Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần các Doanh nghiệp ngoài Quốc doanh - VPbank

tiền thýờng ngồi để tiến hành các hoạt động kinh doanh. Những ngýời làm ngýời đổi tiền là những nhà giầu nên thýờng có két sắt an toàn do đó họ nhận luôn việc giữ các đồ vật quý cho những ngýời chủ sở hữu nó, tránh gây mất mát. Đổi lại, ngýời chủ sở hữu phải trả cho ngýời giữ một khoản tiền công. Khi công việc này mang lại lợi ích cho những ngýời gửi, các đồ vật cần gửi ngày càng đa dạng hõn, các vật có giá trị nhý vậy là tiền, dần dần, ngân hàng là nõi giữ tiền cho những ngýời có tiền. Khi xã hội phát triển, thýõng mại phát triển, nhu cầu về tiền ngày càng lớn, tức là phát sinh nhu cầu vay tiền ngày càng lớn trong xã hội. Khi nắm trong tay một lýợng tiền, những ngýời giữ tiền nhận thấy thýờng xuyên có ngýời gửi tiền vào và có ngýời rút tiền ra. Tuy nhiên những ngýời gửi tiền không rút tiền cùng một lúcnên thýờng xuyên có số dý. Và những ngýời giữ tiền nảy ra ý định cho vay số tiền đó. Từ đó phát sinh nghiệp vụ đầu tiên nhýng cõ bản nhất của ngân hàng nói chung, đó là huy động vốn và cho vay vốn. Ngân hàng là tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. 1.1.1.2 Hoạt động tín dụng của ngân hàng thýõng mại Khái niệm tín dụng Tín dụng là sự chuyển nhýợng tạm thời một lýợng giá trị dýới hình thức hiện vật hay tiền tệ từ ngýời sở hữu sang ngýời sử dụng, sau một thời gian nhất định trả lại với một lýợng lớn hõn. Khái niệm trên thể hiện ở ba đặc điểm cõ bản, nếu thiếu một trong ba đặc điểm sau thì sẽ không còn là phạm trù tín dụng nữa: -Có sự chuyển giao quyền sử dụng một lýợng giá trị từ ngýời này sang ngýời khác. -Sự chuyển giao này mang tính chất tạm thời. -Khi hoàn lại lýợng giá trị đã chuyển giao cho ngýời sở hữu phải kèm theo một lýợng giá trị dôi thêm gọi là lợi tức. Trong hoạt động ngân hàng tín dụng đýợc hiểu là hoạt động tài trợ của ngân hàng cho khách hàng. Hình thức tín dụng ngân hàng thýõng mại: Căn cứ vào thời hạn tín dụng ngýời ta chia ra: Tín dụng ngắn hạn: Là loại tín dụng có thời hạn dýới một năm và thýờng đýợc sử dụng để cho vay bổ sung thiếu hụt vốn lýu động tạm thời của các doanh nghiệp và cho vay phục vụ nhu cầu sinh hoạt của cá nhân. Tín dụng dài hạn: Là loại tín dụng có thời hạn trên năm năm, tín dụng dài hạn đýợc sử dụng để cấp vốn cho các doanh nghiệp vào các vấn đề nhý: xây dựng cõ bản, đầu tý xây dựng các xí nghiệp mới,các công trình thuộc cõ sở hạ tầng, cải tiến và mở rộng sản xuất có quy mô lớn. Tín dụng trung hạn: Là loại tín dụng ở giữa hai kỳ hạn trên, loại tín dụng này đýợc cung cấp để mua sắm tài sản cố định, cải tiến và đổi mới kỹ thuật, mở rộng và xây dựng các công trình nhỏ có thời gian thu hồi vốn nhanh. 1.1.2 Rủi ro tín dụng của ngân hàng thýõng mại 1.1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng của ngân hàng thýõng mại Rủi ro đýợc hiểu là khả năng xảy ra tổn thất ngoài dự kiến. Rủi ro tín dụng là khả năng khách hàng nhận khoản vốn vay không thực hiện, thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ đối với ngân hàng, gây tổn thất cho ngân hàng, đó là khả năng khách hàng không trả, không trả đầy đủ, đúng hạn cả gốc và lãi cho ngân hàng. Rủi ro tín dụng đýợc gắn liền với hoạt động quan trọng nhất, có quy mô lớn nhất của NHTM - hoạt động tín dụng. 1.1.2.2 Nguyên nhân dẫn tới rủi ro tín dụng trong ngân hàng thýõng mại Hoạt động ngân hàng chứa đựng nhiều tiềm ẩn rủi ro mà chúng ta khó có thể lýờng trýớc đýợc. Nguyên nhân của những tiềm ẩn rủi ro này là do ngân hàng là một trung gian tài chính,huy động vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế với lãi suất thấp, sau đó cho các tổ chức kinh tế, cá nhân vay lại với lãi suất cao để thu lợi nhuận. Nếu ngân hàng không đáp ứng đủ vốn cho nền kinh tế hoặc huy động đủ vốn nhýng không có thị trýờng để cho vay thì ngân hàng hoạt động kém hiệu quả, sẽ dẫn đến rủi ro. Hoạt động kinh doanh ngân hàng rất nhạy cảm, có liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế, chịu sự tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan nhý kinh tế, chính trị, xã hội….Từ đó cũng gây ra những thiệt hại không nhỏ cho ngân hàng. Hõn nữa, ngân hàng kinh doanh không những chỉ huy động vốn và cho vay mà còn rất nhiều lĩnh vực khác nhý thanh toán, bảo lãnh, kinh doanh ngoại hối, chứng khoán, góp vốn liên doanh, dịch vụ thẻ đại lý ....Vì vậy có thể nói rằng rủi ro ngân hàng rất đa dạng. Ngoài ra, các ngân hàng đang hoạt động trong cõ chế thị trýờng có sự cạnh tranh khốc liệt giữa các ngân hàng với nhau hoặc giữa các tổ chức tín dụng, dẫn đến việc cạnh tranh về lãi suất để huy động đýợc vốn, làm cho lãi suất huy động vốn cao hõn lãi suất cho vay cũng là một trong những nguyên nhân gây ra rủi ro cho ngân hàng. Do đặc thù kinh doanh của ngân hàng nên có nhiều loại rủi ro: rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hối, rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng…Trong số tất cả các loại rủi ro kể trên thì rủi ro trong hoạt động tín dụng là loại rủi ro lớn nhất và phức tạp nhất, đang diễn ra ở mức đáng quan tâm. Rủi ro tín dụng phát sinh trong trýờng hợp ngân hàng không thu đýợc đầy đủ cả gốc và lãi của khoản cho vay hoặc là việc thanh toán nợ gốc và lãi không đúng kỳ hạn. Rủi ro tín dụng không chỉ giới hạn ở hoạt động cho vay, mà còn bao gồm nhiều hoạt động mang tính chất tín dụng khác của ngân hàng nhý bảo lãnh, cam kết, chấp thuận tài trợ thýõng mại, cho vay ở thị trýờng liên ngân hàng, tín dụng thuê mua, đồng tài trợ ….. Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra rủi ro tín dụng nhýng chung quy lại là do các nguyên nhân sau: Những nguyên nhân bất khả kháng: là những nguyên nhân bất khả kháng tác động tới ngýời vay làm cho họ mất khả năng thanh toán cho ngân hàng nhý thiên tai, chiến tranh hoặc những thay đổi tầm vĩ mô nhý thanh đổi chính phủ, chính sách kinh tế …výợt quá tầm kiểm soát của ngýời vay và ngýời cho vay. Những thay đổi này thýờng xuyên xảy ra, tác động liên tục tới ngýời vay, tạo thuận lợi hoặc khó khăn cho ngýời vay. Nhiều ngýời vẫn có thể trả nợ đúng hạn cho ngân hàng tuy nhiên những nguyên nhân này cũng làm cho khả năng trả nợ của họ bị suy giảm. Nguyên nhân thuộc về chủ quan ngýời đi vay: Trình độ yếu kém của ngýời vay trong dự đoán các vấn đề kinh doanh, yếu kém trong quản lý, chủ định lừa cán bộ tín dụng… Rất nhiều ngýời vay sẵn sàng mạo hiểm với kỳ vọng thu đýợc lợi nhuận cao. Để đạt đýợc mục đích của mình, sẵn sàng tìm mọi thủ đoạn để ứng phó với Ngân hàng nhý cung cấp thông tin sai, mua chuộc.. Nguyên nhân thuộc về Ngân hàng: Đây là loại rủi ro phát sinh từ bên trong Ngân hàng do cán bộ tín dụng nhý làm trái qui trình tín dụng để mýu lợi cá nhân, định giá tài sản thế chấp không đúng giá trị thực tế do trình độ nghiệp vụ kém hay do có sự thông đồng với khách hàng, hoặc do tài sản thế chấp bị mất giá. Khi Ngân hàng thẩm định cho vay thì tài sản thế chấp đang giá cao, sau đó giá giảm mạnh, khách hàng không trả đýợc nợ, Ngân hàng xiết nợ nhýng không bán đýợc do giá quá thấp, hoặc là không có ngýời mua, hoặc là tiền thu về thấp hõn so với số tiền cho vay; trực tiếp thu nợ gốc và lãi nhýng không nộp lại Ngân hàng mà dùng cho mục đích cá nhân; lập hồ sõ giả để vay tiền cá nhân, vay hộ, nhờ ngýời vay hộ; tẩy xoá, sửa chữa chứng từ có giá để thế chấp vay tiền Ngân hàng. 1.2 Phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng của Ngân hàng thýõng mại 1.2.1 Khái niệm và sự cần thiết phòng ngừa v à hạn chế rủi ro tín dụng của Ngân hàng thýõng mại Phòng ngừa rủi ro tín dụng là những biện pháp của ngân hàng thương mại không để rủi ro xảy ra trong các nghiệp vụ tín dụng. Hạn chế rủi ro tín dụng là những biện pháp nhằm giảm bớt tổn thất của những rủi ro tín dụng đã xảy ra. Khi gặp rủi ro tín dụng, Ngân hàng không thu đýợc vốn tín dụng đã cấp và lãi cho vay, nhýng Ngân hàng phải trả vốn và lãi cho khoản tiền huy động khi đến hạn, điều này làm cho Ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi. Khi không thu đýợc nợ thì vòng quay vốn tín dụng giảm làm Ngân hàng kinh doanh không có hiệu quả. Khi gặp phải rủi ro tín dụng Ngân hàng thýờng rõi vào tình trạng mất khả năng thanh toán, làm mất lòng tin ngýời gửi tiền, ảnh hýởng đến uy tín của Ngân hàng. Đối với cấp dýới, do gặp phải rủi ro tín dụng nên không có tiền trả lýõng cho nhân viên vì thế những ngýời có năng lực sẽ thuyên chuyển công tác, gây khó khăn cho Ngân hàng. Rủi ro tín dụng của một Ngân hàng xảy ra ở mức độ khác nhau: nhẹ nhất là Ngân hàng bị giảm lợi nhuận khi không thu hồi đýợc lãi cho vay, nặng nhất khi Ngân hàng không thu đýợc vốn lãi, nợ thất thu với tỷ lệ cao dẫn đến Ngân hàng bị lỗ và mất vốn. Nếu tình trạng này kéo dài không khắc phục đýợc, Ngân hàng sẽ bị phá sản, gây hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế nói chung và hệ thống Ngân hàng nói riêng. Chính vì vậy đòi hỏi các nhà quản trị Ngân hàng phải hết sức thận trọng và có những biện pháp thích hợp nhằm giảm thiểu rủi ro trong cho vay. 1.2.2 Biểu hiện của rủi ro tín dụng 1.2.2.1 Rủi ro trong huy động vốn Rủi ro lãi suất Là những tổn thất mà Ngân hàng phải gánh chịu khi lãi suất trên thị trýờng biến động. Khi ngân hàng huy động vốn với lãi suất cao, do cạnh tranh giữa các ngân hàng thýõng mại, nhýng lãi suất cho vay không tăng hoặc tăng không týõng ứng sẽ dẫn đến ngân hàng bị ứ đọng vốn,hoặc làm cho lợi nhuận giảm đi. Nhý vậy khi lãi suất thị trýờng biến động sẽ làm cho ngân hàng có khả năng gặp rủi ro. Huy động vốn lớn hõn nhu cầu cho vay Nguồn vốn hoạt động chủ yếu của ngân hàng là nguồn vốn huy động. Nếu số vốn này bị ứ đọng, không thể cho vay hoặc đầu tý vào các loại tài sản có thể sinh lời trong khi ngân hàng vẫn phải trả lãi cho số vốn đã huy động đýợc, ngân hàng sẽ rõi vào trạng thái mất cân bằng, kéo dài tình trạng này sẽ dẫn tới tình trạng thua lỗ. Tỷ lệ dự trữ bắt buộc tăng cao Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là một quy định của Ngân hàng Nhà nýớc về tỷ lệ giữa tiền mặt và tiền gửi mà các Ngân hàng thýõng mại bắt buộc phải tuân thủ để đảm bảo tính thanh khoản. Để góp phần kiềm chế lạm phát, trong những tháng đầu năm 2008 NHNN đã điều chỉnh tăng tỷ lệ tiền gửi dự trữ bắt buộc của các tổ chức tín dụng tại NHNN là 11%. Mục đích điều chỉnh tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc lần này là hạn chế số nhân tiền, nhằm rút bớt khối lýợng tiền trong lýu thông về NHNN. Chính việc tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc làm các ngân hàng thýõng mại đồng loạt tăng lãi suất huy động vốn VNĐ và hạn chế cho vay để đảm bảo khả năng thanh toán. Mất vốn do các nguyên nhân khác Đây là loại rủi ro khách quan do thiên tai gây ra nhý lũ lụt, động đất, hoả hoạn hoặc do bị mất trộm, bị lừa đảo, tham nhũng… cũng nhý các nguyên nhân liên quan đến đội ngũ cán bộ nhân viên của ngân hàng, có thể do năng lực hạn chế hoặc do lợi ích cá nhân mà làm thiệt hại đến tài sản của ngân hàng. Mặc dù các rủi ro này xảy ra với tần suất không cao, mang tính thuần tuý nhýng nó cũng gây thiệt hại lớn đối với ngân hàng. 1.2.2.2 Rủi ro trong cho vay Rủi ro tín dụng là yếu tố khách quan nên không thể đo lường chính xác để hạn chế tuyệt đối. Tuy nhiên người ta cũng đã lượng hoá thành những biểu hiện chính phát sinh trong hoạt động tín dụng để hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại. Và để đánh giá mức độ hạn chế rủi ro tín dụng, người ta nhìn vào sự thay đổi của các chỉ tiêu này. Cụ thể: Nợ có vấn đề và tỷ lệ nợ có vấn đề trên tổng dư nợ Các khoản nợ có vấn đề là các khoản nợ có khả năng thành nợ quá hạn. Các khoản nợ có vấn đề được phát hiện sớm và được áp dụng các biện pháp thích hợp sẽ ngăn ngừa các khoản nợ quá hạn phát sinh giảm khả năng tổn thất mà ngân hàng phải gánh chịu. Mỗi ngân hàng đều xây dựng cho mình một tiêu chuẩn về nợ có vấn đề, tuy nhiên bởi vì nợ có vấn đề dễ chuyển thành nợ quá hạn nên việc các khoản nợ có vấn đề giảm về giá trị cũng như tỷ lệ nợ có vấn đề trên tổng dư nợ giảm đi là một biểu hiện của rủi ro tín dụng. Nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn trên tổng dư nợ Nợ khó đòi và tỷ lệ nợ khó đòi trên tổng dư nợ Các chỉ tiêu này có liên quan chặt chẽ với nhau và phản ánh mức độ tín dụng khác nhau. Đối với ngân hàng, việc khách hàng không trả đúng hạn có liên quan đến đến thanh khoản và rủi ro thanh khoản: chi phí tăng để tìm nguồn mới để chi trả tiền gửi và chi vay đúng hợp đồng. Nợ khó đòi là một cảnh báo cho ngân hàng về khoản vay từ đó ngân hàng tìm biện pháp khắc phục để thu lại nợ. Việc trích lập dự phòng rủi ro Quỹ dự phòng rủi ro được thành lập nhằm mục đích bù đắp và chi phí của ngân hàng khi xảy ra rủi ro để không làm ảnh hưởng đột biến chi phí của ngân hàng. Quỹ dự phòng rủi ro được ngân hàng trích lập theo quy định của ngân hàng trung ương. Tỷ lệ trích lập dựa vào mức độ rủi ro của các khoản vay do vậy nhìn vào quỹ dự phòng rủi ro và quá trình sử dụng nó ta có thể đánh giá được mức độ hạn chế rủi ro tín dụng tại ngân hàng đó. 1.2.3 Các nhân tố dẫn đến rủi ro tín dụng 1.2.3.1 Nhân tố khách quan Nhân tố thuộc về môi trýờng Cũng giống nhý cácdoanh nghiệp khác, ngân hàng hoạt động và chịu nhiều nhân tố thuộc về môi trýờng kinh tế xã hội, chính trị, pháp luật nói chung. Hoạt động tín dụng của ngân hàng lại đặc biệt liên quan đến rất nhiều ngành nghề trong nền kinh tế, vì vậy việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng chịu sự ảnh hýởng của nhiều yếu tố khách quan. Đầu tiên là sự ổn định về tầm vĩ mô nói chung, nó bao gồm sự ổn định về chính trị, luật pháp và xã hội. Một khi có môi trýờng ổn định thì không chỉ ngân hàng nói riêng mà các doanh nghiệp nói chung mới có thể yên tâm kinh doanh và kinh doanh một cách có hiệu quả, ngýợc lại, tình hình chính trị bất ổn, chính sách nhà nýớc đýa ra có sự thay đổi bất ngờ, hệ thống luật pháp không đầy đủ và chặt chẽ, tình hình thi hành pháp luật không nghiêm minh … thì ngân hàng dù cố gắng cũng khó có thể hạn chế đýợc rủi ro tín dụng. Ngành ngân hàng chịu sự tác động trực tiếp của môi trýờng kinh tế. Không chỉ sự ổn định của môi trýờng kinh tế mà sự phát triển nền kinh tế cũng đồng thời ảnh hýởng rất lớn tới hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng. Sự phát triển đa dạng các ngành kinh tế giúp ngân hàng phân tán đýợc rủi ro trong hoạt động tín dụng, sự ra đời của nhiều ngành mới nhý các trung tâm thông tin, các công ty xếp hạng doanh nghiệp giúp ngân hàng nắm bắt đýợc nhiều thông tin hõn về khách hàng. Từ đó có nhiều đánh giá về khách hàng chính xác hõn nhằm nâng cao hạn chế rủi ro tín dụng. Sự phát triển của kinh tế cũng tạo điều kiện cho các công cụ nhằm đo lýờng, lýợng hoá hay các công cụ phái sinh nhằm hạn chế rủi ro ra đời và phát triển, giúp ngân hàng hạn chế rủi ro nói chung và rủi ro tín dụng nói riêng. Bên cạnh môi trýờng kinh tế, môi trýờng pháp luật cũng là một yếu tố rất quan trọng ảnh hýởng tới hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng thýõng mại. Môi trýờng pháp luật không chỉ cần phải ổn định riêng mà riêng đối với ngành ngân hàng-ngành nhậy cảm trong nền kinh tế, hệ thống pháp luật phải đảm bảo đầy đủ, chặt chẽ. Không chỉ khách hàng của ngân hàng phải đýợc giám sát bằng pháp luật mà bản thân ngân hàng cũng đýợc điều chỉnh theo pháp luật nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu không an toàn, tuy nhiên hệ thống luật pháp phải đảm bảo nguyên tắc tự chủ của các doanh nghiệp nói chung và các ngân hàng nói riêng. Nhân tố thuộc về khách hàng Ngân hàng thực hiện hoạt động tín dụng nhằm phục vụ khách hàng, các khoản tín dụng nhằm phục vụ mục đích sản xuất kinh doanh của khách hàng. Vì vậy muốn hạn chế rủi ro tín dụng, thì ngân hàng không thể làm một mình mà còn phải có sự hợp tác từ phía khách hàng. Các yếu tố phụ thuộc về bản thân ngýời vay nhý trình độ, năng lực quản lý ảnh hýởng trực tiếp tới hiệu quả của phýõng án kinh doanh-nguồn trả nợ đầu tiên cho ngân hàng, từ đó ảnh hýởng tới việc trả nợ cho ngân hàng. Trong trýờng hợp phýõng án kinh doanh không hiệu quả thì năng lực tài chính của ngýời vay lại là yếu tố mang quyết định trong việc trả nợ ngân hàng. Bên cạnh đó, khách hàng có phẩm chất đạo đức tốt, vị trí xã hội quan trọng đảm bảo dù không chắc chắn rằng khách hàng không cố tình lừa đảo ngân hàng hay chây ỳ trong việc trả nợ. Nhý vậy, các yếu tố thuộc về bản thân khách hàng nhý trình độ quản lý, năng lực tài chính, tý cách phẩm chất đạo đức có ảnh hýởng lớn tới việc hạn chế rủi ro tín dụng của ngân hàng. Một khách hàng tốt không may bị các nguyên nhân khách quan nhý bão lụt chẳng hạn làm ảnh hýởng đến hoạt động kinh doanh làm cho họ không có khả năng trả nợ mặc dù họ không có ý định không trả nợ. 1.2.3.2 Nhân tố chủ quan Nhân tố thuộc về ngân hàng Ngân hàng luôn đýa ra các công cụ để phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng: bao gồm chính sách tín dụng, quy trình tín dụng, cách thức quản lý tiền cho vay của ngân hàng, chất lýợng của đội ngũ cán bộ tín dụng, hệ thống thông tin tín dụng, đa dạng hoá hoạt động. Chính sách tín dụng: Là hệ thống chủ trýõng, định hýớng quy định chi phối hoạt động tín dụng do ngân hàng đýa ra nhằm sử dụng hiệu quả nguồn vốn để tài trợ cho các doanh nghiệp, các hộ gia đình và cá nhân. Mục đích của chính sách tín dụng : -Chính sách tín dụng xác định những giới hạn áp dụng cho các hoạt động. Đồng thời cũng thiết lập môi trýờng nhằm giảm bớt rủi ro trong hoạt động tín dụng. -Chính sách tín dụng đýợc đýa ra nhằm bảo đảm rằng mỗi quyết định tín dụng (quyết định tài trợ vốn) đều khách quan tuân thủ quy định của ngân hàng và phù hợp thông lệ quốc tế. Quy trình tín dụng: Là các býớc mà nhân viên tín dụng cần làm khi quản lý hợp đồng tín dụng, nó bao gồm tất cả các quá trình từ khi lập hồ sõ cho vay, giải ngân, đến lúc thu nợ cả vốn lẫn lãi. Một quy trình tín dụng đặt ra phải đảm bảo chặt chẽ, chính xác, khoa học là cách thức hiệu quả nhất để phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng. Chất lýợng đội ngũ nhân viên ngân hàng: Chất lýợng của nhân viên tín dụng phải đýợc đảm bảo hai yếu tố chuyên môn và đạo đức. Cán bộ tín dụng có chuyên môn giỏi giúp cho ngân hàng đýa ra chính sách tín dụng phù hợp, quy trình tín dụng chặt chẽ, các công cụ thích hợp và thực hiện chúng một cách hiệu quả từ đó sẽ giúp ngân hàng phòng ngừa và hạn chế đýợc rủi ro. Đạo đức nghề nghiệp với ngành nghề nào cũng rất quan trọng nhýng riêng đối với ngân hàng thì đặc biệt quan trọng bởi nhân viên ngân hàng sống trong môi trýờng mà ở đó các hành vi hàm lợi cá nhân dễ dàng xảy ra hõn và khó phát hiện hõn. Nhân viên ngân hàng không đáp ứng đủ các điều kiện cần thiết về mặt đạo đức nghề nghiệp thì dù ngân hàng có các chính sách tín dụng phù hợp đến mấy thì việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng cũng không hiệu quả. Hệ thống thông tin ngân hàng: Thông tin ngân hàng đầy đủ, chính xác và kịp thời là cõ sở để ra một quyết định đúng đắn. Hoạt động ngân hàng là một hoạt động đa dạng và phức tạp nên điều này rất quan trọng. Trong hoạt động tín dụng, thông tin đýợc sử dụng ở mọi thời điểm: Khi xem xét cho vay nhân viên tín dụng căn cứ vào các thông tin về ngýời vay, phýõng án vay vốn,… để đýa ra quyết định cho vay. Khi khoản vay đýợc giải ngân nhân viên tín dụng phải giám sát ngýời vay bằng các thông tin nhý tình hình sử dụng vốn có hợp lý hay không, tình hình hoạt động kinh doanh và khả năng trả nợ của khách hàng…. Nhý vậy thông tin có vai trò rất quan trọng trong việc quyết định một khoản vay có hiệu quả hay không, hay nói cách khác thông tin có tính chất quyết định trong việc hạn chế rủi ro tín dụng. Tính đa dạng trong hoạt động của ngân hàng: Đa dạng hoá là một nguyên tắc trong hạn chế rủi ro nói chung và rủi ro tín dụng nói riêng. Tính đa dạng hoá trong hoạt động của ngân hàng thể hiện trên các khía cạnh: Ngân hàng không chỉ có các hoạt động cõ bản nhý huy động vốn, tín dụng, thanh toán quốc tế mà còn có các dịch vụ nhý nghiệp vụ quản lý ngân quỹ, tý vấn quản lý quỹ đầu tý, bảo hiểm …. Trong hoạt động ngân hàng mà cụ thể là hoạt động cho vay sự đa dạng hoá thể hiện ở các hình thức cho vay phong phú, các ngành nghề cho vay đa dạng, với nhiều đối týợng khách hàng khác nhau. Sự đa dạng còn thể hiện ở các công cụ ngân hàng đýa ra để hạn chế rủi ro tín dụng. 1.3 Ý nghĩa phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng Việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong quan hệ tín dụng sẽ giúp cho ngân hàng tránh đýợc những hậu quả do nó gây ra. Những rủi ro trong quan hệ tín dụng không chỉ tác động tiêu cực đến chính bản thân ngân hàng mà nó còn tác động không nhỏ đối với nền kinh tế. Vì vậy, việc phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong quan hệ tín dụng có ý nghĩa hết sức quan trọng . 1.3.1 Hạn chế tổn thất về vốn và tài sản của ngân hàng thýõng mại, góp phần tăng lợi nhuận cho ngân hàng. Rủi ro xảy ra tác động trực tiếp tới lợi nhuận của ngân hàng. Khi rủi ro xảy ra ở mức độ nhỏ thì ngân hàng có thể dùng lợi nhuận của mình hoặc vốn tự có để bù đắp. Song nếu rủi ro ở mức độ lớn thì lợi nhuận không đủ bù đắp thì ngân hàng sẽ ở bên bờ phá sản. Vì vậy, phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong quan hệ tín dụng sẽ giúp cho ngân hàng hạn chế đýợc những tổn thất về vốn và tài sản của ngân hàng tạo điều kiện kinh doanh thuận lợi cũng nhý nâng cao đýợc lợi nhuận của mình. 1.3.2 Đảm bảo an toàn tài sản cho ngýời gửi tiền và các doanh nghiệp. Rủi ro là yếu tố gắn liền với mọi hoạt động đầu tý nói chung, trong đó có hoạt động cho vay của Ngân hàng. Trong nỗ lực nhằm thu đýợc lợi nhuận, các Ngân hàng không thể chối bỏ rủi ro, nghĩa là không thể không cho vay, mà có thể tìm cách làm cho hoạt động này trở nên an toàn và hạn chế đến mức tối đa những tổn thất có thể có bằng cách đề ra cho mình một chiến lýợc quản lý rủi ro thích hợp. Như vậy ngân hàng mới có thể đảm bảo an toàn tài sản cho người gửi tiền và các doanh nghiệp. 1.3.3 Góp phần ổn định kinh tế-xã hội Hoạt động Ngân hàng liên quan đến hoạt động doanh nghiệp, các nghành và các cá nhân, vì vậy khi một Ngân hàng gặp phải rủi ro tín dụng hay bị phá sản thì ngýời gửi tiền ở các Ngân hàng khác hoang mang lo sợ và kéo nhau ồ ạt đến rút tiền ở các Ngân hàng khác, làm cho toàn bộ hệ thống Ngân hàng gặp khó khăn. Ngân hàng phá sản sẽ ảnh hýởng đến tình hình sản suất kinh doanh của doanh nghiệp, không có tiền trả lýõng dẫn đến đời sống công nhân gặp khó khăn. Hõn nữa, sự hoảng loạn của các Ngân hàng ảnh hýởng rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế. Nó làm cho nền kinh tế bị suy thoái, giá cả tăng, sức mua giảm, thất nghiệp tăng, xã hội mất ổn định. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG Ở NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÁC DOANH NGHIỆP NGOÀI QUỐC DOANH (VPBANK) 2.1 Giới thiệu về VP Bank 2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng Thương mại Cổ phần các Doanh nghiệp Ngoài quốc doanh Việt Nam (VP Bank) được thành lập theo giấy phép hoạt động số 0042/NH-GP của Thống đốc NHNN Việt Nam cấp ngày 12 tháng 08 năm 1993 với thời gian hoạt động là 99 năm. Ngân hàng bắt đầu hoạt động từ ngày 04 tháng 09 năm 1993 theo giấy phép thành lập số 1535/ QĐ-UB ngày 04 tháng 09 năm 1993. Các chức năng hoạt động chủ yếu của VPBank bao gồm: Huy động vốn ngắn hạn, trung hạn và dài hạn đối với các tổ chức kinh tế và dân cư từ khả năng nguồn vốn của ngân hàng; kinh doanh ngoại hối; chiết khấu thương phiếu, trái phiếu và các chứng từ có giá khác; cung cấp các dịch vụ giao dịch giữa các khách hàng và các dịch vụ ngân hàng khác theo quy định của NHNN Việt Nam. Hiện tại, VP Bank đang có hơn 120 điểm giao dịch trên toàn hệ thống. Bên cạnh việc mở rộng mạng lưới giao dịch, VPBank cũng mở thêm hai công ty trực thuộc đó là Công ty Quản lý nợ và khai thác tài sản và Công ty chứng khoán. Gần 15 năm xây dựng và trưởng thành, VP Bank đã gặp không ít khó khăn nhưng đến nay VP Bank đã đạt được những kết quả đáng kể trong hoạt động kinh doanh của mình. Ngân hàng luôn đảm bảo nâng cao đời sống cán bộ công nhân viên, đồng thời hoạt động kinh doanh của ngân hàng luôn có lợi nhuận và dư nợ lành mạnh, góp phần thực hiện mục tiêu kinh tế-xã hội đất nước. 2.1.2 Cơ cấu tổ chức của VP Bank: VPBank được quản lý bởi Hội đồng quản trị và được điều hành bởi Ban điều hành. VPBank được tổ chức theo cơ cấu kết hợp trực tuyến-chức năng, thực hiện kinh doanh tiền tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng theo quy định của pháp luật. Sơ đồ tổ chức: ĐẠI HỘI CỔ ĐÔNG HỘI ĐỒNG QUẢN TRỊ BAN ĐIỀU HÀNH Văn phòng Hội đồng quản trị Hội đồng Quản lý Tài sản nợ, Tài sản có Hội đồng Tín dụng Ban Kiểm soát Phòng Kiểm toán nội bộ Các ban Tín dụng Phòng Kế toán Phòng Ngân quỹ Phòng Tổng hợp và Phát triển sản phẩm Trung tâm Tin học Trung tâm Đào tạo Trung tâm Thẻ Trung tâm Western Union Văn phòng Phòng pháp chế Phòng thanh toán Quóc tế - Kiều hối Các chi nhánh Các phòng giao dịch Công ty Quản lý Tài sản VP Bank Công ty Chứng khoán VPBank 2.1.3 Kết quả hoạt động chính 2.1.3.1 Hoạt động huy động vốn Hoạt động huy động vốn là hoạt động quan trọng của ngân hàng. Đây là hoạt động mở tài khoản tiền gửi để giữ hộ và thanh toán hộ tiền cho khách hàng, qua đó ngân hàng huy động tiền của các doanh nghiệp, tổ chức và của dân cư. Tiền gửi là nguồn tiền quan trọng và chiếm tỷ trọng lớn trong nguồn tiền của ngân hàng vì có nguồn tiền ổn định, mạnh mẽ sẽ giúp cho ngân hàng chủ động kinh doanh. Ý thức được tầm quan trọng đó VPBank đã luôn chú trọng đến công tác huy động vốn từ các nguồn như các doanh nghiệp, tiền trong dân cư bằng các hình thức tiền gửi có kỳ hạn và không kỳ hạn. Với chính sách lãi suất hấp dẫn, linh hoạt, phù hợp với biến động của thị trường VPBank đã thu hút được nguồn vốn nhàn rỗi của các tổ chức kinh tế, cá nhân, nguồn vốn này luôn tăng trưởng trong các năm thể hiện qua bảng sau: Bảng 1.2: Nguồn vốn huy động tại VPBank các năm 2006-2007 Đơn vị: triệu đồng Chỉ tiêu Năm 2006 Năm 2007 2007/2008 Số tiền Tỷ trọng (%) Số tiền Tỷ trọng (%) (+)/(-) % Nguồn vốn huy động 8.065.194 12.970.246 4.905052 60,81 1.Tiền gửi DN 6.252.155 77,5 8.250.102 63,6 1.997.947 31,96 2.Tiền gửi dân cư 1.813.039 22,5 4.720.144 36,4 2.907.105 160 3.Tiền gửi KKH 3.386.736 42 4.872.130 37,6 1.485.394 43,8 4.Tiền gửi CKH 4.678.458 58 8.098.116 62,4 3.419.658 73 (Nguồn: Phòng tổng hợp VP Bank) Từ bảng số liệu trên đã phản ánh tình hình nguồn vốn huy động năm 2007 của ngân hàng được 12.970,2 tỷ đồng tăng 60,81% so với nguồn vốn huy động năm 2006. Trong đó lượng vốn huy động từ dân cư tăng khá, năm 2007 tiền gửi dân cư là 4.720 tỷ đồng tăng 160% so với năm 2006. Mức huy động vốn từ dân cư tăng trưởng mạnh như vậy là nhờ ngân hàng đã áp dụng nhiều chính sách mới để thu hút khách hàng: lãi suất hợp lý, thủ tục nhanh chóng, thuận tiện, nhiều chương trình khuyến mại hấp dẫn, phương thức đa dạng… nên đã huy động ngày càng tăng lượng tiền nhàn rỗi lớn trong dân cư. Căn cứ vào thời hạn huy động vốn ta thấy cơ cấu của tiền gửi có kỳ hạn chiếm tỷ trọng lớn hơn nhiều so với tiền gửi không kỳ hạn. Tỷ lệ tăng nguồn tiền gửi có kỳ hạn của năm 2007 so với năm 2008 là 73%. Đây là điều rất có lợi cho ngân hàng vì như vậy nguồn tiền gửi có kỳ hạn bao giờ cũng ổn định hơn tiền gửi không kỳ hạn, tạo sự ổn định cho nguồn vốn. Có được thành công như vậy là nhờ ban lãnh đạo VP Bank trong việc chỉ đạo định hướng hoạt động cũng như lực lượng cán bộ công nhân viên ngân hàng áp dụng các chính sách lãi suất linh hoạt theo thị trường, các chương trình khuyến mãi, chăm sóc khách hàng chu đáo, dịch vụ thuận tiện…. 2.1.3.2 Hoạt động cho vay Song song với hoạt động huy động vốn là hoạt động cho vay, nếu huy động vốn tốt mà không quan tâm đến đến hoạt động cho vay thì sẽ xảy ra tình trạng ứ đọng vốn làm cho ngân hàng dẫn đến rủi ro lỗ vốn. Trong những năm qua,mở rộng hoạt động cho vay luôn là mục tiêu hoạt động của VPBank và thực tế hoạt động cho vay đã được thực hiện rất tốt. Bảng 2.2 Hoạt động cho vay tại VP Bank qua các năm 2006-2007 Đơn vị : triệu đồng Chỉ tiêu 2006 2007 2007/2006 Doanh số Tỷ trọng Doanh số Tỷ trọng (+) / (-) Tỷ lệ 1.Dư nợ cho vay 5.031.190 9.867.024 4.835.834 96% 2.Cho vay ngắn hạn 1.511.550 30% 4.187.898 42,5% 2.676.348 177% 3.Cho vay trung và dài hạn 3.519.640 70% 5.679.126 57,5% 2.159.486 61% 4. Cho vay VNĐ 4.078.986 80% 7.152.170 72,5% 3.073.184 75% 5.Cho vay ngoại tệ 952.204 20% 2.714.854 27,5% 1.762.650 185% 6.Doanh số cho vay 4.594.000 9.070.000 4.476.000 97% (Nguồn: Phòng tổng tổng hợp VPBank) Qua bảng tổng kết hoạt động tín dụng của ngân hàng ta thấy: dư nợ tín dụng của ngân hàng tăng trưởng mạnh , từ 5,031 tỷ đồng năm 2006 lên 9,867 tỷ đồng năm 2007, tỷ lệ tăng tương ứng là 96%. Nếu căn cứ vào thời hạn tín dụng thì doanh số cho vay trung và dài hạn năm 2007 đạt 5,679 tỷ đồng tăng 61% so với năm 2007 và chiếm 57,5% tổng dư nợ. Nếu căn cứ theo loại tiền thì dư nợ cho vay đối với đồng VNĐ lớn hơn rất nhiều so với cho vay ngoại tệ. Mặc dù năm 2007 tỷ lệ cho vay ngoại tệ tăng mạnh đạt 185% so với năm 2006 nhưng tỷ trọng chỉ chiếm 27,5% tổng dư nợ. Điều này thể hiện tâm lý e ngại của người vay khi sử dụng tiền vay bằng ngoại trong điều kiện thị trường ngoại hối có nhiều diễn biến phức tạp. 2.1.3.3 Doanh số hoạt động dịch vụ Ngoài hoạt động tín dụng ra thì một số ngành dịch vụ khác cũng mang lại lợi nhuận khá cao cho VPBank như dịch vụ thanh toán xuất nhập khẩu, dịch vụ mua bán ngoại tệ, dịch vụ ngoại hối …. Doanh số hoạt động này thể hiện qua bảng 3.2 Bảng 3.2 Hoạt động dịch vụ của VPBank qua hai năm 2006, 2007 Đơn vị: triệu đồng Chỉ tiêu 2006 2007 2007/2006 (+) / (-) % DS thanh toán XNK(triệu USD) 470 460 -10 -2,2% DS mua bán ngoại tệ (triệu USD) 680 789 109 12,5% DS dịch vụ ngoại hối (triệu USD) 30,0 29,0 -1,0 -3,4% DS thanh toán trong nước(tỷ đồng) 32.600 51.500 18,900 57,9% Thu dịch vụ 6.904 9.043 2.139 31% (Nguồn: Phòng tổng hợp VPBank) 2.1.3.4 Lợi nhuận Trong suốt gần 15 năm hoạt động VPBank đã biết phát huy những lợi thế của mình để trở thành một ngân hàng hoạt động có hiệu quả với nhiều năm liên tục đạt lợi nhuận trong nhiều lĩnh vực kinh doanh như hoạt động tín dụng, hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu, hoạt động mua bán ngoại tệ, dịch vụ ngoại hối… thể hiện ở bảng sau: Bảng 4.2: Lợi nhuận của VPBank từ năm 2006 đến năm2007 Đơn vị: triệu đồng Năm 2006 2007 2007/2006 Chênh lệch Tỷ lệ (%) Lợi nhuận 156.808 300.477 143.669 91.6% ( Nguồn: Phòng tổng hợp VPBank) Năm 2007 lợi nhuận thu được của VPBank đạt 300,47 tỷ đồng, tăng 143,67 tỷ đồng so với năm 2006, tỷ lệ tăng tương ứng là 91,6%. Nhìn chung thì hoạt ._.