®Õn tr­íc n¨m 1986, do ¶nh h­ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan còng nh­ chñ quan mµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, vµ kÐo theo lµ ho¹t ®éng giao nhËn cßn nhiÒu h¹n chÕ. §¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø VI ®¸nh dÊu mét mèc ph¸t triÓn míi cña d©n téc b»ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch, më cöa nÒn kinh tÕ, ®­a ViÖt Nam hßa nhËp víi bªn ngoµi. KÓ tõ ®©y, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®­îc x¸c ®Þnh gi÷ vai trß vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng lµ con ®­êng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña ViÖt Nam. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, trong bèi c¶nh ViÖt nam thùc hiÖn chiÕn l­îc më cöa kinh tÕ, tiÕn hµnh héi nhËp, ngo¹i th­¬ng ®· cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh. NÕu nh­ n¨m 90 ViÖt nam cã quan hÖ mua b¸n víi h¬n 50 n­íc vµ vïng l·nh thæ, n¨m 95 con sè nµy lµ 100 vµ hiÖn nay lµ h¬n 170. Râ rµng, quan hÖ th­¬ng m¹i ngµy nay ®· më réng ra c¸c ch©u lôc, c¸c khèi kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. Còng trong thêi kú nµy, chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng còng ®­îc më réng ra bao gåm c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã c¶ doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu n­íc ngoµi. Do vËy, kÓ tõ n¨m 1986 trë ®i, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng m¹nh. TÝnh riªng thêi kú 90 cho ®Õn nay, khi mµ Nhµ n­íc thùc sù chuyÓn sang thùc hiÖn thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i th­¬ng, quy m« vµ tèc ®é xuÊt nhËp khÈu liªn tôc ®­îc më réng vµ gia t¨ng, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 18,1%/n¨m (riªng xuÊt khÈu t¨ng 18,4%) so víi møc t¨ng tr­ëng GDP lµ 7,4%/n¨m. Tèc ®é t¨ng cña xuÊt khÈu so víi GDP cña ViÖt Nam lµ t­¬ng ®èi kh¸ cao (2 - 3%), phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ míi ®i lªn. Nh×n chung, trong thêi kú ®æi míi, ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc x¸c ®Þnh râ vai trß vµ h­íng ®i ®óng cho m×nh. Ngµnh ngo¹i th­¬ng n­íc ta ®· ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh­ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®· gãp phÇn t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ®æi míi c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh hµng hãa ë thÞ tr­êng ngoµi n­íc. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng nhanh ®· gãp phÇn thanh to¸n dÇn nî n­íc ngoµi vµ gia t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu vËt t­, nguyªn nhiªn liÖu, hµng tiªu dïng thiÕt yÕu... phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i thiÖn d©n sinh, gãp phÇn chèng l¹m ph¸t, b×nh æn gi¸ c¶. Ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn, khèi l­îng hµng hãa trao ®æi mua b¸n quèc tÕ ngµy cµng nhiÒu. Nhu cÇu chuyªn chë hµng hãa xuÊt nhËp khÈu theo ®ã kh«ng ngõng t¨ng lªn. Chóng ta biÕt r»ng: “Ng­êi giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu lµ kiÕn tróc s­ cña qu¸ tr×nh vËn t¶i” (Theo Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c HiÖp héi giao nhËn - FIATA). Cho nªn, cïng víi mét nÒn ngo¹i th­¬ng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn nh­ vËy, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng chuyÓn m×nh lín m¹nh theo. Trªn thÕ giíi hiÖn nay, khèi l­îng hµng hãa giao dÞch rÊt lín. Kho¶ng 80% tæng khèi l­îng hµng hãa ®ã ®­îc vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn. VËn t¶i ®­êng biÓn lu«n gi÷ vÞ trÝ quan träng sè mét trong viÖc phôc vô l­u chuyÓn hµng hãa. Khèi l­îng hµng hãa chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn quèc tÕ t¨ng nhanh vµ liªn tôc. Tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn nay, khèi l­îng hµng hãa chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn quèc tÕ t¨ng víi tèc ®é rÊt nhanh. Cø sau m­êi n¨m, khèi l­îng hµng hãa chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn quèc tÕ l¹i t¨ng gÊp ®«i. ViÖt Nam, víi trªn 3.260 km bê biÓn ch¹y tõ B¾c xuèng Nam n»m trªn ®­êng hµng h¶i quèc tÕ ch¹y tõ Ên §é D­¬ng sang Th¸i B×nh D­¬ng, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ph¸t triÓn vËn t¶i biÓn. Mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ vµ bu«n b¸n gi÷a n­íc ta víi n­íc ngoµi ®ang ngµy cµng më réng. VËn t¶i ®­êng biÓn hiÖn chuyªn chë trªn 80% tæng khèi l­îng hµng xuÊt nhËp khÈu cña n­íc ta. MÆc dï ®éi tµu ch­a nhiÒu nh­ng vËn t¶i ®­êng biÓn cña ta ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, ®·, ®ang vµ nhÊt ®Þnh sÏ phôc vô ®¾c lùc cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ nÒn ngo¹i th­¬ng n­íc nhµ. Ngoµi vËn t¶i biÓn, chóng ta còng cã nh÷ng lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c tham gia vµo viÖc vËn chuyÓn hµng hãa quèc tÕ nh­: ®­êng kh«ng, ®­êng bé, ®­êng s¾t... Nh÷ng lo¹i h×nh nµy còng ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh vai trß vÞ trÝ cña m×nh trong viÖc ®¶m nhËn vËn chuyÓn hµng hãa giao l­u quèc tÕ cña ViÖt Nam. Nh×n chung, trong c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i trªn, vËn t¶i biÓn lµ cã lîi thÕ vµ vÞ trÝ cao h¬n c¶. ThÕ nh­ng, do sù ®a d¹ng ngµy cµng cao cña ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i quèc tÕ nªn c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c còng rÊt cÇn ®­îc khai th¸c, ph¸t triÓn. Giao nhËn, lo¹i h×nh dÞch vô g¾n liÒn víi vËn t¶i, theo ®ã còng ngµy cµng ph¸t triÓn ®a d¹ng. Nh­ vËy, sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th­¬ng ®· ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu ®ßi hái ngµnh giao nhËn ph¶i cã sù chuyÓn m×nh ph¸t triÓn. Vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh vai trß thiÕt yÕu cña m×nh ®èi víi sù ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. 2. S¬ l­îc qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn. QuyÕt ®Þnh sè 338/BNT ngµy 3/12/1959 cña Bé Ngo¹i th­¬ng ®· cho ra ®êi Côc vËn t¶i giao nhËn ngo¹i th­¬ng kiªm Tæng c«ng ty vËn t¶i ngo¹i th­¬ng - s¬ khai cña ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam. MÆc dï ®· cã mét lÞch sö ph¸t triÓn ®­îc h¬n 40 n¨m, nh­ng do ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi cña n­íc ta cã nhiÒu biÕn ®æi th¨ng trÇm nªn ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam - mét lo¹i h×nh dÞch vô lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng - míi chØ thùc sù ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®Êt n­íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi mµ ®Êt n­íc thùc hiÖn chiÒu s©u chiÕn l­îc më cöa nÒn kinh tÕ, tiÕn tíi héi nhËp hoµn toµn vµo khu vùc vµ thÕ giíi. Cã thÓ tãm l­îc lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam nh­ sau: Tr­íc n¨m 1986, trong thêi kú bao cÊp, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tõ trªn xuèng d­íi. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng trong tõng thêi kú cã nh÷ng nhiÖm vô vµ ®Æc ®iÓm riªng nh­ng tÝnh chÊt chñ yÕu cña nã lµ: Nhµ n­íc n¾m ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng theo kÕ ho¹ch nh»m b¶o vÖ vµ phôc vô viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. C¸ch thøc ho¹t ®éng lµ: Nhµ n­íc ký c¸c nghÞ ®Þnh th­ víi c¸c n­íc (chñ yÕu lµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u vµ Liªn x« cò) x¸c ®Þnh râ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu tõng n¨m. Trªn c¬ së ®ã, ph©n bæ kÕ ho¹ch cho c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu trong n­íc. ChÝnh v× thÕ, c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu trong giai ®o¹n nµy ®­îc Nhµ n­íc giµnh ®éc quyÒn cho Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng (Vietrans). Hµng n¨m, trªn c¬ së l­îng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ®· x¸c ®Þnh, Bé Ngo¹i th­¬ng xem xÐt vµ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cho Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn Ngo¹i th­¬ng. Tõ ®ã, Tæng c«ng ty tiÕn hµnh giao nhËn giao nhËn hÇu nh­ toµn bé hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. C¸c ®¬n vÞ tæng c«ng ty, c«ng ty, xÝ nghiÖp xuÊt nhËp khÈu muèn xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña m×nh ®Òu ph¶i uû th¸c cho Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng lµm giao nhËn - ®ã lµ yªu cÇu b¾t buéc. Trong c¸c nghiÖp vô giao nhËn nµy, Tæng c«ng ty lµm vµ h­ëng ®­îc lao vô phÝ theo quy ®Þnh cña Bé Ngo¹i th­¬ng. Giai ®o¹n nµy, trong n­íc ch­a cã mét tæ chøc giao nhËn nµo kh¸c, chØ cã Tæng c«ng ty “mét m×nh mét s©n”. Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn giai ®o¹n nµy chØ giíi h¹n ë c¸c ho¹t ®éng giao nhËn ®¬n thuÇn nh­: nhËn hµng cña ng­êi göi hµng (ng­êi xuÊt khÈu) giao cho ng­êi chuyªn chë ®èi víi hµng xuÊt khÈu, hoÆc nhËn hµng tõ ng­êi chuyªn chë giao cho ng­êi nhËn hµng (ng­êi nhËp khÈu) ®èi víi hµng nhËp khÈu. Ho¹t ®éng giao nhËn chØ giíi h¹n ë c¸c ga, c¶ng, cöa khÈu. Nh­ vËy, ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam, cho ®Õn tr­íc §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, víi chØ mét c«ng ty lµ Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng lµm ®éc quyÒn giao nhËn, víi nh÷ng c«ng viÖc hÕt søc thuÇn tuý nh­ thÕ ch­a thùc sù ph¸t triÓn theo ®óng ý nghÜa vµ tÇm vãc cña mét ngµnh nghÒ riªng: nghÒ giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ. ChØ ®Õn sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986), ®Æc biÖt sau n¨m 1989, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc ta cã rÊt nhiÒu biÕn chuyÓn míi. Víi chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ, viÖc bu«n b¸n, trao ®æi hµng hãa gi÷a ViÖt nam vµ c¸c n­íc ngµy cµng ph¸t triÓn. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng hãa ngµy cµng t¨ng lªn. TÝnh chÊt cña nÒn ngo¹i th­¬ng giai ®o¹n nµy còng thay ®æi: ®ã lµ chÕ ®é Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i th­¬ng. C¸ch thøc ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ¸p dông c¶ c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu theo nghÞ ®Þnh th­ vµ xuÊt nhËp khÈu tù c©n ®èi. C¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn n¨ng ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Trong t×nh h×nh míi, ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam còng cã nh÷ng b­íc chuyÓn m×nh ®¸ng kÓ. Trong bèi c¶nh thùc hiÖn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, xãa bá t×nh tr¹ng bao cÊp ®éc quyÒn, vµ më cöa ®ãn nhËn ®Çu t­ n­íc ngoµi rÊt nhiÒu doanh nghiÖp thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau nh­ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, t­ nh©n, vµ c¶ khu vùc kinh tÕ n­íc ngoµi ®· tham gia vµo ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn kho vËn. Ngoµi c¸c ®¬n vÞ chuyªn kinh doanh ho¹t ®éng giao nhËn nay cßn cã nh÷ng ®¬n vÞ, tæng c«ng ty, c«ng ty, c«ng ty xuÊt nhËp khÈu còng tù lµm dÞch vô nµy (nh­ TRACIMEX, KATA Ltd...) nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, t¨ng thu nhËp, n©ng cao hiÖu qu¶ cho c«ng ty m×nh. Nãi chung, so víi tr­íc ®©y t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô giao nhËn hiÖn thêi rÊt phøc t¹p bëi sè ng­êi tham gia trªn “s©n ch¬i” kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ cßn v× sè ng­êi ch¬i ®óng luËt th× Ýt mµ kÎ ph¹m luËt th× nhiÒu. Do sù ®a d¹ng cña c¸c tæ chøc giao nhËn, sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng t¨ng lªn lµm cho c¸c dÞch vô còng ®­îc më réng h¬n. Ngoµi c¸c dÞch vô giao nhËn thuÇn tuý, c¸c tæ chøc ®ang dÇn ®¶m ®­¬ng c¸c kh©u c«ng viÖc kh¸c: tù m×nh hoÆc thuª ng­êi vËn chuyÓn hµng, ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, lo lµm thñ tôc h¶i quan, giao dÞch thanh to¸n hé, t­ vÊn kh¸ch hµng... §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c h×nh thøc dÞch vô më réng nh­ giao hµng tõ cöa ®Õn cöa (door to door), gom hµng... ®· b¾t ®Çu phæ biÕn ë ViÖt Nam. Trong t­¬ng lai, dÞch vô giao nhËn sÏ ®­îc më réng vµ n©ng cao h¬n n÷a. Ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ®Õn nay ph¸t triÓn nhÊt lµ giao nhËn hµng hãa chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn do vËn t¶i biÓn chiÕm trªn 80% tæng khèi l­îng hµng hãa giao l­u quèc tÕ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, c¸c lo¹i h×nh giao nhËn hµng hãa b»ng ®­êng s¾t, ®­êng kh«ng, giao nhËn vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc... còng ®ang dÇn phæ biÕn. Cã thÓ nãi r»ng ngµnh giao nhËn ViÖt Nam hiÖn nay b¾t ®Çu “vÆn m×nh” ph¸t triÓn thµnh ngµnh giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ. Qóa tr×nh ®ã sÏ lu«n ®­îc tiÕp diÔn chõng nµo mµ dÞch vô giao nhËn cßn tån t¹i. II. ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng giao nhËn nh÷ng n¨m qua * ThÞ tr­êng giao nhËn thÕ giíi: §iÓm næi bËt nhÊt trong bøc tranh toµn c¶nh thÞ tr­êng giao nhËn quèc tÕ hiÖn nay lµ sù c¹nh tranh víi møc ®é ngµy cµng gay g¾t gi÷a c¸c h·ng, c¸c tËp ®oµn giao nhËn nh»m kh¼ng ®Þnh chç ®øng cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ quèc tÕ hãa kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ khiÕn c¸c n­íc t¨ng c­êng më cöa nÒn kinh tÕ ra bªn ngoµi, kÐo theo c¸c ngµnh kinh tÕ, trong ®ã cã giao nhËn còng tÝch cùc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. C¸c h·ng giao nhËn quèc tÕ ngµy nay cã thÓ ho¹t ®éng trªn ph¹m vi réng h¬n. Hä t¨ng c­êng hîp t¸c víi c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®Ó cung cÊp dÞch vô giao nhËn vµo s©u trong néi ®Þa. NhiÒu h·ng ®· kh«ng ngõng më thªm chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi ®Ó lµm “ch©n rÕt” cho m×nh trong viÖc tiÕp cËn thÞ tr­êng n­íc së t¹i. C¸c h·ng nµy còng cã quan hÖ ®¹i lý réng kh¾p thÕ giíi t¹o nªn m¹ng l­íi cung cÊp dÞch vô bao trïm. Sù më réng cña c¸c h·ng ra ngoµi ®· lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh vèn ®· r¸o riÕt nay l¹i cµng r¸o riÕt h¬n kh«ng chØ t¹i nh÷ng n¬i h·ng ®Æt ch©n ®Õn mµ cßn ë nh÷ng n¬i h·ng ®Æt trô së chÝnh. HiÖn t­îng “c¸ lín nuèt c¸ bД giê ®©y trë nªn rÊt phæ biÕn. Do yÕu thÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, b¹n hµng... c¸c c«ng ty giao nhËn nhá lµ ®èi t­îng ®Çu tiªn dÔ bÞ nÐm ra khái cuéc ch¬i nhÊt. C¸c c«ng ty nµy th­êng ®øng tr­íc nguy c¬ bÞ thu hÑp thÞ phÇn, bÞ ph¸ s¶n hay trë thµnh nhµ thÇu phô hoÆc bÞ mua l¹i bëi c¸c tËp ®oµn giao nhËn lín. §Ó trô v÷ng tr­íc c¬n lèc c¹nh tranh cña thÞ tr­êng, c¸c h·ng giao nhËn lín còng kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i s¸p nhËp hoÆc liªn doanh liªn kÕt víi nhau. §iÓn h×nh lµ c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c h·ng giao nhËn, h·ng vËn t¶i víi c¶ h·ng c«ng nghÖ nh»m cho ra ®êi mét c«ng ty míi cã n¨ng lùc c¹nh tranh h¬n, hîp t¸c víi c«ng ty mÑ, tõ ®ã t¹o nªn thÕ ch©n v¹c v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng. Ch¼ng h¹n nh­: liªn doanh giao nhËn Integres Global Logistics ®­îc h×nh thµnh tõ sù liªn kÕt s¸u nhµ cung cÊp c«ng nghÖ vµ dÞch vô giao nhËn, vËn t¶i hµng ®Çu B¾c Mü lµ hai h·ng hµng kh«ng United & American, h·ng vËn t¶i ®­êng bé Roadway express, c¸c h·ng giao nhËn Utiworldwide, Unisys Corp., vµ h·ng c«ng nghÖ G - Log; liªn doanh ETS gi÷a h·ng chuyÓn ph¸t nhanh United Parcel Service vµ c«ng ty vËn t¶i Intertrans Co.Ltd... Xu h­íng liªn doanh liªn kÕt nµy còng trë nªn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay khi mµ khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®ang lµm thay ®æi ph­¬ng thøc kinh doanh truyÒn thèng còng nh­ sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i quèc tÕ cã thÓ cho phÐp c¸c nhµ giao nhËn kÕt hîp c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i sao cho chi phÝ ®­îc tiÕt kiÖm tèi ­u nhÊt mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc tÝnh hiÖu qu¶ cña dÞch vô. Cã thÓ vÝ r»ng sù c¹nh tranh hiÖn nay gi÷a c¸c h·ng nh­ cuéc ch¹y ®ua t×m c¸ch tho¶ m·n kh¸ch hµng ngµy cµng khã tÝnh mµ hËu cuéc ®ua ®ã lµ sù ph©n chia l¹i thÞ tr­êng. Nh÷ng kÎ yÕu sÏ bÞ thua thiÖt cßn ng­êi m¹nh h¬n, kh«n ngoan h¬n th× ®­îc lîi rÊt nhiÒu. * ThÞ tr­êng giao nhËn ViÖt Nam ë ViÖt Nam, trong xu thÕ më cöa nÒn kinh tÕ, tiÕn tíi héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cµng ®­îc ph¸t triÓn, khèi l­îng hµng hãa mua b¸n quèc tÕ t¨ng lªn vµ chÝnh v× thÕ mµ nhu cÇu giao nhËn hµng hãa lµ rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã, cïng víi chÝnh s¸ch t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhiÒu chñ ®Çu t­ tõ c¸c n­íc ®· cã mÆt ë ViÖt Nam ®Ó ®Èy m¹nh ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy, lµm kÐo theo nhu cÇu cÇn cã ng­êi lµm c«ng t¸c giao nhËn ®Ó ®¶m nhËn toµn bé vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thñ tôc giÊy tê, tæ chøc vËn t¶i hµng hãa, vËt t­, thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®em vµo gãp vèn còng nh­ ®¶m nhËn viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng thµnh phÈm giao l­u mua b¸n quèc tÕ cho hä. Cã thÓ nãi giao nhËn quèc tÕ lóc nµy lµ mét nhu cÇu thiÕt yÕu ®èi víi hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, c¶ hµng mËu dÞch vµ viÖn trî, c¶ hµng b¸ch hãa vµ nguyªn liÖu, hµng c«ng tr×nh, c¶ hµng quèc doanh vµ hµng t­ nh©n, c¶ hµng trong n­íc vµ hµng qu¸ c¶nh. Nhu cÇu thÞ tr­êng ®èi víi dÞch vô giao nhËn lµ vËy nªn c¸c nhµ kinh doanh nh¹y bÐn kh«ng thÓ lµm ng¬, bá lì c¬ héi kinh doanh trªn thÞ tr­êng dÞch vô nµy. MÆt kh¸c, kinh doanh dÞch vô giao nhËn kh«ng ph¶i bá nhiÒu vèn ®Çu t­ ban ®Çu nh­ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c mµ chñ yÕu lµ cÇn chÊt x¸m, tr×nh ®é kÜ n¨ng nghiÖp vô, vµ nÕu kinh doanh khÐo lÐo sÏ thu lîi nhuËn rÊt cao. Do ®ã, ngµy cµng cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp trong n­íc ®· ®æ x« vµo ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn. Kh«ng chØ riªng c¸c doanh nghiÖp cña ta mµ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi còng kh«ng chÞu “ch«n ch©n” khi mµ thÞ tr­êng giao nhËn ViÖt Nam ®ang dÇn më cöa ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi. HiÖn nay, trªn thÞ tr­êng giao nhËn ViÖt Nam cã h¬n 300 doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô giao nhËn. C¸c doanh nghiÖp nµy thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã c¶ doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong bèi c¶nh ®ã, møc ®é c¹nh tranh trong lÜnh vùc nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ thÞ tr­êng giao nhËn trë nªn s«i ®éng vµ phøc t¹p h¬n bao giê hÕt. MÆc dï con sè doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô giao nhËn lªn tíi hµng tr¨m nh­ng c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ lµ rÊt Ýt. Bªn c¹nh mét sè c¸c doanh nghiÖp cã nghiÖp vô tinh th«ng, cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt, lµm ¨n tèt, ®­îc kh¸ch hµng tÝn nhiÖm nh­: Vietrans, Vietfracht, Vinatrans, Transimex... xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã nghiÖp vô vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, thiÕu ph­¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c¸c dÞch vô giao nhËn vµ trªn thùc tÕ, hä chØ ho¹t ®éng víi danh nghÜa ®¹i lý hoÆc m«i giíi, thô ®éng lµm theo nh÷ng chØ dÉn cña ®èi t¸c n­íc ngoµi. Ngoµi ra, cã c¶ mét sè c¸ nh©n kh«ng cã trô së, kh«ng cã ®¨ng ký chøc n¨ng kinh doanh giao nhËn còng nh¶y ra lµm dÞch vô. Do ®ã, x¶y ra t×nh tr¹ng nhiÒu doanh nghiÖp ch¹y ®ua ph¸ gi¸, t¨ng tiÒn hoa hång... ®Ó l«i kÐo ®èi t¸c, kh¸ch hµng cña ®èi thñ vÒ phÝa m×nh. §Æc biÖt, nhiÒu c«ng ty vµ v¨n phßng ®¹i diÖn n­íc ngoµi ®· lîi dông s¬ hë trong qu¶n lý cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam vµ t×nh tr¹ng lén xén nµy ®Ó d×m gi¸ dÞch vô giao nhËn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tæ chøc kinh doanh giao nhËn bÊt hîp ph¸p ngay trªn l·nh thæ ViÖt Nam nh»m trèn thuÕ, t¨ng lîi nhuËn. NhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam v× h¸m lîi ®· ®Ó cho hä nóp bãng hoÆc tiÕp tay rÊt ®¾c lùc cho hä trong viÖc nµy. Râ rµng, c¹nh tranh lµ ®iÒu tÊt yÕu cña thÞ tr­êng, song nÕu cø ®Ó c¹nh tranh tù do, v« tæ chøc th× vÒ l©u dµi, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh sÏ bÞ g¹t bá cßn doanh nghiÖp lµm ¨n theo kiÓu chôp giËt, “®ôc n­íc bÐo cß” th× l¹i th¾ng thÕ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý s¸t sao cña Nhµ n­íc nh»m ®­a ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng giao nhËn ®i vµo trËt tù, kû c­¬ng. VËy, hiÖn nay c¸c bé, ngµnh, c¬ quan chøc n¨ng ®· thùc thi nhiÖm vô qu¶n lý cña m×nh ®Õn ®©u ®Ó t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng cho nh÷ng ng­êi giao nhËn trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam? III. thùc tr¹ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn 1. VÒ vÊn ®Ò ban hµnh luËt, v¨n b¶n d­íi luËt. Còng nh­ bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh doanh nµo kh¸c, dÞch vô giao nhËn hµng hãa còng cÇn cã nh÷ng c¬ së ph¸p lý cña nã. §ã lµ nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt thiÕt yÕu cho sù ph¸t triÓn mét c¸ch khoa häc, cã tæ chøc vµ toµn diÖn cña tõng dÞch vô mµ ng­êi giao nhËn cung cÊp nãi riªng vµ cña toµn bé ho¹t ®éng giao nhËn nãi chung. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ ho¹t ®éng giao nhËn hiÖn nay ®­îc ®iÒu chØnh bëi c¸c nguån luËt: §iÒu ­íc quèc tÕ, luËt quèc gia, tËp qu¸n hµng h¶i quèc tÕ... LuËt quèc gia lµ mét trong c¸c nguån luËt ®ã. §Ó qu¶n lý ®­îc c¸c ho¹t ®éng giao nhËn, Nhµ n­íc ta ®· nhiÒu lÇn ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn giao nhËn. Ngµy nay, ng­êi lµm giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cÇn l­u ý c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh­: luËt th­¬ng m¹i, luËt hµng h¶i, luËt hµng kh«ng... vµ c¸c quyÕt ®Þnh, nghÞ ®Þnh, th«ng t­ cã liªn quan. Ch¼ng h¹n: Theo LuËt Th­¬ng m¹i ®­îc n­íc Céng Hßa X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam Khãa IX, kú häp thø 11 th«ng qua ngµy 10/05/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 01/01/1998, dÞch vô giao nhËn hµng hãa lµ mét trong m­êi bèn hµnh vi th­¬ng m¹i chÞu sù ®iÒu chØnh cña luËt nµy (§iÒu 45). §©y lµ lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam, quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn ®­îc ®­a vµo hÖ thèng ph¸p luËt Nhµ n­íc. QuyÒn, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn trong luËt Th­¬ng m¹i ®­îc quy ®Þnh t¹i Môc 10 gåm 9 ®iÒu, tõ §iÒu 163 cho ®Õn §iÒu 171. Tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh cña LuËt Th­¬ng m¹i kh«ng ¸p dông cho c¸c quan hÖ vËn chuyÓn hµng hãa. §èi víi c¸c ho¹t ®éng vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng s«ng, ®­êng biÓn vµ ®­êng hµng kh«ng th× ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh vÒ vËn t¶i: - Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam ngµy 30 th¸ng 6 n¨m 1990 ¸p dông trong lÜnh vùc kinh doanh hµng h¶i. §©y lµ v¨n b¶n luËt cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao nhÊt trong lÜnh vùc hµng h¶i nãi chung vµ vËn t¶i biÓn nãi riªng, lµm c¬ së cho c¸c v¨n b¶n d­íi luËt gi¶i thÝch. - NghÞ ®Þnh sè 13/1994/CP ngµy 25/2/1994 cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng hµng h¶i t¹i c¶ng biÓn vµ c¸c khu vùc hµng h¶i ë ViÖt Nam. - QuyÕt ®Þnh 2106/Q§ - GTVT cña Bé Giao th«ng vËn t¶i ngµy 23/8/1997 vÒ viÖc ban hµnh thÓ lÖ bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam. B¶n thÓ lÖ nµy quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c vÒ viÖc bèc dì giao nhËn, b¶o qu¶n t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam, ®­îc ¸p dông ®èi víi mäi tæ chøc vµ c¸ nh©n lien quan ®Õn viÖc bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng. - NghÞ ®Þnh sè 40/1998/N§CP ngµy 10/6/1998 cña ChÝnh phñ vÒ kinh doanh vËn t¶i biÓn cña c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp t­ nh©n: quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn thñ tôc cÊp giÊy phÐp kinh doanh vËn t¶i biÓn cho c«ng ty, doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c¸c ®iÒu kiÖn thñ tôc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng vËn t¶i trªn c¸c tuyÕn hµng hãa cho tµu biÓn ViÖt Nam._.o thªm nguån thu cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc vµ t¹o ®iÒu kiÖn øng dông nhanh chãng c«ng nghÖ vËn t¶i hiÖn ®¹i trªn c¬ së ®ã c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng vËn t¶i. Thùc tÕ nhiÒu h·ng b¶o hiÓm trong vµ ngoµi n­íc ®· ký ®­îc hµng chôc hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho c¸c nhµ giao nhËn ViÖt Nam. Mét n­íc nh­ n­íc ta, nÕu biÕt tæ chøc tèt m« h×nh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, th× c¸c n­íc l¸ng giÒng s½n sµng cho hµng hãa cña hä qu¸ c¶nh n­íc ta ®Ó tËn dông nh÷ng ­u thÕ vÒ mÆt ®Þa lý do rót ng¾n chÆng ®­êng. Rèt côc nh÷ng ®iÒu nµy lµm cho tiÒm n¨ng c¹nh tranh hµng hãa cña n­íc ta trªn thÞ tr­êng quèc tÕ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, gãp phÇn ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu, c¶i thiÖn mét phÇn c¸n c©n tµi chÝnh cña ®Êt n­íc. - Giao nhËn lµ mét ngµnh kinh doanh t­¬ng ®èi ®éc lËp vµ còng nh­ bao ngµnh kh¸c lµ cÇn cã mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®óng ®¾n, mang tÝnh khoa häc nh»m ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. Cho nªn, sÏ lµ rÊt quan träng nÕu Nhµ n­íc nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ngµnh ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng ®Þnh h­íng vµ biÖn ph¸p cho sù ph¸t triÓn, vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp giao nhËn phï hîp víi quy luËt néi t¹i vµ nh÷ng ®iÓm ®Æc thï cña c¸c doanh nghiÖp trong tõng lÜnh vùc cô thÓ còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ. Cã nh­ vËy ngµnh míi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó lín m¹nh h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn hç trî cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nh­ ngo¹i th­¬ng, vËn t¶i v.v... ph¸t triÓn. Nãi mét c¸ch ng¾n gän, giao nhËn ngµy nay ®· trë thµnh mét ngµnh kinh doanh dÞch vô cã tÇm quan träng trong nÒn kinh tÕ. §Ó ®­a ngµnh ph¸t triÓn h¬n n÷a nh»m ®¸p øng c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay th× nhÊt thiÕt ph¶i nhËn thøc ®­îc vai trß cña ngµnh, ®ã chÝnh lµ ®éng c¬ cña nh÷ng nç lùc kh«ng ngõng më ®­êng cho sù lín m¹nh cña ngµnh giao nhËn ViÖt Nam. 2. Hoµn thiÖn luËt vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ QLNN ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn, yªu cÇu cÇn ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ vµ ®ång bé, râ rµng vµ phï hîp lµm nÒn t¶ng ph¸p lý cho ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ n­íc, lµm c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc tiÕn hµnh ®óng luËt. §Çu tiªn, cÇn xóc tiÕn c«ng viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n d­íi luËt cña LuËt Th­¬ng m¹i ®Ó ®iÒu chØnh kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng trong ph¹m vi dÞch vô giao nhËn. Nh»m ®¶m b¶o c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh«ng bÞ trïng l¾p cÇn ph¶i rµ so¸t tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh, b·i bá nh÷ng quy ®Þnh kh«ng phï hîp, xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò cßn ch­a ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n míi. Bªn c¹nh ®ã, còng tiÕn hµnh dÇn viÖc söa ®æi bæ sung nh÷ng néi dung cÇn thiÕt cña LuËt Th­¬ng m¹i. Nh­ chóng ta ®Òu biÕt, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc so¹n th¶o vµ x©y dùng hiÖu qu¶ ph¸p luËt lµ ph¶i ®¶m b¶o sù ®ång bé cña c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan. Bëi v×, bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh doanh nµo còng chÞu sù ®iÒu chØnh cña nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan. NhÊt lµ ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô mang tÝnh tæng hîp nh­ giao nhËn. Do ®ã, viÖc söa ®æi bæ sung c¸c bé luËt nh­ LuËt Hµng h¶i, LuËt Hµng kh«ng, LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c luËt kh¸c, ®ång thêi ban hµnh luËt §­êng bé, luËt §­êng s¾t, luËt VËn t¶i ®a ph­¬ng thøc... lµ mét trong nh÷ng b­íc më ®­êng cho ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn ®­îc thuËn lîi h¬n. Riªng vÒ viÖc ban hµnh luËt, cÇn nhanh chãng cho ra ®êi luËt c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. HiÖn nay, viÖc ban hµnh luËt c¹nh tranh lµ rÊt cÇn thiÕt. Bëi lÏ, chóng ta ®ang chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng mµ c¹nh tranh lµ ®Æc tÝnh tÊt yÕu cña nã. Nhµ n­íc cÇn ph¶i t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng, t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng. MÆt kh¸c, hiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn ®­êng lèi héi nhËp kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc sÏ v­¬n ra lµm ¨n ë c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi, chóng ta ®ßi hái c¸c n­íc ph¶i t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp cña hä nh­ c¸c doanh nghiÖp cña ta, ng­îc l¹i c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi còng ®ßi hái chóng ta ph¶i cã s©n ch¬i b×nh ®¼ng, m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi cho c«ng viÖc kinh doanh cña hä. Ngoµi ra, luËt c¹nh tranh sÏ lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt quan träng trong hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, gãp phÇn x©y dùng mét hµnh lang ph¸p lý võa ®¶m b¶o cho quan hÖ kinh tÕ diÔn ra lµnh m¹nh, th«ng tho¸ng, hiÖu qu¶ cao, võa ®¶m b¶o sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ n­íc, b¶o vÖ lîi Ých c«ng céng, quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c th­¬ng nh©n. §Ó c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng giao nhËn cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc cÇn l­u ý: - Ph¸p luËt chØ cã hiÖu lùc thùc tÕ trong cuéc sèng nÕu nã ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng cña cuéc sèng, gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña cuéc sèng ®ang ®Æt ra nãi chung vµ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn nãi riªng. Tøc lµ, ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng v­íng m¾c trong qóa tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Do vËy, mét trong nh÷ng néi dung cña viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung còng nh­ hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn giao nhËn nãi riªng lµ, thay dÇn quy tr×nh x©y dùng ph¸p luËt theo kiÓu tõ trªn xuèng b»ng quy tr×nh tõ d­íi lªn, c¸c s¸ng kiÕn ph¸p luËt, néi dung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i b¾t nguån tõ doanh nghiÖp vµ ph¶i thùc sù phôc vô doanh nghiÖp. - Xu h­íng QLNN hiÖn ®¹i ®ßi hái c¸c bé luËt ph¶i ®­îc x©y dùng theo h­íng cô thÓ chi tiÕt cô thÓ hãa, cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc c¸c hµnh vi cña x· héi. Mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng ®Òu ph¶i dùa theo luËt, tr¸nh t×nh tr¹ng luËt quy ®Þnh chung chung, kÐo theo ph¶i cã rÊt nhiÒu v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt. Trong QLNN ®èi víi lÜnh vùc giao nhËn còng vËy. NÕu c¸c ®iÒu kiÖn trong c¸c bé luËt vÉn cø tån t¹i theo kiÓu chung chung kh«ng nh÷ng g©y khã kh¨n cho c¸c c¬ quan qu¶n lý cña Nhµ n­íc mµ cßn lµm ¶nh h­ëng c¶ ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Víi môc tiªu nh­ vËy, chóng ta cÇn ph¶i nhanh chãng x©y dùng bé m¸y lµm luËt mét c¸ch chuyªn nghiÖp. - Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu kü luËt ph¸p quèc tÕ, kinh nghiÖm x©y dùng luËt cña c¸c n­íc, vËn dông chän läc vµo thùc tÕ ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, tr­íc khi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt cÇn cã sù t­ vÊn cña HiÖp héi Giao nhËn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuyªn m«n nghiÖp vô còng nh­ t×nh h×nh thùc tÕ. - T¨ng c­êng tæ chøc c¸c cuéc ®èi tho¹i gi÷a phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc víi c¸c doanh nghiÖp, l¾ng nghe ý kiÕn cña hä vµ ®Ó hä n¾m b¾t ®­îc tinh thÇn chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®èi víi ngµnh... Lµm ®­îc nh­ vËy sÏ t¹o ra c¬ héi tèt cho c¸c bªn hiÓu vµ cïng nhau kh¾c phôc khã kh¨n ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao. Tãm l¹i, c«ng t¸c x©y dùng luËt cÇn ph¶i thay ®æi theo h­íng n©ng cao chÊt l­îng cña luËt ph¸p b»ng c¸ch t¹o ra mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®ång bé cã tÝnh æn ®Þnh vµ kh¶ thi. 3. CÇn cã nghÞ ®Þnh qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng giao nhËn nãi chung. Cã thÓ nãi cho ®Õn b©y giê ng­êi giao nhËn n­íc ta vÉn ph¶i dùa vµo rÊt nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh cã liªn quan ®Ó kinh doanh vµ nh×n chung c¸c v¨n b¶n nµy cßn t¶n m¹n mµ ch­a ®­îc quy vÒ mét mèi qu¶n lý chung ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn, ®Êy lµ ch­a nãi g× ®Õn viÖc cßn thiÕu sãt nhiÒu v¨n b¶n ®iÒu chØnh. §©y lµ mét vÊn ®Ò næi cém trong c«ng t¸c ph¸p chÕ ®èi víi lÜnh vùc nµy ®Õn nay vÉn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt. Nh­ ®· ®Ò cËp, hiÖn nay chóng ta míi cã quy ®Þnh vÒ ®èi t­îng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh dÞch vô giao nhËn b»ng ®­êng biÓn ngoµi nh÷ng quy ®Þnh chung chung vÒ ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn cña LuËt Th­¬ng m¹i, quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn lµm ®¹i lý dÞch vô thñ tôc h¶i quan cña LuËt H¶i quan vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh, nÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh ®iÒu chØnh ph¹m vi cña dÞch vô giao nhËn. Vµ nh­ vËy, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn b»ng ®­êng bé, ®­êng hµng kh«ng, ®­êng thñy néi ®Þa ch­a cã v¨n b¶n quy ®Þnh ®iÒu chØnh. TÊt nhiªn chóng ta kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu mµ cã thÓ ®­a ra mét ®¹o luËt qu¶n lý thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng giao nhËn, bao trïm mäi ho¹t ®éng cña giao nhËn nh­ dÞch vô thñ tôc h¶i quan, kinh doanh giao nhËn vËn t¶i c¸c lo¹i kÓ c¶ lÜnh vùc vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, song nhÊt thiÕt cÇn ph¶i cã sù chuÈn bÞ cÇn thiÕt ®èi víi vÊn ®Ò nµy. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®­îc gi¶i quyÕt ®Çu tiªn lµ nhanh chãng ban hµnh nghÞ ®Þnh vÒ vÊn ®Ò kinh doanh giao nhËn nãi chung (®­êng biÓn, ®­êng bé, ®­êng kh«ng, ®­êng thuû néi ®Þa, ®­êng s¾t), trong ®ã nªu râ ®iÒu kiÖn kinh doanh, tiªu chuÈn kinh doanh, chÕ tµi, vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. §­¬ng nhiªn cÇn l­u ý néi dung cña v¨n b¶n míi kh«ng ®­îc m©u thuÉn víi c¸c bé luËt vµ v¨n b¶n d­íi luËt liªn quan vµ cÇn h­íng tíi môc tiªu hoµn thiÖn bé phËn v¨n b¶n qu¶n lý tõng lÜnh vùc tr­íc khi cho h×nh thµnh mét ®¹o luËt qu¶n lý riªng ®èi víi ngµnh. Ngoµi ra, yªu cÇu Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan h÷u quan cïng nhau bµn b¹c trao ®æi ®Ó ®­a ra khung gi¸ dÞch vô giao nhËn mµ tèt h¬n hÕt lµ nªn x©y dùng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng ®Þnh gi¸ qu¸ tù do nh­ hiÖn nay. 4. T¨ng c­êng qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. NÕu nh­ viÖc x©y dùng mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy nh»m môc ®Ých t¹o ra hµnh lang ph¸p lý ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng ®­îc bµi b¶n, cã trËt tù th× c«ng t¸c t¨ng c­êng qu¶n lý ho¹t ®éng doanh nghiÖp cÇn ®­îc thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c doanh nghiÖp vËn ®éng trong hµnh lang ph¸p lý ®ã, tøc lµ viÖc thi hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®­îc tu©n thñ mét c¸ch nghiªm chØnh. TÊt nhiªn, t¨ng c­êng qu¶n lý ë ®©y còng ®­îc hiÓu lµ phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ph¶i ®­a ra ®­îc nh÷ng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh phï hîp víi thùc tiÔn kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi t¨ng c­êng qu¶n lý ho¹t ®éng doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt. Bëi v×, cã tÝch cùc kiÓm tra kiÓm so¸t thÞ tr­êng, t×m hiÓu thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× míi cã thÓ ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, gian lËn th­¬ng m¹i... Tõ ®ã, n©ng cao kû c­¬ng thi hµnh ph¸p ë c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, nhê ®i s©u t×m hiÓu nh÷ng v­íng m¾c trªn thùc tÕ cña doanh nghiÖp vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ph¸p lý cña Nhµ n­íc hay nh÷ng khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ngµnh nghÒ mµ ®i ®Õn viÖc t¹o dùng vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh doanh còng nh­ n©ng cao n¨ng lùc ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. Nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, kh¾c phôc t×nh tr¹ng qu¶n lý láng lÎo hiÖn nay Nhµ n­íc cÇn: - Rµ so¸t vµ s¾p xÕp l¹i tæ chøc theo h­íng tËp trung x©y dùng c¸c doanh nghiÖp m¹nh, gi¶i t¸n hoÆc s¸p nhËp c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ ®Ó chuÈn bÞ lùc l­îng doanh nghiÖp cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao, nhÊt lµ doanh nghiÖp cã vèn cña Nhµ n­íc tr­íc thÒm héi nhËp. §ång thêi, xo¸ sæ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng lµnh m¹nh nh»m gãp phÇn h¹n chÕ t×nh tr¹ng lén xén trªn thÞ tr­êng hiÖn nay. - Ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n trong ®ã quy ®Þnh râ ph¹m vi vµ ®èi t­îng qu¶n lý trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m chÊm døt t×nh tr¹ng c¸c c¬ quan qu¶n lý khã kh¨n trong viÖc n¾m ®­îc thùc tr¹ng cña lÜnh vùc kinh doanh nµy. - Thùc hiÖn tæ chøc kiÓm tra kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Þnh kú hoÆc bÊt chît ®Ó kÞp thêi ng¨n chÆn nh÷ng sai ph¹m nh­ gian lËn th­¬ng m¹i, trèn lËu thuÕ... song cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng thanh tra, kiÓm tra chång chÐo g©y khã kh¨n tèn kÐm vµ bÊt æn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. - Tæ chøc phèi hîp ®ång bé, chÆt chÏ gi÷a c¸c ban ngµnh liªn quan. Trong ®ã ph¶i ®­a ra ®­îc nh÷ng v¨n b¶n ph©n c«ng qu¶n lý cô thÓ cho tõng c¬ quan c¸c ngµnh, c¸c cÊp qu¶n lý. 5. CÇn cã c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý ho¹t ®éng giao nhËn. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc giao nhËn lµ bé m¸y qu¶n lý chuyªn ngµnh hiÖn nay ch­a cã. Cho ®Õn nay, ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn ®· ph¸t triÓn víi quy m« ®¸ng kÓ c¶ vÒ bÒ réng vµ bÒ s©u. Song sù phèi hîp qu¶n lý gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n­íc liªn quan (Th­¬ng m¹i, Giao th«ng vËn t¶i, Tµi chÝnh vµ H¶i quan) ch­a chÆt chÏ, thiÕu ®ång bé nªn n¶y sinh kh«ng Ýt tiªu cùc nh­: ph¸ gi¸, kinh doanh kh«ng ®¨ng ký, trèn thuÕ, kinh doanh kh«ng ®¨ng ký ngµnh nghÒ, cho n­íc ngoµi thuª tªn, biÓn hiÖu ®Ó ¨n hoa hång, dÉn ®Õn kh«ng kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña hä hoÆc kinh doanh theo d¹ng cß måi, khi x¶y ra trôc trÆc ®æ vì th× biÕn mÊt ®Ó kh¸ch hµng tù gi¶i quyÕt... T×nh tr¹ng bu«ng láng ®ã tån t¹i c¶ trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch lÉn trong c«ng viÖc qu¶n lý ®èi víi lÜnh vùc nµy. Ngoµi ra, kh¸ch quan mµ nãi kh«ng ph¶i lµ Nhµ n­íc ch­a cã sù quan t©m qu¶n lý ®èi víi dÞch vô giao nhËn. ThÕ nh­ng, hiÖn thêi giao nhËn ch­a ®­îc t¸ch riªng ra ®Ó chuyªn m«n hãa qu¶n lý phï hîp dÉn ®Õn trãi buéc sù ph¸t triÓn cña ngµnh. Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra lµ cÇn ph¶i thiÕt lËp mét c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý. C¬ quan nµy ®ãng vai trß lµ trung t©m ®iÒu phèi kÕt hîp qu¶n lý chung trong viÖc x©y dùng chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn còng nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn. Tõ ®ã, sÏ gãp phÇn gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng chøc n¨ng, quyÒn h¹n chång chÐo, láng lÎo gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý thuéc c¸c ngµnh liªn quan dÉn ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò qu¶n lý kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng giao nhËn còng cã ®­îc nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ biÖn ph¸p ph¸t triÓn râ rµng h¬n. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ ph¶i x©y dùng bé m¸y theo h­íng tinh gi¶n, gän nhÑ song cÇn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ phèi hîp ®­îc hµi hßa gi÷a c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc chuyªn ngµnh, qu¶n lý trªn vïng l·nh thæ nh»m thùc hiÖn sù nghiªm minh cña luËt ph¸p vµ c«ng b»ng trong kinh doanh. 6. C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña APEC, ASEAN, vµ chuÈn bÞ gia nhËp vµo WTO. V× vËy, chóng ta ph¶i cã nghÜa vô cña mét thµnh viªn tham gia vµo c¸c tæ chøc chuyªn ngµnh, tham gia c¸c c«ng ­íc, hiÖp ®Þnh cña tæ chøc mµ ta ký kÕt vÝ dô nh­ HiÖp ®Þnh vÒ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc gi÷a c¸c n­íc ASEAN. HiÖp ®Þnh nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng hãa vµ ng­êi di chuyÓn gi÷a c¸c n­íc trong khèi. Do vËy, yªu cÇu cÊp thiÕt hiÖn nay lµ ph¶i xóc tiÕn c«ng t¸c ®¬n gi¶n hãa thñ tôc h¶i quan, c¶i tiÕn thñ tôc qu¶n lý hµng hãa xuÊt nhËp khÈu phï hîp víi th«ng lÖ, ®iÒu ­íc, c«ng ­íc quèc tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy th«ng th­¬ng, giao l­u v¨n ho¸ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc thµnh viªn, gi¶m bít nh÷ng th¸ch thøc vµ nguy c¬ tôt hËu víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §­îc biÕt, viÖc ®æi míi c¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan ®ang ®­îc ®­a ra ¸p dông thö nghiÖm nh­ng vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c tõ phÝa qu¶n lý hµng hãa cña c¸n bé ngµnh H¶i quan vµ mét sè khã kh¨n ph¸t sinh tõ phÝa doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®©y râ rµng lµ mét tiÕn bé trong c«ng t¸c c¶i tiÕn thñ tôc n­íc ta. Thùc tÕ, mét sè n­íc cã chÕ ®é ®¹i lý H¶i quan cho phÐp ng­êi giao nhËn lµm ®¹i lý h¶i quan nÕu hä ®¸p øng ®Çy ®ñ n¨ng lùc lµm nghiÖp vô nµy. Ng­êi giao nhËn ph¶i cam kÕt thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh, chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña H¶i quan vµ nÕu kh«ng tu©n thñ ®óng c¸c quy ®Þnh hoÆc cã hµnh ®éng sai tr¸i th× bÞ t­íc bá chøc n¨ng ®¹i lý h¶i quan ®ã. Vµ ®­¬ng nhiªn ®¹i lý ph¶i hÕt søc trung thùc, võa b¶o vÖ lîi Ých cña kh¸ch hµng, võa ®¶m b¶o ®óng lîi Ých cña Nhµ n­íc. ë ViÖt Nam, hiÖn nay chÕ ®é ®¹i lý H¶i quan ®ang ®­îc triÓn khai ¸p dông. §Æc biÖt, chóng ta ®ang cè g¾ng x©y dùng m¹ng l­íi ®¹i lý h¶i quan nèi m¹ng víi doanh nghiÖp vµ víi H¶i quan nh»m gi¶m bít t×nh tr¹ng ¸ch t¾c trong kh©u thñ tôc nh­ hiÖn nay. §¬n gi¶n hãa thñ tôc h¶i quan, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu hµng hãa lµ c«ng t¸c ®ßi hái chóng ta thùc hiÖn gÊp rót tr­íc xu thÕ héi nhËp s¾p tíi, nã kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp giao nhËn kinh doanh ®­îc hiÖu qu¶ mµ cßn thóc ®Èy n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. 7. Cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ n­íc ngoµi hîp lý trong lÜnh vùc giao nhËn. Thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc giao nhËn lµ ®iÒu tÊt yÕu nÕu chóng ta muèn ph¸t triÓn mét ngµnh giao nhËn cã chuyªn m«n thùc sù vµ ngµy cµng hiÖn ®¹i h¬n. H¬n n÷a, ®ã còng lµ mét trong nh÷ng xu thÕ cña héi nhËp. Do ®ã, trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay viÖc cã ®­îc mét chÝnh s¸ch ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi phï hîp víi héi nhËp cã tÝnh ®Õn hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt. Tinh thÇn chung lµ tr­íc m¾t, chóng ta kh«ng nªn më cöa tù do cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn bëi v× n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ta ch­a m¹nh. Nh­ng vÒ l©u dµi, víi xu thÕ tiÕn tíi tù do hãa ®Çu t­, ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô giao nhËn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ë thÞ tr­êng ViÖt Nam cÇn ®­îc khuyÕn khÝch vµ kh«ng bÞ ph©n biÖt víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc. §iÒu quan träng lµ Nhµ n­íc cÇn tiÕn hµnh x©y dùng lé tr×nh héi nhËp cña ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn. §Æt môc tiªu vµ lËp thêi gian biÓu cho môc tiªu cÇn ®¹t, x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng m¶ng nµo cña dÞch vô ®­îc ­u tiªn khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ ®Çu t­ n­íc ngoµi, h×nh thøc ®Çu t­ ra lµm sao v.v... Ch¼ng h¹n hiÖn thêi kh«ng cÊp giÊy phÐp kinh doanh cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi xin thµnh lËp c«ng ty giao nhËn 100% vèn, chØ cho phÐp hä ®Çu t­ d­íi h×nh thøc liªn doanh víi vèn gãp cña phÝa ViÖt Nam tèi thiÓu lµ 51%. Vµ h×nh thøc liªn doanh chØ ®­îc cho phÐp trong nh÷ng tr­êng hîp thùc sù cÇn thiÕt vµ còng chØ trong tr­êng hîp nµy míi cho phÐp c¸c liªn doanh nµy cã thÓ lµm ®¹i lý hµng hãa cung øng dÞch vô cho tµu n­íc ngoµi còng nh­ tµu ViÖt Nam ra vµo c¸c c¶ng cña ta hay cã thÓ lµm ®¹i lý thñ tôc h¶i quan cho chñ hµng xuÊt nhËp khÈu. Sau ®ã, nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ sÏ ®­îc níi láng dÇn cïng víi møc héi nhËp theo c¸c cam kÕt gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tøc lóc ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ tuú ý lùa chän bÊt kú lÜnh vùc ®Çu t­ nµo vµ kÓ c¶ bÊt kú h×nh thøc ®Çu t­ nµo mµ hä thÊy cã kh¶ n¨ng. §ång thêi, cÇn ph¶i x©y dùng ®­îc nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ñ m¹nh ®ãng vai trß lµ mét bªn liªn doanh víi n­íc ngoµi, trong ®ã ®¶m b¶o ®­îc ®éi ngò c¸n bé tham gia liªn doanh ph¶i n¾m v÷ng luËt ph¸p, cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ cã ®¹o ®øc. Bëi v×, tr­íc m¾t hay l©u dµi ®©y vÉn lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc mµ phÇn nµo Nhµ n­íc cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó tham gia thÞ tr­êng nh»m thùc hiÖn môc ®Ých cña viÖc thu hót ®Çu t­. MÆt kh¸c, còng xóc tiÕn nghiªn cøu tr­íc mét b­íc viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®Èy nhanh c¶i c¸ch kinh tÕ, c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, vµ kh«ng ngõng nç lùc t¹o m«i tr­êng kinh doanh ngµy mét thuËn lîi h¬n v.v... ®Ó chuÈn bÞ cho xu h­íng cëi më thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi trong t­¬ng lai. 8. Ph¸t huy n¨ng lùc ho¹t ®éng cña VIFFAS. Suèt nh÷ng n¨m qua, VIFFAS ®· cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù tr­ëng thµnh cña ngµnh giao nhËn ViÖt Nam. Song yªu cÇu cña t×nh h×nh míi ®ßi hái tæ chøc nµy ph¶i n©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó thùc sù lµ ng­êi b¹n ®ång hµnh cña ng­êi giao nhËn héi viªn nãi riªng vµ ng­êi giao nhËn ViÖt Nam nãi chung. Trong thêi gian tíi nh»m ph¸t huy vai trß ®ã, VIFFAS cÇn: T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o nghiÖp vô: §ã lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc nh»m n©ng cao chÊt l­îng ngµnh nghÒ. Tæ chøc c¸c líp ®µo t¹o vÒ giao nhËn, gióp héi viªn tiÕp cËn nh÷ng thµnh tùu, kü thuËt míi trong lÜnh vùc giao nhËn. TÊt nhiªn ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nªn më réng ®èi t­îng ngoµi héi tham gia. DÇn triÓn khai nghiÖp vô B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho nh÷ng ng­êi giao nhËn: Dï ®ãng vai trß nµo - ®¹i lý hay bªn chÝnh th× ng­êi giao nhËn còng ph¶i chÞu rñi ro. Tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn khi ®ãng vai trß bªn chÝnh nÆng h¬n so víi khi anh ta chØ lµ ®¹i lý ®¬n thuÇn. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn cña dÞch vô gom hµng, vËn t¶i container vµ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, xu h­íng ®ãng vai trß bªn chÝnh cña ng­êi giao nhËn ngµy cµng t¨ng. Do ®ã, bªn c¹nh viÖc quan t©m trau dåi, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ lùa chän cÈn thËn bªn thø ba nh»m gi¶m thiÓu sai sãt dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm, ng­êi giao nhËn vÉn cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh tr­íc khiÕu n¹i cña c¸c bªn ®ång thêi cñng cè sù tin cËy cña kh¸ch hµng. ViÖc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm lµ ®Æc biÖt cÇn thiÕt khi ng­êi giao nhËn lµ ng­êi chuyªn chë ®­êng biÓn hoÆc MTO. VIFFAS cã thÓ phèi hîp víi nh÷ng c«ng ty b¶o hiÓm lín, cã uy tÝn nghiªn cøu vµ ®­a ra mét h×nh thøc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm phï hîp. §­a ra nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh ®èi víi mét doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn: Cïng phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng nh÷ng tiªu chuÈn cô thÓ ®èi víi ngµnh nghÒ. Trªn c¬ së ®ã, h¹n chÕ ®­îc nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng ®ñ tiªu chuÈn, ng¨n ngõa nh÷ng hµnh vi kinh doanh, c¹nh tranh bÊt hîp ph¸p nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c héi viªn còng nh­ c¸c doanh nghiÖp giao nhËn lµm ¨n hîp ph¸p vµ cã uy tÝn kh¸c. TiÕp tôc t­ vÊn Nhµ n­íc trong viÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn lÜnh vùc giao nhËn: TÝch cùc gãp ý x©y dùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ ho¹t ®éng giao nhËn hoÆc cã liªn quan nh»m gi¶m bít c¸c kh©u thñ tôc, chøng tõ trong ho¹t ®éng giao nhËn, gióp hµng hãa ®­îc vËn chuyÓn nhanh h¬n vµ c«ng viÖc cña nh÷ng ng­êi giao nhËn trë nªn thuËn tiÖn, dÔ dµng h¬n. Chñ ®éng lµm viÖc víi v¨n phßng ChÝnh phñ, Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Trung ­¬ng, Bé Giao th«ng vËn t¶i, Bé Th­¬ng m¹i, H¶i quan v.v... vÒ nh÷ng khã kh¨n bøc xóc trong kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh­ tiÕp tôc ®Ò xuÊt viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n qu¶n lý ch¼ng h¹n tr­íc m¾t lµ nghÞ ®Þnh qu¶n lý ngµnh nghÒ giao nhËn. Tham gia c¸c dù ¸n söa ®æi LuËt Hµng h¶i, LuËt Th­¬ng m¹i, LuËt Doanh nghiÖp vµ Dù th¶o luËt chèng c¹nh tranh ®éc quyÒn. Giµnh quyÒn chñ ®éng trªn thÞ tr­êng giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu: HiÖn nay, ®a sè c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nhËp theo ®iÒu CIF vµ xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB, do ®ã c¸c quyÕt ®Þnh vÒ tæ chøc vËn chuyÓn ®­îc thùc hiÖn ë ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ nh÷ng ng­êi giao nhËn ViÖt Nam ho¹t ®éng nhiÒu h¬n víi t­ c¸ch ®¹i lý cña ng­êi giao nhËn vµ/hoÆc ng­êi chuyªn chë ®­êng biÓn n­íc ngoµi vµ ph¶i tu©n theo còng nh­ ®¶m b¶o r»ng viÖc tæ chøc tiÕp vËn ph¶i ®¸p øng ®­îc c¸c quy ®Þnh vÒ dÞch vô rÊt chÆt chÏ cña ng­êi giao nhËn/ng­êi chuyªn chë n­íc ngoµi. Nªn ch¨ng, trong thêi gian c¸c nhµ giao nhËn vËn t¶i cÇn cã sù liªn kÕt víi nhµ xuÊt nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn tõng b­íc viÖc phæ biÕn hãa c¸c th­¬ng vô d­íi h×nh thøc b¸n CIF vµ mua FOB. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ sù g¾n chÆt xuÊt nhËp khÈu víi giao nhËn vËn t¶i thµnh mét thÓ thèng nhÊt cña qu¸ tr×nh th©m nhËp thÞ tr­êng nh»m giµnh ­u thÕ trong mua b¸n víi n­íc ngoµi vµ khuyÕn khÝch sö dông dÞch vô giao nhËn ViÖt Nam. §Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i: ViÖt nam cã mét vÞ trÝ ®Þa lý v« cïng thuËn lîi, n»m trªn nh÷ng tuyÕn ®­êng vËn t¶i quan träng cña Ch©u ¸ vµ thÕ giíi. Do ®ã, nÕu cã mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i hiÖn ®¹i sÏ thu hót mét l­îng lín hµng hãa ra vµo ViÖt Nam vµ ho¹t ®éng cña nh÷ng ng­êi giao nhËn ViÖt Nam sÏ nhén nhÞp h¬n. Bëi vËy, VIFFAS cÇn cïng Bé Giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c bé, ngµnh liªn quan nghiªn cøu vµ ®­a ra nh÷ng kÕ ho¹ch, dù ¸n ®Çu t­ x©y dùng ph¸t triÓn hÖ thèng ®­êng bé, ®­êng s¾t, nhµ ga, s©n bay, c¶ng biÓn... ®Ó phôc vô vËn t¶i nãi chung vµ ho¹t ®éng giao nhËn nãi riªng. Trong bèi c¶nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña container hãa vµ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, cÇn ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn c¸c c¶ng container chuyªn dông (trong ®ã cã c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ) vµ c¸c c¶ng th«ng quan néi ®Þa (ICD - Inland Clearance Depot). T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ: VIFFAS cÇn cñng cè mèi quan hÖ cña m×nh víi c¸c tæ chøc giao nhËn quèc tÕ nh­ FIATA, AFFA còng nh­ c¸c hiÖp héi giao nhËn quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c nh­ ESCAP, UNDP nh»m trao ®æi th«ng tin, häc hái kinh nghiÖm vµ tranh thñ sù gióp ®ì vÒ mÆt vËt chÊt lÉn kü thuËt. Bªn c¹nh ®ã, VIFFAS cã thÓ ®ãng vai trß lµ chiÕc cÇu nèi víi c¸c doanh nghiÖp giao nhËn n­íc ngoµi, t×m kiÕm vµ xóc t¸c lµm ¨n víi nh÷ng doanh nghiÖp cã uy tÝn trªn thÕ giíi. Ngoµi ra, VIFFAS cÇn ph¶i cËp nhËt, n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng giao nhËn trong vµ ngoµi n­íc, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt vµo ho¹t ®éng kinh doanh (vÝ dô nh­ nèi m¹ng EDI). Theo dâi chÆt chÏ qu¸ tr×nh héi nhËp cña ®Êt n­íc vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ch¼ng h¹n nh­ tiÕn tr×nh gia nhËp AFTA, WTO.., viÖc th«ng qua vµ thùc hiÖn c¸c c«ng ­íc, hiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn giao nhËn vËn t¶i nh­ C«ng ­íc cña Liªn hîp quèc vÒ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, c¸c HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, vÒ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng hãa qu¸ c¶nh, vÒ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho vËn t¶i liªn quèc gia... Vµ ngµy cµng tiÕp nhËn nhiÒu doanh nghiÖp giao nhËn toµn quèc tham gia HiÖp héi. Tãm l¹i, n¨ng lùc ho¹t ®éng cña VIFFAS ®­îc tÝch cùc t¨ng c­êng chÝnh lµ sù hç trî ®¾c lùc cho Nhµ n­íc trong qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn, lµ mong muèn cña c¸c doanh nghiÖp trong nghÒ vµ suy cho cïng lµ b­íc ®Öm t¹o ®µ cho ngµnh giao nhËn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã cã cßn ®óng hay kh«ng cßn phô thuéc vµo nh÷ng h­íng ®i s¾p tíi cña HiÖp héi. 9. KiÖn toµn ®éi ngò c¸n bé. Trong tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp, cã ng­êi ®· ®­a ra h×nh ¶nh: con tµu ViÖt Nam ®· tõ s«ng ra biÓn. Muèn ®i xa vµ ®Õn ®Ých, tµu ph¶i tèt vµ thuû thñ ®oµn ph¶i giái xÐt vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm, ®oµn thuû thñ cña chóng ta cã nhiÒu ®iÓm ch­a b»ng bÌ b¹n. §ã lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quyÕt ®Þnh. Ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu. XÐt cho cïng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c th× ®Òu xuÊt ph¸t tõ con ng­êi. Sù hay, dë lµ ë n¬i con ng­êi. Nh÷ng ¸ch t¾c xuÊt hiÖn vµ cã ®­îc ph¸ bá hay kh«ng còng lµ bëi con ng­êi quyÕt ®Þnh. V× vËy, cÇn ®Æc biÖt quan t©m kiÖn toµn tæ chøc bé m¸y, c¸n bé tõ nh÷ng ng­êi lµm ho¹t ®Þnh chÝnh s¸ch cho ®Õn nh÷ng ng­êi trùc tiÕp gi¸m s¸t qu¶n lý. ChÝnh nh÷ng con ng­êi ®ã sÏ kh¬i th«ng mäi t¾c nghÏn ®Ó h­íng ngµnh giao nhËn ph¸t triÓn ®óng h­íng, phôc vô cho môc tiªu CNH, H§H ®Êt n­íc. 10. Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c. Bæ sung thªm c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho c¸c nghiÖp vô giao nhËn nh­: kho tµng, bÕn b·i, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, xÕp dì...; ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng; ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng; c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ... * Nh×n chung, ®Ó n©ng cao qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng gi¶i ph¸p ®ång bé, trong ®ã tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p ®Òu cã mèi quan hÖ t­¬ng hç nhau. §©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi, nªn ®ßi hái ph¶i cã thêi gian triÓn khai thùc hiÖn mét c¸ch thËn träng vµ theo thø tù ­u tiªn phï hîp víi thêi thÕ vµ kh¶ n¨ng song còng ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn ngay tõ b©y giê nh»m võa gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay võa gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn mäi mÆt ®Ó ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng. KÕt luËN Ra ®êi tõ sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, giao nhËn ngµy cµng thÓ hiÖn m×nh lµ mét lÜnh vùc kh«ng thÓ thiÕu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - th­¬ng m¹i. Víi viÖc chuyªn m«n hãa mäi c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa tõ ng­êi b¸n ®Õn ng­êi mua, nh÷ng ng­êi giao nhËn gãp phÇn rót ng¾n thêi gian vËn ®éng cña hµng hãa, t¨ng nhanh khèi l­îng hµng hãa lu©n chuyÓn trªn thÕ giíi. Nh÷ng lîi Ých mµ giao nhËn mang l¹i sÏ cßn tiÕp tôc nÕu nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi lµ mong muèn kh«ng ngõng. Ngµy nay, cã thÓ nãi giao nhËn lµ mét trong nh÷ng ngµnh nghÒ kinh doanh ®ang thÞnh trong mét thÕ giíi toµn cÇu hãa vµ h­íng tíi tù do hãa th­¬ng m¹i. Víi ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ hµng hãa, c¸c dÞch vô giao nhËn ngµy cµng më réng vµ ®· trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cã quy m« lín vµ tæ chøc chÆt chÏ ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Sè l­îng c¸c tæ chøc giao nhËn ngµy cµng t¨ng nhanh vµ ngµy mét nhiÒu trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam, ngµnh giao nhËn ®· cã tõ l©u nh­ng míi chØ thùc sù khëi s¾c trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y khi mµ ®Êt n­íc ®ang chuyÓn m×nh c¶i c¸ch kinh tÕ vµ b­íc trªn nÎo ®­êng héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Quy m«, ph­¬ng tiÖn kü thuËt vµ nghiÖp vô cña ho¹t ®éng giao nhËn ë ViÖt Nam nh×n chung ch­a thÓ s¸nh víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh­ng nã còng ®· t­¬ng ®èi bao qu¸t ®­îc mäi lÜnh vùc cña dÞch vô nµy. Vµ giao nhËn mang mét ý nghÜa quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Nã gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é l­u th«ng cña hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ... dÉn ®Õn gi¶m gi¸ thµnh hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng hãa, t¹o thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. MÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng thu ngo¹i tÖ, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn mäi mÆt cho sù cÊt c¸nh cña ®Êt n­íc. Nh÷ng thµnh qu¶ b­íc ®Çu ®ã cña ngµnh giao nhËn lµ ®iÒu ®¸ng mõng vµ rÊt cÇn ®­îc khÝch lÖ. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ ®ã, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam vÉn cßn tån t¹i nh÷ng khã kh¨n h¹n chÕ cÇn cëi bá ®Ó ®uæi kÞp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Tuy nhiªn, nh÷ng khã kh¨n ®ã chñ yÕu b¾t nguån tõ qu¶n lý bÊt cËp cña Nhµ n­íc nÕu xÐt vÒ gãc ®é chñ thÓ. Kh¸ch quan mµ nãi, nh÷ng n¨m qua vai trß qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®­îc thÓ hiÖn t­¬ng ®èi râ nÐt trong sù lín m¹nh cña ngµnh. Song, cßn nhiÒu khuyÕt ®iÓm trong c¬ chÕ qu¶n lý nh­ v¾ng bãng mét chiÕn l­îc ph¸t triÓn, cã sù thiÕu hôt lín c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh h­íng dÉn, thiÕu sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan qu¶n lý... lµm gi¶m sù nghiªm minh cña luËt ph¸p còng nh­ kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn ngµnh. §ã chÝnh lµ nçi tr¨n trë cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ lµ sù lo ng¹i ®èi víi kh«ng Ýt doanh nghiÖp. B­íc vµo kû nguyªn míi, kû nguyªn cña sù héi nhËp vµ ph¸t triÓn, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ch¾c h¼n sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn song còng kh«ng Ýt th¸ch thøc ®Æt ra. ThiÕt nghÜ, nh»m ®­a ngµnh giao nhËn n­íc ta hßa nhËp vµo c«ng nghiÖp giao nhËn trªn thÕ giíi th× nhÊt thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®Ó Nhµ n­íc thùc sù xøng ®¸ng ®ãng vai trß lµ ng­êi nh¹c tr­ëng chØ huy d¹o khóc “thóc ®Èy ngµnh giao nhËn n­íc nhµ tiÕp b­íc v÷ng ch¾c h¬n”. Nghiªn cøu ho¹t ®éng giao nhËn, ®i s©u t×m hiÓu thùc tr¹ng ngµnh giao nhËn cña n­íc ta ë gãc ®é cña ng­êi qu¶n lý, tõ ®ã kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi ngµnh còng chÝnh lµ gãp phÇn thùc hiÖn mong muèn ®ã. VÊn ®Ò mµ em chän lµm ®Ò tµi cho b¶n KLTN lµ mét lÜnh vùc réng vµ phøc t¹p, ®ßi hái nhiÒu kiÕn thøc tæng hîp vµ s©u s¾c vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng b¶n th©n vµ thêi gian nghiªn cøu, b¶n KLTN nµy ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong ®­îc nhËn sù chØ dÉn, gãp ý thªm cña c¸c thÇy c«. ._.