Giao nhận hàng hoá xuất nhập khẩu tại Công ty giao nhận kho vận ngoại thương (Vinatrans) HP. Thực trạng và một số giải pháp

lêi nãi ®Çu Th­¬ng m¹i vµ vËn t¶i lµ hai lÜnh vùc cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt vµ t­¬ng hç lÉn nhau. VËn t¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh trao ®æi, giao l­u hµng ho¸ gi÷a c¸c khu vùc vµ trªn ph¹m vi thÕ giíi, cßn th­¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn ®Ó vËn t¶i ra ®êi vµ ph¸t triÓn. Tõ l©u, vËn t¶i ®­êng biÓn lu«n ®ãng mét vai trß quan träng trong vËn chuyÓn hµng ho¸ quèc tÕ. Hµng n¨m cã kho¶n 80%-90% hµng ho¸ l­u chuyÓn trªn ph¹m vi quèc tÕ ®­îc vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn bëi nh÷ng ­u ®iÓm cña nã so víi ph­¬ng thøc vËn t¶i kh¸c. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, vµo thÕ kû 15-16 mét lo¹i h×nh dÞch vô míi ®· ra ®êi, t¹o thuËn lîi vµ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh vËn t¶i, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh vËn t¶i ®­êng biÓn. §ã lµ ho¹t ®éng giao nhËn. ë ViÖt Nam, vµo n¨m 1970 Tæng c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng (Vietrans) ®· ra ®êi, lµ tæ chøc duy nhÊt ë ViÖt Nam lµm chøc n¨ng giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ hµng viÖn trî, mµ chñ yÕu lµ vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn. Tõ n¨m 1986 trë l¹i ®©y, cïng víi sù dÞch chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cña ®Êt n­íc, ngµnh giao nhËn ViÖt Nam ®· sím ®æi míi hoµ nhËp víi vùc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc gia vµ quèc tÕ, nhiÒu tæ chøc giao nhËn ®· ra ®êi, c¸c lo¹i h×nh giao nhËn vËn t¶i ®­îc më réng. §Æc biÖt, ngµnh giao nhËn ®· phôc vô tèt ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng trong nh÷ng n¨m qua. Song ho¹t ®éng giao nhËn còng ngµy cµng phøc t¹p h¬n, c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc giao nhËn trong vµ ngoµi n­íc ngµy cµng gay g¾t, ho¹t ®éng trong lÜnh vùc giao nhËn ngµy cµng khã kh¨n, ch­a ®i vµo mét mèi thèng nhÊt vÒ tæ chøc. MÆc dï HiÖp héi giao nhËn vËn t¶i ViÖt nam ®· ra ®êi nh­ng viÖc ®iÒu hµnh chung vÉn ch­a cã hiÖu qu¶ cao. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ho¹t ®éng giao nhËn nãi chung vµ ho¹t ®éng giao nhËn vËn t¶i ®­êng biÓn nãi riªng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nªn t«i ®· chän vÊn ®Ò:” Giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng (Vinatrans) HP. Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p” lµm ®Ò tµi kho¸ luËn tèt nghiÖp. Néi dung cña kho¸ luËn tèt nghiÖp gåm 3 ch­¬ng (kh«ng kÓ lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn) - Ch­¬ng I: Vai trß cña ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. - Ch­¬ng II: Ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ XNK t¹i c«ng ty giao nhËn kho vËn Ngo¹i th­¬ng (Vinatrans) HP - Ch­¬ng III: TriÓn väng cña ngµnh giao nhËn nãi chung vµ cña c«ng ty Vinatrans nãi riªng. Mét sè gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ. Nh©n ®©y, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n sinh viªn, nh÷ng ng­êi ®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ rÌn luyÖn t¹i tr­êng ®¹i häc Ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o - tiÕn sÜ NguyÔn V¨n Hång- gi¶ng viªn khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng- ng­êi ®· trùc tiÕp h­íng dÉn t«i hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy. V× ®©y lµ mét ®Ò tµi mang tÝnh thùc tiÔn cao nªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, vËy mong c¸c b¹n ®äc th«ng c¶m vµ cho ý kiÕn ®ãng gãp. Ch­¬ng I Vai trß cña ho¹t ®éng giao nhËn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ I. Kh¸i qu¸t chung vÒ ho¹t ®éng giao nhËn: 1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ giao nhËn vµ ho¹t ®éng giao nhËn: Giao nhËn vËn t¶i lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng n»m trong kh©u l­u th«ng ph©n phèi, mét kh©u quan träng nèi liÒn s¶n xót víi tiªu thô, lµ hai kh©u chñ yÕu cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. Giao nhËn vËn t¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®­a s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô, hoµn thµnh mÆt thø hai cña l­u th«ng ph©n phèi lµ ph©n phèi vËt chÊt, khi mÆt thø nhÊt lµ thñ tôc th­¬ng m¹i ®· hoµn thµnh. Giao nhËn g¾n liÒn víi vËn t¶i, nh­ng nã kh«ng ph¶i lµ vËn t¶i. Ho¹t ®éng giao nhËn lo liÖu cho hµng ho¸ ®­îc vËn t¶i ®Õn n¬i tiªu thô, nh­ng kh«ng ph¶i chØ lo riªng vËn t¶i mµ cßn lµm nh÷ng viÖc kh¸c ®Ó di chuyÓn hµng ho¸ nh­ bèc xÕp, l­u kho, chuyÓn t¶i, ®ãng gãi, thñ tôc, chøng tõ...”Cã s¸ch viÕt, ho¹t ®éng giao nhËn cã thÓ ®Þnh nghÜa lµ tæ chøc viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c c«ng viÖc cã liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn hµng hãa ®ã”. Ng­êi kinh doanh dÞch vô giao nhËn gäi lµ Ng­êi giao nhËn. VÒ ng­êi giao nhËn, ch­a cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt ®­îc quèc tÕ chÊp nhËn. Ng­êi giao nhËn cã thÓ lµ chñ tµu, chñ hµng, c«ng ty xÕp dì hay kho hµng, ng­êi giao nhËn chuyªn nghiÖp hay bÊt cø mét ng­êi nµo k¸c cã ®¨ng ký kinh doanh ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸. Theo Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn th× “ ng­êi giao nhËn lµ ng­êi lo toan ®Ó hµng hãa ®­îc chuyªn chë theo hîp ®ång uû th¸c vµ hµnh ®éng v× lîi Ých cña ng­êi uû th¸c mµ b¶n th©n anh ta kh«ng ph¶i lµ ng­êi vËn t¶i. Ng­êi giao nhËn còng ®¶m nhËn viÖc thùc hiÖn mäi c«ng viÖc liªn quan ®Õn hîp ®ång giao nhËn nh­ b¶o qu¶n, l­u kho chung chuyÓn, lµm thñ tôc h¶i quan, kiÓm ho¸..” Cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ sù tiÕn bé kü thuËt cña ngµnh vËn t¶i mµ dÞch vô giao nhËn còng ®­îc më réng h¬n. Ngay nay ng­êi giao nhËn ®ãng vai trß quan träng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ vËn t¶i quèc tÕ. Ng­êi giao nhËn kh«ng chØ lµm c¸c thñ tôc h¶i quan, hoÆc thuª tµu mµ cßn cung cÊp dÞch vô trän go¸i vÒ toµn bé qu¸ tr×nh vËn t¶i vµ ph©n phèi hµng ho¸. ë c¸c nøoc kh¸c nhau, ng­êi kinh doanh dÞch vô giao nhËn ®­îc gäi c¸c tªn gäi kh¸c nhau: “§¹i lý h¶i quan” (Customs House Agent), “M«i giíi h¶i quan” (Customs Broker), “§¹i lý thanh to¸n” (Clearing Agent), “§¹i lý göi hµng vµ giao nhËn” (Shipping and Forwarding Agent),” Ng­êi chuyªn chë chÝnh” (Principal Carrier)... 2. Vai trß cña ng­êi giao nhËn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ: Nh­ ®· nãi trªn, ngµy nay do sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i container, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ng­êi giao nhËn kh«ng chØ lµm ®¹i lý, ng­êi uû th¸c mµ cßn lµm cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®ãng vai trß nh­ mét bªn chÝnh- Ng­êi chuyªn chë (Carrier). Ng­êi giao nhËn ®· lµm chøc n¨ng vµ c«ng viÖc cña nh÷ng ng­êi sau: 2.1. M«i giíi h¶i quan (Customs Broker): Khi míi xuÊt hiÖn, ng­êi giao nhËn chØ ho¹t ®éng trong ph¹m vi trong n­íc. NhiÖm vô cña ng­êi giao nhËn lóc bÊy giê lµ lµm thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng nhËp khÈu. Sau ®ã anh ta më réng ho¹t ®éng dÞch vô ra c¶ hµng xuÊt khÈu vµ dµnh chç chë hµng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ hoÆc l­u c­íc víi c¸c h·ng tµu theo sù uû th¸c cña ng­êi xuÊt khÈu hoÆc ng­êi nhËp khÈu tuú thuéc vµo hîp ®ång mua b¸n. Trªn c¬ së ®­îc nhµ n­íc cho phÐp, ng­êi giao nhËn thay mÆt ng­êi xuÊt khÈu hoÆc ng­êi nhËp khÈu ®Ó khai b¸o, lµm thñ tôc h¶i quan nh­ mét m«i giíi h¶i quan. 2.2 §¹i lý (Agent): Tr­íc ®©y ng­êi giao nhËn kh«ng ®¶m nhiÖm vai trß cña ng­êi chuyªn chë. Anh ta chØ ho¹t ®éng nh­ mét cÇu nèi gi÷a ng­êi göi hµng vµ ng­êi chuyªn chë nh­ mét ®¹i lý cña ng­êi göi hµng hoÆc ng­êi chuyªn chë. Ng­êi giao nhËn nhËn uû th¸c tõ chñ hµng hoÆc ng­êi chuyªn chë ®Ó thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¸c nhau nh­: nhËn hµng, giao hµng, lËp chøng tõ, lµm thñ tôc h¶i quan, l­u kho...trªn c¬ së hîp ®ång uû th¸c. 2.3. Ng­êi gom hµng (Cargo consolidator): ë Ch©u ¢u, ng­êi giao nhËn tõ l©u ®· cung cÊp dÞch vô gom hµng ®Ó phôc vô cho vËn t¶i ®­êng s¾t. §Æc biÖt, trong ngµnh vËn t¶i hµng ho¸ b»ng container dÞch vô gom hµng lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc nh»m biÕn l« hµng lÎ (LCL) thµnh l« hµng nguyªn (FCL) ®Ó tËn dông søc chë cña container vµ gi¶m c­íc phÝ vËn t¶i. Khi lµ ng­êi gom hµng, ng­êi giao nhËn cã thÓ ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë hoÆc chØ lµ ®¹i lý. 2.4 Ng­êi chuyªn chë (Carrier): Ngµy nay, trong nhiÒu tr­êng hîp, ng­êi giao nhËn l¹i ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë, tøc lµ ng­êi giao nhËn trùc tiÕp ký kÕt hîp ®ång vËn t¶i víi chñ hµng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm chuyªn chë hµng ho¸ tõ mét n¬i nµy ®Õn mét n¬i kh¸c. NÕu nh­ ng­êi giao nhËn ký hîp dång mµ kh«ng trùc tiÕp chuyªn chë th× anh ta ®ãng vai trß lµ ng­êi thÇu chuyªn chë (Contracting carrier), nÕu ah ta trùc tiÕp chuyªn chë th× anh ta lµ ng­êi chuyªn chë thùc tÕ (Actual carrier). 2.5. Ng­êi kinh doanh vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc (MTO): Trong tr­êng hîp ng­êi vËn t¶i cung cÊp dÞch vô ®i suèt hoÆc cßn gäi lµ vËn t¶i trän gãi tõ cöa tíi cöa “door to door”, th× ng­êi giao nhËn ®· ®ãng vai trß lµ ng­êi vËn ®a ph­¬ng thøc (MTO). MTO còng lµ ng­êi chuyªn chë vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖn vÒ hµng ho¸ trong suèt hµnh tr×nh vËn t¶i. Ng­êi giao nhËn cßn ®­îc coi lµ kiÕn tróc s­ cña vËn t¶i, v× ng­êi giao nhËn cã kh¶ n¨ng tæ chøc qu¸ tr×nh vËn t¶i mét c¸ch tèt nhÊt, an toµn nhÊt vµ tiªt kiÖm nhÊt. 3. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña ng­êi giao nhËn: Ph¹m vi c¸c dÞch vô giao nhËn lµ néi dung c¬ b¶n cña dÞch vô giao nhËn kho vËn. Trõ khi b¶n th©n ng­êi göi hµng (hoÆc ng­êi nhËn hµng) muèn tù m×nh tham gia vµo bÊt kú kh©u thñ tôc, chøng tõ nµo ®ã, cßn th«ng th­êng ng­êi giao nhËn cã thÓ thay mÆt ng­êi göi hµng (hoÆc ng­êi nhËn hµng) lo liªô qu¸ tr×nh vËn chyÓn hµng ho¸ qua c¸c c«ng ®o¹n cho ®Õn tay ng­êi nhËn cuèi cïng. Ng­êi giao nhËn cã thÓ lµm dÞch vô mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc th«ng qua ®¹i lý hoÆc thuª dÞch vô cña ng­êi thø ba kh¸c. Nh÷ng dÞch vô mµ nguêi giao nhËn th­êng tiÕn hµnh lµ: + ChuÈn bÞ hµng ho¸ ®Ó chuyªn chë + Tæ chøc chuyªn chë hµng ho¸ trong ph¹m vi ga, c¶ng, +Tæ chøc xÕp dì hµng ho¸, + Lµm t­ vÊn cho chñ hµng trong viÖc chuyªn chë hµng ho¸, + Ký kÕt hîp ®ång vËn t¶i víi ng­êi chuyªn chë, thuª tµu, l­u c­íc, + Lµm thñ tôc nhËn hµng, göi hµng, + Lµm thñ tôc h¶i quan,kiÓm nghiÖm, kiÓm dÞch, + Mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸, + LËp c¸c chøng tõ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh nhËn hµng, göi hµng, + Thanh to¸n, thu ®æi ngo¹i tÖ, + NhËn hµng tõ chñ hµng, giao cho ng­êi chuyªn chë vµ giao cho ng­êi nhËn + Thu xÕp chuyÓn t¶i hµng hãa +NhËn hµng tõ ng­êi chuyªn chë vµ giao cho ng­êi nhËn, + Gom hµng, lùa chon tuyÕn ®­êng chuyªn chë, ph­¬ng thøc vËn t¶i vµ ng­êi chuyªn chë thÝch hîp. + §ãng gãi bao b×, ph©n lo¹i, t¸i chÕ hµng ho¸, + L­u kho, b¶o qu¶n hµng ho¸, + NhËn vµ kiÓm tra c¸c chøng tõ cÇn thiÕt liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸, + Thanh to¸n c­íc phÝ, chi phÝ xÕp dì, chi phÝ l­u kho, l­u b·i... + Th«ng b¸o t×nh h×nh ®i vµ ®Õn cña ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, + Th«ng b¸o tæn thÊt víi ng­êi chuyªn chë, + Gióp chñ hµng trong viÖc khiÕu n¹i, ®ßi båi th­êng. Ngoµi ra, ng­êi giao nhËn cung cÊp c¸c dÞch vô ®Æc biÖt theo yªu cÇu cña chñ hµng nh­: vËn chuyÓn m¸y mãc thiÕt bÞ cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng lín, vËn chuyÓn quÇn ¸o may s½n trong c¸c container ®Õn th¼ng cöa hµng, vËn chuyÓn hµng triÓn l·m ra n­íc ngoµi...§Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng­êi giao nhËn th­êng cung cÊp dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, ®ãng vai trß lµ MTO vµ ph¸t hµnh c¶ chøng tõ vËn t¶i. II. QuyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn: 1. Nh÷ng c¨n cø luËt ph¸p vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi giao nhËn: Cho ®Õn nay, ch­a cã mét v¨n b¶n luËt ph¸p quèc tÕ nµo vÒ lÜnh vùc giao nhËn, nªn ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi giao nhËn ë tõng n­íc kh¸c nhau, tuú theo luËt ph¸p hiÖn hµnh ë n­íc ®ã. ë nh÷ng nø¬c theo luËt common law, lµ luËt kh«ng thµnh v¨n th× ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi giao nhËn dùa trªn kh¸i niÖm vÒ ®¹i lý, th­êng lµ ®¹i lý uû th¸c. Ng­êi giao nhËn lÊy danh nghÜa cña ng­êi uû th¸c ®Ó giao dÞch cho c«ng viÖc cña ng­êi uû th¸c. Ho¹t ®éng cña ng­êi giao nhËn khi ®ã phô thuéc vµo nh÷ng quy t¾c truyÒn thèng vÒ ®¹i lý, nh­ ph¶i mÉn c¸n thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh, ph¶i trung thùc víi ng­êi uû th¸c, tu©n theo nh÷ng chØ dÉn cña ng­êi ñy th¸c, mÆt kh¸c ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn b¶o vÖ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm phï hîp víi vai trß cña mét ®¹i lý. Trong tr­êng hîp, ng­êi giao nhËn ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm cña mét bªn chÝnh, tù m×nh ký kÕt hîp ®èng sö dông ng­êi chuyªn chë vµ c¸c ®¹i lý, th× anh ta kh«ng ®­îc h­ëng nhøng quyÒn b¶o vÖ vµ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm nãi trªn vµ anh ta ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cho c¶ qu¸ tr×nh vËn t¶i hµng h¸ kÓ c¶ khi hµng n»m trong tay nh÷ng ng­êi chuyªn chë vµ ®¹i lý mµ anh ta sö dông. ë c¸c n­íc cã luËt d©n sù (Civil law), nh­ c¸c n­íc Ch©u ¢u, ng­êi giao nhËn theo thÓ chÕ ®¹i lý h­ëng hoa hång. §Æc ®iÓm cña thÓ chÕ nµy lµ ng­êi ®¹i lý h­ëng hoa hång võa lµ bªn chÝnh, võa lµ ®¹i lý. §èi víi kh¸ch hµng, anh ta lµ ®¹i lý, nh­ng ®èi c¸c hîp ®ång anh ta ®· ký kÕt dÓ thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô ®­îc kh¸ch hµng uû th¸c, th× anh ta l¹i lµ bªn chÝnh. Nh­ vËy ng­êi giao nhËn cã bæn phËn cña ng­êi ®¹i lý vµ còng cã quyÒn h¹n cña mét bªn chÝnh ®Ó ®ßi hái thøc hiÖn c¸c hîp ®ång mµ anh ta ký kÕt ®Ó chuyªn chë hµng cña kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, thÓ chÕ mçi n­íc cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. NhiÒu n­íc, c¨n cø vµo luËt quèc gia, c¸c hiÖp héi giao nhËn x©y dùng ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn quy ®inh quyÒn h¹n, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn. Nh÷ng n¬i ch­a ¸p dông ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn th× hîp ®ång gi÷a ng­êi giao nhËn vµ kh¸ch hµng ph¶i x¸c ®inh râ nhiÖm vô, tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña mçi bªn. 2. §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn (Standard trading conditions): FIATA (Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn) ®· th¶o mét b¶n mÉu ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn ®Ó c¸c n­íc tham kh¶o x©y dùng §iÒu kiÖn kinh doanh cho ngµnh giao nhËn cña m×nh: - Ng­êi giao nhËn ph¶i thùc hiÖn uû th¸c víi sù ch¨m lo cÇn thiÕt nh»m b¶o vÖ lîi Ých cuÈ kh¸ch hµng. - Ng­êi giao nhËn ®iÒu hµnh vµ lo liÖu vËn chuyÓn hµng ho¸ ®­îc uû th¸c theo chØ dÉn cña kh¸ch hµng vµ víi c¸ch thøc thÝch hîp cho kh¸ch hµng. - Ng­êi giao nhËn kh«ng nhËn ®¶m b¶o hµng ®Õn vµo mét ngµy nhÊt ®Þnh, cã quyÒn tù do lùa chän ng­êi lý hîp ®ång phô vµ tù m×nh quyÕt ®Þnh sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖ vËn t¶i, tuyÕn ®­êng vËn t¶i th«ng th­êng, cã quyÒn cÇm gi÷, l­u gi÷ hµng ho¸ ®Ó ®¶m b¶o nh÷ng kho¶n nî cña kh¸ch hµng. - Ng­êi giao nhËn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lçi lÇm cña b¶n th©n m×nh vµ ng­êi lµm c«ng cho m×nh, kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sai sãt cña bªn thø ba, miÔn lµ ®· tá ra cÇn mÉn thÝch ®¸ng trong viÖc lùa chän bªn thø ba ®ã. NhiÒu hiÖp héi coi” §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn” lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng tiÖn chñ yÕu nh»m duy tr× vµ n©ng cao tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp cña ngµnh giao nhËn vµ ®· th«ng qua “ §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn cho héi viªn cña m×nh, lµm c¨n cø ký hîp ®ång hoÆc ®Ýnh kÌm víi hîp ®ång ký víi kh¸ch hµng. Néi dung cña b¶n “ §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn “ cã mét sè néi dung cã b¶n sau: a. B¶n ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn cã 3 phÇn: - PhÇn ®iÒu kiÖn chung - PhÇn c«ng ty ®ãng vai trß ®¹i lý - PhÇn c«ng ty ®ãng vai trß bªn chÝnh b. C«ng ty giao nhËn cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nghÜa vô víi tinh thÇn khÈn tr­¬ng, khÐo lÐo, cã c©n nh¾c vµ quan t©m thÝch ®¸ng theo sù ®ßi hái hîp lý cña nghÒ nghiÖp, tiÕn hµnh nh÷ng b­íc hîp lý ®Ó thùc hiÖn chØ thÞ cña kh¸ch hµng, b¶o vÖ lîi Ých cña kh¸ch hµng trong khi thùc hiÖn §iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn. c. Cã nh÷ng quyÒn b¶o vÖ miÔn tr¸ch, giíi h¹n båi th­êng tæn thÊt ®­îc quy ®inh râ. d. Xu h­íng chung lµ ng­êi giao nhËn muèn ®ãng vai trß ®¹i lý, nh­ng khi ®· lÊy danh nghÜa cña m×nh ra lµm bªn chÝnh ký kÕt hîp ®ång ®Ó thùc hiÖn chØ thÞ cña kh¸ch hµng th× ng­êi giao nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ tæn thÊt x¶y ra tõ khi nhËn cho ®Õn khi giao hµng. 3. QuyÒn h¹n, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn: Nh­ vËy, cã thÓ ph©n biÖt quyÒn h¹n, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña ng­êi giao nhËn khi ®ãng vai trß lµ ng­êi ®¹i lý vµ khi ®ãng vai trß lµ ng­êi uû th¸c. ë ®Þa vÞ nµo, ng­êi giao nhËn còng ph¶i ch¨m sãc chu ®¸o hµng ho¸ ®­îc uû th¸c, thùc hiÖn ®óng nh÷ng chØ dÉn cña kh¸ch hµng vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn vËn t¶i hµng ho¸. Nh­ng khi lµ ®¹i lý, anh ta chÊp nhËn tr¸ch nhiÖm do lçi lÇm sai sãt cña m×nh vµ cña ng­êi lµm c«ng cho m×nh. Lçi lÇm sai sãt ®ã cã thÓ lµ giao hµng sai chØ dÉn, göi sai ®Þa chØ, lËp chøng tõ nhÇm lÉn, lµm sai thñ tôc h¶i quan, quªn th«ng b¸o cho kh¸ch hµng ph¶i l­u kho tèn kÐmv.v...Anh ta kh«ng nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ tæn thÊt do lçi cña bªn thø ba miÔn lµ anh ta ®· biÓu hiÖn quan t©m chu ®¸o trong viÖc lùa chän bªn thø ba ®ã. Cßn khi anh ta ®ãng vai trß bªn chÝnh, th× ngoµi nh÷ng tr¸ch nhiÖm cña ®¹i lý nãi trªn anh ta cßn chÞu nh÷ng tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi s¬ xuÊt cña bªn thø ba mµ anh ta sö dông ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång. ë tr­êng hîp nµy, anh ta th­êng th­¬ng l­îng víi kh¸ch hµng kho¶n gi¸ dÞch vô (gi¸ kho¸n, gi¸ trän gãi) chø kh«ng ph¶i chØ nhËn kho¶n hoa hång nh­ ®¹i lý. Ng­êi giao nhËn th­êng ®ãng vai trß lµ bªn chÝnh khi ®ãng hµng lÎ göi ®i, khi kinh doanh dÞch vô vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, khi ®¶m nhËn tù vËn chuyÓn hµng ho¸ hay nhËn b¶o qu¶n hµng ho¸ trong kho cña minh. QuyÒn h¹n cña ng­êi giao nhËn khi ®ãng vai trß ®¹i lý hay khi lµ bªn chÝnh, trong viÖc h­ëng giíi h¹n tr¸ch nhiÖm còng nh­ trong viÖc thùc hiÖn quyÒn göi hµng ®Òu nh­ nhau. III. C¸c mèi quan hÖ cña ng­êi giao nhËn: Do tÝnh chÊt nghÒ nghiÖp vµ quy m« ho¹t ®éng trªn ph¹m vi thÕ giíi thÕ giíi, ng­êi giao nhËn cã mèi quan hÖ kh¸ réng: - ë trong n­íc lµ quan hÖ víi c¸c chñ hµng (ng­êi göi hµng hay ng­êi nhËn hµng); c¸c tæ chøc thuéc bªn thø ba (ng­êi chuyªn chë ®­êng bé, ®­êng s«ng, ®­êng s¾t, m¸y bay, ng­êi bèc xÕp, tæ chø ®ãng gãi, l­u kho, tæ chøc b¶o hiÓm, kiÓm nghiÖm, ng©n hµng thanh to¸n); c¸c nhµ ®­¬ng côc h÷u quan (h¶i quan, c¶ng vô, ng©n hµng kÕt nèi, c¬ quan th­¬ng m¹i (vÒ giÊy phÐp XNK), c¬ quan giao th«ng vËn t¶i (vÒ viÖc cÊp giÊy phÐp vËn t¶i), c¬ quan l·nh sù n­íc ngoµi, phßng th­¬ng m¹i (nÕu cã yªu cÇu cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø). - ë ngoµi n­íc, ng­êi giao nhËn cã ®¹i lý ®Ó lo liÖu c«ng viÖc giao nhËn ë c¸c c¶ng, s©n ga hay ga xe löa, hay c¸c ®Þa ®iÓm kh¸c. NhiÒu c«ng ty cßn cã c¸c chi nh¸nh, ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi. Ng­êi giao nhËn th­êng tham gia Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn (FIATA) ®Ó t¨ng c­êng mèi quan hÖ cña ng­êi giao nhËn. IV. C¸c tæ chøc giao nhËn trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam: 1. Tæ chøc c¸c c¬ quan giao nhËn trªn thÕ giíi: Ngay tõ nh÷ng n¨m 1522, h·ng giao nhËn ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn ë Badiley (Thuþ SÜ), víi tªn gäi lµ E. Vasnai. H·ng nµy kinh doanh c¶ vËn t¶i, giao nhËn vµ thu phÝ rÊt cao, kho¶n 1/3 gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i vµ bu«n b¸n quèc tÕ, giao nhËn ®­îc t¸ch ra khái vËn t¶i vµ bu«n b¸n, dÇn dÇn trë thµnh mét ngµnh kinh doanh ®éc lËp. §Æc ®iÓm chÝnh cña tæ chøc giao nhËn thêi kú nµy lµ: + HÇu hÕt lµ c¸c tæ chøc (h·ng, c«ng ty) t­ nh©n, + §a sè c¸c h·ng kinh doanh giao nhËn tæng hîp, + C¸c h·ng th­êng kÕt hîp gi÷a giao nhËn néi ®Þa vµ quèc tÕ, + Cã chuyªn m«n ho¸ vÒ giao nhËn theo khu vùc ®Þa lý hay mÆt hµng, + C¹nh tranh gay g¾t lÉn nhau, Sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c«ng ty giao nhËn dÉn ®Ðn sù ra ®êi c¸c HiÖp héi giao nhËn trong ph¹m vi mét c¶ng, mét khu vùc hay mét nø¬c. trªn ph¹m vi quèc tÕ h×nh thµnh c¸c Liªn ®oµn giao nhËn nhu: Liªn ®oµn nh­n÷g ng­êi giao nhËn BØ, Hµ Lan, Mü...®Æc biÖt lµ Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn, gäi t¾t lµ FIATA. 2. Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn (FIATA): Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn thµnh lËp n¨m 1926 lµ mét tæ chøc giao nh¹n vËn t¶i lín nhÊt trªn thÕ giíi. FIATA lµ mét tæ chøc phi chÝnh trÞ, tù nguyÖn, lµ ®¹i diÖn cña 35.000 c«ng ty giao nhËn ë 130 quèc gia trªn thÕ giíi. Thµnh viªn cña FIATA lµ c¸c héi viªn chÝnh thøc (Ordinnary Members) vµ héi viªn hîp t¸c (Associated members). Héi viªn chÝnh thøc lµ Liªn ®oµn giao nhËn cña c¸c n­íc, cßn héi viªn hîp t¸c lµ c¸c c«ng ty giao nhËn riªng lÎ. FIATA ®­îc sù thõa nhËn cña c¸c c¬ quan Liªn hiÖp quèc nh­: Héi ®ång kinh tÕ - x· héi LHQ (ECOSOC), Héi nghÞ cña Liªn hiÖp quèc vÒ th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn (UNCTAD), Uû ban Ch©u ¢u cña Liªn hiÖp quèc (ECE) vµ ESCAP... FIATA còng ®­îc c¸c tæ chøc liªn ®oµn ®Õn bu«n b¸n vµ vËn t¶i nh­: Phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ, HiÖp héi vËn chuyÓn hµng kh«ng quèc tÕ (IATA), c¸c tæ chøc cña ng­êi chuyªn chë vµ chñ hµng thõa nhËn. Môc tiªu chÝnh cña FIATA lµ b¶o vÖ vµ t¨ng c­êng lîi Ých cña ng­êi giao nhËn trªn ph¹m vi quèc tÕ, n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô giao nhËn, liªn kÕt nghÒ nghiÖp, tuyªn truyÒn dÞch vô giao nhËn vËn t¶i, xóc tiÕn qu¸ tr×nh ®¬n gi¶n ho¸ vµ thèng nhÊt chøng tõ vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh tiªu chuÈn nh»m c¶i tiÕn chÊt l­îng dÞch vô cña c¸c héi viªn, ®µo t¹o nghiÖp vô ë tr×nh ®é quèc tÕ, t¨ng c­êng mèi quan hÖ phèi hîp víi c¸c tæ chøc giao nhËn víi chñ hµng vµ ng­êi chuyªn chë. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña FIATA rÊt réng, th«ng qua ho¹t ®éng cña hµng lo¹t TiÓu ban: + TiÓu ban vÒ c¸c quan hÖ x· héi + TiÓu ban nghiªn cøu vÒ kü thuËt vËn chuyÓn ®­êng « t«, ®­êng s¾t, ®­êng hµng kh«ng..., + Uû ban vÒ vËn chuyÓn ®­êng biÓn vµ VT§PT. + TiÓu ban luËt ph¸p, chøng tõ vµ b¶o hiÓm, + TiÓu ban ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, + Uû ban vÒ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc bu«n b¸n + TiÓu ban vÒ h¶i quan, HiÖn nay nhiÒu c«ng ty giao nhËn cña ViÖt Nam ®· trë thµnh mét thµnh viªn chÝnh thøc cña FIATA. 3. C¸c c«ng ty giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam: Nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20, c¸c tæ chøc giao nhËn quèc tÕ ë VIÖt Nam mang tÝnh chÊt ph©n t¸n. C¸c ®¬n vÞ XNK tù ®¶m nhËn viÖc tæ chøc chuyªn chë hµng ho¸ cña m×nh, v× vËy c¸c c«ng ty XNK ®· thµnh lËp riªng phßng kho vËn, chi nh¸nh XNK, tr¹m giao nhËn ë c¸c c¶ng, ga, ®­êng s¾t liªn vËn. §Ó tËp chung ®Çu mèi qu¶n lý, chuyªn m«n ho¸ kh©u vËn t¶i, giao nhËn, n¨m 1970 Bé Ngo¹i th­¬ng (nay lµ Bé th­¬ng m¹i) d· thµnh lËp hai tæ chøc giao nhËn: + Côc kho vËn kiªm Tæng c«ng ty giao nhËn Ngo¹i th­¬ng, trô së ë HP, + C«ng ty giao nhËn ®­êng bé, trô së t¹i HN N¨m 1976, Bé ngo¹i th­¬ng ®· s¸p nhËp hai tæ chøc trªn thµnh lËp mét C«ng ty giao nhËn thèng nhÊt lµ Tæng c«ng ty giao nhËn vµ kho vËn ngo¹i th­¬ng (Vietrans). Trong thêi kú bao cÊp, Vietrans lµ c«ng ty duy nhÊt ®­îc phÐp tiÕn hµnh tæ chøc giao nhËn hµng hãa XNK trªn c¬ së uû th¸c cña c¸c ®¬n vÞ XNK. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ n­íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc, dÞch vô giao nhËn hµng ho¸ kh«ng cßn do Vietrans ®éc quyÒn n÷a mµ do nhiÒu c¬ quan tæ chøc kh¸c tham gia, trong ®ã nhiÒu chñ hµng ngo¹i th­¬ng l¹i tù ®¶m nhiÖm c«ng t¸c giao nhËn. Do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÞ tr­êng giao nhËn ViÖt Nam, ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c nhµ giao nhËn, HiÖp héi giao nhËn Kho vËn ViÖt Nam (VIFFAS) ®· ®­îc thµnh lËp n¨m 1994 vµ ®· trë thµnh mét héi viªn chÝnh thøc cña FIATA trong n¨m ®ã. Cho ®Õn nay VIFFAS ®· cã 46 thµnh viªn. V. Vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng giao nhËn ngo¹i th­¬ng t¹i ViÖt Nam: 1. Ho¹t ®éng giao nhËn ngo¹i th­¬ng tr­íc n¨m 1986: 1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ ngµnh vËn t¶i ngo¹i th­¬ng: Ngµnh vËn t¶i ngo¹i th­¬ng cã thÓ nãi lµ mét ngµnh cßn non trÎ ë ViÖt Nam, chØ míi thùc sù ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 1975-1976, khi mµ ®éi tµu viÔn d­¬ng b¾t ®Çu cã nh÷ng con tµu lín ®­îc trang bÞ hiÖn d¹i cã thÓ ®¶m nhiÖm ®­îc viÖc chuyªn chë hµng ho¸ XNK. Lóc nµy, c¬ së vËt chÊt kü thuËt h¹ tÇng cña vËn t¶i ngo¹i th­¬ng cßn yÕu kÐm. HÖ thèng c¸c c¶ng biÓn víi mét sè c¶ng lín nh­ HP, SG trang bÞ kü thuËt cßn s¬ sµi, xÕp dì chñ yÕu b»ng ph­¬ng ph¸p thñ c«ng. §éi tµu chuyªn chë nhá bÐ, cò kü...Do vËy, vËn t¶i biÓn ngo¹i th­¬ng thêi kú nµy chñ yÕu lµ vËn t¶i cËn d­¬ng, mét sè tuyÕn ®­êng chñ yÕu lµ sang c¸c n­íc thuéc khèi XHCN cò (Liªn X«, Ba Lan, TiÖp Kh¾c) vµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (Bangkok- NhËt B¶n, B¨ng kok- Philippin, NhËt B¶n- B¨ngladest). §éi tµu bu«n ngo¹i th­¬ng cña ta chØ chuyªn vËn t¶i nh÷ng mÆt hµng nguyªn liÖu nh­ than, quÆng...víi khèi l­îng chuyªn chë thÊp, ph¶i dïng cê tµu n­íc ngoµi ®Ó ho¹t ®éng trªn c¸c tuyÕn vËn t¶i quèc tÕ vµ cËp c¸c c¶ng n­íc ngoµi. Ho¹t ®éng chÝnh chÝnh cña vËn t¶i ngo¹i th­¬ng giai ®o¹n nµy lµ chë hµng thuª vµ cho n­íc ngoµi thuª tµu. Thùc tÕ trªn lµ do kÕt qu¶ trùc tiÕp vµ lµ tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thêi kú nµy. 2.2 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng giao nhËn ngo¹i th­¬ng: Tõ bøc tranh trªn còng cã thÓ dÔ dµng h×nh dung ra thùc tÕ ngµnh giao nhËn ngo¹i th­¬ng thêi kú nµy. Víi m«i tr­êng sèng lµ ho¹t ®éng giao l­u kinh tÕvíi n­íc ngoµi nãi chung vµ ngµnh vËn t¶i ngo¹i th­¬ng nãi riªng, giao nhËn ngo¹i th­¬ng kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Cã thÓ h×nh dung ng¾n gän ho¹t ®éng giao nhËn ngo¹i th­¬ng giai ®o¹n nµy ë mét sè nÐt tiªu biÓu nh­ sau: - Giao nhËn ngo¹i th­¬ng ch­a cã h×nh hµi râ nÐt cña mét ngµnh kinh doanh dÞch vô ®éc lËp, mäi ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt ph©n t¸n. PhÇn lín c¸c ®¬n vÞ XNK tù thµnh lËp riªng phßng kho vËn, tr¹m giao nhËn ë c¸c c¶ng ga hoÆc c¸n bé phô tr¸ch giao nhËn. - C¬ quan duy nhÊt cña Nhµ n­íc ®­îc phÐp giao nhËn hµng ho¸ XNK trªn c¬ së uû th¸c cña c¸c ®¬n vÞ XNK lµ Tæng c«ng ty giao nhËn vµ kho vËn ngo¹i th­¬ng- Vietrans. ChÝnh v× thÕ, cã thÓ nãi ngµnh kinh doanh nµy bÊy giê mang tÝnh chÊt ®éc quyÒn d­íi sù bao cÊp cña nhµ n­íc. C¹nh tranh hÇu nh­ kh«ng cã nªn kh«ng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña toµn ngµnh. Tuy v©y, ho¹t ®éng cña Vietrans còng kh«ng s«i ®éng vµ tÊp nËp do c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ch­a thùc sù quen víi viÖc sö dông dÞch vô cña h·ng giao nhËn thay v× ®øng ra thùc hiÖn c«ng t¸c giao nhËn. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 80, cã thªm C«ng ty vËn t¶i vµ thuª tµu-Vietracht còng tham gia vµo lÜnh vùc nµy. - C¸c c«ng viÖc giao nhËn ngo¹i th­¬ng chñ yÕu lµ c¸c nghiÖp vô ®¬n gi¶n gÇn víi kh¸i niÖm tiÕp vËn hµng ho¸ XNK, tøc lµ tæ chøc nhËn vµ göi hµng ë c¶ng, s©n bay, lo liÖu c¸c thñ tôc xuÊt nhËp khÈu vµ thñ tôc h¶i quan, vËn chuyÓn néi ®Þa, l­u kho l­u b·i...C¸c nghiÖp vô tæ chøc c¶ qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng viÔn d­¬ng hÇu nh­ kh«ng ph¸t triÓn mµ viÖc nµy do c¸c h·ng tµu biÓn vµ c¸c h·ng hµng kh«ng ®¶m nhiÖm. - Khèi l­îng vµ chñng lo¹i c¸c mÆt hµng giao nhËn kÐm, c¸c tuyÕn ®­êng chuyªn chë ®¬n ®iÖu. §©y còng lµ mét hËu qu¶ d©y chuyÒn do thùc tr¹ng chung cña ngµnh ngo¹i th­¬ng. - Nh×n chung, c¬ së h¹ tÇng kü thuËt, c¸c nghiÖp vô cña giao nhËn ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam lóc nµy rÊt l¹c hËu, chØ ph¸t triÓn b»ng giai ®o¹n ®Çu cña ngµnh giao nhËn thÕ giíi. C¸c chøc n¨ng vµ vai trß cña ng­êi giao nhËn ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn. Ngµnh giao nhËn ch­a cã vai trß lín trong c¸c lo¹i h×nh kinh doanh dÞch vô vËn t¶i nh­ chç ®øng thùc sù cña nã trªn thÞ tr­êng vËn t¶i lóc bÊy giê. 2. Ngµnh giao nhËn ngo¹i th­¬ng chuyÓn m×nh víi xu h­íng më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ: 2.1 Nh÷ng tiÒn ®Ò cña sù ph¸t triÓn: * Bèi c¶nh nÒn kinh tÕ cã nh÷ng thay ®æi thuËn lîi: §¹i héi §¶ng lÇn thø 6 (1986) víi viÖc th«ng qua vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ ®· thæi mét luång sinh khÝ míi cho ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. ThËt vËy, nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ ®Çu thËp kû 90 lµ thêi ®iÓm diÔn ra nh÷ng biÕn ®éng lín cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Mét lo¹t c¸c sù kiÖn vµ ho¹t ®éng kinh tÕ quan träng liªn tiÕp diÔn ra ®¸nh dÊu sù chuyÓn m×nh cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc sau có hÝch lÞch sö lµ “ chÝnh s¸ch më “, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn viÖc ViÖt Nam tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi. N¨m 1995 ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN, tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), n¨m 1998 tham gia diÔn ®µn kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), cïng thêi gian nµy VN còng nép ®¬n tham gia vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Bªn c¹nh ®ã ta cßn nç lùc hoµn thiÖn c¬ së vËt chÊt vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®Ó phï hîp víi kh«ng khÝ kinh tÕ s«i ®éng chung nh­ : hoµn thiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó thu hót vèn bªn ngoµi, tiªu chuÈn ho¸ hÖ thèng thuÕ vµ thñ tôc h¶i quan ®Ó tiÕn tíi thùc thi ch­¬ng tr×nh CEPT...Còng kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi vai trß quan träng cña viÖc Mü bá cÊm vËn kinh tÕ ®èi víi ViÖt Nam n¨m 1995 vµ viÖc xóc tiÕn ®Èy m¹nh quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i víi Mü mµ minh chøng râ nÐt lµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü. Ngoµi ra ViÖt Nam cßn tÝch cùc tham gia c¸c cuéc gÆp gì ¸- ¢u (ASEM) vµ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ hîp t¸c kinh tÕ vïng, tiÓu vïng, khu vùc vµ toµn cÇu. M«i tr­êng kinh tÕ míi, quan hÖ th­¬ng m¹i hîp t¸c quèc tÕ më réng khiÕn cho ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh kinh tÕ ®Òu trë nªn s«i ®éng, ®Æc biÖt lµ sù nhén nhÞp ch­a tõng cã cña th­¬ng m¹i vµ bu«n b¸n quèc tÕ. C¬ héi t×m kiÕm thÞ tr­êng míi, c¸c b¹n hµng vµ hîp hîp ®ång míi, c¸c ®iÒu kiÖn vµ ph­¬ng thøc bu«n b¸n quèc tÕ ngµy cµng th«ng tho¸ng vµ phong phó lµm cho khèi l­îng hµng ho¸ l­u chuyÓn gi÷a ViÖt Nam vµ thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn. * Nh÷ng thay ®æi trong néi t¹i ngµnh vËn t¶i: Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu kh«ng cßn buån ch¸n vµ ®¬n ®iÖu lµ c¸i ®µ cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i ngo¹i th­¬ng- hai yÕu tè vèn vÉn g¾n bã chÆt chÏ víi nhau. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng vÒ hµng ho¸ chuyªn chë, nhu cÇu ®a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i, hiÖn ®¹i vµ tiªu chuÈn ho¸ dÞch vô vËn t¶i còng t¨ng lªn nh·m ®¸p øng nhu cÇu vÒ mét dÞch vô chÊt l­îng cao cña c¸c kh¸ch hµng trong n­íc vµ quèc tÕ, ®ång thêi b¾t kÞp vµ héi nhËp víi nÒn vËn t¶i thÕ giíi ®· ph¸t triÓn tõ l©u ®êi, ®i tr­íc chóng ta hµng chôc n¨m. B¶ng 1: S¶n l­îng hµng ho¸ th«ng quan qua c¶ng H¶i Phßng N¨m Tæng s¶n l­îng (tÊn) NhËp (tÊn) XuÊt (tÊn) Container (TEU) 1997 5,170,000 2,561,000 742,000 154,100 1998 5,232,000 2,756,000 751,000 162,400 1999 5,872,000 2,812,000 795,000 168,000 2000 6,012,400 2,924,000 801,000 169,530 2001 6,321,000 3,410,000 842,000 170,200 2002 6,412,000 3,523,000 856,000 182,000 Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt cña c¶ng H¶i Phßng 2002 Theo tinh thÇn chung cña §¹i héi VI vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ngµnh vËn t¶i mµ §¹i héi ®· ®Ò ra, Bé Giao th«ng vËn t¶i ®· ®­a ra §Ò ¸n kinh tÕ- X· héi gåm 11 ch­¬ng tr×nh mµ mét trong sè ®ã lµ :” X©y m¹nh ch­¬ng tr×nh ®Èy m¹nh hîp t¸c Quèc tÕ”. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ®Ò ¸n nµy, ngµnh vËn t¶i ®· më réng mèi quan hÖ hîp t¸c kiªn doanh, liªn kÕt, më cöa ®ãn sù tham gia cña rÊt nhiÒu c¸c h·ng tµu biÓn, c¸c h·ng hµng kh«ng...cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vµo ho¹t ®éng vËn t¶i ViÖt Nam. C¬ së h¹ tÇng cña ngµnh vËn t¶i cã sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. HÖ thèng c¸c c¶ng biÓn vµ c¶ng hµng kh«ng ®Òu ®­îc më réng, n©ng cÊp, l¾p ®Æt trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i toµn diÖn. §éi tµu ë ViÖt Nam hiÖn nay ®· kh¸ m¹nh, mét mÆt nhê vµo cñng cè thùc lùc, mÆt kh¸c nhê vµo liªn doanh liªn kÕt víi c¸c h·ng n­íc ngoµi. Hµng n¨m ®Òu cã sù t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ vÒ c¶ khèi l­îng hµng vµ c¶ tuyÕn ®­êng chuyªn chë. Ngoµi ra, kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn viÖc ¸p dông réng r·i container vµo chuyªn chë hµng ho¸ XNK lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam, b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 80. §©y lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña viÖc më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®ßi hái ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ c¸c quy tr×nh tæ chøc vËn t¶i cña sù héi tô ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó vËn t¶i container ph¸t triÓn t¹i VIÖt Nam. MÆt kh¸c ®iÒu nµy còng phï hîp víi xu thÕ tiÕn bé khoa häc rÊt nhanh chãng cña vËn t¶i quèc tÕ. §øng nh­ quy luËt ph¸t triÓn chung cña lÞch sö vËn t¶i quèc tÕ, sù bïng næ vµ lan réng cña cuéc c¸ch m¹ng container trong ngµnh vËn t¶i ViÖt Nam võa lµ tiÒn ®Ò, võa thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn ph­¬ng thøc tæ chøc vËn t¶i míi- mét hÖ thèng vËn t¶i tõ cöa ®Õn cöa (door to door) víi sù tham gia cña nhiÒu ph­¬ng thøc vËn t¶i (®­êng biÓn, ®­êng hµng kh«ng, ®­êng «t«..), ®ã lµ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc- s¶n phÈm tÊt yÕu cña nhu c©u liªn quan ®Õn chuyÕn chë hµng ho¸ ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng, cña tÝnh chÊt c¹nh tranh trë nªn gay g¾t trong ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô vËn t¶i. §©y chÝnh lµ thêi ®iÓm héi tô ®ñ ®iÒu kiÖn cho sù nh×n nhËn vµ ph¸t triÓn._. thùc sù cña ngµnh giao nhËn ngo¹i th­¬ng nh­ mét lo¹i h×nh kinh doanh dÞch vô vËn t¶i míi mÎ. 2.2 Mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt cña giao nhËn ngo¹i th­¬ng hiÖn nay: - B¾t ®Çu kh«ng khÝ nhén nhÞp ch­a tõng cã trong lÜnh vùc giao nhËn mµ nguyªn nh©n cña nã chñ yÕu lµ do t×nh tr¹ng bao cÊp vµ ®éc quyÒn trong kinh doanh dÞch vô vËn t¶i kh«ng cßn n­·. §Õn nay ®· cã hµng tr¨m h·ng giao nhËn gåm c¶ c«ng ty cña quèc doanh, cæ phÇn, t­ nh©n vµ c¶ c¸c h·ng n­íc ngoµi, trong ®ã mét sè c«ng ty ®· trë nªn thùc sù m¹nh, quy m«, ho¹t ®éng v« cïng réng, bao trïm vµ ph¸t huy ®­îc mäi chøc n¨ng së tr­êng cña mét ng­êi giao nhËn. Riªng khèi c¸c c«ng ty quèc doanh vµ cæ phÇn c«ng ty Container ViÖt Nam, C«ng ty ®¹i lý vËn t¶i quèc tÕ, C«ng ty th­¬ng m¹i vµ dÞch vô hµng ho¸, C«ng ty cæ phÇn vµ ®¹i lý vËn chuyÓn Gemadept...c¸c h·ng t­ nh©n còng nhanh chãng len ch©n vµo lÜnh vùc høa hÑn nhiÒu thu ho¹ch nµy, mét sè ®· cã tªn tuæi hiÖn nay nh­ : §øc Vinh. Anh Cao hay An Nh¬n. Nh­ng ph¶i nãi r»ng, t¹o ra sù chuyÓn m×nh thùc sù trong lÜnh vùc nµy lµ do lµn sãng cña c¸c h·ng giao nhËn quèc tÕ tham gia ngµy cµng s©u réng vµo dÞch vô vËn t¶i ViÖt Nam. §Æc biÖt lµ hµng lo¹t c¸c c«ng ty giao nhËn næi tiÕng trªn thÕ giíi nh­ Schenker, Birkart, Danzas...më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh nh»m më réng m¹ng l­íi Sales- Marketing cña m×nh ë ViÖt Nam, t¨ng c­êng søc canh tranh còng nh­ kiÓm so¸t thÞ phÇn thÞ tr­êng. C¸c h·ng nµy víi bÒ dµy kinh nhiÖm trªn lÜnh vùc giao nhËn quèc tÕ, quy m« kinh doanh lín, ph­¬ng thøc lµm viÖc n¨ng ®éng ®· ®em l¹i sinh khÝ míi, c¸ch ho¹t ®éng míi cho ngµnh giao nhËn cßn non trÎ cña chóng ta. Chóng khiÕn cho mäi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña ng­êi giao nhËn ®­îc ph¸t huy mét c¸ch toµn diÖn, bµn tay cña c¸c h·ng giao nhËn ®· v­¬n s©u tíi mäi lÜnh vùc kinh doanh dÞch vô vËn t¶i, t¹o ra mét sù c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c lo¹i h×nh kinh doanh vËn t¶i kh¸c. - Còng nh­ toµn ngµnh vËn t¶i, ho¹t ®éng giao nhËn ngo¹i th­¬ng vÉn mang tÝnh chÊt cã sù ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t cña nhµ n­íc th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch quy ®Þnh cña ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c h·ng giao nhËn n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. TÝnh chÊt cña thÞ tr­êng giao nhËn ë ViÖt Nam kh¸c víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. T¹i Ch©u ¸, n¬i ®­îc coi lµ trung t©m chÝnh vÒ viÖc vËn chuyÓn hµng hãa ®· vµ ®ang chøng kiÕn sù thay thÕ c¸c c«ng ty ®¹i lý ®Þa ph­¬ng b»ng c¸c chi nh¸nh hoÆc c¸c c«ng ty con cña c¸c c«ng ty giao nhËn quèc tÕ. VÝ dô nh­ ë §µi Loan, Hång K«ng, Sinhgapo...mét sè h·nggiao nhËn Ch©u ¢u nh­ Danzas, Raf, Karl& Muueller... thay cho viÖc chØ ®Þnh c¸c ®¹i lý t¹i c¸c c¶ng hä ®· thiÕt lËp chi nh¸nh cña m×nh t¹i c¸c nøíc nµy v× c¸c luËt ph¸p cña c¸c n­íc nµy cho phÐp. §iÒu nµy kh¸c so víi n­íc ta. Theo luËt ph¸p n­íc ta, c¸c h·ng giao nhËn vËn t¶i kh«ng ®ùoc phÐp kinh doanh vËn t¶i t¹i ViÖt Nam vµ chØ ®­îc phÐp giíi h¹n trong ph¹m vi nghiªn cøu, xóc tiÕn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng. V× v¹y, phÇn lín c¸c h·ng giao nhËn quèc tÕ còng ho¹t ®éng d­íi h×nh thøc hoÆc chØ ®Þnh mét doanh nghiÖp ViÖt Nam lµm ®¹i lý cho hä, hoÆc lµ thµnh lËp c«ng ty liªn doanh hoÆc thËm chÝ tù ®¶m nhËn ho¹t ®éng khi nóp d­íi danh nghÜa cña mét ®¹i lý liªn doanh lµ doanh nghiÖp ViÖt nam. C¸c doanh ngiÖp ViÖt Nam lµm ®¹i lý cho c¸c h·ng giao nhËn ®Òu cã nguån thu tõ hoa hång ®¹i lý. Mét sè ®¹i lý giao nhËn t¹i ViÖt Nam C«ng ty ViÖt Nam H·ng n­íc ngoµi - Gemadept - Schenker, Birkart, BJ, Ermey, Sunil Mezario... -Vietfracht - TWT, Sun epress, ACS,... -Vinatrans - Hapag Lloyd, Zim... Nguån: Thèng kª cña Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam - C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tõ quèc doanh tíi t­ nh©n cã xu h­íng chuyÓn ho¹t ®éng vµ nguån thu chÝnh sang lÜnh vùc nhËn ®¹i lý cho c¸c h·ng n­íc ngoµi hoÆc liªn doanh ®Ó thµnh lËp mét c«ng ty míi kinh doanh cïng lÜnh vùc. §iÓn h×nh nh­ Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam (Vinalines) ®· thµnh lËp h¼n mét c«ng ty con trùc thuéc lµ C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn (Gemadept) chuyªn kinh doanh trªn lÜnh vùc nhËn ®¹i lý cho mét sè h·ng giao nhËn cã tiÕng nh­ : Schenker, Birkart, BJ hay mét sè h·ng tµu nh­ Huyndai, Hanjin...vµ th«ng th­êng nhËn phÝ hoa hång trªn s¶n l­îng hµng xuÊt hoÆc hµng nhËp. VÝ dô: Hîp ®ång ®¹i lý gi÷a Birkart vµ Gemadept quy ®Þnh phÝ hoa hång tr¶ cho h·ng ®¹i lý nh­ sau: - Hµng ®­êng biÓn: + 1 container 20 feet : USD 18.00 (kh«ng kÓ xuÊt hay nhËp) + 1 container 40 feet: USD 36.00 (kh«ng kÓ xuÊt hay nhËp) + 1 khèi hµng lÎ :5 USD (®èi víi hµng xuÊt vµ nhËp trong Ch©u ¸) 7 USD (®èi víi hµng xuÊt vµ nhËp trong Ch©u ¢u) Nguån thu tõ hoa hång phÝ chiÕm chñ yÕu trong doanh sè cña c«ng ty nµy. LÊy vÝ dô: Gemadept lµm ®¹i lý cho h¬n 10 h·ng giao nhËn lín nhá, ngoµi ra cßn cã nh÷ng th­¬ng vô riªng cña hä. Nh­ng chØ nh×n vµo thu nhËp tõ hoa hång lµm ®¹i lý cho hai h·ng Birkart vµ Schenker, ta thÊy nã chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong doanh thu cña c«ng ty nµy. Doanh thu cña Gemadept tõ Birkart vµ Schenker Th¸ng 1-6/2001 (§¬n vÞ:USD) H·ng 1 2 3 4 5 6 Tæng % Doanh thu Birkart 2,401 1,737 1,456 2,840 2,952 3,401 13,887 12% Schenker 1,453 1,002 1,651 2,323 3,010 2,980 14,419 11.5% Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña Gemadept 2001 * Tham kh¶o biÓu ®å thÞ phÇn BiÓu ®å thÞ phÇn thÞ tr­êng giao nhËn n¨m 1998 C¸c h·ng giao nhËn n­íc ngoµi ®· chøng tá sù h¬n h¼n vÒ mäi mÆt trong viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh. T×nh tr¹ng ”ngo¹i nhËp”, khèng chÕ hÇu nh­ hoµn toµn thÞ tr­êng nµy cña c¸c h·ng n­íc ngoµi lµ do nh÷ng nguyªn nh©n cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn: + Thø nhÊt, do ®Æc ®iÓm bu«n b¸n ngo¹i th­¬ng ë n­íc ta lµ c¸c hîp ®ång ngo¹i th­¬ng phÇn lín ký kÕt trªn c¬ së nhËp khÈu theo gi¸ CIF, xuÊt khÈu theo gi¸ FOB. Nãi dÔ hiÒu h¬n lµ do c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña ta Ýt dµnh ®­îc quúªn thuª tµu, kh¸ch hµng n­íc ngoµi lµ ng­êi ký hîp ®ång thuª tµu vµ tr¶ tiÒn c­íc. + Trong khi c¸c h·ng giao nhËn ViÖt Nam kh«ng ph¸t triÓn ®­îc hÖ thèng chi nh¸nh, ®¹i lý ë ®Çu ngoµi l¹i cµng khã xóc tiÐn Sales- Marketing chñ yÕu lµ do kh«ng ®ñ n¨ng lùc vÒ vèn th× nh÷ng h·ng quèc tÕ ho¹t ®éng rÊt m¹nh ë kh¾p c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu chñ lùc cña ta nh­ Ch©u ¢u (Hµng may mÆc, giµy dÐp), §Þa Trung H¶i (n«ng s¶n, gèm sø, thñ c«ng mü nghÖ...). Do vËy, nguån hµng chñ yÕu víi thÞ tr­êng giao nhËn ViÖt Nam lµ hµng chØ ®Þnh (Nominated shipment). Trªn thùc tÕ, c¸c h·ng giao nhËn n­íc ngoµi chØ nhËn danh nghÜa cña c¸c c«ng ty ViÖt Nam ®Ó ®­îc ho¹t ®éng hîp ph¸p tr­íc ph¸p luËt. C¸c c«ng ty lµm ®¹i lý hÇu nh­ chØ biÕt h­ëng hoa hång ®óng h¹n cßn th× kh«ng ®­îc tham gia vµo ho¹t ®éng ®iªï hµnh cña h·ng. Kh¸ch hµng, nguån hµng, qu¶n lý ho¹t ®éng ®Òu lµ ng­êi cña bªn ®èi t¸c n­íc ngoµi. - Khèi l­îng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ qua c¸c h·ng giao nhËn t¨ng râ rÖt bëi nhiÒu nguyªn nh©n: + Do sù tr­ëng thµnh, lín m¹nh cña ngµnh giao nhËn n­íc nhµ vµ giao l­u víi nh÷ng tiÕn bé cña nÕn kinh tÕ thÕ giíi khiÐen cho c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam b¾t ®µu quen víi viÖc tæ chøc vËn t¶i trän gãi qua c¸c h·ng giao nhËn- xu h­íng phæ biÕn hiÖn nay. + MÊy n¨m gÇn ®©y, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· t¨ng tr­ëng nhanh chãng nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, l­îng hµng xuÊt khÈu t¨ng nhanh c¶ vÒ l­îng lÉn c¶ vÒ lo¹i h×nh xuÊt khÈu. §Æc biÖt h×nh thøc nhËp nguyªn liÖu vÒ ®Ó gia c«ng trong n­íc vµ råi ®­îc t¸i xuÊt d­íi d¹ng thµnh phÈm ®iÓn h×nh nh­ ®èi víi hµng dÖt may, hµng giµy dÐp...®· t¹o ®iÒu kiÖn cho m«i tr­êng tæ chøc quy tr×nh vËn t¶i khÐp kÝn tõ nhËn nguyªn liÖu t¹i kho tõ ng­êi cung cÊp ®Õn ph©n phèi s¶n phÈm tíi tõng cöa hµng, siªu thÞ cña n­íc ng­êi nhËp khÈu. §©y còng chÝnh lµ thÕ m¹nh cña ng­êi giao nhËn. * Tham kh¶o ®å thÞ s¶n l­îng: - Sè tuyÕn ®­êng chuyªn chë t¨ng lªn do quan hÖ th­¬ng m¹i vµ bu«n b¸n cña ta ®· ®­îc më réng. NÕu nh­ tr­íc ®©y, ho¹t ®éng vËn t¶i nãi chung còng nh­ giao nhËn hµng ho¸ chØ tËp chung trong ph¹m vi Ch©u ¸ vµ §«ng ¢u th× giê ®©y, c¸c h·ng giao nhËn ®· cã tuyÕn ®­êng ®i kh¾p thÕ giíi, mçi tuyÕn chuyªn mét mÆt hµng kh¸c nhau. + §i Ch©u ¢u vµ B¾c ¢u, tuyÕn nµy chñ yÕu lµ hµng may mÆc (garment), hµng n«ng s¶n (agricultural product), giµy dÐp (footwear). + §i §«ng ¢u vµ céng ®ång c¸c quãc gia ®éc lËp: c¸c mÆt hµng xuÊt chÝnh lµ c¸c mÆt hµng thùc phÈm, may mÆc, thuèc y d­îc. + §i vïng Trung ¸: phÇn lín lµ n«ng s¶n. + §i Ch©u Phi: ®å gèm sø c¸c hµng chuyªn chë tuyÕn nµy. + §i Canada vµ Mü: ®©y lµ tuyÕn ®ang ®­îc tËp trung khai th¸c hiÖn nay do ®©y lµ mét htÞ tr­êng t­¬ng ®èi míi vµ høa hÑn sù ph¸t triÓn trong t­¬ng lai sau khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Mü ®­îc ký kÕt. TuyÕn nµy ®i ®ñ lo¹i hµng nh­ng nhiÒu nhÊt cã thÓ kÓ ®Õn lµ hµng n«ng s¶n vµ hµng may mÆc. + §i c¸c n­íc Trung, Nam Mü vµ vïng Caribe (Mexico, Braxin, Chile...): tuyÕn ph¸t triÓn víi mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ (handicraft), ®å gç (wooden furniture)... + §i óc vµ New Zealand: hµng gèm sø, thñ c«ng mü nghÖ + §i Nam ¸ Th¸i B×nh D­¬ng: chñ yÕu lµ hµng cao su. + §i ViÔn §«ng: c¸c mÆt hµng nµy chñ yÕu lµ ®å gç, hµng thñ c«ng mü nghÖ sµnh sø. - HÇu hÕt c¸c h·ng giao nhËn ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng chØ ®¬n thuÇn cung cÊp nh÷ng dÞch vô riªng lÎ theo sù uû th¸c cña kh¸ch hµng vµ h­ëng hoa hång ®¹i lý vµ ®Òu tËp trung ph¸t triÓn vµ khuÕch tr­¬ng ho¹t ®éng cña m×nh trong chøc n¨ng ng­êi cung cÊp dÞch vô vËn t¶i b»ng mäi ph­¬ng thøc: ®­êng biÓn, ®­êng hµng kh«ng, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc. §Æc biÖt vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc gÇn nh­ lµ mét ph­¬ng thøc ®éc quyÒn cña ng­êi giao nhËn so víi c¸c lo¹i h×nh cung cÊp dÞch vô vËn t¶i kh¸c. Tõ c¶ng HP hoÆc TP Hå ChÝ Minh c¸c h·ng giao nhËn th­êng tæ chøc c¸c l« hµng sea- air ®i tuyÕn Ch©u ¢u víi ®Þa ®iÓm chuyÓn t¶i t¹i Dubai (C¸c TiÓu v­¬ng quèc ¨ RËp) hoÆc Singapore, mét lo¹i kh¸c còng kh¸ phæ biÕn lµ mini-land-bridge chë hµng b»ng ®­êng biÓn tõ sang c¸c c¶ng thuéc bê T©y n­íc Mü nh­ Long Beach, Los Angeles sau ®ã dïng xe t¶i ®­a hµng tíi ®iÓm ®Õn cuèi cïng t¹i c¸c thµnh phè hoÆc c¸c c¶ng thuéc thuéc bê §«ng (New york, Savana...). DÞch vô nµy còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tæ chøc vËn t¶i “door to door” ph¸t huy mäi nghiÖp vô cña ng­êi giao nhËn. §a sè c¸c h·ng giao nhËn t¹i ViÖt Nam kinh doanh giao nhËn tæng hîp nh­ng ch­a mét h·ng nµo ®ñ m¹nh ®Ó më réng hÕt møc ph¹m vi cung cÊp dÞch vô cña m×nh mµ cã sù chuyªn m«n ho¸ vÒ tõng lo¹i hµng vµ theo tõng khu vùc ®¹i lý. VÝ du: Transpacific, Phili-orient lines lµ nh÷ng h·ng rÊt m¹nh vÒ lµm dù ¸n t¹i TP Hå ChÝ Minh còng nh­ t¹i Hµ Néi, Birkart, Raf, Danzas chuyªn hµng may mÆc ®i Ch©u ¢u Schenker thÇu hµng giµy dÐp M&M tËp trung khai th¸c hµng t­¬i sèng vµ thùc phÈm S¶n l­îng c¸c mÆt hµng c¬ b¶n xuÊt qua c¸c h·ng giao nhËn tõ c¶ng H¶i Phßng n¨m 1996 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1999 §¬n vÞ: TEU XuÊt khÈu Hµng may mÆc Gèm sø ChÌ Giµy dÐp N«ng s¶n Rau qu¶ Tæng céng hpg 96 12075 112 1105 14018 6200 3350 36860 hpg97 13450 452 3500 18150 7200 5500 48252 hpg98 15650 655 8550 21045 9800 6580 62280 hpg99 10087 450 7015 18098 8800 9860 54310 Nguån: B¸o c¸o tæng hîp cña C¶ng H¶i Phßng Ch­¬ng II: Ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i c«ng ty giao nhËn kho vËn ngo¹i th­¬ng (Vinatrans) HP I. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng ty Vinatrans : 1. Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty Vinatrans: Nãi ®Õn lÜnh vùc giao nhËn kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi Vietrans Sµi Gßn (Nay ®· ®æi tªn thµnh (Vinatrans) §­îc thµnh lËp n¨m 1975, Vietrans Sµi Gßn ®· tr¶i qua h¬n hai m­¬i n¨m ph¸t triÓn vÒ ph¹m vi kinh doanh còng nh­ c¬ së vËt chÊt kü thuËt víi nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau vµ ngµy nay lµ Vinatrans- mét trong nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ kh¸c trùc thuéc Bé Th­¬ng M¹i. Vinatrans lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña: - Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi giao nhËn- FIATA (International Federation of Freight Fowarder Association). - HiÖp héi vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ- IATA (International Air Transport Association). - HiÖp héi m«i giíi vµ ®¹i lý tµu biÓn ViÖt Nam- VISABA (Vietnam Ship Agent & Brokers Asociation) - Phßng th­¬ng m¹i c«ng nghiÖp ViÖt Nam- VCCI (Vietnam Chamber of Commerce and Industry). - HiÖp héi giao nhËn ViÖt Nam- VIFFAS (Vietnam Freight Fowarders Association). Cã thÓ ®iÓm qua vµi nÐt trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng ty Vinatrans qua nh÷ng mèc thêi gian sau: - N¨m 1975 : thµnh lËp c«ng ty d­íi tªn Vietrans Sµi Gßn. - N¨m 1978: Thµnh lËp phßng vËn t¶i, b¾t ®Çu lµm hµng container xuÊt nhËp khÈu. - N¨m 1979 : X©y dùng 12.000 m nhµ kho ë quËn 7 - N¨m 1980 : B¾t ®Çu thùc hiÖn vËn chuyÓn hµng kh«ng xuÊt nhËp khÈu - N¨m 1981 : B¾t ®Çu kinh doanh chuyÓn t¶i, chuyÓn nhµ - N¨m 1987: B¾t ®Çu kinh doanh giao nhËn quèc tÕ, ®ãng vai trß ®¹i lý cña ng­êi chuyªn chë kh«ng cã tµu - N¨m 1990: Thµnh lËp phßng ®Ëi lý tµu biÓn. - N¨m 1991: B¾t ®Çu thùc hiÖn dÞch vô chuyÓn ph¸t nhanh, lµm hµng triÓn l·m vµ c«ng tr×nh. - N¨m 1993: §Æt v¨n phßng t¹i s©n bay T©n S¬n NhÊt. - N¨m 1995: §Æt v¨n phßng chi nh¸nh Quy Nh¬n. - N¨m 1996: §Æt v¨n phßng chi nh¸nh Hµ Néi. §Æt v¨n phßng chi nh¸nh §µ N½ng §­a 2000m v¨n phßng t¹i 147 NguyÔn TÊt Thµnh vµo sö dông. - N¨m 1997: Thµnh lËp c«ng ty liªn doanh kho l¹nh JAVITRANS. - N¨m 2003: TiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ toµn bé doanh nghiÖp B¾t ®Çu x©y dùng 2000 m2 v¨n phßng ë Hµ Néi vµ 700 m2 phßng vËn t¶i Hµng kh«ng ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. KÓ tõ khi thµnh lËp n¨m 1975, ®Õn nay Vinatrans ®· cã 25 phßng vµ h¬n 500 nh©n viªn. Ngoµi trô së chÝnh t¹i 406 NguyÔn TÊt Thµnh, quËn 4 Thµnh phè hå ChÝ Minh, c«ng ty cßn cã chi nh¸nh Vinatrans Hµ Néi, Vinatrans H¶i Phßng, Vinatrans §µ N½ng vµ Vinatrans Quy Nh¬n. C¸c ho¹t ®éng kinh doanh gåm cã: + VËn chuyÓn ®­êng biÓn (C¶ hµng nguyªn container vµ hµng lÎ) + VËn chuyÓn hµng kh«ng + VËn chuyÓn kÕt hîp ®­êng biÓn vµ ®­êng kh«ng. + §¹i lý tµu biÓn. + Thuª vµ m«i giíi tµu biÓn. + ChuyÓn hµng qóa c¶nh ®Õn Lµo vµ Campuchia. + Lµm hµng triÓn lÉm vµ c«ng tr×nh. + DÞch vô chuyÓn ph¸t nhanh + DÞch vô tõ cöa ®Õn cöa (door to door) + VËn t¶i ®­êng bé + L­u kho + Gom hµng + §ãng container + §ãng gãi + T­ vÊn b¶o hiÓm vµ th­¬ng m¹i. Nãi ®Õn kinh doanh giao nhËn vµ vËn t¶i kh«ng thÓ bá qua c¸c thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn, trô së cho ho¹t ®éng kinh doanh. §ã lµ hÖ thèng kho, tr¹m ®ãng container, ®éi xe… HÖ thèng kho cña Vinatrans gåm cã: - 40.000 m2 nhµ kho cã m¸i bao gåm: Nhµ kho 196 T«n ThÊt ThuyÕt Nhµ kho 131 BÕn V©n §ån Nhµ kho 18A T©n ThuËn §«ng Nhµ kho Phó Mü Nhµ kho 1650-1652 Ph¹m ThÕ HiÓn Nhµ kho LÝ H¶i - 50.000 m2 kho b·i ngoµi trêi - Kho l¹nh 18A T©n ThuËn §«ng, quËn 7 víi c«ng suÊt 2.800 tÊn. HÖ thèng tr¹m ®ãng container cho c¶ ®­êng kh«ng vµ ®­êng biÓn: Tr¹m ®ãng container nhËp khÈu Tr¹m ®ãng container xuÊt khÈu C¸c thiÕt bÞ hç trî: Xe ®Çu kÐo: 70 chiÕc (c¶ dµnh cho container 20 feet vµ 40 feet) Xe t¶i: 22 chiÕc CÇn cÈu : 5 chiÕc Xe n©ng: 7 chiÕc 2. C¬ cÊu tæ chøc nh©n sù cña chi nh¸nh c«ng ty Vinatrans t¹i H¶i Phßng: §¶m nhiÖm toµn bé c«ng viÖc cña ®¹i lý giao nhËn vµ ®¹i lý h·ng tµu theo hîp ®ång ®· ký kÕt cña c«ng ty Vinatrans víi c¬ quan cña c«ng ty trong n­íc vµ víi h·ng tµu n­íc ngoµi. Vinatrans H¶i Phßng lµ c¸c c«ng viÖc khai th¸c hµng, thñ tôc h¶i quan, xÕp hµng vµo container, vËn chuyÓn ra n­íc ngoµi, lËp c¸c chøng tõ vËn chuyÓn, lËp ho¸ d¬n thanh to¸n chi phÝ… cho c¸c h·ng vËn t¶i vµ giao nhËn Hapag- Loyd, Lloyd-Triestino, Kuehne-Nagel, Panapina… a. S¬ ®å tæ chøc: S¥ §å Tæ CHøC VINATRANS HP gi¸m ®èc QU¶N Lý KHO B·I dÞch vô kh¸ch hµng kÕ to¸n marketing NhËp khÈu XuÊt khÈu N­íc ngoµi Trong n­íc Néi bé XuÊt khÈu NhËp khÈu Bé phËn chøng tõ b. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c bé phËn nghiÖp vô * Bé phËn b¸n hµng/ t×m nguån hµng (sales-marketing) §¶m nhËn ®Çu vµo trong ho¹t ®éng kinh doanh, bé phËn nµy thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng sau: - Lªn kÕ ho¹ch b¸n hµng vµ th¨m viÕng kh¸ch hµng hµng tuÇn, lËp chØ tiªu s¶n l­îng phÊn ®Êu môc tiªu ®¹t ®­îc cho hµng th¸ng, quý n¨m. - ViÕt b¸o c¸o sau mçi lÇn gÆp kh¸ch hµng, phèi hîp víi tr­ëng phßng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ngoµi thÈm quyÒn. - Phèi hîp víi m¹ng l­íi giao nhËn ë n­íc ngoµi trong viÖc khai th¸c th«ng tin, t×m nguån hµng, khai th¸c danh s¸ch kh¸ch hµng (Sales list) do ®¹i lý göi ®Õn vµ viÕt danh s¸ch kh¸ch hµng, h­íng dÉn ®¹i lý tiÕp cËn víi kh¸ch hµng ë n­íc ngoµi ®Ó cã quyÕt ®Þnh hµng chØ ®Þnh. - Tr¶ lêi, gi¶i quyÕt c¸c th­ tõ, telex, fax, th«ng tin liªn quan ®Õn kh¸ch hµng. - KhuyÕch tr­¬ng, giíi thiÖu c¸c dÞch vô giao nhËn cña c«ng ty nh­ door to door, cosolidator. - LËp ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm ®Ó thèng kª, lËp danh s¸ch ph©n lo¹I kh¸ch hµng ®Ó cã ®èi s¸ch vµ chÕ ®é thÝch hîp. - Dùa trªn b¶ng ®¸nh gi¸ cña h·ng tµu, xem xÐt t×nh h×nh c¹nh tranh tõng thêi ®IÓm ®Ó lËp mét b¶ng gi¸ c­íc cña Vinatrans vµ mét b¶ng gÝa dÞch vô phô trî kh¸c. - Dù b¸o vµ ®Ò xuÊt víi tr­ëng phßng vÒ ®èi ph¸p Marketing thÝch hîp cho tõng thêi ®iÓm. - Khi l« hµng ®· ®­îc chØ ®Þnh hoÆc kh¸ch hµng ®ång ý sö dông dÞch vô cña Vinatrans, h×nh thµnh hå s¬ vô viÖc (job file) vµ nhËn h­íng dÉn tõ chñ hµng cho l« hµng, chuyÓn hå s¬ h­íng dÉn cïng h­íng dÉn tõ chñ hµng cho l« hµng, chuyÓn hå s¬ h­íng dÉn cïng h­íng dÉn vËn chuyÓn (Shipping instuction) cho bé phËn hiªn tr­êng (Operation) ®Ó thùc hiÖn. - §Æt chç (booking space) víi h·ng tµu vµ nhËn x¸c nhËn (Confirmation) tõ h·ng tµu. - Lªn b¶ng gi¸ (gi¸ mua, gi¸ b¸n, hoa hång ®Ò nghÞ vµ c¸c chi kh¸c) vµ chuyÓn qua bé phËn kÕ to¸n ®Ó lªn ho¸ ®¬n, b¸o bé phËn hiÖn tr­êng ®Ó ph¸t hµnh vËn ®¬n. - Dùa trªn c¬ së hå s¬ vô viÖc (job file) vµ h­íng dÉn vËn chuyÓn (Shipping instruction) ®· h×nh thµnh vµ ®­îc chuyÓn giao tõ bé phËn B¸n hµng, bé phËn HiÖn tr­êng sÏ phèi hîp cïng bé phËn kh¸ch hµng (Customer’ Service) theo dâi tiÕn hµnh c¸c b­íc giao nhËn. Bé phËn nµy sÏ gåm hai tæ: Tæ chøng tõ t¹i v¨n phßng Tæ lµm hµng +) Tæ lµ hµng sÏ lµ nh÷ng nhiÖm vô sau: - TiÕn hµnh nhËn hµng t¹i c¸c ®Þa ®iÓm mµ chñ hµng th«ng b¸o trong th­ h­íng dÉn ®· lËp s½n - §­a hµng vµo kho c¶ng, bèc dì l­u kho nÕn cã yªu cÇu, - KiÓm tra t×nh tr¹ng bao b×, ®ãng gãi, nh·n hiÖu - KiÓm tra tÝnh hîp lÖ ®óng ®¾n cña c¸c chøng tõ do kh¸ch hµng cung cÊp (giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, ho¸ ®¬n, phiÕu ®ãng gãi) - Khai b¸o h¶i quan: LËp tê khai, kiÓm ho¸ h¶i quan, thanh lý tê khai. - C©n, ®o, ®ong, ®Õm xÕp vµo container. - Liªn hÖ víi c¸c h·ng tµu ph¸t hµnh vËn ®¬n chñ (Master bill of lading- MB/L) - LËp vËn ®¬n nhµ (House Bill of Lading- HB/L) - LËp tê khai hµng ho¸ (Cargo manifest) cho c¸c l« hµng gom. - Tr¶ phÝ l­u kho nÕu cã. - KiÓm tra, ®èi chiÕu c¸c chi tiÕt göi hµng trong MB/L vµ HB/L dùa trªn booking cña h·ng tµu vµ h­ìng dÉn göi hµng (Shipping instruction). - Thèng kª, vµo sè liÖu hµng xuÊt trong ngµy, tuÇn, th¸ng. Photocopy vËn ®¬n vµ chi tiÕt cã liªn quan ®Ó l­u tr÷ hå s¬. +) Tæ chøng tõ thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau: - Tæ chøc thùc hiÖn lÞch göi hµng hµng ngµy, ph©n c«ng cô thÓ cho nh©n viªn hiÖn tr­êng thùc hiÖn c¸c l« hµng ®­îc giao ®Ó ph©n ®Þnh c¸c l« hµng cô thÓ. - KiÓm tra gi¸m s¸t toµn bé c¸c l« hµng xuÊt ®i trong ngµy, kiÓm tra l¹i viÖc c©n ®Õm (Träng l­îng tÞnh, träng l­îng c¶ b×, thÓ tÝch). - TËp trung, thèng kª vµ chuyÓn toµn bé chøng tõ ®· lËp trong ngµy cho bé phËn Customer’s service ®Ó viÕt Pre- alert hoÆc Shipping advice cho ®¹i lý n­íc ngoµi còng nh­ ®«n ®èc, kiÓm tra víi c¸c h·ng tµu hoÆc ®¹i lý giao nhËn vÒ tuyÕn ®­êng ®i vµ thêi gian vËn chuyÓn l« hµng. * Bé phËn kÕ to¸n Nãi chung, bé phËn kÕ to¸n cã c¸c nhiÖm vô: - Thanh to¸n c­íc phÝ víi c¸c h·ng tµu - Thanh to¸n c­íc phÝ víi h·ng giao nhËn - Thanh to¸n c­íc phÝ víi kh¸ch hµng - Thanh to¸n c­íc phÝ néi ®Þa vµ c¸c nhiÖm vô ph¸t sinh - B¸o c¸o doanh thu, doanh chi hµng th¸ng, lËp b¶ng l­¬ng, chÊm c«ng. Víi c¸c chñ hµng, bé phËn kÕ to¸n lËp ho¸ ®¬n thu tiÒn c­íc phÝ vµ dÞch vô víi c¸c l« hµng xuÊt tõ c¸c chñ hµng. §èi víi ®¹i lý giao nhËn, kÕ to¸n lËp Credit note hay Debit note cho ®¹i lý hµng th¸ng, thu c­íc phÝ collect vµ lÖ phÝ nhê thu cña c¸c l« hµng tõ ®¹i lý n­íc ngoµi göi vÒ. Víi h·ng tµu ph¶i ®èi chiÕu c­íc phÝ, x¸c nhËn thanh to¸n, lËp ho¸ ®¬n, thu phÝ hoa hång víi h·ng tµu. Trong viÖc thanh to¸n néi bé, kÕ to¸n thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: - LËp ho¸ ®¬n thu néi bé c¸c phßng ban trong c«ng ty ®­a hµng l¹i. - Thanh to¸n c­íc phÝ néi ®Þa trong n­íc ®èi víi c¸c dÞch vô chuyÓn t¶i vµ hµng door to door. - Chi tr¶ tiÒn l­¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong phßng, c¸c nguån thu nhËp theo quy ®inh cña c«ng ty. - Thanh to¸n c¸c kho¶n t¹m øng, c¸c chi phÝ ph¸t sinh hµng ngµy. - Theo dâi c«ng nî ph¸t sinh, kÞp thêi b¸o c¸o l·nh ®¹o phßng vµ phßng kÕ to¸n tµi vô kÞp thêi l·nh ®¹o theo dâi. - LËp b¶n doanh thu hµng tuÇn, hµng th¸ng trong ®¬n vÞ, b¸o c¸o t×nh h×nh ph¸t sinh c«ng nî trong tuÇn. * Bé phËn Customer service (DÞch vô kh¸ch hµng) Bé phËn nµy cã nhiÖm vô: - Tr¶ lêi c¸c th«ng tin ®Õn bé phËn B¸n hµng vµ bé phËn HiÖn tr­êng hµng xuÊt - Phèi hîp víi bé phËn B¸n hµng vµ HiÖn tr­êng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c th«ng tin b¸n hµng. - Th«ng b¸o tr­íc (Pre-alert) hoÆc Th«ng b¸o vËn t¶i (Shipping advice) cho m¹ng l­íi ®¹i lý n­íc ngoµi dùa trªn mÉu lËp s½n vµ theo danh môc cña c¸c ®¹i lý, ®¶m b¶o ®óng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm vµ ®øng bé phËn®¶m nhiÖm ë n­íc ngoµi. Néi dung cña Pre-alert th«ng b¸o nh÷ng chi tiÕt b¾t buéc vÒ xÕp hµng nh­ chuyÕn tµu, sè MB/L, sè HB/L, term of payment, sè tiÒn nhê thu, tªn ng­êi göi, ng­êi nhËn, vµ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Tr­êng hîp hµng gÊp, dÔ háng, dÔ vì ph¶i th«ng b¸o cho ®¹i lý vµ kh¸ch hµng ®Ó lµm chøng tõ nhËp tr­íc khi hµng ®Õn cho kÞp thêi. - Tr¶ lêi fax, telex, th­ vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn hµng xuÊt do tr­ëng phßng giao. - LËp c¸c thèng kª, vµo sæ l­u, lËp hå s¬ cho c¸c l« hµng xuÊt trong ngµy, tuÇn, th¸ng. L­u c¸c hå s¬ chøng tõ liªn quan. S¥ §å CHøC N¡NG C¸C Bé PHËN NGHIÖP Vô B¸n Hµng h·ng tµu ®¹i lý ë n­íc ngoµi kh¸ch hµng LÞch tµu, th«ng tin vÒ tuyÕn ®­êng, thêi gian chuyÓn t¶i... §Æt chç Danh s¸ch kh¸ch hµng Th«ng b¸o tr­íc LÞch tµu, b¸o gi¸ §Æt chç kÕ to¸n h·ng tµu ®¹i lý ë n­íc ngoµi kh¸ch hµng Hoa hång TiÒn c­íc C©n b»ng thu chi, b¸o c¸o TiÒn c­íc Hoa hång HiÖn tr­êng kh¸ch hµng h·ng tµu kh¸ch hµng Hµng ho¸ NhËn hµng, ®ãng gãi Chi tiÕt l« hµng VËn ®¬n chñ Lµm thñ tôc h¶i quan II. T×nh h×nh vËn t¶i vµ giao nhËn hµng ho¸ cña Vinatrans HP: 1. §¹i lý h·ng tµu (Shipping Agent): a. C¸c nghiÖp vô cña ®¹i lý h·ng tµu: C¸c ®¹i lý h·ng tµu cã chøc n¨ng, nhiÖm vô gÇn gièng nhau cho dï nã lµ ®¹i lý h·ng tµu cña Hapag- Lloyd hay ®¹i lý cho h·ng tµu Lloyd- Trriestino hay bÊt cø mét h·ng tµu nµo. Tr¸ch nhiÖm cña mçi mét ®¹i lý h·ng tµu lµ: - Lµm ®¹i lý vá container vµ c¸c c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn viÖc giao nhËn container cña h·ng tµu m×nh xuÊt nhËp khÈu qua C¶ng H¶i Phßng - Thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ ®óng mäi quy ®Þnh cña h·ng tµu. - LËp ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ cã liªn quan - Gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng dÞch vô cña h·ng tµu trong khu vùc - Gi¸m s¸t theo dâi mäi ho¹t ®éng cña c¶ng, ng­êi vËn t¶i néi ®Þa nÕu sö dông dÞch vô cña hä. - Ph¸t triÓn dÞch vô cña h·ng tµu C«ng viÖc cô thÓ cña mçi ®¹i lý h·ng tµu ®­îc chia thµnh nhiÒu chøc n¨ng: Ng­êi lµm hµng nhËp, ng­êi lµm hµng xuÊt, qu¶n lý container rçng, thu c­íc phÝ vËn t¶i biÓn. * Hµng nhËp - Th­êng xuyªn liªn hÖ víi c¸c h·ng tµu feeder (tµu chÆng 2 ®i tõ c¸c c¶ng trong khu vùc Singapore, Kaoshiung, Hongkong vÒ ViÖt Nam) theo dâi t×nh h×nh hµng nhËp vÒ. Th«ng b¸o hµng s¾p vÒ vµ ph¸t hµnh lÖnh giao hµng kÞp thêi, ®óng lóc vµ ®ñ theo vËn ®¬n. TËp hîp ®Çy ®ñ c¸c b¶n vËn ®¬n copy, b¶n l­îc khai c­íc cña tõng l« hµng. Mäi v­íng m¾c cã chØnh söa, thay ®æi ®Òu th«ng b¸o cho h·ng tµu biÕt ®Ó phèi hîp cïng gi¶i quyÕt - §¶m nhËn vµ tæ chøc v¹n t¶i néi ®Þa theo yªu cÇu cña mçi ®¹i lý H·ng tµu mµ m×nh lµm. - Thu ®ñ phÝ ph¹t l­u vá container rót hµng chËm theo quy ®Þnh kÓ c¶ phÝ l­u b·i ®Çy, phÝ m­în vá vÒ kho riªng. - §èi víi container hµng nhËp vÒ trong t×nh tr¹ng h­ háng, kh«ng tèt, seal bÞ ®øt, ph¶i kÞp thêi lËp biªn b¶n víi c¶ng, feeder tr­íc khi giao hµng cho chñ hµng. Giao hµng biªn cÆp ch×. - Hµng th¸ng b¸o c¸o sè l­îng nhËp vÒ kho H·ng tµu theo biÒu mÉu quy ®Þnh cña H·ng. * Hµng xuÊt - Th­êng xuyªn liªn hÖ víi kh¸ch hµng - Theo dâi t×nh h×nh tµu feeder ®Ó vµo ®¨ng ký hµng xuÊt - Ký booking note víi kh¸ch hµng trªn c¬ së gi¸ c­íc ®· ®­îc h·ng tµu chÊp thuËn hoÆc hµng ®· cã chØ ®Þnh hîp ®ång víi H·ng tµu. - Giao container rçng vµ niªm ch× cho kh¸ch hµng ®ãng trªn c¬ së booking hoÆc hµng chØ ®Þnh cã hîp ®ång vËn chuyÓn víi H·ng tµu ®Ó tr¸nh tr­êng hîp giao nhÇm vá. - Bè trÝ c¸n bé hiÖn tr­êng theo dâi t×nh h×nh ®ãng hµng vµ giao hµng lªn tµu. - Khi ®ãng hµng lÎ ph¶i kiÓm ®Õm tõng kiÖn hµng, m· hµng, sè ®o, kÝch th­íc, sè l­îng, khèi l­îng cô thÓ. - Ngay sau khi tµu feeder rêi c¶ng H¶i Phßng, chuyÓn Shipment Advice cho h·ng tµu, göi copy B/L ®óng vµ ®ñ c¸c chi tiÕt giao hµng, trªn m«i vËn ®¬n ghi râ ruoting party (hîp ®ång) freight payer (ng­êi thanh to¸n). Giao vËn ®¬n chÝnh cho kh¸ch hµng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ph¸t hµnh vËn ®¬n ®óng theo quy ®Þnh cña h·ng tµu. - §Èy m¹nh c«ng t¸c Sales- Marketing t¨ng sè l­îng hµng xuÊt nhËp khÈu qua c¶ng H¶i Phßng theo gÝa cø¬c chØ ®¹o cña h·ng tµu víi tõng l« hµng. - B¸o c¸o t×nh h×nh hµng xuÊt cña h·ng tµu, b¸o c¸o thèng kª hµng th¸ng theo biÓu mÉu vµ quy ®Þnh. * Qu¶n lý container rçng - TiÕp nhËn vµ qu¶n lý tèt toµn bé container cña h·ng tµu mµ m×nh lµm ®¹I lý, nhËp, xuÊt rçng. ViÖc sö dông container rçng theo nguyªn t¾c container nµo nhËp vµo tr­íc sÏ xuÊt ®i tr­íc (fist in- fist out). ViÖc sö dông container theo ®óng quy ®Þnh cña h·ng tµu. - Ký hîp ®ång l­u kho b·i, b¶o qu¶n container víi sù chÊp thuËn cña h·ng tµu. - Hµng tuÇn th«ng b¸o kÞp thêi sè l­îng vµ t×nh tr¹ng container h­ háng. LËp ®Çy ®ñ biªn b¶n container h­ háng víi c¸c bªn cã liªn quan, th«ng b¸o cho h·ng tµu biÕt ®Ó lªn kÕ ho¹ch ®Ó söa ch÷a kÞp thêi, toµn bé chi phÝ söa ch÷a thuéc bªn g©y ra chÞu. Tr­êng hîp container h­ háng thuéc tr¸ch nhiÖm cña ®¹i lý th× ph¶i cã sù chÊp thuËn cña h·ng tµu míi tiÕn hµnh söa ch÷a. - C©n ®èi l­îng vá cotainer ®Ó ®¸p øng nhu cÇu, ph¶i th«ng b¸o kÕ ho¹ch cung cÊp vá cho h·ng tµu tr­íc 2 tuÇn. §iÒu ®éng vá container ®i c¸c c¶ng kh¸c khi cÇn thiÕt. - B¸o c¸o ®óng, ®ñ t×nh h×nh diÔn biÕn container hµng ngµy vµ c¸c chÕ ®é kh¸c cho h·ng tµu theo quy ®Þnh. * Thu c­íc phÝ vËn t¶i ®­êng biÓn, ®­êng bé vµ c¸c chi phÝ kh¸c - ChÞu tr¸ch nhiÖm thu ®óng, thu ®ñ tÊt c¶ c¸c c­íc phÝ ®­êng biÓn, ®­êng bé vµ tÊt c¶ c¸c chi phÝ kh¸c liªn quan theo ®óng quy ®Þnh vµ yªu cÇu cña h·ng tµu. - ChÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c thiÖt h¹i vµ rñi ro do viÖc thu thiÕu, kh«ng ®ñ, kh«ng ®óng tÊt c¶ c¸c c­íc phÝ ®­êng biÓn, ®­êng bé vµ tÊt c¶ c¸c chi phÝ kh¸c cã liªn quan tõ kh¸ch hµng trªn c¬ së c­íc tr¶ tr­íc hoÆc tr¶ sau. Thùc hiÖn nghiªm tóc biÓu gi¸ cña h·ng tµu. - C¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qua tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña h·ng tµu ph¶i cã x¸c nhËn tr­íc cña h·ng tµu míi ®­îc thùc hiÖn. - Thay mÆt h·ng tµu thanh to¸n chi phÝ l­u kho b·i container, c¸c chi phÝ vËn t¶i néi ®Þa vµ c¸c chi phÝ c¸c cã liªn quan ®Õn dÞch vô mµ m×nh lµm ®¹i lý theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. b. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c ®¹i lý h·ng tµu: B¶ng 2: Doanh thu tõ hîp ®ång uû th¸c ®¹i lý h·ng tµu n¨m 2002 H·ng tµu Sè hîp ®ång kÝ kÕt TuyÕn Feeder GÝa c­íc (USD) Hoa hång ®¹i lý Sè cont vËn chuyÓn Doanh thu (USD) Thùc hiÖn Kh«ng thùc hiÖn Cã hµng Kh«ng cã hµng Hapag-lloyd 285 27 Singapore Hongkong Busan 480 350 750 2% 2% 2% 308 220 255 60 30 15 2956 1540 3825 Lloyd triestino 196 18 Busan Hongkong 750 350 2.5% 2.5% 550 250 0 15 10312.5 2187 H·ng kh¸c 189 19 Bangkok Hongkong 520 350 2% 2% 187 500 5 12 2431 4375 Tæng 670 64 2270 145 27627 Nguån: B¸o c¸o tµi chÝnh 2002 B¶ng 3: X¸c ®Þnh hao phÝ lao ®éng chi dÞch vô ®¹i lý h·ng tµu Hµng giao nh©n KhÊu hao nhµ, kho b·i (usd) TiÒn l­¬ng P­¬ng tiÖn Ci phÝ kh¸c ThuÕ doanh thu Hapag-lloyd 4107 6658 1280 2000 5026 Lloyd triestino 3521 5887 740 1395 3937 H·ng kh¸c 2572 3629 460 1128 3360 Tæng 10200 16174 2480 4523 12323 Nguån: B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m2002 Qua nh÷ng sè liÖu ë b¶ng 2 vµ b¶ng 3 cho thÊy kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña n¨m 2002 ®· t¨ng ®¸ng kÓ so víi kÕt qu¶ cña n¨m 2001. Cã ®­îc kÕt qu¶ trªn lµ nhê c¸c yÕu tè sau: + VÒ kh¸ch quan, s¶n l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu th«ng quan qua c¶ng H¶i Phßng n¨m 2002 còng t¨ng so víi n¨m 2001 lµ 13% ®Æc biÖt lµ s¶n l­îng hµng container xuÊt nhËp kh¶u th«ng quan qua c¶ng container Chïa VÏ. Së dÜ s¶n l­îng t¨ng còng n»m trong nhËn ®Þnh chung vÒ t×nh h×nh hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña khu vùc MiÒn B¾c nãi chung vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc tam gi¸c H¶i Phßng- Hµ Néi- Qu¶ng Ninh. + YÕu tè chñ quan còng kh«ng kÐm phÇn quan träng trªn c¬ së ®Þnh h­íng ®óng cña c«ng ty trong ho¹t ®éng ®¹i lý H·ng tµu ®· t¨ng c­êng c¸n bé, c¬ së vËt chÊt trang thiÕt bÞ vµ më réng t×m kiÕm nguån hµng trong vµ ngoµi n­íc ®Æc bÞªt lµ c¸c hîp ®ång vËn t¶i mua FOB vµ b¸n CIF víi sè l­îng hµng ho¸ lín nh­: hµng n«ng s¶n, giµy dÐp may mÆc. 2. §¹i lý giao nhËn (Freight Fowarder): Vinatrans HP hiÖn ®ang lµm ®¹i lý giao nhËn cho mét sè nh÷ng h·ng giao nhËn lín trªn thÕ giíi nh­ Kuehne & Nagel, Panalpina, M&M…. §¹i lý giao nhËn lµ ng­êi trung gian gi÷a ng­êi cã hµng (hµng xuÊt nhËp khÈu) víi ng­êi vËn t¶i. §¹i lý giao nhËn tæ chøc thu gom hµng ho¸ (®èi vãi hµng xuÊt khÈu) hoÆc ph©n phèi chia lÎ hµng ho¸ thu gom tõ n­íc ngoµi göi ®Õn (®èi víi hµng nhËp) sau ®ã lo liÖu cho viÖc vËn t¶i. §èi víi kh¸ch hµng th× ®¹i lý giao nhËn ®ãng vai trß lµ ng­êi chuyªn chë nh­ng ®èi víi h·ng tµu th× ®¹i giao nhËn ®ãng via trß lµ kh¸ch hµng. a. Quy tr×nh tæ chøc giao nhËn: Ho¹t ®éng giao nhËn hµng ho¸ ph¶i dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c sau: - ViÖc giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i C¶ng lµ do C¶ng tiÕn hµnh trªn c¬ së hîp ®ång gi÷a chñ hµng hoÆc ng­êi ®­îc chñ hµng uû th¸c víi C¶ng - Tr­êng hîp hµng kh«ng qua C¶ng (kh«ng l­u kho t¹i C¶ng th× chñ hµng hoÆc ng­êi ®­îc chñ hµng uû th¸c cã thÓ giao nhËn trùc tiÕp víi ng­êi vËn t¶i. Trong tr­êng hîp nµy, chñ hµng ph¶i quyÕt to¸n trùc tiÕp víi tµu, chØ tho¶ thuËn víi C¶ng ®Þa ®iÓm bçc dì, thanh to¸n chi phÝ bçc dì vµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh kh¸c. - ViÖc bèc dì hµng ho¸ trong ph¹m vi C¶ng do c¶ng tæ chøc thùc hiÖn. trong tr­êng hîp chñ hµng muèn ®­a ph­¬ng tiÖn vµ c«ng nh©n vµo ®Ó bèc dì hµng th× chñ hµng ph¶i tho¶ t._.