Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro toán tín dụng chứng từ đối với Sở giao dich Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam

PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi NÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam ®ang tõng b­íc hßa nhËp vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Vai trß cña thanh to¸n quèc tÕ (TTQT) næi lªn nh­ lµ chiÕc cÇu nèi gi÷a kinh tÕ trong n­íc víi thÕ giíi bªn ngoµi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiÖn c¸c quan hÖ TTQT cho toµn bé nÒn kinh tÕ, gióp c¸c ®¬n vÞ XNK hoµn tÊt ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mét c¸ch thuËn lîi vµ h¹n chÕ rñi ro trong thanh to¸n XNK. TÝn dông chøng tõ (TDCT) lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n chñ lùc hiÖn nay t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thanh to¸n tÝn dông chøng tõ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt phÝ dÞch vô thu tõ TDCT chiÕm tû träng lín trong kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng. Tuy nhiªn kh«ng Ýt nh÷ng tranh chÊp rñi ro ph¸t sinh do kh«ng am hiÓu vÒ th«ng lÖ quèc tÕ mét c¸ch t­êng tËn, do thùc hiÖn kh«ng chÝnh x¸c mét sè c«ng ®o¹n cô thÓ cã liªn quan ®Õn quy tr×nh thanh to¸n, do tr×nh ®é, do ®¹o ®øc cña c¸c chñ thÓ tham gia th­¬ng m¹i vµ TTQT,… ®· g©y ra nhiÒu tæn thÊt cho ®Êt n­íc, cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp XNK. Tr¸ch nhiÖm nµy mét phÇn thuéc vÒ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Trong thêi gian qua, b¶n th©n Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng, mét ®¬n vÞ dÉn ®Çu trong lÜnh vùc TTQT, ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng trong viÖc nghiªn cøu t×m gi¶i ph¸p gióp h¹n chÕ rñi ro trong thanh to¸n XNK, nh­ng trªn thùc tÕ nh÷ng gi¶i ph¸p nµy vÉn ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña ng©n hµng, víi nh÷ng rñi ro ngµy cµng phøc t¹p trong ho¹t ®éng TTQT ®Æc biÖt lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n TDCT. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn “Gi¶i ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro to¸n tÝn dông chøng tõ ®èi víi Së giao dich Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam” được chọn lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña khãa luËn. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu: - Khãa luËn nh»m hÖ thèng hãa vµ lµm s¸ng tá nh÷ng rñi ro vµ nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn rñi ro trong ho¹t ®éng TTQT theo ph­¬ng thøc TDCT cña ng©n hµng TMCP Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam. - Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng rñi ro trong TTQT theo ph­¬ng thøc TDCT cña ng©n hµng TMCP Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam, khãa luËn ®Ò xuÊt ra nh÷ng gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ nh÷ng rñi ro thanh to¸n L/C t¹i Ng©n hµng TMCP Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam nãi riªng vµ hÖ thèng NHTM nãi chung. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. - §èi t­îng nghiªn cøu: Ho¹t ®éng TTQT theo ph­¬ng thøc TDCT vµ nh÷ng rñi ro trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh to¸n. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Rñi ro trong thanh to¸n L/C t¹i Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Khãa luËn sö dông ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph©n tÝch thèng kª, so s¸nh ®Ó luËn gi¶i c¸c vÊn ®Ò liªn quan vµ ®­îc minh häa b»ng c¸c b¶ng, biÓu, sè liÖu. 5. KÕt cÊu cña khãa luËn. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, khãa luËn gåm 3 ch­¬ng. Chương 1: Những vấn đề cơ bản về rủi ro thanh toán tín dụng chứng từ của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng rủi ro thanh toán tín dụng chứng từ tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Chương 3: Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong thanh toán tín dụng chứng từ đối với Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Những vấn đề lý luận về phương thức thanh toán tín dụng chứng từ 1.1.1. Khái niệm phương thức thanh toán tín dụng chứng từ Theo điều 2 của UCP No.600, các quy tắc và thực hành thống nhất về TDCT - UCP No.600, 2007, được Phòng thương mại quốc tế (ICC) soạn thảo và ban hành nhằm áp dụng cho phương thức thanh toán TDCT dựa trên cơ sở sửa đổi UCP No.500 (ban hành năm 1993): TDCT lµ mét sù tho¶ thuËn bÊt kú, cho dï ®­îc gäi tªn hay m« t¶ nh­ thÕ nµo, thÓ hiÖn mét cam kÕt ch¾c ch¾n vµ kh«ng huû ngang cña ng©n hµng ph¸t hµnh vÒ viÖc thanh to¸n khi xuÊt tr×nh phï hîp. Thanh to¸n nghÜa lµ: Tr¶ tiÒn ngay, nÕu tÝn dông cã gi¸ trÞ thanh to¸n ngay Cam kÕt tr¶ chËm vµ tr¶ tiÒn khi ®Õn h¹n nÕu tÝn dông cã gi¸ trÞ thanh to¸n tr¶ chËm ChÊp nhËn hèi phiÕu do ng­êi thô h­ëng ký ph¸t vµ tr¶ tiÒn hèi phiÕu khi ®Õn h¹n, nÕu tÝn dông cã gi¸ trÞ thanh to¸n b»ng chÊp nhËn” Tõ ®Þnh nghÜa trªn cã thÓ thÊy, TDCT thùc chÊt lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n dùa trªn cam kÕt thanh to¸n cã ®iÒu kiÖn cña ng©n hµng. “§iÒu kiÖn” ë ®©y chÝnh lµ viÖc ng­êi xuÊt khÈu ph¶i xuÊt tr×nh ®­îc bé chøng tõ ®Çy ®ñ vµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña th­ tÝn dông (L/C) cho NHPH th× míi ®­îc thanh to¸n. 1.1.2. Ưu nhược điểm đối với các bên tham gia trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ. 1.1.2.1 Đối với ngân hàng a. Đối với ngân hàng phát hành * Ưu điểm: - NHPH thu phí từ phát hành L/C và các khoản phí khác liên quan đến giao dịch L/C, các khoản thu nhập liên quan đến chuyển đổi tiền tệ. - Trong việc cung cấp dịch vụ thanh toán giúp khách hàng phát triển kinh doanh thì các hoạt động khác của NH cũng phát triển theo. - Tăng cường mối quan hệ với các NH đại lý, làm tăng tiềm năng kinh doanh đối ứng giữa các NH với nhau. * Nhược điểm - NHPH phải thực hiện thanh toán cho người thụ hưởng theo quy định của L/C ngay cả trong trường hợp nhà NK chủ tâm không hoàn trả hoặc không cá khả năng hoàn trả (ph¸ s¶n). - L/C không có xác nhận thì NHCĐ có thể yêu cầu NHPH chấp nhận thanh toán cho người thụ hưởng mà chưa nhìn thấy bộ chứng từ, nên NHPH sẽ gặp rủi ro nếu bộ chứng từ có sai sót mà vẫn thanh toán khi chưa có sự nhất trí của nhà NK. - NHPH chấp nhận thanh toán hối phiếu mà không có sự kiểm tra một cách thích đáng bộ chứng từ, để bộ chứng từ có lỗi, nhà NK không chấp nhận thanh toán thì không thể đòi tiền nhà NK. - Nếu L/C yêu cầu chứng từ bảo hiểm thì trong hợp đồng mua bán phải quy định điều kiện cơ sở giao hàng là CIF, CIP,…thì mọi rủi ro được bảo hiểm, nếu L/C không yêu cầu chứng từ bảo hiểm thì NH phải chắc chắn rằng người mở L/C đã mua bảo hiểm cho hàng hóa. - L/C phải yêu cầu xuất trình giấy kiểm định của bên thứ ba. Khi L/C quy định như vậy và giấy kiểm định được xuất trình phù hợp, hàm ý hàng hóa đạt được tiêu chuẩn yêu cầu, nếu giấy kiểm định không được xuất trình, thì NHPH được miễn trách và được từ chối trả tiền bởi vì chứng từ có sai sót. - Nếu L/C quy định vận đơn hàng không, thì NHPH phải quyết định xem có muốn ghi tên mình là người nhận hàng hay không, nếu NH muốn kiểm soát hàng hóa thì L/C phải quy định người nhận hàng là NH phát hành. - NH xem xét chứng từ chứ không phải xem xét hàng hóa, nhưng vì hàng hóa có giá trị như là vật bảo đảm và mức độ rủi ro tùy thuộc vào ai là người kiểm soát hàng hóa, việc sở hữu hàng hóa được chuyển nhượng bằng cách chuyển giao chứng từ sở hữu hàng hóa. Nếu hàng hóa được chuyên chở bằng đường biển và NHPH muốn duy trì việc kiểm soát hàng hóa thi NHPH phải yêu cầu trọn bộ chứng từ vận đơn sạch, đã bốc hàng kên tàu, ký phát theo lệnh, và ký hậu để trống. Đối với ngân hàng thông báo/ chỉ định/ xác nhận. * Ưu điểm - Thu phí từ việc thông báo/ thanh toán/ xác nhận L/C và các khoản thu nhập khác liên quan đến chuyển đổi tiền tệ. - Thông qua việc cung cấp dịch vụ thông báo/thanh toán/chấp nhận giúp khách hàng phát triển kinh doanh thì các hoạt động khác của NH cũng phát triển theo. - Tăng cường mối quan hệ với các NH đại lý, làm tăng tiềm năng kinh doanh đối ứng giữa các ngân hàng với nhau. * Nhược điểm - Đối với NHTB: NHTB chịu trách nhiệm phải có sự “quan tâm hợp lý” để đảm bảo rằng L/C là chân thật, bao gồm cả việc xác minh chữ ký, khóa mã, mẫu điện trước khi gửi thông báo cho nhà XK, do đó, nếu kiểm tra không chính xác và đưa ra những quyết định sai lầm thì NHTB phải chịu trách nhiệm về sai phạm của mình. - Đối với NHCĐ: Trừ khi là NHXN, NHCĐ không có một trách nhiệm nào phải thanh toán cho người XK trước khi nhận được tiền từ NHPH, tuy nhiên trong thực tế, trên cơ sở bộ chứng từ xuất trình, các NHCĐ thường ứng trước cho nhà XK với điều kiện truy đòi (with recourse) để trợ giúp cho nhà XK, do đó NH này phải chịu rủi ro tín dụng đối với NHPH hoặc nhà XK. - Đối với NHXN: + Nếu bộ chứng từ là hoàn hảo thi NHXN phải trả tiền cho người XK bất luận là có truy hoàn được tiền từ NHPH hay không, như vậy NHXN chịu rủi ro tín dụng đối với NHPH cũng như rủi ro cơ chế của nước NHPH. + Nếu NHXN trả tiền hay chấp nhận thanh toán hối phiếu kỳ hạn mà không có sự kiểm tra một cách thích đáng bộ chứng từ, để bộ chứng từ có lỗi, NHPH không chấp nhận thì không thể đòi tiền NHPH 1.1.2.2 Đối với khách hàng a. Đối với người làm đơn (nhà nhập khẩu) * Ưu điểm: - Được NHPH L/C đảm bảo, không phải trả tiền chừng nào chưa nhận được bộ chứng từ nhập khẩu phù hợp. - Tận dụng được tín dụng của NH, đó là điều thiết yếu trong kinh doanh quốc tế bởi vì khoảng thời gian mở L/C cho đến khi thu được tiền bán hàng là khá dài, theo từng giai đoạn nhập hàng, nếu được NH cho phép miễn ký quỹ một phần hay toàn bộ giá trị L/C thì không khác gì NH đã cấp tín dụng cho nhà NK. Do vậy nhà NK cũng có thể bảo toàn được vốn vì không phải ứng trước tiền. * Nhược điểm: - Việc thanh toán của NH cho người thụ hưởng chỉ căn cứ vào bộ chứng từ xuất trình mà không căn cứ vào việc kiểm tra hàng hóa, NH chỉ kiểm tra tính chân thật “bề ngoài” của chứng từ mà không chịu trách nhiệm về tính chất “bên trong” của chứng từ cũng như chất lượng và số lượng hàng hóa, như vậy sẽ không có sự bảo đảm nào cho nhà NK rằng hàng hóa sẽ được đảm bảo đúng như đơn đặt hàng, trong khi nhà NK vẫn phải hoàn trả đầy đủ số tiền đã thanh toán cho NHPH. - Những thay đổi trong hợp đồng ngoại thương giữa nhà XK và nhà NK phải tiến hành thủ tục sửa đổi, bổ sung L/C làm kéo dài thời gian giao dịch, tăng chi phí. - NHXN hay một NHCĐ mà do người nhập khẩu chỉ định mắc sai lầm trong thanh toán bộ chứng từ sai sót và đã ghi nợ NHPH thì NHPH có quyền truy đòi số tiền đã bị ghi nợ, trong một số trường hơp, NH mắc sai lầm do NHPH chỉ định thì người NK vẫn phải chấp nhận điều khoản hoàn trả cho NHPH. - Nhà NK chưa nhận được bộ chứng từ trong khi hàng đã cập cảng nên chưa thể nhận hàng, nếu nhà NK cần hàng gấp thì phải trả một khoản phí cho NH để được bảo lãnh nhận hàng. Nếu để hàng quá lâu thì có thể gây hư hại cho hàng hóa hoặc nếu nhận hàng chậm thì có thể phải bồi thường cho việc giữ tàu quá hạn. - Nếu không quy định “bộ vận đơn đầy đủ ” thì một người khác có thể lấy được hàng hóa khi chỉ cần xuất trình một phần của bộ vận đơn, trong khi người trả tiền lại là người NK. Đối với người thụ hưởng (nhà xuất khẩu): * Ưu điểm: - Được NHPH L/C (không phải nhà nhập khẩu) đảm bảo thanh toán chắc chắn nếu xuất trình chứng từ xuất khẩu phù hợp. Không cần phải chờ đến khi người nhập khẩu chấp nhận hàng hóa hay chấp nhận bộ chứng từ hay lµ phô thuéc vµo tình trạng tài chính của người mua. - Một L/C không hủy ngang có xác nhận sẽ đặt trách nhiệm thanh toán không những cho NHPH mà còn cho NHXN, do đó, nó cung cấp sự an toàn tốt nhất cho người XK. - Nhà XK có thể có ưu thế trong việc lý kết hợp đồng ngoại thương qua việc đồng ý để nhà NK trả chậm trên cơ sở NHPH chấp nhận thanh toán hối phiếu kỳ hạn, nhà XK có thể mang hối phiếu đã chấp nhận đến bất cứ NH nào để chiết khấu nhận tiền tức thời. * Nhược điểm: - Những thay đổi trong hợp đồng ngoại thương giữa nhà XK và nhà NK phải tiến hành thủ tục sửa đổi, bổ sung L/C. - Nếu nhà XK xuất trình bộ chứng từ không phù hợp với L/C thì mọi khoản thanh toán/ chấp nhận có thể đều bị từ chối, và nhà XK phải tự xử lý hàng hóa (dỡ hàng, lưu kho, tìm người mua mới,…) hoặc chịu các chi phí như lưu tàu quá hạn, phí lưu kho, mua bảo hiểm cho hàng hóa… trong khi chờ đợi động thái từ phía nhà NK. - Trường hợp L/C không có xác nhận, nếu NHPH mất khả năng thanh toán thì dù bộ chứng từ xuất trình là hoàn hảo thì nhà XK cũng không được thanh toán, hoặc NH chấp nhận hối phiếu kỳ hạn bị phá sản trước khi hối phiếu đến hạn thì hối phiếu cũng không được trả tiền. - Nếu nhà XK nhận được một L/C trực tiếp từ NHPH (không gửi qua NHTB) thì đó có thể là một L/C giả. 1.1.3. Khái niệm, bản chất, nội dung phân loại L/C Khái niệm: Một cách tổng quát thì có thể xem “L/C là sự bảo lãnh thanh toán có điều kiện bởi một NH cho người thụ hưởng khi người này xuất trình được bộ chứng từ phù hợp với qui định của L/C”, hay nói cách khác, L/C là cam kết thanh toán hoặc chấp nhận và thanh toán của NHPH đối với chứng từ xuất trình phù hợp với quy định của L/C. Bản chất L/C: là một bức thư do một NH viết ra theo yêu cầu của nhà NK, cam kết trả cho nhà XK một số tiền nhất định, trong một thời hạn nhất định với điều kiện là nhà XK phải thực hiện đúng và đầy đủ những điều khoản quy định trong L/C. Nội dung chủ yÕu của L/C Số hiệu riêng của L/C Địa điểm phát hành L/C, là nơi mở L/C, nơi sẽ tham chiếu luật áp dụng những tranh chấp về L/C Ngày phát hành L/C là ngày NHPH chính thức thừa nhận sự cam kết của nhà NK khi mở L/C, ngày bắt đầu tính thời hạn hiệu lực của L/C và cũng là mốc để nhà xuất khẩu kiểm tra xem người NK có mở L/C đúng hạn như quy định trong hợp đồng ngoại thương hay không. Các ngân hàng: NHPH, NHXN, NHTB, NHĐCĐ… Các cơ quan, tổ chức là người cung cấp các chứng từ liên quan như: Bộ thương mại, phòng thương mại và công nghiệp, cơ quan hải quan, tổ chức kiểm định hàng hóa, công ty bảo hiểm… Số tiền của L/C được ghi bằng chữ và số, thống nhất với nhau và phải có đơn vị tiền tệ rõ ràng. Thời hạn hiệu lực của L/C: Là thời hạn mà NHPH cam kết trả tiền cho nhà XK nếu nhà XK xuất trình bộ chứng từ trong thời hạn đó và phù hợp với nh÷ng điều quy định trong L/C, được tính từ ngày mở L/C (Date of Issue) đến ngày hết hiệu lực của L/C (Expiry Date). Thời hạn trả tiền của L/C: Liên quan đến việc trả tiền ngay hay trả chậm được quy định trong hợp đồng ngoại thương. Thời hạn trả tiền ngay phải nằm trong thời hạn hiệu lực của L/C. Nếu trả tiền có kỳ hạn, tức L/C trả chậm (Usance / Deferred L/C) thì thời hạn trả tiền có thể nằm ngoài thời hạn hiệu lực của L/C, nhưng điều quan trọng là những hối có kỳ hạn phải được xuất trình để chấp nhận trong thời hạn hiệu lực của L/C. Ngày giao hàng (Shipment Date): Căn cứ vào hợp đồng ngoại thương và thời hạn hiệu lực của L/C. Tên hàng, số lượng, trong lượng, giá cả, quy cách phẩm chất, bao bì, ký mã hiệu.v.v. Điều kiện cơ sở giao hàng, nơi gửi và giao hàng, cách vận chuyển và giao hàng.v.v.. Bộ chứng từ mà nhà xuất khẩu phải xuất trình để chứng minh người xuất khẩu đã hoàn thành nghĩa vụ giao hàng đúng như L/C đã quy định. Sự cam kết trả tiền của NHPH ràng buộc trách nhiệm của NHPH phải thanh toán tiền cho nhà XK nếu nhà XK xuất trình bộ chứng từ phù hợp với những quy định của L/C. Phân loại L/C. Ta có các loại L/C theo các tiêu chí như sau: a. Các loại L/C cơ bản: - L/C có thể hủy ngang (Revocable L/C): Là L/C mà người mở (nhà NK) có quyền đề nghị NHPH sửa đổi, bổ sung, hoặc hủy bỏ bất cứ lúc nào mà không cần có cự chấp thuận và thông báo trước của người thụ hưởng (nhà XK). Tuy nhiên khi hàng hóa đã được giao, NH mới thông báo lệnh hủy bỏ hoặc sửa đổi bổ sung thì lệnh này không có giá trị, nghĩa là khi đó NHPH L/C vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán như đã cam kết, coi như không có việc hủy bỏ xảy ra. - L/C không thể hủy ngang (Irrevocable L/C) : Là L/C mà sau khi đã mở và nhà XK đã chấp nhận, thì NHPH không được sửa đổi, bổ sung hay hủy bỏ trong thời hạn hiệu lực của L/C, trừ khi có thỏa thuận khác của các bên tham gia. Một L/C không ghi chữ “Irrevocable” thì vẫn được coi là không hủy ngang. Quyền lợi của người XK được đảm bảo hơn, do đó loại L/C này được sử dụng phổ biến nhất hiện nay trong thanh toán quốc tế. Nhưng một L/C không hủy ngang không có nghĩa là không thể hủy bỏ. Trong thường hợp các bên cùng nhau đồng ý hủy bỏ L/C thì nó được công nhận không còn giá trị thực hiện. Một L/C muốn được hủy bỏ phải được sự đồng ý của tất cả các NH liên quan bằng văn bản/điện tín. - L/C không hủy ngang có xác nhận (Confirmed Irrevocable L/C): Là L/C không thể hủy bỏ theo yêu cầu của NHPH, một NH khác xác nhận trả tiền cho L/C này. Trong thực tế NHXN thường là NHTB, nhưng cũng có thể là NH khác theo yêu cầu của người XK. Trách nhiệm trả tiền L/C của NHXN là giống như NHPH, do đó NHPH phải trả phí xác nhận và thường là phải ký quỹ tại NHXN. Tỷ lệ ký quỹ có khi lên tới 100% giá trị của L/C. b. Các loại L/C đặc biệt. - L/C chuyển nhượng (Transferable L/C): - L/C giáp lưng( Back to Back L/C): - L/C tuần hoàn (Revolving L/C): - L/C dự phòng (Standby L/C) - L/C đối ứng (Reciprocal L/C) - L/C điều khoản đỏ ( Red clause L/C ) 1.1.4. Quy trình nghiệp vụ của phương thức TDCT. a. Trường hợp L/C thanh toán tại NHPH. Sơ đồ 2.1 Sơ đồ quy trình thanh toán TDCT – trường hợp L/C thanh toán tại NHPH NHPH NHTB Người mở (Nhà NK) Người hưởng (Nhà XK) (3) (6) (7) (9) (8) (2) (10) (7) (6) (4) (1) (5) Bước 1: Hai bên mua bán ký kết hợp đồng ngoại thương với điều khoản thanh toán theo phương thức L/C. Bước 2: Trên cơ sở hợp HĐNT, nhà NK làm đơn gửi đến NH phục vụ mình yêu cầu phát hành một L/C. Bước 3: Căn cứ vào đơn xin mở L/C, nếu đồng ý, NHPH lập một L/C và thông báo qua NH đại lý của mình ở nước người XK để thông báo về việc phát hành L/C và chuyển L/C đến người XK cho người xuất khẩu hưởng. Bước 4: Khi nhận được thông báo L/C, NHTB sẽ thông báo L/C cho nhà XK Bước 5: Nhà XK nếu chấp nhận L/C thì tiến hành giao hàng, nếu không thì đề nghị người NK thông qua NHPH sửa đổi, bổ sung L/C cho phù hợp với HĐNT. Bước 6: Sau khi giao hàng, nhà XK lập bộ chứng từ theo yêu cầu của L/C và xuất trình ( thông qua NHTB ) cho NHPH để thanh toán. Bước 7: NHPH sau khi kiểm tra BCT, nếu thấy phù hợp với L/C do mình phát hành thì tiến hành thanh toán cho nhà XK; nếu thấy không phù hợp thì từ chối thanh toán và gửi trả lại toàn bộ và nguyên vẹn BCT cho nhà XK. Bước 8: NHPH đòi tiền nhà NK và chuyển bộ chứng từ cho nhà NK sau khi đã nhận được tiền hoặc chấp nhận thanh toán. Bước 9: Nhà NK kiểm tra BCT, nếu thấy phù hợp với L/C thì trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền, nếu thấy không phù hợp thì có quyền từ chối trả tiền. (10) là sự cam kết nhận nợ trừu tượng và có điều kiện (hay nợ tiềm năng) b. Trường hợp L/C thanh toán tại NHTB: Sơ đồ 2.2. Sơ đồ quy trình thanh toán TDCT trường hợp L/C thanh toán tại NHTB NHPH NHTB Người mở (Nhà NK) Người hưởng (Nhà XK) (3) (8) (9) (11) (10) (2) (7) (6) (4) (1) (5) Các bước từ (1) - (5) giống như trường hợp thanh toán tại NHPH. Bước 6: Sau khi giao hàng, nhà XK lập bé chøng tõ theo yêu cầu của L/C và xuất trình cho NHTB để được thanh toán. Bước 7: NHTB sau khi kiểm tra bộ chứng từ nếu thấy phù hợp với L/C do mình thông báo thì tiến hành thanh toán tiền cho nhà XK; nếu thấy không phù hợp thì từ chối thanh toán và gửi trả lại toàn bộ và nguyên vẹn BCT cho nhà XK. Bước 8: NHTB gửi BCT cho NHPH để được hoàn trả. Bước 9: NHPH sau khi kiểm tra bộ chứng từ, nếu thấy phù hợp với L/C do mình phát hành thì từ chối thanh toán và gửi trả lại toàn bộ và nguyên vẹn BCT cho NHTB. Bước 10: NHPH đòi tiền nhà NK và chuyển BCT cho người NK sau khi đã được nhà NK trả tiền hoặc chấp nhận thanh toán. Bước 11: Nhà NK kiểm tra BCT nếu thấy phù hợp với L/C thì trả tiền hoăc chấp nhận trả tiền, nếu thấy không phù hợp thì có quyền từ chối trả tiền. Các văn bản pháp lý có liên quan đến thanh toán TDCT Các văn bản pháp lý này chính là cơ sở cho hoạt động thanh toán giữa cá nước được nhanh chóng, thuận tiện và an toàn, nhất là trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. 1.1.5.1. Quy tắc và thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ- UCP (Uniform customs and Practice for Documentary Credits). Kh¸i niÖm: UCP lµ mét tËp hîp c¸c nguyªn t¾c vµ tËp qu¸n quèc tÕ ®­îc Phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ (ICC) so¹n th¶o vµ ph¸t hµnh, quy ®Þnh quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan trong giao dÞch tÝn dông chøng tõ víi ®iÒu kiÖn th­ tÝn dông cã dÉn chiÕu tu©n thñ UCP. - UCP ®­îc ph¸t hµnh lÇn ®Çu vµo n¨m 1933. §Õn nay ®· qua 6 lÇn söa ®æi vµ b¶n söa ®æi n¨m 2007 mang sè hiÖu UCP.No 600 cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/7/2007 lµ b¶n ®ang ®­îc ¸p dông réng r·i trong ph­¬ng thøc thanh to¸n TDCT trªn ph¹m vi toµn cÇu. DÉn chiÕu UCP vµo L/C: UCP kh«ng ph¶i lµ mét v¨n b¶n luËt, mµ ®©y chØ lµ tËp hîp c¸c tËp qu¸n vµ thùc tiÔn ng©n hµng trong ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ ®· ®­îc quèc tÕ thõa nhËn, bao gåm nh÷ng ®iÒu kho¶n mang tÝnh chÊt h­íng dÉn cho ng­êi sö dông. Do ®ã muèn sö dông UCP lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh mèi quan hÖ cña c¸c bªn khi tham gia vµo ph­¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ, th× c¸c bªn ph¶i tho¶ thuËn víi nhau vµ dÉn chiÕu trong th­ tÝn dông, b»ng c¸ch ghi vµo cuèi th­ tÝn dông c©u sau ®©y: “This Credit is subject to UCP DC, 2007 Revision, ICC Publication No.600” th× v¨n b¶n nµy trë thµnh v¨n b¶n ph¸p lý b¾t buéc, rµng buéc tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan: ng­êi më, ng­êi h­ëng, NHPH, NHTB… C¸c bªn tham gia giao dÞch L/C vÉn cã quyÒn tù do ¸p dông mét trong nh÷ng b¶n UCP tr­íc UCP No.600. Tuy nhiªn, do lµ b¶n söa ®æi gÇn ®©y nhÊt, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn hµnh nªn UCP No.600 th­êng ®­îc c¸c ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp trªn thÕ giíi lùa chän dÉn chiÕu vµo L/C. UCP chỉ áp dụng trong TTQT, không áp dụng trong thanh toán nội địa. 1.1.5.2. TËp qu¸n ng©n hµng quèc tÕ dïng ®Ó kiÓm tra chøng tõ trong ph­¬ng thøc thanh to¸n TDCT (International Starndard Banking Practice for the examination of documentary credits - ISBP) ISBP 681 “TËp qu¸n ng©n hµng quèc tÕ dïng ®Ó kiÓm tra chøng tõ trong ph­¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ” (International Starndard Banking Practice for the examination of documentary credits – ISBP) lµ sù bæ sung mang tÝnh thùc tiÔn cho UCP 600. ISBP 681 kh«ng söa ®æi UCP 600 mµ nã gi¶i thÝch mét c¸ch chi tiÕt vµ râ rµng h¬n c¸ch ¸p dông c¸c quy t¾c cña UCP trong giao dÞch chøng tõ do Uû ban ng©n hµng cña Phßng Th­¬ng m¹i Quèc tÕ ®· th«ng qua. Néi dung cña ISBP 681 ®Ò cËp tíi c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc thùc hiÖn kiÓm tra chøng tõ theo nh÷ng chuÈn mùc cña tËp qu¸n th­¬ng m¹i nh­: nguyªn t¾c chung khi thùc hiÖn kiÓm tra chøng tõ; kiÓm tra ®èi víi tõng lo¹i chøng tõ riªng biÖt: hèi phiÕu, ho¸ ®¬n th­¬ng m¹i, chøng tõ vËn t¶i, chøng tõ b¶o hiÓm, giÊy chøng nhËn xuÊt xø. ViÖc ra ®êi ISBP 681 ®· gióp cho c¸c chøng tõ ®­îc kiÓm tra mét c¸ch chÆt chÏ h¬n, phï hîp h¬n víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ vµ lµm gi¶m ®i ®¸ng kÓ mét sè l­îng chøng tõ bÞ tõ chèi thanh to¸n do cã sù kh¸c biÖt khi xuÊt tr×nh lÇn ®Çu tiªn. Rủi ro trong thanh toán tín dụng chứng từ 1.2.1. Khái niệm về rủi ro trong thanh toán quốc tế. Rñi ro lµ nh÷ng bÊt tr¾c x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh, g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i cho ng©n hµng. Cã nhiÒu lo¹i rñi ro nh­ rñi ro tÝn dông, rñi ro thanh to¸n, rñi ro hèi ®o¸i, rñi ro l·i suÊt, rñi ro thõa vèn, ø ®äng vèn,… Rñi ro thanh to¸n: lµ rñi ro mµ ng©n hµng gÆp ph¶i khi ng©n hµng lµm trung gian thanh to¸n cho c¸c tæ chøc kinh tÕ c¸ nh©n trong x· héi. Mét ng©n hµng ho¹t ®éng b×nh th­êng ph¶i ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n. Kh¶ n¨ng thanh to¸n tøc lµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu thanh to¸n hiÖn t¹i, ®ét xuÊt khi cã vÊn ®Ò n¶y sinh vµ ®¸p øng ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n trong t­¬ng lai. Khi ng©n hµng thiÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n, nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi sÏ dÉn tíi mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Rñi ro thanh to¸n n¶y sinh do nh÷ng nguyªn nh©n sau: - Do mÊt c©n b»ng gi÷a nguån vèn vµ sö dông vèn. Nguån vèn d­ thõa qu¸ lín trong khi ®ã thÞ tr­êng ®Çu ra h¹n hÑp nªn mét sè ng©n hµng ®· dïng vèn huy ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung dµi h¹n qu¸ møc, dÉn ®Õn thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n cuèi cïng. - §Õn h¹n, c¸c kho¶n vay khã thu håi, uy tÝn cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót, ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi ®i vay th­êng ph¶n øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n cña ng©n hµng b»ng c¸ch rót hÕt h¹n møc tÝn dông ®Ó ®¶m b¶o cã tiÒn cho nhu cÇu vÒ sau hoÆc rót hÕt sè d­ tiÒn göi v× sî cã thÓ sÏ kh«ng rót ra ®­îc. TÊt c¶ c¸c khÝa c¹ch trªn dÉn ®Õn rñi ro trong thanh to¸n ng©n hµng. Tõ nh÷ng nhËn thøc chung vÒ rñi ro trong thanh to¸n, ta cã thÓ quan niÖm vÒ rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ lµ nh÷ng mÊt m¸t, thiÖt h¶i x¶y ra cho c¸c ng©n hµng do kh«ng thu håi ®­îc vèn ®· thanh to¸n cho n­íc ngoµi, nhiÒu khi cßn lµ viÖc kh«ng thu håi vèn ®óng h¹n hoÆc lµm ph¸t sinh chi phÝ v« Ých 1.2.2. Ph©n lo¹i rñi ro 1.2.2.1. Rñi ro vÒ nghiÖp vô kÜ thuËt Rñi ro kÜ thuËt nghiÖp vô lµ rñi ro h×nh thµnh do nh÷ng sai sãt mang tÝnh kÜ thuËt trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. Ch¼ng h¹n sù kh¸ch nhau gi÷a bé chøng tõ thanh to¸n víi néi dung L/C, hoÆc c¸c bªn tham gia thùc hiÖn sai 1 khÊu nµo ®ã trong quy tr×nh nghiÖp vô thanh to¸n hoÆc tr¸i víi ®iÒu kho¶n cña UCP 600. Nguyªn nh©n cña rñi ro kü thuËt chñ yÕu lµ do tr×nh ®é nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng vµ thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu cña c¸c bªn tham gia cßn yÕu nªn ch­a n¾m b¾t ®­îc c¸c yªu cÇu cña L/C. §iÒu nµy dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh lËp chøng tõ vµ thanh to¸n. Mét nguyªn nh©n kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn lµ tõ phÝa ng©n hµng më L/C. ViÖc më L/C quy ®Þnh qu¸ nhiÒu c¸c ®iÒu kiÖn, kho¶n môc sÏ g©y khã kh¨n cho ng­êi b¸n. 1.2.2.2. Rñi ro chÝnh trÞ BÊt k× mét ho¹t ®éng kinh doanh nµo còng chÞu sù chi phèi cña thÓ chÕ chÝnh trÞ, ho¹t ®éng thanh to¸n liªn quan tí mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh trong mäi ngµnh kinh tÕ. Vµ TTQT liªn quan tíi nhiÒu chñ thÓ kh¸c nhau ë nh÷ng quèc gia kh¸c nhau. Do vËy, TTQT chÞu sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè, ë nhiÒu cÊp ®é h¬n, vµ bÞ chi phèi kh«ng nhá bëi yÕu tè chÝnh trÞ ë n­íc cña ng­êi b¸n, cña ng­êi mua hay n­íc cña c¸c trung gian tham gia hoÆc cã liªn quan tíi ho¹t ®éng thanh to¸n. Mét sù biÕn ®éng vÒ thÓ chÕ chÝnh trÞ sÏ ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng vµ sù s½n sµng ®¸p øng c¸c cam kÕt nh­ ®· tháa thuËn cña c¸c bªn. Rñi ro chÝnh trÞ th­êng gÆp khi m«i tr­êng ph¸p lý, nÒn kinh tÕ cña 1 n­íc ch­a æn ®Þnh th­êng xuyªn bÞ ®iÒu chØnh bæ sung. Khi mét quèc gia thay ®æi c¸c chÝnh s¸ch vÒ dù tr÷ ngo¹i hèi, thuÕ, xuÊt nhËp khÈu sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ TTQT ®èi víi c¸c bªn liªn quan. Trong thùc tÕ, nh÷ng thay ®æi nµy th­êng khiÕn c¸c ng©n hµng vµ c¸c bªn liªn quan kh«ng thÓ thùc hiªn ®­îc cam kÕt cña m×nh, lµm cho qu¸ tr×nh thanh to¸n bÞ ng­ng trÖ, thËm chÝ bÞ hñy bá, g©y thiÖt h¹i cho c¸c bªn,… 1.2.2.3. Rñi ro do c¬ chÕ qu¶n lý vµ biÕn ®éng kinh tÕ Rñi ro do chÝnh s¸ch lµ rñi ro xuÊt ph¸t tõ sù thay ®æi c¸c néi dung vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý, do vËy, vÒ b¶n chÊt lµ do c¬ chÕ qu¶n lý. Ch¼ng h¹n, mét sù biÕn ®éng vÒ tiÒn tÖ quèc gia thay ®æi, lµ sù thay ®æi vÒ l·i suÊt, vÒ tû gi¸,… Khi l·i suÊt, tû gi¸ thay ®æi cã thÓ lµm cho n¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nµy t¨ng lªn, cña doanh nghiÖp kia gi¶m ®i, nã lµ mét lo¹i rñi ro mang tÝnh x· héi hãa cao. Ngµy nay kh«ng ai phñ nhËn quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ trong ho¹t ®éng kinh tÕ, viÖc sö dông ®ång tiÒn n­íc ngoµi trong quan hÖ TTQT lµ phæ biÕn, réng kh¾p. ChÝnh nguyªn nh©n kinh tÕ ®· lµm thay dæi gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña mçi n­íc vµ lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn tû gi¸ ®ång tiÒn bÞ thay ®æi. Trªn hÕt lµ sù ¶nh h­ëng cña tû gi¸ tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng v× ng©n hµng lµ trung t©m thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. 1.2.2.4. Rñi ro ®¹o ®øc kinh doanh Rñi ro ®¹o ®øc kinh doanh lµ rñi ro khi 1 bªn tham gia cè t×nh kh«ng thùc hiÖn ®óng nghÜa vô cña m×nh lµm ¶nh h­ëng tíi quyÒn lîi cña bªn kh¸c. mÆc dï trong hîp ®ång th­¬ng m¹i còng nh­ L/C ®Òu quy ®Þnh rÊt râ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia. Song kh«ng ph¶i lóc nµo nh÷ng nguyªn t¾c ®ã còng ®­îc t«n träng. Cô thÓ lµ: Ng­êi XK ph¶i cã nghÜa vô giao hµng ®óng nh­ trong hîp ®ång vµ L/C nh­ng thùc tÕ l¹i giao hµng xÊu, thiÕu, thËm chÝ kh¸c chñng lo¹i mµ vÉn lËp chøng tõ phï hîp nh­ L/C ®Ó thanh to¸n. Ng­êi nhËp khÈu cã nghÜa vô tr¶ tiÒn cho ng©n hµng ph¸t hµnh sè tiÒn ®· thanh to¸n cho ng­êi h­ëng nh­ng l¹i cè t×nh ch©y ú, thËm chÝ lõa g¹t ng©n hµng sau khi ®· b¸n hÕt hµng mµ vÉn kh«ng nép tiÒn vµo ng©n hµng mµ l¹i sö dông vµo môc ®Ých kinh doanh kh¸c; ng©n hµng më th× cã thÓ vi ph¹m cam kÕt cña m×nh, ®øng vÒ phÝa nhµ nhËp khÈu ®Ó cè t×nh b¾t lçi chøng tõ vµ tõ chèi thanh to¸n,… TÊt c¶ nh÷ng rñi ro do phi ph¹m ®ã g©y ra ®­îc gäi lµ rñi ro ®¹o ®øc. 1.2.2.5. Rñi ro do nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng: Nh­ c¸c sù kiÖn vÒ thiªn tai, næi lo¹n, b¹o ®éng, chiÕn tranh, ®¶o chÝnh, ®×nh c«ng, ®ãng cöa ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng bÞ khñng ho¶ng kinh tÕ,… Nh÷ng rñi ro trªn th­êng x¶y ra ®èi víi tÊt c¶ mäi chñ thÓ tham gia th­ tÝn dông. Tuy nhiªn, x¸c vÒ gi¸c ®é ng©n hµng, th­êng x¶y ra ®èi víi nh÷ng chñ thÓ sau: Thø nhÊt, rñi ro ®èi víi ng©n hµng më th­ tÝn dông (Issuing bank - IB) Thø hai, rñi ro ®èi víi ng©n hµng th«ng b¸o më th­ tÝn dông (Advising bank- AB) Thø ba, rñi ro ®èi víi ng©n hµng x¸c nhËn (Confirming bank - CB) Thø t­, rñi ro ®èi víi ng©n hµng chiÕt khÊu chøng tõ (Negotiating bank- NB) 1.2.3. Nguyªn nh©n cña rñi ro Thø nhÊt, rñi ro ®èi víi ng©n hµng më th­ tÝn dông (Issuing bank - IB) Ng©n hµng më lµ ng©n hµng ph¸t hµnh L/C cam kÕt thanh to¸n víi ph­¬ng thøc tr¶ ngay, hoÆc chÊp nhËn vµ thanh to¸n c¸c hèi phiÕu tr¶ chËm cho ng­êi h­ëng lîi nÕu c¸c chøng tõ do ng­êi b¸n lËp vµ tháa m·n ®­îc tÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cña L/C. V× vËy, tÝnh chÊt thay mÆt cña ng­êi mua cam kÕt tr¶ tiÒn cã ®iÒu kiÖn cho ng­êi b¸n ®Ó ng­êi b¸n tin t­ëng vµ yªn t©m giao hµng ®· lµm xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro ®èi víi ng©n hµng më. C¸c rñi ro cã thÓ do chÝnh b¶n th©n ng©n hµng më g©y ra, nh­ng phÇn nhiÒu lµ xuÊt ph¸t tõ phÝa nhµ nhËp khÈu - ng­êi xin më L/C. Do ng©n hµng kh«ng n¾m ®­îc uy tÝn vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña hä, hoÆc do trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh gÆp rñi ro dÉn ®Õn thua lç, thËm chÝ bÞ ph¸ s¶n. Ch¼ng h¹n: - Rñi ro vÒ tû gi¸: Khi nhËp hµng, nhµ NK kh«ng thÓ l­êng tr­íc ®­îc møc ®é tr­ît gi¸ ®ång néi tÖ so víi ®ång ngo¹i tÖ m¹nh nªn khi hµng nh©p vÒ, tû gi¸ tr­ît m¹nh, ®èi víi nh÷ng mÆt hµng gi¸ b¸n c¹nh tranh kh«ng thÓ t¨ng ®­îc nhµ nhËp khÈu kh«ng muèn nhËn hµng v× nguy c¬ thua lç rÊt cao. Trong tr­êng hîp ®ã, nÕu tû lÖ kÝ quü kh«ng bï ®¾p ®­îc tû lÖ tr­ît gi¸ cña néi tÖ th× rñi ro cã thÕ x¶y ra ®èi víi ng©n hµng më. - Rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn: Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng hãa tõ n­íc nhµ xuÊt khÈu tíi n­íc nhµ nhËp khÈu cã thÓ x¶y ra 1 sè rñi ro, do ®ã ®Ó ph©n chia chi phÝ vµ rñi ro mét c¸ch cô thÓ cho tõng bªn. ICC ®· ban hµnh “C¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i quèc tÕ” ®Ó c¸c bªn lùa chän. Th«ng th­êng c¸c nhµ nhËp khÈu ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, n­íc nghÌo chän nh÷ng ®iÒu kiÖn víi chi phÝ nhËp hµng cµng thÊp cµng tèt mµ Ýt khi coi träng ®Õn hËu qu¶ rñi ro cã thÓ x¶y ra. Do ®ã, nÕu rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn nh­ mÊt m¸t, h­ háng, va ch¹m, ®¾m tµu,… mµ tr¸ch nhiÖm kh«ng thuéc vÒ h·ng tµu vµ nhµ NK ®· kh«ng mua b¶o hiÓm th× hä kh«ng s½n lßng thanh to¸n, g©y nªn rñi ro cho ng©n hµng më. - Rñi ro khi nhµ NK mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc bÞ ph¸ s¶n: §©y lµ lo¹._.i rñi ro g©y nªn thiÖt h¹i nÆng nÒ nhÊt cho Ng©n hµng më, bëi Ng©n hµng më buéc ph¶i thanh to¸n cho ng­êi b¸n hµng trong khi kh«ng thÓ thu håi ®­îc vèn tõ phÝa ng­êi mua. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ do Ng©n hµng më thùc hiÖn kh«ng tèt kh©u thÈm ®Þnh kh¸ch hµng hoÆc do trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhµ NK bÞ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n do nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng. - Rñi ro do nhµ XK cã hµnh vi lõa ®¶o: Nhµ XK gi¶ m¹o chøng tõ, ng©n hµng ®­îc chØ ®Þnh mÆc dï ®· kiÓm tra chøng tõ víi sù cÈn thËn hîp lý nh­ng kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ra ®­îc, cßn ng©n hµng më th× cho phÐp ng©n hµng chiÕt khÊu trÝch tµi kho¶n cña m×nh ®Ó thanh to¸n cho ng­êi b¸n hoÆc ®ßi tiÒn t¹i ng©n hµng thø 3. NÕu nh­ nhµ xuÊt khÈu lµ 1 tæ chøc ma hoÆc bÞ ph¸ s¶n trong khi nhµ NK kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó båi th­êng cho NH më th× NH më cuèi cïng lµ ng­êi g¸nh chÞu rñi ro ®ã. - Rñi ro do ng©n hµng më ®· kh«ng lµm theo ®óng UCP mµ L/C ®· dÉn chiÕu: Theo UCP Ng©n hµng më ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm thanh to¸n nÕu chøng tõ xuÊt tr×nh cã lçi. Tuy nhiªn nÕu ng©n hµng më kh«ng hµnh ®éng theo ®óng nh÷ng quy ®Þnh trong UCP th× ng©n hµng më gÆp rñi ro trªn chÝnh nh÷ng bé chøng tõ cã lçi ®ã, nh­: Th«ng b¸o tõ chèi nh­ng kh«ng nãi râ lý do sù bÊt hîp lÖ cña chøng tõ hoÆc nh÷ng bÊt hîp lÖ nµy bÞ ng©n hµng chiÕt khÊu phñ nhËn vµ trë nªn kh«ng cã gi¸ trÞ, th«ng b¸o nh÷ng bÊt hîp lÖ vµ tõ chèi nh÷ng chøng tõ v­ît qu¸ thêi h¹n ®­îc quy ®Þnh trong UCP- 5 ngµy lµm viÖc cña ng©n hµng; ®· chuyÓn giao chøng tõ cho ng­êi xin më, hoÆc lµm mÊt kh«ng tr¶ l¹i chøng tõ cho ng­êi xuÊt tr×nh nguyªn vÑn nh­ khi nã nhËn ®­îc, hoÆc kh«ng giao chøng tõ ®ã cho bªn thø 3 do ng­êi xuÊt tr×nh chØ ®Þnh. Thø hai, rñi ro ®èi víi ng©n hµng th«ng b¸o më th­ tÝn dông (Advising bank- AB) Ng©n hµng th«ng b¸o lµ ng©n hµng ®­îc ng©n hµng më yªu cÇu th«ng b¸o L/C tíi ng­êi thô h­ëng. AB cã thÓ lµ ng©n hµng cã quan hÖ ®¹i lý víi ng©n hµng më hoÆc kh«ng. Trong tr­êng hîp ng©n hµng më vµ ng©n hµng th«ng b¸o kh«ng cã quan hÖ ®¹i lý, viÖc th«ng b¸o sÏ ®­îc hai ng©n hµng lùa chän thùc hiÖn th«ng qua ng©n hµng trung gian cã quan hÖ ®¹i lý víi c¶ 2 ng©n hµng nµy. Vµ v× nh­ vËy, cã thÓ xuÊt hiÖn 2 ng©n hµng th«ng b¸o cho 1 th­ tÝn dông. Tïy tõng tr­êng hîp cô thÓ, rñi ro cã thÓ ®Õn víi mét hoÆc c¶ 2 ng©n hµng thùc hiÖn chøc n¨ng th«ng b¸o th­ tÝn dông. Ng©n hµng th«ng b¸o th­ tÝn dông chÞu tr¸ch nhiÖm x¸c minh tÝnh ch©n thùc bÒ ngoµi cña L/C th«ng qua viÖc kiÓm tra ch÷ ký, hoÆc m· khãa, hoÆc form SWIFT trªn th­ tÝn dông ®ã. Rñi ro ®èi víi AB khi quyÕt ®Þnh th«ng b¸o 1 L/C gi¶ (hoÆc söa ®æi gi¶) mµ kh«ng cã ghi chó g×, do vËy hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm víi c¸c bªn liªn quan. Thø ba, rñi ro ®èi víi Ng©n hµng x¸c nhËn (Confirming bank - CB) Ng©n hµng x¸c nhËn th­êng lµ ng©n hµng lín, cã uy tÝn hoÆc ng©n hµng cã quan hÖ tiÒn göi, vay tiÒn víi ng©n hµng më, ®­îc ng©n hµng më yªu cÇu x¸c nhËn vµ cam kÕt tr¶ tiÒn cho ng­êi b¸n ®èi víi bé chøng tõ hoµn h¶o. Tr­êng hîp nµy x¶y ra ®èi víi nh÷ng L/C cã gi¸ trÞ lín mµ ng©n hµng më lµ ng©n hµng xa l¹, uy tÝn kh«ng cao, hoÆc do nhµ xuÊt khÈu míi lµm ¨n víi nhµ NK ë 1 n­íc mµ nhµ XK kh«ng thÓ hiÓu râ luËt lÖ, tËp qu¸n cña n­íc ®ã. Do vËy, viÖc x¸c nhËn L/C lµm h¹n chÕ rñi ro chñ yÕu cho nhµ XK còng nh­ rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña Ng©n hµng x¸c nhËn khi ph¸t sinh tranh chÊp gi÷a c¸c bªn. Rñi ro x¶y ra ®èi víi ng©n hµng x¸c nhËn b¾t nguån tõ nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan còng nh­ kh¸ch quan, mµ th«ng th­êng lµ do: Ng©n hµng x¸c nhËn kh«ng n¾m v÷ng ®­îc n¨ng lùc tµi chÝnh, uy tÝn cña ng©n hµng më, kh«ng thÊu hiÓu luËt ph¸p n­íc NK, hoÆc xö lý yÕu kÐm trong kiÓm so¸t chøng tõ thanh to¸n cña ng©n hµng x¸c nhËn. HËu qu¶ tÊt yÕu lµ Ng©n hµng x¸c nhËn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n cho ng­êi h­ëng. Thø t­, rñi ro ®èi víi ng©n hµng chiÕt khÊu chøng tõ (Negotiating bank- NB) Ng©n hµng chiÕt khÊu cã thÓ lµ ng©n hµng x¸c nhËn nÕu lµ L/C x¸c nhËn. Ng©n hµng chiÕt khÊu (NHCK) cã thÓ lµ 1 ng©n hµng ®­îc chØ ®Þnh cô thÓ hoÆc bÊt cø NH nµo nÕu L/C cho chiÕt khÊu tù do (available with any bank by negotiation). Rñi ro x¶y ra víi NHCK phÇn lín phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña ng©n hµng më vµ nhµ NK. Theo UCP600, ng©n hµng më ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm trong tr­êng hîp bé chøng tõ cã lçi mµ hÇu nh­ trong nhiÒu tr­êng hîp ng©n hµng më tõ chèi thanh to¸n hay kh«ng lµ tïy thiÖn chÝ cña nhµ NK. C¸c rñi ro mµ NHCK cã thÓ gÆp: - Rñi ro do nhµ NK tr× ho·n thanh to¸n: Trong ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, rñi ro do nhµ NK tr× ho·n thanh to¸n th­êng lµ do kh¶ n¨ng thanh to¸n cña bªn mua yÕu v× nhiÒu lý do bªn mua kh«ng tin t­ëng bªn b¸n hay v× giao hµng trÔ hoÆc kh«ng ®óng chÊt l­îng, môc ®Ých cña ng­êi mua lµ muèn hµng thùc sù vÒ c¶ng nh×n thÊy hµng råi míi yªn t©m tr¶ tiÒn. §Ó tr× ho·n thanh to¸n, hä sÏ yªu cÇu Ng©n hµng më th«ng b¸o lçi chøng tõ trong vßng 5 ngµy lµm viÖc (theo quy ®Þnh UCP600) ®Ó dµnh ®­îc quyÒn tõ chèi thanh to¸n nµy. §èi víi NHCK thêi gian tr× ho·n thanh to¸n cµng dµi Ng©n hµng cµng dÔ bÞ ®éng vÒ vèn do ®· mua bé chøng tõ vµ ®· tr¶ tiÒn cho nhµ xuÊt khÈu. - Rñi ro do nhµ NK tõ chèi thanh to¸n bé chøng tõ: §©y lµ rñi ro g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ nhÊt cho ng­êi b¸n, nÕu ng­êi b¸n kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n l¹i th× NHCK g¸nh chÞu rñi ro. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do nhµ NK bÞ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n thËm chÝ bÞ ph¸ s¶n trong tr­êng hîp nµy, Ng©n hµng më buéc ph¶i tõ chèi thanh to¸n b»ng c¸ch cè t×nh b¾t lçi chøng tõ theo kiÓu “ bíi l«ng t×m vÕt”. - Rñi ro trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn: Nh­ ®· nªu trªn, trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng, tõ n­íc nhµ XK ®Õn nhµ NK cã thÓ x¶y ra 1 sè rñi ro mµ tr¸ch nhiÖm thuéc vÒ nhµ NK do kh«ng mua b¶o hiÓm. - Rñi ro do ng©n hµng më bÞ ph¸ s¶n: rñi ro nµy nh×n chung lµ Ýt x¶y ra nh­ng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã, trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu tr­êng hîp, mµ gÇn ®©y nhÊt lµ sù kiÖn sôp ®æ gÇn ®©y cña 1 sè Ng©n hµng Mü lµ mét minh chøng cho lo¹i rñi ro nµy. 1.3. Sự cần thiết hạn chế rủi ro thanh toán tín dụng chứng từ đối với ngân hàng thương mại. 1.3.1 Víi ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu Sù trçi dËy mét c¸ch nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ ë 1 sè n­íc trªn thÕ giíi trong thËp kû cuèi thÕ kû 20 ®· chøng minh r»ng kinh tÕ cña mét n­íc kh«ng thÓ ph¸t triÓn víi 1 chÝnh s¸ch ®ãng cöa, tr«ng chê vµo tÝch lòy vµ trao ®æi trong n­íc. Mµ ph¶i biÕt ph¸t huy mÆt m¹nh trong n­íc, tËn dông kh¶ n¨ng cã lîi tõ bªn ngoµi, biÕt ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, biÕt kÕt hîp søc m¹nh d©n téc vµ søc m¹nh thêi ®¹i trong hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®· x¸c ®Þnh “NhiÖm vô ®èi ngo¹i trong thêi gian tíi lµ cñng cè hßa b×nh vµ t¹o ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi h¬n n÷a ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, phôc vô sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc” vµ “tiÕp tôc ®­êng lèi ®èi ngo¹i víi tinh thÇn ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi” Thanh to¸n quèc tÕ ph¶n ¸nh sù vËn ®éng cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi cña gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn hµng hãa vµ t­ b¶n gi÷a c¸c quèc gia. Nh­ vËy nÕu kh©u thanh to¸n quèc tÕ ®­îc thùc hiÖn nhanh chãng, an toµn vµ chÝnh x¸c th× nã ®· trùc tiÕp t¸c ®éng vµo viÖc rót ng¾n thêi gian cho chu chuyÓn vèn, gi¶m bít vµ kh¾c phôc nh÷ng rñi ro liªn quan tíi sù biÕn ®éng cña tiÒn tÖ, tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña con nî, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn vµ më réng ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cña mçi n­íc. VÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh trong ho¹t ®éng kinh tÕ quèc d©n nãi chung vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng. §Æc biÖt trong bèi c¶nh hiÖn nay khi mçi quèc gia ®Òu ®Æt ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i lªn hµng ®Çu, coi ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ con ®­êng tÊt yÕu trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc m×nh. Thanh to¸n quèc tÕ lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh mua b¸n hµng hãa dÞch vô gi÷a c¸c tæ chøc c¸c c¸ nh©n, c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau. NÕu kh«ng cã ho¹t ®éng TTQT th× ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i khã tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc. NÕu tæ chøc ho¹t ®éng TTQT ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng an toµn chÝnh x¸c sÏ gi¶i quyÕt ®­îc mèi quan hÖ l­u th«ng hµng hãa - tiÒn tÖ gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n mét c¸ch tr«i ch¶y vµ hiÖu qu¶. VÒ mÆt kinh doanh, thanh to¸n tiÒn hµng thÓ hiÖn chÊt l­îng cña kinh doanh, nãi lªn hiÖu qu¶ kinh tÕ vÒ tµi chÝnh trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK. Trong ®iÒu kiÖn tiÒn tÖ th­êng xuyªn biÕn ®éng, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña con nî rÊt bÊp bªnh, rñi ro trong viÖc thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n ngµy cµng nhiÒu, vÞ trÝ, vai trß cña ho¹t ®éng TTQT còng v× thÕ mµ ®­îc kh¼ng ®Þnh h¬n trong ®ã c¸c yÕu tè vÒ tiÒn tÖ, vÒ ph­¬ng thøc thanh to¸n, biÖn ph¸p ®¶m b¶o hèi ®o¸i vµ ®¶m b¶o ®­îc tiÒn hµng ®èi víi nhµ XK… cÇn ®­îc xem xÐt, nghiªn cøu kÜ l­ìng ®Ó lùa chän ¸p dông cho linh ho¹t víi mçi tr­êng hîp. 1.3.2 Víi ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng. §èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng, viÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng TTQT cã vÞ trÝ vµ vai trß hÕt søc quan träng, nã kh«ng chØ lµ 1 dÞch vô thanh to¸n thuÇn tóy mµ nã ®­îc coi lµ 1 mÆt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng, nã bæ sung vµ hç trî c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cña Ng©n hµng. Ho¹t ®éng TTQt cña 1 ng©n hµng ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc ®ßi hái cña kh¸ch hµng sÏ lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó thu hót thªm kh¸ch vÒ giao dÞch trªn c¬ së ®ã mµ ng©n hµng cã thÓ t¨ng quy m« vèn ho¹t ®éng cña m×nh. Nhê ®Èy m¹nh ho¹t ®éng TTQT mµ ng©n hµng cã thÓ më réng ho¹t ®éng tÝn dông tµi trî XNK còng nh­ t¨ng c­êng ®­îc nguån vèn nhµn rçi cña c¸c doanh nghiÖp cã mèi quan hÖ TTQT qua ng©n hµng. Ho¹t ®éng TTQT tèt gióp cho Ng©n hµng ph¸t triÓn ®­îc c¸c nghiÖp vô kinh doanh tiÒn tÖ b¶o l·nh, vµ c¸c dÞch vô ng©n hµng quèc tÕ kh¸c, do cã ®­îc nguån vèn ngo¹i tÖ lín vµ ®a d¹ng th«ng qua nghiÖp vô TTQT. NghiÖp vô TTQT ph¸t triÓn sÏ gióp cho NH n©ng cao ®­îc uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, trªn c¬ së ®ã mµ cã thÓ khai th¸c ®­îc nguån vèn tµi trî cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vµ vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi nh»m ®¸p øng h¬n nhu cÇu vay vèn cña kh¸ch hµng ®ång thêi, ho¹t ®éng TTQT gióp ng©n hµng t¨ng thu nhËp vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®ång thêi nã gióp cho ho¹t ®éng NH v­ît ra khái ph¹m vi quèc gia vµ hßa nhËp víi hÖ thèng ng©n hµng thÕ giíi. KÕt luËn ch­¬ng 1 Thanh to¸n quèc tÕ ®ãng vai trß lµ mét m¾t xÝch hÕt søc quan träng, kh«ng thÓ thiÕu trong d©y chuyÒn ho¹t ®éng kinh tÕ. ChiÕm tû phÇn lín trong TTQT, vai trß vµ tÝnh h÷u dông cña ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Nghiªn cøu néi dung nghiÖp vô TTQT theo ph­¬ng thøc thanh to¸n TDCT, lùa chän vµ xö lý yÕu tè trong néi dung cña nã, hoµn thiÖn c¸c quy tr×nh nghiÖp vô kü thuËt sao cho phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia lµ nhiÖm vô v« cïng quan träng. H¹n chÕ rñi ro lu«n lµ vÊn ®Ò mµ c¸c chñ thÓ quan t©m trong mäi ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ s¶n xuÊt kinh doanh, rñi ro kh«ng chØ lµm tæn h¹i tíi chñ thÓ tham gia trùc tiÕp mµ réng h¬n, th«ng qua c¸c giao dÞch thanh to¸n sÏ cÇn thiÕt ph¶i cã sù tham gia cña c¸c c¸c chñ thÓ gi¸n tiÕp nh­ ng©n hµng XK, Ng©n hµng NK, B¶o hiÓm,… vµ do vËy rñi ro trong ho¹t ®éng TTQT bao trïm lªn tÊt c¶ c¸c chñ thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tham gia vµo giao dÞch ngo¹i th­¬ng. Rñi ro g©y ra nh÷ng mÊt m¸t, tæn thÊt ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Ch­¬ng 1 cña khãa luËn lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n tÝn dông chøng tõ vµ c¸c lo¹i rñi ro trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Tõ ®ã, ph©n tÝch tÝnh cÇn thiÕt h¹n chÕ rñi ro TTQT b»ng th­ tÝn dông ®èi víi ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th­¬ng m¹i. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG RỦI RO THANH TOÁN TÍN DỤNG CHỨNG TỪ TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM 2.1. Khái quát về Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 2.1.1. Sự ra đời và phát triển của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Ngµy 1-4-1963, NHNT VN chÝnh thøc ra m¾t vµ ®i vµo ho¹t ®éng, víi t­ c¸ch mét ph¸p nh©n Ng©n hµng Th­¬ng m¹i giao dÞch trªn th­¬ng tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ (víi tªn gäi tiÕng Anh lµ: Bank for Foreign Trade of Vietnam, tªn t¾t lµ Vietcombank). Khi ®ã, NHNT VN lµ ng©n hµng duy nhÊt phôc vô kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ cho vay xuÊt nhËp khÈu cña c¶ n­íc (®éc quyÒn kinh doanh ngo¹i hèi). Ngµy 1 - 4 - 1991, Së Giao dÞch NHNT ®­îc thµnh lËp, lµ ®¬n vÞ trùc thuéc NHNT TW, thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cña NHNT TW. SGD ®ãng vai trß lµ ®Çu mèi thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña NHNT VN víi c¸c kh¸ch hµng cña NHNT VN. GÇn 50 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, NHNT ®· ph¸t triÓn thµnh mét ng©n hµng ®a n¨ng, ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ, ho¹t ®éng kh«ng ngõng t¨ng tr­ëng vµ hiÖu qu¶, ®¹t lîi nhuËn cao, c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i víi m¹ng l­íi réng kh¾p (1 héi së chÝnh, 1 Së GD ë trung t©m thñ ®« Hµ Néi, 63 chi nh¸nh vµ 205 phßng giao dÞch trªn toµn quèc, cã v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. Ho¹t ®éng cña NHNT cßn ®­îc hç trî bëi m¹ng l­íi giao dÞch quèc tÕ lín nhÊt trong sè c¸c ng©n hµng ViÖt Nam víi trªn 1400 ng©n hµng ®¹i lý t¹i h¬n 90 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. KÓ tõ ngµy 1 - 1 - 2006, SGD ®­îc t¸ch ra khái Héi së chÝnh, ®­îc ®Æt t¹i 31 - 33 Ng« QuyÒn, QuËn Hoµn KiÕm, TP Hµ Néi, ho¹t ®éng nh­ mét chi nh¸nh, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã con dÊu, cã tµi kho¶n riªng, SGD trë thµnh mét chi nh¸nh ®­îc thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng cña NHNT VN. ViÖc t¸ch ra ho¹t ®éng ®éc lËp nµy, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vÒ th­¬ng hiÖu vµ ­u thÕ s½n cã cña NHNT VN, SGD còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do x¸o trén vÒ tæ chøc, nhiÒu nghiÖp vô míi ®­îc ®­a vµo thùc hiÖn. Tuy vËy, trong ba n¨m qua víi nç lùc cè g¾ng cña Ban Gi¸m ®èc vµ toµn thÓ c¸n bé nh©n viªn, SGD ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. HiÖn t¹i SGD ®· cã 15 phßng giao dÞch r¶i r¸c trªn ®Þa bµn TP Hµ Néi, cã quy m« ho¹t ®éng 500 tû VND, quy m« cßn lín h¬n c¶ 1 chi nh¸nh cña 1 ng©n hµng TMCP. SGD cã doanh sè huy ®éng vèn xÊp xØ 40 ngµn tû VND. Cho vay nÒn kinh tÕ 4.500 tû VND, xuÊt khÈu, nhËp khÈu h¬n 3 tû USD, doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ h¬n 2 tû USD. N¾m gi÷ h¬n 1 triÖu thÎ tiÕt kiÖm c¸ nh©n. 500 ngµn thÎ ATM, h¬n 150 m¸y ATM, h¬n 1200 c¸c ®iÓm chÊp nhËn thÎ. 2.1.2. Kết quả hoạt đông kinh doanh của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. 2.1.2.1. Huy ®éng vèn N¨m 2008, khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi g©y ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM, SGD tuy ho¹t ®éng ®éc lËp nh­ng c«ng t¸c huy ®éng vèn vÉn ®¹t hiÖu qu¶ cao. N¨m 2008 nguån vèn huy ®éng tõ nÒn kinh tÕ quy VN§ ®¹t 39.500,75 tû ®ång t¨ng 1.507,92 tû ®ång (3,97%) so víi n¨m cïng kú n¨m 2007. 2.1.2.2. Sö dông vèn TÝnh ®Õn 31/12/2008, tæng d­ nî cho vay quy VN§ ®¹t 4.473,84 tû ®ång t¨ng 1.070,3 tû ®ång ( 31,45%) so víi cïng kú n¨m 2007 (trong ®ã d­ nî VN§ ®¹t 1.495,59 tû ®ång t¨ng 345,76 tû ®ång vµ d­ nî ngo¹i tÖ quy ®æi USD ®¹t 175,43 triÖu USD t¨ng 35,57 triÖu USD). Ta cã thÓ thÊy râ h¬n t×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i vèn qua b¶ng sè liÖu sau: B¶ng 2.1 : Ho¹t ®éng cho vay cña SGD §¬n vÞ: tû VN§ ChØ tiªu 31/12/2008 31/12/2007 VN§ USD Quy USD VN§ USD Quy USD Tæng d­ nî CV 1.495,59 175,43 4.473,84 1.149,83 139,86 3.403,54 1.D­ nî CV NH 698,30 140,34 3.080,91 589,45 117,35 2.480,45 2.D­ nî CV TDH 353,28 24,23 764,71 298,33 19,36 610,28 3.D­ nî CV §TT 443,76 10,85 627,92 262,05 3,15 312,81 (Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tinh sö dông vèn t¹i SGD NHNT ViÖt Nam) 2.1.2.3 Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ ®­îc kh¼ng ®Þnh lµ ho¹t ®éng träng t©m, lµ ho¹t ®éng mang l¹i nguån thu lín cho NHNT ViÖt Nam còng nh­ SGD NHNT nãi riªng. BiÓu ®å 2.2 : Doanh sè thanh to¸n quèc tÕ qua c¸c n¨m cña SGD §¬n vÞ : triÖu USD (Nguån:B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c TTQT cña SGD) Qua biÓu ®å 2.2, ta thÊy tæng doanh thu vÒ TTQT ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m giai ®o¹n 2006 - 2008 ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t déng tèt vÒ lÜnh vùc nµy. N¨m 2006 doanh thu vÒ TTQT ®¹t 2.844,31 triÖu USD, n¨m 2007 ®¹t 2.893,04 triÖu USD t¨ng 48,73 triÖu USD t­¬ng ®­¬ng 1,71%.N¨m 2008, mÆc dï vÊp ph¶i nhiÒu khã kh¨n do khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi nh­ng ho¹t ®éng TTQT vÉn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, tæng doanh thu tÝnh ®Õn 31/12/08 ®¹t 3.386,86 triÖu USD t¨ng 493,82 triÖu USD t­¬ng ®­¬ng 17,07%. 2.1.2.4. KÕt qu¶ kinh doanh VÒ kÕt qu¶ kinh doanh n¨m 2008, tæng doanh thu cña SGD t¨ng lªn ®¸ng kÓ 1.217,5 tû VND (48,67%) so víi n¨m 2007. Trong ®ã, so víi n¨m 2007 th×: thu l·i cho vay t¨ng 157,42 tû VND (68,47%), thu l·i tiÒn göi t¹i TW 725,23 tû VND (38,68%), thu dÞch vô ng©n hµng t¨ng 18,23 tû VND (12,61%) vµ thu kh¸c t¨ng 316,63 tû VND, gÊp h¬n 2 lÇn. Tuy doanh thu t¨ng m¹nh nh­ vËy nh­ng lîi nhuËn tr­íc thuÕ l¹i gi¶m ®Õn tËn 212,14 tû VND (40,64%), ®ã lµ do tæng chi còng t¨ng lªn nhanh chãng. Kho¶n môc chi tr¶ l·i tiÒn göi kh¸ch hµng t¨ng lªn ®Õn 58,19%, chi tr¶ l·i vay TW t¨ng gÊp h¬n 7 lÇn, chi dÞch vô ng©n hµng t¨ng lªn gÊp r­ìi cßn chi kh¸c th× t¨ng lªn gÊp ®«i. Nh÷ng kho¶n môc chi ®ã ®· lµm tæng chi n¨m 2008 t¨ng ®Õn h¬n 1.429,64 tû VN§ (72,3%) so víi n¨m 2007. Tèc ®é t¨ng tæng chi nhanh h¬n rÊt nhiÒu so víi tæng thu ®· khiÕn cho lîi nhuËn tr­íc thuÕ cña SGD n¨m 2008 bÞ sôt gi¶m. B¶ng 2.3 : B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña SGD §¬n vÞ : tû VN§ ChØ tiªu 2008 2007 Tæng doanh thu 3.718,79 2.501,29 Thu l·i cho vay Thu l·i tiÒn göi t¹i TW Thu dÞch vô ng©n hangf Thu kh¸c 387,34 2.600,00 162,81 568,65 229,92 1.874,77 144,58 252,02 Tæng chi 3.408,94 1.979,30 Tr¶ l·i tiÒn göi kh¸ch hµng Chi l·i tr¶ vay TW Chi dÞch vô ng©n hµng Chi kh¸c 2.280,89 6,46 55,91 1.065,69 1.441,87 0,88 33,28 503,26 Lîi nhuËn tr­íc thuÕ 309,85 521,99 (Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña SGD n¨m 2008) 2.2. Thực trạng rủi ro thanh toán tín dụng chứng từ tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 2.2.1. TriÓn khai c¸c v¨n b¶n ph¸p lý phï hîp víi ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam 2.2.1.1. Lo¹i v¨n b¶n ph¸p lý mang tÝnh quèc tÕ Lµ thµnh viªn tham gia ho¹t ®éng TTQT, c¸c NHTMVN ph¶i tuyÖt ®èi tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh b¾t buéc còng nh­ nh÷ng th«ng lÖ th­¬ng m¹i vµ TTQT. V× vËy, nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý mang tÝnh quèc tÕ ®· ®­îc tr×nh bµy trong ch­¬ng 1 lµ kim chØ nam cho ho¹t ®éng TTQT cña c¸c NHTMVN. §Ó l­u ý vÊn ®Ò nµy, mét lÇn n÷a xin ®Ò cËp l¹i, ®ã lµ: C¸c Quy t¾c vµ thùc hµnh vÒ tÝn dông chøng tõ – UCP 500, UCP600; Incoterms 2000; URC; URR; ULB 1930 vµ C«ng ­íc Geneve vÒ SÐc n¨m 1931. 2.2.1.2. V¨n b¶n ph¸p lý mang tÝnh quèc gia vµ cña Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam. * Ph¹m vi quèc gia: - QuyÕt ®Þnh sè 711/2001/Q§- NHNN, ngµy 25/05/2001, vÒ ban hµnh quy chÕ më th­ tÝn dông nhËp hµng tr¶ chËm. - NghÞ ®Þnh 64/2001/N§-CP vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n. - QuyÕt ®Þnh sè 226/2002/Q§-NHNN ngµy 26/03/2002, vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ ho¹t ®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n. - QuyÕt ®Þnh sè 1092/2002/Q§-NHNN ngµy 08/10/2002, vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh thñ tôc thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n. - QuyÕt ®Þnh 1325/2004/Q§-NHNN vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu chøng tõ cã gi¸. - Ph¸p lÖnh ngo¹i hèi cña Uû ban th­êng vô quèc héi sè 28/2005/PL- UBTVQH 11, ngµy 13 th¸ng 12 n¨m 2005, cã hiÖu lùc 01/06/2006. - QuyÕt ®Þnh 63/2006/Q§-NHNN cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu c«ng cô chuyÓn nh­îng cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng, ban hµnh ngµy 29/12/2006. - LuËt c¸c c«ng cô chuyÓn nh­îng, cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/07/2006. - NghÞ ®Þnh 160/2006/N§-CP, ngµy 28/12/2006 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh Ph¸p lÖnh ngo¹i hèi. * Ph¹m vi Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam - QuyÕt ®Þnh sè 1355/NHNT-QLTD, ngµy 12/10/2001, vÒ thùc hiÖn më L/C tr¶ chËm ban hµnh theo Q§711/2001/Q§-NHNN. - QuyÕt ®Þnh sè 29/2001/Q§- NHNT-THTT, ban hµnh ngµy 16/04/2001, vÒ viÖc ban hµnh “Quy tr×nh kü thuËt nghiÖp vô thanh to¸n Th­ tÝn dông chøng tõ vµ Nhê thu kÌm chøng tõ víi n­íc ngoµi trong hÖ thèng NHNT”. - Quy tr×nh t¹m thêi vÒ kÜ thuËt xö lÝ nghiÖp vô thanh to¸n tÝn dông chøng tõ vµ nhê thu kÌm chøng tõ víi n­íc ngoµi trong hÖ thèng Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, ban hµnh n¨m 2004. Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lÝ trªn cho thÊy mét xu thÕ vËn ®éng râ nÐt cña viÖc héi nhËp, ®Æc biÖt giai ®o¹n tr­íc khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO. Cã nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lÝ cã gi¸ trÞ ®­îc ban hµnh ë thêi ®iÓm nµy, nh­: Ph¸p lÖnh ngo¹i hèi; luËt c¸c c«ng cô chuyÓn nh­îng;... Tuy nhiªn con ®­êng ®i phÝa tr­íc cßn rÊt dµi vµ ®Çy ch«ng gai, ®ßi hái ChÝnh phñ, c¸c Bé ngµnh, còng nh­ c¸c NHTMVN cÇn tÝch cùc, kÞp thêi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ cho thËt sù phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, tõng b­íc thùc hiÖn c¸c cam kÕt víi tæ chøc quèc tÕ vµ phï hîp víi nh÷ng thay ®æi nghiÖp vô trong mét thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ v« cïng réng lín hiÖn nay. 2.2.2. Thực trạng rủi ro thanh toán tín dụng chứng từ tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 2.2.2.1 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n TDCT t¹i SGD Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam a. Ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt khÈu B¶ng 2.4 : Doanh sè thanh to¸n L/C phôc vô XK t¹i SGD (giai ®o¹n 2006 - 2008) §¬n vÞ : triÖu USD ChØ tiªu N¨m 2006 N¨m 2007 N¨m 2008 N¨m 2006 % so víi 2005 N¨m 2007 % so víi 2006 N¨m 2008 % so víi 2007 1.Th«ng b¸o L/C 337,01 -0,774% 222,82 -33,88% 337,60 51,51% 2.Doanh sè thanh to¸n 347,34 102% 207,09 -40,38% 300,72 45,21% 3.Doanh sè chiÕt khÊu 18,67 44,28% 24,60 31,76% 24,60 0 (Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh ho¹t ®éng TTQTt¹i SGD n¨m 2008) * NhËn xÐt chung qua b¶ng sè liÖu: N¨m 2006, doanh sè th«ng b¸o L/C cã gi¶m nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ, ®¹t 337,01 triÖu USD gi¶m 0,774% so víi n¨m tr­íc.Doanh sè thanh to¸n L/C t¨ng m¹nh ®¹t 347,34 triÖu USD t¨ng 102%.Doanh sè chiÕt khÊu chøng tõ còng t¨ng kh¸ cao ®¹t 18,67 triÖu USD t¨ng 44,28%. N¨m 2007 lµ mét n¨m kh¸ khã kh¨n ®èi víi SGD.Qua b¶ng sè liÖu ta thÊy, doanh sè thèng b¸o L/C vµ doanh sè thanh to¸n L/C ®Òu gi¶m t­¬ng øng 33,88% vµ 40,38%.Tuy vËy trong n¨m nay doanh sè vÒ chiÕt khÊu chøng tõ t¨ng 24,60%, nh­ng l­îng gi¸ trÞ thu vÒ so víi 2 nguån trªn lµ kh«ng ®¸ng kÓ. N¨m 2008, mÆc dï kinh tÕ thÕ giíi ®ang trong t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng phÇn nµo bÞ ¶nh h­ëng, nh­ng SGD ®· v­ît qua khã kh¨n vµ ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ:Doanh sè th«ng b¸o vµ doanh sè thanh to¸n L/C t­¬ng øng ®¹t 337,60 triÖu USD vµ 300,72 triÖu USD t¨ng t­¬ng øng 51,51% vµ 45,21% so víi n¨m 2007. b. Ho¹t ®éng thanh to¸n nhËp khÈu So víi thanh to¸n XK, thanh to¸n NK t¹i SGD lu«n chiÕm thÞ phÇn cao vµ æn ®Þnh h¬n.Nguån thu tõ thanh to¸n TDCT phôc vô nhËp khÈu lµ rÊt lín nguyªn nh©n quan träng do n­íc ta lµ mét n­íc nhËp siªu. B¶ng 2.5 : Doanh sè thanh to¸n vµ ph¸t hµnh L/C phôc vô NK t¹i SGD (giai ®o¹n 2006 - 2008) §¬n vÞ : triÖu USD ChØ tiªu N¨m 2006 N¨m 2007 N¨m 2008 N¨m 2006 % so víi 2005 N¨m 2007 % so víi 2006 N¨m 2008 % so víi 2007 1.Doanh sè ph¸t hµnh 1.032,31 -45,73% 1.133,91 9,84% 1.477,58 30,31% 2.Doanh sè thanh to¸n 1.127,67 -44,34% 1.054,15 -6,52% 1.030,70 -2,225% (Nguån:B¸o c¸o tæng kÕt TTQT cña SGD NHNT ViÖt Nam) * NhËn xÐt chung qua b¶ng sè liÖu: Ta cã thÓ thÊy, trong giai ®o¹n 2006 - 2008, doanh sè ph¸t hµnh L/C ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m, doanh sè thanh to¸n gi¶m dÇn t­¬ng ®èi qua c¸c n¨m. N¨m 2006, doanh sè ph¸t hµnh vµ thanh to¸n L/C ®Òu gi¶m: Doanh sè ph¸t hµnh L/C ®¹t 1.032,31 triÖu USD gi¶m 45,73% so víi n¨m 2005, doanh sè thanh to¸n L/C ®¹t 1.127,67 triÖu USD gi¶m 44,34% so víi n¨m 2005. Nguyªn nh©n do ®Çu n¨m 2006, SGD t¸ch riªng khái Héi së chÝnh. N¨m 2007, ho¹t ®éng thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i SGD ®· cã sù c¶i thiÖn h¬n so víi n¨m tr­íc.Doanh sè ph¸t hµnh L/C ®¹t 1.133,92 triÖu USD t¨ng 9,84%, doanh sè thanh to¸n L/C chØ ®¹t 1.054,15 triÖu USD gi¶m 6,52% so víi n¨m 2006 tuy nhiªn l­îng gi¸ trÞ gi¶m kh«ng lín nh­ giai ®o¹n 2005-2006. N¨m 2008, doanh sè ph¸t hµnh L/C ®¹t 1.477,58 triÖu USD t¨ng 30,31% so víi n¨m 2007, doanh sè thanh to¸n L/C ®¹t 1.030,70 triÖu USD gi¶m 2,225% so víi n¨m 2007. Thùc tr¹ng ph¸t hµnh L/C BiÓu ®å 2.6: Doanh sè ph¸t hµnh L/C t¹i SGD giai ®o¹n 2006 - 2008 (Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ tæng kÕt c«ng t¸c TTQT t¹i SGD NHNTVN) Qua biÓu ®å ta nhËn thÊy, giai ®o¹n tõ 2006 - 2008, sè mãn L/C mµ SGD ph¸t hµnh ®Òu gi¶m qua c¸c n¨m, cô thÓ : n¨m 2006 cã 2.757 mãn L/C ph¸t hµnh th× n¨m 2007, cã 2.688 mãn ®­îc ph¸t hµnh gi¶m 69 mãn t­¬ng ®­¬ng 2.5%, sang n¨m 2008, sè mãn tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 2.416 mãn (gi¶m 272 mãn t­¬ng ®­¬ng 10,12%) so víi cïng kú n¨m tr­íc. Tuy nhiªn, doanh sè ph¸t hµnh L/C gi¶m kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i, bëi doanh sè ph¸t hµnh gi¶m nh­ng gi¸ trÞ sè mãn ph¸t hµnh lu«n t¨ng qua c¸c n¨m giai ®o¹n tõ 2006 – 2008: N¨m 2006 gi¸ trÞ L/C ph¸t hµnh ®¹t 1.032,31, n¨m 2007 gi¸ trÞ L/C ph¸t hµnh ®¹t 1.133,91 t¨ng 101,6 triÖu USD t­¬ng ®­¬ng 9,84% vµ n¨m 2008 gi¸ trÞ L/C ph¸t hµnh tiÕp tôc t¨ng lªn 30,31% ®¹t 1.477,58 triÖu USD. §iÒu nµy thÓ hiÖn chÊt l­îng ph¸t hµnh L/C t¹i SGD lµ tèt, ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn theo thêi gian. Thùc tr¹ng viÖc th«ng b¸o L/C Sè bé L/C th«ng b¸o gi¶m qua c¸c n¨m, cã thÓ thÊy qua biÓu ®å 2.1. Tuy vËy, gi¸ trÞ L/C th«ng b¸o l¹i t¨ng, gãp phÇn t¨ng thªm nguån thu vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ t¹i Së giao dÞch. N¨m 2007, gi¸ trÞ th«ng b¸o gi¶m so víi n¨m 2006 do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi. N¨m 2008, mÆc dï vÉn chÞu nhiÒu ¶nh h­ëng do khñng ho¶ng, gi¸ trÞ L/C th«ng b¸o l¹i t¨ng cao ®¹t 337,60 triÖu USD t¨ng 51,51% so víi n¨m 2007. Qua ®ã cã thÓ thÊy chÊt l­îng c«ng t¸c th«ng b¸o L/C lµ kh¸ tèt, SGD kh«ng th«ng b¸o nhÇm hay söa ®æi bÊt cø mét L/C gi¶ nµo.Cã ®­îc ®iÒu nµy lµ do ng©n hµng ®· thùc hiÖn ®óng quy tr×nh th«ng b¸o kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña chøng tõ tr­íc khi th«ng b¸o cho nhµ XK. BiÓu ®å 2.7: Doanh sè th«ng b¸o L/C t¹i SGD (giai ®o¹n 2006 - 2008) (Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ tæng kÕt c«ng t¸c TTQT t¹i SGD NHNTVN) T×nh h×nh rñi ro trong thanh to¸n TDCT Rñi ro trong thanh to¸n TDCT cña c¸c NHTM VN ®­îc biÓu hiÖn qua c¸c néi dung chñ yÕu nh­ tån ®äng vèn trong thanh to¸n, kÐo dµi thêi h¹n thanh to¸n, thanh to¸n tr¶ chËm, nî qu¸ h¹n, mÊt vèn …Nh÷ng rñi ro nµy còng ®­îc thÓ hiÖn trªn tÊt c¶ c¸c néi dung ho¹t ®éng cña thanh to¸n TDCT nh­ : rñi ro trong kh©u ph¸t hµnh L/C, rñi ro trong kh©u th«ng b¸o L/C, rñi ro trong kh©u ®ßi tiÒn còng nh­ khi tr¶ tiÒn. NÕu chØ nh×n vµo nh÷ng con sè lµ kim ng¹ch vµ tû träng thanh to¸n L/C th× ch­a thÊy hÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh tõ ph­¬ng thøc nµy. Rñi ro x¶y ra phô thuéc vµo nhiªu yÕu tè, bao hµm c¶ nguyªn nh©n chñ quan vµ nguyªn nh©n kh¸ch quan. B¶ng 2.8: Tû lÖ nî qu¸ h¹n trong thanh to¸n L/C t¹i SGD vµ toµn ngµnh Nî qu¸ h¹n N¨m 2006 N¨m 2007 N¨m 2008 SGD 1,6% 1,3% 0,8% Toµn ngµnh 2,3% 2% 1,8% (Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c TTQT cña SGD NHNT ViÖt Nam) Nî qu¸ h¹n trong th¸nh to¸n L/C cã xu h­íng gi¶m dÇn qua c¸c n¨m. Tû lÖ nî qóa h¹n cña SGD trong giai ®o¹n 2006 - 2008 ®Òu trong h¹n møc cho phÐp vµ thÊp h¬n so víi tû lÖ nî qu¸ h¹n toµn ngµnh. Qua ®ã cho thÊy SGD thùc hiÖn tèt viÖc chÊn chØnh c«ng t¸c b¶o l·nh më L/C nhËp hµng tr¶ chËm, tËp trung thu nî cò, h¹n chÕ më L/C tr¶ chËm… tõ ®ã gi¶m sè d­ L/C ch­a thanh to¸n. Còng trong thêi gian ®ã, SGD ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng trong viÖc gi¶i quyÕt døt ®iÓm sè nî tån ®äng víi n­íc ngoµi, lµm s¹ch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. §©y lµ mét b­íc ®i tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh t¸i c¬ cÊu vµ n©ng cao vÞ thÕ còng nh­ h×nh ¶nh cña m×nh trªn tr­êng quèc tÕ. BiÓu ®å 2.9: Nî qu¸ h¹n trong TTQT b»ng L/C so víi toµn ngµnh (Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c TTQT cña SGD NHNT ViÖt Nam) N¨m 2007 vµ 2008 tû lÖ nî qu¸ h¹n cã xu h­íng gi¶m víi biªn ®é kh¸ lín, ®ã lµ do ng©n hµng ®· thùc hiÖn chÊn chØnh c«ng t¸c b¶o l·nh më L/C nhËp, tËp trung thu nî cò, h¹n chÕ L/c tr¶ chËm. Nh­ vËy nî qu¸ h¹n trong thanh to¸n L/C qua ng©n hµng ®ang cã xu h­íng gi¶m. Tuy nhiªn víi tû lÖ n¬ qu¸ h¹n n¨m 2008 toµn ngµnh lµ 1,8 % th× vÉn ®ang lµ mèi ®e däa lín ®èi víi ho¹t ®éng cña toµn ngµnh ng©n hµng. V× vËy b¶n th©n ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng cÇn tÝch cùc h¬n n÷a ®Ó tû lÖ nî qu¸ h¹n L/C thÊp h¬n, gãp phÇn lµm trong s¹ch nguån vèn cña ng©n hµng. 2.3. Tồn tại và nguyên nhân rủi ro thanh toán tín dụng chứng từ tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 2.3.1. Tồn tại thanh toán tín dụng chứng từ tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam 2.3.1.1. B¶n th©n ph­¬ng thøc thanh to¸n L/C cßn cã nh÷ng tån t¹i Ph­¬ng thøc thanh to¸n L/C ®ang chiÕm vÞ trÝ ®ang chiÕm vÞ trÝ chñ yÕu trong ho¹t ®éng thanh to¸n hµng hãa XNK cña Së giao dÞch vµ còng lµ ph­¬ng thøc thanh to¸n phøc t¹p nhÊt trong 3 ph­¬ng thøc chñ yÕu ®ang ®­îc sö dông. V× vËy, nh÷ng v­íng m¾c tån t¹i trong ho¹t ®éng thanh to¸n b»ng L/C lµ nhiÒu nhÊt vµ chñ yÕu nhÊt. Nh÷ng v­íng m¾c do b¶n th©n ph­¬ng thøc mang l¹i, nh­: - C¨n cø tr¶ tiÒn duy nhÊt trong thanh to¸n L/C lµ bé chøng tõ göi hµng. Nh­ng nhËn thøc thÕ nµo lµ bé chøng tõ hoµn h¶o, lµ xuÊt tr×nh phï hîp ®Ó ®­îc thanh to¸n nhiÒu khi cßn ch­a thèng nhÊt gi÷a c¸c ng©n hµng thùc hiÖn, cïng mét bé chøng tõ cña L/C mµ ng©n hµng nµy l¹i cho lµ hîp lÖ, ng©n hµng kh¸c l¹i kh«ng ®ång ý g©y nªn khã gi¶i quyÕt. - Tõ tÝnh chÊt nghiÖp vô cña L/C chØ c¨n cø trªn chøng tõ chø kh«ng cÇn xem xÐt thùc tr¹ng hµng hãa, tõ ®ã dÔ t¹o nªn khe hë ®Ó mét sè tæ chøc c¸ nh©n tiÕn hµnh lõa ®¶o. - ViÖc thùc hiÖn thanh to¸n b»ng L/C ®ßi hái nghiÖp vô cao, phøc t¹p gåm c¶ nghiÖp vô thanh to¸n, nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng, vËn t¶i, b¶o hiÓm,… ®ång thêi ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn chÝnh x¸c tuyÖt ®èi mµ kh«ng ph¶i lóc nµo c¸c bªn tham gia còng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®óng nh­ yªu cÇu. * §èi víi L/C xuÊt khÈu: - L/C ®­îc më b»ng th­ sai mÉu ch÷ ký rÊt nhiÒu hoÆc kh«ng cã mÉu chø kÝ ®¨ng kÝ nªn ph¶i ®iÖn yªu cÇu x¸c nhËn b»ng TELEX cã m·. t¹i nh÷ng ng©n hµng cã quan hÖ ®¹i lý, viÖc x¸c nhËn mÉu ch÷ kÝ kh«ng gÆp nhiÒu khã kh¨n, song nh÷ng ng©n hµng kh«ng cã quan hÖ ®¹i lý ph¶i x¸c nhËn qua 1 ng©n hµng thø 3. Bªn c¹nh ®ã, mét sè ng©n hµng thø 3 kh«ng ®ång ý thùc hiÖn dÞch vô nªn l¹i ph¶i yªu cÇu qua 1 ng©n hµng kh¸c t¹o ra nhiÒ._.èi l­îng, chÊt l­îng vµ quy m« ho¹t ®éng. Trong cuéc c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c ng©n hµng cïng ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc kinh doanh ®èi ngo¹i, ®Ó cã thÓ duy tr× quan hÖ víi kh¸ch hµng truyÒn thèng vµ thu hót thªm kh¸ch hµng míi th× ngoµi nh÷ng lîi thÕ s½n cã cña chÝnh tõng ng©n hµng cÇn ph¸t triÓn thªm mét sè biÖn ph¸p nh­: §Èy m¹nh c«ng t¸c Maketing: Ngµy nay Maketing ®· trë thµnh mét triÕt lý kinh doanh kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trªn mäi lÜnh vùc. §Æc biÖt, trong lÜnh vùc ng©n hµng víi thÞ tr­êng th«ng dông, s¶n phÈm ®¬n ®iÖu, ®ång nhÊt th× viÖc ¸p dông Maketing linh ho¹t, s¸ng t¹o, sÏ ®em l¹i nhiÒu kh¶ n¨ng th¾ng lîi cho c¹nh tranh víi ®èi thñ. Trªn thùc tÕ hiÖn nay, ho¹t ®éng Maketing ë c¸c ng©n hµng vÉn ch­a ®­îc chó träng ®óng møc, viÖc nghiªn cøu ¸p dông kÜ thuËt Maketing cßn nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy, víi môc tiªu ®Ó kh¸ch hµng biÕt ®Õn ng©n hµng vµ n¾m ®­îc c¸c lo¹i h×nh dÞch vô mµ Ng©n hµng phôc vô lu«n ®em tíi sù thuËn tiÖn, an toµn vµ hiÖu qu¶ th× Ng©n hµng cÇn chó träng vµo kh©u nghiªn cøu thÞ tr­êng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c Maketing nh­: - Thµnh lËp bé phËn Maketing ®Ó th­êng xuyªn chñ ®éng tiÕp xóc vµ t×m hiÓu kh¸ch hµng th«ng qua c¸c buæi tiÕp xóc c¸ nh©n. - T¨ng c­êng ho¹t ®éng qu¶ng c¸o nh»m thu hót c¸c doanh nghiÖp cã t×nh h×nh tµi chÝnh tèt, cã c¸c ho¹t ®éng kinh doanh XNK hoÆc cã nhu cÇu mua b¸n ngo¹i tÖ tíi c¸c giao dÞch vµ thanh to¸n. - Th­êng xuyªn ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o th­êng niªn göi tíi kh¸ch hµng, ®Þnh k× tæ chøc héi nghÞ kh¸ch hµng ®Ó th«ng b¸o cho kh¸ch hµng nh÷ng lo¹i h×nh dÞch vô NH míi cung cÊp, nh÷ng quy ®Þnh, chÝnh s¸ch míi, ®Ó trao ®æi nh»m n¾m ®­îc nhu cÇu vµ nguyÖn väng cña hä. - Cñng cè, ph¸t triÓn ®éi ngò kh¸ch hµng, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi kh¸ch hµng lµ NH më L/C vµ kh¸ch hµng mang l¹i dÞch vô cho NH. - Gi÷ g×n phong c¸ch phôc vô tËn t×nh, th¸i ®é giao tiÕp v¨n minh lÞch sù: Th¸i ®é vµ phong c¸ch giao tiÕp chÝnhlµ nghÖ thuËt l«i kÐo kh¸ch hµng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Trªn thùc tÕ, phong c¸ch giao tiÕp cña c¸n bé ng©n hµng lµ mét yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù lùa chän cña kh¸ch hµng trong giao dÞch. Sù niÒm në nhiÖt t×nh cña nh©n viªn cïng víi viÖc gi¶i quyÕt c«ng viÖc nhanh chãng, chÝnh x¸c, kh«ng g©y khã kh¨n, kh«ng sai hÑn víi kh¸ch hµng sÏ t¹o cho kh¸ch hµng mét c¶m gi¸c tin t­ëng vµ dÔ chÞu, ph¶i s½n sµng t­ vÊn gióp kh¸ch hµng kÝ kÕt hîp ®ång XNK ®óng quy ®Þnh vµ thanh to¸n theo ph­¬ng thøc thuËn lîi vµ an toµn nhÊt. - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸ch hµng hÊp dÉn, linh ho¹t ®Ó thu hót vµ t¹o lËp c¬ së c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng, æn ®Þnh vµ cïng ph¸t triÓn víi NH: Nh»m cñng cè thÞ tr­êng, më réng thªm kh¸ch hµng vµ cã nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c, c¸c ng©n hµng cÇn x©y dùng chiÕn l­îc kh¸ch hµng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸ch hµng hîp lý, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. chÝnh s¸ch kh¸ch hµng g¾n liÒn hiÖu qu¶ kinh doanh cña kh¸ch hµng víi hiÖu qu¶, sù an toµn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NH. chÝnh s¸ch kh¸ch hµng ph¶i kÕt hîp nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô tæng hîp ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu tæng thÓ nh­: chÝnh s¸ch vÒ tÝn dông, dÞch vô thanh to¸n nhanh vµ an toµn, l·i suÊt hÊp dÉn, tháa m·n c¸c nhu cÇu mua b¸n ngo¹i tÖ kÕt hîp víi t­ vÊn vµ x©y dùng mèi quan hÖ x· héi mËt thiÕt gi÷a NH vµ kh¸ch hµng. - Ng©n hµng cö nh÷ng c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng, nhiÖt t×nh víi ng©n hµng viÖc ®Ó phôc vô cho kh¸ch hµng truyÒn thèng, kh¸ch hµng lín theo yªu cÇu cña hä. G¾n liÒn chÝnh s¸ch ­u ®·i víi sù ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i th­êng xuyªn t¹i tÊt c¶ c¸c kh©u giao dÞch. Ph¶i x¸c ®Þnh møc kÝ quü phï hîp cho mçi kh¸ch hµng vµo tõng thêi ®iÓm cô thÓ c¨n cø vµo t×nh h×nh ho¹t ®éng, vµo uy tÝn vµ quan hÖ gi÷a NH víi kh¸ch hµng ®ã. Ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn, ®Ó NH cho vay, b¶o l·nh, chiÕt khÊu chøng tõ th× kh¸ch hµng cßn ph¶i tháa m·n mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c nh­: Ph¶i cã ph­¬ng ¸n kinh doanh kh¶ thi, cã hîp ®ång kinh doanh vµ c¸c chøng tõ hîp lÖ, cã b¸o c¸o t×nh h×nh kinh doanh trong 3 n¨m gÇn nhÊt lµ tèt. Riªng ®èi víi b¶o l·nh vµ chiÕt khÊu th× NH cã thªm nh÷ng xem xÐt vÒ ®èi t¸c, vÒ NH cña phÝa ®èi t¸c cña kh¸ch hµng. C¸c h×nh tøc ­u ®·i chÝnh mµ NH cã thÓ ¸p dông cho kh¸ch hµng: - ¦u ®·i vÒ vèn vay, thêi h¹n vµ l·i suÊt khi vay vèn. - ¦u ®·i trong viÖc thÕ chÊp tµi s¶n khi vay vèn - ¦u ®·i vÒ tû lÖ kÝ quü trong viÖc më L/C - ¦u ®·i vÒ phÝ dÞch vô, h×nh thøc vµ thêi gian thanh to¸n - ¦u ®·i vÒ gi¸ c¶ vµ thêi gian mua b¸n ngo¹i tÖ phôc vô thanh to¸n XNK. Tïy theo møc ®é tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng ë møc nµo mµ ¸p dông møc ­u ®·i t­¬ng øng. 3.2.6. Hoµn thiÖn m« h×nh ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo h­íng tËp trung thèng nhÊt vµ chuyªn s©u. Tuy ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng lµ một trong nh÷ng ng©n hµng tiªn tiÕn nhÊt trong lÜnh vùc TTQT nh­ng tr×nh ®é nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ vÉn cßn ch­a cao, ®Æc biÖt lµ c¸c chi nh¸nh ë c¸c tØnh thµnh nªn viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ vÉn ch­a hîp lý, ch­a ph¸t huy ®­îc n¨ng lùc còng nh­ tÝnh chñ ®éng cña chi nh¸nh, cßn lµm mÊt nhiÒu thêi gian lu©n chuyÓn chøng tõ trong néi bé hÖ thèng. VÝ dô, chi nh¸nh chØ ®­îc tiÕp nhËn hå s¬ tõ kh¸ch hµng, lµm c¸c thñ tôc cÇn thiÕt liªn quan víi kh¸ch hµng trong n­íc råi chuyÓn toµn bé hå s¬ ®ã ®Õn héi trô së trung ­¬ng ®Ó héi së trung ­¬ng më L/C ®i n­íc ngoµi. VÒ hµng xuÊt khÈu còng vËy, khi c¸c chi nh¸nh nhËn ®­îc bé chøng tõ do kh¸ch hµng xuÊt tr×nh th× tiÕp nhËn råi chuyÓn ®Õn héi së trung ­¬ng ®Ó kiÓm tra sau ®ã míi ra lÖnh ®ßi tiÒn ng©n hµng më ë n­íc ngoµi. Nh­ vËy lµm cho viÖc ®ßi tiÒn hµng xuÊt bÞ chËm l¹i, gi¶m hiÖu qu¶ kinh tÕ cña doanh nghiÖp. V× vËy, ng©n hµng nªn tïy theo t×nh h×nh cô thÓ cña m×nh, cÇn ph¶i n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô thanh to¸n qu«c tÕ cho c¸c thanh to¸n viªn, ®Æc biÖt lµ tõng chi nh¸nh ph¶i cã c¸n bé chuyªn s©u ®Ó cã thÓ chñ ®éng gi¶i quyÕt c«ng viÖc ngay t¹i chi nh¸nh. Ng©n hµng nªn cho phÐp c¸c chi nh¸nh ®­îc chñ ®éng giao dÞch trùc tiÕp më L/C ra n­íc ngoµi còng nh­ chiÕt khÊu chøng tõ hµng xuÊt víi n­íc ngoµi nh»m tiÕt kiÖm thêi gian còng nh­ hiÖu qu¶ thanh to¸n quèc tÕ. VÒ nguån vèn ngo¹i tÖ, cÇn thèng nhÊt tËp trung giao dÞch qua tµi kho¶n cña trung ­¬ng, nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng qu¶n lý gi¸m s¸t nguån vèn cña ban ®iÒu hµnh trung ­¬ng còng nh­ t¹o ra søc m¹nh kinh doanh ngo¹i tÖ cho c¸c ng©n hµng. CÇn cã bé phËn tæng hîp vÒ thanh to¸n quèc tÕ ë ng©n hµng nhµ n­íc TW, ®Ò ra c¸c mÉu chung cho chØ tiªu b¸o c¸o tæng hîp vÒ thanh to¸n quèc tÕ nh»m gióp cho c¸c nhµ l·nh ®¹o cã ®­îc sè liÖu toµn diÖn kÞp thêi ®Ó gãp phÇn chØ ®¹o, ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. 3.2.7. Nhóm giải pháp điều kiện 3.2.7.1. Ổn định môi trường kinh tế vĩ mô Ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ chØ cã thÓ an toµn vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së m«i tr­êng kinh tÕ æn ®Þnh. Do t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc vµ nh÷ng bÊt hîp lý trong c¬ cÊu kinh tÕ, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y cã tèc ®é chËm l¹i. NÒn kinh tÕ vÉn ®ang ë t×nh tr¹ng cung v­ît cÇu; nhiÒu s¶n phÈm khã tiªu thô, tån kho t¨ng, s¶n xuÊt cÇm chõng, khu vùc dÞch vô t¨ng qu¸ chËm. §Çu t­ ph¸t triÓn trong n­íc, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tiÕp tôc gi¶m m¹nh. ChØ sè gi¸ tiªu dïng gi¶m. Ho¹t ®éng thÞ tr­êng nãi chung kÐm s«i ®éng. C¬ héi vµ m«i tr­êng ®Çu t­ vÉn bÊp bªnh. TiÒn göi tiÕt kiÖm vµ c¸c nguån vèn huy ®éng qua ng©n hµng t¨ng nhanh gÊp ®«i møc t¨ng tr­ëng tÝn dông, dÉn tíi ø ®äng vèn. HiÖn t­îng kinh tÕ næi bËt n¨m 2008 lµ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh toµn cÇu khëi nguån tõ Mü vµ ®· g©y nªn hËu qu¶ s©u réng, dÉn ®Õn sang quý ®Çu n¨m 2009 lµ t×nh tr¹ng gi¶m ph¸t, mét trë ng¹i lín cho nÒn kinh tÕ. Trong khi c¸c ng©n hµng ø thõa vèn tiÒn tÖ, c¸c doanh nghiÖp ®Òu trong tr¹ng th¸i thu m×nh chê qua khã kh¨n. Trªn thÞ tr­êng diÔn ra hiÖn t­îng hµng hãa d­ thõa mµ søc mua yÕu ít v× thiÕu tiÒn ®· g©y cho c«ng chóng ®Çu t­ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp t©m lý e ng¹i khi tham gia vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh, nhÊt lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. Mµ thiÕu c¸c doanh nghiÖp th× ho¹t ®éng cña thanh to¸n quèc tÕ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc. ChØ khi kinh tÕ ph¸t triÓn, l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ, gi¶m ph¸t ®­îc kh¾c phôc, gi¸ trÞ ®ång néi tÖ vµ møc l·i suÊt æn ®Þnh th× c¸c doanh nghiÖp míi yªn t©m tin t­ëng tham gia ®Çu t­ vµo lÜnh vùc XNK, vµ còng chØ trong c¸c ®iÒu kiÖn nªu trªn th× ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ míi an toµn, t¨ng khèi l­îng më réng c¸c quan hÖ giao dÞch ®èi ngo¹i trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. XÐt tõ tÇm qu¶n lý vÜ m«, còng cã thÓ thÊy nhòng rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng nãi chung vµ trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña ng©n hµng nãi riªng ®Òu cã liªn quan chÆt chÏ tíi chÊt l­îng quy ho¹ch tæng thÓ cña bé m¸y ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cô thÓ vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch vÜ m« còng nh­ vi m«. §Ó ng¨n chÆn nh÷ng rñi ro trong kinh doanh nãi chung, nhµ n­íc cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh quèc gia, gi¸o dôc vÒ ph¸p luËt cho c¸n bé c¸c ngµnh, còng nh­ båi d­ìng kiÕn thøc vÒ kinh tÕ tµi chÝnh, ng©n hµng cho hä. Bªn c¹nh ®ã, c¸c giao dÞch ngo¹i th­¬ng tuy ®­îc tham gia trùc tiÕp cña ng©n hµng vµ c¸c nhµ XNK, nh­ng liªn quan nhiÒu ®Õn c¸c bé ngµnh trong n­íc nh­: Bé th­¬ng m¹i, Tæng côc h¶i quan, Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam...., do vËy cÇn cã sù phèi kÕt hîp chÆt chÏ cña c¸c c¬ quan h÷u quan, nh»m t¹o sù nhÊt qu¸n trong viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m«, vi m« ®Ó t¹o dùng m«i tr­êng ho¹t ®éng æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cho ho¹t ®éng XNK còngnh­ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña c¸c NHTM. 3.3.7.2. Tạo lập môi trường pháp lý hoàn chỉnh cho hoạt động TTQT Ở n­íc ta hiÖn nay theo ®iÒu 12 ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, tßa cã thÈm quyÒn gi¶ quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ sau: 1) C¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång kinh tÕ gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, gi÷a ph¸p nh©n víi thÓ nh©n( c¸ nh©n cã ®¨ng kÝ kinh doanh) 2) C¸c tranh chÊp gi÷a c¸c c«ng ty víi c¸c thµnh viªn cña c«ng ty víi nhau liªn quan tíi viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng gi¶i thÓ c«ng ty. 3) C¸c tranh chÊp liªn quan tíi viÖc mua b¸n cæ phiÕu tr¸i phiÕu 4) C¸c tranh chÊp kinh tÕ kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tranh chÊp gi÷a c¸c bªn tham gia th­ tÝn dông kh«ng thuéc lo¹i 1,2,3 ë trªn vµ hiÖn nay n­íc ta còng ch­a quy ®Þnh c¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn tÝn dông th­ lµ tranh chÊp kinh tÕ ®­îc gi¶i quyÕt theo ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ lo¹i 4 nãi trªn. Do vËy, cÇn sím cã v¨n b¶n ph¸p lý cho giao dÞch thanh to¸n XNK. Cã thÓ lµ 1 nghÞ ®Þnh vÒ thanh to¸n quèc tÕ ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ ph¸p lý gi÷a giao dÞch ngo¹i th­¬ng cña ng­êi mua, ng­êi b¸n víi giao dÞch tÝn dông chøng tõ gi÷a c¸c ng©n hµng. Mèi quan hÖ vÒ nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm, quyÒn lîi cña nhµ XK, NK vµ c¸c ng©n hµng khi tham gia sö dông th­ tÝn dông, mèi quan hÖ nµy còng cÇn ®­îc ph¸p lý hãa trªn c¬ së luËt ph¸p quèc gia. §Ó t¹o hµnh lang ph¸p lýcho giao dÞch nµy gi÷a NH vµ kh¸ch hµng, cÇn ký kÕt tháa thuËn chung mang tÝnh nguyªn t¾c trong giao dÞch b»ng v¨n b¶n,... 3.3.7.3. Tæ chøc thùc hiÖn tèt thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, tiÕn tíi thµnh lËp thÞ tr­êng hèi ®o¸i ë ViÖt Nam ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng lµ thÞ tr­êng trao ®æi, cung cÊp ngo¹i tÖ nh»m gi¶i quyÕt mèi quan hÖ vÒ ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. ViÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i më réng nghiÖp vô kinh doanh tiÒn tÖ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ ®­îc thùc hiÖn tèt. Th«ng qua thÞ tr­êng nµy, ng©n hµng Trung ¦¬ng cã thÓ ®iÒu hµnh tû gi¸ mét c¸ch linh ho¹t vµ chÝnh x¸c nhÊt. . Kiến nghị 3.4.1 Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi nhµ n­íc, chÝnh phñ vµ c¸c bé nghµnh liªn quan. Thø nhÊt, cÇn t¹o hµnh lang ph¸p lý ®ång bé vµ hoµn chØnh cho ho¹t ®éng thanh to¸n tÝn dông chøng tõ cña toµn HÖ thèng NHTM Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro ph¸p lý trong giao dÞch tÝn dông chøng tõ lµ sù thiÕu v¾ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong quy tr×nh thanh to¸n. ë ViÖt Nam hiÖn nay, ngoµi UCP.600 vµ mét sè th«ng lÖ quèc tÕ kh¸c, ta kh«ng cã mét luËt hay v¨n b¶n d­íi luËt nµo ®iÒu chØnh mèi quan hÖ ph¸p lý gi÷a giao dÞch hîp ®ång ngo¹i th­¬ng cña ng­êi mua vµ ng­êi b¸n víi giao dÞch tÝn dông chøng tõ cña ng©n hµng. Khi cã tranh chÊp th­¬ng m¹i quèc tÕ x¶y ra, Träng tµi quèc tÕ cã thÓ ra ph¸n quyÕt ®èi víi quan hÖ hai bªn mua b¸n mµ kh«ng ®Ò cËp ®Õn quan hÖ thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. Nh­ vËy chØ ¸p dông UCP600 vµo giao dÞch tÝn dông chøng tõ lµ ch­a ®ñ víi c¸c ng©n hµng ViÖt Nam khi cã ph¸t sinh tranh chÊp. ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a hîp ®ång ngo¹i th­¬ng vµ ho¹t ®éng thanh to¸n tÝn dông chøng tõ, nªu lªn nghÜa vô, quyÒn h¹n cña c¸c bªn tham gia vµo quan hÖ tÝn dông chøng tõ: nhµ nhËp khÈu, nhµ xuÊt khÈu vµ c¸c ng©n hµng trung gian. V¨n b¶n nµy ph¶i võa phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ViÖt Nam vµ kh«ng chèng l¹i nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ lµm c¬ së ph¸p lý cho c¸c bªn tham gia thanh to¸n CÇn hoµn thiÖn, thèng nhÊt luËt ngo¹i hèi, cã chÝnh s¸ch æn ®Þnh tû gi¸ trong n­íc nh»m ®¶m b¶o an toµn cho NH khi thùc hiÖn thanh to¸n XNK Thø hai, cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng XNK §Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng hiÖu lùc c¸c v¨n b¶n vµ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu. CÇn cã quy chÕ b¾t buéc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh, tr×nh ®é qu¶n lý, ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn kinh doanh... th× míi cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp (trë thµnh c¸c bªn tham gia vµo quan hÖ tÝn dông chøng tõ). Thùc tÕ cho thÊy, thùc lùc tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay vÉn cßn yÕu, ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu b»ng vèn vay ng©n hµng. NÕu kinh doanh thua lç sÏ trùc tiÕp cã ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông, uy tÝn thanh to¸n ®èi víi ng©n hµng. Riªng khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá, møc vèn b×nh qu©n cµng thÊp. Do vËy, tr­íc m¾t ChÝnh phñ cÇn rµ so¸t l¹i c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh tÕ kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp th× chuyÓn sang uû th¸c xuÊt khÈu, tr¸nh nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. Bªn c¹nh ®ã, c¸c thÓ chÕ, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu cÇn ph¶i t¹o nªn sù c©n b»ng gi÷a khuyÕn khÝch vµ kiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu. HiÖn nay mét sè chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña Nhµ n­íc ®ang t¹o lîi thÕ cho doanh nghiÖp nµy nh­ng l¹i bÊt lîi ®èi víi doanh nghiÖp kh¸c lµm mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu g©y nªn tån ®äng mét sè lo¹i vËt t­ g©y l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶. T×nh tr¹ng nhËp khÈu trµn lan lµm cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ bÞ ®×nh trÖ, hµng ho¸ trong n­íc s¶n xuÊt ra kh«ng tiªu thô ®­îc. §iÒu ®ã cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nãi chung, ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu nãi riªng. Bé th­¬ng m¹i còng cÇn gióp c¸c doanh nghiÖp më réng c¸c thÞ tr­êng XK nh­ Mü, EU, NhËt B¶n,... tæ chøc, x©y dùng ®éi ngò tham t¸n th­¬ng m¹i ®Ó cung cÊp th«ng tin nhanh, chÝnh x¸c, cËp nhËt ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ th©m nhËp s©u réng, an toµn vµo c¸c thÞ tr­êng XK. 3.4.2. KiÕn nghÞ ®èi víi Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam §Ó h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt kü thuËt, nh÷ng bÊt cËp trong c¸c v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n L/C, tr­íc hÕt ng©n hµng cÇn vËn dông UCP600 vµ ISBP681 mét c¸ch hiÖu qu¶, l­êng tr­íc ®­îc tÊt c¶ nh÷ng khã kh¨n cã thÓ gÆp ph¶i khi sö dông UCP600. - Bæ sung, chØnh söa c¸c v¨n b¶n quy tr×nh ph¸p lý néi bé b¸m s¸t thùc tiÔn, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ph¸p lÖnh qu¶n lý ngo¹i hèi cña chÝnh phñ, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña Nhµ n­íc. - KÕt hîp víi c¸c NHTM kh¸c ph¸t hµnh m«t cÈm nang vÒ nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ th­êng hay gÆp ph¶i, nh÷ng chó ý trong khi sö dông UCP, trong qu¸ tr×nh lËp L/C, h­íng dÉn chi tiÕt cho c¸c doanh nghiÖp XNK cã thÓ tham kh¶o, ®Ó ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n ®óng ®¾n trong khi kÝ hîp ®ång ngo¹i th­¬ng cóng nh­ khi më L/C, ®Ó chñ ®éng phßng ngõa h¹n chÕ mäi rñi ro x¶y ra cho nhµ NK. - Më réng thªm hÖ thèng chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi, ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng ®¹i lý ë nh÷ng thÞ tr­êng míi ph¸t triÓn th­¬ng m¹i nh­ B¾c ¢u, T©y Nam Á, Nam Phi,… - Th­êng xuyªn rµ so¸t ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp víi m«i tr­êng ho¹t ®éng vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nh»m h¹n chÕ tèi ®a rñi ro kÜ thuËt, ®Æc biÖt lµ rñi ro ®¹o ®øc ®ang cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng. VÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: - Cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é quèc tÕ, øng dông ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong lÜnh vùc thanh to¸n quèc tÕ. Lùc chän c¸c gi¶ng viªn trong n­íc vµ n­íc ngoµi nhiÒu kinh nghiÖm ®Ó tËp huÊn cho c¸n bé TTQT. Cã chÝnh s¸ch tuyÓn dông vµ ®iÒu chuyÓn c¸n bé ë c¸c chi nh¸nh mét c¸ch hîp lý ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thÞ tr­êng. §¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña c¸n bé ng©n hµng còng lµ mét vÊn ®Ò quan träng, ®i song song víi tr×nh ®é nghiÖp vô cña nh©n viªn NH, cÇn ph¶i cã chÕ ®é ®·i ngé ®Çy ®ñ cho nh©n viªn ®Ó hä cèng hiÕn hÕt m×nh cho c«ng viÖc cña m×nh. §èi víi quy tr×nh nghiÖp vô: - X¸c ®Þnh tèt giíi h¹n tÝn dông bao gåm h¹n møc cho vay, h¹n møc ký quü më L/C, h¹n møc chiÕt khÊu chøng tõ hµng xuÊt, h¹n møc b¶o l·nh,… cho tõng kh¸ch hµng nh»m h¹n chÕ rñi ro cho NH. NÕu thÊy b¶n th©n ng©n hµng ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c kh¸ch hµng cÇn thùc hiÖn dÞch vô cña c¸c c«ng ty kiÓm tra, ®Þnh gi¸ trªn tr­êng nh»m cã ®­îc nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, ®¸ng tin cËy. - §a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc tµi trî th­¬ng m¹i trªn c¬ së ph©n tÝch vµ kiÓm so¸t ®­îc rñi ro. Tr­íc m¾t cÇn triÓn khai nghiÖp vô Factoring (bao thanh to¸n), Forfaiting (mua b¸n nî), Letter of Guarantee ( b¶o l·nh thanh to¸n), chiÕt khÊu chøng tõ hµng xuÊt… mét c¸ch réng r·i. PhÇn lín c¸c NHTM hiÖn nay n»m trong bèi c¶nh thiÕu kinh nghiÖm ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh ®èi ngo¹i vµ tµi trî th­¬ng m¹i. Do vËy, ®Ó ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ lµnh m¹nh, ®ßi hái Ng©n hµng TMCP Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam còng nh­ hÖ thèng NHTM n©ng cao nhËn biÕt, kiÓm so¸t ®­îc c¸c lo¹i h×nh rñi ro tiÒm Èn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. 3.4.3. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK Rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ mét phÇn lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa c¸c ®¬n vÞ kinh doanh XNK. ChÝnh nh÷ng yÕu kÐm vÒ nghiÖp vô ®· khiÕn hä lµ ng­êi ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ nhÊt. V× vËy, nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m ng¨n ngõa rñi ro vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng thanh to¸n XNK kh«ng thÓ kh«ng xuÊt ph¸t tõ phÝa c¸c kh¸ch hµng. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu c¸c ®¬n vÞ tham gia ho¹t ®éng XNK nh­ng cã kh«ng Ýt c¸c gi¸m ®èc cña c¸c ®¬n vÞ nµy l¹i ch­a sö dông thµnh th¹o ngo¹i ng÷ do vËy khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång víi b¹n hµng ph¶i qua phiªn dÞch. Bªn c¹nh ®ã tr×nh ®é cña c¸n bé còng ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña th­¬ng m¹i quèc tÕ. Nh­ vËy, viÖc n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng vµ nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ trong c¸c ®¬n vÞ kinh doanh XNK hiÖn nay mang tÝnh cÊp thiÕt. Cô thÓ ph¶i chó träng nh÷ng vÊn ®Ò sau: - C¸c ®¬n vÞ khi tham gia XNK ph¶i cã c¸n bé chuyªn tr¸ch vÒ XNK. C¸c c¸n bé nµy ph¶i qua ®µo t¹o nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng, am hiÓu luËt ph¸p trong th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ thanh to¸n quèc tÕ, cã n¨ng lùc trong c«ng t¸c vµ ®Æc biÖt ph¶i cã phÈm chÊt trung thùc trong kinh doanh. - Kiªn quyÕt bµi trõ t­ t­ëng lµm ¨n kiÓu chôp giùt, lõa ®¶o. Trong kinh doanh, trung thùc lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu ®¶m b¶o duy tr× quan hÖ lµm ¨n l©u dµi víi c¸c b¹n hµng vµ do ®ã nã còng chÝnh lµ c¬ së cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. - Trong quan hÖ thanh to¸n víi Ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp cÇn gi÷ v÷ng ch÷ tÝn, thùc hiÖn cam kÕt víi Ng©n hµng. Ph¶i lu«n gi÷ quan hÖ chÆt chÏ víi Ng©n hµng, thùc hiÖn ®óng c¸c chØ dÉn cña vÒ c¸c ®iÒu kho¶n cña L/C. Khi cã tranh chÊp, doanh nghiÖp cÇn th«ng b¸o ngay cho Ng©n hµng vµ phèi hîp víi Ng©n hµng ®Ó t×m ra nguyªn nh©n, gi¶i ph¸p kh¾c phôc chø kh«ng nªn quy tr¸ch nhiÖm cho ng©n hµng. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp tham gia xuÊt khÈu, khi lËp bé chøng tõ thanh to¸n cÇn ph¶i chó ý ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i chøng tõ, nhÊt lµ nh÷ng chi tiÕt dÔ bÞ sai sãt vµ xuÊt tr×nh bé chøng tõ theo ®óng tho¶ thuËn. §èi víi doanh nghiÖp nhËp khÈu, khi chÊp nhËn bé chøng tõ ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng cÇn kiÓm tra hµng vµ bé chøng tõ cÈn thËn ®Ó tr¸nh x¶y ra tranh chÊp vÒ hµng ho¸ sau nµy ®Æc biÖt lµ trong tr­êng hîp do nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ hµng hoÊ nªn ®· chÊp nhËn mäi ®iÒu kiÖn cña chøng tõ ®Ó ng©n hµng b¶o l·nh cho nhËn hµng tr­íc khi chøng tõ tíi. - C¸c doanh nghiÖp khi tham gia vµo ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng bÊt lîi khi cã tranh chÊp x¶y ra vµ bÞ khëi kiÖn ë n­íc ngoµi. Trong tr­êng hîp bÞ khëi kiÖn ë n­íc ngoµi, do kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh vµ nghiÖp vô cã h¹n nªn phÝa ViÖt Nam Ýt thµnh c«ng trong c¸c phiªn toµ quèc tÕ. Do vËy, khi ®­îc quyÒn chän toµ xö ¸n khi cã tranh chÊp nªn chän Träng tµi xÐt xö trong n­íc (Trung t©m Träng tµi Quèc tÕ ViÖt Nam) ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro trªn. Nh­ vËy, chØ khi c¸c doanh nghiÖp tham gia th­¬ng m¹i quèc tÕ thùc hiÖn ®óng c¸c ®iÒu kiÖn trªn th× c«ng t¸c thanh to¸n qua Ng©n hµng míi nhanh chãng thuËn tiÖn vµ ho¹t ®éng XNK cña ®¬n vÞ míi cã hiÖu qu¶. KÕt luËn ch­¬ng 3: Năm 2008 lµ mét n¨m khã kh¨n ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi còng nh­ ®èi víi ViÖt Nam. Do t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc vµ nh÷ng bÊt hîp lý trong c¬ cÊu kinh tÕ, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y cã tèc ®é chËm l¹i. Râ rµng m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« hiÖn nay ®ang g©y cho c«ng chóng ®Çu t­ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp t©m lý e ng¹i khi tham gia vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh, nhÊt lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. Mµ thiÕu c¸c doanh nghiÖp th× ho¹t ®éng cña thanh to¸n quèc tÕ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc. V× vËy, viÖc h¹n chÕ rñi ro trong thanh to¸n quèc tÕ trong giai ®o¹n hiÖn nay sÏ gióp c¸c nhµ XNK dÑp bá bít t©m lý e ng¹i khi tham gia ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ, còng lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch ®Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng kinh tÕ trong n­íc hiÖn nay. Trên cơ sở những lí luận về rủi ro TTQT trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế và những phân tích đánh giá thực trạng tại Së giao dÞch Ng©n hµng TMCP Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam, chương 3 của khóa luận đã đưa ra một số giải pháp và kiến nghị tới các chủ thể liên quan, trên cơ sở đó Së giao dÞch Ng©n hµng TMCP Ngo¹i Th­¬ng ViÖt Nam có thể hạn chế được những rủi ro và tránh được những thiệt hại về tài chính cũng như uy tín của ngân hàng. KÕt luËn Có thể nói sau khi gia nhập WTO, hệ thống NHTM Việt Nam nói chung và Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam nói riêng đang có bước chuyển mình rõ rệt về mức độ cạnh tranh, về quy mô, chất lượng các sản phẩm dịch vụ và công nghệ ngân hàng. Điều này cho thấy định hướng phát triển nền kinh tế và hệ thống ngân hàng đang đi đúng hướng, phù hợp với quy luật phát triển của nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên sự phát triển nhanh cũng tiềm ẩn những rủi ro mà hệ thống ngân hàng cần có những biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn. Chính vì vậy cần thiết phải có những giải pháp hữu hiệu để phòng ngừa hạn chế rủi ro, đảm bảo cho hoạt động thanh toán quốc tế nói riêng và kinh doanh ngân hàng nói chung được tiến hành trong điều kiện an toàn nhất. Vì vậy, khóa luận xác định đề tài nêu trên làm mục tiêu nghiên cứu và đã hoàn thành các nhiệm vụ chủ yếu sau: Một là: hệ thống hóa những vấn đề lí luận cơ bản về TTQT và rủi ro trong TTQT trong điều kiện nền kinh tế phát triển theo hướng mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế. Từ đó nêu ra sự cần thiết phải hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế tại các NHTM Việt Nam. Hai là: Khóa luận đã đánh giá được toàn diện thực trạng rủi ro Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong những năm gần đây, từ đó rút ra được những tồn tại và nguyên nhân rủi ro để làm cơ sở c ho những giải pháp hạn chế rủi ro trong TTQT tại ngân hàng. Ba là: Đưa ra được một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động TTQT tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong thời gian tới. Những giải pháp này chủ yếu tập trung vào các giải pháp phòng ngừa và hỗ trợ trong hoạt động TTQT tại ngân hàng. Để những giải pháp này có tính khả thi trong thực tiễn, đề tài nêu ra một số kiến nghị làm điều kiện thực hiện các giải pháp. Bốn là: Khóa luận khẳng định rằng, muốn hạn chế rủi ro trong TTQT tại NH thì không chỉ có ngân hàng, khách hàng thực hiện mà phải thực hiện đồng bộ từ nhiều phía trong những điều kiện, hoàn cảnh nhất định. Giữa các giải pháp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau nên khi triển khai thực hiện phải tiến hành đồng thời thì mới phát huy được hiệu quả. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o I. phÇn TiÕng ViÖt. B¸o c¸o th­êng niªn hµng n¨m cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. B¸o c¸o th­êng niªn hµng n¨m cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng. B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh hµng n¨m cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, B¸o c¸o tæng kÕt héi nghÞ thanh to¸n quèc tÕ, 2000 ®Õn 2005 cña VCB. B¸o c¸o Héi nghÞ Gi¸m ®èc c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. B¸o c¸o kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu chia theo khu vùc thÞ tr­êng (1999), Hµ Néi, Bé Th­¬ng m¹i. Bé th­¬ng m¹i, (2006) T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam, ThS. D­¬ng H÷u H¹nh (2000): Kü thuËt ngo¹i th­¬ng, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. Häc viÖn Ng©n hµng, (1999), Tµi chÝnh quèc tÕ, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. Häc viÖn Ng©n hµng (2002), Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ vµ tµi trî xuÊt nhËp khÈu, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. Frederic S. Mishkin (1995): TiÒn tÖ Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh, Nxb Khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi. NguyÔn Hoµng VÜnh Léc (1998), Rñi ro vµ mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ, T.chÝ Ng©n hµng sè 8. LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam-Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 1998. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông-Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia-Hµ Néi-1998. PGS - PTS Bïi Xu©n L­u (1995), Gi¸o tr×nh kinh tÕ ngo¹i th­¬ng, Nxb Gi¸o dôc, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, Hµ Néi. NguyÔn V¨n Nam – Hoµng Xu©n QuyÕn, (2002), Rñi ro tµi chÝnh- Thùc tiÔn vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, Nxb Tµi chÝnh, Hµ Néi. T.S. Vò ThÞ Thuý Nga, (2003), Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sÜ, Häc viÖn Ng©n hµng Hµ Néi. NghÞ ®Þnh 53/H§BT ngµy 26/3/1988 cña Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ tæ chøc hÖ thèng Ng©n hµng ViÖt Nam. GS. TS. Lª V¨n T­ (1997), TiÒn tÖ- tÝn dông vµ Ng©n hµng, Nxb Thèng kª. Vò H÷u TiÕn: Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng- §HNT. PGS. TS. NguyÔn V¨n TiÕn (2005), Thanh to¸n quèc tÕ vµ tµi trî ngo¹i th­¬ng, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. PGS.TS. NguyÔn V¨n TiÕn (2005), Qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh Ng©n hµng, xuÊt b¶n lÇn thø hai, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. PGS.TS .NguyÔn V¨n TiÕn, (2006), CÈm nang ThÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ c¸c giao dÞch kinh doanh ngo¹i hèi, xuÊt b¶n lÇn thø 5, Nxb Thèng Kª, Hµ Néi. PGS.TS. NguyÔn V¨n TiÕn (2005), Tµi chÝnh quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nÒn kinh tÕ më, t¸i b¶n lÇn thø t­, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. PGS.TS. NguyÔn V¨n TiÕn (2002), §¸nh gi¸ vµ phßng ngõa rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. PGS. NGUT. §inh Xu©n Tr×nh (2006), Gi¸o tr×nh Thanh to¸n quèc tÕ, Nxb Lao ®éng- X· héi, Hµ Néi. Tr­êng Cao cÊp NghiÖp vô Ng©n hµng Hµ Néi, Khoa Ng©n hµng tr­êng §¹i häc kinh tÕ quèc d©n (1993), Thanh to¸n vµ tÝn dông quèc tÕ, Hµ Néi. Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ C«ng ty tµi chÝnh, c«ng bè theo LÖnh sè 37 vµ 38/LCT H§NN8 cña Chñ tÞch Hé ®ång Nhµ n­íc, n­íc céng hoµ XHCNVN ngµy 24/5/1990. Quy t¾c vµ thùc hµnh thèng nhÊt vÒ tÝn dông chøng tõ, b¶n söa ®æi n¨m 1993, phßng th­¬ng m¹i quèc tÕ, viÕt t¾t lµ UCP 500. NguyÔn ThÞ Quy (1995), Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m hoµn thiÖn c¸c ho¹t ®éng TTQT cña ViÖt Nam, LuËn ¸n phã tiÕn sÜ, Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, Hµ Néi. TS. L¹i Ngäc QuÝ (2002), Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn c¸c nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ cña hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam, LuËn ¸n tiÕn sÜ, Häc viÖn Ng©n hµng, Hµ Néi. Mét sè trang Website cña Bé th­¬ng m¹i, NHNN, NHTMVN. II. phÇn tiÕng n­íc ngoµi. Brooke wunnicke (1998), Standby and commercial letters of credit, Wiley law publications John wiley & Sons, inc, New York. ICC Banking Commision, 2003, ISBP international Standard Banking Practice for the examination of documents under documentary credit, Published by ICC, the world business organization. International chamber of commerce (2007), The Uniform Customs & Practice for Documentary Credit, 2007 revision, Icc publication No. 600, Paris. Roy Goode (1992): Guide to the Icc uniform rules for demand guarantees, International pf commerce, Paris. Fredric S. Mishkin, Money, Banking, and Financial market. DANH MỤC CÁC KÝ TỰ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên văn 1. AB Advising bank – Ngân hàng thông báo 2. DN Doanh nghiệp 3. EU Châu âu 4. ICC Phòng thương mại quốc tế 5. ILC Thư tín dụng nhập khẩu 6. L/C Letter of credit – Thư tín dụng 7. NH Ngân hàng 8. NHCK Ngân hàng chiết khấu 9. NHNTVN Ngân hàng ngoại thương Việt Nam 10. NHPH Ngân hàng phát hành 11. NHTB Ngân hàng thông báo 12. NHTM Ngân hàng thương mại 13. NHXN Ngân hàng xác nhận 14 . NK Nhập khẩu 15. SGD Sở giao dịch 16. SWIFT Hệ thống thanh toán viễn thong liên ngân hàng quốc tế 17. TDCT Tín dụng chứng từ 18. UCP Quy tắc thống nhất và thực hành về tín dụng chứng từ 19. XNK Xuất nhập khẩu 20. XK Xuất nhập khẩu DANH MôC c¸c B¶NG, BIÓU, ®å thÞ, s¬ ®å Sè thø tù Tªn b¶ng, biÓu, sơ đồ, sè liÖu Trang Bảng 2.1 Ho¹t ®éng cho vay cña SGD B¶ng 2.3 B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña SGD B¶ng 2.4 Doanh sè thanh to¸n L/C phôc vô XK t¹i SGD B¶ng 2.5 Doanh sè thanh to¸n vµ ph¸t hµnh L/C phôc vô NK t¹i SGD B¶ng 2.8 Tû lÖ nî qu¸ h¹n trong thanh to¸n L/C t¹i SGD vµ toµn ngµnh BiÓu ®å 2.6 Doanh sè ph¸t hµnh L/C t¹i SGD giai ®o¹n 2006 - 2008 BiÓu ®å 2.7 Doanh sè th«ng b¸o L/C t¹i SGD BiÓu ®å 2.9 Nî qu¸ h¹n trong TTQT b»ng L/C so víi toµn ngµnh Sơ đồ 1.1 Sơ đồ quy trình thanh toán TDCT trường hợp L/C thanh toán tại NHPH Sơ đồ 1.2 Sơ đồ quy trình thanh toán TDCT trường hợp L/C thanh toán tại NHTB LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong khóa luận là trung thực, xuất phát từ tình hình thực tế. Hà nội ngày tháng 5 năm 2009 Sinh viên Hoàng Thanh Thảo MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các kí tự viết tắt Danh mục các bảng, biểu, đồ thị, sơ đồ ._.