Giải quyết các tranh chấp trong ngoại thương và thực tiễn giải quyết tranh chấp tại Công ty dệt may Hà nội

Lêi nãi ®Çu tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tõ xa x­a viÖc giao l­u bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia, mµ sau nµy ®­îc gäi lµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, ®· g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña loµi ng­êi. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng më réng kh¶ n¨ng tiªu dïng cña mét n­íc. Nã cho phÐp mét n­íc tiªu dïng tÊt c¶ c¸c mÆt hµng víi sè l­îng nhiÒu h¬n møc cã thÓ tiªu dïng víi ranh giíi cña kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong n­íc ®ã nÕu thùc hiÖn chÕ ®é tù cung tù cÊp kh«ng bu«n b¸n. H¬n thÕ n÷a, th«ng qua ngo¹i th­¬ng mét quèc gia cã thÓ tiªu dïng tÊt c¶ c¸c mÆt hµng m×nh mong muèn mµ kh«ng cÇn ph¶i s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã. ChÝnh v× vËy, ngo¹i th­¬ng gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan träng trong nÒn kinh tÕ. Nã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung. Cïng víi qu¸ tr×nh khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn kh¾p thÕ giíi, ViÖt nam còng ®ang trªn ®µ héi nhËp kinh tÕ theo h­íng ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta còng v× thÕ mµ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín cho nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Ho¹t ®éng bu«n b¸n quèc tÕ ®­îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn c¸c hîp ®ång trong ngo¹i th­¬ng. Khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång c¸c bªn ®Òu muèn tèt ®Ñp nh­ng do nh÷ng kh¸c biÖt vÒ ng«n ng÷, v¨n ho¸, luËt ph¸p…nªn tranh chÊp lµ khã tr¸nh khái. ViÖc gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ c¸c tranh chÊp ph¸t sinh lu«n lµ vÊn ®Ò ®­îc c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu quan t©m. Víi mong muèn gióp cho c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ b¹n ®äc quan t©m cã thªm tµi liÖu tham kh¶o vÒ c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng c¶ trªn lý thuyÕt vµ thùc tÕ, t×m hiÓu mét sè biÖn ph¸p nh»m gióp cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng ®¹t hiÖu qu¶ cao ®Ó tõ ®ã rót ra kinh nghiÖm cho riªng m×nh, t«i chän ®Ò tµi: “Gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng vµ thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp t¹i C«ng ty dÖt may Hµ néi” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cho kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc cña m×nh. Môc ®Ých nghiªn cøu Kho¸ luËn tr­íc tiªn nh»m nghiªn cøu mét c¸ch t­¬ng ®èi bao qu¸t c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng vµ c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp. TiÕp ®ã, kho¸ luËn t×m hiÓu thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng t¹i mét doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, cô thÓ lµ C«ng ty dÖt may Hµ néi. Sau khi nghiªn cøu lý thuyÕt vµ t×m hiÓu thùc tiÔn, kho¸ luËn ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng nãi chung vµ ë C«ng ty dÖt may Hµ néi nãi riªng. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t­îng nghiªn cøu cña kho¸ luËn lµ c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng vµ thùc tiÔn øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p nµy t¹i mét doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Cô thÓ, kho¸ luËn nghiªn cøu c¸ch thøc ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng vµ viÖc ¸p dông nh­ thÕ nµo ®Ó ®em l¹i hiÖu qu¶ cao, tõ ®ã rót ra ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt phï hîp cho mçi mét tranh chÊp thùc tÕ x¶y ra. Ph¹m vi kho¸ luËn giíi h¹n chØ ë viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng ph¸t sinh tõ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ quèc tÕ cña C«ng ty dÖt may Hµ néi trong thêi gian võa qua. Bè côc kho¸ luËn Kho¸ luËn ®­îc kÕt cÊu thµnh ba ch­¬ng nh­ sau: Ch­¬ng I : Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng. Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng t¹i C«ng ty dÖt may Hµ néi. Ch­¬ng III : Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng ë C«ng ty dÖt may Hµ néi trong thêi gian tíi. MÆc dï ®· ®­îc c¸c thÇy c« nhiÖt t×nh h­íng dÉn trong qu¸ tr×nh lµm kho¸ luËn, cïng víi sù cè g¾ng, nç lùc cña b¶n th©n vµ kiÕn thøc ®· ®­îc häc, nh­ng do h¹n chÕ vÒ thêi gian, tµi liÖu vµ kinh nghiÖm nªn kho¸ luËn khã tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. RÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp tõ c¸c ®éc gi¶ cã quan t©m ®Ó gióp cho viÖc tiÕp tôc nghiªn cøu sau nµy ®­îc tèt h¬n. Ch­¬ng i Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ gi¶I quyÕt Tranh chÊp trong ngo¹I th­¬ng I/ tranh chÊp trong ngo¹I th­¬ng vµ ®Æc ®IÓm cña nã NhËn xÐt chung vÒ tranh chÊp vµ tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng Tranh chÊp lµ nh÷ng xung ®ét ph¸t sinh tõ nh÷ng m©u thuÉn x¶y ra trong ®êi sèng x· héi. Trong cuéc sèng hµng ngµy tranh chÊp th­êng xuyªn x¶y ra, tõ nh÷ng m©u thuÉn nhá mµ c¸c bªn cã thÓ tù gi¶i quyÕt ®­îc víi nhau ®Õn nh÷ng m©u thuÉn lín ph¶i nhê ®Õn sù gi¶i quyÕt cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. Tranh chÊp cã thÓ n¶y sinh tõ mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, trong ®ã lÜnh vùc th­¬ng m¹i nãi chung hay lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng nãi riªng lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc hay x¶y ra tranh chÊp nhÊt vµ viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nµy th­êng lµ khã kh¨n, phøc t¹p h¬n so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. Tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng lµ mäi tranh chÊp, xung ®ét ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn trong qu¸ tr×nh ký kÕt, thùc hiÖn hîp ®ång trong ngo¹i th­¬ng. Tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng tr­íc hÕt ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång ngo¹i th­¬ng. Trong qu¸ tr×nh nµy c¸c tranh chÊp ph¸t sinh chñ yÕu lµ do c¸c bªn cã c¸ch hiÓu, c¸ch quan niÖm kh¸c nhau vÒ khÝa c¹nh ph¸p lý cña viÖc h×nh thµnh mét hîp ®ång. Hîp ®ång trong ngo¹i th­¬ng mang “tÝnh chÊt quèc tÕ” nªn nã chÞu sù ®iÒu chØnh vµ chi phèi cña rÊt nhiÒu nguån luËt: ®iÒu ­íc quèc tÕ, luËt quèc gia, tËp qu¸n quèc tÕ,... C¸c nguån luËt kh¸c nhau th­êng cã c¸c qui ®Þnh kh«ng gièng nhau vÒ chñ thÓ ký kÕt hîp ®ång, h×nh thøc cña hîp ®ång, tr×nh tù ký kÕt hîp ®ång, néi dung hîp ®ång,…dÉn ®Õn sù hiÓu lÇm, bÊt ®ång vµ tranh chÊp, lµm ph¸t sinh nh÷ng xung ®ét vÒ mÆt ph¸p lý. VÝ dô, LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt nam 1997 §iÒu 49 qui ®Þnh h×nh thøc cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ mµ ph¸p luËt qui ®Þnh ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n th× ph¶i tu©n theo qui ®Þnh ®ã, trong khi ®ã luËt cña Ph¸p cho phÐp ký kÕt hîp ®ång b»ng miÖng. Hay nh­ vÒ néi dung cña hîp ®ång th× LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt nam 1997 qui ®Þnh c¸c ®iÒu kho¶n vÒ tªn hµng, sè l­îng, qui c¸ch chÊt l­îng, gi¸ c¶, ph­¬ng thøc thanh to¸n, ®Þa ®iÓm vµ thêi h¹n giao nhËn hµng lµ c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸. Theo luËt Ph¸p th× ®iÒu kho¶n chñ yÕu chØ bao gåm tªn hµng, sè l­îng, qui c¸ch chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n.v.v… Bªn c¹nh ®ã, tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng cßn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång ngo¹i th­¬ng. Hîp ®ång sau khi ®­îc ký kÕt lµ c¬ së ph¸p lý qui ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn. B¶n chÊt cña hîp ®ång lµ ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c chñ thÓ tham gia. Song quyÒn lîi cña c¸c bªn chØ ®­îc ®¶m b¶o trong chõng mùc mµ nghÜa vô cña c¸c bªn qui ®Þnh trong hîp ®ång ph¶i ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. Tuy quan hÖ hîp ®ång lµ quan hÖ “hai bªn cïng cã lîi” nh­ng do quyÒn lîi cña c¸c bªn l¹i kh¸c nhau nªn viÖc mét trong c¸c bªn kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ nghÜa vô cña m×nh tÊt yÕu lµm ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi cña bªn kia. Khi quyÒn lîi cña c¸c bªn kh«ng ®­îc ®¶m b¶o th× tranh chÊp ph¸t sinh lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. VÝ dô, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, khi ng­êi b¸n vi ph¹m nghÜa vô giao hµng hay ng­êi mua vi ph¹m nghÜa vô tr¶ tiÒn hµng th× ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi cña bªn kia vµ dÉn ®Õn tranh chÊp x¶y ra. Nh­ vËy, sù kh¸c nhau vÒ quyÒn lîi cña c¸c bªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn tranh chÊp. §Æc ®iÓm cña tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng V× tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng còng lµ mét tranh chÊp nªn tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cña mét tranh chÊp th«ng th­êng. Tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng còng cã Ýt nhÊt lµ hai bªn tranh chÊp, cã ®èi t­îng tranh chÊp, cã néi dung tranh chÊp, tranh chÊp cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt gi÷a c¸c bªn víi nhau hoÆc do mét c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt… Bªn c¹nh ®ã, tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng cßn mang mét sè ®Æc ®iÓm cña hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng do chóng cïng liªn quan vµ cã ¶nh h­ëng quan träng ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. C¸c ®Æc ®iÓm ®ã nh­ sau: Thø nhÊt, tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng cã yÕu tè quèc tÕ. YÕu tè quèc tÕ cña tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng thÓ hiÖn ë chç c¸c bªn tranh chÊp cã trô së th­¬ng m¹i ®Æt ë c¸c n­íc kh¸c nhau. Thø hai, tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng mang tÝnh th­¬ng m¹i. TÊt c¶ c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng ®Òu cã liªn quan trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng bu«n b¸n, cô thÓ lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n víi n­íc ngoµi. Thø ba, c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng lµ toµ ¸n hay träng tµi cña mét n­íc nµo ®ã ®­îc coi lµ toµ ¸n hay träng tµi n­íc ngoµi. Thø t­, luËt ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng lµ luËt n­íc ngoµi ®èi víi Ýt nhÊt lµ mét trong c¸c bªn hoÆc víi tÊt c¶ c¸c bªn. Thø n¨m, luËt ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p: luËt quèc gia, luËt quèc tÕ, tËp qu¸n quèc tÕ vµ c¸c ¸n lÖ. C¸c bªn cã thÓ tho¶ thuËn lùa chän nguån luËt thÝch hîp ®Ó ¸p dông trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp trong hîp ®ång ngo¹i th­¬ng hoÆc tho¶ thuËn sau khi ký kÕt hîp ®ång. ViÖc ¸p dông nguån luËt nµo còng cã thÓ do ph¸p luËt qui ®Þnh. ii/ gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹I th­¬ng NhËn xÐt chung BÊt kú mét hîp ®ång nµo trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng nÕu ®­îc c¸c bªn ®­¬ng sù thùc hiÖn ®óng th× kh«ng x¶y ra tranh chÊp vµ do ®ã còng kh«ng cÇn viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Nh­ng trong thùc tÕ sù tranh chÊp gÇn nh­ lµ mét ng­êi b¹n ®ång hµnh víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Khi tham gia vµo hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng c¸c bªn ®Òu kh«ng muèn tranh chÊp ph¸t sinh, nh­ng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan còng nh­ chñ quan mµ tiªu biÓu nhÊt lµ sù ®èi lËp quyÒn lîi gi÷a c¸c bªn, tranh chÊp vÉn th­êng x¶y ra. Cã tranh chÊp ph¸t sinh còng cã nghÜa lµ tranh chÊp ®ã ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng. Nh­ vËy, gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång lµ kh©u cuèi cïng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña c¶ mét qu¸ tr×nh ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång trong ngo¹i th­¬ng. VÒ mÆt lý luËn còng nh­ thùc tiÔn, viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng th­êng ®­îc tiÕn hµnh theo hai ph­¬ng ph¸p vµ còng lµ hai giai ®o¹n, ®ã lµ khiÕu n¹i vµ ®i kiÖn. KhiÕu n¹i lµ biÖn ph¸p th­êng ®­îc sö dông tr­íc tiªn ®em l¹i hiÖu qu¶ cao ®ång thêi t¹o thuËn lîi cho c¸c bªn trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Khi tranh chÊp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc b»ng khiÕu n¹i, bªn bÞ vi ph¹m míi nªn ®i kiÖn. ViÖc ®i kiÖn cã thÓ ®­a ra toµ ¸n hoÆc träng tµi tuú theo qui ®Þnh trong hîp ®ång, theo luËt ®Þnh hay theo sù tho¶ thuËn cña hai bªn. BiÖn ph¸p nµy cã hiÖu lùc thi hµnh cao h¬n nh­ng l¹i tèn kÐm thêi gian, tiÒn b¹c vµ dÔ lµm xÊu ®i mèi quan hÖ bu«n b¸n cña c¸c bªn. Tuy nhiªn, nhiÒu khi ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh, viÖc ®i kiÖn víi bªn bÞ vi ph¹m lµ cÇn thiÕt. Gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng b»ng khiÕu n¹i vµ ®Æc ®iÓm Kh¸i niÖm KhiÕu n¹i lµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn cã liªn quan b»ng con ®­êng th­¬ng l­îng vµ ®µm ph¸n trùc tiÕp gi÷a hai bªn vµ nÕu th­¬ng l­îng cã kÕt qu¶ th× tranh chÊp ®­îc gi¶i quyÕt tèt ®Ñp. §èi víi tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, khiÕu n¹i lµ b¾t buéc nÕu ®iÒu ®ã ®­îc qui ®Þnh cô thÓ trong hîp ®ång hoÆc trong luËt ¸p dông cho hîp ®ång. Khi hîp ®ång hoÆc luËt ¸p dông cho hîp ®ång kh«ng cã qui ®Þnh g× vÒ khiÕu n¹i th× khiÕu n¹i kh«ng ph¶i lµ b¾t buéc, bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m cã thÓ bá qua b­íc khiÕu n¹i mµ ®i kiÖn ngay. §èi víi tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn th× ®iÒu ­íc quèc tÕ vµ luËt liªn quan cña c¸c n­íc kh«ng qui ®Þnh b¾t buéc ph¶i khiÕu n¹i råi míi ®i kiÖn, mµ cã thÓ ®i kiÖn ngay ra toµ ¸n hoÆc träng tµi th­¬ng m¹i. Tuy vËy, trong thùc tÕ c¸c bªn ®­¬ng sù th­êng tiÕn hµnh khiÕu n¹i nhau tr­íc, råi sau ®ã míi ®i kiÖn nÕu nh­ khiÕu n¹i kh«ng ®­îc tho¶ m·n. Së dÜ tr­íc hÕt cÇn ph¶i tiÕn hµnh khiÕu n¹i chø ch­a ®i kiÖn ngay v× c¸c bªn ®­¬ng sù lµ nh÷ng ng­êi hiÓu râ tranh chÊp cho nªn dÔ dµng nh©n nh­îng víi nhau, rót ng¾n ®­îc thêi gian gi¶i quyÕt tranh chÊp, kh«ng bÞ ®äng vèn vµ lÖ phÝ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®ì tèn kÐm. MÆc dï khiÕu n¹i cã thÓ lµ b¾t buéc hoÆc kh«ng b¾t buéc tuú theo qui ®Þnh trong hîp ®ång hoÆc trong luËt ¸p dông cho hîp ®ång vµ khi hîp ®ång hoÆc trong luËt ¸p dông cho hîp ®ång kh«ng cã qui ®Þnh g× vÒ khiÕu n¹i th× khiÕu n¹i kh«ng ph¶i lµ b¾t buéc, bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m cã thÓ bá qua b­íc khiÕu n¹i mµ ®i kiÖn ngay, nh­ng tr­íc tiªn c¸c bªn tranh chÊp nªn gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng b»ng khiÕu n¹i. LuËt ph¸p nhiÒu n­íc qui ®Þnh khiÕu n¹i lµ ph­¬ng thøc b¾t buéc ®Çu tiªn ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Cô thÓ, kho¶n 1 ®iÒu 239 LuËt th­¬ng m¹i ViÖt nam 1997 ®· qui ®Þnh : “Tranh chÊp th­¬ng m¹i tr­íc hÕt ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt th«ng qua th­¬ng l­îng gi÷a c¸c bªn”. Khi ®ã, khiÕu n¹i lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ë c¸c møc cao h¬n lµ Toµ ¸n vµ Träng tµi. KhiÕu n¹i lµ mét kh©u rÊt quan träng trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cho nªn ng­êi lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu cÇn n¾m v÷ng kiÕn thøc vÒ nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng còng nh­ kiÕn thøc ph¸p lý vÒ khiÕu n¹i. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ hµng h¶i quèc tÕ, khiÕu n¹i liªn quan ®Õn nhiÒu bªn nh­ ng­êi b¸n, ng­êi mua, ng­êi chuyªn chë, ng­êi thuª chë, ng­êi göi hµng, ng­êi nhËn hµng, ng­êi uû th¸c, ng­êi nhËn uû th¸c, ng­êi b¶o hiÓm v.v… Song khiÕu n¹i ng­êi b¸n hµng, ng­êi chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, ng­êi b¶o hiÓm hµng ho¸ lµ nh÷ng tr­êng hîp hay x¶y ra nhÊt. §Æc ®iÓm §Ó cã thÓ tiÕn hµnh gi¶i quyÕt thµnh c«ng tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng b»ng ph­¬ng ph¸p khiÕu n¹i c¸c bªn cÇn tu©n thñ chÆt chÏ thêi h¹n khiÕu n¹i vµ thñ tôc khiÕu n¹i. Thêi h¹n khiÕu n¹i Thêi h¹n khiÕu n¹i lµ mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh cho phÐp c¸c bªn tiÕn hµnh gi¶i quyÕt tranh chÊp víi nhau b»ng con ®­êng khiÕu n¹i. Thêi h¹n khiÕu n¹i ®­îc chia lµm hai lo¹i: thêi h¹n khiÕu n¹i theo luËt ®Þnh vµ thêi h¹n khiÕu n¹i qui ­íc. Thêi h¹n khiÕu n¹i theo luËt ®Þnh lµ thêi h¹n khiÕu n¹i ®­îc qui ®Þnh trong luËt mµ c¸c bªn ®­¬ng sù ph¶i tu©n theo, kh«ng ®­îc lµm kh¸c ®i. Thêi h¹n khiÕu n¹i ®­îc qui ®Þnh trong ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng lµ thêi h¹n khiÕu n¹i luËt ®Þnh. VÝ dô, §iÒu 49 C«ng ­íc La Hay 1964 vÒ mua b¸n quèc tÕ nh÷ng ®éng s¶n h÷u h×nh qui ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i vÒ phÈm chÊt hµng ho¸ lµ 1 n¨m kÓ tõ lóc ng­êi mua th«ng b¸o cho ng­êi b¸n biÕt vÒ hµng kh«ng phï hîp. Hay nh­ §iÒu 39 C«ng ­íc Viªn cña Liªn hîp quèc vÒ mua b¸n quèc tÕ hµng ho¸ thêi h¹n khiÕu n¹i vÒ hµng kh«ng phï hîp lµ 2 n¨m kÓ tõ ngµy hµng ®· thùc sù ®­îc giao cho ng­êi mua. Thêi h¹n khiÕu n¹i qui ­íc lµ thêi h¹n khiÕu n¹i do c¸c bªn qui ®Þnh trong hîp ®ång. ViÖc qui ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i ng¾n hay dµi do c¸c bªn tù tho¶ thuËn quyÕt ®Þnh. Th«ng th­êng, thêi h¹n khiÕu n¹i qui ­íc ng¾n h¬n thêi h¹n khiÕu n¹i luËt ®Þnh, thËm chÝ lµ rÊt ng¾n. Ch¼ng h¹n, hîp ®ång mÉu cña tËp ®oµn mua b¸n gç th«ng B¾c ¢u qui ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i chØ lµ 7 ngµy. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt nam 1997 ®Ò cËp ®Õn c¶ thêi h¹n khiÕu n¹i luËt ®Þnh vµ thêi h¹n khiÕu n¹i qui ­íc. §iÒu 241 kho¶n 2 LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt nam qui ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i do c¸c bªn tho¶ thuËn trong hîp ®ång, trong tr­êng hîp kh«ng cã tho¶ thuËn th× thêi h¹n khiÕu n¹i ®­îc qui ®Þnh nh­ sau: Ba th¸ng kÓ tõ ngµy giao hµng ®èi víi khiÕu n¹i vÒ sè l­îng hµng ho¸; S¸u th¸ng kÓ tõ ngµy giao hµng ®èi víi khiÕu n¹i vÒ qui c¸ch, chÊt l­îng hµng ho¸; trong tr­êng hîp hµng ho¸ cã b¶o hµnh th× thêi h¹n khiÕu n¹i lµ ba th¸ng kÓ tõ ngµy hÕt thêi h¹n b¶o hµnh; Ba th¸ng kÓ tõ khi bªn vi ph¹m theo hîp ®ång ®èi víi khiÕu n¹i vÒ c¸c hµnh vi th­¬ng m¹i kh¸c. Khi qui ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i cÇn x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh, cã ­u thÕ hay kh«ng; cÇn c¨n cø vµo tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña hµng ho¸, c¨n cø vµo kho¶ng c¸ch xa gÇn gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua, møc ®é hiÖn ®¹i cña ph­¬ng tiÖn giao th«ng,…®Ó qui ®Þnh lµ dµi hay ng¾n. Trong tr­êng hîp c¶ hîp ®ång lÉn luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®Òu kh«ng qui ®Þnh g× vÒ thêi h¹n khiÕu n¹i th× th«ng th­êng ®ã lµ mét kho¶ng thêi gian hîp lý kÓ tõ ngµy bªn bÞ vi ph¹m biÕt ®­îc hoÆc ®¸ng lÏ ra ph¶i biÕt ®­îc quyÒn lîi cña m×nh bÞ vi ph¹m. Do vËy, trong tr­êng hîp nµy khi ph¸t hiÖn ra quyÒn lîi cña m×nh bÞ vi ph¹m, bªn bÞ vi ph¹m ph¶i nhanh chãng lËp bé hå s¬ khiÕu n¹i ®Ó göi ®i trong thêi gian nhanh nhÊt vµ hîp lý. C¸c bªn tranh chÊp cÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý tíi thêi h¹n khiÕu n¹i. NÕu bªn bÞ vi ph¹m bá lì thêi h¹n khiÕu n¹i th× sÏ mÊt quyÒn khiÕu n¹i vµ hoÆc mÊt quyÒn ®i kiÖn, quyÒn th¾ng kiÖn, cßn bªn vi ph¹m cã quyÒn b¸c khiÕu n¹i nÕu thÊy thêi h¹n khiÕu n¹i ®· hÕt. §Ó thÊy râ t¸c h¹i cña viÖc bá lì thêi h¹n khiÕu n¹i chóng ta xem xÐt vÝ dô sau: Mét c«ng ty cña ViÖt nam mua b«ng cña mét c«ng ty cña Xu®¨ng. Hîp ®ång qui ®Þnh mét sè néi dung chÝnh nh­ sau: Sè l­îng: 650 MT b«ng cÊp 4 vµ 3249 MT b«ng cÊp 6 Thêi h¹n giao hµng: th¸ng 11 vµ 12 n¨m 1978 Thêi h¹n khiÕu n¹i: 30 ngµy sau khi dì hµng ®èi víi khuyÕt tËt râ rÖt vµ 90 ngµy®èi víi khuyÕt tËt kh«ng râ rÖt. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång diÔn ra nh­ sau: + Ngµy 29/01/1979, tµu ®Õn c¶ng ViÖt nam. + Ngµy 05/02/1979, phÝa ViÖt nam yªu cÇu Vinacontrol gi¸m ®Þnh hµng. + Ngµy 24/02/1979, bªn ViÖt nam nhËn ®­îc biªn b¶n gi¸m ®Þnh cña Vinacontrol vµ göi th­ nh¾c nhë phÝa Xu®¨ng vÒ phÈm chÊt hµng, ®Ò nghÞ tr¸nh lÆp l¹i chuyÕn sau. + Ngµy 01/03/1979, bªn ViÖt nam göi th­ cho phÝa Xu®¨ng tiÕp tôc phµn nµn vÒ phÈm chÊt hµng. + Ngµy 12/03/1979, bªn ViÖt nam göi cho phÝa Xu®¨ng biªn b¶n gi¸m ®Þnh do Vinacontrol cÊp. + Ngµy 08/05/1979, phÝa ViÖt nam khiÕu n¹i ®ßi gi¶m gi¸ víi sè tiÒn lµ 732.250 USD. KÕt qu¶: phÝa Xu®¨ng tõ chèi ®¬n khiÕu n¹i. Lý do lµ ®èi víi b«ng c¸c khuyÕt tËt vÒ mµu s¾c, t¹p chÊt, ®é Èm lµ khuyÕt tËt râ rÖt. Theo nh­ qui ®Þnh vÒ thêi h¹n khiÕu n¹i ®èi víi khuyÕt tËt râ rÖt trong hîp ®ång th× trong vßng 30 ngµy sau khi dì hµng (07/02/1979) ng­êi mua ph¶i göi cho ng­êi b¸n bé hå s¬ khiÕu n¹i hîp lÖ. Nh­ng m·i ®Õn ngµy 08/05/1979, khi ®· hÕt thêi h¹n khiÕu n¹i, ng­êi mua míi göi ®¬n khiÕu n¹i. Do ®ã, yªu s¸ch cña ng­êi mua ®· bÞ tõ chèi. Qua vô viÖc trªn ta thÊy viÖc tu©n thñ thêi h¹n khiÕu n¹i lµ v« cïng quan träng. Bá lì thêi h¹n nµy, bªn ViÖt nam ®· ph¶i g¸nh chÞu thiÖt h¹i, mÆc dï bªn n­íc ngoµi vi ph¹m ®iÒu kiÖn vÒ chÊt l­îng hµng. Thñ tôc khiÕu n¹i ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng b»ng ph­¬ng ph¸p khiÕu n¹i muèn ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao th× ng­êi khiÕu n¹i còng ph¶i tu©n thñ thñ tôc khiÕu n¹i.Thñ tôc khiÕu n¹i lµ bªn khiÕu n¹i ph¶i göi cho bªn bÞ khiÕu n¹i mét bé hå s¬ khiÕu n¹i ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ. Bªn bÞ khiÕu n¹i sÏ xem xÐt, nghiªn cøu råi tr¶ lêi cã tho¶ m·n yªu cÇu cña bªn khiÕu n¹i kh«ng. Bé hå s¬ khiÕu n¹i mµ bªn khiÕu n¹i göi cho bªn bÞ khiÕu n¹i bao gåm: ®¬n khiÕu n¹i vµ c¸c chøng tõ kÌm theo. §¬n khiÕu n¹i ®­îc lËp bëi ng­êi khiÕu n¹i. §¬n khiÕu n¹i ph¶i hîp lÖ. TÝnh hîp lÖ ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau: + VÒ h×nh thøc: §¬n khiÕu n¹i ph¶i ®­îc lµm thµnh v¨n b¶n, ghi râ tiªu ®Ò lµ “§¬n khiÕu n¹i” vµ nªu râ tªn, ®Þa chØ ®Çy ®ñ cña ng­êi khiÕu n¹i vµ ng­êi bÞ khiÕu n¹i. + VÒ néi dung: §¬n khiÕu n¹i ph¶i nªu râ néi dung khiÕu n¹i, tøc lµ ng­êi khiÕu n¹i khiÕu n¹i ai (tªn, ®Þa chØ, sè tµi kho¶n,…), khiÕu n¹i vÒ vÊn ®Ò g×. Mét ®iÒu quan träng lµ trong ®¬n ng­êi khiÕu n¹i ph¶i nªu ra yªu s¸ch cô thÓ ®èi víi ng­êi bÞ khiÕu n¹i. ë ®©y, ng­êi khiÕu n¹i tÝnh to¸n vµ ph¶i nªu râ c¸c chi phÝ, thiÖt h¹i…cÇn ®­îc båi th­êng. Néi dung nµy rÊt cÇn thiÕt v× nã lµ c¬ së ®Ó ng­êi bÞ khiÕu n¹i xem xÐt xem cã nªn tho¶ m·n yªu s¸ch cña ng­êi khiÕu n¹i hay kh«ng, vµ nã còng lµ c¬ së ®Ó ng­êi khiÕu n¹i cã thÓ ®ßi ®­îc c¸c chi phÝ, thiÖt h¹i…mµ m×nh ph¶i g¸nh chÞu. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu nh­ trªn, ®¬n khiÕu n¹i hîp lÖ còng cÇn ph¶i râ rµng, ng¾n gän, lÞch sù trong c¸ch sö dông ng«n ng÷ giao tiÕp, lêi lÏ trong ®¬n hîp t×nh, hîp lý vµ cã søc thuyÕt phôc cao th× viÖc khiÕu n¹i míi cã thÓ thµnh c«ng. C¸c chøng tõ kÌm theo cã vai trß rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh khiÕu n¹i. C¸c chøng tõ nµy lµ toµn bé c¸c th­ tõ, ®iÖn tÝn trao ®æi gi÷a c¸c bªn tõ khi kÝ kÕt, thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng cho ®Õn khi ph¸t sinh vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Ó lµm b»ng chøng cho viÖc khiÕu n¹i. Trong mçi mét tr­êng hîp kh¸c nhau, bé hå s¬ khiÕu n¹i bao gåm c¸c chøng tõ kh¸c nhau, nh­ng th«ng th­êng bao giê còng cã: Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng vµ c¸c v¨n b¶n söa ®æi, bæ xung hîp ®ång. Chøng tõ nµy lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn, do ®ã còng lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é vi ph¹m hîp ®ång cña c¸c bªn. Th­ tÝn dông L/C vµ c¸c v¨n b¶n söa ®æi, bæ xung L/C. Khi hîp ®ång qui ®Þnh thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông th× viÖc nép L/C trong bé hå s¬ khiÕu n¹i lµ cÇn thiÕt. NÕu ng­êi mua lµ ng­êi khiÕu n¹i, bé hå s¬ khiÕu n¹i cã L/C chøng tá ng­êi mua ®· s½n sµng thanh to¸n mµ ng­êi b¸n kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô th× lçi lµ ë ng­êi b¸n. Cßn nÕu ng­êi mua më L/C kh«ng phï hîp víi hîp ®ång th× khi ng­êi b¸n khiÕu n¹i ng­êi b¸n sÏ nép L/C trong bé hå s¬ khiÕu n¹i ®Ó chøng minh viÖc më L/C sai víi hîp ®ång. VËn ®¬n. Cã thÓ lµ vËn ®¬n ®­êng biÓn (Bill of lading), vËn ®¬n ®­êng s¾t (Railway bill), vËn ®¬n hµng kh«ng (Airway bill)… tuú theo hµng ho¸ ®­îc chuyªn chë b»ng ph­¬ng tiÖn g×. VËn ®¬n ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng bªn ngoµi cña hµng ho¸ khi ®­îc giao cho ng­êi chuyªn chë vµ sè, träng l­îng hµng ®­îc giao, ngµy giao hµng... Trªn vËn ®¬n cã ghi chi tiÕt vÒ viÖc giao hµng lµ c¬ së ®Ó so s¸nh vµ x¸c nhËn thùc tÕ giao hµng so víi hîp ®ång. C¸c bªn cã thÓ dïng vËn ®¬n ®Ó lµm c¨n cø khiÕu n¹i nh÷ng ng­êi cã liªn quan nÕu tranh chÊp cã liªn quan ®Õn viÖc giao hµng. Biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt vµ sè, träng l­îng. Biªn b¶n gi¸m ®Þnh lµ v¨n b¶n, chøng tõ do ng­êi mua lËp ra ë bÕn ®Õn. Biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt vµ sè, träng l­îng cã ghi nh÷ng kÕt luËn cña c¬ quan gi¸m ®Þnh cã thÈm quyÒn vÒ chÊt l­îng, sè, träng l­îng hµng ho¸ thùc tÕ ®· giao. Trong tr­êng hîp kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh kh«ng phï hîp víi hîp ®ång th× ng­êi mua cã quyÒn dùa vµo ®ã ®Ó khiÕu n¹i ng­êi b¸n vÒ viÖc giao hµng kh«ng phï hîp vÒ chÊt l­îng, sè, träng l­îng. Tuy nhiªn, c¸c bªn cÇn chó ý ®Õn gi¸ trÞ ph¸p lý cña biªn b¶n gi¸m ®Þnh. VÒ tÝnh chÊt ph¸p lý cã 2 lo¹i biªn b¶n gi¸m ®Þnh: biªn b¶n gi¸m ®Þnh cã tÝnh quyÕt ®Þnh vµ biªn b¶n gi¸m ®Þnh kh«ng cã tÝnh quyÕt ®Þnh. ChØ cã biªn b¶n gi¸m ®Þnh cã tÝnh quyÕt ®Þnh míi cã thÓ rµng buéc c¸c bªn mét c¸ch chÆt chÏ. C¸c biªn b¶n gi¸m ®Þnh kh¸c rÊt dÔ bÞ phÝa bªn kia b¸c bá. Ngoµi ra, trong bé hå s¬ khiÕu n¹i cßn cã thÓ bao gåm c¸c th­ tõ giao dÞch qua l¹i gi÷a c¸c bªn mua vµ b¸n. Tuy nhiªn, c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng th­êng rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng, do ®ã tuú tõng tr­êng hîp cô thÓ mµ c¸c bªn lùa cã thÓ thªm hay bít c¸c chøng tõ ®Ó lËp bé hå s¬ khiÕu n¹i phï hîp. ¦u ®iÓm vµ cña gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng con ®­êng khiÕu n¹i th­êng ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt cao vµ cã nhiÒu ­u ®iÓm v× nh÷ng lý do sau: Ph­¬ng ph¸p nµy thÓ hiÖn th¸i ®é t«n träng cña bªn bÞ vi ph¹m ®èi víi bªn vi ph¹m nªn bªn vi ph¹m còng sÏ ph¶i suy nghÜ vµ cè g¾ng gi¶i quyÕt tranh chÊp mét c¸ch hîp t×nh hîp lý nhÊt. Hai bªn hiÓu râ néi dung sù viÖc, néi dung tranh chÊp nªn dÔ cã thÓ ®¹t ®­îc sù thèng nhÊt nÕu nh­ c¶ hai bªn ®Òu thiÖn chÝ. V× gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i th× chØ cã c¸c bªn tranh chÊp víi nhau nªn nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vµ bÝ mËt kh«ng bÞ lé ra bªn ngoµi vµ gi÷ ®­îc uy tÝn cña c¸c bªn trong ho¹t ®éng kinh doanh l©u dµi. TiÕt kiÖm ®­îc thêi gian vµ chi phÝ. KhiÕu n¹i gi÷a hai bªn kh«ng b¾t buéc ph¶i tu©n theo thñ tôc tè tông nµo nªn tranh chÊp cã thÓ ®­îc gi¶i quyÕt nhanh chãng. H¬n n÷a, kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn c«ng cho hoµ gi¶i viªn, kh«ng mÊt phÝ träng tµi, ¸n phÝ cho nªn chi phÝ bá ra lµ Ýt nhÊt. Sau khi tranh chÊp ®­îc gi¶i quyÕt æn tho¶ b»ng khiÕu n¹i, c¸c bªn th­êng vÉn gi÷ ®­îc mèi quan hÖ bu«n b¸n víi nhau cßn nÕu nh­ ®· ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi th× mèi quan hÖ nµy th­êng lµ chÊm døt, c¸c bªn mÊt h¼n mét ®èi t¸c lµm ¨n. Nh×n chung, ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i lµ ph­¬ng ph¸p tèi ­u th­êng ®­îc ¸p dông. Tuy nhiªn, dï bªn vi ph¹m chÊp nhËn khiÕu n¹i vµ chÊp nhËn nép ph¹t hoÆc båi th­êng thiÖt h¹i cho bªn bÞ vi ph¹m th× viÖc thùc hiÖn nghÜa vô cña bªn vi ph¹m lµ hoµn toµn trªn c¬ së tù nguyÖn kh«ng mang tÝnh c­ìng chÕ, bªn bÞ vi ph¹m kh«ng thÓ Ðp buéc ®­îc. NÕu bªn vi ph¹m kh«ng thùc hiÖn th× khiÕu n¹i lµ kh«ng thµnh c«ng. H¬n n÷a, trong thùc tÕ bu«n b¸n quèc tÕ kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c bªn còng s½n sµng nh©n nh­îng víi nhau ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng con ®­êng khiÕu n¹i v× b¶n chÊt cña tranh chÊp lµ sù vi ph¹m quyÒn lîi cña nhau. Do vËy, ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp c¸c bªn cã khi ph¶i tiÕn hµnh viÖc tè tông. §èi víi c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng c¸c bªn cã thÓ ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi. V× vËy, chóng ta sÏ tiÕp tôc tiÕn hµnh nghiªn cøu c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng lµ viÖc ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi. Gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng b»ng Toµ ¸n vµ ®Æc ®iÓm Kh¸i niÖm Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng toµ ¸n lµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c bªn bëi mét c¬ quan t­ ph¸p gäi lµ toµ ¸n. Toµ ¸n lµ c¬ quan t­ ph¸p cña mét n­íc ®­îc thµnh lËp ra ®Ó xÐt xö c¸c tranh chÊp gi÷a c¸c c«ng d©n, ph¸p nh©n cña n­íc ®ã. Song toµ ¸n còng cã thÓ xÐt xö tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng. ë c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa, toµ ¸n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng th­êng ®­îc gäi lµ toµ ¸n th­¬ng m¹i, cßn ë c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa trong ®ã cã ViÖt nam, toµ ¸n kinh tÕ (n»m trong hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao) lµ c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng. Toµ ¸n kinh tÕ ViÖt nam ®­îc thµnh lËp ngµy 1/7/1994 sau khi k× häp thø t­ Quèc héi kho¸ IX th«ng qua LuËt söa ®æi bæ xung LuËt tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n víi phÇn söa ®æi chñ yÕu lµ c¸c ®iÒu kiÖn cã liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp Toµ ¸n kinh tÕ, tæ chøc vµ thÈm quyÒn cña Toµ ¸n kinh tÕ nh©n d©n trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. Toµ ¸n kinh tÕ ®­îc tæ chøc thµnh c¸c toµ chuyªn tr¸ch n»m trong hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n cÊp tØnh trë lªn. Doanh nghiÖp ViÖt nam cã thÓ tho¶ thuËn víi bªn n­íc ngoµi ®­a tranh chÊp ra xÐt xö t¹i Toµ ¸n kinh tÕ ViÖt nam. 3.2. §Æc ®iÓm ThÈm quyÒn xÐt xö Toµ ¸n cña bÊt k× n­íc nµo còng kh«ng cã thÈm quyÒn ®­¬ng nhiªn ®èi víi c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng. Toµ ¸n chØ cã thÈm quyÒn xÐt xö khi c¸c bªn ®­¬ng sù tho¶ thuËn thèng nhÊt giao tranh chÊp cho xÐt xö. C¸c bªn ®­¬ng sù chØ ®­îc tho¶ thuËn giao tranh chÊp cho toµ ¸n xÐt xö b»ng mét ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång (hoÆc b»ng mét v¨n b¶n riªng) khi trong ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan kh«ng qui ®Þnh giao tranh chÊp cho träng tµi gi¶i quyÕt. MÆt kh¸c, thÈm quyÒn xÐt xö cña toµ ¸n ®èi víi c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng còng cã thÓ ®­îc qui ®Þnh trong ®iÒu ­íc quèc tÕ. Do vËy, muèn biÕt kiÖn tíi toµ ¸n cña n­íc nµo ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång, v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a hai bªn, vµo ®iÒu ­íc quèc tÕ ®ang cã hiÖu lùc trong quan hÖ gi÷a hai n­íc t­¬ng øng. Khi toµ ¸n nhËn ®­îc ®¬n kiÖn th× cÇn ph¶i dùa trªn ®¬n kiÖn xem xÐt m×nh cã thÈm quyÒn xÐt xö kh«ng. Trong c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i thuéc thÈm quyÒn xÐt xö cña toµ kinh tÕ, chØ cã toµ ¸n cÊp tØnh hoÆc thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng míi cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cã nh©n tè n­íc ngoµi, nh­ng ph¶i ë n¬i bÞ ®¬n c­ tró hoÆc n¬i cã bÊt ®éng s¶n (nÕu lµ tranh chÊp bÊt ®éng s¶n) hoÆc n¬i bÞ ®¬n cã tµi s¶n hoÆc ®ãng trô së chÝnh. ë ViÖt nam, theo §iÒu 12 Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ (16/3/1994), toµ ¸n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ sau ®©y: - C¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, gi÷a ph¸p nh©n víi c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh doanh; C¸c tranh chÊp gi÷a c«ng ty víi c¸c thµnh viªn cña c«ng ty, gi÷a c¸c thµnh viªn cña c«ng ty víi nhau liªn quan ®Õn thµnh lËp, ho¹t ®éng, gi¶i thÓ c«ng ty; C¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu; C¸c tranh chÊp kinh tÕ kh¸c theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt nam qui ®Þnh ë §iÒu 240 r»ng: “§èi víi c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i víi th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, nÕu c¸c bªn kh«ng tho¶ thuËn hoÆc ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam ký kÕt hoÆc tham gia kh«ng cã qui ®Þnh th× tranh chÊp ®­îc gi¶i quyÕt t¹i Toµ ¸n ViÖt nam”. Nh­ vËy, toµ ¸n ViÖt nam cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng khi ®iÒu nµy ®­îc qui ®Þnh trong hîp ®ång, trong v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn hoÆc trong ph¸p luËt cã liªn quan. Hå s¬ kiÖn ra toµ ¸n Toµ ¸n cña bÊt kú n­íc nµo còng chØ tu©n thñ luËt tè tông cña n­íc m×nh, nghÜa lµ nhËn ®¬n kiÖn, chuÈn bÞ xÐt xö, tiÕn hµnh xÐt xö theo ®óng luËt tè tông cña n­íc toµ ¸n. Cßn khi gi¶i quyÕt tranh chÊp toµ ¸n ph¶i ¸p dông luËt thùc chÊt ®iÒu chØnh hîp ®ång. Toµ ¸n ViÖt nam kh«ng ph¶i lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ. Ch¼ng h¹n, bªn ViÖt nam vµ bªn NhËt b¶n ký kÕt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng cã ®iÒu kho¶n vÒ luËt ®iÒu chØnh lµ luËt NhËt b¶n. Khi tranh chÊp ph¸t sinh, hai bªn thèng nhÊt ®­a tranh chÊp ra xÐt xö t¹i Toµ ¸n ViÖt nam th× Toµ ¸n ViÖt nam sÏ tu©n thñ luËt tè tông cña ViÖt nam trong viÖc nhËn ®¬n kiÖn, chuÈn bÞ xÐt xö, tiÕn hµnh xÐt xö vµ Toµ ¸n ViÖt nam sÏ tu©n thñ luËt NhËt b¶n ®Ó thùc hiÖn viÖc xÐt xö, bëi v× ë ®©y luËt NhËt b¶n lµ thùc chÊt ®iÒu chØnh H§MBNT ký kÕt gi÷a bªn ViÖt nam vµ bªn NhËt b¶n. Hå s¬ kiÖn tíi toµ ¸n gåm ®¬n kiÖn vµ c¸c chøng tõ lµm b»ng chøng. §¬n kiÖn ph¶i ®­îc lµm b»ng v¨n b¶n. Néi dung cña ®¬n kiÖn th­êng theo ®óng qui ®Þnh cña luËt tè tông n­íc toµ ¸n. Nh×n chung, ®¬n kiÖn ph¶i bao gåm: tªn, ®Þa chØ cña toµ ¸n, tªn, ®Þa chØ ®Çy ®ñ cña bªn ®i kiÖn vµ bªn bÞ kiÖn, tr×nh bµy néi dung kiÖn, c¨n cø ph¸p lý cña vô kiÖn, trÞ gi¸ vô kiÖn vµ yªu cÇu cña bªn ®i kiÖn ®Ò nghÞ gi¶i quyÕt. Ch¼ng h¹n, ®¬n yªu cÇu Toµ ¸n Träng tµi Quèc tÕ cña Phßng Th­¬ng m¹i Quèc tÕ gåm c¸c chi tiÕt: + Hä tªn ®Çy ®ñ, ®Þa chØ, nghÒ nghiÖp cña bªn nguyªn vµ bªn bÞ. Néi dung tranh chÊp. + Hîp ®ång vµ c¸c v¨n b¶n tho¶ thuËn gi÷a hai bªn, ®Æc biÖt lµ tho¶ thuËn vÒ träng tµi, c¸c tµi liÖu x¸c lËp râ rµng, chi tiÕt vô tranh chÊp. + Tµi liÖu liªn quan ®Õn sè l­îng träng tµi viªn vµ lùa chän träng tµi viªn. §¬n kiÖn ra toµ ¸n theo Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ngµy 16/3/1994 (kho¶n 2 ®iÒu 31) ph¶i cã c¸c néi dung sau ®©y: + Ngµy, th¸ng, n¨m viÕt ®¬n; + Toµ ¸n ®­îc yªu cÇu gi¶i quyÕt vu ¸n; + Tªn cña nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n; + §Þa chØ cña nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n; trong tr­êng hîp kh«ng cã ®Þa chØ cña bÞ ®¬n th× ghi ®Þa chØ n¬i cã trô së hoÆc c­ tró cuèi cïng cña bÞ ®¬n; + Tãm t¾t néi dung tranh chÊp, gi¸ trÞ tranh chÊp; + Qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng cña c¸c bªn; + C¸c yªu cÇu ®Ò nghÞ toµ ¸n xem xÐt, gi¶i quyÕt. Ng._.oµi ®¬n kiÖn, bé hå s¬ kiÖn tíi toµ ¸n cßn cã c¸c chøng tõ lµm b»ng bÞ ®¬n chøng. C¸c chøng tõ lµm b»ng chøng kÌm theo ®¬n kiÖn bao gåm toµn bé c¸c chøng tõ cã trong bé hå s¬ khiÕu n¹i, ngoµi ra cßn cã thªm th­ tõ, ®iÖn tÝn trao ®æi gi÷a hai bªn trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt khiÕu n¹i gi÷a c¸c bªn nh­ng kh«ng ®¹t kÕt qu¶, c¸c b»ng chøng míi mµ lóc khiÕu n¹i ch­a t×m ra… Khi thiÕu c¸c chøng tõ lµm b»ng chøng th× bé hå s¬ kiÖn vÉn cã thÓ hîp lÖ (toµ ¸n vÉn thô lý) nÕu ®¬n kiÖn hîp lÖ nh­ng ®¬n kiÖn sÏ bÞ b¸c toµn bé hoÆc mét phÇn do thiÕu c¸c chøng tõ lµm b»ng chøng. Do vËy, viÖc chuÈn bÞ vµ nép ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ lµm b»ng chøng ®i kÌm theo ®¬n kiÖn khi ®i kiÖn lµ mét nh©n tè quan träng gióp cho viÖc ®i kiÖn thµnh c«ng. Ph¸p luËt qui ®Þnh ng­êi ®i kiÖn cã quyÒn bæ sung c¸c b»ng chøng vµ ng­êi bÞ kiÖn còng cã quyÒn cung cÊp c¸c b»ng chøng bæ sung ®Ó b¸c l¹i. Toµ ¸n kh«ng cã nghÜa vô ph¶i th«ng b¸o cho c¸c bªn nÕu thiÕu chøng tõ. Ngoµi ra, toµ ¸n cã quyÒn ®iÒu tra, x¸c minh c¸c chøng tõ trong qu¸ tr×nh xÐt xö. Muèn ®­îc thô lý ®¬n kiÖn ®Ó ®­a ra xÐt xö, nguyªn ®¬n ph¶i nép mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh gäi lµ chi phÝ hµnh chÝnh. Ch¼ng h¹n, Toµ ¸n träng tµi quèc tÕ cña Phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ khi nhËn hå s¬ kiÖn thu 2000 USD tr¶ tr­íc chi phÝ hµnh chÝnh. Thêi hiÖu khëi kiÖn Ng­êi ®i kiÖn ph¶i tu©n thñ ®óng thêi hiÖu khëi kiÖn. Thêi hiÖu khëi kiÖn (hay cßn gäi lµ thêi hiÖu tè tông) lµ kho¶ng thêi gian do ph¸p luËt qui ®Þnh cho bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m ®i kiÖn ra toµ ¸n, nÕu bá qua thêi hiÖu khëi kiÖn míi ®i kiÖn th× ®¬n kiÖn sÏ bÞ b¸c. Thêi hiÖu khëi kiÖn ®­îc qui ®Þnh trong ®iÒu ­íc quèc tÕ. Ch¼ng h¹n, theo §iÒu 20 C«ng ­íc Hamburg 1978, thêi hiÖu khëi kiÖn ng­êi chuyªn chë lµ 2 n¨m kÓ tõ ngµy ®· giao toµn bé hµng cho ng­êi nhËn hµng. Thêi hiÖu khëi kiÖn còng ®­îc qui ®Þnh trong luËt quèc gia cña c¸c n­íc. VÝ dô, LuËt hµng h¶i ViÖt nam 1990 qui ®Þnh thêi hiÖu khëi kiÖn ®èi víi C«ng ty b¶o hiÓm theo hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ lµ 2 n¨m kÓ tõ ngµy ph¸t sinh vô viÖc (§iÒu 209), Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ n¨m 1994 qui ®Þnh thêi hiÖu khëi kiÖn lµ 6 th¸ng kÓ tõ ngµy ph¸t sinh tranh chÊp, trõ tr­êng hîp cã qui ®Þnh kh¸c (§iÒu 31). Nh­ vËy, nÕu hîp ®ång kh«ng do ®iÒu ­íc quèc tÕ ®iÒu chØnh th× bªn ®i kiÖn ph¶i tu©n thñ ®óng thêi hiÖu khëi kiÖn ®­îc qui ®Þnh trong luËt cña n­íc ®ã. Nguyªn t¾c xÐt xö Toµ ¸n xÐt xö theo nh÷ng nguyªn t¾c sau: Toµ ¸n chØ tu©n theo ph¸p luËt vµ sÏ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng còng nh­ kh«ng cã sù can thiÖp cña bÊt cø c¬ quan nµo. Toµ ¸n xÐt xö c«ng khai, trõ khi v× nh÷ng bÝ mËt cña quèc gia hay an ninh cña ®Êt n­íc mµ ph¶i xÐt xö bÝ mËt. Toµ ¸n lu«n gi÷ v÷ng quan ®iÓm, ®­êng lèi cña giai cÊp thèng trÞ. Trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c xÐt xö chung cña toµ ¸n, Toµ ¸n ViÖt nam còng cã nh÷ng nguyªn t¾c xÐt xö cña riªng m×nh: Nguyªn t¾c tù ®Þnh ®o¹t : C¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ ngo¹i th­¬ng chØ cã thÓ ®­a ra gi¶i quyÕt t¹i toµ ¸n khi cã yªu cÇu cña c¸c bªn ®­¬ng sù. C¸c bªn ®­¬ng sù cã quyÒn quyÕt ®Þnh cã ®­a vô viÖc ra toµ ¸n ®Ó gi¶i quyÕt hay kh«ng sau khi c¸c bªn kh«ng thÓ hoµ gi¶i, th­¬ng l­îng víi nhau ®­îc hoÆc c¸c bªn kh«ng tho¶ thuËn tr­íc sÏ gi¶i quyÕt theo thñ tôc träng tµi. Nguyªn t¾c tù ®Þnh ®o¹t nµy cßn ®­îc thÓ hiÖn ë viÖc khi ®· lùa chän toµ ¸n lµ n¬i gi¶i quyÕt tranh chÊp th× c¸c bªn vÉn cã quyÒn rót ®¬n kiÖn hoÆc thay ®æi néi dung ®¬n kiÖn. Sau khi ®· nép ®¬n mµ c¸c bªn cã thÓ tù hoµ gi¶i th× còng ®­îc toµ ¸n c«ng nhËn. Ngoµi ra, c¸c bªn tranh chÊp cã quyÒn tù ®Þnh ®o¹t vÒ h×nh thøc tµi ph¸n ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp cña m×nh. Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt : trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp c¸c bªn ®­¬ng sù cã quyÒn vµ nghÜa vô nh­ nhau tr­íc toµ ¸n kh«ng ph©n biÖt ®­¬ng sù cã quèc tÞch n­íc ngoµi hay quèc tÞch ViÖt nam. QuyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn sÏ ®­îc b¶o vÖ chÝnh ®¸ng. Bªn vi ph¹m nghÜa vô sÏ bÞ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi phï hîp. Khi tham gia quan hÖ tè tông tr­íc toµ ¸n ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn lµ b×nh ®¼ng. Nguyªn t¾c tù hoµ gi¶i : néi dung cña nguyªn t¾c nµy lµ tr­íc khi ®­a tranh chÊp ra toµ ¸n xÐt xö c¸c bªn ph¶i hoµ gi¶i, th­¬ng l­îng víi nhau ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp theo nguyÖn väng chÝnh ®¸ng cña c¸c bªn. Khi ®· ®­a tranh chÊp ra toµ ¸n c¸c bªn vÉn ph¶i hoµ gi¶i, th­¬ng l­îng d­íi sù c«ng nhËn, h­íng dÉn cña toµ ¸n. Biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh c«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý nh­ biªn b¶n xÐt xö cña toµ vµ buéc c¸c bªn ph¶i thùc hiÖn. Nguyªn t¾c toµ ¸n kh«ng tiÕn hµnh ®iÒu tra mµ chØ thu thËp vµ x¸c minh chøng cø : toµ ¸n ra ph¸n quyÕt trªn c¬ së c¸c chøng cø mµ c¸c bªn ®­¬ng sù ®­a ra. C¸c ®­¬ng sù cã nghÜa vô cung cÊp c¸c chøng cø nµy ®Ó chøng minh vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Toµ ¸n kh«ng tiÕn hµnh ®iÒu tra ®Ó x¸c minh c¸c t×nh tiÕt, sù thËt cña vô tranh chÊp mµ chØ th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô nh­ nghe c¸c bªn tr×nh bµy, xem xÐt c¸c chøng cø, tiÕn hµnh tranh luËn…®Ó ®¸nh gi¸, kÕt luËn vµ ®­a ra ph¸n quyÕt. Nguyªn t¾c xÐt xö c«ng khai : mäi tranh chÊp ®­îc xÐt xö c«ng khai , trõ khi luËt ph¸p cho phÐp, toµ ¸n sÏ xÐt xö kÝn. Toµ ¸n cã thÓ ®­îc xÐt xö kÝn ®èi víi c¸c vô tranh chÊp liªn quan ®Õn bÝ mËt cña c¸c quèc gia hay bÝ mËt cña c¸c bªn ®­¬ng sù theo yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña hä. BÝ mËt cña c¸c quèc gia cã thÓ lµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn an ninh quèc gia, liªn quan ®Õn viÖc duy tr× nÒn kinh tÕ, hay chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia. BÝ mËt cña c¸c bªn ®­¬ng sù cã thÓ lµ sù sèng cßn cña c¸c bªn, lµ vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊtkinh doanh, uy tÝn cña c¸c bªn… Nguyªn t¾c chØ tu©n theo ph¸p luËt : theo nguyªn t¾c nµy, toµ ¸n chØ tu©n theo ph¸p luËt khi xÐt xö c¸c tranh chÊp vµ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi sù chi phèi cña bÊt kú c¸ nh©n hay tæ chøc nµo kh¸c. ViÖc ra ph¸n quyÕt ph¶i hoµn toµn dùa vµo t×nh tiÕt kh¸ch quan cô thÓ vµ luËt ¸p dông. Toµ ¸n ®éc lËp trong viÖc ra ph¸n quyÕt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c ph¸n quyÕt ®ã. Nh­îc ®iÓm cña xÐt xö b»ng toµ ¸n So víi biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i th× gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng toµ ¸n cã tÝnh b¾t buéc thi hµnh cao h¬n nh­ng biÖn ph¸p nµy cßn nhiÒu nh­îc ®iÓm nh­ sau: C¸c toµ ¸n lu«n t×m c¸ch b¶o vÖ c«ng d©n cña n­íc m×nh, do vËy viÖc xÐt xö cña toµ ¸n bÞ yÕu tè chÝnh trÞ ¶nh h­ëng. Thñ tôc xÐt xö cña toµ ¸n t­¬ng ®èi phøc t¹p, r­êm rµ. VÝ dô, ë ViÖt nam khi xÐt xö, toµ ¸n ph¶i lËp héi ®ång xÐt xö bao gåm hai thÈm ph¸n, mét héi thÈm, mét ch¸nh ¸n, mét th­ ký vµ ®¹i diÖn cho viÖn kiÓm s¸t, mét phiªn dÞch… Nguyªn t¾c xÐt xö c«ng khai cña toµ ¸n lµm cho viÖc xÐt xö b»ng toµ ¸n kh«ng mÊy hÊp dÉn c¸c nhµ kinh doanh ngo¹i th­¬ng v× hä lu«n muèn gi÷ bÝ mËt ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. ViÖc xÐt xö b»ng toµ ¸n lµ theo hai cÊp, nÕu kh«ng tho¶ m·n xÐt xö s¬ thÈm (cña toµ cÊp tØnh) th× ®­îc kh¸ng c¸o lªn toµ ¸n nh©n d©n tèi cao nªn th­êng tèn kÐm thêi gian vµ chi phÝ. H¬n thÕ, nhiÒu khi c¸c bªn ph¶i sö dông toµ ¸n n­íc ngoµi th× l¹i ph¶i nghiªn cøu thÈm quyÒn xÐt xö cña toµ ¸n theo luËt n­íc toµ ¸n. C¸c nguyªn t¾c xÐt xö cña toµ ¸n cßn cøng nh¾c, kh«ng linh ®éng nh­ nguyªn t¾c viÖc xÐt xö tranh chÊp chØ tu©n theo ph¸p luËt hay nguyªn t¾c toµ ¸n kh«ng tiÕn hµnh ®iÒu tra mµ chØ thu thËp vµ x¸c minh chøng cø cña toµ ¸n ViÖt nam. Sù hiÓu biÕt chuyªn s©u vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ cña toµ ¸n th­êng bÞ h¹n chÕ, do ®ã viÖc ®­a tranh chÊp ra xÐt xö t¹i toµ ¸n lµ kh«ng ph¶i lµ ph­¬ng ph¸p ­u viÖt. Gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng b»ng Träng tµi vµ ®Æc ®iÓm 4.1. Kh¸i niÖm Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi lµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh bëi mét ng­êi gäi lµ träng tµi. Ngµy nay, gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi ®· ngµy cµng ph¸t triÓn vµ träng tµi th­¬ng m¹i ®­îc coi lµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp chñ yÕu trong mua b¸n quèc tÕ. Träng tµi th­¬ng m¹i ®­îc thµnh lËp d­íi hai h×nh thøc: träng tµi Adhoc (träng tµi vô viÖc) vµ träng tµi qui chÕ (träng tµi th­êng trùc). Tuú tÝnh chÊt, møc ®é vµ ph¹m vi cña c¸c vô tranh chÊp mµ c¸c bªn lùa chän h×nh thøc träng tµi sao cho phï hîp ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ®¹t hiÖu qu¶ cao. Träng tµi Adhoc (hay cßn gäi lµ träng tµi ®Æc biÖt, träng tµi ngÉu nhiªn) ®­îc h×nh thµnh ®Ó gi¶i quyÕt mét tranh chÊp cô thÓ, sau khi gi¶i quyÕt xong th× gi¶i t¸n. §Æc ®iÓm cña träng tµi nµy lµ kh«ng cã c¬ quan, tæ chøc, kh«ng cã trô së ho¹t ®éng cè ®Þnh vµ vËn dông linh ho¹t qui t¾c xÐt xö nh­ kh«ng nhÊt thiÕt ng«n ng÷ xÐt xö vµ ng«n ng÷ ®¬n kiÖn ph¶i ®ång nhÊt, n¬i xÐt xö cã thÓ ë bÊt cø ®©u… Ban träng tµi xÐt xö chØ cã mét träng tµi viªn duy nhÊt. Do ®ã, khi lùa chän träng tµi c¸c bªn tranh chÊp cÇn chän nh÷ng chuyªn gia ®Çu nghµnh, cã tªn tuæi. Víi thñ tôc xÐt xö linh ho¹t trong vËn dông qui t¾c, ®iÒu lÖ, viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp th­êng gän gµng vµ triÖt ®Ó. Träng tµi qui chÕ hay cßn gäi lµ träng tµi th­êng trùc lµ lo¹i träng tµi ®­îc thµnh lËp thµnh tæ chøc cè ®Þnh, th­êng xuyªn cña c¸c n­íc vµ ho¹t ®éng theo mét qui chÕ nhÊt ®Þnh. §ã lµ ®iÒu lÖ vµ qui t¾c tè tông cña tæ chøc träng tµi. Träng tµi qui chÕ cã trô së ho¹t ®éng cè ®Þnh vµ th­êng ®­îc ®Æt c¹nh phßng th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc. Tªn gäi cña träng tµi qui chÕ th­êng lµ trung t©m träng tµi nh­ Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam (VIAC), Trung t©m träng tµi quèc tÕ Singapo (SIAC)…, hay cã tªn gäi kh¸c nh­ HiÖp héi träng tµi th­¬ng m¹i NhËt b¶n (JCAA), toµ ¸n träng tµi quèc tÕ Lu©n ®«n… Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam (Vietnam International Arbitration Center- VIAC) ®­îc thµnh lËp n¨m 1993 bªn c¹nh Phßng th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt nam, lµ kÕt qu¶ cña viÖc tæ chøc l¹i, hîp nhÊt hai héi ®ång träng tµi: héi ®ång träng tµi ngo¹i th­¬ng ®­îc thµnh lËp n¨m 1963 vµ héi ®ång träng tµi hµng h¶i ®­îc thµnh lËp n¨m 1968. Ban träng tµi xÐt xö cã thÓ ®­îc lùa chän theo ba c¸ch sau: + Ban xÐt xö chØ gåm mét träng tµi viªn duy nhÊt chän tõ danh s¸ch c¸c träng tµi viªn ®­îc niªm yÕt t¹i trung t©m träng tµi quèc tÕ. + Ban xÐt xö gåm hai träng tµi viªn, mçi bªn ®­¬ng sù chän ra mét träng tµi viªn cña m×nh. NÕu hai träng tµi viªn m©u thuÉn víi nhau trong khi xÐt xö th× hä thèng nhÊt chän ra mét träng tµi viªn thø ba lËp thµnh ban xÐt xö gåm ba ng­êi, ph¸n quyÕt theo ®a sè. + Ban xÐt xö gåm ba träng tµi viªn do mçi bªn ®­¬ng sù chän mét ng­êi, hai träng tµi chän ra mét ng­êi thø ba vµ bÇu lµm chñ tÞch ban träng tµi. Chñ tÞch lµ viÕt vµ c«ng bè ph¸n quyÕt. ViÖc chän thªm träng tµi ph¶i trong danh s¸ch c¸c träng tµi viªn cña tæ chøc träng tµi ®· ®­îc chän lµm c¬ quan xÐt xö. Ngµy nay, träng tµi qui chÕ lµ lo¹i h×nh träng tµi ®­îc ¸p dông phæ biÕn nhÊt, cßn träng tµi Adhoc Ýt ®­îc ¸p dông do chi phÝ xÐt xö th­êng tèn kÐm. 4.2. §Æc ®iÓm ThÈm quyÒn xÐt xö Träng tµi kh«ng cã thÈm quyÒn ®­¬ng nhiªn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng. Träng tµi chØ cã thÈm quyÒn xÐt xö khi c¸c bªn ®­¬ng sù cã hiÖp nghÞ träng tµi. HiÖp nghÞ träng tµi lµ sù tho¶ thuËn gi÷a hai bªn vÒ viÖc giao tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a hai bªn cho mét lo¹i träng tµi cô thÓ nhÊt ®Þnh gi¶i quyÕt. ë ®a sè c¸c n­íc, h×nh thøc cña hiÖp nghÞ träng tµi lµ b»ng v¨n b¶n. HiÖp nghÞ träng tµi cã thÓ ®­îc qui ®Þnh theo ba c¸ch: + HiÖp nghÞ träng tµi ®­îc qui ®Þnh thµnh mét ®iÒu kho¶n vÒ träng tµi trong hîp ®ång. + C¸c bªn ký mét tho¶ thuËn riªng biÖt vÒ träng tµi, tho¶ thuËn nµy cã gi¸ trÞ riªng. + HiÖp nghÞ träng tµi ®­îc qui ®Þnh c¨n cø vµo luËt thùc chÊt ®­îc ¸p dông nh­ luËt quèc gia, ®iÒu ­íc quèc tÕ h÷u quan… HiÖp nghÞ träng tµi cã gi¸ trÞ ph¸p lý rÊt quan träng. Thø nhÊt, nã lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó kh¼ng ®Þnh thÈm quyÒn xÐt xö cña träng tµi. Thø hai, hiÖp nghÞ träng tµi lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó kh¼ng ®Þnh tÝnh bÊt kh¶ thô lý cña toµ ¸n quèc gia ®èi víi tranh chÊp nµy. Nã lo¹i bá thÈm quyÒn xÐt xö cña toµ ¸n. Thø ba, ®©y lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c quèc gia cho phÐp c­ìng chÕ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi t¹i l·nh thæ n­íc m×nh. §iÒu lÖ tæ chøc Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam ngµy 28/4/1993 qui ®Þnh: “Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam cã thÈm quyÒn xÐt xö c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nh­ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng, hîp ®ång ®Çu t­, du lÞch quèc tÕ, hîp ®ång vËn t¶i vµ b¶o hiÓm quèc tÕ, hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ, x©y dùng vµ thanh to¸n quèc tÕ v.v…”(®iÒu 2). Theo yªu cÇu cña VIAC, ngµy 26/2/1996, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 114/TTg vÒ viÖc më réng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam. Bªn c¹nh thÈm quyÒn xÐt xö ®èi víi c¸c tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi, VIAC cßn cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ nh÷ng quan hÖ kinh doanh trong n­íc nÕu c¸c bªn ®­¬ng sù tho¶ thuËn ®­a ra Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam gi¶i quyÕt. Còng nh­ c¸c Trung t©m träng tµi quèc tÕ kh¸c trªn thÕ giíi, VIAC kh«ng cã thÈm quyÒn ®­¬ng nhiªn ®èi víi c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng. VIAC chØ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nµy trong c¸c tr­êng hîp: Khi mét bªn hay c¸c bªn ®­¬ng sù lµ thÓ nh©n hay ph¸p nh©n n­íc ngoµi. NÕu tr­íc hay sau khi x¶y ra tranh chÊp, c¸c bªn ®­¬ng sù tho¶ thuËn ®­a vô viÖc ra tr­íc Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam, hoÆc nÕu cã mét ®iÒu ­íc quèc tÕ rµng buéc c¸c bªn ph¶i ®­a vô tranh chÊp ra tr­íc Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam. Tho¶ thuËn nµy cã thÓ lµ mét ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng (®iÒu kho¶n träng tµi) hoÆc lµ mét v¨n b¶n riªng biÖt chØ râ r»ng VIAC sÏ lµ c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng. Hå s¬ kiÖn ra träng tµi Còng gièng nh­ hå s¬ kiÖn ra toµ ¸n, hå s¬ kiÖn ra träng tµi ph¶i bao gåm ®¬n kiÖn vµ c¸c chøng tõ lµm b»ng chøng. §¬n kiÖn ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n. Néi dung ®¬n kiÖn th­êng theo ®óng qui chÕ cña träng tµi. Nh×n chung, ®¬n kiÖn ph¶i bao gåm: tªn, ®Þa chØ cña träng tµi, tªn, ®Þa chØ ®Çy ®ñ cña bªn ®i kiÖn vµ bªn bÞ kiÖn, tr×nh bµy néi dung kiÖn, c¨n cø ph¸p lý cña vô kiÖn, trÞ gi¸ vô kiÖn vµ yªu cÇu cña bªn ®i kiÖn ®Ò nghÞ gi¶i quyÕt. Tuú theo qui chÕ cña tõng träng tµi mµ cã nh÷ng qui ®Þnh cô thÓ, chi tiÕt trong ®¬n kiÖn. Ch¼ng h¹n, ®¬n kiÖn ra HiÖp héi träng tµi th­¬ng m¹i NhËt b¶n gåm c¸c chi tiÕt: + Tªn ®Çy ®ñ vµ ®Þa chØ cña bªn nguyªn vµ bªn bÞ, nÕu cö ®¹i diÖn ph¶i ghi râ tªn vµ ®Þa chØ cña ng­êi ®¹i diÖn. + Néi dung yªu cÇu gi¶i quyÕt. + Lý do yªu cÇu gi¶i quyÕt vµ b»ng chøng. §¬n kiÖn ra Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam ph¶i ghi râ c¸c néi dung sau: + Tªn vµ ®Þa chØ cña nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n. + C¸c yªu cÇu cña nguyªn ®¬n, cã tr×nh bµy sù viÖc vµ kÌm theo b»ng chøng. + Nh÷ng c¨n cø ph¸p lý dùa vµo ®ã ®Ó kiÖn, trÞ gi¸ vô kiÖn. Tªn träng tµi viªn mµ nguyªn ®¬n chän trong danh s¸ch träng tµi viªn cña Trung t©m, hoÆc ®Ò nghÞ cña nguyªn ®¬n víi chñ tÞch chØ ®Þnh träng tµi viªn cho m×nh. + Chøng tõ lµm b»ng chøng kÌm theo ®¬n kiÖn lµ toµn bé c¸c chøng tõ cã trong bé hå s¬ khiÕu n¹i. Ngoµi ra cßn cã thªm c¸c chøng tõ vÒ viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i gi÷a c¸c bªn nh­ng kh«ng ®¹t kÕt qu¶, vµ c¸c chøng tõ míi. Muèn ®­îc thô lý ®¬n kiÖn ®Ó ®­a ra xÐt xö, bªn ®i kiÖn ph¶i nép tr­íc mét phÇn hay toµn bé lÖ phÝ träng tµi tuú theo qui ®Þnh trong Qui t¾c tè tông cña c¸c tæ chøc träng tµi. Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam thô lý ®¬n kiÖn khi bªn nguyªn øng tr­íc toµn bé phÝ träng tµi theo qui ®Þnh cña BiÓu phÝ träng tµi cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam (vÝ dô, trÞ gi¸ vô kiÖn d­íi 10.000 USD th× phÝ träng tµi lµ 500 USD). Thêi hiÖu khëi kiÖn Thêi hiÖu khëi kiÖn hay thêi hiÖu tè tông lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p luËt trong ®ã bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m ph¶i ®­a sù viÖc tranh chÊp ra tr­íc c¬ quan xÐt xö (träng tµi) trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. NÕu bá lì thêi hiÖu tè tông, nguyªn ®¬n vÉn cã quyÒn ®i kiÖn nh­ng bÞ mÊt quyÒn ®­îc kiÖn vµ quyÒn cña ng­êi th¾ng kiÖn, cßn bÞ ®¬n sÏ ®­îc lîi. QuyÒn ®i kiÖn lµ quyÒn cña tÊt c¶ c¸c chñ thÓ ph¸p luËt ®­îc ®­a sù viÖc ra tr­íc träng tµi b»ng mét thñ tôc lµ nép ®¬n kiÖn ra träng tµi. QuyÒn ®­îc kiÖn lµ quyÒn ®­îc träng tµi ®øng ra b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh mét c¸ch cô thÓ b»ng c¸ch më phiªn xÐt xö. QuyÒn cña ng­êi th¾ng kiÖn lµ quyÒn ®­îc träng tµi c«ng bè lµ th¾ng kiÖn, ®­îc miÔn nép phÝ träng tµi vµ ®­îc phôc håi quyÒn lîi bÞ vi ph¹m. LuËt Th­¬ng m¹i ViÖt nam 1997 ®iÒu 242 qui ®Þnh thêi hiÖu tè tông lµ hai n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm ph¸t sinh quyÒn khiÕu n¹i. Thñ tôc xÐt xö Thñ tôc xÐt xö cña träng tµi ®­îc tiÕn hµnh theo ®óng qui t¾c tè tông cña träng tµi. Th«ng th­êng, ngµy xÐt xö do chñ tÞch tæ chøc träng tµi quyÕt ®Þnh. Th­ ký tæ chøc träng tµi ph¶i b¸o cho bªn nguyªn vµ bªn bÞ b»ng v¨n b¶n ®Ó hä tham gia phiªn häp xÐt xö. NÕu mét bªn v¾ng mÆt kh«ng cã lý do th× phiªn häp xÐt xö vÉn tiÕn hµnh. T¹i phiªn häp xÐt xö träng tµi viªn cã quyÒn nªu c©u hái cho c¸c bªn vµ c¸c bªn ph¶i tr¶ lêi, ®ång thêi c¸c bªn cã quyÒn tr×nh bµy lý lÏ cña m×nh. LuËt s­ cña c¸c bªn còng cã quyÒn tham dù phiªn häp xÐt xö vµ ph¸t biÓu b¶o vÖ quyÒn lîi cho mçi bªn. Ph¸n quyÕt cña träng tµi ®­îc lµm b»ng v¨n b¶n vµ ®­îc ®äc tr­íc c¸c bªn ®­¬ng sù. C¸c träng tµi viªn xÐt xö ph¶i ký vµo ph¸n quyÕt. Ph¸n quyÕt cña träng tµi cã gi¸ trÞ chung thÈm, c¸c bªn ph¶i cã nghÜa vô thùc hiÖn. Thñ tôc xÐt xö cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam ®­îc tiÕn hµnh theo ®óng qui t¾c tè tông cña Trung t©m. Sau khi nhËn ®­îc ®¬n kiÖn hîp lÖ, th­ ký Trung t©m b¸o cho bÞ ®¬n biÕt vµ göi cho bÞ ®¬n b¶n sao ®¬n kiÖn vµ c¸c tµi liÖu kÌm theo cïng danh s¸ch träng tµi viªn, ®ång thêi yªu cÇu bÞ ®¬n göi ®Õn Trung t©m b¶n tù bµo ch÷a, kÌm theo nh÷ng b»ng chøng trong vßng 30 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc b¶n sao ®¬n kiÖn. Theo yªu cÇu cña bÞ ®¬n, thêi h¹n nµy cã thÓ kÐo dµi nh­ng kh«ng qu¸ 2 th¸ng. Còng trong thêi h¹n nµy bÞ ®¬n ph¶i chän träng tµi viªn vµ b¸o cho Trung t©m biÕt, hoÆc yªu cÇu Chñ tÞch Trung t©m chØ ®Þnh träng tµi viªn, Chñ tÞch sÏ chän träng tµi viªn cho bÞ ®¬n. Träng tµi viªn cña nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n sÏ chän träng tµi viªn thø ba trong danh s¸ch träng tµi lµm Chñ tÞch uû ban träng tµi. Uû ban träng tµi chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt vô kiÖn. Trong vßng 15 ngµy kÓ tõ ngµy chän träng tµi viªn thø hai mµ träng tµi viªn thø ba kh«ng chän ®­îc th× Chñ tÞch Trung t©m sÏ chØ ®Þnh Chñ tÞch uû ban träng tµi. Khi cã nhiÒu h¬n mét nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n, nh÷ng nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n nµy ph¶i thèng nhÊt chän mét träng tµi viªn. NÕu c¸c ®­¬ng sù kh«ng tho¶ thuËn ®­îc, Chñ tÞch Trung t©m sÏ chØ ®Þnh träng tµi viªn cho hä. Uû ban träng tµi cã thÓ chØ bao gåm mét träng tµi viªn duy nhÊt do hai bªn ®­¬ng sù tho¶ thuËn chØ ®Þnh hoÆc yªu cÇu chñ tÞch VIAC chØ ®Þnh (nÕu hai bªn kh«ng ®¹t ®­îc tho¶ thuËn). Trong tr­êng hîp nµy, träng tµi viªn duy nhÊt thùc hiÖn nhiÖm vô nh­ mét Uû ban träng tµi. Uû ban träng tµi gåm 3 träng tµi viªn hoÆc mét träng tµi viªn duy nhÊt cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn viÖc xÐt xö. Tr­íc khi më phiªn häp xÐt xö, c¸c träng tµi viªn cã thÓ thùc hiÖn viÖc ®iÒu tra nh­ nghe c¸c bªn tr×nh bµy ý kiÕn, yªu cÇu c¸c bªn cung cÊp thªm t­ liÖu, mêi gi¸m ®Þnh viªn ®Õn gi¸m ®Þnh… Hai bªn ®­¬ng sù ®­îc triÖu tËp ®Õn dù phiªn häp xÐt xö b»ng giÊy triÖu tËp cã nªu râ thêi gian vµ ®Þa ®iÓm xÐt xö. Thêi gian xÐt xö do Chñ tÞch Uû ban träng tµi quyÕt ®Þnh. §Þa ®iÓm xÐt xö lµ ë Hµ néi. Theo yªu cÇu cña c¸c bªn hoÆc trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, Chñ tÞch Uû ban träng tµi sÏ quyÕt ®Þnh ®Þa ®iÓm xÐt xö ë mét n¬i kh¸c trªn l·nh thæ ViÖt nam. T¹i phiªn häp xÐt xö, c¸c bªn cã quyÒn tr×nh bµy ý kiÕn vµ cã nghÜa vô tr¶ lêi c¸c c©u hái ®­îc ®Æt ra ®èi víi m×nh. Uû ban träng tµi hoÆc träng tµi viªn duy nhÊt gi¶i quyÕt tranh chÊp c¨n cø vµo hîp ®ång, vµo luËt ¸p dông, vµo c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan vµ cã tÝnh ®Õn c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i vµ th«ng lÖ quèc tÕ. ViÖc xÐt xö ®­îc kÕt thóc b»ng mét ph¸n quyÕt hoÆc mét quyÕt ®Þnh cña Uû ban träng tµi. Ph¸n quyÕt träng tµi cña lµ quyÕt ®Þnh chung thÈm kh«ng thÓ kh¸ng c¸o tr­íc bÊt kú toµ ¸n hoÆc tæ chøc nµo. c¸c bªn ph¶i tù nguyÖn thi hµnh trong thêi h¹n qui ®Þnh cña ph¸n quyÕt. KÓ tõ khi thµnh lËp n¨m 1993 cho ®Õn nay, ho¹t ®éng cña Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn vµ ngµy cµng cã uy tÝn ®èi víi c¸c nhµ kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc. Trong thêi gian ho¹t ®éng 1993-1998, trung b×nh mçi n¨m VIAC gi¶i quyÕt 7 vô. Giai ®o¹n 1998 ®Õn nay, sè vô gi¶i quyÕt trung b×nh mçi n¨m ®· t¨ng lªn ®Õn 20 vô. Ngoµi ra, Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam cßn nhËn ®­îc nhiÒu ®¬n kiÖn tõ phÝa ViÖt nam còng nh­ phÝa n­íc ngoµi, song c¸c tranh chÊp nµy kh«ng ®­îc thô lý do c¸c nguyªn nh©n nh­ Trung t©m kh«ng cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp, trong ®iÒu kho¶n träng tµi c¸c bªn kh«ng chän Trung t©m ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp hay ®iÒu kho¶n träng tµi kh«ng phï hîp víi qui t¾c tè tông cña Trung t©m… Sau ®©y lµ vÝ dô vÒ mét vô tranh chÊp do ng­êi xuÊt khÈu giao hµng kÐm phÈm chÊt (mét trong nh÷ng tranh chÊp th­êng hay x¶y ra trong ngo¹i th­¬ng) ®· ®­îc gi¶i quyÕt thµnh c«ng t¹i Trung t©m Träng tµi quèc tÕ ViÖt nam: Tãm t¾t sù viÖc: Ngµy 13-02-1996 th­¬ng nh©n NhËt ký hîp ®ång b¸n cho doanh nghiÖp Thµnh phè Hå ChÝ Minh ViÖt Nam 1400 MT UREA ± 5%, thanh to¸n b»ng L/C tr¶ chËm 330 ngµy kÓ tõ ngµy giao hµng. Ngµy 06-07-1996, hµng vÒ ®Õn c¶ng Sµi Gßn, doanh nghiÖp ViÖt Nam mêi C«ng ty gi¸m ®Þnh hµng ho¸ t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh ViÖt Nam ®Õn gi¸m ®Þnh l« hµng. Biªn b¶n gi¸m ®Þnh kÕt luËn biuret cña UREA kh«ng ®¹t tiªu chuÈn qui ®Þnh cña hîp ®ång, c¸c bao UREA cã hµng bªn trong bÞ cøng, vãn côc tõng phÇn, träng l­îng cña c¸c bao kh«ng thèng nhÊt nhau. V× thÕ doanh nghiÖp ViÖt Nam buéc ph¶i chuyÓn hµng tõ c¶ng vÒ kho cña c«ng ty t¸i chÕ ®Ó thuª t¸i chÕ, thay thÕ bao b×, ®ãng gãi l¹i. Doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ®iÖn khiÕu n¹i th­¬ng nh©n NhËt kÌm biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt, ®ßi gi¶m gi¸ l« hµng do ®é biuret kÐm, ®ßi båi th­êng chi phÝ ph¸t sinh do t¸i chÕ. Ngµy 22-08-1996, doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ th­¬ng nh©n NhËt ®· ký biªn b¶n tho¶ thuËn, theo ®ã th­¬ng nh©n NhËt ®ång ý hç trî cho doanh nghiÖp ViÖt Nam 11.700 USD do ®é biuret kh«ng ®¹t qui ®Þnh cña hîp ®ång, kh«ng nãi g× ®Õn chi phÝ t¸i chÕ. Nh­ng thùc tÕ, th­¬ng nh©n NhËt míi tr¶ cho doanh nghiÖp ViÖt Nam 8.000 USD. Qua nhiÒu lÇn ®iÖn ®ßi sè tiÒn cßn thiÕu vµ chi phÝ t¸i chÕ nh­ng kh«ng ®­îc båi th­êng, doanh nghiÖp ViÖt Nam kiÖn th­¬ng nh©n NhËt ra Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam ®ßi båi th­êng c¸c kho¶n sau: Sè tiÒn hç trî do ®é biuret kh«ng ®¹t cßn thiÕu: 3.700 USD. Chi phÝ t¸i chÕ, thay thÕ bao b×, gåm: Chi phÝ gi¸m ®Þnh: 13.304.880 VND. Chi phÝ thuª kho b¶o qu¶n chê ®ãng gãi l¹i tõ 01-08-1996 ®Õn 15-11-1996 lµ 46.019.400 VND. Chi phÝ bèc xÕp: 14.463.240 VND gåm: Bèc nhËp kho: 7.889.040 VND. Bèc xuÊt kho: 6.574.200 VND. Chi phÝ vËn chuyÓn hµng tõ c¶ng BÕn NghÐ vÒ kho cña c«ng ty t¸i chÕ: 3.000.000 VND. Chi phÝ t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i l« hµng: 173.128.150 VND, gåm: Chi phÝ gia c«ng ®ãng gãi l¹i: 86.319.250 VND. PhÝ bèc xÕp nhËp t¸i chÕ: 2.021.100 VND. PhÝ trung chuyÓn phôc vô ®ãng gãi: 2.694.800 VND. Chi phÝ mua bao b× míi: (27.080 bé x 3100 VND/bé) trõ tiÒn b¸n bao b× cò (1.855.000 VND): 82.093.000 VND. Céng chi phÝ A + B + C + D = 276.915.670 VND. L·i suÊt, gåm: L·i suÊt ®äng vèn nhËp khÈu (3 th¸ng kÓ tõ ngµy 22-08-1996 ®Õn 17-11-1996): 314.099,43 USD x 1,25% th¸ng x 3 th¸ng = 11.799 USD L·i suÊt ®äng vèn cña c¸c chi phÝ ®· ph¶i bá ra (A + B + C + D): 276.915.150 VND x 1,25% th¸ng x 6 th¸ng = 20.768.675 VND. Céng F + G = 11.779 USD + 297.684.345 VND. Quy ra USD = 11.779 USD + 25.552 USD = 37.331 USD (1 USD = 11.650 VND). C¸c chi phÝ t¸i chÕ ®Òu cã chøng tõ, biªn lai kÌm theo lµm b»ng chøng. Trong b¶n biÖn minh ®Ò ngµy 29-06-1997, th­¬ng nh©n NhËt tr×nh bµy nh­ sau: Mét lµ, môc B: th­¬ng nh©n NhËt kh«ng ®ång ý thêi gian l­u kho lµ 3 th¸ng r­ìi mµ chØ chÊp nhËn 2 th¸ng r­ìi kÓ tõ ngµy 29-08-1996 (theo hîp ®ång thuª kho) ®Õn ngµy 14-11-1996: 1.314,84 tÊn x 10.000 VND/tÊn/th¸ng x 2,5 th¸ng = 32.871.000 VND Hai lµ, th­¬ng nh©n NhËt kh«ng thõa nhËn thiÖt h¹i cña môc C vµ môc D v× theo hîp ®ång ngo¹i th­¬ng vµ thùc tiÔn thùc hµnh t¹i ViÖt Nam ng­êi mua hµng ph¶i lo vµ chÞu c¸c chi phÝ bèc xÕp t¹i c¶ng ®Õn, vËn chuyÓn hµng tõ c¶ng vÒ kho vµ bèc xÕp t¹i kho. L« hµng nµy, tuy cã vÊn ®Ò ph¸t sinh nh­ng còng chØ cã mét ®ît bèc xÕp t¹i c¶ng, vËn chuyÓn vÒ kho vµ bèc xÕp t¹i kho nh­ c¸c l« hµng kh¸c. Ba lµ, vÒ chi phÝ mua bao b× míi trong môc E, th­¬ng nh©n NhËt chØ thõa nhËn 26.500 bao trÞ gi¸ 82.150.000 VND theo hîp ®ång mua bao b× vµ phiÕu chi. Bèn lµ, l·i ®äng vèn nhËp khÈu trong môc G th­¬ng nh©n NhËt ®Ò nghÞ møc l·i suÊt hîp lý lµ 1,124%/th¸ng v× sè tiÒn hµng nhËp khÈu doanh nghiÖp ViÖt Nam tr¶ theo ph­¬ng thøc L/C tr¶ chËm 330 ngµy (11 th¸ng), chªnh lÖch gi÷a ®¬n gi¸ b¸n tr¶ chËm vµ ®¬n gi¸ b¸n tr¶ ngay lµ 24,475 USD (231,50 USD – 206,025 USD). Ph©n tÝch vµ quyÕt ®Þnh cña träng tµi: V× giao hµng cã ®é biuret kh«ng ®¹t tiªu chuÈn do hîp ®ång qui ®Þnh vµ th­¬ng nh©n NhËt ®· cam kÕt hç trî cho doanh nghiÖp ViÖt Nam 11.700 USD theo biªn b¶n tho¶ thuËn ngµy 22-08-1996, nh­ng cßn thiÕu 3.700 USD, do ®ã, th­¬ng nh©n NhËt ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÕp cho doanh nghiÖp ViÖt Nam sè tiÒn nµy. Thùc tÕ th­¬ng nh©n NhËt giao c¸c bao UREA bªn trong cã vãn côc hoÆc ®ãng cøng, träng l­îng c¸c bao kh«ng ®ång ®Òu, cho nªn doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i l« hµng, cô thÓ gåm: Chi phÝ gi¸m ®Þnh: 13.304.880 VND. Chi phÝ l­u kho ®Ó ®ãng l¹i l« hµng chØ ®­îc tÝnh c¨n cø vµo hîp ®ång thuª kho vµ phiÕu chi tiÒn thuª kho, tõ 29-08-1996 ®Õn 15-11-1996 (2 th¸ng r­ìi). 1.314,84 tÊn x 10.000 VND/tÊn/th¸ng x 2,5 th¸ng = 32.817.000 VND. PhÝ bèc nhËp hµng vµo kho ®Ó t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i hµng lµ 7.889.040 VND. PhÝ bèc xuÊt hµng tõ kho c¶ng kÓ c¶ khi kh«ng ph¶i t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i hµng th× doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn ph¶i chi, v× doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i bèc hµng tõ kho ®Ó vËn chuyÓn giao cho ng­êi mua l¹i hoÆc chë vÒ kho cña m×nh. Sau khi t¸i chÕ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· giao hµng cho ng­êi mua l¹i t¹i kho cña c«ng ty t¸i chÕ. Do ®ã, doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã quyÒn ®ßi båi th­êng chi phÝ nµy. Chi phÝ vËn chuyÓn hµng tõ c¶ng BÕn NghÐ vÒ kho cña c«ng ty t¸i chÕ kh«ng ph¶i lµ thiÖt h¹i trùc tiÕp do ph¶i t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i hµng, bëi v× nÕu kh«ng ph¶i t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i hµng th× doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn ph¶i cã nghÜa vô vËn chuyÓn hµng tõ c¶ng BÕn NghÐ vÒ kho cña m×nh hoÆc ®Ó giao cho ng­êi mua l¹i. V× vËy, th­¬ng nh©n NhËt kh«ng cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng chi phÝ nµy. Chi phÝ t¸i chÕ, ®ãng gãi l¹i l« hµng, gåm: Chi phÝ gia c«ng, ®ãng gãi l¹i: 86.319.250 VND. PhÝ bèc xÕp nhËp t¸i chÕ: 2.021.100 VND. PhÝ trung chuyÓn phôc vô ®ãng gãi: 2.694.800 VND. Chi phÝ mua bao b× míi theo hîp ®ång mua bao b× vµ phiÕu chi trõ phiÕu b¸n bao b× cò lµ: 26.500 bao x 3.100 VND/1 bao – 1.855.000 VND = 80.295.000 VND. Céng: 171.330.150 VND. Céng A + B + C + D = 225.395.070 VND. L·i suÊt ®äng vèn nhËp khÈu tÝnh theo møc 1,124%/th¸ng lµ hîp lý, v× doanh nghiÖp ViÖt Nam thanh to¸n tiÒn hµng theo ph­¬ng thøc L/C tr¶ chËm 330 ngµy (tøc 11 th¸ng). 314.099,43 USD x 1,124%/th¸ng x 3 th¸ng = 10.591,43 USD. L·i suÊt ®äng vèn trªn sè tiÒn gi¸m ®Þnh, thuª kho, mua bao b×, ®ãng gãi l¹i: 225.395.070 VND x 1,25%/th¸ng x 6 th¸ng = 16.904.630 VND. Céng (A + B + C + D) + E + F = 225.395.070 VND + 10.591,43 USD + 16.904.630 VND = 10.519,43 USD + 242.299.700 VND. Qui ®æi ra USD theo tØ gi¸ 1 USD = 11.650 VND = 10.591,43 USD + (242.299.700 : 11.650) = 31.389.684 USD Tæng céng: (1) + (2) = 3.700 USD + 31.389,68 USD = 35.089,68 USD. C¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu ph©n tÝch ®ã, träng tµi ra ph¸n quyÕt buéc th­¬ng nh©n NhËt ph¶i tr¶ cho doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÒn hç trî biuret kh«ng ®¹t cßn thiÕu céng víi chi phÝ t¸i chÕ lµ 35.089,68 USD. Qua vô tranh chÊp nªu trªn, chóng ta thÊy r»ng doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· kÞp thêi lµm ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc ph¸p lý, khiÕu n¹i vµ th­¬ng l­îng trùc tiÕp víi doanh nghiÖp n­íc ngoµi. §iÒu quan träng lµ ®· ký ®­îc v¨n b¶n tho¶ thuËn rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, khi ®i kiÖn, doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cung cÊp ®Çy ®ñ b»ng chøng ®Ó chøng minh cho nh÷ng yªu s¸ch chÝnh ®¸ng cña m×nh. Tuy nhiªn, còng cÇn l­u ý lµ nh÷ng yªu cÇu kh«ng chÝnh ®¸ng th× kh«ng nªn ®­a vµo ®¬n kiÖn. ViÖc c­ìng chÕ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi t¹i n­íc së t¹i Do ph¸n quyÕt cña träng tµi cã gi¸ trÞ chung thÈm nªn nã rµng buéc c¸c bªn vµ bªn thua kiÖn ph¶i cã nghÜa vô thi hµnh ph¸n quyÕt. Trong thùc tÕ nhiÒu ph¸n quyÕt cña träng tµi ®­îc c¸c bªn ®­¬ng sù tù nguyÖn thi hµnh, song còng cã khi bªn thua kiÖn tr× ho·n thi hµnh hoÆc cè t×nh kh«ng thi hµnh ph¸n quyÕt. Trong tr­êng hîp ®ã bªn th¾ng kiÖn ph¶i th«ng qua toµ ¸n n­íc bªn thua kiÖn ®Ó ®¶m b¶o cho ph¸n quyÕt cña träng tµi ®­îc thi hµnh. Muèn thùc hiÖn ®iÒu nµy bªn th¾ng kiÖn ph¶i tu©n theo thñ tôc c­ìng chÕ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi t¹i n­íc së t¹i, tøc lµ tu©n theo thñ tôc thi hµnh ¸n kiÖn. Bªn th¾ng kiÖn ph¶i lµm ®¬n yªu cÇu thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi göi tíi toµ ¸n cña n­íc bªn thua kiÖn (nÕu n­íc nµy theo hÖ thèng luËt Civil Law) hoÆc ngoµi ®¬n yªu cÇu cßn ph¶i kÌm theo ph¸n quyÕt cña träng tµi vµ lÖ phÝ toµ ¸n (nÕu göi ®Õn n­íc theo hÖ thèng luËt Civil Law hoÆc c¸c n­íc Anh, Mü) ®Ó nhê toµ ¸n can thiÖp cho ph¸n quyÕt ®­îc thi hµnh. Toµ ¸n bªn thua kiÖn sÏ xem xÐt ®¬n yªu cÇu ®ã vµ nÕu thÊy kh«ng tr¸i víi trËt tù c«ng céng cña n­íc m×nh th× cho thi hµnh ¸n b»ng c¸ch ra mÖnh lÖnh thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi göi cho bªn thua kiÖn ®Ó bªn nµy thi hµnh. Khi xem xÐt ®Ó ra mÖnh lÖnh thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi, toµ ¸n dùa vµo ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan gi÷a hai n­íc, hoÆc dùa vµo luËt cña n­íc m×nh khi ch­a cã ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan. HiÖn nay nhiÒu n­íc ®· ký kÕt hoÆc phª chuÈn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vÒ träng tµi th­¬ng m¹i, nhÊt lµ viÖc thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi. §ã lµ C«ng ­íc New York n¨m 1958 vÒ viÖc c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi, C«ng ­íc Ch©u ¢u n¨m 1961 vÒ träng tµi th­¬ng m¹i. Ngoµi ra, viÖc thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi cßn ®­îc qui ®Þnh trong hiÖp ­íc th­¬ng m¹i hµng h¶i, hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i. Nh×n chung trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ nªu trªn ®Òu qui ®Þnh r»ng c¸c n­íc ký kÕt ph¶i ®¶m b¶o c«ng nhËn vµ cho thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi th­¬ng m¹i n­íc ngoµi (n­íc n._. ViÖt nam cã thÓ m¹nh d¹n vµ tù tin h¬n khi ¸p dông C«ng ­íc còng nh­ ®Ó cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi cã thÓ yªn t©m vÒ nguån luËt ®iÒu chØnh khi kÝ kÕt hîp ®ång víi bªn ViÖt nam, nhµ n­íc ViÖt nam nªn cã quyÕt ®Þnh vÒ viÖc tham gia C«ng ­íc nµy cµng sím cµng tèt. T¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé ngo¹i th­¬ng Thùc tÕ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña ViÖt nam trong thêi gian qua cho thÊy nhiÒu tranh chÊp ph¸t sinh xuÊt ph¸t tõ sù thiÕu hiÓu biÕt cña c¸n bé ngo¹i th­¬ng g©y thiÖt h¹i cho phÝa ViÖt nam. Sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt vµ non kÐm vÒ nghiÖp vô ®· khiÕn ViÖt nam ph¶i g¸nh chÞu mét phÇn hay toµn bé hËu qu¶. §Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy cÇn cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o thÝch hîp cho c¸n bé lµm c«ng t¸c ngo¹i th­¬ng, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé ngo¹i th­¬ng giái trªn c¬ së ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé hiÖn cã vµ ®µo t¹o míi mét ®éi ngò trÎ cã ®Çy ®ñ phÈm chÊt chñ yÕu cña mét c¸n bé lµm c«ng t¸c ngo¹i th­¬ng nh­ giái ngo¹i ng÷ ( ®Æc biÖt lµ tiÕng Anh), cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ nghiÖp vô v÷ng ch¾c, am hiÓu t×nh h×nh thÞ tr­êng, n¾m v÷ng luËt ph¸p kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc, biÕt c¸ch ®µm ph¸n, th­¬ng thuyÕt, cã tinh thÇn hîp t¸c..., ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp ngµy cµng cao cña ®Êt n­íc. §Ó x©y dùng ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c ngo¹i th­¬ng giái, ë ViÖt nam nhiÒu tr­êng ®¹i häc ®· cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o thÝch hîp vµ th­êng xuyªn ®­îc ®æi míi cho phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng lµ mét trong nh÷ng tr­êng tiªu biÓu ®· lu«n ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nµy víi viÖc hµng n¨m ®µo t¹o ra ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu giái vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, am hiÓu luËt ph¸p vÒ kinh doanh trong vµ ngoµi n­íc. Tuy nhiªn, viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu cña sinh viªn cßn chñ yÕu mang tÝnh lý thuyÕt, ch­a cã nhiÒu tÝnh thùc tiÔn do ®ã ch­a ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng häc tËp cña c¸c häc viªn. V× vËy, nhµ n­íc cÇn cã h­íng gi¶i quyÕt cho vÊn ®Ò nµy ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng gi¸o dôc n­íc nhµ. Trªn ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng. Ngoµi ra, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng cña ViÖt nam còng cÇn nghiªn cøu c¸c ¸n lÖ cña toµ ¸n c¸c n­íc lµm c¬ së cho viÖc xÐt xö khi cã quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n­íc ph­¬ng T©y còng nh­ ®èi víi Mü v× c¸c n­íc nµy thõa nhËn ¸n lÖ lµ nguån luËt ®iÒu chØnh H§MBNT. Tuy nhiªn, c¸c ¸n lÖ chØ ®­îc ¸p dông khi luËt thùc chÊt cho phÐp. Bªn c¹nh ®ã, cho dï ViÖt nam ®· chÝnh thøc c«ng bè phª chuÈn C«ng ­íc New York 1958 vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi ngµy 28/7/1995 vµ Quèc héi n­íc CHXHCN ViÖt nam ®· ban hµnh Ph¸p lÖnh c«ng nhËn vµ thi hµnh t¹i ViÖt nam ph¸n quyÕt cña träng tµi n­íc ngoµi ngµy 14/9/1995, thÓ hiÖn sù quan t©m ®óng møc cña nhµ n­íc ViÖt nam ®èi víi ho¹t ®éng cña träng tµi th× cho ®Õn nay ë n­íc ta vÉn ch­a cã v¨n b¶n ph¸p luËt nµo quy ®Þnh vÒ viÖc c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi ViÖt nam. VÒ vÊn ®Ò nµy, nhµ n­íc ViÖt nam nªn xem xÐt ban hµnh Ph¸p lÖnh vÒ c«ng nhËn vµ cho thi hµnh t¹i ViÖt nam ph¸n quyÕt cña träng tµi ViÖt nam hoÆc ban hµnh luËt vÒ träng tµi ViÖt nam trong ®ã cã quy ®Þnh vÒ viÖc thi hµnh ph¸n quyÕt cña träng tµi ViÖt nam trªn l·nh thæ ViÖt nam. II/ KiÕn nghÞ ®èi víi C«ng ty dÖt may Hµ néi Gi¶i thÝch, vËn dông ®óng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ quèc tÕ, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®ã Gi¶i thÝch, vËn dông ®óng c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång, quy ®Þnh cña luËt ¸p dông cho hîp ®ång lµ mét biÖn ph¸p mµ nÕu ®­îc ¸p dông khi cã tranh chÊp x¶y ra th× cã thÓ gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ tranh chÊp. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc lý gi¶i nh­ sau : Khi tranh chÊp ph¸t sinh, mçi bªn ®Òu gi¶i thÝch, vËn dông ®óng c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®Ó lµm c¨n cø chÝnh ®¸ng cho lËp luËn cña m×nh th× dÔ thuyÕt phôc bªn kia h¬n, ®ång thêi quan ®iÓm, ý chÝ cña hai bªn dÔ gÆp nhau, v× thÕ c¸c bªn cã thÓ thèng nhÊt gi¶i quyÕt ®­îc tranh chÊp. NÕu mét bªn hoÆc c¶ hai bªn gi¶i thÝch thiªn lÖch ®iÒu kho¶n hîp ®ång hoÆc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tranh chÊp, tõ ®ã ®­a ra nh÷ng yªu s¸ch hoÆc nh÷ng lËp luËn b¸c bá yªu s¸ch kh«ng cã c¨n cø, kh«ng hîp lý th× sÏ lµm cho bªn kia khã chÊp nhËn, thËm chÝ kh«ng muèn ®µm ph¸n, th­¬ng l­îng ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. §Ó vËn dông ®óng ®iÒu kho¶n hîp ®ång, quy ®Þnh cña ph¸p luËt ¸p dông cho hîp ®ång th× c¸c bªn ph¶i chän nh÷ng ng­êi cã chuyªn m«n nghiÖp vô, tr×nh ®é ph¸p lý vÒ xuÊt nhËp khÈu ®Ó ®äc kÜ vµ ph©n tÝch c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nÕu cã khã kh¨n th× nªn nhê luËt s­ hoÆc chuyªn gia gióp ®ì. BiÖn ph¸p nµy kh«ng nh÷ng cã thÓ ®­îc c¸c bªn tranh chÊp ¸p dông gi¶iv quyÕt cã hiÖu qu¶ tranh chÊp mµ cßn cã thÓ ®­îc c¸c c¬ quan xÐt xö ¸p dông khi tranh chÊp ®­îc ®­a ra xÐt xö vµ còng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. Lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp mét c¸ch phï hîp ViÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp tr­íc hÕt ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu vµ luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®ã. Tr­íc hÕt ph¶i ®äc hîp ®ång, nÕu hîp ®ång quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× ph¶i sö dông ®óng ph­¬ng ph¸p ®ã. Ch¼ng h¹n, hîp ®ång quy ®Þnh r»ng nÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång cã tranh chÊp ph¸t sinh th× hai bªn gi¶i quyÕt víi nhau b»ng th­¬ng l­îng, nÕu th­¬ng l­îng kh«ng ®¹t kÕt qu¶ th× ®­a tranh chÊp ra Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt nam bªn c¹nh Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt nam. Râ rµng khi cã tranh chÊp ph¸t sinh th× hai bªn ph¶i th­¬ng l­îng gi¶i quyÕt tr­íc, khi th­¬ng l­îng kh«ng thµnh c«ng, kh«ng ®¹t ®­îc kÕt qu¶ th× míi ®i kiÖn ra träng tµi. Khi hîp ®ång kh«ng cã quy ®Þnh g× vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× ph¶i ®äc luËt ¸p dông cho hîp ®ång. NÕu luËt ¸p dông cã quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× c¸c bªn ®­¬ng sù ph¶i tu©n thñ ®óng quy ®Þnh ®ã cña ph¸p luËt gièng nh­ thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp. Trong tr­êng hîp c¶ hîp ®ång lÉn luËt ¸p dông cho hîp ®ång kh«ng cã quy ®Þnh g× vÒ ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp th× c¸c bªn ®­¬ng sù (chñ yÕu lµ bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m) tÝnh to¸n lùa chän ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt. Ph­¬ng ph¸p phï hîp nhÊt ®Çu tiªn nªn chän lµ khiÕu n¹i. Së dÜ nh­ vËy lµ do c¸c bªn ®­¬ng sù lµ nh÷ng ng­êi trùc tiÕp hiÓu râ néi dung sù viÖc, néi dung tranh chÊp nªn dÔ cã thÓ ®¹t ®­îc sù thèng nhÊt nÕu nh­ c¶ hai bªn ®Òu thiÖn chÝ, rót ng¾n ®­îc thêi gian gi¶i quyÕt tranh chÊp, kh«ng bÞ ®äng vèn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ nhÊt. MÆt kh¸c, ph­¬ng ph¸p nµy cßn ®¶m b¶o kh«ng lé nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ra bªn ngoµi vµ trong chõng mùc nµo ®ã gi÷ ®­îc uy tÝn cña hai bªn tranh chÊp. ViÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng con ®­êng khiÕu n¹i th­êng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ cã ý nghÜa rÊt quan träng trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Tr­íc hÕt, khiÕu n¹i gãp phÇn lµm cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña c¸c bªn tiÕn hµnh ®­îc b×nh th­êng. ViÖc khiÕu n¹i kÞp thêi b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cho bªn khiÕu n¹i. Khi bªn bÞ khiÕu n¹i tho¶ m·n toµn bé hay mét phÇn yªu cÇu cña ®¬n khiÕu n¹i th× cã nghÜa lµ quyÒn lîi cña bªn khiÕu n¹i ®· ®­îc phôc håi. NÕu quyÒn lîi kh«ng ®­îc ®¶m b¶o, phôc håi sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña bªn bÞ vi ph¹m vµ ®Õn quan hÖ bu«n b¸n cña hai bªn. Thø hai, khiÕu n¹i lµ c¬ së ®Ó toµ ¸n hoÆc träng tµi chÊp nhËn ®¬n kiÖn trong tr­êng khiÕu n¹i lµ b¾t buéc. Thø ba, th«ng qua khiÕu n¹i c¸c bªn cã thÓ hiÓu râ vÒ b¹n hµng, tõ ®ã cã quyÕt ®Þnh vÒ viÖc tiÕp tôc kinh doanh víi ®èi t¸c ®ã n÷a kh«ng. XÐt xö b»ng toµ ¸n hoÆc träng tµi lµ ph­¬ng ph¸p chØ nªn ®­îc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh khi hai bªn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc b»ng con ®­êng khiÕu n¹i. ViÖc ®i kiÖn th­êng phiÒn hµ, mÊt nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c ®ång thêi cã thÓ lµm mÊt ®i quan hÖ tèt ®Ñp mµ hai bªn ®· x©y dùng ®­îc. Tuy nhiªn, ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh nhiÒu khi bªn bÞ thiÖt h¹i vÉn ph¶i tiÕn hµnh ®i kiÖn. Tr­íc khi ®i kiÖn cÇn ph¶i tÝnh to¸n kü vÒ chi phÝ ®i kiÖn, vÒ kh¶ n¨ng th¾ng kiÖn, kh¶ n¨ng thi hµnh ¸n, vÒ hiÖu qu¶ cña viÖc ®i kiÖn. NÕu xÐt thÊy trÞ gi¸ cña tranh chÊp lµ nhá, chi phÝ kiÖn tông lín th× kh«ng nªn ®i kiÖn. Khi ®i kiÖn ph¶i x¸c ®Þnh ®óng träng tµi hoÆc toµ ¸n cã thÈm quyÒn ®Ó nép hå s¬ kiÖn. Muèn biÕt träng tµi hoÆc toµ ¸n nµo lµ träng tµi, toµ ¸n cã thÈm quyÒn th× ph¶i ®äc qui ®Þnh cña hîp ®ång, ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan. NÕu hîp ®ång, ®iÒu ­íc quèc tÕ cã liªn quan kh«ng quy ®Þnh th× hai bªn th­¬ng l­îng tho¶ thuËn c¬ quan xÐt xö. Do viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng träng tµi cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n nªn c¸c bªn nªn ®­a tranh chÊp ra kiÖn t¹i c¬ quan träng tµi. Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã rÊt nhiÒu tæ chøc träng tµi cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng. Tuú thuéc vµo ­u thÕ vµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn trong hîp ®ång mµ hai bªn ®­¬ng sù quyÕt ®Þnh ®­a tranh chÊp ra tæ chøc träng tµi nµo. Muèn vËy, c¸c bªn cÇn cã sù hiÓu biÕt vÒ mét sè tæ chøc träng tµi chñ yÕu hiÖn nay, nh­ Toµ ¸n träng tµi quèc tÕ cña Phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ (ICC), Toµ ¸n träng tµi quèc tÕ London (LCIA), Uû ban Liªn hîp quèc vÒ LuËt Th­¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL)…Khi lùa chän c¬ quan träng tµi nµo ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp, c¸c bªn cÇn c¨n cø vµo c¸c yÕu tè nh­ thÈm quyÒn cña träng tµi, uy tÝn cña träng tµi, ­u thÕ cña c¸c bªn… §èi víi tr­êng hîp c«ng ty Hanosimex, khi cã tranh chÊp x¶y ra c«ng ty nªn cè g¾ng gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i. NÕu kh«ng gi¶i quyÕt tranh chÊp ®­îc b»ng khiÕu n¹i mµ buéc ph¶i ®i kiÖn th× nªn cè g¾ng tho¶ thuËn c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ Trung t©m Träng tµi Quèc tÕ ViÖt nam bªn c¹nh Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt nam. Sù lùa chän nµy ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi cho c«ng ty do luËt ¸p dông sÏ lµ quy t¾c tè tông cña Trung t©m Träng tµi Quèc tÕ ViÖt nam, c«ng ty kh«ng ph¶i nghiªn cøu luËt n­íc ngoµi, kh«ng ph¶i thuª luËt s­ n­íc ngoµi… Dï thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a, c«ng ty Hanosimex còng nªn cè g¾ng h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a viÖc ®­a tranh chÊp ra c¬ quan xÐt xö mµ chØ nªn gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i víi nh÷ng ­u ®iÓm ®· nªu ë trªn. L­u gi÷ hå s¬, chøng tõ vµ nghiªn cøu kü hå s¬ khiÕu n¹i, hå s¬ kiÖn khi cã tranh chÊp x¶y ra L­u gi÷ hå s¬, chøng tõ L­u gi÷ tÊt c¶ c¸c tµi liÖu, chøng tõ, biªn b¶n…cã ®­îc trong qu¸ tr×nh kÝ kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ mét biÖn ph¸p kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®¶m b¶o cho viÖc gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ tranh chÊp. §ã lµ v× khi cã tranh chÊp x¶y ra mµ thiÕu chøng tõ th× kh«ng ®ñ b»ng chøng chøng minh cho c¸c yªu s¸ch cña bªn bÞ vi ph¹m, do vËy c¸c yªu s¸ch nµy sÏ bÞ b¸c vµ viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kh«ng ®em l¹i quyÒn lîi cho bªn bÞ vi ph¹m. Nh÷ng chøng tõ, tµi liÖu cÇn ph¶i l­u gi÷ tr­íc hÕt lµ hîp ®ång, v¨n b¶n söa ®æi bæ xung hîp ®ång, tiÕp ®ã lµ th­ tÝn dông (L/C), chøng tõ hµng ho¸ nh­ vËn ®¬n, ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i, ®¬n b¶o hiÓm, giÊy chøng nhËn sè träng l­îng, giÊy chøng nhËn phÈm chÊt, giÊy chøng nhËn xuÊt xø, c¸c lo¹i biªn b¶n, chøng tõ ®­îc lËp ra ë n­íc ng­êi nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu nh­ biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt, biªn b¶n gi¸m ®Þnh sè träng l­îng trong c¸c bao, kiÖn, biªn lai tr¶ phÝ l­u kho, phÝ gi¸m ®Þnh, phÝ dì hµng, phÝ t¸i chÕ…Muèn cã ®­îc c¸c chøng tõ biªn b¶n nµy c¸c bªn ph¶i tù lËp ra, yªu cÇu hai bªn cïng lËp, yªu cÇu nh÷ng ng­êi hoÆc tæ chøc cã liªn quan cÊp, hoÆc yªu cÇu bªn ®­¬ng sù kia cung cÊp. Ch¼ng h¹n, muèn cã vËn ®¬n ph¶i yªu cÇu ng­êi chuyªn chë cÊp sau khi giao hµng. Muèn cã biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt ®­îc lËp ra ë n­íc ng­êi nhËp khÈu th× ng­êi nhËp khÈu ph¶i mêi c«ng ty gi¸m ®Þnh ®Õn lµm gi¸m ®Þnh hoÆc yªu cÇu ng­êi xuÊt khÈu ®Õn cïng lµm gi¸m ®Þnh ®èi tÞch hoÆc c¶ hai bªn cïng chØ ®Þnh mét c¬ quan gi¸m ®Þnh lµm gi¸m ®Þnh l« hµng. ViÖc l­u gi÷ cÈn thËn hå s¬, chøng tõ gióp cho c¸c bªn nhanh chãng lËp ®­îc mét bé hå s¬ chøng tõ ®Çy ®ñ khi cã tranh chÊp x¶y ra ®Ó tiÕn hµnh khiÕu n¹i hoÆc ®i kiÖn kÞp thêi trong thêi h¹n khiÕu n¹i hoÆc thêi hiÖu tè tông. Mét bé hå s¬ ®Çy ®ñ ph¶i lËp bao gåm nh÷ng g× lµ tuú thuéc vµo néi dung tranh chÊp vµ nh÷ng yªu s¸ch ®­îc ®­a ra. Ch¼ng h¹n, khi khiÕu n¹i ng­êi xuÊt khÈu vÒ viÖc giao hµng chËm th× bé hå s¬ khiÕu n¹i bao gåm : th­ hay ®iÖn khiÕu n¹i, c¸c tµi liÖu, chøng tõ, biªn lai kÌm theo th­ khiÕu n¹i ®Ó lµm b»ng chøng nh­ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu, vËn ®¬n, trÝch sao quy ®Þnh cña luËt nãi vÒ tiÒn ph¹t do giao hµng chËm (nÕu ®ßi tiÒn ph¹t), chøng tõ, biªn lai chøng minh thiÖt h¹i thùc tÕ ph¸t sinh tõ viÖc giao hµng chËm (nÕu ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i). Néi dung cña th­ khiÕu n¹i ph¶i ®ñ c¸c chi tiÕt nh­ : tªn, ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i (ng­êi nhËp khÈu) vµ bªn bÞ khiÕu n¹i (ng­êi xuÊt khÈu), sè hîp ®ång, sè l­îng hµng ho¸ bÞ giao chËm, sè vËn ®¬n, giao hµng chËm bao nhiªu ngµy, c¨n cø khiÕu n¹i, yªu s¸ch cña bªn khiÕu n¹i : ®ßi nép ph¹t bao nhiªu tiÒn vµ c¨n cø ®ßi tiÒn ph¹t hoÆc ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i víi sè tiÒn lµ bao nhiªu, c¨n cø ®ßi sè tiÒn thiÖt h¹i ®ã. NÕu thiÖt h¹i lµ sè tiÒn chªnh lÖch gi¸ gi÷a gi¸ b¸n hµng vµo thêi ®iÓm hµng ®­îc giao ®óng h¹n vµ gi¸ b¸n hµng vµo thêi ®iÓm hµng bÞ giao chËm th× ph¶i cung cÊp c¸c tµi liÖu ®Ò cËp vÒ gi¸ cña lo¹i hµng ®ã vµo hai thêi ®iÓm nµy, c¸c hîp ®ång mua b¸n cïng lo¹i hµng gi÷a c¸c kh¸ch hµng kh¸c còng vµo hai thêi ®iÓm ®ã. NÕu thiÖt h¹i lµ sè tiÒn ph¹t hay tiÒn båi th­êng cho ng­êi mua l¹i (ng­êi thø ba) v× giao hµng chËm d©y chuyÒn cho ng­êi nµy th× ph¶i cung cÊp hîp ®ång mua b¸n l¹i hµng ®ã gi÷a ng­êi nhËp khÈu vµ ng­êi mua l¹i, biªn lai, chøng tõ chøng minh sè tiÒn ®· nép ph¹t hoÆc ®· båi th­êng cho ng­êi mua l¹i, hoÆc b¶n ¸n cña toµ ¸n hay ph¸n quyÕt cña träng tµi buéc ng­êi nhËp khÈu ph¶i nép ph¹t hoÆc båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi mua l¹i. Mét tr­êng hîp kh¸c hay x¶y ra lµ khi khiÕu n¹i ng­êi nhËp khÈu vÒ viÖc kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång (kh«ng më th­ tÝn dông hoÆc kh«ng ®iÒu tµu ®Õn c¶ng n­íc ng­êi xuÊt khÈu lÊy hµng) th× bé hå s¬ khiÕu n¹i bao gåm : Th­ hay ®iÖn khiÕu n¹i, trong ®ã ghi tªn, ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i (ng­êi xuÊt khÈu) vµ bªn bÞ khiÕu n¹i (ng­êi nhËp khÈu), sè vµ ngµy, th¸ng, n¨m kÝ hîp ®ång, vÊn ®Ò khiÕu n¹i, c¨n cø vµ lý lÏ khiÕu n¹i, ®ßi ph¹t bao nhiªu tiÒn hoÆc ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i bao nhiªu, c¨n cø ®Ó ®ßi tiÒn ph¹t, ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i. C¸c tµi liÖu, chøng tõ, biªn lai kÌm theo th­ khiÕu n¹i ®Ó lµm b»ng chøng: + Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®Ó chøng minh nghÜa vô më th­ tÝn dông (L/C) cña ng­êi nhËp khÈu, thêi h¹n ph¶i më L/C (hoÆc chøng minh nghÜa vô ®iÒu tµu vµ thêi h¹n ®iÒu tµu ®Õn c¶ng n­íc ng­êi xuÊt khÈu ®Ó lÊy hµng); chøng minh sè tiÒn ph¹t (nÕu cã) mµ ng­êi xuÊt khÈu cã quyÒn ®ßi. + C¸c bøc ®iÖn hoÆc v¨n th­ ®«n ®èc vµ thóc giôc ng­êi nhËp khÈu më L/C (hoÆc ®iÒu tµu). + C¸c bøc ®iÖn, v¨n th­ cña ng­êi nhËp khÈu göi cho ng­êi xuÊt khÈu høa hÑn, cam kÕt sÏ më L/C hoÆc ®iÒu tµu (nÕu cã). + TrÝch sao quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®­îc ¸p dông ®Ò cËp ®Õn tiÒn ph¹t do kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång ®Ó chøng minh sè tiÒn ph¹t ghi trong th­ khiÕu n¹i, nÕu khiÕu n¹i ®ßi tiÒn ph¹t. + C¸c v¨n b¶n, chøng tõ chøng minh thiÖt h¹i thùc tÕ do viÖc kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång cña ng­êi nhËp khÈu g©y ra gåm : Hîp ®ång l­u kho, biªn lai nép tiÒn l­u kho hµng tõ khi hÕt h¹n giao hµng cho ®Õn khi b¸n ®­îc l« hµng ®ã cho ng­êi kh¸c, hoÆc cho ®Õn khi khiÕu n¹i ng­êi nhËp khÈu ®Ó chøng minh sè tiÒn l­u kho lµ kho¶n thiÖt h¹i ®ßi båi th­êng. Hîp ®ång b¸n l¹i l« hµng, hîp ®ång mua b¸n cïng lo¹i hµng ho¸ ®ã gi÷a c¸c kh¸ch hµng kh¸c vµo thêi ®iÓm b¸n l¹i l« hµng, c¸c t¹p chÝ, b¸o… ®Ò cËp tíi gi¸ c¶ cña lo¹i hµng nµy vµo thêi ®iÓm b¸n l¹i l« hµng ®Ó ®èi chiÕu víi gi¸ c¶ cña hîp ®ång ®­äc kÝ gi÷a ng­êi nhËp khÈu vµ ng­êi xuÊt khÈu nh»m chøng minh cho viÖc ®ßi båi th­êng chªnh lÖch gi¸. GiÊy vay nî cña ng©n hµng ®Ó chøng minh cho viÖc ®ßi båi th­êng tiÒn l·i suÊt trªn sè tiÒn ®· vay ®Ó mua hµng giao cho ng­êi nhËp khÈu theo hîp ®ång,v.v… Khi ®i kiÖn ra toµ ¸n hoÆc träng tµi th× bé hå s¬ kiÖn ph¶i phï hîp víi luËt tè tông cña n­íc toµ ¸n hay quy t¾c tè tông cña träng tµi. Nh×n chung, theo luËt tè tông cña c¸c n­íc, theo quy t¾c tè tông cña träng tµi th× bé hå s¬ kiÖn bao gåm ®¬n kiÖn vµ c¸c tµi liÖu, chøng tõ lµm b»ng chøng cho néi dung ®¬n kiÖn. Ch¼ng h¹n, bé hå s¬ kiÖn ra träng tµi vÒ viÖc ng­êi xuÊt khÈu giao hµng kÐm phÈm chÊt, gåm : §¬n kiÖn göi träng tµi víi ®Çy ®ñ c¸c chi tiÕt nh­ : tªn vµ ®Þa chØ cña tæ chøc träng tµi, cña bªn nguyªn vµ bªn bÞ, tãm t¾t néi dung sù viÖc diÔn ra gi÷a hai bªn tõ khi ký hîp ®ång cho ®Õn khi kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc tranh chÊp vÒ phÈm chÊt kÐm b»ng khiÕu n¹i, hoµ gi¶i, nh÷ng ®ßi hái cña bªn bÞ vi ph¹m vµ c¨n cø (vÝ dô ®ßi gi¶m gi¸, hoÆc ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i, hoÆc ®ßi tr¶ l¹i hµng kÐm phÈm chÊt, lÊy l¹i tiÒn), trÞ gi¸ vô kiÖn, hä vµ tªn träng tµi viªn ®­îc bªn nguyªn chän. C¸c tµi liÖu, chøng tõ lµm c¨n cø, lµm b»ng chøng cho néi dung vô kiÖn vÒ giao hµng kÐm phÈm chÊt gåm : + Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®Ó chøng minh phÈm chÊt hµng ho¸ mµ ng­êi xuÊt khÈu ph¶i giao. + Biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt ®­îc lËp ra ë n­íc ng­êi nhËp khÈu ®Ó chøng minh hµng kÐm phÈm chÊt. Biªn b¶n nµy cã thÓ do hai bªn ®­¬ng sù gi¸m ®Þnh ®èi tÞch lËp ra, cã thÓ do mét tæ chøc gi¸m ®Þnh chuyªn nghiÖp ®­îc hai bªn ®­¬ng sù cïng chØ ®Þnh lµm gi¸m ®Þnh l« hµng lËp ra. Lo¹i biªn b¶n nµy rµng buéc tuyÖt ®èi ng­êi xuÊt khÈu, ng­êi xuÊt khÈu kh«ng thÓ b¸c bá ®­îc. Biªn b¶n gi¸m ®Þnh phÈm chÊt ë n­íc ng­êi nhËp khÈu cã thÓ do mét tæ chøc gi¸m ®Þnh ®­îc ng­êi nhËp khÈu mêi lµm gi¸m ®Þnh cÊp sau khi ®· gi¸m ®Þnh l« hµng. Biªn b¶n nµy chØ cã thÓ rµng buéc ng­êi xuÊt khÈu nÕu nh­ ng­êi nhËp khÈu ®· ®iÖn mêi ng­êi xuÊt khÈu sang n­íc ®Ó cïng lµm gi¸m ®Þnh ®èi tÞch l¹i l« hµng nh­ng ng­êi xuÊt khÈu kh«ng sang vµ còng kh«ng ®ång ý cïng ng­êi nhËp khÈu chän mét tæ chøc thø ba (gi¸m ®Þnh quèc tÕ) lµm gi¸m ®Þnh l¹i l« hµng. + Tµi liÖu, chøng tõ chøng minh cho tû lÖ gi¶m gi¸ vµ tæng sè tiÒn gi¶m gi¸ nÕu ®ßi gi¶m gi¸ hµng. + Tµi liÖu, chøng tõ, biªn lai chøng minh sè tiÒn thiÖt h¹i do hµng kÐm phÈm chÊt g©y ra nÕu ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i. VÝ dô víi hîp ®ång t¸i chÕ th× lµ biªn lai nép tiÒn c«ng t¸i chÕ, biªn b¶n gi¸m ®Þnh vÒ sè träng l­îng hao hôt do t¸i chÕ, thiÖt h¹i ph¸t sinh do kh«ng sö dông ®­îc hµng trong thêi gian t¸i chÕ, hoÆc hîp ®ång b¸n l¹i l« hµng kÐm phÈm chÊt cho ng­êi thø ba ®Ó chøng minh kho¶n tiÒn lç v× hµng kÐm phÈm chÊt,… Khi yªu cÇu träng tµi xö tr¶ l¹i hµng, lÊy l¹i tiÒn hµng, ®ång thêi ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i th× tuú thuéc vµo c¸c kho¶n thiÖt h¹i nªu trong ®¬n kiÖn mµ ph¶i cung cÊp tµi liÖu, chøng tõ ®Ó chøng minh. C¸c tµi liÖu, chøng tõ ®ã cã thÓ lµ biªn lai nép phÝ më L/C, biªn lai vÒ c¸c chi phÝ ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång, chi phÝ telex, fax, tµi liÖu chøng minh møc l·i suÊt cña sè tiÒn hµng mµ ng­êi nhËp khÈu ®· ph¶i tr¶ cho ng­êi xuÊt khÈu, hîp ®ång b¸n hµng cho ng­êi mua l¹i nh­ng kh«ng giao ®­îc hµng cho hä v× hµng kÐm phÈm chÊt ph¶i tr¶ l¹i cho ng­êi xuÊt khÈu, th­ khiÕu n¹i hay ®¬n kiÖn cña ng­êi mua l¹i ®ßi ng­êi nhËp khÈu nép ph¹t hay båi th­êng thiÖt h¹i do kh«ng giao hµng (nÕu ®· tr¶ tiÒn ph¹t hay båi th­êng thiÖt h¹i th× ph¶i cã biªn lai tr¶ tiÒn ®ã), c¸c tµi liÖu chøng minh kho¶n lîi mÊt h­ëng do hµng kÐm phÈm chÊt ph¶i tr¶ l¹i,v.v… + C¸c b¶n telex, fax… yªu cÇu ng­êi xuÊt khÈu sang n­íc ng­êi nhËp khÈu ®Ó lµm gi¸m ®Þnh ®èi tÞch l¹i l« hµng, hoÆc yªu cÇu cïng chØ ®Þnh tæ chøc gi¸m ®Þnh thø ba. + Th­, ®iÖn khiÕu n¹i vµ th­, ®iÖn tr¶ lêi khiÕu n¹i gi÷a hai bªn. + C¸c chøng tõ, tµi liÖu cã liªn quan kh¸c. Nghiªn cøu kÜ hå s¬ khiÕu n¹i, hå s¬ kiÖn khi cã tranh chÊp x¶y ra Nghiªn cøu kÜ hå s¬ khiÕu n¹i, hå s¬ kiÖn lµ biÖn ph¸p mµ bªn vi ph¹m hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu cÇn ¸p dông ®Ó lµm cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp cã hiÖu qu¶. Khi nhËn ®­îc hå s¬ khiÕu n¹i, bªn vi ph¹m cÇn ®äc kÜ, ph©n tÝch hå s¬, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c c¨n cø vµ c¸c tµi liÖu, chøng tõ lµm b»ng chøng. NÕu thÊy c¸c chøng tõ kh«ng hîp lÖ, c¸c yªu s¸ch kh«ng cã c¨n cø hîp ph¸p th× cÇn ph¶i lo¹i trõ, b¸c bá. §Ó b¸c bá, ®Ó lo¹i trõ th× ph¶i lËp luËn cã c¨n cø ph¸p lý ®Ó thuyÕt phôc bªn khiÕu n¹i. NÕu kh«ng nghiªn cøu kÜ hå s¬ khiÕu n¹i th× kh«ng ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÒu bÊt hîp lý vÒ tµi liÖu, chøng tõ, nh÷ng ®ßi hái kh«ng chÝnh ®¸ng vµ qu¸ qu¾t cña bªn khiÕu n¹i, bªn bÞ khiÕu n¹i sÏ kh«ng t×m ra ®­îc nh÷ng c¨n cø, lý lÏ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh, hËu qu¶ lµ quyÒn lîi bÞ ¶nh h­ëng vµ kÕt qu¶ gi¶i quyÕt tranh chÊp sÏ bÊt lîi cho bªn vi ph¹m. Sau khi nhËn ®­îc hå s¬ kiÖn, bªn bÞ cÇn nghiªn cøu, ph©n tÝch kÜ hå s¬ ®ã ®Ó t×m ra nh÷ng c¨n cø, nh÷ng yªu s¸ch bÊt hîp lý, tõ ®ã ®Ò nghÞ víi c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp b¸c bá. Trong tr­êng hîp cã c¸c chøng tõ, tµi liÖu lµm b»ng chøng cho vô tranh chÊp nh­ng ch­a cã trong hå s¬ kiÖn th× bªn bÞ ph¶i cung cÊp ngay cho c¬ quan xÐt xö ®Ó chøng minh cho néi dung b¶n biÖn minh cña m×nh. Khi viÖc vi ph¹m hîp ®ång mµ m×nh kh«ng cã lçi th× cÇn göi c¸c tµi liÖu, chøng tõ chøng minh m×nh kh«ng cã lçi cho c¬ quan xÐt xö ®Ó yªu cÇu ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm. Ngoµi viÖc nghiªn cøu kü hå s¬ khiÕu n¹i, hå s¬ kiÖn ®Ó t×m ra nh÷ng b»ng chøng ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh, cung cÊp thªm tµi liÖu, chøng tõ, bªn bÞ khiÕu n¹i (bªn bÞ kiÖn) còng cÇn cã nh÷ng lËp luËn hîp lý, logÝch nh»m chøng minh vÖ cho nh÷ng lý lÏ ®­a ra. Nh÷ng lËp luËn nµy ph¶i ®­îc lµm thµnh v¨n b¶n göi cho bªn khiÕu n¹i hoÆc cho toµ ¸n hay träng tµi. Trong v¨n b¶n ®ã cÇn tr×nh bµy nh÷ng ®iÒu kh«ng cã c¨n cø, nh÷ng ®ßi hái kh«ng hîp lý, thiÕu b»ng chøng cña bªn khiÕu n¹i (bªn nguyªn), nªu nh÷ng c¨n cø ph¸p lý cña m×nh, trªn c¬ së ®ã mµ tõ chèi toµn bé hay mét phÇn ®¬n khiÕu n¹i hoÆc ®Ò nghÞ toµ ¸n (träng tµi) b¸c bá toµn bé hay mét phÇn ®¬n kiÖn. NÕu v¨n b¶n ®­îc tr×nh bµy cã tÝnh logÝch, chÆt chÏ th× míi cã gi¸ trÞ thuyÕt phôc cao. Muèn vËy th× cã thÓ nhê luËt s­ gióp ®ì, kÓ c¶ nhê luËt s­ bµo ch÷a cho m×nh t¹i phiªn häp xÐt xö cña toµ ¸n hay träng tµi. Kiªn tr×, mÒm dÎo vµ thiÖn chÝ trong suèt qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp §©y lµ mét biÖn ph¸p mµ c¶ hai bªn tranh chÊp ®Òu cã thÓ sö dông ®Ó lµm cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp cã hiÖu qu¶. Kiªn tr× lµ mét ®øc tÝnh cã thÓ mang l¹i thµnh c«ng, v× thÕ khi th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i nh»m gi¶i quyÕt tranh chÊp, ng­êi xuÊt khÈu còng nh­ ng­êi nhËp khÈu cÇn thÓ hiÖn tÝnh kiªn tr×, kh«ng nªn nãng véi v× nhiÒu khi nãng véi dÔ dÉn ®Õn háng viÖc. TÝnh kiªn tr× ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc chÞu khã l¾ng nghe ý kiÕn tr×nh bµy cña bªn ®èi ph­¬ng, quan ®iÓm, lËp luËn cña hä, nghiªn cøu tr×nh bµy quan ®iÓm lËp luËn cña m×nh, ph©n tÝch ®óng sai, kÓ c¶ thuyÕt phôc ®èi ph­¬ng. TÝnh kiªn tr× cßn thÓ hiÖn ë chç lµ gi÷ v÷ng môc tiªu tèi thiÓu ®· ®­îc ®Æt ra cho cuéc th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i. Trong khi th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i cÇn lu«n lu«n mÒm dÎo, nhÑ nhµng, sö dông tõ ng÷, lêi v¨n râ rµng, lÞch sù nh­ng chÆt chÏ, logÝch, kh«ng nªn nãng n¶y, to tiÕng. TÝnh mÒm dÎo cßn thÓ hiÖn trong viÖc biÕt t¹o ra kh«ng khÝ th­¬ng l­îng th©n mËt, hiÓu biÕt lÉn nhau. Khi c¶m thÊy kh«ng khÝ th­¬ng l­îng c¨ng th¼ng nªn ®Ò xuÊt gi¶i lao, thËm chÝ kÓ chuyÖn vui ®Ó lµm dÞu kh«ng khÝ. TÝnh mÒm dÎo còng ®­îc thÓ hiÖn trong viÖc khen ngîi nh÷ng ­u ®iÓm, mÆt tÝch cùc cña bªn ®èi ph­¬ng, gîi ý nh÷ng mèi quan hÖ cã thÓ tiÕn hµnh gi÷a hai bªn sau khi tranh chÊp ®­îc gi¶i quyÕt. Nh÷ng gîi ý ®ã lµm cho bªn ®èi ph­¬ng ph¶i suy nghÜ, c©n nh¾c, tÝnh to¸n v× cã lîi trong t­¬ng lai mµ chÊp nhËn ®Ò nghÞ cña m×nh. Khi th­¬ng l­îng, hoµ gi¶i ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp th× c¸c bªn xuÊt nhËp khÈu cÇn cã thiÖn chÝ, v× cã thiÖn chÝ th× míi th­¬ng l­îng ®­îc, ý ®å, môc ®Ých cña hai bªn míi gÆp nhau, do vËy míi cã thÓ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Bªn cã quyÒn lîi bÞ vi ph¹m (bªn khiÕu n¹i) cÇn thÓ hiÖn thiÖn chÝ trong viÖc ®Æt ra nh÷ng yªu s¸ch ®èi víi bªn vi ph¹m, tøc lµ ®­a ra yªu s¸ch ®Çy ®ñ nh­ng hîp lý. NÕu bªn bÞ vi ph¹m lÊy thÕ cña ng­êi cã quyÒn ®Ó ®­a ra nh÷ng yªu s¸ch qu¸ cao, ®ßi båi th­êng sè tiÒn thiÖt h¹i qu¸ lín, trong ®ã cã nh÷ng yªu s¸ch, nh÷ng kho¶n thiÖt h¹i kh«ng hîp lý th× lµm cho bªn vi ph¹m khã chÞu, ®«i khi kh«ng muèn th­¬ng l­îng, kh«ng muèn tr¶ lêi khiÕu n¹i. MÆt kh¸c, sù thiÖn chÝ cña bªn bÞ vi ph¹m cßn thÓ hiÖn ë viÖc chÊp nhËn tiÒn ph¹t hoÆc tiÒn båi th­êng thiÖt h¹i ë møc thÊp h¬n ®· ®­a ra. VÝ dô, møc thiÖt h¹i ®¸ng lý ph¶i ®­îc tho¶ ®¸ng lµ 100.000USD nh­ng trong qu¸ tr×nh th­¬ng l­îng, hoÆc hoµ gi¶i bªn vi ph¹m ®Ò nghÞ båi th­êng 70.000USD v× nhiÒu lý do kh¸c nhau. GÆp tr­êng hîp nµy bªn bÞ vi ph¹m ph¶i tÝnh to¸n c©n nh¾c nh­ sau : Sè tiÒn 70.000USD ®· ®ñ bï ®¾p thiÖt h¹i ch­a, nÕu bï ®¾p ®ñ hoÆc gÇn ®ñ thiÖt h¹i mµ m×nh ®ang g¸nh chÞu th× cã thÓ chÊp nhËn. C¸c chi phÝ sÏ ph¶i chi khi ®i kiÖn ra toµ ¸n hay träng tµi, kh¶ n¨ng thi hµnh ¸n hay ph¸n quyÕt trong thùc tÕ. Ch¼ng h¹n kh«ng ®ång ý møc båi th­êng lµ 70.000USD, cø nhÊt quyÕt ®ßi båi th­êng 100.000USD b»ng c¸ch ®i kiÖn ra toµ ¸n (träng tµi) nh­ng chi phÝ ®i kiÖn, chi phÝ ®Ó lµm thñ tôc c­ìng chÕ thi hµnh ¸n trong tr­êng hîp bªn vi ph¹m kh«ng tù nguyÖn thi hµnh dù kiÕn gÇn b»ng hoÆc v­ît qu¸ sè tiÒn chªnh lÖch 30.000USD th× tèt h¬n lµ chÊp nhËn båi th­êng. Thêi gian gi¶i quyÕt tranh chÊp khi ®i kiÖn ra toµ ¸n hay träng tµi. ViÖc ®i kiÖn ra toµ ¸n hay träng tµi th­êng tèn kh¸ nhiÒu thêi gian nªn nhiÒu khi viÖc chÊp nhËn båi th­êng lµ hîp lý nh»m lÊy ®­îc tiÒn trong thêi gian ng¾n, ®ång thêi kh«ng mÊt c«ng søc, chi phÝ kiÖn tông, dµnh thêi gian, t©m trÝ cho c«ng viÖc kinh doanh kh¸c. Bªn vi ph¹m còng cÇn thÓ hiÖn thiÖn chÝ trong th­¬ng l­îng vµ hoµ gi¶i th× viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp míi cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. Tr­íc hÕt, bªn vi ph¹m nªn l­u ý tr¶ lêi kÞp thêi th­ cña bªn bÞ vi ph¹m ®Ó trao ®æi th­¬ng l­îng nh»m thèng nhÊt gi¶i quyÕt. NÕu thÊy lçi lµ ë m×nh th× cè g¾ng t×m c¸ch thuyÕt phôc bªn bÞ vi ph¹m miÔn cho tr¸ch nhiÖm vµ cam kÕt thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c hîp ®ång sau nµy, nÕu kh«ng ®­îc th× cã thÓ tÝnh to¸n cô thÓ ®Ò xuÊt chÊp nhËn mét phÇn tr¸ch nhiÖm. NÕu bªn bÞ vi ph¹m vÉn kh«ng chÊp nhËn vµ ®ßi toµn bé tiÒn ph¹t hoÆc ®ßi båi th­êng toµn bé thiÖt h¹i ë møc hîp lý th× còng nªn chÊp nhËn ®Ó gi÷ uy tÝn cho m×nh vµ tiÕp tôc ®­îc mèi quan hÖ bu«n b¸n sau nµy. ChuÈn bÞ ®Ó khi cÇn thiÕt vÉn ph¶i gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng xÐt xö t¹i Toµ ¸n (hoÆc Träng tµi) Do tranh chÊp lµ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn lîi nªn kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c bªn còng cã thÓ dÔ dµng tho¶ m·n khi gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng khiÕu n¹i, mÆc dï khiÕu n¹i th«ng th­êng lµ gi¶i ph¸p ®Çu tiªn ®­îc ®Ò cËp ®Õn ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Khi kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc b»ng con ®­êng khiÕu n¹i, c¸c bªn ph¶i nhê ®Õn sù xÐt xö cña Toµ ¸n hoÆc Träng tµi bëi v× gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ mét yªu cÇu thùc tÕ. Nh×n chung, C«ng ty DÖt may Hµ néi th­êng gi¶i quyÕt thµnh c«ng c¸c tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng b»ng khiÕu n¹i, nh­ng c«ng ty còng cÇn ph¶i phßng khi tranh chÊp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc b»ng con ®­êng khiÕu n¹i th× ph¶i ®­a tranh chÊp ra gi¶i quyÕt t¹i Toµ ¸n hoÆc Träng tµi. V× Toµ ¸n vµ Träng tµi kh«ng cã thÈm quyÒn ®­¬ng nhiªn trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng nªn khi ký kÕt hîp ®ång ngo¹i th­¬ng C«ng ty DÖt may Hµ néi cÇn tho¶ thuËn víi bªn cïng ký kÕt vÒ viÖc giao tranh chÊp cho Toµ ¸n hoÆc Träng tµi gi¶i quyÕt. HiÖn nay, khi viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc b»ng khiÕu n¹i th× th­êng ®­îc gi¶i quyÕt b»ng biÖn ph¸p träng tµi do nh÷ng ­u ®iÓm ®· tr×nh bµy, do ®ã tho¶ thuËn trªn th­êng ®­îc nªu trong §iÒu kho¶n träng tµi cña hîp ®ång. C«ng ty DÖt may Hµ néi lµ mét doanh nghiÖp ViÖt nam, v× vËy nªn cè g¾ng tho¶ thuËn c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ Trung t©m Träng tµi Quèc tÕ ViÖt nam. §iÒu kho¶n träng tµi cã thÓ qui ®Þnh nh­ sau: “Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång, tÊt c¶ c¸c tranh chÊp ph¸t sinh mµ kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc b»ng biÖn ph¸p khiÕu n¹i th× sÏ ®­îc gi¶i quyÕt t¹i Trung t©m träng tµi Quèc tÕ ViÖt nam bªn c¹nh Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt nam, ph¸n quyÕt cña träng tµi sÏ cã gi¸ trÞ chung thÈm vµ rµng buéc c¸c bªn”. Víi ®iÒu kho¶n träng tµi ®­îc qui ®Þnh nh­ vËy, cïng víi viÖc l­u gi÷ c¸c chøng tõ vµ tµi liÖu th× C«ng ty DÖt may Hµ néi ®· cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó khi cÇn thiÕt vÉn ph¶i gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng xÐt xö t¹i träng tµi. KÕt luËn ViÖt nam ®ang b­íc vµo mét giai ®o¹n cã nhiÒu ®æi míi vµ chuyÓn biÕn lín. Ngo¹i th­¬ng ViÖt nam ®ang cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c vµ c¬ b¶n ®Ó héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng thùc sù lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong bèi c¶nh ®ã, ng­êi c¸n bé ngo¹i th­¬ng cÇn ph¶i n¾m v÷ng vµ kh«ng ngõng n©ng cao kiÕn thøc vÒ ngo¹i ng÷, tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô còng nh­ vÒ ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. §Ó b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång trong ngo¹i th­¬ng khi cã tranh chÊp x¶y ra, ®Ò tµi ®· ®i s©u ph©n tÝch c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng vµ thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp ë mét doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, tõ ®ã rót ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt tranh chÊp cã hiÖu qña. Tranh chÊp kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých vµ còng kh«ng bao giê lµ môc ®Ých cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nh­ng tranh chÊp l¹i lu«n g¾n liÒn víi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. V× vËy, c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cÇn cã sù quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn viÖc gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt c¸c tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh trong ngo¹i th­¬ng. Nãi chung, kho¸ luËn ®· cè g¾ng ®Ó tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò nªu ra mét c¸ch l«gic vµ dÔ hiÓu. Tuy nhiªn, v× ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng diÔn ra rÊt ®a d¹ng vµ còng lµ mét vÊn ®Ò cùc kú phøc t¹p nªn ®Ò tµi kh«ng thÓ gióp c¸c b¹n mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ trän vÑn ®­îc, nh­ng hi väng r»ng nã sÏ hç trî, bæ xung cho c¸c b¹n mét c¸ch nh×n, mét c¸ch t­ duy vÒ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt tranh chÊp trong ngo¹i th­¬ng còng nh­ thùc tiÔn gi¶i quyÕt tranh chÊp ë mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ngo¹i th­¬ng. Kho¸ luËn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ tr×nh ®é cña ng­êi viÕt, v× vËy t¸c gi¶ rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña c¸c thÇy c« vµ b¹n ®äc. T¸c gi¶ còng hi väng sÏ cã c¬ héi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy ë ph¹m vi vµ møc ®é s©u s¾c h¬n ®Ó gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña ViÖt nam ph¸t triÓn h¬n n÷a, ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta héi nhËp víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ._.