Giải pháp thu hút vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam trong tiến trình hội nhập với nền kinh tế Quốc tế

1 ÑEÀ TAØI : GIAÛI PHAÙP THU HUÙT VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TAÏI VIEÄT NAM TRONG TIEÁN TRÌNH HOÄI NHAÄP VÔÙI NEÀN KINH TEÁ QUOÁC TEÁ. MÔÛ ÑAÀU Moät neàn kinh teá muoán phaùt trieån, taêng tröôûng nhanh vaø beàn vöõng tröôùc heát phaûi ñaûm baûo ñuû nhu caàu veà voán ñaàu tö. Ñoàng thôøi muoán coù voán ñaàu tö lôùn vaø daøi haïn ñoøi hoûi phaûi gia taêng tieát kieäm trong nöôùc cuõng nhö taêng cöôøng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Taêng tröôûng kinh teá cao seõ taïo ñieàu kieän ñeå taêng tyû leä tieát kieäm vaø töø ñoù taêng khaû naêng cung öùng voán ñeå ñaàu tö. Ñaây chính laø moái quan heä nhaân quaû vaø laø neàn taûng ñeå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, môû roäng saûn xuaát kinh doanh, taêng thu nhaäp quoác daân vaø caûi thieän ñôøi soáng ngöôøi daân. Ngaøy nay vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, neàn kinh teá theá giôùi ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån nhaåy voït. Ñoàng thôøi caùc coâng ty ña quoác gia cuõng phaùt trieån raát maïnh, chuû tröông cuûa caùc coâng ty ña quoác gia laø lieân keát chieám vò theá ñoäc quyeàn saûn phaåm. Ñeå thu ñöôïc lôïi nhuaän cao nhaát, caùc quoác gia cuõng nhö caùc coâng ty ña quoác gia ñeàu muoán xaâm nhaäp xaùc laäp thò phaàn taïi caùc nöôùc khaùc. Töø ñoù xu theá toaøn caàu hoaù laø keát quûa taát yeáu cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá. Toaøn caàu hoaù xeùt veà baûn chaát laø quaù trình taêng leân maïnh meõ nhöõng moái lieân heä, söï taùc ñoäng vaø phuï thuoäc laãn nhau cuûa taát caû caùc nöôùc vaø caùc khu vöïc. Tieán trình toaøn caàu hoaù kinh teá xuaát hieän vaø phaùt trieån cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng theá giôùi. Söï gia taêng xu höôùng naøy ñöôïc theå hieän ôû söï môû roäng möùc ñoä vaø quy moâ thöông maïi theá giôùi vaø söï luaân chuyeån cuûa caùc doøng voán, lao ñoäng treân phaïm vi toaøn caàu. Caùc coâng ty ña quoác gia ñeå môû roäng kinh doanh quoác teá ñeàu höôùng vaøo nhöõng yeáu toá : • Lyù thuyeát lôïi theá caïnh tranh 2 • Lyù thuyeát thò tröôøng khoâng hoaøn haûo • Lyù thuyeát veà chu kyø saûn phaåm. Caû ba lyù thuyeát naøy truøng laép ôû moät möùc ñoä vaø coù theå boå xung cho nhau trong vieäc trieån khai moät lyù do caên baûn veà phaùt trieån kinh doanh quoác teá. Ôû caùc quoác gia khaùc nhau, trình ñoä phaùt trieån, lôïi theá ñeàu khaùc nhau. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhu caàu caàn voán ñaàu tö cho taêng tröôûng vaø phaùt trieån laø voâ cuøng caàn thieát. Do vaäy vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø keânh huy ñoäng voán raát quan troïng cho taêng tröôûng vaø phaùt trieån ñaëc bieät nhöõng nöôùc baét ñaàu phaùt trieån nhö Vieät Nam. Nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân thò tröôøng quoác teá ñeàu khaùc nhau giöõa caùc nöôùc do nhöõng lôïi theá caùc nöôùc khaùc nhau nhö ñaõ trình baøy ôû treân. Nguoàn voán ñeå taøi trôï cho ñaàu tö bao goàm tieát kieäm trong nöôùc vaø voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Trong ñoù huy ñoäng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi qua caùc hình thöùc : 1. Ñaàu tö tröïc tieáp 2. Ñaàu tö giaùn tieáp Ñaàu tö giaùn tieáp bao goàm : • Ñaàu tö chöùng khoaùn • Cho vay thöông maïi • Vieän trôï Chuùng ta ñang ñöùng tröôùc nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc raát lôùn trong quaù trình hoäi nhaäp neàn kinh teá theá giôùi. Chuùng ta caàn phaûi tieát kieäm nguoàn voán trong nöôùc, ñoàng thôøi cuõng phaûi coù chính saùch hôïp lyù cho töøng thôøi kyø, cho töøng vuøng, töøng ngaønh ñeå thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi theo ñònh höôùng phaùt trieån beàn vöõng neàn kinh teá. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi : Maëc duø ñaõ coù moät soá ñeà taøi nghieân cöùu veà voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam, song ñeà taøi naøy seõ tieáp caän vôùi nhöõng soá lieäu thoáng keâ môùi nhaát ñeå ñaùnh giaù xu höôùng ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân theá giôùi, ñaùnh giaù caùch tieáp caän cuûa moät soá nöôùc thu huùt löôïng voán lôùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuõng nhö phaân tích thöïc traïng thu 3 huùt voán taïi Vieät nam ñeå ñeà ra nhöõng chieán löôïc thu huùt nguoàn voán naøy cho taêng tröôûng vaø phaùt trieån beàn vöõng neàn kinh teá. Ñoái töïông vaø phaïm vi nghieân cöùu : Ñoái töôïng laø doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi quoác teá vaø doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Phaïm vi nghieân cöùu : doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät nam töø khi chuùng ta baét ñaàu thöïc hieän chính saùch môû cöûa neàn kinh teá. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeå nghieân cöùu hieän töôïng kinh teá veà doøng voán thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi söû duïng phöông phaùp nhaän thöùc khoa hoïc. Pheùp bieän chöùng duy vaät, hoïc thuyeát veà nhöõng moái lieân heä, nhöõng quy luaät chung nhaát cuûa söï phaùt trieån laø cô sôû cuûa vieäc nghieân cöùu khoa hoïc. Phöông phaùp nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng cho vieäc nghieân cöùu ñeà taøi. Nhöõng ñieåm môùi cuûa ñeà taøi : Ñaùnh giaù thöïc traïng doøng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân theá giôùi vaø Vieät Nam, xu höôùng vaän ñoäng cuûa doøng voán naøy trong boái caûnh neàn kinh teá cuõng nhö tình hình chính trò hieän nay treân theá giôùi vaø Vieät nam coù raát nhieàu thay ñoåi, ñeà töø ñoù ñeà ra nhöõng giaûi phaùp thu huùt nguoàn voán naøy cho phaùt trieån neàn beàn vöõng neàn kinh teá cuûa Vieät Nam. Noäi dung keát caáu cuûa ñeà taøi : Ñeà taøi ñöôïc chia thaønh 3 chöông : Chöông 1 : Khaùi quaùt lyù luaän veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi Chöông 2 : Thöïc traïng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam Chöông 3 : Giaûi phaùp ñeå thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Vieät Nam trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. 4 CHÖÔNG 1 KHAÙI QUAÙT LYÙ LUAÄN VEÀ ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI 1 .1 Khaùi nieäm veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi Laø söï boû voán cuûa chuû ñaàu tö vaøo kinh doanh thöông maïi quoác teá hoaëc kinh doanh moät lónh vöïc naøo ñoù ôû nöôùc ngoaøi nhaèm muïc ñích kieám lôøi. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc xeùt theo möùc ñoä quaûn lyù cuûa nhaø ñaàu tö vaøo ñoái töôïng boû voán : 1.1.1 Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ( Foreign Direct Investment - FDI ) Theo quan ñieåm vó moâ : Chuû ñaàu tö tröïc tieáp ñöa voán vaø kyõ thuaät vaøo nöôùc nhaän ñaàu tö, thöïc hieän quaù trình saûn xuaát, kinh doanh, treân cô sôû thueâ möôùn, khai thaùc caùc yeáu toá cô baûn ôû nöôùc sôû taïi nhö taøi nguyeân, söùc lao ñoäng, cô sôû vaät chaát… Nguoàn voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi chuû yeáu laø nguoàn voán ñaàu tö cuûa caùc coâng ty xuyeân quoác gia, ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi. Theo quan ñieåm vi moâ : Chuû ñaàu tö goùp moät löôïng voán lôùn, ñuû ñeå hoï tröïc tieáp tham gia vaøo vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh ñoái töôïng boû voán. 1.1.1.1 Caùc hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp Coù nhieàu hình thöùc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi tuøy theo luaät ñaàu tö cuûa caùc nöôùc vaø thöôøng coù caùc hình thöùc sau : hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh, doanh nghieäp lieân doanh, doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi, hôïp ñoàng xaây döïng-vaän haønh- chuyeån giao ( BOT )… Caùc hình thöùc naøy thöôøng ñöôïc thöïc hieän taïi caùc khu vöïc ñaàu tö ñaëc bieät nhö : khu cheá xuaát, khu coâng nghieäp taäp trung, ñaëc khu kinh teá, thaùnh phoá môû… Hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh ( Contractual business cooperation ) laø vaên baûn ñöôïc kyù keát giöõa hai beân hoaëc nhieàu beân ( caùc beân tham gia ) trong ñoù quy 5 ñònh traùch nhieäm vaø phaân chia keát quaû kinh doanh cho moãi beân tham gia ñeå tieán haønh ñaàu tö kinh doanh ôû nöôùc chuû nhaø. Doanh nghieäp lieân doanh ( Joint venture Enterprise ) laø doanh nghieäp ñöôïc hình thaønh treân cô sôû lieân keát cuûa caùc DN trong vaø ngoaøi nöôùc theo luaät phaùp cuûa nöôùc chuû nhaø; caùc beân tham gia lieân doanh seõ chòu traùch nhieäm laãn nhau trong phaïm vi phaàn voán goùp cuûa mình vaøo lieân doanh. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi ( Enterprise With one hundred percent foreign owned capital ) laø doanh nghieäp thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi nöôùc chuû nhaø, töï quaûn lyù vaø töï chòu traùch nhieäm veà keát quaû kinh doanh. Döôùi hình thöùc naøy cuõng coù caùc daïng coâng ty : Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coâng ty tö nhaân… Hôïp ñoàng “ Xaây döïng – kinh doanh – chuyeån giao “ ( BOT ) laø caùc vaên baûn maø chính phuû chuû nhaø kyù vôùi caùc nhaø ñaàu tö beân ngoaøi ñeå xaây döïng, kinh doanh caùc coâng trình keát caáu haï taàng trong moät thôøi gian nhaát ñònh ñuû ñeå thu hoài voán, laõi. Khi heát haïn coâng trình seõ ñöôïc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi chuyeån giao cho nöôùc chuû nhaø maø khoâng ñoøi boài hoaøn. Coù nhieàu loaïi hình töông töï nhö BOT nhö : “ Xaây döïng – chuyeån giao – kinh doanh – ( BTO ), “ Xaây döïng – chuyeån giao “ ( BT ). 1.1.1.2 Ñaëc ñieåm cuûa ñaàu tö tröïc tieáp : Thöù nhaát, tyû leä voán cuûa caùc nhaø ÑTNN trong voán phaùp ñònh ñaït möùc ñoä toái thieåu theo luaät ñaàu tö cuûa töøng quoác gia quy ñònh. Chaúng haïn taïi Vieät Nam quy ñònh chuû ÑTNN phaûi goùp toái thieåu 30% voán phaùp ñònh cuûa döï aùn, ôû Myõ quy ñònh phaûi goùp toái thieåu 10% voán phaùp ñònh, coøn moät soá nöôùc khaùc laø 20%. Thöù hai, caùc chuû ñaàu tö tröïc tieáp quaûn lyù, ñieàu haønh vaø chòu traùch nhieäm veà caùc hoaït ñoäng cuûa döï aùn phuø hôïp vôùi soá voán maø hoï ñaõ boû ra. Vieäc phaân chia keát quaû kinh doanh cho caùc beân tham gia döïa treân tyû leä goùp voán. 6 Thöù ba, ñaàu tö tröïc tieáp thöôøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc phöông thöùc : Xaây döïng môùi, mua laïi toaøn boä hay töøng phaàn cuûa moät cô sôû ñang hoaït ñoäng, mua coå phieáu cuûa caùc coâng ty coå phaàn ñeå thao tuùng hay saùp nhaäp. 1.1.2 Voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi ( Foreign Indirect Investment - FII ) Theo quan ñieåm vó moâ : Nöôùc chuû nhaø nhaän voán töø nöôùc ngoaøi vaøo döôùi hình thöùc vay voán hoaëc nhaän vieän trôï cuûa moät toå chöùc quoác teá hoaëc moät nöôùc naøo ñoù. Nöôùc chuû nhaø söû duïng voán vay cho muïc tieâu phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa quoác gia hoaëc cho caùc DN trong nöôùc vay laïi voán vay töø nöôùc ngoaøi. Sau moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh chính phuû nöôùc chuû nhaø phaûi hoaøn traû caû goác vaø laõi döôøi hình thöùc tieàn teä hay haøng hoaù. Theo quan ñieåm vi moâ : Chuû ñaàu tö goùp moät phaàn voán vaøo coâng ty döôøi hình thöùc cho vay, mua coå phaàn, coå phieáu…, hoï khoâng tham gia tröïc tieáp vaøo vieäc ñieàu haønh, chi phoái hoaït ñoäng cuûa ñoái töôïng ñöôïc ñaàu tö, maø chæ ñôn thuaàn ñöôïc nhaän moät phaàn lôïi nhuaän theo tyû leä voán goùp. 1.1.2.1 Ñaëc ñieåm cuûa ñaàu tö giaùn tieáp Nhaø ñaàu tö khoâng tröïc tieáp kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Thöôøng ñi keøm theo caùc ñieàu kieän öu ñaõi gaén vôùi chính trò ( Voán nhaø nöôùc ). Thöôøng bò giôùi haïn bôûi luaät ñaàu tö cuûa nöôùc sôû taïi. Chaúng haïn khi mua coå phieáu caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöôøng bò khoáng cheá ôû möùc 10-25% voán phaùp ñònh. Caùc chuû ÑTNN nhaän thu nhaäp qua hình thöùc laõi suaát cho vay hay lôïi töùc coå phaàn. Ñaàu tö giaùn tieáp coù ñoä ruûi ro thaáp vì kinh doanh coù lôøi loã nhö theá naøo nhaø ñaàu tö cuõng nhaän ñöôïc phaàn thu nhaäp cuûa mình döôùi hình thöùc laõi suaát ( Ñoái vôùi phaàn voán cho vay ). Ruûi ro chæ coù ñoái vôùi hình thöùc mua coå phieáu, tuy nhieân phaàn naøy cuõng ít do bò haïn cheá bôûi luaät phaùp cuûa nöôùc sôû taïi. 1.1.2.2 Voán ñaàu tö giaùn tieáp bao goàm caùc hình thöùc ñaàu tö : 1.1.2.2.1 Ñaàu tö chöùng khoaùn 7 Laø hình thöùc ñaàu tö maø ngöôøi chuû ñaàu tö mua caùc chöùng khoaùn coù giaù treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Caùc chöùng khoaùn thöôøng laø caùc traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu coâng ty vaø caùc coå phieáu. Ñaàu tö traùi phieáu thöïc chaát laø moät khoaûn cho vay cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi chính phuû, hoaëc caùc toå chöùc kinh teá cuûa moät quoác gia vay moät löôïng voán nhaát ñònh, theo moät laõi suaát ñaõ ñònh tröôùc trong moät thôøi gian nhaát ñònh. Ñaàu tö coå phieáu laø nhaø ñaàu tö tieán haønh mua coå phieáu cuûa caùc coâng ty. Tuyø theo quy ñònh cuûa töøng quoác gia, vieäc mua coå phieáu cuûa caùc coâng ty trong khoaûng töø 10-25% voán phaùp ñònh. Ngöôøi naém coå phieáu laø chuû ñaàu tö cuûa coâng ty vaø höôûng lôïi töùc coå phaàn. 1.1.2.2.2 Cho vay thöông maïi Cho vay thöông maïi laø hình thöùc caùc nhaø ñaàu tö ( caùc ngaân haøng thöông maïi, caùc toå chöùc taøi chính, tín duïng nöôùc ngoaøi … ), cho caùc ñoái taùc ( coù theå chính phuû moät nöôùc, hay tö nhaân ) vay moät khoaûn tín duïng. Sau moät thôøi gian nhaát ñònh, chuû ñaàu tö seõ ñöôïc nhaän laïi khoaûn voán cuûa mình keøm moät khoaûn thu nhaäp theo laõi suaát thò tröôøng taøi chính-tieàn teä theá giôùi. 1.1.2.2.3 Voán hoã trôï phaùt trieån chính thöùc ( ODA ) Khaùi nieäm ODA ( Official Development Assistance ) ñöôïc uûy ban vieän trôï phaùt trieån ( DAC- Development Assistance Committee ) cuûa OECD chính thöùc ñeà caäp ñeán vaøo naêm 1969; nhöng ñeán nay chöa coù ñònh nghóa hoaøn chænh veà ODA. Tuy nhieân söï khaùc bieät giöõa caùc ñònh nghóa khoâng nhieàu, coù theå thaáy qua moät soá yù kieán sau : Theo uûy ban vieän trôï phaùt trieån : Vieän trôï phaùt trieån chính thöùc ODA laø nguoàn voán hoã trôï chính thöùc töø beân ngoaøi bao goàm caùc khoaûn vieän trôï vaø cho vay vôùi caùc ñieàu kieän öu ñaõi; ODA ñöôïc hieåu laø nguoàn voán giaønh cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån, ñöôïc caùc cô quan chính thöùc cuûa caùc chính phuû trung öông vaø 8 ñòa phöông hoaëc caùc cô quan thöøa haønh cuûa chính phuû, caùc toå chöùc lieân chính phuû, caùc toå chöùc phi chính phuû taøi trôï. Voán ODA phaùt sinh töø nhu caàu caàn thieát cuûa moät quoác gia, moät ñòa phöông, moät ngaønh, ñöôïc caùc toå chöùc quoác teá hay nöôùc baïn xem xeùt vaø cam keát taøi trôï, thoâng qua moät hieäp ñònh quoác teá ñöôïc ñaïi dieän coù thaåm quyeàn hai beân nhaän vaø hoã trôï voán kyù keát. Hieäp ñònh quoác teá hoã trôï naøy ñöôïc chi phoái bôûi coâng phaùp quoác teá. Nghò ñònh 87/CP cuûa Chính phuû Vieät Nam, coù hieäu löïc töø ngaøy 20/8/1997 ñònh nghóa ODA ( theo chöông trình phaùt trieån cuûa Lieân hieäp quoác ) : ODA laø vieän trôï khoâng hoaøn laïi hoaëc laø cho vay öu ñaõi cuûa caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi, vôùi phaàn vieän trôï khoâng hoaøn laïi chieám ít nhaát 25% giaù trò cuûa khoaûn voán vay. Theo ñònh nghóa cuûa Nhaät Baûn : Moät loaïi vieän trôï muoán laø ODA phaûi coù ñuû 3 yeáu toá : • Do chính phuû hoaëc cô quan thöïc hieän cuûa chính phuû caáp. • Coù muïc ñích goùp phaàn phaùt trieån kinh teá vaø naâng cao phuùc lôïi cho nöôùc nhaän vieän trôï. • Tính öu ñaõi phaûi treân 25%. Trong ñoù, tính öu ñaõi laø moät chæ soá toång hôïp töø 3 yeáu toá : Laõi suaát, thôøi haïn traû nôï vaø thôøi gian hoaõn traû nôï ( thôøi gian aân haïn ) trong töông quan so saùnh vôùi caùc yeáu toá töông töï cuûa ngaân haøng thöông maïi. Ví duï : Vieän trôï khoâng hoaøn laïi trong ODA coù tính öu ñaõi laø 100%, coøn tính öu ñaõi chung cho ODA Nhaät naêm 1994 laø 76,6%. Nhö vaäy, hoã trôï phaùt trieån chính thöùc ODA ñuùng nhö teân goïi cuûa noù laø nguoàn voán töø caùc cô quan chính thöùc beân ngoaøi hoã trôï cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån hoaëc caùc nöôùc ñang gaëp khoù khaên veà taøi chính thoâng qua caùc cô quan chính thöùc, nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc ñoù. 9 1.2. Ñaëc ñieåm cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoù laø quaù trình phaùt trieån taát yeáu cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá laø quaù trình vaän ñoäng khaùch quan cuûa lòch söû ñoàng thôøi xu höôùng töï do hoaù gaén lieàn vôùi hoäi nhaäp neàn kinh teá quoác teá. Moät khi saûn xuaát trong nöôùc ñaõ phaùt trieån maïnh, tieát kieäm cho ñaàu tö gia taêng, taát yeáu caùc DN cuõng nhö chính phuû caùc nöôùc seõ quan taâm ñeán lôïi nhuaän cao khi ñaàu tö voán ra nöôùc ngoaøi. Ñaàu tö theá giôùi lieân tuïc taêng maïnh, thoáng keâ cuûa toå chöùc thöông maïi vaø phaùt trieån cuûa Lieân hieäp quoác, toång möùc ÑTNN treân theá giôùi naêm 1967 laø 112,4 tyû USD, naêm 1983 taêng ñeán 600 tyû USD, naêm 1990 laø 1.700 tyû, naêm 2000 taêng ñeán 4.000 tyû USD. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi laøm cho xaõ hoäi hoaù saûn xuaát vôùi quy moâ lôùn treân phaïm vi toaøn caàu, xaùc laäp vai troø quyeát ñònh vaø naêng ñoäng cuûa coâng taùc quaûn lyù. Ñaàu tö nuôùc ngoaøi laøm boå sung giöõa caùc thò tröôøng treân phaïm vi toaøn caàu. Caùc hoaït ñoäng ñaàu tö buoäc moïi neàn kinh teá ñeàu tham gia vaøo moät kieåu thò tröôøng theá giôùi thoáng nhaát, “ moät saân chôi chung “ bình ñaúng cho moïi neàn kinh teá, baát keå ñoù laø neàn kinh teá thuoäc trình ñoä vaø xuaát phaùt ñieåm nhö theá naøo. Caùc neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia töï nguyeän môû cöûa neàn kinh teá cuûa quoác gia mình treân cô sôû caùc lôïi theá so saùnh voán coù seõ hoäi nhaäp hieäu quaû vaøo thò tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi. Tính boå sung giöõa caùc thò tröôøng thoâng qua ñaàu tö ñaõ khieán cho muïc tieâu tröïc tieáp cuûa caùc coâng ty ña quoác gia laø chieám lónh thò tröôøng ñoàng thôøi gia taêng lôïi nhuaän cao nhaát cho caùc coå ñoâng. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ laøm cho caùc quoác gia coù chuû quyeàn khoâng coøn laø chuû theå duy nhaát coù vai troø cheá ñònh chính saùch kinh teá maø laø söï toàn taïi ñoàng thôøi cuûa nhieàu ñònh cheá khaùc coù theå ñaûm nhaän ñöôïc vai troø naøy moät caùch coù hieäu quaû nhö lieân keát kinh teá, caùc ñònh cheá kinh teá quoác teá nhö WB, IMF, WTO vaø caùc coâng ty ña quoác gia, caùc toå chöùc phi chính phuû. 10 1.3. Nhöõng taùc ñoäng cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi Voán ÑTNN coù taùc ñoäng lôùn ñeán taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá caùc nöôùc nhaän voán ñaàu tö, ñoàng thôøi cuõng taùc ñoäng ñeán taêng tröôûng vaø phaùt trieån ñeán neàn kinh teá toaøn caàu. Neàn kinh teá caùc nöôùc phaùt trieån seõ taïo ra söï oån ñònh veà kinh teá cuõng nhö laøm taêng thu nhaäp cuûa toaøn xaõ hoäi, goùp phaàn oån ñònh chính trò vaø caøng laøm gia taêng tyû leä tieát kieäm ñeå phuïc vuï cho ñaàu tö. Nhöng voán ÑTNN cuõng coù theå laøm aûnh höôûng ñeán neàn kinh teá cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö, ñeán neàn kinh teá caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân phaïm vi toaøn caàu nhö ñaõ saûy ra cuoäc khuûng khoaûng kinh teá Ñoâng Nam AÙ naêm 1997. 1.3.1 Lôïi ích cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi 1.3.1.1 Ñoái vôùi chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi Taùc duïng cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thuùc ñaåy raát maïnh cuoäc caùch maïng khoa hoïc kyõ thuaät, gia taêng quy moâ hoaït ñoäng, ñaëc bieät laø söï lôùn maïnh hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty ña quoác gia. Chính söï taêng tröôûng naøy ñöa laïi söï taêng tröôûng cao cho neàn kinh teá theá giôùi. Söï lôùn maïnh cuûa caùc coâng ty ña quoác gia seõ môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm tröïc tieáp taïi quoác gia ñöôïc ñaàu tö, khai thaùc toát lôïi theá so saùnh ñaàu tö ñeå mang laïi hieäu quaû cao nhaát chuyeån veà laïi nöôùc ñaàu tö. Naâng cao hieäu quaû söû duïng voán ñaàu tö, do lôïi duïng ñöôïc nhöõng yeáu toá ñaàu vaøo giaù reû ôû nöôùc nhaän ñaàu tö, laøm giaûm giaù thaønh saûn phaåm, gia taêng lôïi nhuaän. Phaân taùn ruûi ro trong ñaàu tö neáu tình hình kinh teá, chính trò taïi nöôùc chuû ñaàu tö baát oån ñònh. Xaây döïng ñöôïc thò tröôøng cung caáp nguyeân lieäu, caùc yeáu toá ñaàu vaøo nhö lao ñoäng, voán haøng hoaù … moät caùch oån ñònh. 11 Baønh tröôùùng söùc maïnh veà kinh teá vaø naâng cao vò theá treân tröôøng quoác teá, ÑTNN giuùp caùc coâng ty ñöôïc höôûng öu ñaõi töø nöôùc chuû nhaø neân traùnh ñöôïc haøng raøo baûo hoä maäu dòch, ñaåy maïnh saûn xuaát vaø xuaát khaåu. Taùc duïng nguoàn voán ñaàu tö giaùn tieáp : Taùc duïng cuûa nguoàn voán ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn vaø cho vay ñaàu tö : Söû duïng cho vay hoaëc ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn nöôùc sôû taïi cuõng khoâng naèm ngoaøi muïc tieâu laø gia taêng lôïi nhuaän ñaàu tö. Voán ñaàu tö giaùn tieáp thöôøng ñöôïc söû duïng vaøo caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nhöõng ngaønh coâng ngheä muõi nhoïn mang tính ñoäc quyeàn cao, hay ñaàu tö vaøo caùc nöôùc ñang thöïc hieän tieán trình coå phaàn hoaù caùc DN nhaø nöôùc coù tyû suaát lôïi nhuaän cao nhö taïi Trung Quoác, caùc nöôùc Ñoâng Aâu hoaëc nhö taïi Vieät Nam. Ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi taïo ra söï vaän ñoäng cuûa caùc doøng voán treân thò tröôøng chöùng khoaùn quoác teá, taïo söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån cho caùc neàn kinh teá ñöôïc ñaàu tö. Taùc duïng nguoàn voán ODA : Vieän trôï song phöông taïo ñieàu kieän cho caùc coâng ty cuûa beân cung caáp hoaït ñoäng thuaän lôïi hôn taïi caùc nöôùc nhaän vieän trôï moät caùch giaùn tieáp. Caùc coâng ty naøy nhaän ñöôïc söï öu ñaõi cuûa nöôùc sôû taïi trong coâng vieäc kinh doanh nhö : Giaønh ñöôïc quyeàn öu tieân trong caùc cuoäc ñaàu thaàu, baùn saûn phaåm; laøm cho caùc saûn phaåm cuûa hoï taêng theâm tính caïnh tranh so vôùi caùc saûn phaåm cuøng loaïi coù xuaát xöù töø caùc nöôùc khaùc. Soá döï aùn ñaàu tö cuûa beân vieän trôï taêng leân, keùo theo söï gia taêng buoân baùn giöõa hai quoác gia. Ngoaøi nhöõng nguoàn lôïi veà kinh teá, nöôùc vieän trôï coøn ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích veà chính trò; chaúng haïn moät soá nhaø taøi trôï yeâu caàu Vieät Nam ngöøng can thieäp 12 vaøo Campuchia môùi tieáp tuïc coâng vieäc vieän trôï ( Nhö Nhaät, Phaùp…) vaøo naêm 1989. Nhaø thaàu cuûa beân cung caáp thöôøng truùng thaàu, giaønh ñöôïc quyeàn tröïc tieáp thöïc hieän döï aùn theo noäi dung hoã trôï voán ODA maø chính phuû hai nöôùc ñaõ chaáp thuaän, truùng thaàu bôûi nhöõng raøng buoäc cho beân döï thaàu khoù coù theå thöïc hieän ñöôïc. Do vaäy nöôùc vieän trôï ñöông nhieân ñaõ tieâu duøng moät phaàn nguoàn voán vieän trôï ñeå thöïc hieän döï aùn nhö : tieâu thuï thieát bò maùy moùc, nhaân coâng, keå caû moät soá loaïi vaät lieäu ñaëc chuûng. 1.3.1.2 Ñoái vôùi chuû nhaø tieáp nhaän voán ñaàu tö Taùc ñoäng cuûa ñaàu tö tröïc tieáp Theo caùc chuyeân gia kinh teá : yeáu toá then choát giuùp cho neàn kinh teá caùc nöôùc giöõ ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao laø voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, maëc duø nguoàn voán trong nöôùc cuõng laø moät nhaân toá quan troïng taùc ñoäng vaøo söï taêng tröôûng ñoù. • FDI boå xung nguoàn voán trong nöôùc vaø laø ñoäng löïc thuùc ñaåy quaù trình luaân chuyeån voán ôû nöôùc sôû taïi, vì khi boû voán ñaàu tö, chuû ñaàu tö luoân tìm kieám giaûi phaùp toái öu veà coâng ngheä, veà quaûn lyù, taän duïng taøi nguyeân cuûa nöôùc sôû taïi, vì vaäy caùc doanh nghieäp trong nöôùc coù cô hoäi tieáp nhaän voán vaø coâng ngheä môùi, trình ñoä quaûn lyù hieän ñaïi cuûa nöôùc ngoaøi. • FDI thuùc ñaåy quaù trình söû duïng voán noäi ñòa linh hoaït vaø hieäu quaû hôn : Thöôøng khi ñaàu tö vaøo nöôùc sôû taïi, nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöôøng choïn nhöõng ñòa ñieåm thuaän lôïi veà cô sôû haï taàng, chi phí veà vaät lieäu, nhaân coâng thaáp, töø ñoù kích thích nguoàn voán trong lónh vöïc naøy hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn. • Hôn nöõa khi tieáp nhaän nguoàn voán FDI, nöôùc chuû nhaø phaûi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi saûn xuaát, kinh doanh nhö ôû trong nöôùc; ngöôïc laïi söï naêng ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ laøm cho caùc 13 ngaønh saûn xuaát trong nöôùc hoaït ñoäng maïnh hôn, nhaèm ñaùp öùng nhu caàu hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. • Taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp trong nöôùc tieáp caän vôùi thò tröôøng theá giôùi; giuùp nöôùc nhaän ñaàu tö môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm vaø laø caàu noái trung gian giuùp doanh nghieäp xuaát nhaäp khaåu vöôn ra thò tröôøng quoác teá. • Laø ñoäng löïc phaùt trieån nhanh loaïi hình TNC, caùc coâng ty meï ôû nöôùc ngoaøi chuyeån voán vaøo nöôùc sôû taïi ñeå thöïc hieän ñaàu tö nhaèm thu lôïi nhuaän cao. • Ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø nhaân toá taùc ñoäng raát maïnh ñeán quaù trình quaûn lyù vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. • Ñaàu tö nöôùc ngoaøi giuùp nöôùc sôû taïi giaûi quyeát ñöôïc moät soá vaán ñeà veà kinh teá-xaõ hoäi nhö thaát nghieäp, laïm phaùt, thu nhaäp… • Laøm gia taêng thu ngaân saùch töø vieäc thu caùc loaïi thueá töø hoaït ñoäng cuûa khu vöïc coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Taùc ñoäng cuûa ñaàu tö giaùn tieáp Taùc duïng cuûa nguoàn voán ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn vaø cho vay ñaàu tö : Taêng cöôøng nhöõng nhaø ñaàu tö chuyeân nghieäp cho thò tröôøng chöùng khoaùn vaø boå sung ñöôïc löôïng voán thieáu huït cho ñaàu tö phaùt trieån , boå sung moät löôïng voán lôùn nhöõng nhaø ñaàu tö tieàm naêng cho thò tröôøng maø töø ñoù caùc doanh nghieäp cuõng nhö quoác gia nhaän ñöôïc ñaàu tö coù ñieàu kieän môû roäng saûn xuaát, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm vaø taêng giaù trò taøi saûn coå ñoâng. Taùc duïng cuûa nguoàn voán ODA : Nguoàn vieän trôï song phöông thöôøng chieám tyû troïng lôùn, trong khi caùc nöôùc ñang phaùt trieån laïi thieáu voán traàm troïng, neân ODA song phöông laø nguoàn boå sung cho quaù trình phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi. 14 Nguoàn voán ODA mang laïi nguoàn löïc cho ñaát nöôùc thoâng qua nhöõng taùc ñoäng tích cöïc cuûa noù ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi ôû nhöõng nöôùc chaäm vaø ñang phaùt trieån. Tröôùc heát ôû nhöõng nöôùc ngheøo, ODA ñaõ thöïc söï trôû thaønh moät nguoàn voán quan troïng ñaùp öùng nhöõng nhu caàu caáp baùch veà caân ñoái ngaân saùch vaø caùn caân xuaát nhaäp khaåu. Tình traïng thieáu voán ñaàu tö ñöôïc ODA buø ñaép ñeå chính phuû thöïc hieän nhöõng keá hoaïch phaùt trieån kinh teá. Vì vaäy noù ñöôïc coi nhö moät bieän phaùp giuùp caùc nöôùc ngheøo tìm ñieåm caát caùnh phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc ñoù trong thôøi kyø quaù ñoä. Ñoái vôùi ngöôøi ngheøo, thoâng qua chính phuû nöôùc tieáp nhaän, ODA seõ laø nhöõng khoaûn taøi trôï giuùp cho hoï thoaùt khoûi caûnh ngheøo ñoùi, ví vuï : nhöõng chöông trình vieän trôï cho coâng cuoäc xoaù ñoùi giaûm ngheøo ôû Vieät Nam do caùc nhaø taøi trôï quoác teá thöïc hieän ñaõ tham gia vaøo giuùp Vieät nam giaûm tyû leä ñoùi ngheøo trong thôøi gian vöøa qua vaø ñöôïc toå chöùc Quoác teá ñaùnh giaù cao. ODA coøn laø nguoàn voán quan troïng giuùp caùc nöôùc laâm vaøo tình traïng khuûng khoaûng coù theå phuïc hoài giaù trò ñoàng noäi teä thoâng qua khoaûn hoã trôï lôùn cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá, nhö vieän trôï khaån caáp cuûa IMF cho Meâxico 40tyû USD ñaõ cöùu nöôùc naøy thoaùt khoûi khuûng khoaûng nghieâm troïng vaøo naêm 1994. naêm 1998 caùc toå chöùc taøi chính quoác teá cuõng ñaõ hoã trôï giuùp Thaùi Lan, Haøn Quoác vöôït qua khuûng khoaûng taøi chính naëng neà. Ñoái vôùi nhöõng döï aùn phaùt trieån haï taàng cô sôû, ODA giuùp nöôùc nhaän vieän trôï coù ñieàu kieän toát hôn ñeå xaây döïng nhöõng coâng trình ñoøi hoûi voán lôùn, möùc sinh lôøi thaáp nhö ñöôùng xaù, caàu, caûng, saân bay…nhöng laïi laø nhöõng döï aùn mang laïi lôïi ích kinh teá-xaõ hoäi lôùn, taïo neàn moùng cho vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng cho ñaàu tö laâu daøi, taïo ra söùc haáp daãn cho caùc nhaø ñaàu tö quoác teá. 15 ODA giuùp caùc nöôùc nhaän vieän trôï nhaäp khaåu thieát bò töø caùc nöôùc phaùt trieån, thoâng qua kyõ thuaät vieän trôï ODA, nöôùc nhaän vieän trôï coù cô hoäi tieáp xuùc, söû duïng nhöõng thieát bò môùi. Löôïng voán ODA nhaän ñöôïc töø caùc toå chöùc taøi chính quoác teá caøng cao, caøng chöùng toû ñoä tin caây cuûa coäng ñoàng quoác teá ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän vieän trôï caøng lôùn. ODA giuùp caùc nöôùc ngheøo caûi caùch haønh chính kinh teá thoâng qua caùc chöông trình vieän trôï döï aùn, laøm cho cô cheá quaûn lyù kinh teá ôû nhöõng nöôùc naøy tieáp caän vôùi nhöõng chuaån möïc chung quoác teá. Vieäc söû duïng vieän trôï ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhaèm loaïi boû söï thieáu voán vaø ngoaïi teä, taêng ñaàu tö ñeán ñieåm maø ôû ñoù söï taêng tröôûng kinh teá taïo ñieàu kieän cho caùc nöôùc naøy ñaït ñöôïc ñeán quaù trình töï duy trì vaø phaùt trieån. Ôû caùc nöôùc môùi phaùt trieån, tình traïng nôï toàn ñoïng do nhöõng khoaûn vay töø tröôùc ñaõ tôùi thôøi haïn hoaøn traû, nhöng chính phuû chöa coù ñuû khaû naêng chi traû seõ ñöôïc ODA giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän ñeå caùc nöôùc naøy coù theå vay theâm voán cuûa caùc toå chöùc quoác teá, thöïc hieän vieäc thanh toaùn nôï ñeán haïn. ODA taùc ñoäng tích cöïc ñeán quaù trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa caùc ñòa phöông vaø vuøng laõnh thoå, ñaëc bieät laø ôû caùc thaønh phoá lôùn, nguoàn voán naøy tröïc tieáp giuùp caûi thieän ñieàu kieän veä sinh, y teá, cung caáp nöôùc saïch, baûo veä moâi tröôøng. Ñoàng thôøi nguoàn voán ODA cuõng goùp phaàn tích cöïc trong vieäc phaùt trieån cô sôû haï taàng kinh teá, phaùt trieån noâng nghieäp, xoaù ñoùi giaûm ngheøo… nhöõng coâng trình veà cô sôû haï taàng veà giao thoâng noâng thoân, ñieän khí hoaù noâng thoân, môû roäng maïng löôùi thoâng tin noâng thoân. Thoâng qua beân cung caáp ODA, nöôùc nhaän vieän trôï coù theâm cô hoäi tham gia vaøo caùc toå chöùc taøi chính quoác teá, ñaït ñöôïc söï giuùp ñôõ lôùn hôn veà voán töø caùc toå 16 chöùc naøy. Nöôùc vieän trôï ODA ñoùng vai troø laø chieác caàu noái giöõa nöôùc caàn voán vôùi caùc toå chöùc quoác teá. 1.3.2 Haïn cheá cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi 1.3.2.1 Ñoái vôùi nöôùc tieáp nhaän voán ñaàu tö Ñoái vôùi ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi : Neáu toång soá voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi lôùn hôn 50% toång voán ñaàu tö cuûa toaøn xaõ hoäi, caùc coâng ty nöôùc ngoaøi seõ chi phoái hoaït ñoäng kinh teá seõ aûnh höôûng tôùi tính töï chuû cuûa nöôùc sôû taïi. Taïo ra moâi tröôøng caïnh tranh khoác lieät, do caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeàu muoán chaïy ñua giaønh thò phaàn, phoâ tröông söùc maïnh ñeå thoân tính. Vì vaäy vôùi nhöõng neàn kinh teá chöa ñuû maïnh, saûn xuaát trong nöôùc raát deã bò toån thöông vaø deã bò thoân tính, ñaàu tö trong nöôùc seõ suït giaûm. Deã rôi vaøo tình traïng thaâm huït caùn caân thanh toaùn do caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi thöïc hieän vieäc saûn xuaát vaø xuaát khaåu saûn phaåm, chuyeån ngoaïi teä veà nöôùc baèng ngoaïi teä laøm cho caùn caân thanh toaùn bò aûnh höôûng. Do ñoù nhieàu nöôùc thu huùt ._. FDI thöôøng khuyeán khích nhaø ñaàu tö höôùng vaøo xuaát khaåu vaø taùi ñaàu tö taïi thò tröôøng noäi ñòa. Nhöõng nöôùc chaäm phaùt trieån deã rôi vaøo tình traïng nhaäp khaåu thieát bò laïc haäu do chöa ñuû trình ñoä kieåm tra, thaåm ñònh phaàn giaù trò söû duïng coøn laïi cuûa thieát bò ñoù. Nhöõng nöôùc chaäm vaø ñang phaùt trieån thieáu voán ñaàu tö vaø coâng ngheä laïc haäu seõ bò leä thuoäc vaøo caùc nöôùc lôùn ñaàu tö. Ñoái vôùi ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi : Hình thöùc naøy coù haïn cheá khi thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vì theo luaät ñaàu tö cuûa caùc nöôùc sôû taïi voán ñaàu tö seõ bò khoáng cheá phaàn traêm. 17 Hieäu quaû söû duïng voán naøy thöôøng khoâng cao vì moät maët nöôùc tieáp nhaän thöôøng laø nhöõng nöôùc keùm phaùt trieån, thieáu kinh nghieäm vaø trình ñoä quaûn lyù, söû duïng voán. Voán ñaàu tö döôùi hình thöùc naøy duø coù laõi suaát thaáp, nhöng thôøi gian vay daøi vaø vốn vay lôùn neân caøng taêng khaû naêng nôï cuûa caùc nöôùc ñöôïc vay, daãn ñeán khaû naêng moät soá nöôùc khoâng coù khaû naêng traû nôï. Loaïi hình ñaàu tö naøy haïn cheá khaû naêng tieáp thu kyõ thuaät coâng ngheä vaø kinh nghieäm quaûn lyù töø chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi do quaù trình söû duïng voán nhö theá naøo laø cuûa nöôùc nhaän ñaàu tö. Vôùi caùc nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn chuyeân nghieäp coù tieàm löïc taøi chính huøng maïnh raát deã gaây soác thò tröôøng, ñaëc bieät ñoái vôùi caùc thò tröôøng caùc nöôùc ñang phaùt trieån, döï tröõ ngoaïi teä khoâng ñuû maïnh ñeå coù theå can thieäp khi thò tröôøng bieán ñoäng. Haïn cheá ñoái vôùi nguoàn voán vieän trôï ODA : Haïn cheá roõ nhaát cuûa ODA laø beân nhaän phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa beân caáp vieän trôï, möùc ñoä ñaùp öùng caøng cao thì vieän trôï taêng leân caøng nhieàu. Thoâng thöôøng beân cung caáp vieän trôï ñeàu söû duïng vieän trôï nhö laø moät coâng cuï buoäc caùc nöôùc ñang phaùt trieån phaûi thay ñoåi chính saùch kinh teá-xaõ hoäi, chính saùch ngoaïi giao cho phuø hôïp vôùi lôïi ích cuûa beân cung caáp. Moät soá ñieàu kieän ñöôïc ñöa ra bò xem nhö laø nhöõng troùi buoäc : Thöù nhaát caùc nöôùc vieän trôï yeâu caàu 25% khoaûn vieän trôï phaûi ñöôïc söû duïng ñeå mua haøng hoaù vaø dòch vuï cuûa chính hoï. Vieäc mua haøng hoaù cuûa beân cung caáp vôùi giaù cao khieán cho giaù trò thöïc teá cuûa caùc khoaûn vieän trôï giaûm ñi raát nhieàu, vì noù ñöôïc gaén chaët vôùi nhöõng lónh vöïc do nhaø cung caáp choïn löïa. Vì vaäy nöôùc nhaän ñöôïc tieàn vieän trôï seõ khoâng laøm chuû nhöõng döï aùn vieän trôï. 18 Thöù hai, hoaëc beân tieáp nhaän bò eùp buoäc phaûi traû nôï hoaëc tieàn laõi vay baèng nhöõng haøng xuaát khaåu laët vaët maø giaù bình quaân tính ra raát thaáp so vôùi giaù chung treân thò tröôøng. Ngoaøi ra coøn coù nhöõng khoaûn voán lôùn caàn chi cho beân nhaän vieän trôï phaûi chi tieâu vaøo cô sôû haï taàng maø hieäu quaû ñaàu tö mang laïi chöa cao. Khi ñoàng tieàn vieän trôï leân giaù cuõng laøm cho caùc nöôùc ñi vay ODA laâm vaøo khoù khaên hôn. Taùc ñoäng naøy thöôøng saûy ra ñoái vôùi vieän trôï song phöông khi ñôn vò tieàn teä cuûa nöôùc caáp vieän trôï khaùc ñôn vò tieàn teä cuûa nöôùc nhaän vieän trôï. Neáu ñoàng tieàn vieän trôï taêng giaù so vôùi ñoàng tieàn thu ñöôïc töø xuaát khaåu thì nöôùc nhaän vieän trôï seõ phaûi traû theâm moät khoaûn nôï boå sung phaùt sinh do cheânh leäch tyû giaù ôû thôøi ñieåm vay vaø thôøi ñieåm traû nôï. Nhieàu nöôùc chaâu AÙ nhö Malaysia, Indonesia vay nhöõng khoaûn tieàn lôùn thoâng qua hình thöùc ODA hay vay thöông maïi töø Nhaät trong nhöõng naêm ñoàng yeân taêng giaù maïnh so vôùi ñoàng USD, maø nguyeân taéc cho vay cuûa Nhaät laø vay baèng ñoàng Yeân Nhaät thì traû baèng ñoàng Yeân, töø ñoù ñaõ laøm cho caùc nöôùc vay nôï caøng theâm nặng nôï. Nguoàn voán ODA maëc duø coù öu ñieåm giuùp nöôùc tieáp nhaän khoâi phuïc vaø phaùt trieån kinh teá, nhöng cuõng coù maët tieâu cöïc laø deã taïo ra naïn tham nhũng trong caùc quan chöùc chính phuû, hoaëc phaân hoaù giaàu ngheøo trong caùc taàng lôùp daân chuùng, neáu khoâng coù bieän phaùp kieåm soaùt vaø quaûn lyù chaët cheõ vieäc söû duïng nguoàn voán naøy ôû nöôùc söû duïng. Ngay trong nöôùc nhaän vieän trôï ODA, tình traïng taäp trung ODA vaøo caùc thaønh phoá lôùn, khu vöïc troïng ñieåm cuõng taïo neân söï maát caân ñoái trong cô caáu kinh tế -xaõ hoäi cuûa quoác gia ñoù, laøm cho hoá ngaên caùch giaàu ngheøo giöõa thaønh thò vaø noâng thoân ngaøy caøng traàm troïng. 1.3.2.2 Ñoái vôùi caùc nöôùc ñaàu tö : Ñoái vôùi ñaàu tö tröïc tieáp : 19 Ngoaøi nhöõng lôïi ích do ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø to lôùn, cuõng naåy sinh nhöõng thaùch thöùc do ñaàu tö naøy mang laïi : Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaëc bieät laø ñaàu tö tröïc tieáp maø chuû yeáu do caùc coâng ty ña quoác gia thöïc hieän thöôøng söû duïng hoaït ñoäng chuyeån giaù ñeå thu lôïi nhuaän cao nhaát. Hoaït ñoäng chuyeån giaù thöôøng söû duïng ñoù laø : • Beân nöôùc ngoaøi naâng giaù taøi saûn vaø coâng ngheä goùp vaøo lieân doanh nhaèm taêng tyû leä voán goùp. • Hoaëc caùc coâng ty ña quoác gia tính giaù nguyeân lieäu, phuï tuøng nhaäp khaåu töø coâng ty meï vaøo nöôùc ñöôïc ñaàu tö giaù cao hôn thöïc teá. • Hoaëc tính giaù mua nhaäp khaåu haøng hoaù-dòch vuï giöõa caùc coâng ty trong cuøng moät taäp ñoaøn, heä thoáng cao hôn thöïc teá. • Tính giaù baùn saûn phaåm xuất khaåu cho caùc coâng ty trong cuøng moät taäp ñoaøn, heä thoáng thaáp hôn giaù thöïc teá. … • Ñaëc bieät hoaït ñoäng chuyeån giaù thöôøng xaûy ra ôû nhöõng taäp ñoaøn coù coâng ty meï ñoäc quyeàn cung caáp moät loaïi haøng hoaù naøo ñoù. Ñoái vôùi ñaàu tö giaùn tieáp Ñaàu tö giaùn tieáp laø nguoàn voán coù tính loûng cao, löôïng voán di chuyeån vaøo hoaëc ra nhanh choùng. Neáu nhö khoâng coù caùc quy ñònh cheá taøi phuø hôïp, nhaïy beùn vaø linh hoaït trong söû lyù caùc vaán ñeà phaùt sinh seõ deã daãn ñeán ruùt voán oà aït ra khoûi thò tröôøng gaây ra khuûng khoaûng taøi chính tieàn teä ôû nöôùc nhaän ñaàu tö maø haäu quaû khoù löôøng. Caùc nhaø ñaàu cô thöôøng lôïi duïng trieät ñeå caùc yeáu toá tieâu cöïc cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå khai thaùc, daãn ñeán caùc giao dòch chöùng khoaùn khoâng phaûn aùnh ñuùng cung – caàu treân thò tröôøng. Thoâng tin kinh teá sai leäch, chi phoái bôûi caùc nhaø ñaàu cô chöùng khoaùn, daãn ñeán caùc nhaø ñaàu tö ñöa ra nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö sai laàm, aûnh höôûng ñeán giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng. Ñoái vôùi nguoàn voán ODA : 20 Baûn thaân nguoàn voán ODA cuõng haøm chöùa trong ñoù nhöõng vaán ñeà mang saéc thaùi kinh teá-chính trò tieâu cöïc, xuaát phaùt tö beân caáp voán aùp ñaët caùc theå cheá hoaëc töø taùc ñoäng khaùch quan baát lôïi cuûa moäi tröôøng kinh teá theá giôùi hoaëc chuû quan thuoäc veà beân nhaän vieän trôï. Ñieàu nguy hieåm nhaát coù theå saûy ra cuûa vieän trôï ODA, laø nöôùc cung caáp khoâng nhaèm caûi thieän kinh teá-xaõ hoäi cuûa nöôùc ñang phaùt trieån maø nhaèm vaøo muïc ñích quaân söï. Caùc nhaø phaân tích phöông Taây chæ ra raèng : Myõ laø nöôùc cung caáp moät khoái löôïng vieän trôï khoång loà, ñaõ giaønh troïn ¼ trong toång soá 21 tyû USD ngaân saùch vieän trôï nöôùc ngoaøi döôùi hình thöùc vieän trôï quaân söï vaø cuõng soá naøy ñöôïc giaønh chuû yeáu chi cho quoác gia Israel vaø Ai Caäp. Baùo chí Anh ñaõ töøng leân aùn veà vieäc Malaysia phaûi giaùn tieáp cho caùc coâng ty quoác phoøng cuûa Anh thaéng thaàu trong moät soá hôïp ñoàng mua baùn vuõ khí ñeå ñöôïc nhaän 300 trieäu Baûng taøi trôï cho döï aùn xaây ñaäp Pergau vaøo naêm 1994. 1.4. Tình hình voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi thôøi gian qua ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø baøi hoïc kinh nghieäm ñoái vôùi Vieät Nam Theo toå chöùc thöông maïi vaø phaùt trieån cuûa Lieân Hôïp Quoác ( UNCTAD ) thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi giaûm trong 3 naêm ñaàu cuûa theá kyû môùi, nhöng ñaõ phuïc hoài vaø taêng trôû laïi trong 2 naêm 2004 vaø 2005. naêm 2004 taêng 27% so vôùi naêm 2003 ñaït 710,8 tyû USD vaø naêm 2005 tieáp tuïc taêng 29% so vôùi naêm 2004 leân ñeán 916,3 tyû USD. Trong toång löôïng voán naêm 2005, voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chaûy vaøo caùc nöôùc phaùt trieån ñaït 542 tyû USD, trong khi caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaït 334 tyû USD, ñaây laø con soá thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi cao nhaát töø tröôùc ñeán nay. Caùc nöôùc phaùt trieån chieám 59,2% thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi toaøn caàu, tyû leä naøy cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 36,5% vaø cuûa caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi laø 4,3%. Anh laø nöôùc phaùt trieån thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi cao nhaát : 165 tyû USD, 21 tieáp theo laø Myõ. Trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån, Trung Quoác ñöùng ñaàu ñaït 72 tyû USD, tieáp theo laø Hồng Koâng ( Trung Quoác ), Singgapore, Mexico vaø Brazil. Ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi naêm 2005 laø 779 tyû USD. Caùc nöôùc phaùt trieån vaãn laø nguoàn chuû yeáu ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi. Haø Lan ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi lôùn nhaát 119 tyû USD, tieáp theo laø Anh vaø Phaùp. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñaåy maïnh ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi. Neáu nhö ñaàu nhöõng naêm 80 cuûa theá kyû tröôùc ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån khoâng ñaùng keå, thì naêm 2005 ñaõ ñaït 133 tyû USD chieám 17% toång voán toaøn caàu. Hoàng Koâng ( Trung Quoác ) ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi 33 tyû USD, lôùn nhaát trong caùc neàn kinh teá ñang phaùt trieån. Hoaït ñoäng saùp nhaäp vaø mua laïi soâi ñoäng vaø ñaàu tö vaøo dòch vuï taêng nhanh. Hoaït ñoäng saùp nhaäp vaø mua laïi xuyeân quoác gia naêm 2005 tieáp tuïc soâi ñoäng ñaït 716 tyû USD, taêng 88% so vôùi naêm 2004, soá löôïng caùc giao dòch laø 6.134 giao dòch, taêng 20% so vôùi naêm 2004, trong soá naøy coù 141 giao dòch lôùn vôùi toång soá voán 454 tyû USD, chieám 63% toång voán toaøn caàu. Dòch vuï laø lónh vöïc thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhieàu nhaát, taäp trung vaøo taøi chính, vieãn thoâng vaø baát ñoäng saûn. Neáu nhö tyû troïng dòch vuï trong nhöõng naêm 1989-1991 chieám 54% thì ñeán nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ taêng leân gaàn 70% toång soá voán thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi toaøn caàu. Thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi giaûm maïnh trong coâng nghieäp cheá taïo, ngoaïi tröø daàu khí coù taêng. Caùc coâng ty xuyeân quoác gia ( TNC ) chuû yeáu taäp trung khu vöïc tam giaùc Myõ, EU vaø Nhaät Baûn, chieám 85 trong soá 100 TNC haøng ñaàu theá giôùi. Ñöùng ñaàu trong danh saùch 100 TNC khoâng thuoäc lónh vöïc taøi chính laø General Electric, Vondafon vaø Ford vôùi toång giaù trò taøi saûn chieám tôùi 17% toång giaù trò taøi saûn cuûa 100 TNC neâu treân. Caùc TNC saûn xuaát oâtoâ coù soá löôïng nhieàu nhaát, tieáp ñeán laø caùc haõng saûn xuaát thuoác taân döôïc. 22 Caùc haõng cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån ñang gia taêng hoaït ñoäng ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi treân thò tröôøng toaøn caàu. Naêm 2005, toång taøi saûn caùc TNC caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 1.900 tyû USD, thu huùt 6 trieäu lao ñoäng. Naêm 2004, coù 5 TNC caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù truï sôû taïi Chaâu AÙ trong danh saùch 100 TNC haøng ñaàu theà giôùi. Ñoù laø Huchion Whampoa ( Hoàng Koâng, Tung Quoác ), Petronas ( Malaysia ), Singtel ( Singapore ), SamSung Electric ( Haøn Quoác ) vaø taäp ñoaøn Citic ( trung Quoác ), trong soá naøy coù 3 laø doanh nghieäp nhaø nöôùc. Trong 100 TNC haøng ñaàu caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù 40 thuoäc Hoàng Koâng vaø Ñaøi Loan, 14 ñeán töø Singapore vaø 10 cuûa Trung Quoác, soá coøn laïi cuûa Chaâu Phi vaø Myõ La tinh. Nhieàu TNC cuûa nöôùc ñang phaùt trieån trong khu vöïc Nam, Ñoâng vaø Ñoâng Nam AÙ ñang coù döï tröõ lôùn, daãn ñeán hoaït ñoäng ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi soáng ñoäng ( Naêm 2006 ñaït 68 tyû USD ). Naêm 2006, Temasek ( Singapore ) ñaõ mua 11% coå phaàn cuûa Standard Chartered ( Anh ), CNPC ( Trung Quoác ) ñaõ thoân tính Petrokazakhtan ( Khazakhtan ) naêm 2005. Trung quoác vaø Aán Ñoä ñang tích cöïc tìm kieám mua laïi caùc coâng ty daàu, thaäm chí hoï cuøng hôïp taùc thaàu moät soá döï aùn trong lónh vöïc naøy. Thò tröôøng toaøn caàu tieáp tuïc töï do hoaù ÑTNN, song cuõng xuaát hieän söï baûo hoä. Xu höôùng töï do hoaù ñaàu tö ñöôïc tieáp tuïc theå hieän trong caùc luaät, quy ñònh. Ñoù laø ñôn giaûn hoaù thuû tuïc ñaàu tö , öu ñaõi, giaûm thueá vaø môû hôn cho caùc nhaø ÑTNN. Tuy nhieân, cuõng ñaõ xuaát hieän xu höôùng ñi ngöôïc laïi töï do hoaù toaøn caàu. Naêm 2005 ñaõ coù 93 nöôùc söûa ñoåi, boå xung 205 quy ñònh veà ÑTNN, trong ñoù 164 thuaän lôïi hôn vaø 41 khoù khaên hôn. Caùc thoaû thuaän quoác teá cuõng tieáp tuïc taêng. Khu vöïc EU vaø Myõ, caùc sieâu taäp ñoaøn thöïc hieän vieäc mua laïi taêng leân, nhaèm ñoäc chieám thò tröôøng. Ñaàu naêm 2006, haõng quaûn lyù taàu bieån vaø caûng DP Word ( Tieåu vöông quoác Araäp thoáng nhaát ) ñaõ mua P&O cuûa Anh. Theo ñoù moät 23 soá caûng cuûa Myõ bò vuï mua baùn naøy kieåm soaùt, daãn ñeán vieäc Myõ phaûn ñoái do aûnh huôûng ñeán an ninh. Moät soá quy ñònh ñieàu tieát veà haïn cheá söï caïnh tranh ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaëc taêng söï can thieäp cuûa chính phuû trong moät soá lónh vöïc coâng nghieäp nhaèm baûo hoä neàn kinh teá. Caùc haïn cheá naøy chuû yeáu trong moät soá lónh vöïc ñaàu tö chieán löôïc nhö daàu khí vaø keát caáu haï taàng. Thí duï, caùc haõng daàu löûa Myõ La Tinh bò aûnh höôûng qua söï kieän Chính phuû Bolovia quoác höõu hoaù ngaønh coâng nghieäp naøy thaùng 5/2006. Trong caùc nöôùc phaùt trieån, Ñoâng AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ tieáp tuïc laø söï löïa choïn öa chuoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Thu huùt ñaàu tö vaøo Nam aù, Ñoâng AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ naêm 2005 ñaït 165 tyû USD baèng 18% doøng chaûy ñaàu tö theá giôùi. Hai phaàn ba soá naøy chaûy vaøo Trung Quoác ( 72 tyû USD ) vaø Hoàng Koâng ( 36 tyû USD ). Khu vöïc Ñoâng Nam AÙ thu huùt ñöôïc 37 tyû USD, daãn ñaàu laø Singapore ( 20 tyû USD ), tieáp ñeán laø Indonesia ( 5 tyû USD ) vaø Malaysia vaø Thaùi lan cuøng ñaït gaàn 4 tyû USD. Hôn moät nöûa doøng chaûy voán ñaàu tö trong khu vöïc Nam AÙ, Ñoâng AÙ vaø Ñoâng Nam AÙ coù ñược chæ töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån, taäp trung chuû yeáu trong khu vöïc. Tyû troïng voán ñaàu tö töø caùc nöôùc ñang phaùt trieån taêng ñaùng keå trong thaäp kyû qua töø 44% naêm 1995 ñeán naêm 2004 leân 65%, tyû leä cuûa caùc nöôùc phaùt trieån giaûm töông öùng. Thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ taêng raát nhanh vaøo moät soá nöôùc trôû thaønh thaønh vieân môùi cuûa WTO. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo Trung Quoác naêm 2005 ñaït 72 tyû USD, naêm 2005 taêng hôn moät nöûa so vôùi naêm 2001 khi Trung Quoác gia nhaäp WTO. Ñaëc bieät, nhờ taùc ñoäng laø thaønh vieân WTO, naêm 2005 Campuchia ñaõ thu ñöôïc keát quaû veà thu huùt ÑTNN taêng gaàn gaáp 3 laàn so vôùi naêm 2004 ( 381 trieäu USD cuûa naêm 2005 so vôùi 131 trieäu USD cuûa naêm 2004 ). Baøi hoïc kinh nghieäm veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi Vieät Nam : 24 Beân caïnh nhöõng xu höôùng ÑTNN cuûa caùc nöôùc phaùt trieån cuõng nhö ñang phaùt trieån, raát nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå chuùng ta thu huùt doøng voán ñaàu tö quoác teá. Chuùng ta laø thaønh vieân chính thöùc WTO keå töø ngaøy 11/1/2007, chuùng ta toå chöùc thaønh coâng hoäi nghò Apec 14 taïi Haø Noäi thaùng 11/2006. Ñoàng thôøi vôùi nhöõng ñoäng thaùi tích cöïc cuûa ÑTNN sau khi chuùng ta laø thaønh vieân chính thöùc WTO, doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp cuõng nhö doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi ñaõ taêng leân maïnh meõ. Nhöng cuõng xuaát hieän nhöõng caûn trôû cho söï thu huùt nguoàn voán ñaàu tö naøy. Caûn trôû lôùn nhaát haäu WTO laø söï yeáu keùm veà naêng löïc caïnh tranh xeùt caû treân ba caáp ñoä : Quoác gia, doanh nghieäp vaø saûn phaåm. Ñeå ñaùnh giaù vaø xeáp haïng ñöôïc naêng löïc caïnh tranh cuûa moät quoác gia, toå chöùc dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi ( WEF ) döïa treân 9 nhoùm chæ tieâu goàm : Theå cheá, keát caáu haï taàng, kinh teá vó moâ, giaùo duïc vaø y teá phoå thoâng, giaùo duïc ñaïi hoïc, hieäu quaû thò tröôøng, ñoä saün saøng veà coâng ngheä, möùc ñoä haøi loøng cuûaDN, möùc ñoä saùng taïo. Naêm 2006, WEF xeáp Vieät Nam haïng 77/125 quoác gia, tuït 3 baäc so vôùi naêm 2005, trong ñoù nhöõng yeáu toá keùm hôn möùc chung goàm : giaùo duïc ñaïi hoïc thöù 90, möùc ñoä haøi loøng doanh nghieäp thöù 86, ñoä saün saøng coâng ngheä thöù 85, keát caàu haï taàng thöù 83; nhöõng yeáu toá khaù hôn möùc chung : kinh teá vó moâ thöù 53, y teá vaø giaùo duïc phoå thoâng thöù 56, hieäu quaû thò tröôøng thöù 73 vaø möùc ñoä saùng taïo thöù 75. trong soá caùc nöôùc Asean ñöôïc xeáp haïng, Vieät Nam chæ xeáp treân Campuchia ( thöù 103 ), Singapore daãn ñaàu veà naêng löïc caïnh tranh toaøn khoái, tieáp theo laø Malaysia thöù 26, Thaùi Lan thöù 35, Indonesia thöù 50, Philipin thöù 71. Theo ñaùnh giaù cuûa Ngaân haøng theá giôùi ( WB ) vaø Coâng ty taøi chính quoác teá ( IFC ) veà möùc ñoä thuaän lôïi cuûa moâi tröôøng kinh doanh, naêm 2006 Vieät Nam ñöôïc xeáp haïng 104/175 neàn kinh teá, tuït 6 baäc so vôùi naêm 2005. xeùt trong khu vöïc Chaáu AÙ-Thaùi Bình Döông, Vieät Nam chæ xeáp thöù 17 treân 23 neàn kinh teá , tuït raát xa so 25 vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc nhö Singapore thöù 1/23, Thaùi Lan 3/23, Malaysia 4/23. Theo ñaùnh giaù cuûa UNCTAD veà chæ soá tieàm naêng thu huùt FDI, giai ñoaïn 2000-2002 Vieät Nam ñöôïc xeáp haïng 67/140 quoác gia, giai ñoaïn 2001-2003 laø 68/140 quoác gia, gia ñoaïn 2002-2004 laø 74/141 quoác gia; veà chæ soá thöïc hieän thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi giai ñoaïn 2000-2002 Vieät Nam ñöôïc xeáp haïng 51/140 quoác gia, giai ñoaïn 2002-2004 laø 50/140 quoác gia, giai ñoaïn 2003-2005 laø 53/141 quoác gia. Ñeå thu huùt voán ÑTNN caùc nöôùc ñeàu coù chính saùch öu tieân phaùt trieån keát caáu haï taàng. Haï taàng kyõ thuaät chi phoái quyeát ñònh ñaàu tö cuûa DN. Ñaàu tö cô sôû haï taàng xaõ hoäi, caûi tieän ñôøi soáng, taêng söùc haáp daãn ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng, nhaát laø lao ñoäng coù trình ñoä tay ngheà cao. Caùc chính saùch veà giaù cöôùc caàn aùp duïng theo vuøng ñeå giaûm chi phí, taïo lôïi theá caïnh tranh. Caùc giaûi phaùp hoã trôï taøi chính khaùc daønh cho DN nhö hoã trôï ñaàu tö, cho vay vôùi laõi suaát öu ñaõi, caùc khoaûn hoã trôï veà laõi, baûo laõnh, theá chaáp, giaûm giaù thueâ ñaát … Caùc nöôùc coù chính saùch hoã trôï thoâng tin vaø tö vaán nhanh choùng kòp thôøi, chính xaùc veà cô hoäi ñaàu tö, thuû tuïc thuaän lôïi, nhanh choùng. Phi taäp trung hoaù ñoâ thò vaø khu cuïm coâng nghieäp, giaûm söùc huùt ñoàng thôøi laø cuõng giaûm aùp löïc vaøo caùc cöïc taêng tröôûng. 26 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG THU HUÙT VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI TAÏI VIEÄT NAM 2.1 Tình hình voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam töø naêm 1988 ñeán naêm 2006 2.1.1 Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ( FDI ) Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi töø naêm 1988 ñeán heát naêm 2006 ñaõ ñaït ñöôïc 60,461 tyû USD, töø naêm 1988 ñeán heát naêm 2005 ñaït 50,534 tyû USD vaø rieâng trong naêm 2006 ñaõ ñaït con soá kyû luïc laø 9,927 tyû USD. Trong ñoù tyû troïng ñaàu tö vaøo coâng nghieäp naëng lôùn nhaát vôùi tyû leä 24,22%, tieáp ñeán laø daàu khí 16,90%, coâng nghieäp nheï 11,69%, caùc ngaønh khaùc chieám tyû troïng nhoû hôn. Qua soá lieäu treân ta thaáy raèng do ngaønh coâng nghieäp naëng chuùng ta chöa phaùt trieån, ñaát nöôùc phaùt trieån chuû yeáu töø noâng nghieäp vì vaäy tieàm naêng ñeå phaùt trieån coâng nghieäp naëng laø raát lôùn, ñoàng thôøi vôùi nguoàn taøi nguyeân töông ñoái phong phuù, caùc nhaø ñaàu tö coù theå taän duïng lôïi theá nguyeân lieäu taïi choã vôùi giaù thaønh reû ñeå tieán haønh saûn xuaát kinh doanh vôùi lôïi theá so saùnh hôn haún caùc nöôùc trong khu vöïc. Ngaønh daàu khí cuõng laø ngaønh maø chuùng ta chöa phaùt trieån, vôùi nguoàn taøi nguyeân doài daøo, nguoàn thu töø khai thaùc lieân doanh daàu khí ñaõ ñem laïi moät nguoàn thu lôùn cho ñaát nöôùc. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi taêng tröôûng lieân tuïc qua caùc naêm, ñaëc bieät laø trong naêm 2006, chuùng ta laø thaønh vieân cuûa WTO, tình hình chính trò oån ñònh, caùc chính saùch thu huùt voán ÑTNN thoâng thoaùng hôn ñaõ taïo ñieàu kieän cho caùc nhaø ñaàu tö an taâm boû voán ñaàu tö taïi Vieät Nam, moät thò tröôøng môùi noåi. Trong caùc khu vöïc ñaàu tö, caùc ñòa phöông coù ñieàu kieän phaùt trieån veà cô sôû haï taàng, veà ñieàu kieän nguoàn nhaân löïc ñaõ thu huùt maïnh meõ voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñieån hình laø thaønh phoá Hoà Chí Minh, Haø Noäi, Ñoàng Nai, Bình Döông, ngoaøi nhöõng chính saùch thu huùt ñaàu tö cuûa chính phuû, caùc ñòa phöông ñeàu coù nhöõng chính saùch öu ñaõi môøi goïi ñaàu tö, taïo nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi veà caùc thuû tuïc 27 caáp pheùp cuõng nhö taïo ñieàu kieän cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc nhaø ñaàu tö coù hieäu quaû. Vieät Nam ñaõ thu huùt voán ÑTNN bao goàm 72 nöôùc keå caû nhöõng nöôùc ôû nhöõng chaâu luïc xa xoâi ñeàu tham gia nhö Chaâu Myõ, Chaâu Aâu, chöùng toû vieäc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ ñöôïc söï quan taâm ñaàu tö mang tính chaát toaøn caàu. Caùc nöôùc ñaàu tö maïnh meõ nhö Ñaøi Loan chieám 15,7%, Singapore 15,04%, Nhaät Baûn 12,26%, Haøn Quoác 10,45%. Ñaëc bieät söï quan taâm cuûa caùc nhaø ñaàu tö Hoa Kyø, keå töø khi Vieät Nam laø thaønh vieân thöù 150 cuûa WTO vaø Toång thoáng G.Bush ñaõ thoâng qua quy cheá bình thöôøng vónh vieãn vôùi Vieät Nam thaùng 12/2006, ñaàu tö cuûa Hoaø Kyø vaøo Vieät Nam ñaõ taêng leân raát maïnh. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Boä keá hoaïch-Ñaàu tö, ñaàu tö cuûa Hoa Kyø vaøoVieät Nam ñaït 4 tyû USD, moät soá döï aùn ñang ñaøm phaùn chuaån bò hoaøn taát, neáu caùc döï aùn naøy thöïc thieän trong naêm 2007 naøy soá voán ñaàu tö seõ taêng gaáp ñoâi. Caùc nhaø ñaàu tö Hoa kyø ñaõ ñöôïc söï uûng hoä maïnh meõ cuûa cuûa chính phuû nöôùc sôû taïi, ñaëc bieät laø söï uûng hoä cuûa Toång thoáng Hoa Kyø, khoâng nhöõng laøm cho caùc nhaø ñaàu tö Hoa Kyø an taâm maø coøn coù taùc ñoäng lôùn cho caùc nhaø ñaàu tö cuûa nöôùc khaùc an taâm boû voán ñaàu tö. Caùc soá lieäu thoáng keâ sau cho chuùng ta thaáy roõ hôn thu huùt ÑTNN cuûa Vieät Nam : Bảng 2.1 Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài theo ngành 1988-2005 (tÝnh tíi ngμy 20/12/2005 - chỉ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) STT Chuyªn ngμnh Sè dù ¸n TV§T Vèn ph¸p ®Þnh §Çu tư thùc hiÖn C«ng nghiÖp 3.983 30.670.134.046 13.194.306.153 18.454.818.329 CN dÇu khÝ 27 1.891.191.815 1.384.191.815 4.556.250.381 CN nhÑ 1.667 8.334.820.162 3.757.445.407 3.152.121.254 CN nÆng 1.717 13.313.466.747 5.267.467.433 6.531.053.276 CN thùc phÈm 261 3.135.296.403 1.357.851.161 1.894.416.334 I X©y dùng 311 3.995.358.919 1.427.350.337 2.320.977.084 28 N«ng, l©m nghiÖp 772 3.729.563.343 1.612.768.526 1.815.757.877 N«ng-L©m nghiÖp 658 3.421.667.163 1.478.591.145 1.660.316.464 II Thñy s¶n 114 307.896.180 134.177.381 155.441.413 DÞch vô 1.163 16.134.892.288 7.652.459.899 6.692.470.457 GTVT-B ưu ®iÖn 161 2.917.439.255 2.317.916.195 735.916.214 Kh¸ch s¹n-Du lÞch 163 2.863.768.774 1.247.338.654 2.335.371.047 Tμi chÝnh-Ng©n hμng 60 788.150.000 738.895.000 642.870.077 V¨n hãa-YtÕ- Gi¸o dôc 201 904.212.251 384.212.797 283.224.479 XD Khu ®« thÞ míi 4 2.551.674.000 700.683.000 51.294.598 XD V¨n phßng- C¨n hé 111 3.931.781.068 1.375.208.984 1.769.533.870 XD h¹ tÇng KCX-KCN 21 1.025.599.546 387.519.597 526.521.777 III DÞch vô kh¸c 442 1.152.267.394 500.685.672 347.738.395 Tæng sè 5.918 50.534.589.677 22.459.534.578 26.963.046.663 ( Nguoàn : Cuïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi-Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö ) Bảng 2.2 ĐÇu tư trùc tiÕp nưíc ngoμi theo hình thöùc ñaàu tö 1988-2005 (tÝnh tíi ngμy 20/12/2005 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) H×nh thøc ®Çu tư Sè dù ¸n TV§T Vèn ph¸p ®Þnh §Çu tư thùc hiÖn 100% vèn níc ngoμi 4.404 25.593.808.666 10.938.536.402 9.869.300.658 Liªn doanh 1.316 19.184.069.204 7.422.064.856 11.141.697.385 Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 183 4.172.824.616 3.591.025.725 5.067.527.156 BOT 6 1.370.125.000 411.385.000 724.824.892 C«ng ty cæ phÇn 8 199.314.191 82.074.595 159.696.572 C«ng ty qu¶n lý vèn 1 14.448.000 14.448.000 - Tæng sè 5.918 50.534.589.677 22.459.534.578 26.963.046.663 ( Nguoàn : Cuïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi-Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö ) 29 Baûng 2.3 C¬ cÊu FDI theo ngμnh 1988-2005 (tÝnh tíi ngμy 20/12/2005 - chỉ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) STT Chuyªn ngμnh Sè dù ¸n TV§T Vèn ph¸p ®Þnh §Çu tư thùc hiÖn C«ng nghiÖp 67,30% 60,69% 58,75% 68,44% CN dÇu khÝ 0,46% 3,74% 6,16% 16,90% CN nhÑ 28,17% 16,49% 16,73% 11,69% CN nÆng 29,01% 26,35% 23,45% 24,22% CN thùc phÈm 4,41% 6,20% 6,05% 7,03% I X©y dùng 5,26% 7,91% 6,36% 8,61% N«ng, l©m nghiÖp 13,04% 7,38% 7,18% 6,73% N«ng-L©m nghiÖp 11,12% 6,77% 6,58% 6,16% II Thñy s¶n 1,93% 0,61% 0,60% 0,58% DÞch vô 19,65% 31,93% 34,07% 24,82% GTVT-Bưu ®iÖn 2,72% 5,77% 10,32% 2,73% Kh¸ch s¹n-Du lÞch 2,75% 5,67% 5,55% 8,66% Tμi chÝnh-Ng©n hμng 1,01% 1,56% 3,29% 2,38% V¨n hãa-YtÕ-Gi¸o dôc 3,40% 1,79% 1,71% 1,05% XD Khu ®« thÞ míi 0,07% 5,05% 3,12% 0,19% XD V¨n phßng-C¨n hé 1,88% 7,78% 6,12% 6,56% XD h¹ tÇng KCX-KCN 0,35% 2,03% 1,73% 1,95% III DÞch vô kh¸c 7,47% 2,28% 2,23% 1,29% Tæng sè 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% ( Nguoàn : Cuïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi-Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö ) Baûng 2.4 C¬ cÊu FDI theo hình thöùc ñaàu tö 1988-2005 (tÝnh tíi ngμy 20/12/2005 - chỉ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) H×nh thøc ®Çu tư Sè dù ¸n TV§T Vèn ph¸p ®Þnh §Çu tư thùc hiÖn 100% vèn nưíc ngoμi 74,42% 50,65% 48,70% 36,60% Liªn doanh 22,24% 37,96% 33,05% 41,32% Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 3,09% 8,26% 15,99% 18,79% BOT 0,10% 2,71% 1,83% 2,69% C«ng ty cæ phÇn 0,14% 0,39% 0,37% 0,59% C«ng ty qu¶n lý vèn 0,02% 0,03% 0,06% 0,00% Tæng sè 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% ( Nguoàn : Cuïc ñaàu tö nöôùc ngoaøi-Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö ) 30 Baûng 2.5 FDI từ 01/01 đến 18/12/2006 Số vốn đăng ký (Nghìn USD) Số dự án được cấp phép (Dự án) Tổng số Trong đó: Vốn pháp định TỔNG SỐ 797 7.565.675 3.184.224 Phân theo ngành Công nghiệp nặng 235 4.104.448 1.637.940 Công nghiệp nhẹ 237 762.782 351.819 Dầu khí 4 106.600 106.600 Công nghiệp thực phẩm 14 77.360 24.999 Xây dựng 40 120.185 44.880 Xây dựng hạ tầng KCN-KCX 1 51.000 15.000 Xây dựng khu đô thị mới 2 526.091 154.238 Xây dựng văn phòng, căn hộ 11 478.520 157.660 Khách sạn, du lịch 12 482.687 358.390 Dịch vụ 141 211.741 97.429 Giao thông, vận tải, bưu điện 20 448.475 116.705 Tài chính, ngân hàng 2 17.000 16.000 Văn hoá, Y tế, Giáo dục 23 55.748 33.985 Nông, lâm nghiệp 53 119.910 67.250 Thuỷ sản 2 3.130 1.330 Nguồn : Bộ kế hoạch vaø Đầu tư Thoâng qua bieåu ñoà sau chuùng ta seõ thaáy roõ chính saùch thu huùt FDI cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm qua coù xu höôùng taêng, ñaëc bieät trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Hình 2.1 Ñoà thò voán FDI töø 1988 ñeán 2006 Voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi 1988-2006 341.7 525.5 735 1291.5 2208.5 3037.4 4188.4 6937.2 10164.1 5590.7 5099.9 2565.42838.9 3142.82998.83191.2 4547.6 6839.8 9927 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Voán Ñaêng kyù Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ 31 2.1.2 Voán ñaàu tö giaùn tieáp thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn Voán ñaàu tö giaùn tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam coù theå chia thaønh 3 giai ñoaïn : Giai ñoaïn 1 töø 1988-1997 : Ñaây laø thôøi kyø môû ñaàu cho doøng voán FII vaøo Vieät Nam theo xu höôùng ñoåi môùi vaø môû cöûa, thöïc hieän chính saùch ñoåi môùi cuûa Ñaûng töø ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù 6. trong thôøi gian naøy ñaõ coù 7 quõy ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp vôùi toång soá voán ñöôïc huy ñoäng khoaûng 400 trieäu USD. Giai ñoaïn 2 töø naêm 1998 ñeán 2002 : ñaây laø thôøi kyø khuûng khoaûng taøi chính tieàn teä chaâu AÙ vaø haäu thôøi kyø khuûng khoaûng, do vaäy trong thôøi gian naøy doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp giaûm maïnh taïi Vieät nam noùi rieâng cuõng nhö ñaàu tö taïi khu vöïc chaâu AÙ noùi chung. Trong soá 7 quyõ ñaàu tö noùi treân coù ñeán 5 quyõ ruùt khoûi Vieät Nam, 1 quyõ thu heïp treân 90% quy moâ quõy, chæ coøn duy nhaát Quõy VietNam Enterprise Investment Fund ñöôïc thaønh laäp vaøo thaùng 7/1995 vôùi quy moâ 35 trieäu USD laø coøn hoaït ñoäng cho ñeán ngaøy hoâm nay. Quõy naøy laø moät quõy nhoû nhaát trong 7 quyõ hoaït ñoäng treân. Giai ñoaïn 3 töø 2003 ñeán nay : ñaây laø thôøi kyø baét ñaàu phuïc hoài vaø phaùt trieån ñaàu tö giaùn tieáp vaøo Vieät Nam. Cuøng vôùi söï caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö cuûa Chính phuû, quyeát taâm coå phaàn hoaù maïnh caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, ñoàng thôøi thaønh laäp saøn giao dòch chöùng khoaùn thaønh phoá Hoà Chí Minh vaøo thaùng 7/2000 vaø thò tröôøng chöùng khoaùn Haø Noäi vaøo thaùng 3/2005. Chính phuû cuõng quy ñònh nôùi loûng tyû leä naém giöõ coå phaàn cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc lôùn ñöôïc coå phaàn hoaù töø 30% leân 49% ( Quyeát ñònh soá 238/2005/QÑ-TTg ngaøy 24/10/2005 cuûa Thuû töôùng chính phuû ). Tính ñeán thaùng 11/2006, caû nöôùc ñaõ coù 49 coâng ty nieâm yeát vôùi soá voán treân 3 tyû USD. Toång giaù trò caùc coâng ty giao dòch treân thò tröôøng OTC khoaûng gaàn 6 tyû USD. Neáu so saùnh 32 vôùi ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ñeán heát thaùng 12/2006 laø 58,099 tyû USD thì ñaàu tö giaùn tieáp naøy coøn khaù khieâm toán, ñaëc bieät neáu so saùnh caùc nöôùc trong khu vö._.i neàn kinh teá toaøn caàu. 3.4.1 Caùc giaûi phaùp taêng cöôøng thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. 3.4.1.1 Caàn xaây döïng chieán löôïc thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Haøng naêm caàn phaûi xaây döïng caùc danh muïc khuyeán khích, danh muïc ñaëc bieät khuyeán khích ñaàu tö, xaây döïng caùc danh muïc caàn ñaàu tö cuûa ngaønh, saûn phaåm vaø caû khu vöïc ñòa lyù, mang tính thoáng nhaát cuûa quoác gia ñeå keâu goïi voán ñaàu tö quoác teá FDI. Caàn xaây döïng chieán löôïc vaø quy hoaïch toång theå veà thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Vieäc xaây döïng caùc danh muïc ñaàu tö caàn coù söï tham gia cuûa caùc boä lieân quan, cuûa caùc doanh nghieäp, cô quan nghieân cöùu vaø tham khaûo kinh nghieäm cuûa nöôùc ngoaøi. Haøng naêm caàn xem xeùt söûa ñoåi ñeå ñaûm baûo phuø hôïp vôùi caùc cam keát quoác teá cuûa Vieät Nam. Caàn naâng cao chaát löôïng quy hoaïch cho töøng ngaønh, cho töøng vuøng vaø saûn phaåm chuû yeáu. Caàn coù nhöõng döï baùo töông ñoái chuaån xaùc nhu caàu thò tröôøng laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng caùc danh muïc goïi voán ñaàu tö. Vieäc quy hoaïch ñaàu tö caàn traùnh hieän töôïng ñòa phöông naøo cuõng quy hoaïch khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát, xaây döïng caûng bieån, ñòa phöông naøo cuõng 76 xaây döïng saân bay seõ ñöa ñeán voán ñaàu tö daøn traûi, khoâng taäp trung vaøo nhöõng vuøng, nhöõng ngaønh coù lôïi theá caïnh tranh hôn ñeå phaùt trieån. Ñoàng thôøi cuõng caàn traùnh hieän töôïng caùc ñòa phöông coù nhöõng öu ñaõi quaù möùc daãn ñeán caïnh tranh khoâng laønh maïnh giöõa caùc ñòa phöông ñeå aûnh höôûng ñeán lôïi ích chung cuûa quoác gia. Caàn coù chieán löôïc vaø chính saùch thu huùt ñaàu tö ñoái vôùi nhöõng nhaø ñaàu tö tieàm naêng, caùc taäp ñoaøn haøng ñaàu theá giôùi trong caùc lónh vöïc coâng ngheä cao, ñaëc bieät khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö chuyeån giao coâng ngheä tieân tieán, coù chính saùch thu huùt ñaàu tö cuûa caùc coâng ty ña quoác gia. 3.4.1.2 Tieáp tuïc xem xeùt ñeå ñôn giaûn thuû tuïc vaø hoaøn thieän thuû tuïc caáp pheùp Caàn hoaøn thieän ban haønh caùc vaên baûn phaùp quy ñeå ngaên chaën vaø xöû lyù nghieâm khaéc caùc Boä, ngaønh, ñòa phöông ban haønh caùc vaên baûn traùi vôùi nhöõng quy ñònh chung hoaëc nhöõng quy ñònh ñaõ coù cuûa chính phuû ñaõ ban haønh veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Caàn quy ñònh roõ, minh baïch caùc thuû tuïc haønh chính ôû moïi khaâu, moïi caáp, coâng khai quy trình, thôøi haïn, traùch nhieäm söû lyù caùc thuû tuïc haønh chính, giaûm caùc ñaàu moái thuû tuïc haønh chính, ñaëc bieät laø caùc thuû tuïc sau khi ñöôïc caáp pheùp. Caàn tieáp tuïc hoaøn chænh vaø trieån khai thöïc hieän cheá ñoä moät cöûa, tröôùc heát aùp duïng cho nhöõng döï aùn ñaêng kyù caáp pheùp, sau ñoù môû roäng aùp duïng ñoái vôùi caùc döï aùn theo cheá ñoä thaåm tra. Ñoái thoaïi giöõa Chính phuû vaø caùc nhaø ñaàu tö ngaøy 13/12/2006, caùc nhaø ñaàu tö vaãn than phieàn trong vieäc khoù khaên veà tieáp caän ñaát ñai, giaáy pheùp kinh doanh vaãn raát röôøm raø. 3.4.1.3 Ñaåy maïnh xaây döïng haï taàng kyõ thuaät Caàn phaûi phaùt trieån ñoàng boä vaø hieän ñaïi haï taàng kyõ thuaät vì ñaây chính laø caùch tieáp caän thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi coù hieäu quaû nhaát. Caàn naâng 77 caáp keå caû xaây döïng môùi heä thoáng giao thoâng ñaûm baûo vaän taûi thuaän tieän, tieát kieäm chi phí vaän taûi nhaát. Caàn phaùt trieån heä thoáng ñieän, nöôùc, heä thoáng caûng bieån, saân bay, heä thoáng thoâng tin lieân laïc vôùi chi phí hôïp lyù, giaù caû mang tính caïnh tranh trong khu vöïc. Ñaëc bieät caàn phaûi nhanh choùng phaùt trieån maïnh heä thoáng ñieän. Chính phuû caàn quan taâm tôùi vieäc khuyeán khích caùc DN nöôùc ngoaøi cuõng nhö trong nöôùc tham gia phaùt trieån ngaønh ñieän ñeå coù theå ñuû ñieän cho caùc DN saûn xuaát kinh doanh trong coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù. 3.4.1.4 Xaây döïng heä thoáng phaùp luaät vaø chính saùch Xaây döïng chính saùch, phaùp luaät veà khuyeán khích ÑTNN phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø phuø hôïp vôùi phaùp luaät vaø chính saùch phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam. Nhöõng naêm qua chuùng ta ñaõ coù nhieàu noã löïc ñeå xaây döïng vaø hoaøn thieän caùc vaên baûn phaùp luaät vaø chính saùch ñeå thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi. Nhöõng keát quaû ñoù vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc moät caùch coù hieäu quaû thöïc thi cam keát hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Chaát löôïng heä thoáng vaên baûn phaùp luaät caàn tieáp tuïc ñaûm baûo tính minh baïch, deã hieåu deã thöïc hieän vaø mang tính oån ñònh cao, coù theå döï baùo tröôùc ñöôïc ñeå coù theå giaûm thieåu nhöõng ruûi ro cho caùc nhaø ÑTNN. Caàn xaây döïng chính saùch thu huùt ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh kyõ thuaät cao nhö tin hoïc, sinh hoïc, ñieän töû, töï ñoäng hoaù, vaät lieäu môùi, cheá taïo cô khí, luyeän kim, khuyeán khích söû duïng nguoàn nguyeân vaät lieäu vaø lao ñoäng trong nöôùc. Tieáp tuïc xaây döïng heä thoáng chính saùch haïn cheá taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeán baát bình ñaúng xaõ hoäi. Caàn hoaøn thieän chính saùch lao ñoäng, vieäc laøm, an sinh xaõ hoäi, xoaù ñoùi giaûm ngheøo. Caùc khu coâng nghieäp, khu coâng ngheä cao phaûi ñaûm baûo coâng taùc söû lyù chaát thaûi, đ ñaëc bieät caùc nhaø ñaàu tö phaûi baûo veä moâi tröôøng. 78 Caàn xem xeùt caùc thieát cheá phaùp lyù trong vieäc giaûi quyeát caùc tranh chaáp mang tính nghieâm minh vaø hieäu quaû, ñaûm baûo quyeàn lôïi chính ñaùng cho caùc nhaø ñaàu tö. 3.4.1.5 Xaây döïng boä maùy mang tính chuyeân nghieäp vaø trong saïch , naâng cao naêng löïc quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi ÑTNN. Caàn xuùc tieán xaây döïng boä maùy coâng chöùc chuyeân nghieäp vaø trong saïch, caàn coù nhöõng quy ñònh ñeå loaïi boû nhöõng coâng chöùc gaây phieàu haø nhuõng nhieãu, nhöõng ngöôøi thieáu naêng löïc cuõng nhö thieáu traùch nhieäm khi thöïc hieän coâng vieäc ñöôïc giao. Ñaëc bieät nhöõng caù nhaân, toå chöùc tieáp caän vôùi caùc chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Caàn raø soaùt ñeå loaïi boû söï truøng laép, choàng cheùo thaäm chí maâu thuaãn cuûa caùc vaên baûn phaùp luaät veà ÑTNN keå caû chính phuû vaø caùc ñòa phöông. Ñaåy maïnh vieäc phaân caáp vaø uûy quyeàn cho ñòa phöông veà quaûn lyù ñaàu tö nöôùc ngoaøi, coù theå phaân nhoùm ñòa phöông coù theå khoâng nhaát thieát phaûi aùp duïng cho taát caû caùc ñòa phöông. Caàn xaây döïng quy cheá ñeå coù söï phoái hôïp chaët cheõ, ñoàng boä giöõa caùc Boä, uûy ban nhaân daân cuûa caùc ñòa phöông trong vieäc quaûn lyù hoaït ñoäng ñaàu tö nöôùc ngoaøi theo thaåm quyeàn, traùch nhieäm cuûa töøng cô quan, töøng ngaønh, töøng ñòa phöông, giuùp chính phuû quaûn lyù thoáng nhaát hoaït ñoäng ÑTNN. Tieáp tuïc thöïc hieän cheá ñoä giao ban giöõa caùc cô quan nhaø nöôùc vôùi caùc ñòa phöông. Môû roäng öùng duïng coâng ngheä thoâng tin ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, cuõng nhö cung caáp thoâng tin caàn thieát cho caùc nhaø ñaàu tö. Caàn duy trì thöôøng xuyeân caùc cuoäc gaëp gôõ, ñoái thoaïi vôùi caùc nhaø ñaàu tö, giöõa ñòa phöông vôùi nhaø ñaàu tö, giöõa chính phuû vôùi nhaø ñaàu tö ñeå coù theå nhanh nhaát giaûi quyeát nhöõng vöôùng maéc, nhöõng raøo caûn thu huùt ÑTNN. 79 3.4.1.6 Thöïc hieän ñoàng boä chính saùch hoã trôï ñaàu tö, öu ñaõi ôû möùc hôïp lyù Ñaûm baûo hoã trôï caùc coâng trình veà haï taàng kyõ thuaät nhö ñöôøng giao thoâng, ñieän, nöôùc, thoâng tin lieân laïc ñeán haøng raøo caùc khu coâng nghieäp; öu ñaõi ñaëc bieät caùc döï aùn phaùt trieån haï taàng xaõ hoäi ñoàng boä vôùi khu coâng nghieäp nhö xaây döïng nhaø ôû cho coâng nhaân khu coâng nghieäp, tröôøng hoïc, tröôøng daïy ngheà, cô sôû khaùm chöõa beänh, thöông maïi vaø dòch vuï taïi caùc khu coâng nghieäp. Caàn xaây döïng cheá ñoä öu ñaõi taøi chính ôû möùc ñoä hôïp lyù, ñaûm baûo lôïi nhuaän cho nhaø ñaàu tö, ñoàng thôøi cuõng ñaûo baûo nguoàn thu cho ngaân saùch nhaø nöôùc nhö öu ñaõi veà thueâ ñaát, thueá thu nhaäp doanh nghieäp, thueá xuaát nhaäp khaåu, thueá thu nhaäp caù nhaân. Vieäc xaây döïng cheá ñoä öu ñaõi ñaàu tö cuõng phaûi xem xeùt ñeán phaùt trieån caân ñoái giöõa caùc vuøng, mieàn, treân cô sôû lôïi theá so saùnh ôû caùc ñòa phöông vaø treân cô sôû phaùt trieån beàn vöõng caû veà kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng. 3.4.1.7 Ñoåi môùi hoaït ñoäng tieáp thò ñaàu tö Hoaït ñoäng xuùc tieán ñaàu tö cuûa Vieät Nam ñaõ baét ñaàu coù nhöõng böôùc ñi tích cöïc. Vieät Nam toå chöùc thaønh coâng hoäi nghò APEC, nhöõng chuyeán ñi quaûng baù hình aûnh, xuùc tieán môøi goïi ñaàu tö cuûa chính phuû vaø caùc ñòa phöông ñeán Trung Quoác, Nhaät Baûn, caùc nöôùc chaâu Aâ, chaâu Myõ ñaõ ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö quan taâm ñaëc bieät. Caùc ñòa phöông cuõng ñaõ chuû ñoäng quaûng baù moâi tröôøng ñaàu tö cuûa Vieät Nam ñeán caùc nöôùc. Tuy nhieân nhieàu ñòa phöông muoán tranh thuû caùc ñoái taùc ñaàu tö ñaõ coù nhieàu öu ñaõi, gaây söï caïnh tranh khoâng laønh maïnh giöõa caùc ñòa phöông vaø gaây thieät hai chung cho neàn kinh teá. Ñeå hoaït ñoäng tieáp thò ñaàu tö coù hieäu quaû vaø mang tính thoáng nhaát töø trung öông ñeán ñòa phöông, Vieät Nam caàn thöïc hieän quy hoaïch ñaàu tö vaøo caùc ngaønh, khu vöïc coù öu theá caïnh tranh coù lôïi theá so saùnh giöõa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc khaùc trong khu vöïc nhö Trung Quoác, Haøn quoác, caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, ñeå taäp 80 trung nguoàn löïc xuùc tieán caùc hoaït ñoäng ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh, nhöõng lónh vöïc coù lôïi theá treân. 3.4.1.8 Naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc Naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc coù tính chaát quyeát ñònh naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác gia cuõng nhö cuûa caùc DN. Ñoàng thôøi cuõng laø nhaân toá quyeát ñònh thaéng lôïi ñeán tieán trình hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Trong xeáp haïng veà naêng löïc caïnh tranh thì giaùo duïc ñaïi hoïc laø yeáu toá ñöôïc xeáp haïng thaáp nhaát, vì vaäy vieäc naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñaëc bieät laø giaùo duïc ñaïi hoïc. Caàn ñieàu chænh cô caáu trình ñoä vaø heä thoáng caùc tröôøng ñaïi hoïc ñeå phuø hôïp vôùi thöïc tieãn phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuõng nhö phuø hôïp vôøi söï hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá toaøn caàu. Höôùng nghieân cöùu, chuyeån maïnh theo moâ hình ñaøo taïo tinh hoa. Ñaåy maïnh gaén ñaøo taïo vôùi nghieân cöùu. Xaây döïng caùc vieän nghieân cöùu hoaëc doanh nghieäp khoa hoïc coâng ngheä trong caùc tröôøng ñaïi hoïc hoaëc doanh nghieäp mang tính chuyeân nghieäp. Ñoàng thôøi vôùi vieäc ñoåi môùi giaùo duïc ñaïi hoïc, cuõng caàn quan taâm ñeán vieäc ñaøo taïo nguoàn coâng nhaân kyõ thuaät laønh ngheà, coù ngoaïi ngöõ ñuû trình ñoä giao tieáp ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc nhaø ÑTNN, cuõng nhö ñaùp öùng nhu caàu xuaát khaåu lao ñoäng coù chaát löôïng cao vôùi nöôùc ngoaøi, thu theâm nguoàn ngoaïi teä cho ñaát nöôùc. 3.4.2 Caùc giaûi phaùp ñoái vôùi ñaàu tö giaùn tieáp 3.4.2.1 Caùc giaûi phaùp thu huùt ñaàu tö chöùng khoaùn 3.4.2.1.1 Hoaøn thieän heä thoáng vaên baûn phaùp luaät veà thò tröôøng chöùng khoaùn. Töø naêm 2001 caùc nhaø ÑTNN ñöôïc ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam theo nghò ñònh soá 48/1998/NÑ-CP ngaøy 11/7/1998 cuûa chính phuû, sau ñoù ñöôïc ñieàu chænh bôûi quyeát ñònh soá 139/1999/QÑ-TTg; quyeát ñònh soá 146/2003/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng chính phuû vaø Luaät boå xung veà thuùc ñaåy ñaàu tö noäi ñòa. Theo quyeát ñònh treân caùc nhaø ÑTNN ñöôïc naém giöõ 20% coå phieáu ñang 81 löu haønh cuûa moät toå chöùc phaùt haønh, trong ñoù, moät theå cheá ÑTNN ñöôïc naém giöõ toái ña 7% vaø moät caù nhaân toái ña 3%. Theo quyeát ñònh soá 146/2003/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng chính phuû, caùc nhaø ÑTNN ñöôïc quyeàn naém giöõ 30% soá coå phieáu vaø töø naêm 2005, caùc nhaø ÑTNN ñöôïc quyeàn naém giöõ ñeán 49% soá coå phieáu. Luaät chöùng khoaùn ñöôïc quoác hoäi khoaù XI thoâng qua taïi kyø hoïp thöù 9 ngaøy 29/6/2006 ñaõ taïo ñöôïc khuoân khoå phaùp lyù ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Tuy nhieân, Boä taøi chính caàn sôùm ban haønh caùc nghò ñònh vaø thoâng tö höôùng daãn thi haønh Luaät chöùng khoaùn. Ñoàng thôøi cuõng caàn xem xeùt ñeán quy ñònh tyû leä nhaø ÑTNN ñöôïc quyeàn naém giöõ soá coå phieáu khoâng chæ nhö quy ñònh 49% maø coù theå ñi ñeán caùc coå phieáu nhaø ÑTNN ñöôïc töï do giao dòch, khoâng khoáng cheá tyû leä naém giöõ, tröø nhöõng coå phieáu chi phoái maïnh ñeán an ninh kinh teá quoác gia. Nhöõng thaùng cuoái naêm 2006 vaø ñaëc bieät vaøo thaùng 1/2007 thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam taêng tröôûng noùng, ña soá caùc coå phieáu taêng tröôûng lieân tuïc trong thôøi gian raát ngaén, bieåu hieän moät söï baát oån cuûa thò tröôøng taøi chính trong töông lai. Luaät chöùng khoaùn soá 70/2006/QH11 ngaøy 29/6/2006 coù hieäu löïc töø 01/1/2007, ngaøy 17/1/2007, chính phuû ñaõ kyù ban haønh nghò ñònh, quy ñònh chi tieát moät soá ñieàu cuûa Luaät chöùng khoaùn. Moät trong nhöõng ñieåm quan troïng taïi nghò ñònh naøy laø vieäc cuï theå hoaù veà ñieàu kieän thaønh laäp hai loaïi toå chöùc taøi chính trung gian laø Coâng ty chöùng khoaùn vaø Coâng ty quaûn lyù quyõ. Theo nghò ñònh, möùc voán phaùp ñònh cuûa moät coâng ty chöùng khoaùn hoaït ñoäng taát caû 4 nghieäp vuï toái thieåu laø 300 tyû ñoàng; ñoái vôùi Coâng ty quaûn lyù quyõ, möùc voán phaùp ñònh toái thieåu laø 25 tyû ñoàng. Theo nghò ñònh höôùng daãn luaät, thì toå chöùc, caù nhaân sôû höõu töø 10% voán coå phaàn hoaëc phaàn voán goùp coù quyeàn bieåu quyeát cuûa 1 Coâng ty chöùng khoaùn vaø ngöôøi coù lieân quan cuûa toå chöùc, caù nhaân ñoù khoâng ñöôïc sôû höõu treân 5% soá coå phaàn hoaëc phaàn voán goùp coù quyeàn bieåu quyeát cuûa 1 Coâng ty chöùng khoaùn khaùc. 82 Ñoái vôùi Coâng ty quaûn lyù quyõ, quy ñònh haïn cheá ñaàu tö cuõng ñöôïc ñöa ra töông töï : Toå chöùc, caù nhaân sôû höõu töø 10% voán coå phaàn hoaëc phaàn voán goùp coù quyeàn bieåu quyeát cuûa 1 Coâng ty quaûn lyù quyõ vaø ngöôøi coù lieân quan cuûa toå chöùc, caù nhaân ñoù khoâng ñöôïc sôû höõu treân 5% soá coå phaàn hoaëc phaàn voán goùp coù quyeàn bieåu quyeát cuûa 1 Coâng ty quaûn lyù quyõ khaùc. Muïc ñích quy ñònh treân nhaèm haïn cheá moät coâng ty meï cuøng laø coå ñoâng lôùn naém treân 5% voán theo quy ñònh trong Luaät chöùng khoaùn taïi nhieàu Coâng ty chöùng khoaùn, Coâng ty quaûn lyù quyõ, vì neáu tröôøng hôïp naøy xaûy ra thì coâng ty meï coù theå thoâng qua caùc Coâng ty chöùng khoaùn, Coâng ty quaûn lyù quyõ ñeå thao tuùng giaù coå phieáu, thao tuùng thò tröôøng chöùng khoaùn. Vì vaäy chính phuû cuõng caàn xem xeùt, kìm cheá söï taêng tröôûng noùng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn coù theå do ñaàu cô hoaëc yù ñoà thoân tính, traùnh hieän töôïng xaûy ra cuoäc khuûng khoaûng taøi chính tieàn teä chaâu AÙ naêm 1997. 3.4.2.1.2 Coi troïng vieäc xaây döïng vaø vaän haønh toát caùc cô cheá quaûn lyù, giaùm saùt ñaûm baûo caïnh tranh laønh maïnh vaø söï an toaøn cuûa thò tröôøng taøi chính noùi chung cuõng nhö thò tröôøng chöùng khoaùn noùi rieâng. Phaùt trieån heä thoáng caûnh baùo sôùm vaø chuû ñoäng xaây döïng phöông aùn ñoái phoù thích hôïp nhaèm giaùm saùt vaø phoøng ngöøa hieäu quaû caùc nguy cô bieán ñoäng cuûa thò tröôøng taøi chính tieâu cöïc do ñaàu cô, ñoäc quyeàn, luõng ñoaïn vaø söï muø quaùng thò tröôøng. Caàn laøm roõ caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà cheá ñoä, quy trình, traùch nhieäm vaø chaát löôïng coâng boá thoâng tin ñoái vôùi cô quan nhaø nöôùc cuõng nhö ñoái vôùi DN phaùt haønh chöùng khoaùn. Caàn coù heä thoáng giaùm saùt thöïc hieän nghieâm tuùc caùc quy ñònh veà cheá ñoä keá toaùn, kieåm toaùn; khuyeán khích phaùt trieån vaø coù bieän phaùp ñaûm baûo chaát löôïng , traùch nhieäm hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc ñònh giaù heä soá tín nhieäm doanh nghieäp vaø chöùng khoaùn, nhaèm taïo thuaän lôïi vaø ñaûm baûo chaát löôïng thoâng tin cho caùc nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn trong nöôùc cuõng nhö caùc nhaø ÑTNN tham gia vaøo thò tröôøng naøy. Caàn phaùt 83 hieän kòp thôøi vaø söû lyù nghieâm minh caùc haønh vi vi phaïm quy ñònh veà an toaøn thoâng tin vaø kinh doanh laønh maïnh treân thò tröôøng chöùng khoaùn. 3.4.2.1.3 Khuyeán khích caùc DN coù voán ÑTNN chuyeån ñoåi thaønh coâng ty coå phaàn vaø nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Töø ñaàu naêm 2004 caùc DN ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi baét ñaàu trieån khai coå phaàn hoaù theo nghò ñònh soá 38/2003/ NÑ-CP ngaøy 15/4/2003. tuy nhieân khi Luaät ñaàu tö coù hieäu löïc töø 01/7/2006 thì nghò ñònh treân khoâng coøn hieäu löïc thi haønh, nhöng vaên baûn höôùng daãn döôùi luaät chöa ñöôïc ban haønh veà höôùng daãn chuyeån caùc doanh nghieäp FDI sang coâng ty coå phaàn vaø nieâm yeát treân thò tröøông chöùng khoaùn. Hieän nay soá löôïng caùc DN FDI tieán haønh coå phaàn vaø nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn coøn raát haïn cheá. Chính vì vaäy caàn phaûi khuyeán khích cuõng nhö caùc vaên baûn höôùng daãn caàn thoâng thoaùng cho caùc DN FDI tieán haønh coå phaàn, taêng löôïng haøng hoaù treân thò tröôøng chöùng khoaùn. 3.4.2.1.4 Khuyeán khích caùc DN nieâm yeát vaø phaùt haønh chöùng khoaùn Thò tröôøng chöùng khoaùn muoán phaùt trieån phuï thuoäc nhieàu vaøo quy moâ haøng hoaù treân thò tröôøng, tính thanh khoaûn caùc chöùng khoaùn, quy moâ nhaø ñaàu tö, soá löôïng caùc nhaø ñaàu tö. Thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam môùi hình thaønh, quy moâ coøn nhoû beù chieám khoaûng 2% GDP, caùc haøng hoaù treân thò tröôøng coøn ít, ñaëc bieät soá nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi chöa nhieàu, tính ñeán heát naêm 2006 vôùi soá voán ñaàu tö chæ chieám khoaûng 3% so vôùi soá voán ñaàu tö tröïc tieáp ( Tyû leä trung bình cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc laø 30-40% ). Vì vaäy caàn khuyeán khích caùc doanh nghieäp nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñaëc bieät laø caùc coâng ty môùi ñöôïc coå phaàn hoaù coù tieàm naêng phaùt trieån. 3.4.2.1.5 Naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn Caùc coâng ty chöùng khoaùn laø caàu noái giöõa doanh nghieäp vaø caùc nhaø ñaàu tö, caùc coâng ty chöùng khoaùn phaùt trieån theå hieän söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng 84 khoaùn. Caùc nhaø moâi giôùi chöùng khoaùn caàn mang tính chuyeân nghieäp vôùi ñoäi nguõ chuyeân gia coù kinh nghieäm ñeå phaân tích thò tröôøng höôùng cho caùc nhaø ñaàu tö tham gia vaøo thò tröôøng. Thöïc chaát hieän nay caùc coâng ty chöùng khoaùn Vieät Nam môùi chæ döøng laïi ôû vieäc nhaän vaø söû lyù leänh mua, baùn cho caùc nhaø ñaàu tö, chöa coù ñoä chuyeân saâu veà taøi chính cuõng nhö veà chöùng khoaùn. Vì vaäy cuõng caàn phaûi quan taâm ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc phuïc vuï caùc coâng ty chöùng khoaùn. Chính phuû caàn coù chuû tröông ñaøo taïo caùc caùn boä taïi caùc tröôøng ñaïi hoïc kinh teá chuyeân ngaønh nghieân cöùu chöùng khoaùn treân theá giôùi, ñaëc bieät nhöõng nöôùc coù nhöõng trung taâm chöùng khoaùn phaùt trieån nhö Hoa Kyø, Anh, Ñöùc, Nhaät, ñeå caùc caùn boä naøy coù ñuû trình ñoä chuyeân moân, cuõng nhö thöïc tieãn ñieàu haønh, giao dòch taïi caùc coâng ty chöùng khoaùn. 3.4.1.2.6 Naâng cao chaát löôïng thoâng tin treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Chaát löôïng thoâng tin treân thò tröôøng chöùng khoaùn hieän nay chöa ñöôïc minh baïch, heä thoáng kieåm tra giaùm saùt thoâng tin chöa phaùt trieån vaø chöa ñaùng tin caäy. Caùc thoâng tin treân thò tröôøng chöùng khoaùn nhö baûn tin, thoâng tin treân Website cuûa Uûy ban chöùng khoaùn nhaø nöôùc vaø caùc trung taâm giao dòch chöùng khoaùn caàn phaûi theå hieän caû tieáng Vieät vaø tieáng Anh. Ñaëc bieät laø thoâng tin cuûa caùc doanh nghieäp nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn haàu nhö chöa theå hieän baèng tieáng Anh moät caùch chi tieát caùc baûn caùo baïch, baùo caùo taøi chính moät caùch thöôøng xuyeân ñeå caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù ñuû thoâng tin tröôùc khi quyeát ñònh ñaàu tö. Yeáu toá naøy aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 3.4.2.1.7 Ñaåy maïnh tieán trình coå phaàn hoaù caùc doanh nhieäp nhaø nöôùc Caàn ñaåy maïnh coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc lôùn, nhö caùc Ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc, ñieän löïc, caáp nöôùc, baûo hieåm, ñeå thuùc ñaåy taêng löôïng haøng hoaù treân thò tröôøng chöùng 85 khoaùn. Caùc doanh nghieäp chuaån bò caùc ñieàu kieän ñeå leân saøn giao dòch taïi thò tröôøng chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi. Theo soá lieäu thoáng keâ, caû nöùôc tính ñeán heát naêm 2003 caû nöôùc coù 4.492 doanh nghieäp nhaø nöôùc, soá doanh nghieäp nhaø nöôùc coù quy moâ voán döôùi 5 tyû VND chieám 47%, trong khi ñoù raát ít doanh nghieäp coù voán treân 100 tyû ñoàng. Theo baùo caùo cuûa chính phuû keå töø khi baét ñaàu thöïc hieän coå phaàn hoaù doanh nghieäo nhaø nöôùc töø 1992 ñeán nay, ñaõ coù treân 2900 doanh nghieäp ñöôïc coå phaàn hoaù. Nhö vaäy chæ coøn treân 1500 doanh nghieäp nhaø nöôùc ñang hoaït ñoäng chuaån bò coå phaàn hoaù. Theo Boä tröôûng Boä taøi chính Vieät Nam, thôøi gian tôùi, chöông trình coå phaàn hoùa seõ ñöôïc ñaåy nhanh hôn theo höôùng taäp trung baùn coå phaàn cho caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñeán naêm 2009 hoaøn thaønh cô baûn vieäc xaép xeáp vaø coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc. Theo keá hoaïch trong naêm 2007, vôùi 550 doanh nghieäp nhaø nöôùc, bao goàm moät soá Toång coâng ty, ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc, doanh nghieäp hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc coâng ích, baûo hieåm, seõ ñöôïc coå phaàn hoaù. Nhö vaäy soá löôïng caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ ñöôïc coå phaàn hoaù raát lôùn, nhöng soá caùc doanh nghieäp nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn coøn raát khieâm toán chieám khoaûng 8% so vôùi soá doanh nghieäp ñaõ coå phaàn hoaù, chöùng toû coøn moät löôïng haøng hoaù raát lôùn chöa ñöôïc ñöa ra thò tröôøng chöùng khoaùn. Chính phuû caàn coù nhöõng quy ñònh cuï theå veà caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc giöõ coå phaàn chi phoái, cuõng nhö khoâng giöõ coå phaàn chi phoái caàn phaûi nhanh choùng nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn, ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh phaûi minh baïch, hieäu quaû. Xeùt veà cô caáu coå ñoâng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaõ coå phaàn hoaù, tính bình quaân chung treân 2.900 doanh nghieäp, thì nhaø nöôùc vaãn giöõ 46,3%, ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp giöõ 29,6%, coå ñoâng ngoaøi doanh nghieäp naém giöõ 86 24,1% toång voán ñieàu leä. Theo soá lieäu treân thì tyû leä voán nhaø nöôùc naém giöõ taïi caùc doanh nghieäp vaãn mang tính chi phoái, ñieàu ñoù seõ aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán coâng taùc xaép xeáp caùn boä, ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng doanh nghieäp, töø ñoù seõ aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh cuûa caùc nhaø ñaàu tö khi ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp do nhaø nöôùc chi phoái. Ngoaïi tröø nhöõng doanh nghieäp mang tính ñoäc quyeàn nhö Ñieän, nöôùc, ñieän thoaïi hay nhö Vinamik thöông hieäu ñaõ raát lôùn neân maëc duø coå phaàn nhaø nöôùc vaãn chi phoái nhöng vaãn ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi quan taâm. Do vaäy nhaø nöôùc caàn xem xeùt ñeå giaûm tyû leä naém giöõ coå phaàn chi phoái, ngoaïi tröø nhöõng ngaønh chi phoái ñeán lôïi ích tröïc tieáp quoác gia. 3.4.2.2 Caùc giaûi phaùp ñoái vôùi voán vay vaø vieän trôï ODA Ñeå taêng cöôøng thu huùt vaø söû duïng coù hieäu quaû nguoàn voán ODA, chuùng ta caàn thöïc hieän moät soá giaûi phaùp sau : Caàn nhanh choùng hoaøn thieän heä thoáng caùc vaên baûn phaùp quy, cô cheá, chính saùch veà ODA nhö caùc quy ñònh veà ñeàn buø, giaûi phoùng maët baèng, taùi ñònh cö, cô cheá thaåm ñònh giaù, cô cheá ñaáu thaàu, cô cheá giaùm saùt söû duïng nguoàn voán ODA… Naâng cao vai troø coâng taùc laäp quy hoaïch, vai troø quaûn lyù söû duïng voán ODA cuûa caùc ñòa phöông. Naâng cao naêng löïc ñaøm phaùn cuûa caùc caùn boä tham gia ñaøm phaùn döï aùn. Tích cöïc vaø ñöa ra moät chieán löôïc cuï theå veà choáng tham nhuõng, vì nguoàn voán ODA seõ thöïc söï khoâng ñem laïi hieäu quaû cao neáu caùc döï aùn coù söï thoâng ñoàng giöõa nhaø quaûn lyù vaø beân thöïc hieän hieän döï aùn nhaèm laøm giaûm chaát löôïng cuûa döï aùn. Vaán ñeà naøy ñang toàn taïi vaø gaây nhieàu böùc xuùc cho caùc nhaø ñaàu tö cuõng nhö nöôùc nhaän ñaàu tö. Caàn caûi tieán quy trình, thuû tuïc thöïc hieän döï aùn töø caû hai phía Vieät Nam vaø ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñaàu tö, theo höôùng tinh giaûn thuû tuïc, nhöng vaãn phaûi ñaûm baûo chaát löôïng döï aùn. 87 Cung caáp ñuû vaø kòp thôøi voán ñoái öùng cho aùc döï aùn ñöôïc trieån khai. 3.4.3 Caùc giaûi phaùp hoã trôï Ñeå thu huùt doøng voán ñaàu tö quoác teá maïnh hôn cho ñaàu tö phaùt trieån thì vaán ñeà oån ñònh kinh teá, chính trò, xaõ hoäi laø yeáu toá cöïc kyø quan troïng. Moät döï kieán baát oån ñònh veà chính trò, xaõ hoäi trong töông lai seõ ñoàng nghóa vôùi vieäc ruùt voán oà aït cuûa caùc nhaø ÑTNN, seõ gaây ra söï baát oån neàn taøi chính quoác gia. Coù ñöôïc söï oån ñònh naøy, caùc nhaø ñaàu tö, ñaëc bieät laø caùc nhaø ÑTNN môùi yeân taâm boû voán ñaàu tö laâu daøi taïi Vieät Nam. Vaán ñeà quaûn lyù ngoaïi hoái hieän nay raát thoâng thoaùng, nhaø ñaàu tö sau khi ñaõ laøm caùc nghóa vuï thueá, coù theå chuyeån tieàn ra nöôùc ngoaøi baát cöù luùc naøo hoï muoán maø khoâng caàn phaûi giöõ laïi bao nhieâu thôøi gian keå töø khi chuyeån tieàn vaøo. Vì vaäy Vieät Nam muoán kieåm soaùt, ñeà phoøng vieäc ruùt voán haøng loaït cuûa caùc quyõ nöôùc ngoaøi trong tröôøng hôïp khuûng khoaûng thì chuùng ta neân söû duïng quy ñònh khoáng cheá möùc chuyeån tieàn ra nöôùc ngoaøi theo thôøi gian. Vieäc oån ñònh tyû giaù hoái ñoaùi cuõng laø moät yeáu toá quan troïng taùc ñoäng ñeán thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, ñaëc bieät laø ñaàu tö giaùn tieáp. Chuùng ta ñang thöïc hieän cheá ñoä tyû giaù coá ñònh coù ñieàu chænh, bieân ñoä dao ñoäng khoâng lôùn, ñieàu ñoù cuõng laø yeáu toá ñeå thu huùt ñaàu tö giaùn tieáp, giuùp chuùng ta thu ñöôïc nhieàu ngoaïi teä hôn, nhöng cuõng taùc ñoäng khoâng thuaän lôïi ñeán vieäc naâng cao tính caïnh tranh cuûa haøng hoaù xuaát khaåu, aûnh höôûng ñeán taêng tröôûng xuaát khaåu. Do vaäy chính phuû caàn xem xeùt ñieàu chænh cheá ñoä quaûn lyù ngoaïi hoái, thöïc hieän cheá ñoä tyû giaù linh hoaït vaø gia taêng tyû leä döï tröõ ngoaïi teä quoác gia, ñeå coù theå can thieäp ngay vaøo thò tröôøng neáu coù bieåu hieän cuûa ñaàu cô tieàn teä. Vieäc ñieàu haønh oån ñònh chính saùch laõi suaát, kìm cheá laïm phaùt cuõng laø yeáu toá raát quan troïng ñeå thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, cuõng nhö aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán taêng tröôûng vaø phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. 88 Toùm laïi, ñeå thöïc hieän thaønh coâng chieán löôïc thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, goùp phaàn gia taêng ñaàu tö cho coâng cuoäc coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc thì chieán löôïc ñaàu tö vaøo con ngöôøi laø quan troïng nhaát. Chieán löôïc naøy quyeát ñònh söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi. Vieäc troïng duïng boá trí ngöôøi taøi, ñöùc vaøo nhöõng vò trí then choát seõ goùp phaàn thuùc ñaåy maïnh hôn neàn kinh teá hoaø nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Chính vì vaäy, vieäc ñaàu tö maïnh meõ vaøo tö baûn con ngöôøi, taïo löïc löôïng lao ñoäng coù vaên hoaù vaø kyõ naêng lao ñoäng cao seõ taïo ra nhöõng ngöôøi taøi, ñöùc cho xaõ hoäi. 89 KEÁT LUAÄN Vieät Nam ñang ñöùng tröôùc cô hoäi lòch söû ñeå ñöa ñaát nöôùc töø saûn xuaát neàn noâng nghieäp laïc haäu, neàn kinh teá töø taäp trung quan lieâu, bao caáp sang neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Chuùng ta ñang taäp trung moïi nguoàn löïc cho phaùt trieån kinh teá, trong ñoù vaán ñeà thu huùt nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù taàm quan troïng ñaëc bieät trong tieán trình hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø moät trong nhöõng vaán ñeà coù tính quy luaät cuûa quaù trình toaøn caàu hoaù. Doøng chaûy voán ñaàu tö seõ lan toaû ñeán taát caû nhöõng nôi maø ôû ñoù coù khaû naêng phaùt huy hieäu quaû moät caùch toái öu nhaát. Vôùi nhöõng chính saùch thu huùt ñaàu tö thoâng thoaùng, haáp daãn, hieäu quaû ñaàu tö cao, nhieàu nöôùc chaäm phaùt trieån ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu nguoàn voán cho ñaàu tö phaùt trieån, taïo ra böôùc nhaåy voït thaàn kyø veà kinh teá. Cô hoäi ñeå chuùng ta taêng toác phaùt trieån kinh teá laø raát lôùn, song cuõng nhieàu thaùch thöùc cho caùc nhaø laõnh ñaïo, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch cuõng nhö cho toaøn xaõ hoäi ñeå bieán thaùch thöùc thaønh cô hoäi phaùt trieån. Vieät Nam qua 20 möôi naêm ñoåi môùi vaø phaùt trieån, chuùng ta cuõng ñaõ coù nhöõng böôùc tieán quan troïng trong vieäc thu huùt voán ñaàu tö, ñaëc bieät laø nguoàn voán ÑTNN. Beân caïnh nhöõng thaønh coâng ñaõ ñaït ñöôïc, chính saùch thu huùt voán ñaàu tö cuûa Vieät Nam chöa haáp daãn baèng caùc nöôùc trong khu vöïc do boäc loä nhöõng haïn cheá. Theo Oâng Klaus Rohland, Giaùm ñoác ngaân haøng theá giôùi taïi Vieät Nam nhaän ñònh : “ Vieäc theå hieän quyeát taâm caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö ñaõ ñöôïc Vieät Nam theå hieän raát maïnh meõ”. Vieät Nam ñaõ coù nhieàu noã löïc chính trò vaø bieän phaùp kinh teá hieäu quaû ñeå caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö, ñaëc bieät laø vieäc thoâng qua hai boä luaät : Luaät doanh nghieäp vaø Luaät ñaàu tö chung cho caùc loaïi hình DN, coäng vôùi vieäc Vieät Nam laø thaønh vieän thöù 150 cuûa WTO seõ laøm cho moâi tröôøng ñaàu tö cuûa Vieät Nam trôû neân thuaän lôïi hôn. Chính vì vaäy caàn tieáp tuïc hoaøn thieän chính saùch thu huùt ñaàu tö, taïo ñieàu kieän thoâng thoaùng vaø haáp daãn cho caùc nhaø ñaàu tö, ñaëc bieät laø caùc nhaø ÑTNN ñeå huy ñoäng nhieàu nguoàn löïc , goùp phaàn ñaåy nhanh quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. ._.