Tài liệu Giao nhận và vấn đề quản lý nhà nước về giao nhận: ... Ebook Giao nhận và vấn đề quản lý nhà nước về giao nhận
78 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1301 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Giao nhận và vấn đề quản lý nhà nước về giao nhận, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
lêi Nãi §Çu
ViÖt Nam ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn kinh tÕ, héi nhËp víi c¸c céng ®ång quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th¬ng ®îc x¸c ®Þnh gi÷ vai trß rÊt quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. ChÝnh s¸ch më cöa cña §¶ng vµ Nhµ níc ®· vµ ®ang t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng Ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn.
Ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn ®¬ng nhiªn sÏ kÐo theo nh÷ng dÞch vô hç trî nã mµ trong ®ã cã giao nhËn ph¸t triÓn theo ®Ó phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu míi mµ thùc tiÔn ®Æt ra. Hay nãi c¸ch kh¸c, sù ph¸t triÓn cña Ngo¹i th¬ng lµ mét trong nh÷ng tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh giao nhËn. Ngµy nay, giao nhËn lµ mét ngµnh “c«ng nghiÖp” quan träng trong nÒn kinh tÕ vµ lµ mét nghÒ kinh doanh bÐo bë mµ nhiÒu ngêi muèn tham gia.
NÕu tríc ®©y chØ cã mét c¬ quan Nhµ níc lµ Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th¬ng (Vietrans) ®éc quyÒn giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu th× hiÖn nay, cïng víi c¬ chÕ më cöa nÒn kinh tÕ, trªn thÞ trêng dÞch vô giao nhËn ViÖt Nam ®· vµ ®ang xuÊt hiÖn nhiÒu doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ díi c¸c lo¹i h×nh c«ng ty: c«ng ty TNHH, c«ng ty Liªn doanh, c«ng ty 100% vèn níc ngoµi... ViÖc më réng thÞ trêng cho nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ho¹t ®éng kinh doanh mét mÆt cã t¸c dông tÝch cùc lµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh nh»m n©ng cao chÊt lîng dÞch vô còng nh h¹ gi¸ thµnh dÞch vô nhng mÆt kh¸c ®ã còng lµ mét h¹n chÕ lµm t¨ng tÝnh phøc t¹p t×nh h×nh thÞ trêng giao nhËn vµ dÔ xuÊt hiÖn nguy c¬ lµm chÖch híng ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn níc ta.
Bªn c¹nh ®ã, mÆc dï ngµnh giao nhËn trong nh÷ng n¨m qua ®· ®îc sù quan t©m cña Nhµ níc trong nç lùc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nhng nh÷ng g× ®¹t ®îc vÉn cßn nhá bÐ tríc mu«n vµn khã kh¨n.
§Ó ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn ph¸t triÓn ®óng híng, xøng ®¸ng lµ mét ngµnh nghÒ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn quèc gia, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã “Bµn tay” Nhµ níc qu¶n lý hiÖu qu¶ ®èi víi lo¹i h×nh dÞch vô nµy.
Víi suy nghÜ ®ã em chän ®Ò tµi “giao nhËn vµ vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ níc vÒ giao nhËn” cho bµi Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp cña m×nh.
Kho¸ LuËn Tèt NghiÖp nµy ®îc chia lµm ba ch¬ng: Ch¬ng 1: Kh¸i Qu¸t chung vÒ giao nhËn
Ch¬ng 2: thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ho¹t
®éng giao nhËn
Ch¬ng 3: Nh÷ng biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý
nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn
ch¬ng i
kh¸i qu¸t chung vÒ giao nhËn
I. Mét sè néi dung c¬ b¶n vÒ giao nhËn
1. Kh¸i niÖm giao nhËn vµ vai trß cña giao nhËn trong th¬ng m¹i quèc tÕ.
1.1. Kh¸i niÖm giao nhËn.
Giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸ lµ nh÷ng ho¹t ®éng n»m trong kh©u lu th«ng ph©n phèi, mét kh©u quan träng nèi liÒn s¶n xuÊt víi tiªu thô, lµ hai kh©u chñ yÕu cña chu tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Giao nhËn vËn t¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®a s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô.
Giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµ mét ho¹t ®éng phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu, lµ mét kh©u quan träng trong viÖc thùc hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng, lµ mét nghiÖp vô tæng hîp liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu nghiÖp vô kh¸c cña xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. Giao nhËn g¾n liÒn víi vËn t¶i nhng nã kh«ng ph¶i lµ vËn t¶i, nã lo liÖu cho hµng ho¸ ®îc vËn t¶i tõ n¬i göi hµng ®Õn n¬i nhËn hµng. Theo FIATA, “dÞch vô giao nhËn lµ bÊt kú lo¹i dÞch vô nµo liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, gom hµng, lu kho, bèc xÕp, ®ãng gãi hay ph©n phèi hµng ho¸ còng nh c¸c dÞch vô t vÊn hay cã liªn quan ®Õn c¸c dÞch vô trªn, kÓ c¶ c¸c vÊn ®Ò h¶i quan, tµi chÝnh, mua b¶o hiÓm, thanh to¸n, thu thËp c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸”. LuËt Th¬ng m¹i ViÖt Nam ®Þnh nghÜa: “giao nhËn hµng ho¸ lµ hµnh vi th¬ng m¹i, theo ®ã ngêi lµm dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ nhËn hµng tõ ngêi göi, tæ chøc vËn chuyÓn, lu kho, lu b·i, lµm c¸c thñ tôc giÊy tê vµ c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Ó giao hµng cho ngêi nhËn theo sù uû th¸c cña chñ hµng, cña ngêi vËn t¶i hoÆc cña ngêi lµm dÞch vô giao nhËn kh¸c”. Nãi chung hai ®Þnh nghÜa nµy tuy kh¸c nhau vÒ c¸ch tr×nh bµy nhng ®Òu ph¶n ¸nh mét néi dung chñ yÕu, c¸i b¶n chÊt cña ho¹t ®éng giao nhËn. Giao nhËn lµ kh©u tæ chøc qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng ho¸ tõ n¬i göi hµng ®Õn n¬i nhËn hµng theo sù uû th¸c cña kh¸ch hµng.
Ngµy nay, hoµ nhÞp víi nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc kÜ thuËt còng nh nh÷ng thay ®æi vÒ ph¬ng thøc kinh doanh th¬ng m¹i trªn thÕ giíi, dÞch vô giao nhËn dÇn ®îc më réng, ph¸t triÓn thuËn lîi cho kh¸ch hµng h¬n vµ nã ®îc phæ biÕn díi c¸i tªn lµ logistics. Logistics cã thÓ hiÓu n«m na lµ mét quy tr×nh dÞch vô trän gãi bao gåm toµn bé c¸c kh©u dÞch vô trong d©y chuyÒn vËn ®éng hµng ho¸ kÓ c¶ tõ khi cung cÊp nguyªn liÖu cho nhµ s¶n xuÊt ®Õn khi lu kho, ph©n phèi thµnh phÈm cho ngêi tiªu thô. Hay nãi c¸ch kh¸c, logistics còng lµ dÞch vô giao nhËn nhng lµ mét h×nh th¸i ph¸t triÓn cao h¬n cña dÞch vô giao nhËn.
1.2.Vai trß cña giao nhËn trong th¬ng m¹i quèc tÕ.
DÞch vô giao nhËn ra ®êi vµ ph¸t triÓn lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ nhng chÝnh nhê cã dÞch vô giao nhËn mµ th¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Mét trong nh÷ng xu híng ph¸t triÓn cña thÞ trêng lµ sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t t×m kiÕm nguån cung cÊp vµ ®Çu ra cho s¶n phÈm nªn c¸c chñ hµng cÇn cã nhiÒu thêi gian ®Ó ®Çu t cho vÊn ®Ò nµy. H¬n n÷a, v× môc ®Ých cña kinh doanh lµ lîi nhuËn nªn hä lu«n t×m c¸ch gi¶m chi phÝ, quay nhanh vßng vèn vµ t¨ng khèi lîng hµng ho¸ mua b¸n. NÕu cø nh tríc ®©y ngêi chñ hµng ph¶i lo liÖu tõ a ®Õn z c«ng viÖc giao nhËn víi ®ñ lo¹i chøng tõ thñ tôc vµ ph¶i lµm viÖc víi nhiÒu ngêi, rÊt vÊt v¶ mµ hiÖu qu¶ ®em l¹i cha ch¾c ®· cao. Do ®ã, viÖc xuÊt hiÖn ngêi ®øng ra ®¶m ®¬ng c«ng viÖc nµy lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt.
Ngµy nay, chñ hµng vÉn cã thÓ ®¶m b¶o mäi c«ng viÖc tõ tæ chøc vËn chuyÓn, mua b¶o hiÓm hµng ho¸, lµm thñ tôc h¶i quan... cho ®Õn viÖc thanh to¸n tiÒn hµng, thËm chÝ c¶ viÖc ph©n phèi ®Õn tËn tay ngêi tiªu dïng cuèi cïng mµ chØ cÇn th«ng qua mét ®Çu mèi duy nhÊt lµ ngêi cung cÊp dÞch vô giao nhËn. Víi kÜ n¨ng nghiÖp vô chuyªn s©u vµ hÖ thèng l¹i cã quan hÖ réng lín víi c¸c c¬ quan vµ tæ chøc liªn quan, ngêi giao nhËn lµ ngêi cã kh¶ n¨ng nhÊt ®Ó tæ chøc qu¸ tr×nh giao nhËn vËn chuyÓn hµng ho¸ mét c¸ch tèi u.
HiÖu qu¶ râ rÖt nhÊt mµ c¸c dÞch vô cña ngêi giao nhËn mang l¹i lµ gióp gi¶m gi¸ thµnh, ®Èy nhanh tèc ®é lu th«ng hµng ho¸, t¨ng khèi lîng hµng ho¸ trong th¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ:
- Khi ngêi giao nhËn cung cÊp dÞch vô gom hµng, nh÷ng ngêi göi hµng lÎ ®îc hëng møc cíc thÊp h¬n gi¸ cíc mµ hä thêng ph¶i tr¶ cho ngêi chuyªn chë khi göi hµng lÎ, do ®ã lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng quèc tÕ.
- DÞch vô mµ ngêi giao nhËn cung cÊp gãp phÇn ph¸t huy u ®iÓm cña vËn t¶i container. Hµng ho¸ ®îc ®ãng ®Çy container, tËn dông tèi ®a kh¶ n¨ng chuyªn chë. Khèi lîng hµng lín vµ thêng xuyªn gióp ngêi giao nhËn ®îc hëng cíc còng nh phÝ b¶o hiÓm u ®·i, gãp phÇn gi¶m gi¸ thµnh hµng ho¸. Do kh«ng ph¶i gi¶i quyÕt c¸c l« hµng lÎ nªn tiÕt kiÖm ®îc giÊy tê, chi phÝ vµ thêi gian. Hµng ho¸ trong container ®îc b¶o qu¶n tèt h¬n, gi¶m ®îc chi phÝ kho b·i.
- T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy lîi Ých cña vËn t¶i ®a ph¬ng thøc: do cã tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n s©u s¾c, biÕt râ ®Æc ®iÓm cña c¸c ph¬ng tiÖn, lo¹i h×nh vËn t¶i, n¾m b¾t c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng vµ cã quan hÖ réng r·i víi c¸c h·ng tµu, c¸c tæ chøc... nªn ngêi giao nhËn cã thÓ kÕt hîp nhiÒu ph¬ng thøc ®Ó vËn chuyÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, tõ ®ã t¹o ra mét ®Çu mèi duy nhÊt trong viÖc vËn chuyÓn tõ cöa ®Õn cöa; hµng ho¸ ®îc ®ãng trong container vµ chØ cã mét chøng tõ vËn t¶i duy nhÊt v× vËy mµ qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ ®îc rót ng¾n, ®¬n gi¶n mµ kinh tÕ.
Ngoµi ra, còng chÝnh nhê ngêi giao nhËn cã quan hÖ réng lín víi c¸c c¬ quan tæ chøc cã liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu nh h¶i quan, c¶ng vô, ng©n hµng... nªn khi tiÕn hµnh c¸c dÞch vô giao nhËn cã thÓ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ trong c¸c kh©u trung gian nh: lµm thñ tôc, chuyÓn t¶i, xÕp hµng, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh, hoµn tÊt giÊy tê mét c¸ch nhanh chãng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®a hµng ho¸ ®Õn n¬i cÇn ®Õn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng mét c¸ch kÞp thêi, t¨ng vßng quay cña vèn vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Thªm n÷a, do cã quan hÖ nghÒ nghiÖp nªn ngêi giao nhËn biÕt ®îc t¬ng ®èi râ lai lÞch còng nh kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ®èi t¸c lµm ¨n. §iÒu nµy sÏ gióp kh¸ch hµng tr¸nh ®îc sù lõa ®¶o trong kinh doanh - mét hiÖn tîng ®ang x¶y ra rÊt phæ biÕn hiÖn nay.
Tãm l¹i, nhê cã ho¹t ®éng giao nhËn mµ c¸c thñ tôc chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸ ®îc ®¬n gi¶n ho¸, rót ng¾n thêi gian vËn chuyÓn, t¨ng khèi lîng hµng ho¸ ®îc trao ®æi trong th¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ. §Æc biÖt, sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng giao nhËn t¹o ®iÒu kiÖn øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, lu th«ng vµ ph©n phèi, ph¸t huy ®îc nh÷ng lîi Ých cña ho¹t ®éng gom hµng, vËn t¶i container, vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nh tiÕt kiÖm chi phÝ vËn t¶i b¶o hiÓm, h¹ gi¸ thµnh vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, t¹o thªm nhiÒu ngµnh nghÒ dÞch vô míi gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng x· héi.
2. Kh¸i niÖm ngêi giao nhËn.
Râ rµng vai trß cña dÞch vô giao nhËn trong th¬ng m¹i quèc tÕ lµ rÊt quan träng. VËy th×, ngêi kinh doanh dÞch vô nµy (ngêi giao nhËn) ®îc hiÓu cô thÓ nh thÕ nµo?
Trªn thùc tÕ, cha cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt nµo vÒ ngêi giao nhËn ®îc quèc tÕ chÊp nhËn. Khëi ®Çu, hä lµ ®¹i lý uû th¸c thay mÆt nhµ xuÊt nhËp khÈu thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô thêng lÖ nh: bèc dì hµng ho¸, lu kho hµng hãa, thu xÕp viÖc chuyªn chë néi ®Þa, thanh to¸n cho kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, viÖc më réng quan hÖ mua b¸n quèc tÕ vµ viÖc ph¸t triÓn c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i nh÷ng n¨m sau ®ã dÉn ®Õn viÖc më réng ph¹m vi ho¹t ®éng dÞch vô cña ngêi giao nhËn. Ngµy nay, hä ®ãng vai trß quan träng trong th¬ng m¹i vµ vËn t¶i quèc tÕ. Nh÷ng dÞch vô mµ ngêi giao nhËn phôc vô cã thÓ bao gåm tõ c«ng viÖc b×nh thêng vµ ®¬n gi¶n nh lu cíc hay lµm thñ tôc thuÕ quan cho ®Õn lµm trän gãi c¸c dÞch vô cho toµn bé qu¸ tr×nh vËn t¶i vµ ph©n phèi hµng.
Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn FIATA cho r»ng: “ngêi giao nhËn lµ ngêi lo toan ®Ó hµng ho¸ ®îc chuyªn chë theo hîp ®ång uû th¸c vµ hµnh ®éng v× lîi Ých cña ngêi uû th¸c mµ b¶n th©n anh ta kh«ng ph¶i lµ ngêi vËn t¶i. Ngêi giao nhËn còng ®¶m nhËn thùc hiÖn mäi c«ng viÖc liªn quan ®Õn hîp ®ång giao nhËn nh b¶o qu¶n, lu kho trung chuyÓn, lµm thñ tôc h¶i quan, kiÓm ho¸...
§Þnh nghÜa nµy nªu lªn:
1. Ngêi giao nhËn ho¹t ®éng theo hîp ®ång uû th¸c ký víi chñ hµng, b¶o vÖ lîi Ých cña chñ hµng.
2. Ngêi giao nhËn lo liÖu viÖc vËn t¶i nhng kh«ng ph¶i lµ ngêi vËn t¶i. Anh ta sö dông, thuª mín ngêi vËn t¶i. Anh ta còng cã thÓ cã ph¬ng tiÖn vËn t¶i, cã thÓ tham gia vËn t¶i, nhng ®èi víi chñ hµng uû th¸c, anh ta lµ ngêi giao nhËn, ký hîp ®ång uû th¸c giao nhËn, kh«ng ph¶i lµ ngêi vËn t¶i.
3. Cïng víi viÖc tæ chøc vËn t¶i, ngêi giao nhËn cßn lµm nhiÒu viÖc kh¸c trong ph¹m vi uû th¸c cña chñ hµng ®Ó ®a hµng tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c theo nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· cam kÕt.
3. QuyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn.
3.1. Nh÷ng c¨n cø luËt ph¸p vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña ngêi giao nhËn.
Cho ®Õn nay, cha cã mét v¨n b¶n luËt ph¸p quèc tÕ nµo vÒ lÜnh vùc giao nhËn nªn ®Þa vÞ ph¸p lý cña ngêi giao nhËn ë tõng níc cã kh¸c nhau tïy theo chÕ ®é ph¸p lý hiÖn hµnh ë níc ®ã.
3.1.1. C¸c níc dïng luËt tËp tôc (Common law).
LuËt tËp tôc lµ luËt kh«ng thµnh v¨n, th«ng dông trong c¸c níc thuéc khèi liªn hiÖp Anh, h×nh thµnh trªn c¬ së tËp qu¸n phæ biÕn trong quan hÖ d©n sù tõ nhiÒu thÕ kû.
Nãi chung ë c¸c níc cã luËt tËp tôc, ®Þa vÞ ph¸p lý cña ngêi giao nhËn dùa trªn kh¸i niÖm ®Þa lý, thêng lµ ®¹i lý thô uû.
Ngêi giao nhËn lµ ®¹i lý cña ngêi uû th¸c (tøc ngêi göi hµng hay ngêi nhËn hµng) trong viÖc thu xÕp vËn chuyÓn hµng hãa cho hä th× anh ta phô thuéc vµo nh÷ng quy t¾c truyÒn thèng vÒ ®¹i lý nh: ph¶i ch¨m lo chu ®¸o khi thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, ph¶i trung thùc víi ngêi uû th¸c, ph¶i tu©n theo nh÷ng chØ dÉn hîp lý cña ngêi uû th¸c vµ ph¶i cã kh¶ n¨ng tÝnh to¸n cho toµn bé qu¸ tr×nh giao dÞch. Khi ho¹t ®éng víi t c¸ch lµ ®¹i lý, anh ta ®îc hëng nh÷ng quyÒn b¶o vÖ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm phï hîp víi vai trß cña mét ®¹i lý.
Trong trêng hîp ngêi giao nhËn nhËn uû th¸c cña kh¸ch hµng, ký mét hîp ®ång ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ m×nh råi tù m×nh ký kÕt hîp ®ång sö dông nh÷ng ngêi chuyªn chë vµ c¸c ®¹i lý, nghÜa lµ ngêi giao nhËn ®¶m nhiÖm vai trß cña mét ngêi uû th¸c trong quan hÖ víi c¸c bªn thø ba (ngêi uû th¸c lµ ngêi cho phÐp vµ chØ ®¹o mét ngêi kh¸c - ngêi ®¹i lý - hµnh ®éng cho lîi Ých cña m×nh vµ chÞu sù chØ ®¹o, kiÓm tra cña m×nh) th× anh ta kh«ng ®îc hëng nh÷ng quyÒn b¶o vÖ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm nãi trªn vµ anh ta ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cho c¶ qu¸ tr×nh vËn t¶i hµng ho¸ kÓ c¶ khi hµng hãa n»m trong tay nh÷ng ngêi chuyªn chë vµ ®¹i lý mµ anh ta sö dông.
Tuy vËy trong thùc tÕ, ®Þa vÞ nµy thêng kh¸c nhau tuú theo lo¹i dÞch vô mµ ngêi giao nhËn ®¶m nhiÖm. Ch¼ng h¹n nh khi ngêi giao nhËn chÞu tr¸ch nhiÖm lo liÖu vËn t¶i, tù m×nh vËn chuyÓn hµng hãa - anh ta ®¶m nhiÖm vai trß ngêi uû th¸c. Nhng nÕu nh anh ta cã mét ®¹i lý phô mµ kh¸ch hµng ®· biÕt vµ ®ång ý th× anh ta gi÷ nguyªn ®Þa vÞ ®¹i lý cña m×nh. Nhng ®Õn khi ngêi giao nhËn lµm dÞch vô gom hµng vµ cÊp vËn ®¬n riªng cña m×nh th× anh ta trë thµnh ngêi uû th¸c.
3.1.2. C¸c níc cã luËt d©n sù (Civil law).
C¸c níc cã luËt d©n sù, nh c¸c níc ch©u ¢u, lµ n¬i luËt ®Þnh quyÒn h¹n vµ viÖc båi thêng cña t nh©n, ®Þa vÞ ph¸p lý, quyÒn lîi vµ nghÜa vô ph¸t sinh tõ ®Þa vÞ ®ã cña nh÷ng ngêi giao nhËn gi÷a nh÷ng níc cã kh¸c nhau nhng thêng theo thÓ chÕ ®¹i lý hëng hoa hång, võa lµ ngêi uû th¸c, võa lµ ®¹i lý. Th«ng thêng, ngêi giao nhËn ë nh÷ng níc ®ã lÊy danh nghÜa cña m×nh giao dÞch cho c«ng viÖc cña ngêi uû th¸c. Hä ®îc coi lµ ®¹i lý cña ngêi uû th¸c (ngêi göi hµng hay ngêi nhËn hµng) vµ ®èi víi ngêi chuyªn chë th× hä lµ ngêi uû th¸c.
Tuy nhiªn sù kh¸c nhau n¶y sinh ë c¸c níc cã luËt d©n sù lµ ë lo¹i tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn vÒ vËn chuyÓn. Trong mét sè níc cã luËt d©n sù nh Ph¸p ch¼ng h¹n th× ngoµi tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn vÒ c¸c ho¹t ®éng giao nhËn cña m×nh, anh ta cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn ®óng ®¾n hîp ®ång vËn t¶i ®· ký, vµ ë ®©y, ngêi giao nhËn thêng ®îc coi lµ ngêi chuyªn chë thùc sù. VÒ tr¸ch nhiÖm n¶y sinh trong viÖc thùc hiÖn vËn t¶i thùc sù, luËt cña Ph¸p cho phÐp chñ hµng kiÖn ngêi giao nhËn hoÆc ngêi chuyªn chë. ë mét sè níc kh¸c cã luËt d©n sù nh CHLB §øc th× ®Þa vÞ ph¸p lý nµy hoµn toµn kh¸c ë chç ngêi giao nhËn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn ®óng ®¾n hîp ®ång vËn t¶i trõ phi b¶n th©n anh ta trùc tiÕp thùc hiÖn hîp ®ång ®ã.
ë nhiÒu níc, c¨n cø vµo luËt quèc gia, c¸c hiÖp héi giao nhËn x©y dùng §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn quy ®Þnh quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn. Nh÷ng n¬i cha cã §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn th× hîp ®ång gi÷a ngêi giao nhËn vµ kh¸ch hµng ph¶i x¸c ®Þnh râ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n mçi bªn.
3.2. §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn (Standard trading conditions).
NhiÒu níc ®· th«ng qua §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn, nãi chung gi¶i thÝch râ rµng c¸c nghÜa vô theo hîp ®ång cña ngêi giao nhËn ®èi víi kh¸ch hµng cña anh ta vµ nãi riªng lµ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm còng nh quyÒn b¶o vÖ cña anh ta. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy thêng ®îc h×nh thµnh phï hîp víi tËp qu¸n th¬ng m¹i hay thÓ chÕ ph¸p lý hiÖn hµnh ë tõng níc. ViÖc ®Ò ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn lµ mét trong nh÷ng ph¬ng tiÖn chñ yÕu nh»m n©ng cao vµ duy tr× nh÷ng tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp cña ngµnh giao nhËn. C¸c hiÖp héi giao nhËn quèc gia th«ng qua “ §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn” cho héi viªn cña m×nh lµm c¨n cø kÝ hîp ®ång hoÆc ®Ýnh kÌm hîp ®ång ký víi kh¸ch hµng.
Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn FIATA ®· so¹n th¶o mét b¶n mÉu “§iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn” ®Ó c¸c níc tham kh¶o x©y dùng §iÒu kiÖn cho ngµnh giao nhËn cña m×nh. MÆc dï §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn gi÷a c¸c níc kh¸c nhau cã kh¸c nhau nhng nh×n chung, ngêi giao nhËn ph¶i:
- Ch¨m sãc chu ®¸o hµng ho¸ ®îc uû th¸c nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña kh¸ch hµng.
- §iÒu hµnh vµ lo liÖu viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ ®îc uû th¸c theo ®óng chØ dÉn cña kh¸ch vµ víi c¸ch thøc thÝch hîp cho kh¸ch hµng.
- Kh«ng tù cam kÕt hµng sÏ ®Õn vµo mét ngµy nhÊt ®Þnh, cã quyÒn tù do lùa chän ngêi ký hîp ®ång phô vµ tïy ý m×nh quyÕt ®Þnh sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn vËn t¶i vµ tuyÕn ®êng vËn t¶i th«ng thêng, cã quyÒn cÇm gi÷, lu gi÷ hµng ho¸ ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng kho¶n nî cña kh¸ch hµng.
- ChØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng lçi lÇm cña m×nh vµ ngêi lµm c«ng cña m×nh, kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sai sãt cña bªn thø ba, miÔn lµ ®· tá ra cÇn mÈn trong viÖc lùa chän bªn thø ba ®ã.
3.3. QuyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn.
3.3.1. Khi lµm ®¹i lý.
- Khi ho¹t ®éng víi danh nghÜa ®¹i lý, ngêi giao nhËn thêng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng lçi lÇm sai sãt cña b¶n th©n m×nh hoÆc cña ngêi lµm c«ng cho m×nh g©y ra. §¬n cö nh÷ng lçi lÇm vµ s¬ suÊt ®ã cã thÓ lµ:
+ Giao hµng kh«ng ®óng chØ dÉn cña kh¸ch hµng nh ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång. Ch¼ng h¹n nh xÕp dì lo¹i hµng kÞ n¾ng, ma, hµng dÔ vì nhng l¹i kh«ng tu©n theo nh÷ng chØ dÉn quy ®Þnh ®Æc biÖt ®èi víi lo¹i hµng nµy nh ®· tháa thuËn trong hîp ®ång.
+ ThiÕu sãt trong viÖc mua b¶o hiÓm mÆc dï ®· cã chØ thÞ: Cã thÓ ngêi giao nhËn quªn mua hoÆc cè t×nh nhng bÊt luËn g× n÷a tr¸ch nhiÖm vÉn thuéc vÒ ngêi giao nhËn. NÕu l« hµng bÞ tæn thÊt trªn ®êng vËn chuyÓn vµ kh«ng ®îc ®Òn bï v× ®· kh«ng ®îc mua b¶o hiÓm th× ngêi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Òn bï mäi thiÖt h¹i cho chñ hµng.
+ Sai sãt trong qu¸ tr×nh lµm thñ tôc h¶i quan: BÊt kú mét sù vi ph¹m nµo ®èi víi c¸c quy ®Þnh h¶i quan vÒ viÖc kª khai chÝnh x¸c gi¸ trÞ, sè lîng vµ m« t¶ hµng ho¸ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng kho¶n tiÒn ph¹t mµ ngêi giao nhËn ph¶i g¸nh chÞu hoµn toµn.
+ Göi hµng sai ®Þa chØ: Ch¼ng h¹n ngêi giao nhËn kh«ng quy ®Þnh cô thÓ ®Þa ®iÓm trong hîp ®ång vËn t¶i, ngêi chuyªn chë cã thÓ sÏ ®a hµng ®Õn mét ®Þa ®iÓm kh¸c víi quy ®Þnh, g©y thiÖt h¹i cho chñ hµng. DÜ nhiªn ngêi giao nhËn lµ ngêi cuèi cïng chÞu chi phÝ ®ã do s¬ suÊt cña anh ta khi ký hîp ®ång chuyªn chë.
+ T¸i xuÊt kh«ng lµm ®ñ thñ tôc ®Ó xin l¹i thuÕ: Víi nh÷ng hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt thêng ®îc hoµn thuÕ nhng víi ®iÒu kiÖn ph¶i tu©n thñ chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña c¸c c¬ quan h÷u quan ë níc së t¹i. Thùc tÕ cho thÊy ngêi giao nhËn ®«i khi kh«ng tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh ®ã hoÆc s¬ suÊt trong khai b¸o hµng ho¸ dÉn ®Õn viÖc kh«ng xin hoµn thuÕ ®îc hoÆc ®îc hoµn thuÕ kh«ng ®Çy ®ñ. C¸c c¬ quan Nhµ níc ®¬ng nhiªn lµ lµm viÖc theo quy ®Þnh vµ nh÷ng thiÖt h¹i tµi chÝnh cña chñ hµng cuèi cïng thuéc vÒ ngêi giao nhËn.
+ Giao hµng mµ kh«ng lÊy c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn hµng ho¸: §«i khi ngêi giao nhËn ®îc giao phã c¶ viÖc chuyÓn nh÷ng chøng tõ hµng ho¸ cho ngêi nhËn hµng nhng do s¬ suÊt hoÆc cè ý mµ kh«ng hoµn thµnh nhiÖm vô. §iÒu nµy cã vÎ kh«ng qu¸ nghiªm träng nhng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng ®¸ng x¶y ra vµ theo lý ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm kh«ng ai kh¸c lµ ngêi giao nhËn.
+ Kh«ng th«ng b¸o cho ngêi nhËn hµng: Sau khi nhËn hµng, ngêi giao nhËn ph¶i th«ng b¸o cho ngêi nhËn hµng vÒ hµnh tr×nh vËn chuyÓn, dù kiÕn thêi gian dì hµng ®Ó ngêi nhËn hµng cã kÕ ho¹ch chuÈn bÞ cho viÖc nhËn hµng, tr¸nh nh÷ng chi phÝ tèn kÐm kh«ng cÇn thiÕt nh chi phÝ lu tµu, lu kho b·i... NÕu kh«ng ngêi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng chi phÝ nµy vµ hËu qu¶ mµ anh ta ph¶i chÞu ®«i khi lín h¬n nhiÒu so víi tiÒn c«ng dÞch vô mµ anh ta nhËn ®îc.
+ Giao hµng kh«ng ®óng chñ: Th«ng thêng ngêi chuyªn chë hoÆc ®¹i lý cña ngêi chuyªn chë giao hµng trªn c¬ së vËn t¶i ®¬n. Song cã lóc do nhiÒu ngêi cïng nhËn hµng (hµng lÎ) hoÆc ®èi víi c¸c lo¹i hµng cã bao b× gièng nhau, ngêi giao nhËn vÉn cã thÓ giao nhÇm hµng cho ngêi nhËn. Nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong trêng hîp nµy sÏ do ngêi giao nhËn chi tríc khi quy lçi mét ai ®ã...
Ngêi giao nhËn còng bÞ bªn thø ba khiÕu n¹i vÒ bÊt cø h háng hay mÊt m¸t hµng hãa hoÆc tæn h¹i c¸ nh©n nµo mµ anh ta g©y cho hä trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dÞch vô.
Ngêi giao nhËn thêng kh«ng chÊp nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi hay lçi lÇm cña bªn thø ba (ngêi chuyªn chë, ngêi giao nhËn kh¸c...) miÔn lµ anh ta chøng minh ®îc m×nh ®· cã sù cÇn mÉn thÝch ®¸ng trong viÖc lùa chän bªn thø ba ®ã.
§iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn trong §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn khi ngêi giao nhËn ho¹t ®éng víi t c¸ch ®¹i lý trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng truyÒn thèng cña m×nh nh: lu cíc, lo liÖu viÖc vËn chuyÓn, lµm thñ tôc h¶i quan...
3.3.2. Khi lµ ngêi chuyªn chë.
Khi lµ mét bªn chÝnh/ngêi chuyªn chë, ngêi giao nhËn lµ mét bªn ký hîp ®ång ®éc lËp, ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm víi danh nghÜa cña chÝnh m×nh, thùc hiÖn nh÷ng dÞch vô mµ kh¸ch hµng yªu cÇu. Lóc nµy, ngoµi nh÷ng tr¸ch nhiÖm gièng nh ®¹i lý nãi trªn, anh ta cßn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng hµnh vi vµ lçi lÇm cña bªn thø ba (ngêi chuyªn chë, ngêi giao nhËn kh¸c...) mµ anh ta ®· thuª ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång. Tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n vÒ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña ngêi giao nhËn nh thÕ nµo lµ do luËt lÖ vÒ ph¬ng thøc vËn t¶i liªn quan quy ®Þnh. Nãi chung, ngêi giao nhËn thu ë kh¸ch hµng kho¶n gi¸ dÞch vô mµ anh ta cung cÊp chø kh«ng ph¶i nhËn tiÒn hoa hång. VÝ dô, khi ngêi giao nhËn ®¶m nhiÖm vai trß cña bªn chÝnh/ngêi chuyªn chë ®Ó cung cÊp dÞch vô gom hµng, vËn t¶i ®a ph¬ng thøc hoÆc khi anh ta cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®êng bé vµ tù vËn chuyÓn hµng hãa.
Ngêi giao nhËn ®ãng vai trß lµ ngêi chuyªn chë kh«ng chØ trong trêng hîp anh ta tù vËn chuyÓn hµng hãa b»ng c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i cña chÝnh m×nh (Actual/Performing Carrier) mµ c¶ trong trêng hîp anh ta, b»ng viÖc ph¸t hµnh chøng tõ vËn t¶i cña m×nh hay b»ng c¸ch kh¸c, cam kÕt ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë (Ngêi thÇu chuyªn chë - Contracting Carrier). Khi ngêi giao nhËn cung cÊp c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn vËn t¶i nh ®ãng gãi, lu kho, bèc xÕp hay ph©n phèi th× ngêi giao nhËn sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm nh ngêi chuyªn chë nÕu ngêi giao nhËn thùc hiÖn c¸c dÞch vô trªn b»ng ph¬ng tiÖn vµ ngêi cña m×nh hoÆc ngêi giao nhËn ®· cam kÕt mét c¸ch râ rµng hay ngô ý r»ng anh ta chÞu tr¸ch nhiÖm nh mét ngêi chuyªn chë.
Khi ngêi giao nhËn ®ãng vai trß lµ bªn chÝnh/ngêi chuyªn chë th× c¸c §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn thêng kh«ng ®îc ¸p dông mµ ¸p dông c¸c C«ng íc quèc tÕ hoÆc c¸c Quy t¾c do Phßng Th¬ng m¹i quèc tÕ ban hµnh. VÝ dô nh khi ngêi giao nhËn cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, c¸c hîp ®ång vËn t¶i ®a ph¬ng thøc chñ yÕu ®îc ®iÒu chØnh bëi “Quy t¾c cña UNCTAD vµ ICC vÒ chøng tõ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc” (UNCTAD/ICC Rules for Multimodal Transport Document), sè ph¸t hµnh 481, cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/1992.
3.4. MiÔn trõ tr¸ch nhiÖm.
Ngêi giao nhËn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng mÊt m¸t, h háng cña hµng hãa ph¸t sinh trong nh÷ng trêng hîp sau:
+ Do lçi cña kh¸ch hµng hoÆc ngêi ®îc kh¸ch hµng uû th¸c
+ Kh¸ch hµng ®ãng gãi vµ ghi kÝ m· hiÖu kh«ng phï hîp
+ Do néi tú hoÆc b¶n chÊt cña hµng hãa
+ Do chiÕn tranh, ®×nh c«ng
+ Do c¸c trêng hîp bÊt kh¶ kh¸ng.
Ngoµi ra, ngêi giao nhËn còng kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc mÊt kho¶n lîi ®¸ng lÏ kh¸ch hµng ®îc hëng, vÒ sù chËm trÔ hoÆc giao nhËn sai ®Þa chØ mµ kh«ng ph¶i do lçi cña m×nh.
Tuy nhiªn, ngêi giao nhËn cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau ®©y:
+ VÒ sù chËm trÔ trong viÖc giao hµng: MÆc dï ngêi giao nhËn thêng kh«ng cam kÕt bÊt kú mét ngµy cè ®Þnh nµo cho viÖc giao hµng t¹i n¬i ®Õn vµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm bÊt kú nµo ®èi víi viÖc giao chËm nhng khuynh híng hiÖn nay lµ ngêi giao nhËn chÊp nhËn mét tr¸ch nhiÖm trung b×nh ®èi víi sù chËm trÔ qu¸ møc - ®îc giíi h¹n ë kho¶n tiÒn cíc hoÆc ®«i lóc b»ng hai lÇn cíc phÝ cña sè hµng giao chËm.
+ VÒ c¸c chi phÝ ph¸t sinh: Cã nhiÒu chi phÝ kh¸c nhau mµ ngêi giao nhËn ph¶i chÞu trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra khiÕu n¹i, b¶o vÖ quyÒn lîi vµ gi¶m bít thiÖt h¹i cho anh ta nh chi phÝ gi¸m ®Þnh, chi phÝ ph¸p lý, vµ chi phÝ lu kho lu b·i; trong mét sè trêng hîp nh÷ng chi phÝ nµy cã thÓ rÊt lín. Ngay c¶ khi chøng minh ®îc ngêi giao nhËn kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm th× ngêi giao nhËn vÉn cã thÓ kh«ng ®ßi l¹i ®îc tõ bªn liªn quan tÊt c¶ c¸c chi phÝ anh ta ®· bá ra.
II. C¸c dÞch vô giao nhËn
ngêi giao nhËn cã thÓ lµm c¸c dÞch vô mét c¸ch trùc tiÕp hay th«ng qua nh÷ng ngêi ký hîp ®ång phô hoÆc nh÷ng ®¹i lý mµ hä thuª. Thêng th× ngêi giao nhËn cung cÊp c¸c dÞch vô sau:
1. Khi thay mÆt ngêi göi hµng (ngêi xuÊt khÈu).
Theo chØ dÉn cña ngêi göi hµng, ngêi giao nhËn sÏ:
* Chän tuyÕn ®êng, ph¬ng thøc vËn t¶i vµ ngêi chuyªn chë thÝch hîp
* Lu cíc víi ngêi chuyªn chë ®· chän läc
* NhËn hµng vµ cÊp nh÷ng chøng tõ thÝch hîp nh: giÊy chøng nhËn nhËn hµng cña ngêi giao nhËn, giÊy chøng nhËn chuyªn chë cña ngêi giao nhËn...
* Nghiªn cøu nh÷ng ®iÒu kho¶n trong tÝn dông th vµ tÊt c¶ nh÷ng luËt lÖ cña ChÝnh phñ ¸p dông cho viÖc giao hµng ë níc xuÊt khÈu, níc nhËp khÈu còng nh ë bÊt cø níc qu¸ c¶nh nµo vµ chuÈn bÞ tÊt c¶ nh÷ng chøng tõ cÇn thiÕt
* §ãng gãi hµng hãa (trõ phi viÖc nµy do ngêi göi hµng lµm tríc khi giao hµng cho ngêi giao nhËn) cã tÝnh ®Õn tuyÕn ®êng, ph¬ng thøc vËn t¶i, b¶n chÊt cña hµng hãa vµ nh÷ng luËt lÖ ¸p dông nÕu cã ë níc xuÊt khÈu, níc qu¸ c¶nh vµ níc göi hµng ®Õn.
* Lo liÖu viÖc lu kho hµng hãa nÕu cÇn
* C©n ®o hµng hãa
* Lu ý ngêi göi hµng cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm vµ nÕu ngêi göi hµng yªu cÇu th× ph¶i mua b¶o hiÓm cho hµng hãa
* VËn chuyÓn hµng hãa ®Õn c¶ng, lo liÖu viÖc khai b¸o h¶i quan, lo c¸c thñ tôc, chøng tõ liªn quan vµ giao hµng cho ngêi chuyªn chë
* Lo viÖc giao dÞch ngo¹i hèi nÕu cã
* Thanh to¸n phÝ vµ nh÷ng chi phÝ kh¸c bao gåm c¶ tiÒn cíc
* NhËn vËn ®¬n ®· ký cña ngêi chuyªn chë giao cho ngêi göi hµng
* Thu xÕp viÖc chuyÓn t¶i trªn ®êng nÕu cÇn
* Gi¸m s¸t viÖc vËn chuyÓn hµng hãa trªn ®êng ®a tíi ngêi nhËn hµng th«ng qua nh÷ng mèi liªn hÖ víi ngêi chuyªn chë vµ ®¹i lý cña ngêi giao nhËn ë níc ngoµi
* Ghi nhËn nh÷ng tæn thÊt cña hµng hãa nÕu cã
* Gióp ®ì ngêi göi hµng tiÕn hµnh khiÕu n¹i víi ngêi chuyªn chë vÒ tæn thÊt cña hµng hãa nÕu cã
...
2. Khi thay mÆt ngêi nhËn hµng (ngêi nhËp khÈu).
Theo nh÷ng chØ dÉn cña ngêi nhËn hµng, ngêi giao nhËn sÏ:
* Thay mÆt ngêi nhËn hµng gi¸m s¸t viÖc vËn chuyÓn hµng hãa khi ngêi nhËn hµng lo liÖu viÖc vËn t¶i hµng
* NhËn vµ kiÓm tra tÊt c¶ c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn hµng hãa
* NhËn hµng cña ngêi chuyªn chë vµ nÕu cÇn th× thanh to¸n cíc
* Thu xÕp viÖc khai b¸o h¶i quan vµ tr¶ lÖ phÝ, thuÕ vµ nh÷ng phÝ kh¸c cho h¶i quan vµ nh÷ng nhµ ®¬ng côc kh¸c
* Thu xÕp viÖc lu kho, qu¸ c¶nh nÕu cÇn
* Giao hµng ®· lµm thñ tôc h¶i quan cho ngêi nhËn hµng
* Gióp ®ì ngêi nhËn hµng tiÕn hµnh khiÕu n¹i ®èi víi ngêi chuyªn chë vÒ tæn thÊt hµng hãa nÕu cã
* Gióp ngêi nhËn hµng trong viÖc lu kho vµ ph©n phèi nÕu cã yªu cÇu...
Ngoµi nh÷ng dÞch vô th«ng thêng ë trªn, ngµy nay, do viÖc më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n quèc tÕ vµ viÖc ph¸t triÓn c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i tuú thuéc yªu cÇu cña khµng, ngêi giao nhËn cã thÓ lµm nh÷ng dÞch vô ®Æc biÖt nh: gom hµng.
3. Gom hµng (Consolidation, Groupage).
3.1. §Þnh nghÜa.
“Gom hµng lµ viÖc tËp hîp thµnh mét l« lín nh÷ng kiÖn hµng lÎ cña nhiÒu ngêi göi ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh ®a ®Õn cho nhiÒu ngêi nhËn ë mét ®Þa ®iÓm kh¸c qua ®¹i lý cña ngêi gom hµng ë n¬i ®Õn ®Ó giao lÎ cho tõng ngêi nhËn”
Ngêi giao nhËn khi lµm nhiÖm vô cña ngêi gom hµng giao cho ngêi chuyªn chë nh÷ng container xÕp ®Çy hµng gåm nhiÒu l« hµng lÎ (LCL - Less than Container Load - lµ container gåm hµng thuéc nhiÒu ngêi göi hay ngêi nhËn) gép l¹i ®îc hëng gi¸ cíc FCL - cíc nguyªn container (FCL - Full Container Load - lµ container xÕp ®Çy hµng, gäi lµ container nguyªn, cña mét chñ. Ngêi giao nhËn gom nhiÒu l« hµng nhá ®ãng vµo mét container ®Çy ®îc phÝa tµu coi lµ ngêi göi hµng FCL).
3.2. Vai trß cña ngêi giao nhËn khi lµm ngêi gom hµng.
Khi lµ ngêi gom hµng, ngêi giao nhËn lÊy danh nghÜa cña m×nh thùc hiÖn dÞch vô vµ cÊp vËn ®¬n gom hµng cña m×nh (House BL). §èi víi ngêi cã hµng göi, ngêi gom hµng lµ ngêi chuyªn chë, cßn ®èi víi “ngêi chuyªn chë thùc sù” anh ta lµ ngêi göi hµng. Nh÷ng ngêi göi lÎ, nhËn lÎ kh«ng giao dÞch trùc tiÕp víi “ngêi chuyªn chë thùc sù”. Ngêi gom hµng mua bu«n chç xÕp cña “ngêi chuyªn chë thùc sù” vµ b¸n lÎ cho nh÷ng ngêi göi hµng riªng lÎ.
Trong vËn t¶i hµng thu gom, ngêi giao nhËn ho¹t ®éng nh lµ ngêi mua bu«n “khoang chøa hµng lín” ®Ó b¸n lÎ cho nh÷ng ngêi göi hµng riªng lÎ.
Còng cã trêng hîp dÞch vô gom hµng cã thÓ do ngêi giao nhËn lµm cho ngêi nhËp khÈu ®øng ra mua nhiÒu l« hµng nhá cña nhiÒu ngêi b¸n. Ngêi mua yªu cÇu nh÷ng ngêi b¸n giao hµng cho ngêi giao nhËn ®Ó gom l¹i vµ göi cho ngêi mua. Ngêi giao nhËn cÊp cho mçi ngêi b¸n mét vËn ®¬n gom hµng cña m×nh (House BL) hoÆc giÊy chøng nhËn nhËn hµng cña ngêi giao nhËn (FCR).
3.3. Lîi Ých cña viÖc gom hµng.
ViÖc gom hµng cã thÓ ®em l¹i lîi Ých cho mäi ngêi liªn quan nh ngêi xuÊt khÈu/ngêi xÕp hµng, ngêi chuyªn chë, ngêi giao nhËn, vµ cuèi cïng lµ cã lîi cho nÒn kinh tÕ quèc d©n.
3.3.1. Ngêi xuÊt khÈu, ngêi xÕp hµng.
- Hëng ®îc gi¸ cíc ®Æc biÖt thÊp h¬n so víi gi¸ thêng (nh gi¸ hµng lÎ) ph¶i tr¶ cho ngêi chuyªn chë. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã lîi cho nh÷ng chñ hµng nhá cha cã c¬ së kinh v÷ng vµng vµ cha ®ñ m¹nh ®Ó th¬ng lîng gi¸ cíc víi c¸c h·ng tµu biÓn, m¸y bay.
- Giao dÞch qua ngêi giao nhËn lµm dÞch vô gom hµng cã thÓ göi hµng trong ph¹m vi réng r·i nhiÒu ®Þa chØ, kh«ng ph¶i liªn hÖ víi nhiÒu h·ng chuyªn chë bëi mçi h·ng thêng chØ nhËn lµm trªn nh÷ng tuyÕn ®êng mµ hä phô tr¸ch.
- Ngêi gom hµng lµm c¸c dÞch vô ®a hµng “tõ cöa ®Õn cöa” vµ ph©n phèi hµng mµ nh÷ng dÞch vô ®ã ngêi chuyªn chë thêng kh«ng lµm.
3.3.2. Ngêi chuyªn chë.
- Kh«ng ph¶i lµm nh÷ng l« hµng lÎ nªn tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ ®îc thêi gian vµ giÊy tê
- TËn dông ®îc kh¶ n¨ng chuyªn chë do ngêi gom hµng giao Container nguyªn (FCL)
- TiÕt kiÖm ®îc chi phÝ ®¸ng lÏ ph¶i bá ra khi sö dông ph¬ng tiÖn, nh©n lùc ®Ó lµm hµng lÎ (LCL)
- Kh«ng sî thÊt thu tiÒn cíc cña c¸c chñ hµng riªng lÎ v× ®· cã ngêi giao nhËn ®øng ra lo liÖu.
3.3.3. Ngêi giao nhËn.
VÒ tµi chÝnh, ngêi g._.iao nhËn ®îc hëng chªnh lÖch gi÷a tæng sè cíc thu ®îc cña nh÷ng ngêi xÕp hµng vÒ nh÷ng l« hµng riªng lÎ víi sè tiÒn cíc ph¶i tr¶ cho ngêi chuyªn chë (cíc hµng gom) vÒ l« hµng thu gom, sau khi ®· ®îc chiÕt khÊu.
3.3.4. NÒn kinh tÕ quèc d©n.
ViÖc gom hµng lµm gi¶m gi¸ thµnh xuÊt khÈu, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng hãa trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu.
3.4. Chøng tõ.
Chøng tõ vËn t¶i chñ yÕu dïng trong dÞch vô gom hµng cña ngêi giao nhËn lµ:
3.4.1. VËn ®¬n cña ngêi giao nhËn hay vËn ®¬n “nhµ” (House BL).
Chøng tõ nµy cÊp cho chñ cña mçi l« hµng ®Ó khi hµng ®Õn, ngêi nhËn hµng xuÊt tr×nh ra cho ®¹i lý cña ngêi giao nhËn giao hµng. FIATA khuyÕn khÝch ngêi giao nhËn cÊp vËn ®¬n vËn t¶i liªn hîp FIATA thay cho vËn ®¬n cña ngêi giao nhËn.
3.4.2. VËn ®¬n cña chñ ®êng biÓn (Master Ocean BL).
Chøng tõ nµy ®îc “ngêi chuyªn chë thùc sù” cÊp cho ngêi gom hµng vÒ l« hµng thu gom, l« hµng nµy ®îc giao cho ®¹i lý ngêi gom hµng ë n¬i hµng ®Õn khi xuÊt tr×nh chøng tõ ®ã.
3.5. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi gom hµng.
Do cÊp vËn ®¬n cña chÝnh m×nh, ngêi giao nhËn ®ãng vai trß cña mét ngêi chuyªn chë vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn toµn bé viÖc vËn t¶i tõ lóc anh ta nhËn hµng ë ®Þa ®iÓm ®i cho ®Õn khi giao ë n¬i ®Õn. Nãi c¸ch kh¸c lµ ngêi giao nhËn ph¶i nhËn tr¸ch nhiÖm nh÷ng mÊt m¸t h háng cã thÓ x¶y ra khi hµng n»m trong tay cña “ngêi chuyªn chë thùc sù”. Nhng cã nh÷ng ngêi giao nhËn kh«ng nhËn tr¸ch nhiÖm ®ã. Hä nhËn tr¸ch nhiÖm phï hîp víi vai trß cña mét ngêi ®¹i lý vµ quy ®Þnh râ nh vËy trong vËn ®¬n cña m×nh (House BL). NhiÒu ngêi giao nhËn, ®Æc biÖt ë nh÷ng níc cã §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn, chÊp nhËn tr¸ch nhiÖm ®ã vµ nÕu cÇn th× thùc hiÖn quyÒn ®ßi l¹i ngêi chuyªn chë cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi tæn thÊt.
Nh÷ng ngêi giao nhËn cÊp vËn ®¬n FIATA (FBL) cÇn ph¶i nhËn tr¸ch nhiÖm ®ã. Theo ®iÒu kho¶n FBL, khi ®· biÕt râ chÆng ®êng chuyªn chë ®· x¶y ra tæn thÊt th× tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn sÏ ®îc quyÕt ®Þnh theo c«ng íc quèc tÕ ¸p dông hay luËt lÖ quèc gia. NÕu kh«ng biÕt râ chÆng ®ã th× tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn ®îc giíi h¹n trong 2 SDR (Special Drawing Right - QuyÒn Rót Vèn §Æc BiÖt) mét kg hµng mÊt hay háng. Anh ta còng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc giao hµng chËm víi møc båi thêng giíi h¹n gÊp ®«i tiÒn cíc hoÆc trÞ gi¸ hµng møc nµo thÊp h¬n th× ¸p dông.
3.6. Nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®èi víi ngêi giao nhËn lµm dÞch vô gom
hµng.
+ Ngêi giao nhËn ph¶i cã nh÷ng ®¹i lý cã kh¶ n¨ng ë níc ngoµi, võa th«ng th¹o nghiÖp vô võa cã nguån hµng dåi dµo ®Ó sím “gom l¹i” ®a container mau ®Õn ®Þa chØ cuèi cïng, vµ ®Ó ph©n phèi hµng ®óng cho ngêi cã quyÒn nhËn.
+ Cã vËn ®¬n riªng dïng lµm vËn ®¬n “nhµ” (House Bill of Lading) lµm chøng tõ göi vµ nhËn nh÷ng l« hµng lÎ. VËn ®¬n ®ã ph¶i ®îc nhËn b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho ngêi gom hµng (ngêi giao nhËn) t¹o sù tin cËy cho kh¸ch hµng vµ bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt x¶y ra trong qu¸ tr×nh chuyªn chë mµ nguyªn nh©n cã thÓ do thiÕu sãt cña ngêi giao nhËn.
+ Cã kho tr¹m ®ãng hµng vµo container (CFS - container freight station) ®îc c¬ quan h¶i quan chÊp nhËn vµ cö c¸n bé gi¸m s¸t t¹i chç, lµm thñ tôc cho hµng ®îc gom vµo container ®Ó göi ®i.
+ Ngêi giao nhËn hay nh©n viªn cña anh ta ph¶i cã ®ñ kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n vÒ ®ãng gãi, vÒ ®ãng hµng vµo container tËn dông dung tÝch ph¬ng tiÖn.
+ Ngêi giao nhËn ph¶i cã tháa thuËn dµi h¹n víi mét ngêi chuyªn chë ®Ó thuª thêng xuyªn khoang tµu container víi gi¸ cíc tho¶ thuËn lµm cho viÖc gom hµng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ.
Tãm l¹i, ngêi giao nhËn quèc tÕ s½n sµng ®a phÇn lín hµng ®îc uû th¸c vµo nh÷ng chuyÕn hµng thu gom, hµng ho¸ ®îc gép l¹i tuú theo kÝch cì vµ tû lÖ dung tÝch chÊt xÕp cña c¸c l« hµng. Trong bÊt cø ph¬ng thøc vËn t¶i nµo ngêi giao nhËn còng cã thÓ lµm dÞch vô gom hµng vµ viÖc c¶i tiÕn sö dông khoang chøa cã thÓ ®a ®Õn gi¸ cíc cã lîi.
4. DÞch vô ®èi víi hµng hãa ®Æc biÖt.
Ngêi giao nhËn thêng lµm hµng b¸ch hãa bao gåm nhiÒu lo¹i thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm hay hµng s¬ chÕ vµ nh÷ng hµng hãa kh¸c trong bu«n b¸n quèc tÕ. Ngoµi nh÷ng dÞch vô th«ng thêng nªu ë phÇn 1 vµ phÇn 2 ë trªn, tuú theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng mµ ngêi giao nhËn còng cã thÓ lµm c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Õn hµng hãa ®Æc biÖt, thËm chÝ mét vµi ngêi giao nhËn cã thÓ chuyªn cung cÊp dÞch vô nµy. Ch¼ng h¹n, vËn chuyÓn m¸y mãc thiÕt bÞ cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng lín, vËn chuyÓn quÇn ¸o may mÆc s½n treo trong c¸c container ®Õn th¼ng c¸c cöa hµng, vËn chuyÓn hµng triÓn l·m ra níc ngoµi.
5. Nh÷ng dÞch vô kh¸c.
Tuú thuéc vµo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ngêi giao nhËn còng cã thÓ lµm nh÷ng dÞch vô kh¸c n¶y sinh trong qu¸ tr×nh chuyªn chë, th«ng tin cho kh¸ch hµng cña m×nh vÒ nhu cÇu, thÞ hiÕu cña thÞ trêng, ®èi thñ c¹nh tranh, rµo c¶n thÞ trêng...
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngêi giao nhËn thêng cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, ®ãng vai trß MTO vµ ph¸t hµnh c¶ chøng tõ vËn t¶i. Nãi chung, ph¹m vi dÞch vô giao nhËn ngµy nay kh«ng ngõng ®îc më réng vµ ngêi giao nhËn ngµy cµng cã vai trß quan träng trong vËn t¶i vµ th¬ng m¹i quèc tÕ.
III. C¸c mèi quan hÖ cña ngêi giao nhËn
Do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô giao nhËn còng nh kh«ng gian cña dÞch vô kÐo dµi ra ngoµi biªn giíi quèc gia nªn ngoµi ngêi göi hµng vµ ngêi nhËn hµng ra, ngêi giao nhËn cßn ph¶i giao dÞch víi bªn thø ba kh¸c trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch hµng cña m×nh. §ã lµ:
(Xem b¶ng)
C¸c Mèi quan hÖ cña ngêi giao nhËn
C¸c tæ chøc giao nhËn quèc tÕ
(nh FIATA)
HiÖp héi giao nhËn kho vËn quèc gia
(nh VIFFAS)
ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ ®¬ng côc kh¸c:
KiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu, gi¸m s¸t ngo¹i hèi, vËn t¶i, cÊp giÊy phÐp y tÕ.
C¬ quan l·nh sù
C¬ quan h¶i quan
C¬ quan c¶ng
Ngêi giao nhËn
Ngêi göi/ Ngêi nhËn
Ngêi chuyªn chë vµ c¸c ®¹i lý kh¸c:
Chñ tµu
Ngêi kinh doanh vËn t¶i bé
§êng s¾t
Ngêi kinh doanh vËn t¶i néi thuû
Ngêi kinh doanh vËn t¶i m¸y bay
Ngêi gi÷ kho
Ngêi ®ãng gãi
Ng©n hµng
Ngêi b¶o hiÓm hµng hãa
Ngêi b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm
Tè tông
1. ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ ®¬ng côc kh¸c.
BÊt kú ho¹t ®éng kinh doanh nµo, s¶n xuÊt hay dÞch vô ®Òu chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ c¸c khÝa c¹nh thuéc tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña c¸c c¬ quan nµy. DÞch vô giao nhËn còng kh«ng n»m ngoµi trêng hîp ®ã.
Trong lÜnh vùc c«ng, ngêi giao nhËn ph¶i giao dÞch víi nh÷ng c¬ quan sau:
1.1. C¬ quan h¶i quan ®Ó lµm thñ tôc th«ng quan
1.2. C¬ quan c¶ng ®Ó lµm thñ tôc th«ng qua c¶ng
1.3. Ng©n hµng trung ¬ng ®Ó ®îc phÐp kÕt hèi
1.4. Bé y tÕ ®Ó xin giÊy phÐp y tÕ
1.5. Quan chøc l·nh sù ®Ó xin giÊy chøng nhËn l·nh sù
1.6. C¬ quan kiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu
1.7. C¬ quan cÊp giÊy phÐp vËn t¶i
1.8. Phßng th¬ng m¹i ®Ó xin giÊy chøng nhËn xuÊt xø
...
2. Khu vùc t nh©n.
Trong lÜnh vùc t nh©n, ngêi giao nhËn ph¶i giao dÞch víi nhiÒu bªn:
2.1. Ngêi chuyªn chë hay c¸c ®¹i lý kh¸c nh:
- Chñ tµu
- Ngêi kinh doanh vËn t¶i bé
- Ngêi kinh doanh vËn t¶i ®êng s¾t
- Ngêi kinh doanh vËn t¶i ®êng hµng kh«ng
- Ngêi kinh doanh vËn t¶i néi thuû
2.2. Ngêi gi÷ kho ®Ó lu kho hµng hãa
2.3. Ngêi b¶o hiÓm ®Ó b¶o hiÓm hµng hãa
2.4. Tæ chøc ®ãng gãi bao b× ®Ó ®ãng gãi hµng ho¸
2.5. Ng©n hµng th¬ng m¹i ®Ó thùc hiÖn tÝn dông chøng tõ...
3. Gi÷a nh÷ng ngêi giao nhËn víi nhau.
Trong mét níc, nh÷ng ngêi giao nhËn thêng ®øng ra thµnh lËp HiÖp héi quèc gia nh÷ng ngêi giao nhËn ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao nghÒ nghiÖp, ®µo t¹o båi dìng ngêi lµm c«ng t¸c giao nhËn, thóc ®Èy héi viªn cïng nhau phèi hîp, gióp ®ì lÉn nhau thùc hiÖn tèt vai trß cña ngêi giao nhËn quèc tÕ, cïng nhau b¶o vÖ quyÒn lîi ngµnh nghÒ, t¨ng doanh thu vµ t¨ng kh¶ n¨ng ®ãng gãp tµi chÝnh cho Nhµ níc, phôc vô ®¾c lùc nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÝ dô: TIFFA (Thai International Freight Forwarders Association) vµ TAFFA (Thai Air Freight Forwarders Association) cña Th¸i Lan, IFFA (International Freight Forwarders Association) cña Malayxia, IFF (Indonesian Freight Forwarders ) cña Indonexia, KIFFA (Korean International Freight Forwarders Association) cña Céng hoµ TriÒu tiªn, VIFFAS (Vietnam International Freight Forwarders Association) cña ViÖt Nam...
Ngoµi ra, ngêi giao nhËn cßn cã quan hÖ ®¹i lý víi ngêi giao nhËn níc ngoµi ®Ó thùc hiÖn tiÕp c«ng viÖc giao nhËn ngoµi l·nh thæ.
Trªn ph¹m vi quèc tÕ, ngêi giao nhËn thêng tham gia vµo c¸c tæ chøc quèc tÕ nh FIATA (Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn), AFFA (HiÖp héi giao nhËn kho vËn cña khèi ASSEAN)...
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi
ho¹t ®éng giao nhËn
I. tÝnh tÊt yÕu ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn ë ViÖt nam
1. TÝnh tÊt yÕu ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn ë ViÖt nam.
Giao nhËn lµ mét ho¹t ®éng hÕt søc thiÕt yÕu trong c¸c ph¬ng thøc giao dÞch, ®Æc biÖt lµ trao ®æi mua b¸n quèc tÕ. §Æc ®iÓm næi bËt cña bu«n b¸n quèc tÕ lµ ngêi mua vµ ngêi b¸n ë nh÷ng níc kh¸c nhau. Sau khi kÕt thóc giai ®o¹n ký kÕt hîp ®ång mua b¸n, ngêi b¸n thùc hiÖn nghÜa vô giao hµng vµ hµng ho¸ - ®èi tîng cña hîp ®ång mua b¸n sÏ ®îc vËn chuyÓn tõ ngêi b¸n sang ngêi mua. Nh vËy, trong ho¹t ®éng mua b¸n cã viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u vÒ hµng hãa. Nhng chuyÓn b»ng c¸ch nµo? §ã chÝnh lµ nhê viÖc vËn t¶i. ViÖc b¾t ®Çu, tiÕp tôc vµ kÕt thóc qu¸ tr×nh vËn t¶i lµ kh¸ phøc t¹p, ®ßi hái nhiÒu thñ tôc, chøng tõ, nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. Nh÷ng c«ng viÖc khã kh¨n ®ã thuéc vÒ ngêi giao nhËn. Ngêi giao nhËn lµ ngêi tæ chøc qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c.
ë ViÖt nam, ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i th¬ng ®· cã tõ l©u ®êi, tõ thêi kú thuéc Ph¸p qua nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn ®Õn nh÷ng n¨m hßa b×nh. Cïng víi nã, ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam còng cã mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi. Nhng cho ®Õn tríc n¨m 1986, do ¶nh hëng cña c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan còng nh chñ quan mµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, vµ kÐo theo lµ ho¹t ®éng giao nhËn cßn nhiÒu h¹n chÕ.
§¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø VI ®¸nh dÊu mét mèc ph¸t triÓn míi cña d©n téc b»ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch, më cöa nÒn kinh tÕ, ®a ViÖt Nam hßa nhËp víi bªn ngoµi. KÓ tõ ®©y, ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®îc x¸c ®Þnh gi÷ vai trß vÞ trÝ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn ®Êt níc. Ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th¬ng lµ con ®êng ph¸t triÓn tÊt yÕu cña ViÖt Nam.
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, trong bèi c¶nh ViÖt nam thùc hiÖn chiÕn lîc më cöa kinh tÕ, tiÕn hµnh héi nhËp, ngo¹i th¬ng ®· cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh. NÕu nh n¨m 90 ViÖt nam cã quan hÖ mua b¸n víi h¬n 50 níc vµ vïng l·nh thæ, n¨m 95 con sè nµy lµ 100 vµ hiÖn nay lµ h¬n 170. Râ rµng, quan hÖ th¬ng m¹i ngµy nay ®· më réng ra c¸c ch©u lôc, c¸c khèi kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ. Còng trong thêi kú nµy, chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng còng ®îc më réng ra bao gåm c¸c ®¬n vÞ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã c¶ doanh nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu níc ngoµi. Do vËy, kÓ tõ n¨m 1986 trë ®i, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng m¹nh. TÝnh riªng thêi kú 90 cho ®Õn nay, khi mµ Nhµ níc thùc sù chuyÓn sang thùc hiÖn thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i th¬ng, quy m« vµ tèc ®é xuÊt nhËp khÈu liªn tôc ®îc më réng vµ gia t¨ng, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 18,1%/n¨m (riªng xuÊt khÈu t¨ng 18,4%) so víi møc t¨ng trëng GDP lµ 7,4%/n¨m. Tèc ®é t¨ng cña xuÊt khÈu so víi GDP cña ViÖt Nam lµ t¬ng ®èi kh¸ cao (2 - 3%), phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c níc cã nÒn kinh tÕ míi ®i lªn.
Nh×n chung, trong thêi kú ®æi míi, ngo¹i th¬ng ViÖt Nam ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc x¸c ®Þnh râ vai trß vµ híng ®i ®óng cho m×nh. Ngµnh ngo¹i th¬ng níc ta ®· ®ãng vai trß quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i còng nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®· gãp phÇn t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ®æi míi c«ng nghÖ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh hµng hãa ë thÞ trêng ngoµi níc. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu t¨ng nhanh ®· gãp phÇn thanh to¸n dÇn nî níc ngoµi vµ gia t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu vËt t, nguyªn nhiªn liÖu, hµng tiªu dïng thiÕt yÕu... phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i thiÖn d©n sinh, gãp phÇn chèng l¹m ph¸t, b×nh æn gi¸ c¶.
Ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn, khèi lîng hµng hãa trao ®æi mua b¸n quèc tÕ ngµy cµng nhiÒu. Nhu cÇu chuyªn chë hµng hãa xuÊt nhËp khÈu theo ®ã kh«ng ngõng t¨ng lªn. Chóng ta biÕt r»ng: “Ngêi giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu lµ kiÕn tróc s cña qu¸ tr×nh vËn t¶i” (Theo Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c HiÖp héi giao nhËn - FIATA). Cho nªn, cïng víi mét nÒn ngo¹i th¬ng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn nh vËy, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng chuyÓn m×nh lín m¹nh theo.
Trªn thÕ giíi hiÖn nay, khèi lîng hµng hãa giao dÞch rÊt lín. Kho¶ng 80% tæng khèi lîng hµng hãa ®ã ®îc vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn. VËn t¶i ®êng biÓn lu«n gi÷ vÞ trÝ quan träng sè mét trong viÖc phôc vô lu chuyÓn hµng hãa. Khèi lîng hµng hãa chuyªn chë b»ng ®êng biÓn quèc tÕ t¨ng nhanh vµ liªn tôc. Tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn nay, khèi lîng hµng hãa chuyªn chë b»ng ®êng biÓn quèc tÕ t¨ng víi tèc ®é rÊt nhanh. Cø sau mêi n¨m, khèi lîng hµng hãa chuyªn chë b»ng ®êng biÓn quèc tÕ l¹i t¨ng gÊp ®«i.
ViÖt Nam, víi trªn 3.260 km bê biÓn ch¹y tõ B¾c xuèng Nam n»m trªn ®êng hµng h¶i quèc tÕ ch¹y tõ Ên §é D¬ng sang Th¸i B×nh D¬ng, cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ph¸t triÓn vËn t¶i biÓn. Mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ vµ bu«n b¸n gi÷a níc ta víi níc ngoµi ®ang ngµy cµng më réng. VËn t¶i ®êng biÓn hiÖn chuyªn chë trªn 80% tæng khèi lîng hµng xuÊt nhËp khÈu cña níc ta. MÆc dï ®éi tµu cha nhiÒu nhng vËn t¶i ®êng biÓn cña ta ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, ®·, ®ang vµ nhÊt ®Þnh sÏ phôc vô ®¾c lùc cho nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ nÒn ngo¹i th¬ng níc nhµ.
Ngoµi vËn t¶i biÓn, chóng ta còng cã nh÷ng lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c tham gia vµo viÖc vËn chuyÓn hµng hãa quèc tÕ nh: ®êng kh«ng, ®êng bé, ®êng s¾t... Nh÷ng lo¹i h×nh nµy còng ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh vai trß vÞ trÝ cña m×nh trong viÖc ®¶m nhËn vËn chuyÓn hµng hãa giao lu quèc tÕ cña ViÖt Nam.
Nh×n chung, trong c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i trªn, vËn t¶i biÓn lµ cã lîi thÕ vµ vÞ trÝ cao h¬n c¶. ThÕ nhng, do sù ®a d¹ng ngµy cµng cao cña ph¬ng thøc th¬ng m¹i quèc tÕ nªn c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c còng rÊt cÇn ®îc khai th¸c, ph¸t triÓn. Giao nhËn, lo¹i h×nh dÞch vô g¾n liÒn víi vËn t¶i, theo ®ã còng ngµy cµng ph¸t triÓn ®a d¹ng.
Nh vËy, sù ph¸t triÓn cña ngo¹i th¬ng ®· ®Æt ra nh÷ng nhu cÇu ®ßi hái ngµnh giao nhËn ph¶i cã sù chuyÓn m×nh ph¸t triÓn. Vµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh vai trß thiÕt yÕu cña m×nh ®èi víi sù ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung.
2. S¬ lîc qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn ngµnh giao nhËn.
QuyÕt ®Þnh sè 338/BNT ngµy 3/12/1959 cña Bé Ngo¹i th¬ng ®· cho ra ®êi Côc vËn t¶i giao nhËn ngo¹i th¬ng kiªm Tæng c«ng ty vËn t¶i ngo¹i th¬ng - s¬ khai cña ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam.
MÆc dï ®· cã mét lÞch sö ph¸t triÓn ®îc h¬n 40 n¨m, nhng do ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi cña níc ta cã nhiÒu biÕn ®æi th¨ng trÇm nªn ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam - mét lo¹i h×nh dÞch vô lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng - míi chØ thùc sù ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m ®æi míi ®Êt níc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi mµ ®Êt níc thùc hiÖn chiÒu s©u chiÕn lîc më cöa nÒn kinh tÕ, tiÕn tíi héi nhËp hoµn toµn vµo khu vùc vµ thÕ giíi. Cã thÓ tãm lîc lÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam nh sau:
Tríc n¨m 1986, trong thêi kú bao cÊp, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam lµ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tõ trªn xuèng díi. Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng trong tõng thêi kú cã nh÷ng nhiÖm vô vµ ®Æc ®iÓm riªng nhng tÝnh chÊt chñ yÕu cña nã lµ: Nhµ níc n¾m ®éc quyÒn ngo¹i th¬ng, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng theo kÕ ho¹ch nh»m b¶o vÖ vµ phôc vô viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. C¸ch thøc ho¹t ®éng lµ: Nhµ níc ký c¸c nghÞ ®Þnh th víi c¸c níc (chñ yÕu lµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u vµ Liªn x« cò) x¸c ®Þnh râ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu tõng n¨m. Trªn c¬ së ®ã, ph©n bæ kÕ ho¹ch cho c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu trong níc.
ChÝnh v× thÕ, c«ng t¸c giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu trong giai ®o¹n nµy ®îc Nhµ níc giµnh ®éc quyÒn cho Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th¬ng (Vietrans). Hµng n¨m, trªn c¬ së lîng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ®· x¸c ®Þnh, Bé Ngo¹i th¬ng xem xÐt vµ giao chØ tiªu kÕ ho¹ch cho Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn Ngo¹i th¬ng. Tõ ®ã, Tæng c«ng ty tiÕn hµnh giao nhËn giao nhËn hÇu nh toµn bé hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam. C¸c ®¬n vÞ tæng c«ng ty, c«ng ty, xÝ nghiÖp xuÊt nhËp khÈu muèn xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña m×nh ®Òu ph¶i uû th¸c cho Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th¬ng lµm giao nhËn - ®ã lµ yªu cÇu b¾t buéc. Trong c¸c nghiÖp vô giao nhËn nµy, Tæng c«ng ty lµm vµ hëng ®îc lao vô phÝ theo quy ®Þnh cña Bé Ngo¹i th¬ng. Giai ®o¹n nµy, trong níc cha cã mét tæ chøc giao nhËn nµo kh¸c, chØ cã Tæng c«ng ty “mét m×nh mét s©n”.
Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn giai ®o¹n nµy chØ giíi h¹n ë c¸c ho¹t ®éng giao nhËn ®¬n thuÇn nh: nhËn hµng cña ngêi göi hµng (ngêi xuÊt khÈu) giao cho ngêi chuyªn chë ®èi víi hµng xuÊt khÈu, hoÆc nhËn hµng tõ ngêi chuyªn chë giao cho ngêi nhËn hµng (ngêi nhËp khÈu) ®èi víi hµng nhËp khÈu. Ho¹t ®éng giao nhËn chØ giíi h¹n ë c¸c ga, c¶ng, cöa khÈu.
Nh vËy, ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam, cho ®Õn tríc §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, víi chØ mét c«ng ty lµ Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th¬ng lµm ®éc quyÒn giao nhËn, víi nh÷ng c«ng viÖc hÕt søc thuÇn tuý nh thÕ cha thùc sù ph¸t triÓn theo ®óng ý nghÜa vµ tÇm vãc cña mét ngµnh nghÒ riªng: nghÒ giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ.
ChØ ®Õn sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986), ®Æc biÖt sau n¨m 1989, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc ta cã rÊt nhiÒu biÕn chuyÓn míi. Víi chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ, viÖc bu«n b¸n, trao ®æi hµng hãa gi÷a ViÖt nam vµ c¸c níc ngµy cµng ph¸t triÓn. Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng hãa ngµy cµng t¨ng lªn. TÝnh chÊt cña nÒn ngo¹i th¬ng giai ®o¹n nµy còng thay ®æi: ®ã lµ chÕ ®é Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i th¬ng. C¸ch thøc ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ¸p dông c¶ c¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu theo nghÞ ®Þnh th vµ xuÊt nhËp khÈu tù c©n ®èi. C¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn n¨ng ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.
Trong t×nh h×nh míi, ngµnh giao nhËn kho vËn ViÖt Nam còng cã nh÷ng bíc chuyÓn m×nh ®¸ng kÓ. Trong bèi c¶nh thùc hiÖn theo c¬ chÕ thÞ trêng, xãa bá t×nh tr¹ng bao cÊp ®éc quyÒn, vµ më cöa ®ãn nhËn ®Çu t níc ngoµi rÊt nhiÒu doanh nghiÖp thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau nh khu vùc kinh tÕ nhµ níc, t nh©n, vµ c¶ khu vùc kinh tÕ níc ngoµi ®· tham gia vµo ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn kho vËn. Ngoµi c¸c ®¬n vÞ chuyªn kinh doanh ho¹t ®éng giao nhËn nay cßn cã nh÷ng ®¬n vÞ, tæng c«ng ty, c«ng ty, c«ng ty xuÊt nhËp khÈu còng tù lµm dÞch vô nµy (nh TRACIMEX, KATA Ltd...) nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, t¨ng thu nhËp, n©ng cao hiÖu qu¶ cho c«ng ty m×nh. Nãi chung, so víi tríc ®©y t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô giao nhËn hiÖn thêi rÊt phøc t¹p bëi sè ngêi tham gia trªn “s©n ch¬i” kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ cßn v× sè ngêi ch¬i ®óng luËt th× Ýt mµ kÎ ph¹m luËt th× nhiÒu.
Do sù ®a d¹ng cña c¸c tæ chøc giao nhËn, sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng t¨ng lªn lµm cho c¸c dÞch vô còng ®îc më réng h¬n. Ngoµi c¸c dÞch vô giao nhËn thuÇn tuý, c¸c tæ chøc ®ang dÇn ®¶m ®¬ng c¸c kh©u c«ng viÖc kh¸c: tù m×nh hoÆc thuª ngêi vËn chuyÓn hµng, ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång b¶o hiÓm, lo lµm thñ tôc h¶i quan, giao dÞch thanh to¸n hé, t vÊn kh¸ch hµng... §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c h×nh thøc dÞch vô më réng nh giao hµng tõ cöa ®Õn cöa (door to door), gom hµng... ®· b¾t ®Çu phæ biÕn ë ViÖt Nam. Trong t¬ng lai, dÞch vô giao nhËn sÏ ®îc më réng vµ n©ng cao h¬n n÷a.
Ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ®Õn nay ph¸t triÓn nhÊt lµ giao nhËn hµng hãa chuyªn chë b»ng ®êng biÓn do vËn t¶i biÓn chiÕm trªn 80% tæng khèi lîng hµng hãa giao lu quèc tÕ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, c¸c lo¹i h×nh giao nhËn hµng hãa b»ng ®êng s¾t, ®êng kh«ng, giao nhËn vËn t¶i ®a ph¬ng thøc... còng ®ang dÇn phæ biÕn.
Cã thÓ nãi r»ng ngµnh giao nhËn ViÖt Nam hiÖn nay b¾t ®Çu “vÆn m×nh” ph¸t triÓn thµnh ngµnh giao nhËn vËn t¶i quèc tÕ. Qóa tr×nh ®ã sÏ lu«n ®îc tiÕp diÔn chõng nµo mµ dÞch vô giao nhËn cßn tån t¹i.
II. ho¹t ®éng cña thÞ trêng giao nhËn nh÷ng n¨m qua
* ThÞ trêng giao nhËn thÕ giíi:
§iÓm næi bËt nhÊt trong bøc tranh toµn c¶nh thÞ trêng giao nhËn quèc tÕ hiÖn nay lµ sù c¹nh tranh víi møc ®é ngµy cµng gay g¾t gi÷a c¸c h·ng, c¸c tËp ®oµn giao nhËn nh»m kh¼ng ®Þnh chç ®øng cña m×nh trªn thÞ trêng.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ quèc tÕ hãa kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ khiÕn c¸c níc t¨ng cêng më cöa nÒn kinh tÕ ra bªn ngoµi, kÐo theo c¸c ngµnh kinh tÕ, trong ®ã cã giao nhËn còng tÝch cùc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. C¸c h·ng giao nhËn quèc tÕ ngµy nay cã thÓ ho¹t ®éng trªn ph¹m vi réng h¬n. Hä t¨ng cêng hîp t¸c víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi ®Ó cung cÊp dÞch vô giao nhËn vµo s©u trong néi ®Þa. NhiÒu h·ng ®· kh«ng ngõng më thªm chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ë níc ngoµi ®Ó lµm “ch©n rÕt” cho m×nh trong viÖc tiÕp cËn thÞ trêng níc së t¹i. C¸c h·ng nµy còng cã quan hÖ ®¹i lý réng kh¾p thÕ giíi t¹o nªn m¹ng líi cung cÊp dÞch vô bao trïm. Sù më réng cña c¸c h·ng ra ngoµi ®· lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh vèn ®· r¸o riÕt nay l¹i cµng r¸o riÕt h¬n kh«ng chØ t¹i nh÷ng n¬i h·ng ®Æt ch©n ®Õn mµ cßn ë nh÷ng n¬i h·ng ®Æt trô së chÝnh.
HiÖn tîng “c¸ lín nuèt c¸ bД giê ®©y trë nªn rÊt phæ biÕn. Do yÕu thÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, b¹n hµng... c¸c c«ng ty giao nhËn nhá lµ ®èi tîng ®Çu tiªn dÔ bÞ nÐm ra khái cuéc ch¬i nhÊt. C¸c c«ng ty nµy thêng ®øng tríc nguy c¬ bÞ thu hÑp thÞ phÇn, bÞ ph¸ s¶n hay trë thµnh nhµ thÇu phô hoÆc bÞ mua l¹i bëi c¸c tËp ®oµn giao nhËn lín.
§Ó trô v÷ng tríc c¬n lèc c¹nh tranh cña thÞ trêng, c¸c h·ng giao nhËn lín còng kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i s¸p nhËp hoÆc liªn doanh liªn kÕt víi nhau. §iÓn h×nh lµ c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt gi÷a c¸c h·ng giao nhËn, h·ng vËn t¶i víi c¶ h·ng c«ng nghÖ nh»m cho ra ®êi mét c«ng ty míi cã n¨ng lùc c¹nh tranh h¬n, hîp t¸c víi c«ng ty mÑ, tõ ®ã t¹o nªn thÕ ch©n v¹c v÷ng ch¾c trªn thÞ trêng. Ch¼ng h¹n nh: liªn doanh giao nhËn Integres Global Logistics ®îc h×nh thµnh tõ sù liªn kÕt s¸u nhµ cung cÊp c«ng nghÖ vµ dÞch vô giao nhËn, vËn t¶i hµng ®Çu B¾c Mü lµ hai h·ng hµng kh«ng United & American, h·ng vËn t¶i ®êng bé Roadway express, c¸c h·ng giao nhËn Utiworldwide, Unisys Corp., vµ h·ng c«ng nghÖ G - Log; liªn doanh ETS gi÷a h·ng chuyÓn ph¸t nhanh United Parcel Service vµ c«ng ty vËn t¶i Intertrans Co.Ltd... Xu híng liªn doanh liªn kÕt nµy còng trë nªn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay khi mµ khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh mÏ ®ang lµm thay ®æi ph¬ng thøc kinh doanh truyÒn thèng còng nh sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i quèc tÕ cã thÓ cho phÐp c¸c nhµ giao nhËn kÕt hîp c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i sao cho chi phÝ ®îc tiÕt kiÖm tèi u nhÊt mµ vÉn ®¶m b¶o ®îc tÝnh hiÖu qu¶ cña dÞch vô.
Cã thÓ vÝ r»ng sù c¹nh tranh hiÖn nay gi÷a c¸c h·ng nh cuéc ch¹y ®ua t×m c¸ch tho¶ m·n kh¸ch hµng ngµy cµng khã tÝnh mµ hËu cuéc ®ua ®ã lµ sù ph©n chia l¹i thÞ trêng. Nh÷ng kÎ yÕu sÏ bÞ thua thiÖt cßn ngêi m¹nh h¬n, kh«n ngoan h¬n th× ®îc lîi rÊt nhiÒu.
* ThÞ trêng giao nhËn ViÖt Nam
ë ViÖt Nam, trong xu thÕ më cöa nÒn kinh tÕ, tiÕn tíi héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cµng ®îc ph¸t triÓn, khèi lîng hµng hãa mua b¸n quèc tÕ t¨ng lªn vµ chÝnh v× thÕ mµ nhu cÇu giao nhËn hµng hãa lµ rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã, cïng víi chÝnh s¸ch t¨ng cêng thu hót ®Çu t níc ngoµi, nhiÒu chñ ®Çu t tõ c¸c níc ®· cã mÆt ë ViÖt Nam ®Ó ®Èy m¹nh ®Çu t vµo thÞ trêng tiÒm n¨ng nµy, lµm kÐo theo nhu cÇu cÇn cã ngêi lµm c«ng t¸c giao nhËn ®Ó ®¶m nhËn toµn bé vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thñ tôc giÊy tê, tæ chøc vËn t¶i hµng hãa, vËt t, thiÕt bÞ vµ nguyªn vËt liÖu cña c¸c nhµ ®Çu t ®em vµo gãp vèn còng nh ®¶m nhËn viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng thµnh phÈm giao lu mua b¸n quèc tÕ cho hä. Cã thÓ nãi giao nhËn quèc tÕ lóc nµy lµ mét nhu cÇu thiÕt yÕu ®èi víi hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, c¶ hµng mËu dÞch vµ viÖn trî, c¶ hµng b¸ch hãa vµ nguyªn liÖu, hµng c«ng tr×nh, c¶ hµng quèc doanh vµ hµng t nh©n, c¶ hµng trong níc vµ hµng qu¸ c¶nh. Nhu cÇu thÞ trêng ®èi víi dÞch vô giao nhËn lµ vËy nªn c¸c nhµ kinh doanh nh¹y bÐn kh«ng thÓ lµm ng¬, bá lì c¬ héi kinh doanh trªn thÞ trêng dÞch vô nµy. MÆt kh¸c, kinh doanh dÞch vô giao nhËn kh«ng ph¶i bá nhiÒu vèn ®Çu t ban ®Çu nh c¸c ngµnh nghÒ kh¸c mµ chñ yÕu lµ cÇn chÊt x¸m, tr×nh ®é kÜ n¨ng nghiÖp vô, vµ nÕu kinh doanh khÐo lÐo sÏ thu lîi nhuËn rÊt cao. Do ®ã, ngµy cµng cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp trong níc ®· ®æ x« vµo ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn. Kh«ng chØ riªng c¸c doanh nghiÖp cña ta mµ c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi còng kh«ng chÞu “ch«n ch©n” khi mµ thÞ trêng giao nhËn ViÖt Nam ®ang dÇn më cöa ®èi víi ®Çu t níc ngoµi.
HiÖn nay, trªn thÞ trêng giao nhËn ViÖt Nam cã h¬n 300 doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô giao nhËn. C¸c doanh nghiÖp nµy thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã c¶ doanh nghiÖp t nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Trong bèi c¶nh ®ã, møc ®é c¹nh tranh trong lÜnh vùc nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn vµ thÞ trêng giao nhËn trë nªn s«i ®éng vµ phøc t¹p h¬n bao giê hÕt. MÆc dï con sè doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô giao nhËn lªn tíi hµng tr¨m nhng c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ lµ rÊt Ýt. Bªn c¹nh mét sè c¸c doanh nghiÖp cã nghiÖp vô tinh th«ng, cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt, lµm ¨n tèt, ®îc kh¸ch hµng tÝn nhiÖm nh: Vietrans, Vietfracht, Vinatrans, Transimex... xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã nghiÖp vô vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, thiÕu ph¬ng tiÖn, trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh c¸c dÞch vô giao nhËn vµ trªn thùc tÕ, hä chØ ho¹t ®éng víi danh nghÜa ®¹i lý hoÆc m«i giíi, thô ®éng lµm theo nh÷ng chØ dÉn cña ®èi t¸c níc ngoµi. Ngoµi ra, cã c¶ mét sè c¸ nh©n kh«ng cã trô së, kh«ng cã ®¨ng ký chøc n¨ng kinh doanh giao nhËn còng nh¶y ra lµm dÞch vô. Do ®ã, x¶y ra t×nh tr¹ng nhiÒu doanh nghiÖp ch¹y ®ua ph¸ gi¸, t¨ng tiÒn hoa hång... ®Ó l«i kÐo ®èi t¸c, kh¸ch hµng cña ®èi thñ vÒ phÝa m×nh. §Æc biÖt, nhiÒu c«ng ty vµ v¨n phßng ®¹i diÖn níc ngoµi ®· lîi dông s¬ hë trong qu¶n lý cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam vµ t×nh tr¹ng lén xén nµy ®Ó d×m gi¸ dÞch vô giao nhËn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tæ chøc kinh doanh giao nhËn bÊt hîp ph¸p ngay trªn l·nh thæ ViÖt Nam nh»m trèn thuÕ, t¨ng lîi nhuËn. NhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam v× h¸m lîi ®· ®Ó cho hä nóp bãng hoÆc tiÕp tay rÊt ®¾c lùc cho hä trong viÖc nµy.
Râ rµng, c¹nh tranh lµ ®iÒu tÊt yÕu cña thÞ trêng, song nÕu cø ®Ó c¹nh tranh tù do, v« tæ chøc th× vÒ l©u dµi, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ch©n chÝnh sÏ bÞ g¹t bá cßn doanh nghiÖp lµm ¨n theo kiÓu chôp giËt, “®ôc níc bÐo cß” th× l¹i th¾ng thÕ. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý s¸t sao cña Nhµ níc nh»m ®a ho¹t ®éng trªn thÞ trêng giao nhËn ®i vµo trËt tù, kû c¬ng. VËy, hiÖn nay c¸c bé, ngµnh, c¬ quan chøc n¨ng ®· thùc thi nhiÖm vô qu¶n lý cña m×nh ®Õn ®©u ®Ó t¹o ra m«i trêng kinh doanh b×nh ®¼ng cho nh÷ng ngêi giao nhËn trªn thÞ trêng ViÖt Nam?
III. thùc tr¹ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn
1. VÒ vÊn ®Ò ban hµnh luËt, v¨n b¶n díi luËt.
Còng nh bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh doanh nµo kh¸c, dÞch vô giao nhËn hµng hãa còng cÇn cã nh÷ng c¬ së ph¸p lý cña nã. §ã lµ nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt thiÕt yÕu cho sù ph¸t triÓn mét c¸ch khoa häc, cã tæ chøc vµ toµn diÖn cña tõng dÞch vô mµ ngêi giao nhËn cung cÊp nãi riªng vµ cña toµn bé ho¹t ®éng giao nhËn nãi chung. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ ho¹t ®éng giao nhËn hiÖn nay ®îc ®iÒu chØnh bëi c¸c nguån luËt: §iÒu íc quèc tÕ, luËt quèc gia, tËp qu¸n hµng h¶i quèc tÕ... LuËt quèc gia lµ mét trong c¸c nguån luËt ®ã. §Ó qu¶n lý ®îc c¸c ho¹t ®éng giao nhËn, Nhµ níc ta ®· nhiÒu lÇn ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn giao nhËn. Ngµy nay, ngêi lµm giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cÇn lu ý c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh: luËt th¬ng m¹i, luËt hµng h¶i, luËt hµng kh«ng... vµ c¸c quyÕt ®Þnh, nghÞ ®Þnh, th«ng t cã liªn quan. Ch¼ng h¹n:
Theo LuËt Th¬ng m¹i ®îc níc Céng Hßa X· Héi Chñ NghÜa ViÖt Nam Khãa IX, kú häp thø 11 th«ng qua ngµy 10/05/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 01/01/1998, dÞch vô giao nhËn hµng hãa lµ mét trong mêi bèn hµnh vi th¬ng m¹i chÞu sù ®iÒu chØnh cña luËt nµy (§iÒu 45). §©y lµ lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam, quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn ®îc ®a vµo hÖ thèng ph¸p luËt Nhµ níc. QuyÒn, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn trong luËt Th¬ng m¹i ®îc quy ®Þnh t¹i Môc 10 gåm 9 ®iÒu, tõ §iÒu 163 cho ®Õn §iÒu 171.
Tuy nhiªn, c¸c quy ®Þnh cña LuËt Th¬ng m¹i kh«ng ¸p dông cho c¸c quan hÖ vËn chuyÓn hµng hãa. §èi víi c¸c ho¹t ®éng vËn t¶i ®êng bé, ®êng s«ng, ®êng biÓn vµ ®êng hµng kh«ng th× ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh vÒ vËn t¶i:
- Bé luËt Hµng h¶i ViÖt Nam ngµy 30 th¸ng 6 n¨m 1990 ¸p dông trong lÜnh vùc kinh doanh hµng h¶i. §©y lµ v¨n b¶n luËt cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao nhÊt trong lÜnh vùc hµng h¶i nãi chung vµ vËn t¶i biÓn nãi riªng, lµm c¬ së cho c¸c v¨n b¶n díi luËt gi¶i thÝch.
- NghÞ ®Þnh sè 13/1994/CP ngµy 25/2/1994 cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng hµng h¶i t¹i c¶ng biÓn vµ c¸c khu vùc hµng h¶i ë ViÖt Nam.
- QuyÕt ®Þnh 2106/Q§ - GTVT cña Bé Giao th«ng vËn t¶i ngµy 23/8/1997 vÒ viÖc ban hµnh thÓ lÖ bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam. B¶n thÓ lÖ nµy quy ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c vÒ viÖc bèc dì giao nhËn, b¶o qu¶n t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam, ®îc ¸p dông ®èi víi mäi tæ chøc vµ c¸ nh©n lien quan ®Õn viÖc bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng.
- NghÞ ®Þnh sè 40/1998/N§CP ngµy 10/6/1998 cña ChÝnh phñ vÒ kinh doanh vËn t¶i biÓn cña c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp t nh©n: quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn thñ tôc cÊp giÊy phÐp kinh doanh vËn t¶i biÓn cho c«ng ty, doanh nghiÖp t nh©n vµ c¸c ®iÒu kiÖn thñ tôc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng vËn t¶i trªn c¸c tuyÕn hµng hãa cho tµu biÓn ViÖt Nam._.o thªm nguån thu cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong níc vµ t¹o ®iÒu kiÖn øng dông nhanh chãng c«ng nghÖ vËn t¶i hiÖn ®¹i trªn c¬ së ®ã c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng vËn t¶i. Thùc tÕ nhiÒu h·ng b¶o hiÓm trong vµ ngoµi níc ®· ký ®îc hµng chôc hîp ®ång b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm d©n sù cho c¸c nhµ giao nhËn ViÖt Nam. Mét níc nh níc ta, nÕu biÕt tæ chøc tèt m« h×nh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, th× c¸c níc l¸ng giÒng s½n sµng cho hµng hãa cña hä qu¸ c¶nh níc ta ®Ó tËn dông nh÷ng u thÕ vÒ mÆt ®Þa lý do rót ng¾n chÆng ®êng. Rèt côc nh÷ng ®iÒu nµy lµm cho tiÒm n¨ng c¹nh tranh hµng hãa cña níc ta trªn thÞ trêng quèc tÕ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, gãp phÇn ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu, c¶i thiÖn mét phÇn c¸n c©n tµi chÝnh cña ®Êt níc.
- Giao nhËn lµ mét ngµnh kinh doanh t¬ng ®èi ®éc lËp vµ còng nh bao ngµnh kh¸c lµ cÇn cã mét chiÕn lîc ph¸t triÓn ®óng ®¾n, mang tÝnh khoa häc nh»m ®¶m b¶o æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. Cho nªn, sÏ lµ rÊt quan träng nÕu Nhµ níc nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña ngµnh ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng ®Þnh híng vµ biÖn ph¸p cho sù ph¸t triÓn, vËn hµnh c¬ chÕ qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp giao nhËn phï hîp víi quy luËt néi t¹i vµ nh÷ng ®iÓm ®Æc thï cña c¸c doanh nghiÖp trong tõng lÜnh vùc cô thÓ còng nh toµn bé nÒn kinh tÕ. Cã nh vËy ngµnh míi cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó lín m¹nh h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn hç trî cho c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c nh ngo¹i th¬ng, vËn t¶i v.v... ph¸t triÓn.
Nãi mét c¸ch ng¾n gän, giao nhËn ngµy nay ®· trë thµnh mét ngµnh kinh doanh dÞch vô cã tÇm quan träng trong nÒn kinh tÕ. §Ó ®a ngµnh ph¸t triÓn h¬n n÷a nh»m ®¸p øng c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ níc ta hiÖn nay th× nhÊt thiÕt ph¶i nhËn thøc ®îc vai trß cña ngµnh, ®ã chÝnh lµ ®éng c¬ cña nh÷ng nç lùc kh«ng ngõng më ®êng cho sù lín m¹nh cña ngµnh giao nhËn ViÖt Nam.
2. Hoµn thiÖn luËt vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n díi luËt.
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ QLNN ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn, yªu cÇu cÇn ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt ®Çy ®ñ vµ ®ång bé, râ rµng vµ phï hîp lµm nÒn t¶ng ph¸p lý cho ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ níc, lµm c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®îc tiÕn hµnh ®óng luËt.
§Çu tiªn, cÇn xóc tiÕn c«ng viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n díi luËt cña LuËt Th¬ng m¹i ®Ó ®iÒu chØnh kÞp thêi c¸c ho¹t ®éng trong ph¹m vi dÞch vô giao nhËn. Nh»m ®¶m b¶o c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh«ng bÞ trïng l¾p cÇn ph¶i rµ so¸t tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh, b·i bá nh÷ng quy ®Þnh kh«ng phï hîp, xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò cßn cha ®îc ®iÒu chØnh ®Ó ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n míi. Bªn c¹nh ®ã, còng tiÕn hµnh dÇn viÖc söa ®æi bæ sung nh÷ng néi dung cÇn thiÕt cña LuËt Th¬ng m¹i.
Nh chóng ta ®Òu biÕt, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc so¹n th¶o vµ x©y dùng hiÖu qu¶ ph¸p luËt lµ ph¶i ®¶m b¶o sù ®ång bé cña c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan. Bëi v×, bÊt kú mét ho¹t ®éng kinh doanh nµo còng chÞu sù ®iÒu chØnh cña nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan. NhÊt lµ ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô mang tÝnh tæng hîp nh giao nhËn. Do ®ã, viÖc söa ®æi bæ sung c¸c bé luËt nh LuËt Hµng h¶i, LuËt Hµng kh«ng, LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c luËt kh¸c, ®ång thêi ban hµnh luËt §êng bé, luËt §êng s¾t, luËt VËn t¶i ®a ph¬ng thøc... lµ mét trong nh÷ng bíc më ®êng cho ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn ®îc thuËn lîi h¬n.
Riªng vÒ viÖc ban hµnh luËt, cÇn nhanh chãng cho ra ®êi luËt c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. HiÖn nay, viÖc ban hµnh luËt c¹nh tranh lµ rÊt cÇn thiÕt. Bëi lÏ, chóng ta ®ang chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng mµ c¹nh tranh lµ ®Æc tÝnh tÊt yÕu cña nã. Nhµ níc cÇn ph¶i t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng, t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn thÞ trêng. MÆt kh¸c, hiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn ®êng lèi héi nhËp kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp trong níc sÏ v¬n ra lµm ¨n ë c¸c thÞ trêng níc ngoµi, chóng ta ®ßi hái c¸c níc ph¶i t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp cña hä nh c¸c doanh nghiÖp cña ta, ngîc l¹i c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi còng ®ßi hái chóng ta ph¶i cã s©n ch¬i b×nh ®¼ng, m«i trêng ph¸p lý thuËn lîi cho c«ng viÖc kinh doanh cña hä. Ngoµi ra, luËt c¹nh tranh sÏ lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt quan träng trong hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, gãp phÇn x©y dùng mét hµnh lang ph¸p lý võa ®¶m b¶o cho quan hÖ kinh tÕ diÔn ra lµnh m¹nh, th«ng tho¸ng, hiÖu qu¶ cao, võa ®¶m b¶o sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Nhµ níc, b¶o vÖ lîi Ých c«ng céng, quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c th¬ng nh©n.
§Ó c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng giao nhËn cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc cÇn lu ý:
- Ph¸p luËt chØ cã hiÖu lùc thùc tÕ trong cuéc sèng nÕu nã ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng cña cuéc sèng, gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc cña cuéc sèng ®ang ®Æt ra nãi chung vµ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn nãi riªng. Tøc lµ, ph¶i gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng víng m¾c trong qóa tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Do vËy, mét trong nh÷ng néi dung cña viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung còng nh hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn giao nhËn nãi riªng lµ, thay dÇn quy tr×nh x©y dùng ph¸p luËt theo kiÓu tõ trªn xuèng b»ng quy tr×nh tõ díi lªn, c¸c s¸ng kiÕn ph¸p luËt, néi dung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ph¶i b¾t nguån tõ doanh nghiÖp vµ ph¶i thùc sù phôc vô doanh nghiÖp.
- Xu híng QLNN hiÖn ®¹i ®ßi hái c¸c bé luËt ph¶i ®îc x©y dùng theo híng cô thÓ chi tiÕt cô thÓ hãa, cã thÓ ®iÒu chØnh ®îc c¸c hµnh vi cña x· héi. Mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng ®Òu ph¶i dùa theo luËt, tr¸nh t×nh tr¹ng luËt quy ®Þnh chung chung, kÐo theo ph¶i cã rÊt nhiÒu v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh luËt. Trong QLNN ®èi víi lÜnh vùc giao nhËn còng vËy. NÕu c¸c ®iÒu kiÖn trong c¸c bé luËt vÉn cø tån t¹i theo kiÓu chung chung kh«ng nh÷ng g©y khã kh¨n cho c¸c c¬ quan qu¶n lý cña Nhµ níc mµ cßn lµm ¶nh hëng c¶ ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Víi môc tiªu nh vËy, chóng ta cÇn ph¶i nhanh chãng x©y dùng bé m¸y lµm luËt mét c¸ch chuyªn nghiÖp.
- Nhµ níc cÇn nghiªn cøu kü luËt ph¸p quèc tÕ, kinh nghiÖm x©y dùng luËt cña c¸c níc, vËn dông chän läc vµo thùc tÕ ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, tríc khi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh luËt cÇn cã sù t vÊn cña HiÖp héi Giao nhËn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuyªn m«n nghiÖp vô còng nh t×nh h×nh thùc tÕ.
- T¨ng cêng tæ chøc c¸c cuéc ®èi tho¹i gi÷a phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc víi c¸c doanh nghiÖp, l¾ng nghe ý kiÕn cña hä vµ ®Ó hä n¾m b¾t ®îc tinh thÇn chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ph¸p luËt cña Nhµ níc ®èi víi ngµnh... Lµm ®îc nh vËy sÏ t¹o ra c¬ héi tèt cho c¸c bªn hiÓu vµ cïng nhau kh¾c phôc khã kh¨n ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao.
Tãm l¹i, c«ng t¸c x©y dùng luËt cÇn ph¶i thay ®æi theo híng n©ng cao chÊt lîng cña luËt ph¸p b»ng c¸ch t¹o ra mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy ®ång bé cã tÝnh æn ®Þnh vµ kh¶ thi.
3. CÇn cã nghÞ ®Þnh qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng giao nhËn nãi chung.
Cã thÓ nãi cho ®Õn b©y giê ngêi giao nhËn níc ta vÉn ph¶i dùa vµo rÊt nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh cã liªn quan ®Ó kinh doanh vµ nh×n chung c¸c v¨n b¶n nµy cßn t¶n m¹n mµ cha ®îc quy vÒ mét mèi qu¶n lý chung ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn, ®Êy lµ cha nãi g× ®Õn viÖc cßn thiÕu sãt nhiÒu v¨n b¶n ®iÒu chØnh. §©y lµ mét vÊn ®Ò næi cém trong c«ng t¸c ph¸p chÕ ®èi víi lÜnh vùc nµy ®Õn nay vÉn cha ®îc gi¶i quyÕt.
Nh ®· ®Ò cËp, hiÖn nay chóng ta míi cã quy ®Þnh vÒ ®èi tîng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh dÞch vô giao nhËn b»ng ®êng biÓn ngoµi nh÷ng quy ®Þnh chung chung vÒ ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn cña LuËt Th¬ng m¹i, quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn lµm ®¹i lý dÞch vô thñ tôc h¶i quan cña LuËt H¶i quan vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh, nÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh ®iÒu chØnh ph¹m vi cña dÞch vô giao nhËn. Vµ nh vËy, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn b»ng ®êng bé, ®êng hµng kh«ng, ®êng thñy néi ®Þa cha cã v¨n b¶n quy ®Þnh ®iÒu chØnh. TÊt nhiªn chóng ta kh«ng thÓ mét sím mét chiÒu mµ cã thÓ ®a ra mét ®¹o luËt qu¶n lý thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng giao nhËn, bao trïm mäi ho¹t ®éng cña giao nhËn nh dÞch vô thñ tôc h¶i quan, kinh doanh giao nhËn vËn t¶i c¸c lo¹i kÓ c¶ lÜnh vùc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, song nhÊt thiÕt cÇn ph¶i cã sù chuÈn bÞ cÇn thiÕt ®èi víi vÊn ®Ò nµy.
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®îc gi¶i quyÕt ®Çu tiªn lµ nhanh chãng ban hµnh nghÞ ®Þnh vÒ vÊn ®Ò kinh doanh giao nhËn nãi chung (®êng biÓn, ®êng bé, ®êng kh«ng, ®êng thuû néi ®Þa, ®êng s¾t), trong ®ã nªu râ ®iÒu kiÖn kinh doanh, tiªu chuÈn kinh doanh, chÕ tµi, vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. §¬ng nhiªn cÇn lu ý néi dung cña v¨n b¶n míi kh«ng ®îc m©u thuÉn víi c¸c bé luËt vµ v¨n b¶n díi luËt liªn quan vµ cÇn híng tíi môc tiªu hoµn thiÖn bé phËn v¨n b¶n qu¶n lý tõng lÜnh vùc tríc khi cho h×nh thµnh mét ®¹o luËt qu¶n lý riªng ®èi víi ngµnh.
Ngoµi ra, yªu cÇu Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan h÷u quan cïng nhau bµn b¹c trao ®æi ®Ó ®a ra khung gi¸ dÞch vô giao nhËn mµ tèt h¬n hÕt lµ nªn x©y dùng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng ®Þnh gi¸ qu¸ tù do nh hiÖn nay.
4. T¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp.
NÕu nh viÖc x©y dùng mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy nh»m môc ®Ých t¹o ra hµnh lang ph¸p lý ®Ó doanh nghiÖp ho¹t ®éng ®îc bµi b¶n, cã trËt tù th× c«ng t¸c t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng doanh nghiÖp cÇn ®îc thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c doanh nghiÖp vËn ®éng trong hµnh lang ph¸p lý ®ã, tøc lµ viÖc thi hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®îc tu©n thñ mét c¸ch nghiªm chØnh. TÊt nhiªn, t¨ng cêng qu¶n lý ë ®©y còng ®îc hiÓu lµ phÝa c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc ph¶i ®a ra ®îc nh÷ng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh phï hîp víi thùc tiÔn kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Cã thÓ nãi t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt. Bëi v×, cã tÝch cùc kiÓm tra kiÓm so¸t thÞ trêng, t×m hiÓu thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp th× míi cã thÓ ®a ra nh÷ng biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi, ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, gian lËn th¬ng m¹i... Tõ ®ã, n©ng cao kû c¬ng thi hµnh ph¸p ë c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, nhê ®i s©u t×m hiÓu nh÷ng víng m¾c trªn thùc tÕ cña doanh nghiÖp vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ph¸p lý cña Nhµ níc hay nh÷ng khã kh¨n vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ngµnh nghÒ mµ ®i ®Õn viÖc t¹o dùng vµ c¶i thiÖn m«i trêng kinh doanh còng nh n©ng cao n¨ng lùc ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp.
Nh»m t¨ng cêng qu¶n lý ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, kh¾c phôc t×nh tr¹ng qu¶n lý láng lÎo hiÖn nay Nhµ níc cÇn:
- Rµ so¸t vµ s¾p xÕp l¹i tæ chøc theo híng tËp trung x©y dùng c¸c doanh nghiÖp m¹nh, gi¶i t¸n hoÆc s¸p nhËp c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ ®Ó chuÈn bÞ lùc lîng doanh nghiÖp cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao, nhÊt lµ doanh nghiÖp cã vèn cña Nhµ níc tríc thÒm héi nhËp. §ång thêi, xo¸ sæ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng lµnh m¹nh nh»m gãp phÇn h¹n chÕ t×nh tr¹ng lén xén trªn thÞ trêng hiÖn nay.
- Ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n trong ®ã quy ®Þnh râ ph¹m vi vµ ®èi tîng qu¶n lý trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nh»m chÊm døt t×nh tr¹ng c¸c c¬ quan qu¶n lý khã kh¨n trong viÖc n¾m ®îc thùc tr¹ng cña lÜnh vùc kinh doanh nµy.
- Thùc hiÖn tæ chøc kiÓm tra kiÓm so¸t ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Þnh kú hoÆc bÊt chît ®Ó kÞp thêi ng¨n chÆn nh÷ng sai ph¹m nh gian lËn th¬ng m¹i, trèn lËu thuÕ... song cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng thanh tra, kiÓm tra chång chÐo g©y khã kh¨n tèn kÐm vµ bÊt æn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp.
- Tæ chøc phèi hîp ®ång bé, chÆt chÏ gi÷a c¸c ban ngµnh liªn quan. Trong ®ã ph¶i ®a ra ®îc nh÷ng v¨n b¶n ph©n c«ng qu¶n lý cô thÓ cho tõng c¬ quan c¸c ngµnh, c¸c cÊp qu¶n lý.
5. CÇn cã c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý ho¹t ®éng giao nhËn.
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ níc trong lÜnh vùc giao nhËn lµ bé m¸y qu¶n lý chuyªn ngµnh hiÖn nay cha cã.
Cho ®Õn nay, ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn ®· ph¸t triÓn víi quy m« ®¸ng kÓ c¶ vÒ bÒ réng vµ bÒ s©u. Song sù phèi hîp qu¶n lý gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ níc liªn quan (Th¬ng m¹i, Giao th«ng vËn t¶i, Tµi chÝnh vµ H¶i quan) cha chÆt chÏ, thiÕu ®ång bé nªn n¶y sinh kh«ng Ýt tiªu cùc nh: ph¸ gi¸, kinh doanh kh«ng ®¨ng ký, trèn thuÕ, kinh doanh kh«ng ®¨ng ký ngµnh nghÒ, cho níc ngoµi thuª tªn, biÓn hiÖu ®Ó ¨n hoa hång, dÉn ®Õn kh«ng kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña hä hoÆc kinh doanh theo d¹ng cß måi, khi x¶y ra trôc trÆc ®æ vì th× biÕn mÊt ®Ó kh¸ch hµng tù gi¶i quyÕt... T×nh tr¹ng bu«ng láng ®ã tån t¹i c¶ trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch lÉn trong c«ng viÖc qu¶n lý ®èi víi lÜnh vùc nµy.
Ngoµi ra, kh¸ch quan mµ nãi kh«ng ph¶i lµ Nhµ níc cha cã sù quan t©m qu¶n lý ®èi víi dÞch vô giao nhËn. ThÕ nhng, hiÖn thêi giao nhËn cha ®îc t¸ch riªng ra ®Ó chuyªn m«n hãa qu¶n lý phï hîp dÉn ®Õn trãi buéc sù ph¸t triÓn cña ngµnh.
Do vËy, yªu cÇu ®Æt ra lµ cÇn ph¶i thiÕt lËp mét c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý. C¬ quan nµy ®ãng vai trß lµ trung t©m ®iÒu phèi kÕt hîp qu¶n lý chung trong viÖc x©y dùng chiÕn lîc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn còng nh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn. Tõ ®ã, sÏ gãp phÇn gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng chøc n¨ng, quyÒn h¹n chång chÐo, láng lÎo gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý thuéc c¸c ngµnh liªn quan dÉn ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò qu¶n lý kh«ng ®îc ®iÒu chØnh. MÆt kh¸c, ho¹t ®éng giao nhËn còng cã ®îc nh÷ng ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p ph¸t triÓn râ rµng h¬n.
§iÒu ®¸ng lu ý lµ ph¶i x©y dùng bé m¸y theo híng tinh gi¶n, gän nhÑ song cÇn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ phèi hîp ®îc hµi hßa gi÷a c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc chuyªn ngµnh, qu¶n lý trªn vïng l·nh thæ nh»m thùc hiÖn sù nghiªm minh cña luËt ph¸p vµ c«ng b»ng trong kinh doanh.
6. C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh.
HiÖn nay, ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña APEC, ASEAN, vµ chuÈn bÞ gia nhËp vµo WTO. V× vËy, chóng ta ph¶i cã nghÜa vô cña mét thµnh viªn tham gia vµo c¸c tæ chøc chuyªn ngµnh, tham gia c¸c c«ng íc, hiÖp ®Þnh cña tæ chøc mµ ta ký kÕt vÝ dô nh HiÖp ®Þnh vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc gi÷a c¸c níc ASEAN. HiÖp ®Þnh nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng hãa vµ ngêi di chuyÓn gi÷a c¸c níc trong khèi. Do vËy, yªu cÇu cÊp thiÕt hiÖn nay lµ ph¶i xóc tiÕn c«ng t¸c ®¬n gi¶n hãa thñ tôc h¶i quan, c¶i tiÕn thñ tôc qu¶n lý hµng hãa xuÊt nhËp khÈu phï hîp víi th«ng lÖ, ®iÒu íc, c«ng íc quèc tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy th«ng th¬ng, giao lu v¨n ho¸ gi÷a níc ta víi c¸c níc thµnh viªn, gi¶m bít nh÷ng th¸ch thøc vµ nguy c¬ tôt hËu víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
§îc biÕt, viÖc ®æi míi c¶i tiÕn thñ tôc h¶i quan ®ang ®îc ®a ra ¸p dông thö nghiÖm nhng vÉn cßn nhiÒu víng m¾c tõ phÝa qu¶n lý hµng hãa cña c¸n bé ngµnh H¶i quan vµ mét sè khã kh¨n ph¸t sinh tõ phÝa doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®©y râ rµng lµ mét tiÕn bé trong c«ng t¸c c¶i tiÕn thñ tôc níc ta.
Thùc tÕ, mét sè níc cã chÕ ®é ®¹i lý H¶i quan cho phÐp ngêi giao nhËn lµm ®¹i lý h¶i quan nÕu hä ®¸p øng ®Çy ®ñ n¨ng lùc lµm nghiÖp vô nµy. Ngêi giao nhËn ph¶i cam kÕt thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh, chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña H¶i quan vµ nÕu kh«ng tu©n thñ ®óng c¸c quy ®Þnh hoÆc cã hµnh ®éng sai tr¸i th× bÞ tíc bá chøc n¨ng ®¹i lý h¶i quan ®ã. Vµ ®¬ng nhiªn ®¹i lý ph¶i hÕt søc trung thùc, võa b¶o vÖ lîi Ých cña kh¸ch hµng, võa ®¶m b¶o ®óng lîi Ých cña Nhµ níc. ë ViÖt Nam, hiÖn nay chÕ ®é ®¹i lý H¶i quan ®ang ®îc triÓn khai ¸p dông. §Æc biÖt, chóng ta ®ang cè g¾ng x©y dùng m¹ng líi ®¹i lý h¶i quan nèi m¹ng víi doanh nghiÖp vµ víi H¶i quan nh»m gi¶m bít t×nh tr¹ng ¸ch t¾c trong kh©u thñ tôc nh hiÖn nay.
§¬n gi¶n hãa thñ tôc h¶i quan, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu hµng hãa lµ c«ng t¸c ®ßi hái chóng ta thùc hiÖn gÊp rót tríc xu thÕ héi nhËp s¾p tíi, nã kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp giao nhËn kinh doanh ®îc hiÖu qu¶ mµ cßn thóc ®Èy n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ.
7. Cã chÝnh s¸ch ®Çu t níc ngoµi hîp lý trong lÜnh vùc giao nhËn.
Thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo lÜnh vùc giao nhËn lµ ®iÒu tÊt yÕu nÕu chóng ta muèn ph¸t triÓn mét ngµnh giao nhËn cã chuyªn m«n thùc sù vµ ngµy cµng hiÖn ®¹i h¬n. H¬n n÷a, ®ã còng lµ mét trong nh÷ng xu thÕ cña héi nhËp. Do ®ã, trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay viÖc cã ®îc mét chÝnh s¸ch ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi phï hîp víi héi nhËp cã tÝnh ®Õn hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam lµ ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt.
Tinh thÇn chung lµ tríc m¾t, chóng ta kh«ng nªn më cöa tù do cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn bëi v× n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ta cha m¹nh. Nhng vÒ l©u dµi, víi xu thÕ tiÕn tíi tù do hãa ®Çu t, ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô giao nhËn cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ë thÞ trêng ViÖt Nam cÇn ®îc khuyÕn khÝch vµ kh«ng bÞ ph©n biÖt víi c¸c nhµ ®Çu t trong níc.
§iÒu quan träng lµ Nhµ níc cÇn tiÕn hµnh x©y dùng lé tr×nh héi nhËp cña ho¹t ®éng kinh doanh giao nhËn. §Æt môc tiªu vµ lËp thêi gian biÓu cho môc tiªu cÇn ®¹t, x¸c ®Þnh ®îc nh÷ng m¶ng nµo cña dÞch vô ®îc u tiªn khuyÕn khÝch hay h¹n chÕ ®Çu t níc ngoµi, h×nh thøc ®Çu t ra lµm sao v.v... Ch¼ng h¹n hiÖn thêi kh«ng cÊp giÊy phÐp kinh doanh cho nhµ ®Çu t níc ngoµi xin thµnh lËp c«ng ty giao nhËn 100% vèn, chØ cho phÐp hä ®Çu t díi h×nh thøc liªn doanh víi vèn gãp cña phÝa ViÖt Nam tèi thiÓu lµ 51%. Vµ h×nh thøc liªn doanh chØ ®îc cho phÐp trong nh÷ng trêng hîp thùc sù cÇn thiÕt vµ còng chØ trong trêng hîp nµy míi cho phÐp c¸c liªn doanh nµy cã thÓ lµm ®¹i lý hµng hãa cung øng dÞch vô cho tµu níc ngoµi còng nh tµu ViÖt Nam ra vµo c¸c c¶ng cña ta hay cã thÓ lµm ®¹i lý thñ tôc h¶i quan cho chñ hµng xuÊt nhËp khÈu. Sau ®ã, nh÷ng quy ®Þnh h¹n chÕ sÏ ®îc níi láng dÇn cïng víi møc héi nhËp theo c¸c cam kÕt gi÷a níc ta vµ c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, tøc lóc ®ã c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi cã thÓ tuú ý lùa chän bÊt kú lÜnh vùc ®Çu t nµo vµ kÓ c¶ bÊt kú h×nh thøc ®Çu t nµo mµ hä thÊy cã kh¶ n¨ng.
§ång thêi, cÇn ph¶i x©y dùng ®îc nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ níc ®ñ m¹nh ®ãng vai trß lµ mét bªn liªn doanh víi níc ngoµi, trong ®ã ®¶m b¶o ®îc ®éi ngò c¸n bé tham gia liªn doanh ph¶i n¾m v÷ng luËt ph¸p, cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ cã ®¹o ®øc. Bëi v×, tríc m¾t hay l©u dµi ®©y vÉn lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc mµ phÇn nµo Nhµ níc cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó tham gia thÞ trêng nh»m thùc hiÖn môc ®Ých cña viÖc thu hót ®Çu t.
MÆt kh¸c, còng xóc tiÕn nghiªn cøu tríc mét bíc viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi trong lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®Èy nhanh c¶i c¸ch kinh tÕ, c¶i c¸ch hµnh chÝnh, ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, vµ kh«ng ngõng nç lùc t¹o m«i trêng kinh doanh ngµy mét thuËn lîi h¬n v.v... ®Ó chuÈn bÞ cho xu híng cëi më thu hót ®Çu t níc ngoµi trong t¬ng lai.
8. Ph¸t huy n¨ng lùc ho¹t ®éng cña VIFFAS.
Suèt nh÷ng n¨m qua, VIFFAS ®· cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù trëng thµnh cña ngµnh giao nhËn ViÖt Nam. Song yªu cÇu cña t×nh h×nh míi ®ßi hái tæ chøc nµy ph¶i n©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó thùc sù lµ ngêi b¹n ®ång hµnh cña ngêi giao nhËn héi viªn nãi riªng vµ ngêi giao nhËn ViÖt Nam nãi chung.
Trong thêi gian tíi nh»m ph¸t huy vai trß ®ã, VIFFAS cÇn:
T¨ng cêng c«ng t¸c ®µo t¹o nghiÖp vô: §ã lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc nh»m n©ng cao chÊt lîng ngµnh nghÒ. Tæ chøc c¸c líp ®µo t¹o vÒ giao nhËn, gióp héi viªn tiÕp cËn nh÷ng thµnh tùu, kü thuËt míi trong lÜnh vùc giao nhËn. TÊt nhiªn ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nªn më réng ®èi tîng ngoµi héi tham gia.
DÇn triÓn khai nghiÖp vô B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm cho nh÷ng ngêi giao nhËn: Dï ®ãng vai trß nµo - ®¹i lý hay bªn chÝnh th× ngêi giao nhËn còng ph¶i chÞu rñi ro. Tr¸ch nhiÖm cña ngêi giao nhËn khi ®ãng vai trß bªn chÝnh nÆng h¬n so víi khi anh ta chØ lµ ®¹i lý ®¬n thuÇn. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn cña dÞch vô gom hµng, vËn t¶i container vµ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, xu híng ®ãng vai trß bªn chÝnh cña ngêi giao nhËn ngµy cµng t¨ng. Do ®ã, bªn c¹nh viÖc quan t©m trau dåi, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ lùa chän cÈn thËn bªn thø ba nh»m gi¶m thiÓu sai sãt dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm, ngêi giao nhËn vÉn cÇn ph¶i mua b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh tríc khiÕu n¹i cña c¸c bªn ®ång thêi cñng cè sù tin cËy cña kh¸ch hµng. ViÖc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm lµ ®Æc biÖt cÇn thiÕt khi ngêi giao nhËn lµ ngêi chuyªn chë ®êng biÓn hoÆc MTO. VIFFAS cã thÓ phèi hîp víi nh÷ng c«ng ty b¶o hiÓm lín, cã uy tÝn nghiªn cøu vµ ®a ra mét h×nh thøc b¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm phï hîp.
§a ra nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh ®èi víi mét doanh nghiÖp kinh doanh giao nhËn: Cïng phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng x©y dùng nh÷ng tiªu chuÈn cô thÓ ®èi víi ngµnh nghÒ. Trªn c¬ së ®ã, h¹n chÕ ®îc nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng ®ñ tiªu chuÈn, ng¨n ngõa nh÷ng hµnh vi kinh doanh, c¹nh tranh bÊt hîp ph¸p nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho c¸c héi viªn còng nh c¸c doanh nghiÖp giao nhËn lµm ¨n hîp ph¸p vµ cã uy tÝn kh¸c.
TiÕp tôc t vÊn Nhµ níc trong viÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn lÜnh vùc giao nhËn: TÝch cùc gãp ý x©y dùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ ho¹t ®éng giao nhËn hoÆc cã liªn quan nh»m gi¶m bít c¸c kh©u thñ tôc, chøng tõ trong ho¹t ®éng giao nhËn, gióp hµng hãa ®îc vËn chuyÓn nhanh h¬n vµ c«ng viÖc cña nh÷ng ngêi giao nhËn trë nªn thuËn tiÖn, dÔ dµng h¬n. Chñ ®éng lµm viÖc víi v¨n phßng ChÝnh phñ, Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Trung ¬ng, Bé Giao th«ng vËn t¶i, Bé Th¬ng m¹i, H¶i quan v.v... vÒ nh÷ng khã kh¨n bøc xóc trong kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh tiÕp tôc ®Ò xuÊt viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n qu¶n lý ch¼ng h¹n tríc m¾t lµ nghÞ ®Þnh qu¶n lý ngµnh nghÒ giao nhËn. Tham gia c¸c dù ¸n söa ®æi LuËt Hµng h¶i, LuËt Th¬ng m¹i, LuËt Doanh nghiÖp vµ Dù th¶o luËt chèng c¹nh tranh ®éc quyÒn.
Giµnh quyÒn chñ ®éng trªn thÞ trêng giao nhËn hµng hãa xuÊt nhËp khÈu: HiÖn nay, ®a sè c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam nhËp theo ®iÒu CIF vµ xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn FOB, do ®ã c¸c quyÕt ®Þnh vÒ tæ chøc vËn chuyÓn ®îc thùc hiÖn ë ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ nh÷ng ngêi giao nhËn ViÖt Nam ho¹t ®éng nhiÒu h¬n víi t c¸ch ®¹i lý cña ngêi giao nhËn vµ/hoÆc ngêi chuyªn chë ®êng biÓn níc ngoµi vµ ph¶i tu©n theo còng nh ®¶m b¶o r»ng viÖc tæ chøc tiÕp vËn ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c quy ®Þnh vÒ dÞch vô rÊt chÆt chÏ cña ngêi giao nhËn/ngêi chuyªn chë níc ngoµi. Nªn ch¨ng, trong thêi gian c¸c nhµ giao nhËn vËn t¶i cÇn cã sù liªn kÕt víi nhµ xuÊt nhËp khÈu ®Ó thùc hiÖn tõng bíc viÖc phæ biÕn hãa c¸c th¬ng vô díi h×nh thøc b¸n CIF vµ mua FOB. Hay nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ sù g¾n chÆt xuÊt nhËp khÈu víi giao nhËn vËn t¶i thµnh mét thÓ thèng nhÊt cña qu¸ tr×nh th©m nhËp thÞ trêng nh»m giµnh u thÕ trong mua b¸n víi níc ngoµi vµ khuyÕn khÝch sö dông dÞch vô giao nhËn ViÖt Nam.
§Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i: ViÖt nam cã mét vÞ trÝ ®Þa lý v« cïng thuËn lîi, n»m trªn nh÷ng tuyÕn ®êng vËn t¶i quan träng cña Ch©u ¸ vµ thÕ giíi. Do ®ã, nÕu cã mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vËn t¶i hiÖn ®¹i sÏ thu hót mét lîng lín hµng hãa ra vµo ViÖt Nam vµ ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi giao nhËn ViÖt Nam sÏ nhén nhÞp h¬n. Bëi vËy, VIFFAS cÇn cïng Bé Giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c bé, ngµnh liªn quan nghiªn cøu vµ ®a ra nh÷ng kÕ ho¹ch, dù ¸n ®Çu t x©y dùng ph¸t triÓn hÖ thèng ®êng bé, ®êng s¾t, nhµ ga, s©n bay, c¶ng biÓn... ®Ó phôc vô vËn t¶i nãi chung vµ ho¹t ®éng giao nhËn nãi riªng. Trong bèi c¶nh ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña container hãa vµ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, cÇn ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn c¸c c¶ng container chuyªn dông (trong ®ã cã c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ) vµ c¸c c¶ng th«ng quan néi ®Þa (ICD - Inland Clearance Depot).
T¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ: VIFFAS cÇn cñng cè mèi quan hÖ cña m×nh víi c¸c tæ chøc giao nhËn quèc tÕ nh FIATA, AFFA còng nh c¸c hiÖp héi giao nhËn quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c nh ESCAP, UNDP nh»m trao ®æi th«ng tin, häc hái kinh nghiÖm vµ tranh thñ sù gióp ®ì vÒ mÆt vËt chÊt lÉn kü thuËt. Bªn c¹nh ®ã, VIFFAS cã thÓ ®ãng vai trß lµ chiÕc cÇu nèi víi c¸c doanh nghiÖp giao nhËn níc ngoµi, t×m kiÕm vµ xóc t¸c lµm ¨n víi nh÷ng doanh nghiÖp cã uy tÝn trªn thÕ giíi.
Ngoµi ra, VIFFAS cÇn ph¶i cËp nhËt, n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ trêng giao nhËn trong vµ ngoµi níc, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ míi nhÊt vµo ho¹t ®éng kinh doanh (vÝ dô nh nèi m¹ng EDI). Theo dâi chÆt chÏ qu¸ tr×nh héi nhËp cña ®Êt níc vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ch¼ng h¹n nh tiÕn tr×nh gia nhËp AFTA, WTO.., viÖc th«ng qua vµ thùc hiÖn c¸c c«ng íc, hiÖp ®Þnh liªn quan ®Õn giao nhËn vËn t¶i nh C«ng íc cña Liªn hîp quèc vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, c¸c HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ vËn t¶i ®a ph¬ng thøc, vÒ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng hãa qu¸ c¶nh, vÒ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho vËn t¶i liªn quèc gia... Vµ ngµy cµng tiÕp nhËn nhiÒu doanh nghiÖp giao nhËn toµn quèc tham gia HiÖp héi.
Tãm l¹i, n¨ng lùc ho¹t ®éng cña VIFFAS ®îc tÝch cùc t¨ng cêng chÝnh lµ sù hç trî ®¾c lùc cho Nhµ níc trong qu¶n lý ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn, lµ mong muèn cña c¸c doanh nghiÖp trong nghÒ vµ suy cho cïng lµ bíc ®Öm t¹o ®µ cho ngµnh giao nhËn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã cã cßn ®óng hay kh«ng cßn phô thuéc vµo nh÷ng híng ®i s¾p tíi cña HiÖp héi.
9. KiÖn toµn ®éi ngò c¸n bé.
Trong tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp, cã ngêi ®· ®a ra h×nh ¶nh: con tµu ViÖt Nam ®· tõ s«ng ra biÓn. Muèn ®i xa vµ ®Õn ®Ých, tµu ph¶i tèt vµ thuû thñ ®oµn ph¶i giái xÐt vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm, ®oµn thuû thñ cña chóng ta cã nhiÒu ®iÓm cha b»ng bÌ b¹n. §ã lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quyÕt ®Þnh. Ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu. XÐt cho cïng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c th× ®Òu xuÊt ph¸t tõ con ngêi. Sù hay, dë lµ ë n¬i con ngêi. Nh÷ng ¸ch t¾c xuÊt hiÖn vµ cã ®îc ph¸ bá hay kh«ng còng lµ bëi con ngêi quyÕt ®Þnh. V× vËy, cÇn ®Æc biÖt quan t©m kiÖn toµn tæ chøc bé m¸y, c¸n bé tõ nh÷ng ngêi lµm ho¹t ®Þnh chÝnh s¸ch cho ®Õn nh÷ng ngêi trùc tiÕp gi¸m s¸t qu¶n lý. ChÝnh nh÷ng con ngêi ®ã sÏ kh¬i th«ng mäi t¾c nghÏn ®Ó híng ngµnh giao nhËn ph¸t triÓn ®óng híng, phôc vô cho môc tiªu CNH, H§H ®Êt níc.
10. Nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c.
Bæ sung thªm c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho c¸c nghiÖp vô giao nhËn nh: kho tµng, bÕn b·i, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, xÕp dì...; ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng; ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng; c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ...
* Nh×n chung, ®Ó n©ng cao qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng giao nhËn cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng gi¶i ph¸p ®ång bé, trong ®ã tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p ®Òu cã mèi quan hÖ t¬ng hç nhau. §©y lµ nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi, nªn ®ßi hái ph¶i cã thêi gian triÓn khai thùc hiÖn mét c¸ch thËn träng vµ theo thø tù u tiªn phï hîp víi thêi thÕ vµ kh¶ n¨ng song còng ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn ngay tõ b©y giê nh»m võa gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay võa gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn mäi mÆt ®Ó ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng.
KÕt luËN
Ra ®êi tõ sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i vµ th¬ng m¹i quèc tÕ, giao nhËn ngµy cµng thÓ hiÖn m×nh lµ mét lÜnh vùc kh«ng thÓ thiÕu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ - th¬ng m¹i. Víi viÖc chuyªn m«n hãa mäi c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa tõ ngêi b¸n ®Õn ngêi mua, nh÷ng ngêi giao nhËn gãp phÇn rót ng¾n thêi gian vËn ®éng cña hµng hãa, t¨ng nhanh khèi lîng hµng hãa lu©n chuyÓn trªn thÕ giíi. Nh÷ng lîi Ých mµ giao nhËn mang l¹i sÏ cßn tiÕp tôc nÕu nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi lµ mong muèn kh«ng ngõng. Ngµy nay, cã thÓ nãi giao nhËn lµ mét trong nh÷ng ngµnh nghÒ kinh doanh ®ang thÞnh trong mét thÕ giíi toµn cÇu hãa vµ híng tíi tù do hãa th¬ng m¹i.
Víi ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ hµng hãa, c¸c dÞch vô giao nhËn ngµy cµng më réng vµ ®· trë thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cã quy m« lín vµ tæ chøc chÆt chÏ ë c¸c níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Sè lîng c¸c tæ chøc giao nhËn ngµy cµng t¨ng nhanh vµ ngµy mét nhiÒu trªn thÕ giíi.
ë ViÖt Nam, ngµnh giao nhËn ®· cã tõ l©u nhng míi chØ thùc sù khëi s¾c trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y khi mµ ®Êt níc ®ang chuyÓn m×nh c¶i c¸ch kinh tÕ vµ bíc trªn nÎo ®êng héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Quy m«, ph¬ng tiÖn kü thuËt vµ nghiÖp vô cña ho¹t ®éng giao nhËn ë ViÖt Nam nh×n chung cha thÓ s¸nh víi c¸c níc trªn thÕ giíi nhng nã còng ®· t¬ng ®èi bao qu¸t ®îc mäi lÜnh vùc cña dÞch vô nµy. Vµ giao nhËn mang mét ý nghÜa quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Nã gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é lu th«ng cña hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ... dÉn ®Õn gi¶m gi¸ thµnh hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng hãa, t¹o thÕ cña ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. MÆt kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng thu ngo¹i tÖ, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn mäi mÆt cho sù cÊt c¸nh cña ®Êt níc. Nh÷ng thµnh qu¶ bíc ®Çu ®ã cña ngµnh giao nhËn lµ ®iÒu ®¸ng mõng vµ rÊt cÇn ®îc khÝch lÖ.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ ®ã, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam vÉn cßn tån t¹i nh÷ng khã kh¨n h¹n chÕ cÇn cëi bá ®Ó ®uæi kÞp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Tuy nhiªn, nh÷ng khã kh¨n ®ã chñ yÕu b¾t nguån tõ qu¶n lý bÊt cËp cña Nhµ níc nÕu xÐt vÒ gãc ®é chñ thÓ.
Kh¸ch quan mµ nãi, nh÷ng n¨m qua vai trß qu¶n lý cña Nhµ níc ®îc thÓ hiÖn t¬ng ®èi râ nÐt trong sù lín m¹nh cña ngµnh. Song, cßn nhiÒu khuyÕt ®iÓm trong c¬ chÕ qu¶n lý nh v¾ng bãng mét chiÕn lîc ph¸t triÓn, cã sù thiÕu hôt lín c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh híng dÉn, thiÕu sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan qu¶n lý... lµm gi¶m sù nghiªm minh cña luËt ph¸p còng nh kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn ngµnh. §ã chÝnh lµ nçi tr¨n trë cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ lµ sù lo ng¹i ®èi víi kh«ng Ýt doanh nghiÖp.
Bíc vµo kû nguyªn míi, kû nguyªn cña sù héi nhËp vµ ph¸t triÓn, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ch¾c h¼n sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn song còng kh«ng Ýt th¸ch thøc ®Æt ra. ThiÕt nghÜ, nh»m ®a ngµnh giao nhËn níc ta hßa nhËp vµo c«ng nghiÖp giao nhËn trªn thÕ giíi th× nhÊt thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc ®Ó Nhµ níc thùc sù xøng ®¸ng ®ãng vai trß lµ ngêi nh¹c trëng chØ huy d¹o khóc “thóc ®Èy ngµnh giao nhËn níc nhµ tiÕp bíc v÷ng ch¾c h¬n”.
Nghiªn cøu ho¹t ®éng giao nhËn, ®i s©u t×m hiÓu thùc tr¹ng ngµnh giao nhËn cña níc ta ë gãc ®é cña ngêi qu¶n lý, tõ ®ã kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi ngµnh còng chÝnh lµ gãp phÇn thùc hiÖn mong muèn ®ã.
VÊn ®Ò mµ em chän lµm ®Ò tµi cho b¶n KLTN lµ mét lÜnh vùc réng vµ phøc t¹p, ®ßi hái nhiÒu kiÕn thøc tæng hîp vµ s©u s¾c vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng b¶n th©n vµ thêi gian nghiªn cøu, b¶n KLTN nµy ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong ®îc nhËn sù chØ dÉn, gãp ý thªm cña c¸c thÇy c«.
._.