Giải pháp thúc đẩy phát triển ngoại thương của Hồng Kông và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

ch vụ phát triển mạnh mẽ và hệ thống tài chính tinh vi đã và đang trở thành một trung tâm thương mại quan trọng của thế giới. Bị ảnh hưởng bởi chiến tranh thế giới thứ hai và chiến tranh lạnh nhưng chỉ sau hơn hai thập kỷ phát triển, với sự dẫn dắt chủ yếu của ngoại thương, Hồng Kông từ một nền kinh tế nhỏ bé đã vươn lên trở thành một trong bốn con hổ Châu Á và là một trong những nền kinh tế năng động nhất thế giới. Việc phân tích và tìm hiểu vai trò của ngoại thương với sự phát triển kinh tế Hồng Kông giúp chúng ta có được cái nhìn rõ hơn về vai trò to lớn của ngoại thương đối với con đường phát triển của các nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng qua đó rút ra được những bài học kinh nghiệm trong hoạt động ngoại thương nhằm vạch ra được một con đường đúng đắn, phù hợp với hoàn cảnh, tình hình mỗi nước để phát triển ngoại thương trở thành một động lực chính của nền kinh tế. 2. Kết cấu của đề tài. Đề tài được viết theo phong cách cổ điển, ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo thì phần nội dung của đề tài gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về ngoại thương và vai trò của ngoại thương trong nền kinh tế Chương 2: Ngoại thương và tầm quan trọng của nó với phát triển kinh tế Hồng Kông Chương 3: Các giải pháp thúc đẩy phát triển ngoại thương của Hồng Kông và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam Chương 1: Cơ sở lý luận về ngoại thương và vai trò của ngoại thương trong nền kinh tế 1.1. Khái niệm ngoại thương. 1.1.1. Định nghĩa Ngoại thương hay còn gọi là thương mại quốc tế, là sự trao đổi hàng hoá, dịch vụ ( hàng hoá hữu hình và vô hình ) giữa các quốc gia thông qua xuất nhập khẩu. Nội dung của ngoại thương bao gồm: xuất khẩu và nhập khẩu hàng hoá, thuê nước ngoài gia công tái sản xuất, trong đó xuất khẩu là huớng ưu tiên và là trọng điểm của hoạt động kinh tế đối ngoại ở các nước nói chung và ở nước ta nói riêng. 1.2. Đặc điểm của ngoại thương. Mấy thập kỷ gần đây, dưới tác động của các mạng khoa học - công nghệ và xu hướng toàn cầu hoá, khu vực hoá, thương mại quốc tế có những đặc điểm mới sau đây: Tốc độ tăng trưởng của ngoại thương quốc tế tăng nhanh hơn tốc độ tăng trưởng của tổng sản phẩm quốc dân. Tốc độ tăng trưởng ngoại thương hàng hoá “vô hình” có xu hướng nhanh hơn tốc độ tăng trưởng ngoại thương hàng hoá “hữu hình”. Đièu đó bắt nguồn từ sự thay dổi cơ cấu kinh tế giưũa ngành sản xuất vật chất và ngành dịch vụ trong mỗi quốc gia và quốc tế. Cơ cấu mặt hàng có sự biến đổi sâu sắc theo hướng hàng hoá nhu cầu tầng 1 (nhu cầu về đời sống vật chất) giảm xuống và hàng hoá nhu cầu tầng 2 (nhu cầu về đời sống văn hoá tinh thần) tăng nhanh; tỷ trọng xuất khẩu hàng thô, nguyên liệu giảm xuống, còn hàng dầu mỏ khí đốt, sản phẩm công nghệ chế biến nhất là các máy móc thiết bị lại tăng nhanh. Phạm vi, phương thức và công cụ cạnh tranh của thương mại quốc tế diễn ra rất phong phú và đa dạng, không chỉ về mặt chất lượng, giá cả, mà còn về điều kiện giao hàng, bao bì, mẫu mã, thời hạn thanh toán, các dịch vụ sau bán hàng. Phạm vi thị truờng ngày một mở rộng không chỉ hàng hoá, dịch vụ thông thường mà còn mở rộng sang lĩnh vực tài chính, tiền tệ - lĩnh vực này ngày càng đóng vai trò quan trọng trong quan hệ kinh tế quốc tế. Chu kỳ sống của từng loại sản phẩm ngày càng rút ngắn lại. Các hàng hoá có hàm lượng khoa học – công nghệ cao có sức mạnh cạnh tranh hơn so với các hàng hoá truyền thống. Quá trình phát triển thuơng mại quốc tế đòi hỏi, một mặt phải tự do hoá thương mại, mặt khác phải thực hiện bảo hộ mậu dịch một cách hợp lý. Cần nhấn mạnh rằng, muốn biến ngoại thương thành đòn bẩy có sức mạnh phát triển nền kinh tế quốc dân cần phải nắm đuợc lợi thế so sánh (là lợi thế về sự chênh lệch tiền công và năng suất lao động hoặc chi phí cơ hội đới với một loại hàng hoá của một quốc gia so với quốc tế). Đương nhiên, lợi thế so sánh cũng không ở trạng thái tĩnh mà sẽ thay đổi, vì có khả năng nước đi sau sẽ đuổi kịp và vượt lên do tác động của quy luật phát triển không đồng đều về công nghệ và trí thức. Vai trò của ngoại thương trong nền kinh tế. Trong các hoạt động kinh tế đối ngoại, ngoại thương giữ vị trí trung tâm và có tác dụng to lớn: Góp phần nối liền sản xuất và trao đổi trong nước với sản xuất và trao đổi quốc tế; nối liền thị truờng trong nước với thị trường thế giới và khu vực, làm gia tăng sức mạnh tổng hợp. Góp phần làm tăng tích luỹ của mỗi nước nhờ sử dụng có hiệu quả lợi thế so sánh giữa các quốc gia trong trao đổi quốc tế. Là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế; “điều tiết thừa thiếu” trong mỗi nước, nâng cao trình độ công nghệ và cơ cấu ngành nghề trong nước. Tạo ra nhiều công ăn việc làm, giảm tỷ lệ thất nghiệp, tăng thu nhập, ổn định và nâng cao đời sống người lao động nhất là trong các ngành xuất khẩu. Chương 2: Ngoại thương và tầm quan trọng của nó với phát triển kinh tế Hồng Kông 2.1. Khái quát về Hồng Kông. Hồng Kông là một đặc khu hành chính thuộc Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHNDTH), nằm trên bờ biển Đông Nam của Trung Quốc. Hồng Kông từng là một lãnh thổ phụ thuộc của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland từ năm 1842 đến khi chuyển giao chủ quyền cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1997. Tuyên bố chung Trung-Anh và Luật Cơ bản của Hồng Kông quy định rằng Hồng Kông được hưởng một quy chế tự trị cao cho đến ít nhất là năm 2047 - 50 năm sau khi chuyển giao chủ quyền. Dưới chính sách một quốc gia, hai chế độ, Chính quyền Nhân dân Trung ương chịu trách nhiệm về mặt quốc phòng và ngoại giao của lãnh thổ này còn Hồng Kông thì duy trì hệ thống pháp luật, lực lượng cảnh sát, chế độ tiền tệ, chính sách hải quan, chính sách nhập cư của Anh, và các đại biểu trong các tổ chức và sự kiện quốc tế. Địa lý. Với diện tích là 1104 km2, Hồng Kông chủ yếu bao gồm đảo Hồng Kông, đảo Lạn Đầu, bán đảo Cửu Long và Tân Giới. Bán đảo Cửu Long gắn liền với Tân Giới về phía Bắc và Tân Giới nối về phía Bắc và cuối cùng nối với Trung Hoa Đại Lục qua con sông Thâm Quyến. Tổng cộng, Hồng Kông bao gồm một tập hợp 262 hòn đảo ở biển Nam Trung Hoa, trong đó Lạn Đầu là đảo lớn nhất. Đảo Hồng Kông là đảo lớn thứ hai và đông dân nhất. Ap Lei Chau là đảo có mật độ dân số cao nhất thế giới. Vùng nước hẹp tách Đảo Hồng Kông và Bán đảo Cửu Long là bến cảng Victoria, một trong những hải cảng tự nhiên sâu nhất thế giới. Phần lớn sự phát triển đô thị của lãnh thổ hiện hữu ở Bán đảo Cửu Long, dọc theo các bờ biển phía Bắc của Đảo Hồng Kông và ở khu định cư rải rác khắp Tân Giới. Bờ biển dài và không thẳng của Hồng Kông đã tạo cho lãnh thổ này nhiều vịnh, sông và bãi biển. Hồng Kông cách Macau 60 km về phía Đông, về phía đối diện của Đồng bằng châu thổ Châu Giang và giáp với thành phố đặc khu Thâm Quyến thuộc tỉnh Quảng Đông về phía Bắc. Đỉnh cao nhất của lãnh thổ này là Tai Mo Shan, với độ cao 958 m trên mực nước biển. Các vùng đất thấp nằm ở phần Tây Bắc của Tân Giới. Hình 2.1 Bản đồ tổng thể Hồng Kông Con người. Dân số Hồng Kông tăng nhanh chóng trong thập niên 1990, đạt 6,99 triệu vào năm 2006. Khoảng 95% dân Hồng Kông là gốc Trung Hoa, đa số dân của Hồng Kông là Quảng Đông hoặc từ các nhóm dân tộc như Người Khách gia và Triều Châu. Tiếng Quảng Đông, một ngôn ngữ Trung Quốc được sử dụng phổ biến ở phía Nam Trung Quốc là phương ngữ chính thức của Hồng Kông. Tiếng Anh cũng là một ngôn ngữ chính thức được sử dụng rộng rãi bởi hơn 1⁄3 dân số. Phần còn lại 5% dân số bao gồm các dân tộc không phải là người Hoa là một nhóm dân cư có thể thấy rất rõ dù số lượng nhỏ. Một cộng đồng Nam Á bao gồm người Ấn Độ, Nepal. Dân tị nạn người Việt đã trở thành các cư dân thường trú của Hồng Kông. Khoảng 140.000 người Philippines làm việc ở Hồng Kông với những công việc như những người giúp việc nhà. Một số công nhân cũng đến từ Indonesia. Có một số người châu Âu, người Mỹ, người Úc, người Canada, người Nhật, và người Triều Tiên làm việc trong các lĩnh vực tài chính và thương mại. Hồng Kông là một trong quốc gia/lãnh thổ phụ thuộc có mật độ dân dày đặc nhất, với mật độ chung hơn 6200 người trên km². Hồng Kông có tỷ lệ sinh 0,95 trẻ trên một người phụ nữ, một trong những nơi thấp nhất thế giới và thấp xa so với tỷ lệ 2,1 trẻ em trên một phụ nữ cần để duy trì mức dân số hiện hữu. Tuy nhiên, dân số của Hồng Kông tiếp tục tăng do làn sóng dân di cư từ Trung Hoa Đại Lục khoảng 45.000 người mỗi năm. Tuổi thọ trung bình của dân Hồng Kông là 81,6 năm năm 2006, cao thứ 5 thế giới. Dân số Hồng Kông tập trung cao độ vào một khu vực trung tâm bao gồm Cửu Long, Hồng Kông Cửu Long và phía Bắc Đảo Hồng Kông. Phần còn lại dân cư thưa thớt với hàng triệu dân rải rác không đều khắp Tân Giới, phía Nam Đảo Hồng Kông và Đảo Lantau. Tôn giáo: khoảng 43% tham gia vào một số hình thức tôn giáo thực hành. Christian, about 9.6%. Đạo Cơ Đốc chiếm khoảng 9,6%. Tất cả các tôn giáo chính được thực hiện tự do tôn giáo ở Hồng Kông. Languages: Cantonese (a dialect of Chinese) and English are official. Education: Literacy --97.1% (98.7% male, 95.4% femalGiáo dục: Là một thuộc địa Anh, hệ thống giáo dục của Hồng Kông gần như theo hệ thống giáo dục của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland, và đặc biệt là hệ thống giáo dục Anh. Tỷ lệ biết chữ ở Hồng Kông là 97,1% (trong đó ở nam là 98,7% và ở nữ là 95,4%). Health (2007): Infant mortality rate --1.7/1,000. Life expectancy -- 82.4 yrs. Work force (2008): 3.66 million. Wholesale, retail, and import/export trades and restaurants and hotels --29.0%; finance, insurance, real estate, and business services --14.3%; manufacturing --4.2%. Lực lượng lao động (2008): 3,66 triệu người trong đó bán buôn, bán lẻ, kinh doanh xuất nhập khẩu, nhà hàng và khách sạn chiếm 29,0%; tài chính, bảo hiểm, bất động sản, kinh doanh và dịch vụ chiếm 14,3% và sản xuất chiếm 4,2%. Hình 2.2. Bảng số liệu về thu nhập bình quân đầu người của Hồng Kông trong những năm gần đây. Năm GNI/người (USD) Xếp hạng (trên thế giới) 2005 25.637,868 22 2004 24.532,415 22 2003 23.831,915 21 2002 24.227,803 18 2001 25.309,075 8 2000 25.487,997 9 1999 25.199,455 14 1998 26.074,392 12 1997 27.378,176 9 1996 24.705,462 16 1995 23.869,755 18 Nguồn: World Development Indicator Database Chính phủ. Hồng Kông là một khu vực hành chính đặc biệt của Cộng hoà dân chủ nhân dân Trung Hoa duới chính sách "Một Quốc gia, hai chế độ" The Hong Kong Government, financially independent from the CPG, oversees the affairs of Hong Kong.. Theo Luật Cơ bản và văn bản hiến pháp của Hồng Kông, chính quyền địa phương Hồng Kông nắm giữ chủ quyền lãnh thổ ngoại trừ lĩnh vực quốc phòng và ngoại giao với Hiến pháp riêng của mình. Chỉ có Trưởng Đặc khu, người đứng đầu lãnh thổ và là người đứng đầu chính quyền là được bầu chọn bởi Ủy ban Bầu cử Trưởng Đặc khu bao gồm 800 thành viên. Tất cả các viên chức khác của chính quyền, bao gồm các thành viên của các cơ quan hành pháp và lập pháp đều hoặc là được Trưởng Đặc khu bổ nhiệm (trực tiếp hay ủy nhiệm) hoặc được cử tri bầu ra. Trên lý thuyết, việc quy định này đảm bảo Hồng Kông được quản lý hầu như độc lập khỏi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và có thể gìn giữ được hạ tầng cơ sở kinh tế, pháp luật, văn hoá độc nhất của mình. Donald Tsang hiện đang giữ chức Trưởng Đặc khu sau khi ông được bầu cử ngày 16 tháng 6 năm 2005 bởi một hội đồng bầu cử được bổ nhiệm bởi Bắc Kinh. Trong khi tiếp tục duy trì những luật lệ và thông lệ của chính quyền Anh trước đây, chính quyền Hồng Kông nhường quyền điều khiển thị trường cho các lực lượng thị trường và khu vực tư nhân. Kể từ năm 1980, nhìn chung, chính quyền đã đóng một vai trò thụ động theo “chủ nghĩa tích cực nhưng không can thiệp” ( là chính sách kinh tế của Hồng Kông từ thời kỳ là thuộc địa của Anh, được chính thức triển khai thực hiện vào năm 1971), Hồng Kông thường xuyên được xem như là một hình mẫu của “chủ nghĩa tư bản tự do kinh doanh” về mặt thực tiễn. 2.1.4 Kinh tế. Kinh tế Hồng Kông là một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển được xây dựng trên nền kinh tế thị trường, thuế thấp và ít có sự can thiệp kinh tế của chính phủ. Hồng Kông là một trong những nền kinh tế mở và năng động nhất thế giới, đây là một trung tâm tài chính, thương mại quan trọng và là nơi tập trung nhiều đại bản doanh công ty của khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Nếu tính về GDP bình quân đầu người và tổng sản phẩm nội địa, Hồng Kông là trung tâm đô thị giàu nhất ở Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Hồng Kông được xếp hạng nhất thế giới về tự do kinh tế trong 13 năm liên tục, kể từ khi có chỉ số này vào năm 1995. Thành phố này cũng nằm ở vị trí thứ nhất trong Báo cáo Tự do Kinh tế của Thế giới. Cùng với Singapore, Hàn Quốc, và Đài Loan, Hồng Kông được gọi là một trong “Bốn con hổ châu Á” do tốc độ tăng trưởng cao và công nghiệp hóa nhanh chóng trong thời kỳ từ thập niên 1960 đến thập niên 1990. Kinh tế Hồng Kông chủ yếu là dịch vụ. Tỷ trọng của khu vực này trong GDP của Hồng Kông lên đến 90%. Hồng Kông có được một nền kinh tế mạnh mẽ, bao gồm hệ thống ngân hàng vững chắc, hầu như không có nợ công, một hệ thống pháp luật bền vững, dự trữ ngoại tệ phong phú, chính sách chống tham nhũng khắt khe và rất có hiệu quả. Hệ thống kinh tế tự do của Hồng Kông có khả năng phản ứng nhanh chóng với những trường hợp dễ thay đổi và vẫn đang tiếp tục những biện pháp nhằm nâng cao tính hấp dẫn của nền kinh tế như là một trung tâm thương mại của thế giới, đặc biệt là sau khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO), và vẫn không ngừng cải tiến cấu trúc tài chính. Hồng Kông đã thiết lập các quan hệ thương mại và đầu tư sâu rộng với Trung Hoa đại lục từ trước khi chuyển giao chủ quyền cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Chính phủ Hồng Kông đang cố gắng mở rộng liên kết kinh tế với khu vực Châu thổ sông Châu ( Pearl River Delta ) nhằm duy trì vị trí cửa ngõ của Hồng Kông với Trung Quốc, những nỗ lực này còn bao gồm việc ký kết về tự do thương mại với Trung Quốc “The Closer Economic Partnership Arrangement” (CEPA), theo đó tất cả những hàng hoá có xuất xứ từ Hồng Kông sẽ được miễn thuế hoàn toàn và có những ưu đãi trong 40 khu vực dịch vụ. Đơn vị tiền tệ của Hồng Kông là Dollar Hồng Kông. Kể từ năm 1983, đồng tiền này đã được neo chặt vào Dollar Mỹ. Đồng tiền này được phép trao đổi với một dải tỷ giá từ 7,75 và 7,85 dollar Hồng Kông ăn một dollar Mỹ. Sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông lớn thứ 6 thế giới, với giá trị vốn hóa thị trường khoảng 1.710 tỷ USD. Năm 2006, giá trị các cuộc phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng thực hiện ở Hồng Kông xếp thứ 2 thế giới chỉ sau thị trường chứng khoán Luân Đôn. Hình 2.3. Bảng số liệu về Tổng sản phẩm quốc nội của Hồng Kông trong những năm gần đây. Năm GDP (USD) Xếp hạng (trên thế giới) 2005 177,702,600 34 2004 165,840,800 32 2003 158,472,100 30 2002 163,709,400 27 2001 166,541,000 25 2000 168,753,900 25 1999 163,287,500 25 1998 166,909,000 25 1997 176,312,400 24 1996 158,966,200 27 1995 144,230,000 28 Nguồn: World Development Indicator Database 2.1 Chiến lược ngoại thương của Hồng Kông. 2.1.1 Chiến lược hướng ngoại Hồng Kông là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới thời kỳ hậu chiến. Sau Thế chiến thứ hai, sự hồi phục nền kinh tế Hồng Kông dưới sự kiểm soát của Anh và Bắc Ireland thời hậu chiến chỉ diễn ra từ từ và có phần chậm lại sau khi Liên Hợp Quốc ra lệnh cấm vận thương mại với Trung Quốc trong Chiến tranh Triều Tiên, khi đó Hồng Kông buộc phải phát triển các ngành công nghiệp nội địa, dựa vào lợi thế của các nguồn lực trong nước, để tiếp tục phát triển nhưng do có ít tài nguyên thiên nhiên trong khi đó thị trường trong nước lại nhỏ hẹp nên chiến lược hướng nội trên đã gặp phải nhiều hạn chế đặc biệt là sự gia tăng của các khoản nợ nước ngoài. Do đó, ngay từ đầu những năm 60, Hồng Kông đã tìm cách chuyển hướng chiến lược, sử dụng chính sách hướng ngoại, công nghiệp hoá theo hướng xuất khẩu nhằm khắc phục những hạn chế vốn có bằng cách dựa vào thị trường quốc tế rộng lớn. Chính sách hướng ngoại này đã chứng tỏ sự thành công không chỉ ở Hồng Kông mà sau đó còn ở môt số nền kinh tế Châu Á khác như Hàn Quốc, Singapore, Đài Loan và một thời gian ở Brazil và Mexico. Nội dung chiến lược hướng ngoại: Mở cửa nền kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài, xây dựng Hồng Kông trở thành một cảng quốc tế với thuế thấp và có ít hàng rào thương mại. Sản xuất những mặt hàng xuất khẩu sử dụng nhiều nhất những yếu tố có sẵn trong nước. Thực hiện nhất quán chính sách giá cả: giá hàng trong nước phải phản ánh sát với hàng trên thị truờng quốc tế và phản ánh được sự khan hiếm của các yếu tố trong nước. Trong thời kỳ đầu thực hiện chiến lược hướng ngoại, tập trung vào sản xuất hàng công nghiệp và dịch vụ sử dụng nhiều lao động nhằm tận dụng lợi thế về giá nhân công làm cho chi phí sản xuất sẽ tương đối thấp hơn so với thị trường quốc tế. 2.2.2. Các chính sách thúc đẩy chiến lược hướng ngoại của Hồng Kông Chính phủ Hồng Kông nói chung theo đuổi chính sách không can thiệp vào các quyết đinh thương mại, thuế thấp và có thể dự báo. Ngoài một số ngoại lệ, chính phủ cho phép tác động thị trường quyết định tiền công và giá cả, không giới hạn lượng vốn và đầu tư nước ngoài chảy vào Hồng Kông. Hồng Kông là một cảng miễn thuế với một số rào cản thương mại đối với hàng hoá và dịch vụ. Thuế lợi nhuận doanh nghiệp là 16%, thuế thu nhập cá nhân cao nhất là 15%. Bất động sản bị đánh thuế nhưng tiền lãi, cổ tức, lợi nhuận đầu tư và doanh thu thì không. Cấu trúc chính sách: Chính phủ Hồng Kông không có những chính sách về giá cả, trừ một số ngành như năng lượng, là ngành chỉ có 2 công ty độc quyền thị trường. Thậm chí ngay cả trong những khu vực quản lý, chính phủ cũng tiếp tục cho phép sự liên kết tự do giữa các ngành với nhau. Mức thuế đối với cá nhân và doanh nghiệp của Hồng Kông vẫn duy trì ở mức thấp và không đánh thuế nhập khẩu cũng như xuất khẩu. Lãi suất đối với tất cả các loại tiền gửi được quyết định bởi tác động của thị trường. Chính sách tỷ giá hối đoái: Tỷ giá hối đoái là tỷ lệ chuyển đổi đơn vị tiền tệ từ nước này ra những đơn vị tiền tệ của nước khác, tỷ giá này phản ánh giá trị đồng tiền một nước so với giá trị đồng ngoại tệ trong từng thời kỳ, tỷ giá hối đoái có tác động lớn tới quan hệ ngoại thương, khi đồng tiền trong nước giảm giá thì hàng hoá nhập khẩu vào nước đó sẽ đắt đỏ hơn và trái lại hàng hoá xuất khẩu sang nước khác sẽ rẻ hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu hàng hoá. Ngược lại nếu đồng tiền trong nước lên giá, hàng hoá nước ngoài nhập vào sẽ rẻ hơn và hàng hoá xuất khẩu sẽ đắt đỏ hơn, tạo cơ hội cho các nhà nhập khẩu. Do đó, khi thực thi chiến lước hướng ngoại điều cần thiết là duy trì tỷ giá hối đoái sao cho các nhà sản xuất trong nước có lãi khi bán các sản phẩm công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ của họ trên thi trường quốc tế. Đơn vị tiền tệ của Hồng Kông là Dollar Hồng Kông. Kể từ năm 1983, đồng tiền này đã được neo chặt vào Dollar Mỹ. Đồng tiền này được phép trao đổi với một dải tỷ giá từ 7,75 và 7,85 dollar Hồng Kông ăn một dollar Mỹ. Hồng Kông luôn luôn duy trì mức tỷ giá như vậy một các chắc chắn nhằm đảm bảo sự ổn định của đồng tiền, đây chính là nền tảng trong chính sách tiền tệ của Chính phủ Hồng Kông. Có thẩm quyền trong việc duy trì tỷ giá của Dollar Hồng Kông cũng như sự ổn định và tình trạng nguyên vẹn của hệ thống tài chính và tiền tệ là Hong Kong Monetary Authority. Dưới sự liên kết về tỷ giá,nhìn chung giá trị hối đoái của Dollar Hồng Kông bị ảnh hưởng phần lớn bởi sự vận động của Dollar Mỹ so với các loại tiền chính khác. Chính sách hàng rào thương mại: như đã nói ở trên, Hồng Kông là một cảng miễn thuế, không có hạn ngạch, hàng rào thuế quan cũng như luật bán phá giá. Chỉ có một số hàng rào đối với số ít các hàng hoá nhập khẩu như dệt, gạo, thịt, thực vật và vật nuôi. Chính phủ Hồng Kông yêu cầu giấy phép nhập khẩu đối với các loại hàng hoá trên chủ yếu bởi vì chúng có liên quan đến tiêu chuẩn về sức khoẻ nhưng những yêu cầu trên không phải là những ảnh hưởng lớn đến những nhà đầu tư, xuất khẩu. Ngoài ra còn có một số hàng rào đối với khu vực dịch vụ nhưng có thể nói các công ty nước ngoài hoàn toàn có khả năng cạnh tranh trong thị trường đầy sôi động của Hồng Kông. Chính sách trợ cấp xuất khẩu: chính phủ Hồng Kông không bảo vệ cũng không trợ cấp trực tiếp cho những nhà sản xuất xuất khẩu. Chính phủ cũng không giúp đỡ những nhà xuất khẩu về các ưu đãi tài chính, mức thuế đặc biệt hay miễn thuế cho việc nhập khẩu nguyên liệu, vật tư phục vụ cho việc sản xuất hàng xuất khẩu. Với những chính sách tự do thương mại nêu trên, Hồng Kông được đánh giá là nền kinh tế tự do nhất thế giới kể từ năm 1996 đến nay và là một trong 10 nền kinh tế cạnh tranh nhất thế giới. 2.2.3. Tác động của chiến lược hướng ngoại đến phát triển kinh tế Hồng Kông. Chiến lược hướng ngoại đã tạo ra cho Hồng Kông một cơ cấu kinh tế mới, năng động hơn. Sự phát triển các ngành công nghiệp trực tiếp xuất khẩu đã tác động đến các ngành công nghiệp cung cấp đầu vào cho các ngành xuất khẩu tạo ra “mối quan hệ ngược” thúc đẩy sự phát triển của các ngành này. Bên cạnh đó khi vốn tích luỹ của nền kinh tế được nâng cao thì sản phẩm thô sẽ tạo ra “mối liên hệ xuôi” là nguyên liệu cung cấp đầu vào cho các ngành công nghiệp chế biến và “mối liên hệ xuôi” này được tiếp tục mở rộng. Sự phát triển của tất cả các ngành này sẽ làm tăng thu nhập của những người lao động, tạo ra “mối liên hệ gián tiếp” cho sự phát triển công nghiệp hàng tiêu dùng và dịch vụ. Hình 2.4. Đóng góp của các nhân tố vào GDP của Hồng Kông (1980 – 2001) Nguồn: HK Census and Statistics Department Chiến lược hướng ngoại của Hồng Kông đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước ngày càng lớn mạnh, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Bởi vì chiến lược này làm cho các doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường thế giới nhiều hơn là thị trường trong nước, do vậy các doanh nghiệp muốn đứng vững trong cạnh tranh phải dựa vào các tiêu chuẩn quốc tế. Thời kỳ đầu có thể có sự trợ giúp của Nhà nước, song muốn tiếp tục tồn tại thì phải tự khẳng định được vị trí của mình. Mặt khác thị trường thế giới rộng lớn sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thu được hiệu quả nhờ quy mô sản xuất lớn. Chiến lược hướng ngoại của Hồng Kông còn tạo ra nguồn thu nhập ngoại tệ đáng kể. Nguồn thu nhập này vượt xa các nguồn thu nhập khác cả vốn vay và đầu tư của nước ngoài. Đối với nhiều nước đang phát triển, ngoại thương đã trở thành nguồn tích luỹ vốn chủ yếu trong giai đoạn đầu của sự nghiệp công nghiệp hoá. Đồng thời có ngoại tệ đã tăng được khả năng nhập khẩu công nghệ, máy móc thiết bị và nguyên liệu cần thiết cho sự phát triển của ngành công nghiệp. Hình 2.5. Xếp hạng các nuớc có lượng dữ trữ ngoại tệ lớn nhất thế giới ( 1995 – 2005) Đơn vị: tỷ USD Nước 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 % GDP 1. Nhật Bản 172,4 203,7 207.9 203.2 277.7 347.2 387.7 451.4 652.8 824.3 823.1 17.7 2. Trung Quốc 73.6 105.0 139.9 145.0 154.7 165.6 212.2 286.4 403.2 609.9 769.0 37.0 3. Đài Loan 90.3 88.0 83.5 90.3 106.2 106,7 122.2 161.7 206.6 241.7 253.7 78.2 4. Hàn Quốc _ 29.4 8.9 48.5 74.1 96.2 102.8 121.4 155.3 199.1 205.9 29.1 5. Châu Âu 277.4 306.8 312.5 284.4 228 218.6 208 215.8 188 179 173.2 6. Nga 14.4 11.3 12.9 7.8 8.4 24.3 32.5 44.0 73.2 120.6 155.7 20.7 7. Ấn Độ _ _ 23.9 26.8 31.5 36.8 44.9 65.7 95.2 124.7 136.9 18.9 8. Hồng Kông 55.4 63.8 92.8 89.6 96.3 107.6 111.2 111.9 118.4 123.6 122.0 75.1 9. Singapore 68.8 77.0 71.4 75.0 77.2 80.4 75.8 82.3 96.3 112.8 115.5 104.4 10. Malaysia 22.9 25.1 20.0 24.7 29.7 28.6 29.6 33.3 43.5 58.2 75.8 55.5 Nguồn: IMF and CEIC Data Company database 2.3. Thực trạng hoạt động ngoại thương Hồng Kông 2.3.1 Nhập khẩu. 2.3.1.1.Chính sách nhập khẩu. Thuế nhập khẩu. Như đã nói ở trên, Hồng Kông là một cảng tự do và không đánh thuế với bất cứ biểu thế quan, hạn ngạch hay thu thêm thuế đối với nhập khẩu. Cũng không có thuế giá trị gia tăng (value added) hay thuế dịch vụ (general services) đối với các yêu cầu nhập khẩu. Chỉ có thuế nhập khẩu đối với 4 loại hàng hóa không kể đó là hàng hoá nhập khẩu hay sản xuất trong nước. Đó là: Rượu (Liquors) Thuốc là sợi Dầu Hydrocacbon Rượu cồn Methyl ( Methyl Alcohol) Hải quan Hồng Kông ước định thuế dựa trên giá trị của hàng hoá, thuế nhập khẩu phải được nộp trước khi hàng hoá đến nơi. Chống bán phá giá: không. Thuế phụ thu (Additional Duties): không. Phí hải quan: không. Kiểm soát ngoại hối (Exchange Controls): không. Phí lãnh sự (Consular Fees): không Cấm nhập khẩu. Những hàng hoá dưới đây bị cấm nhập khẩu vào Hồng Kông: Thuốc lá bột (Snuff). Thực phẩm có chứa chất bảo quản, chất chống oxy hoá, chất làm mầu không được phép, và các thứ gây hại cho sức khoẻ. Halons and CFC's. Ngà voi và các sản phẩm làm từ ngà voi. Hàng hoá nguy hiểm được quy định bởi IATA (Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế). Cacbon đioxyt đậm đặc (Dry Ice). Thuốc cá nhân (Personal Drugs). Thuốc nguy hiểm. Hoá chất bị kiểm soát. Hoá chất nguy hiểm. Hạn chế nhập khẩu. Hồng Kông có rất ít các hạn chế thương mại, giấy phép nhập khẩu được yêu cầu chỉ để Hồng Kông thực hiện các cam kết quốc tế. Những sản phẩm dưới đây bắt buộc phải có giấy phép xuất khẩu: Thuốc nguy hiểm và dược phẩm. Thực vật, động vật gây nguy hiểm và các sản phẩm có nguồn gốc từ chúng. Động vật sống và các sản phẩm động vật như da chó (dog skin), răng nănh. Thực vật và các loài phá hoại cây trồng. Thuốc trừ sâu. Chất phóng xạ và các dụng cụ chiếu xạ. Các sản phẩm chiến lược như thiết bị viễn thông hay các sản phẩm quân sự. Chất nổ, pháo hoa, súng cầm tay các loại và đạn, vũ khí. Vải sợi. Gạo, thịt, gia cầm. Máy truyền phát sóng (bao gồm cả điện thoại di động) Chất ảnh hưởng môi trường. 2.3.1.2.Cấu trúc nhập khẩu. Nhu cầu nhập khẩu của Hồng Kông tăng liên tục trong những năm qua trong đó bao gồm 2 loại hình: Nhập khẩu hữu hình: là việc nhập khẩu các loại hàng hoá thông thường. Nhập khẩu vô hình ( hay còn gọi là nhập khẩu dịch vụ): là việc nhập khẩu các loại hàng hoá vô hình, mang tính chất dịch vụ như vận tải, du lịch, bảo hiểm, tài chính…vv… Nhập khẩu hữu hình (hàng hoá) Hàng hoá nhập khẩu của Hồng Kông chủ yếu gồm 5 nhóm hàng chính: Thực phẩm Hàng tiêu dùng Nguyên liệu thô và bán sản phẩm Chất đốt Tư liệu sản xuất Hàng hoá nhập khẩu hoặc được giữ lại tiêu dùng trong nuớc hoặc được tái xuất khẩu trong đó hàng hoá dành cho tiêu dùng trong nước chỉ chiếm khoảng ¼ tổng số hàng hoá nhập khẩu. Những nhóm mặt hàng chủ yếu dùng để tái xuất khẩu là hàng tiêu dùng, nguyên liệu thô và bán sản phẩm, tư liệu sản xuất trong đó nhóm hàng thực phẩm và chất đốt được nhập khẩu phục vụ chính cho tiêu dùng trong nước. Những năm trước đây, hàng tiêu dùng chiếm tỷ lệ nhiều nhất trong giá trị nhập khẩu của Hồng Kông nhưng những năm gần đây, nguyên liệu thô và bán sản phẩm cung với tư liệu sản xuất đã chiếm phần lớn tỉ trọng nhập khẩu qua đó nói lên được xu hướng phát triển mới của Hồng Kông nói chung cũng như xuất khẩu lại nói riêng. Nhập khẩu vô hình (dịch vụ) Nhập khẩu dịch vụ chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng giá trị nhập khẩu của Hồng Kông, chủ yếu là các dịch vụ song song trong quá trình nhập khẩu hàng hoá. Do nền kinh tế phát triển nhanh và thu nhập của người dân khá cao nên nhu cầu du lịch của Hồng Kông là khá lớn làm cho dịch vụ du lịch chiếm tỉ trọng cao nhất khoảng 40% tổng giá trị nhập khẩu bên cạnh đó do nhu cầu nhập khẩu tăng cao trong những năm gần đây cũng làm cho nhu cầu nhập khẩu dịch vụ vận tải tăng lên bên cạnh đó là các dịch vụ như bảo hiểm, tài chính và các dịch vụ liên quan khác. Hình 2.6. Phân bổ giá trị nhập khẩu của Hồng Kông qua các nhóm hàng hoá chính Đơn vị: tỷ $HK Import: Nhập khẩu Retained Import: Nhập khẩu giữ lại. Re-export: Xuất khẩu lại. Nguồn: HK Census and Statistics Department Hình 2.7. 10 sản phẩm nhập khẩu chính của Hồng Kông (1993-2007) Đơn vị: triệu $HK Năm Máy điện và các dụng cụ điện Thiết bị viễn thông Máy văn phòng và máy dữ liệu Tạp phẩm Quần áo Vải sợi Phi kim Chất dẻo Chất đốt và các sp liên quan Dụng cụ quang học, đồng hồ Tất cả các sản phẩm 1993 116,357 93,346 36,915 79,460 91,325 98,895 33,431 20,563 15,806 48,661 1,072,597 1994 138,881 120,621 48,468 90,951 96,277 118,205 39,790 28,438 18,232 54,314 1,250,709 1995 185,943 145,976 68,737 104,051 97,886 130,422 43,960 44,078 22,143 62,759 1,491,121 1996 195,942 141,033 81,382 108,193 105,419 127,730 43,391 37,811 27,469 62,745 1,535,582 1997 219,701 152,377 100,029 115,497 116,277 125,460 44,679 38,138 24,034 62,937 1,615,090 1998 195,561 130,886 103,145 107,691 110,744 104,439 35,496 33,668 17,143 54,627 1,429,092 1999 212,589 119,257 108,295 112,719 114,485 97,455 40,632 34,313 20,461 54,145 1,392,718 2000 288,955 161,627 142,920 128,495 124,735 106,875 49,113 44,439 26,911 59,871 1,657,962 2001 262,867 158,690 147,697 116,272 125,545 94,955 45,481 35,339 22,126 60,946 1,568,194 2002 295,188 181,382 156,786 114,633 122,465 94,103 51,047 39,356 22,433 57,387 1,619,419 2003 351,139 209,697 184,418 121,018 124,217 100,707 57,875 45,344 26,666 58,777 1,805,770 2004 459,762 264,596 209,170 130,389 133,436 109,918 68,708 59,006 39,205 63,199 2,111,123 2005 530,197 295,713 250,312 139,102 143,392 107,273 86,919 72,882 49,859 64,045 2,329,469 2006 629,143 335,208 284,995 155,158 146,439 108,552 89,694 80,510 62,953 61,433 2,599,804 2007 740,115 385,444 249,433 205,240 149,387 105,775 101,903 81,318 73,859 71,966 2,868,011 Nguồn: HK Census and Statistics Department 2.3.1.3.Đối tác nhập khẩu. 10 thị trường nhập khẩu chính của Hồng Kông bao gồm: Trung Quốc đại lục, Nhật Bản, Đài Loan, Mỹ, Singapore, Hàn Quốc, Malaysia, Đức, Thái Lan và Philippines. Những năm 60 và 70 trước đây, Nhật Bản luôn đóng vai trò là thị trường nhập khẩu chính của Hồng Kông với giá trị nhập khẩu chiếm từ 20-25% tổng giá tr._.