Tài liệu Giải pháp nhằm phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt trên địa bàn Hà Nội: ... Ebook Giải pháp nhằm phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt trên địa bàn Hà Nội
100 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1375 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Giải pháp nhằm phát triển vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt trên địa bàn Hà Nội, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
lêi më ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cïng víi sù t¨ng trëng kinh tÕ ®¸ng khÝch lÖ cña c¶ níc, thñ ®« Hµ néi vµ c¸c thµnh phè lín kh¸c ë ViÖt Nam ®ang tr¶i qua qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ c¬ giíi hãa rÊt nhanh. Cïng víi qu¸ tr×nh nµy, t×nh tr¹ng ngêi d©n ë c¸c tØnh ngoµi ®æ vµo thµnh phè lín t×m kiÕm viÖc lµm vµ sinh sèng ®· vµ ®ang lµm t¨ng d©n sè ë c¸c thµnh phè lín, chñ yÕu lµ t¨ng d©n sè c¬ häc. HiÖn tîng nµy ®· g©y ra cho c¸c thµnh phè lín nh÷ng ¸p lùc cho viÖc ®Çu t cung cÊp c¬ së h¹ tÇng. MÆt kh¸c, giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c khu vùc vµ trong c¸c vïng cña thñ ®« ph¸t triÓn ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó theo c¬ chÕ thÞ trêng. ViÖc bá qua quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng c«ng céng trong mét thêi gian dµi ®· t¹o cho ngêi d©n thãi quen sö dông ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n, sè lîng ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n ®Æc biÖt lµ xe m¸y t¨ng ®ét biÕn trong khi c¬ së h¹ tÇng giao th«ng kh«ng ®¸p øng kÞp thêi ®· lµ nguyªn nh©n g©y ra ¸ch t¾c phæ biÕn trÇm träng trong giao th«ng ®« thÞ vµ kÐo theo ®ã lµ « nhiÔm m«i trêng.
Giao th«ng ®« thÞ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng mèi quan t©m hµng ®Çu cña thµnh phè Hµ néi. Do vËy vÊn ®Ò cÊp b¸ch nhÊt hiÖn nay lµ cÇn cã mét chiÕn lîc quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, tæ chøc qu¶n lý giao th«ng vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn giao th«ng cña thñ ®« tríc m¾t vµ trong t¬ng lai. Trong chiÕn lîc quy ho¹ch tæng thÓ giao th«ng cña thñ ®« th× viÖc ®Þnh híng quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸c c«ng céng trªn ®Þa bµn thñ ®« Hµ néi lµ mét trong nh÷ng bíc quan träng gãp phÇn x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng giao th«ng cña Hµ néi .
Do tÇm quan träng cña vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña giao th«ng ®« thÞ nªn cÇn cã ®Ò ¸n nghiªn cøu cô thÓ vÒ vÊn ®Ò nµy. Víi nh÷ng kiÕn thøc c¬ së lý luËn lµ nÒn t¶ng mµ em ®· ®îc trang bÞ trong qu¸ tr×nh häc tËp, kÕt hîp víi yªu cÇu bøc xóc ®Æt ra trong thùc tÕ, em ®· chän ®Ò tµi: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt trªn ®Þa bµn Hµ néi ®Ó nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng, ®ãng gãp phÇn nµo vµo c«ng t¸c qu¶n lý giao th«ng ë Thñ ®« Hµ néi.
§Ò tµi nµy ®îc hoµn thµnh nhê sù híng dÉn cña Ths. Lª Thu H¬ng cïng c¸c c¸n bé chuyªn viªn phßng KÕ ho¹ch & Ph¸t triÓn h¹ tÇng ®« thÞ – Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t Hµ néi.
giíi thiÖu chung
1. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu.
Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ d©n sè ®« thÞ t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m võa qua ®· t¨ng søc Ðp lªn c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ trong ®ã cã hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ. T×nh tr¹ng t¨ng bïng ph¸t sè lîng c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n ®Æc biÖt lµ xe m¸y ®· lµm cho giao th«ng cña c¸c ®« thÞ ViÖt nam nãi chung vµ Hµ néi nãi riªng vèn ®· phøc t¹p nay cµng phøc t¹p h¬n, g©y ra nh÷ng ¶nh hëng xÊu tíi sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ lµm suy gi¶m nghiªm träng m«i trêng giao th«ng ®« thÞ: Tai n¹n giao th«ng, t¾c nghÏn giao th«ng lµm ngng trÖ c¸c ho¹t ®éng cña ®« thÞ, k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ; « nhiÔm kh«ng khÝ, bôi, tiÕng ån g©y ra bëi c¸c ph¬ng tiÖn xe c¬ giíi ®êng bé ®· vµ ®ang trë lªn ngµy mét nÆng nÒ. Trong t×nh tr¹ng nh vËy th× c«ng t¸c x©y dùng ph¸t triÓn ®« thÞ cÇn ph¶i chó träng tíi ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ sao cho ®¸p øng ®îc c¸c nhu cÇu cña qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Do ®ã viÖc ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng cña giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ lµ nh»m t×m ra gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó c¶i thiÖn lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ. Tõ ®ã x©y dùng quy ho¹ch giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ cã ®Þnh híng, ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi ®Ó c¶i thiÖn chÊt lîng cuéc sèng, chÊt lîng m«i trêng vµ ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ theo híng hiÖn ®¹i h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n.
Trong nh÷ng n¨m qua thµnh phè Hµ néi ®· thùc hiÖn nhiÒu dù ¸n ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng giao th«ng vµ cã nhiÒu biÖn ph¸p nh»m lµm gi¶m ¸ch t¾c côc bé nh më réng, t¨ng diÖn tÝch ®êng giao th«ng, ph©n luång, quy ®Þnh giê ho¹t ®éng cña mét sè lo¹i ph¬ng tiÖn vËn t¶i, h¹n chÕ ®¨ng ký c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng t nh©n... nhng vÉn cha gi¶i quyÕt ®îc t×nh h×nh. V× vËy mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng hiÖn nay lµ ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt phôc vô cho vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng trªn ®Þa bµn thñ ®« Hµ néi, ®îc ChÝnh Phñ vµ Uû ban nh©n d©n thµnh phè Hµ néi hÕt søc quan t©m. Sù tham gia cña c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng vµo giao th«ng ®« thÞ sÏ gãp phÇn h¹n chÕ ¸ch t¾c giao th«ng, lµm gi¶m bít sè lîng c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ kh«ng ngõng ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn thñ ®« Hµ néi trong t¬ng lai, thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn cña mét ®« thÞ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn.
HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c ®« thÞ ë c¸c níc ph¸t triÓn nh B¨ng Kèc, Tokyo, Seul, Beclin, Paris, London, New york ... vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng vµ ®¸p øng phÇn lín nhu cÇu ®i l¹i cña ngêi d©n: Ch¼ng h¹n nh thñ ®« B¨ng Kèc, ThaiLan tríc ®©y nh÷ng vÊn ®Ò cña giao th«ng t¬ng tù nh ë Hµ néi hiÖn nay nhng chØ sau mét thêi gian ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng th× ®· gi¶i quyÕt ®îc c¬ b¶n vÒ t×nh h×nh nµy, hÖ thèng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë B¨ng Cèc ®îc ph¸t triÓn víi hÖ thèng ®êng s¾t ®« thÞ vµ m¹ng líi xe buýt phñ kh¾p toµn thµnh phè, víi h¬n 111 km ®êng giao th«ng c«ng céng, ®¶m nhËn 30% khèi lîng hµnh kh¸ch ( 2 triÖu lît hµnh kh¸ch/ngµy ). Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1998, ë Tokyo, NhËt B¶n vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ, vµ vît tÇm so víi c¸c níc trong khu vùc, ®¶m nhËn h¬n 80% khèi lîng hµnh kh¸ch. VËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë NhËt B¶n chñ yÕu lµ b»ng ®êng s¾t ®« thÞ, vµ nã ®îc coi lµ ch×a kho¸ tæ chøc giao th«ng ®« thÞ. Tû träng ph¬ng thøc ®êng s¾t ë Tokyo chiÕm 56,2% trong khi xe buýt chiÕm 9,7%; xe taxi chiÕm 3,6%; cßn l¹i lµ xe con t nh©n. Trong khi ®ã ë Hµ néi, do tríc ®©y vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cha ®îc ®Çu t ph¸t triÓn ®óng møc nªn ngµy cµng gi¶m sót. M¹ng líi giao th«ng thiÕu vÒ sè lîng vµ quy m« ®êng, ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n gia t¨ng nhanh ®· dÉn ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ giao th«ng. MÆc dï, Thµnh phè ®· tËp trung rÊt nhiÒu vèn vµo ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt ®« thÞ nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh giao th«ng ë Thñ ®« nhng c«ng t¸c tæ chøc giao th«ng vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. VËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®« chñ yÕu lµ c¸c ph¬ng tiÖn xe buýt. Tuy ho¹t ®éng vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng xe buýt trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng tÝn hiÖu phôc håi trë l¹i, song hiÖn t¹i míi chØ ®¸p øng ®îc kho¶ng 7%-8% nhu cÇu ®i l¹i cña hµnh kh¸ch vµ cha ph¶i lµ ph¬ng tiÖn ®i l¹i phæ biÕn cña ngêi d©n Thñ ®«.
§Ó ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng c«ng céng ë Thñ ®« hiÖn ®¹i nh c¸c níc trªn thÕ giíi vµ ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®Ò ra theo quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i Thñ ®« Hµ néi ®Õn n¨m 2020 th× cÇn ph¶i nghiªn cøu t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn giao th«ng c«ng céng, tõ tæ chøc ®Õn viÖc ®a vµo sö dông c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i míi ®em l¹i hiÖu qña cao cho x· héi, ®¸p øng nhu cÇu ®i l¹i ngµy cµng cao cña ngêi d©n Thñ ®«.
2. Môc tiªu vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi.
a) Môc tiªu:
- HÖ thèng ho¸ 1 c¸ch ®Çy ®ñ c¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë ®« thÞ qua viÖc nghiªn cøu x©y dùng c¸c m« h×nh vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë ®« thÞ.
- Nghiªn cøu thùc tr¹ng t×nh h×nh giao th«ng vµ t×nh h×nh vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®«, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè ph¬ng ¸n tæ chøc l¹i hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ b»ng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng mµ tríc m¾t lµ ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt mét c¸ch hîp lý, phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn cña Thñ ®« Hµ néi.
b) NhiÖm vô:
Trªn c¬ së nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn chiÕn lîc vËn t¶i ®« thÞ Hµ néi, ®Ò tµi nµy nh»m c¸c môc ®Ých sau:
Dù b¸o nhu cÇu vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng xe buýt trong t¬ng lai, x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt trªn ®Þa bµn thñ ®«.
Ph©n tÝch lîi Ých vµ chi phÝ cho ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt.
§Þnh híng quy ho¹ch ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt cña Hµ néi theo c¸c giai ®o¹n 2010 vµ 2020.
§Ò xuÊt c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng trong t¬ng lai.
3. Ph¹m vi nghiªn cøu:
VÒ c¬ së lý luËn: §Ò tµi nµy chØ giíi h¹n trong ph¹m vi nh÷ng kiÕn thøc ®îc ®µo t¹o ë nhµ trêng vµ nh÷ng kiÕn thøc ®îc bæ sung trong qu¸ tr×nh thùc tËp, th«ng qua viÖc ®a ra mét sè m« h×nh tÝnh to¸n khèi lîng vËn t¶i hµnh kh¸ch, x¸c ®Þnh mËt ®é ®êng vËn t¶i c«ng céng vµ sè lîng ph¬ng tiÖn vµ ®a ra c¸c nguyªn t¾c cho viÖc lËp quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng. Tõ ®ã so s¸nh víi thùc tr¹ng c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®« hiÖn nay. Vµ cuèi cïng lµ ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn vËn t¶i c«ng céng.
VÒ c¬ së thùc tiÔn: §Ò tµi nµy ®îc nghiªn cøu trªn ®Þa bµn thñ ®« Hµ néi bao gåm 9 quËn néi thµnh vµ 5 huyÖn ngo¹i thµnh. §Ò tµi nµy lÊy c¸c sè liÖu tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý ®« thÞ vµ viÖn nghiªn cøu quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i trªn ®Þa bµn Hµ néi.
4. §èi tîng nghiªn cøu vµ c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
a) §èi tîng nghiªn cøu:
§Ò tµi nµy dùa trªn c¬ së nghiªn cøu nhu cÇu ®i l¹i cña d©n c thñ ®« Hµ néi ®Ó dù b¸o sè lîng hµnh kh¸ch cÇn ®îc ®¸p øng, tõ ®ã x©y dùng chiÕn lîc vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng xe buýt th«ng qua mét quy ho¹ch tæng thÓ hÖ thèng xe buýt hîp lý. Do ®ã ®èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy lµ nhu cÇu vËn t¶i c«ng céng vµ kh¶ n¨ng vËn chuyÓn cña hÖ thèng xe buýt trong giao th«ng c«ng céng.
b) C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
§Ò tµi ®îc x©y dùng trªn c¬ së nghiªn cøu tæng hîp, ph©n tÝch c¸c sè liÖu thèng kª, íc lîng vµ dù b¸o; ®ång thêi cã sö dông c¸c phÇn mÒn tin häc øng dông vµo c«ng t¸c x©y dùng m« h×nh, lËp quy ho¹ch. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®îc sö dông ë ®©y gåm:
Ph¬ng ph¸p pháng vÊn Anket: §iÒu tra x· héi häc
M« h×nh håi quy tuyÕn tÝnh : Thèng kª kinh tÕ
Tæng hîp vµ ph©n tÝch sè liÖu
PhÇn mÒn Mapinfor : øng dông GIS
Vµ c¸c kiÕn thøc vÒ quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ, quy ho¹ch giao th«ng vËn t¶i
5. Lý do chän ®Ò tµi vµ sù phï hîp cña ®Ò tµi víi néi dung chuyªn ngµnh ®îc ®µo t¹o
Lµ mét sinh viªn chuyªn ngµnh Kinh tÕ – Qu¶n lý ®« thÞ, viÖc häc tËp, rÌn luyÖn cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng vÒ c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý ®« thÞ lµ hÕt søc quan träng bëi nã t¹o ra mét nÒn t¶ng kiÕn thøc c¬ b¶n cho ngêi qu¶n lý. Bªn c¹nh nh÷ng kiÕn thøc kü n¨ng ®îc ®µo t¹o t¹i trêng th× mçi sinh viªn cÇn ph¶i tiÕp thu thªm nh÷ng kiÕn thøc kh¸c mµ trong ®iÒu kiÖn nhµ trêng kh«ng cho phÐp th«ng qua qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i ®¬n vÞ c¬ së vµ nghiªn cøu c¸c tµi liÖu vÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ.
Phßng KÕ ho¹ch vµ Ph¸t triÓn h¹ tÇng ®« thÞ – Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t Hµ néi, lµ mét ®¬n vÞ cã chøc n¨ng nhiÖm vô chÝnh lµ tham mu tæng hîp vÒ c«ng t¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch hãa ®Çu t ph¸t triÓn h¹ tÇng ®« thÞ, nhµ ë trªn ®Þa bµn thñ ®« theo ®óng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ®· ®Ò ra. C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña Phßng lµ:
- Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c ®Þnh híng, quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¸c yÕu tè cña h¹ tÇng ®« thÞ (giao th«ng ®« thÞ , bu ®iÖn, cÊp tho¸t níc, vÖ sinh m«i trêng, c«ng viªn, vên hoa, c©y xanh ...)
- Tæng hîp, c©n ®èi vµ theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch XDCB thuéc lÜnh vùc h¹ tÇng ®« thÞ trong kÕ ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n vµ hµng n¨m.
- Nghiªn cøu, ®Ò xuÊt c¸c chñ tr¬ng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn lÜnh vùc h¹ tÇng ®« thÞ Thñ ®«.
- Chñ tr× phèi hîp víi c¸c Së, Ngµnh, QuËn ®Ó tæng hîp kÕ ho¹ch vèn sù nghiÖp kinh tÕ ®« thÞ hµng n¨m.
- Lùa chän, ®Ò xuÊt, tham gia thÈm ®Þnh; híng dÉn, tiÕp nhËn hå s¬, tham gia më thÇu vµ theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t thuéc khèi ngµnh do phßng phô tr¸ch.
- Th«ng tin nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ngµn; tæng hîp vµ c©n ®èi c¸c yÕu tè c¬ së vËt chÊt kü thuËt nh»m thùc hiÖn kÕ ho¹ch x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®« thÞ.
- Tæng hîp, theo dâi vµ chØ ®¹o kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m cña c¸c QuËn.
- Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c thuéc lÜnh vùc ®« thÞ theo sù ph©n c«ng cña gi¸m ®çc Së.
Trong giai ®o¹n thùc tËp cña m×nh, em ®· ®îc c¸c c¸n bé, chuyªn viªn trong phßng KÕ ho¹ch ph¸t triÓn h¹ tÇng ®« thÞ tiÕp nhËn vµ híng dÉn thùc tËp. Qua thêi gian tiÕp xóc thùc tÕ em ®· tiÕp thu rÊt nhiÒu c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng liªn quan ®Õn c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý ®« thÞ. §îc ph©n c«ng vµo nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý giao th«ng ®« thÞ, vËn t¶i hµnh kh¸ch, bÕn b·i ®ç xe thuéc m¶ng c«ng viÖc trong khèi giao th«ng vËn t¶i do Phßng phô tr¸ch, em ®· cã ®îc nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh trong c«ng t¸c qu¶n lý giao th«ng vËn t¶i. Tõ ®ã rót ra ®îc nhËn xÐt giao th«ng ®« thÞ ë níc ta hiÖn nay nãi chung vµ giao th«ng cña Hµ néi nãi riªng cßn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. V× vËy viÖc ®i s©u nghiªn cøu t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ lµ mét híng ®i ®óng ®¾n.
§Ò tµi em chän nµy sÏ cung cÊp cho ta nh÷ng kiÕn thøc tæng hîp vÒ c«ng t¸c qu¶n lý x©y dùng ®« thÞ, trong ®ã nhÊn m¹nh vµo ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ b»ng vËn t¶i hµnh kh¸c c«ng céng, mét trong nh÷ng kiÕn thøc cÇn ph¶i bæ sung. §Ò tµi nµy cã sù vËn dông tæng hîp nh÷ng kiÕn thøc vÒ ®iÒu tra x· héi, thèng kª, dù b¸o, quy ho¹ch ®« thÞ, tin häc, qu¶n lý ®« thÞ.
Em hy väng nh÷ng kiÕn thøc trong ®Ò tµi sÏ gióp cho mçi sinh viªn ph¸t triÓn toµn diÖn nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng cña m×nh trong c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý ®« thÞ.
§Ò tµi nµy ®îc tr×nh bµy thµnh 2 phÇn:
PhÇn I : Giíi thiÖu chung vÒ ®Ò tµi.
PhÇn II : Néi dung
Trong phÇn II, phÇn chÝnh cña ®Ò tµi, gåm cã 3 ch¬ng lín, trong ®ã:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ giao th«ng ®« thÞ vµ tæ chøc giao th«ng c«ng céng ë ®« thÞ
I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung
II. Kinh nghiÖm tæ chøc vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cña c¸c thµnh phè lín trªn thÕ giíi
Ch¬ng II: Quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt trªn ®Þa bµn Hµ néi tõ nay ®Õn 2010-2020.
I. Môc tiªu cña quy ho¹ch vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng
II. X©y dùng m« h×nh tèi u cho vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng xe buýt
III.§Þnh híng quy ho¹ch vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng xe buýt ®Õn n¨m 2010-2020.
Ch¬ng III: §Ò xuÊt mét sè chÝnh s¸ch, kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt
I. Nhãm gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cung
II. Nhãm gi¶i ph¸p nh»m t¨ng cÇu
Ch¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ giao th«ng
®« thÞ vµ tæ chøc giao th«ng c«ng céng
ë ®« thÞ
I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung
1.1. §« thÞ vµ giao th«ng ®« thÞ
1.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ giao th«ng ®« thÞ vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ
1.1.1.1 §« thÞ vµ c¸c ®Æc trng cña ®« thÞ
a) §« thÞ vµ ®Æc trng cña ®« thÞ:
§« thÞ lµ ®iÓm tËp trung d©n c víi mËt ®é cao, chñ yÕu lµ lao phi n«ng nghiÖp, cã c¬ së h¹ tÇng thÝch hîp, lµ trung t©m tæng hîp hay trung t©m chuyªn ngµnh, cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña c¶ níc, cña mét miÒn l·nh thæ, cña mét tØnh, cña mét huyÖn hoÆc mét vïng trong tØnh, trong huyÖn.
- Nh÷ng ®« thÞ lµ trung t©m tæng hîp khi chóng cã vai trß vµ chøc n¨ng nhiÒu mÆt vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi...
- Nh÷ng ®« thÞ lµ trung t©m chuyªn ngµnh khi chóng cã vai trß chøc n¨ng chñ yÕu vÒ mét mÆt nµo ®ã nh c«ng nghiÖp c¶ng, du lÞch, nghØ ngh¬i, ®Çu mèi giao th«ng vv...
C¸c ®Æc trng cña ®« thÞ:
- §« thÞ lµ c¸c trung t©m kinh tÕ chÝnh trÞ, v¨n ho¸ cña vïng vµ cña c¶ níc cã vai trß chñ ®¹o trong ph¸t triÓn kinh tÕ
- C¸c vÊn ®Ò x· héi lu«n tiÒm Èn: phßng chèng dÞch bÖnh, v¨n ho¸ gi¸o dôc, m«i trêng ®« thÞ, téi ph¹m, tÖ n¹n x· héi ...
- C¸c th¸ch thøc vÒ kinh tÕ lu«n ®Æt ra: cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng céng, ®Êt ®ai, nhµ ë, ®¶m b¶o viÖc lµm cho d©n c, giao th«ng vËn t¶i, bu chÝnh viÔn th«ng...
- C¬ cÊu lao ®éng, sù ph©n c«ng lao ®éng theo híng chuyªn m«n ho¸ cao lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n cña viÖc n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, lµ c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi
- CÊu tróc x· héi: ngêi d©n sèng theo lèi kiÓu thµnh thÞ, ho¹t ®éng theo lèi sèng c«ng nghiÖp kh¸c víi lèi sèng n«ng th«n
b) §« thÞ ho¸
§« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh tËp trung d©n sè vµo c¸c ®« thÞ, lµ sù h×nh thµnh nhanh chãng c¸c ®iÓm d©n c ®« thÞ trªn c¬ së ph¸t triÓn s¶n suÊt vµ ®êi sèng.
Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc, lµm biÕn ®æi s©u s¾c vÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt, c¬ cÊu nghÒ nghiÖp, c¬ cÊu tæ chøc sinh ho¹t x· héi, c¬ cÊu tæ chøc kh«ng gian kiÕn tróc x©y dùng tõ n«ng th«n sang thµnh thÞ.
§Æc trng cña ®« thÞ ho¸:
- §« thÞ ho¸ g¾n liÒn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc, ë ®©u cã sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp lµ cã sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ
- §« thÞ ho¸ lµm chuyÓn ho¸ m¹ng líi ®« thÞ theo híng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc nhÊt thêi do t¸c ®éng cña chÝnh b¶n th©n ®« thÞ hoÆc tõ bªn ngoµi tíi.
- §« thÞ ho¸ bao giê còng g¾n liÒn víi sù gia t¨ng d©n sè ®« thÞ, dÉn tíi sù thay ®æi c¬ cÊu lao ®éng
- Tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ ph¬ng ph¸p tæ chøc ®êi sèng x· héi.
1.1.1.2 C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ giao th«ng ®« thÞ
§« thÞ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng, mçi ®« thÞ cã mét tÝnh chÊt riªng, tÝnh chÊt nµy thay ®æi theo tõng thêi k×. Nã phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña thµnh phè vµ c¸c khu vùc xung quanh. §èi víi ®« thÞ, hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ lµ v« cïng quan träng, nÕu ta coi mçi mét ®« thÞ lµ mét c¬ quan cña mét c¬ thÓ quèc gia th× hÖ thèng giao th«ng gi÷a c¸c khu vùc cña quèc gia ®îc xem nh m¹ch m¸u cña c¬ thÓ ®ã.
Giao th«ng ®« thÞ ®îc hiÓu lµ tËp hîp c¸c c«ng tr×nh, c¸c ph¬ng tiÖn, c¸c con ®êng, c¸c c«ng tr×nh giao th«ng trong ®« thÞ cïng c¸c d¹ng ho¹t ®éng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc nh ®êng bé, ®êng s¾t, ®êng thuû, ®êng kh«ng. Chøc n¨ng chÝnh cña giao th«ng ®« thÞ lµ vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸, ®¶m b¶o lu th«ng vµ ®i l¹i hµng ngµy cña ngêi d©n an toµn, nhanh chãng, b¶o ®¶m mèi liªn hÖ qua l¹i bªn trong vµ bªn ngoµi ®« thÞ.
HÖ thèng giao th«ng ®« thÞ gåm: hÖ thèng giao th«ng ®èi ngo¹i vµ hÖ thèng giao th«ng ®èi néi, quyÕt ®Þnh tíi h×nh th¸i tæ chøc kh«ng gian ®« thÞ, híng ph¸t triÓn ®« thÞ, c¬ cÊu tæ chøc sö dông ®Êt ®ai vµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc chøc n¨ng ®« thÞ.
Sù kh¸c nhau c¬ b¶n cña giao th«ng ®èi néi vµ giao th«ng ®èi ngo¹i lµ tÝnh chÊt phôc vô vµ ph¬ng tiÖn sö dông, c¸ch tæ chøc qu¶n lý x©y dùng hÖ thèng ®êng vµ c¸c ga, c¶ng, bÕn, b·i cña tõng ph¬ng tiÖn.
a) Giao th«ng ®èi ngo¹i ®« thÞ
Giao th«ng ®èi ngo¹i ®« thÞ lµ nh÷ng tuyÕn giao th«ng nèi ®« thÞ víi c¸c ®« thÞ kh¸c vµ c¸c vïng phô cËn. M¹ng líi giao th«ng nµy gi÷ vai trß liªn kÕt c¸c ®« thÞ víi c¸c khu vùc phô cËn t¹o thµnh 1 vïng cã c¸c ®« thÞ lµ trung t©m vïng.
Giao th«ng ®èi ngo¹i bao gåm: giao th«ng ®êng bé; giao th«ng ®êng s¾t; giao th«ng ®êng thuû; giao th«ng hµng kh«ng.
b) Giao th«ng ®èi néi
Giao th«ng ®èi néi lµ hÖ thèng giao th«ng bªn trong ®« thÞ, cßn gäi lµ hÖ thèng giao th«ng néi thÞ; cã nhiÖm vô ®¶m b¶o sù liªn hÖ thuËn tiÖn gi÷a c¸c khu vùc bªn trong ®« thÞ víi nhau. Giao th«ng ®èi néi bao gåm: giao th«ng ®êng bé; giao th«ng ®êng s¾t
Giao th«ng ®èi néi liªn hÖ víi giao th«ng ®èi ngo¹i th«ng qua c¸c ®Çu mèi giao th«ng nh c¸c ng¶ giao nhau, bÕn xe « t« liªn tØnh, ga xe löa, bÕn c¶ng, s©n bay.
C¸c lo¹i giao th«ng ë ®« thÞ gåm cã:
Giao th«ng ®êng bé: lµ lo¹i h×nh giao th«ng bao gåm c¸c ®êng xe c¬ giíi phôc vô cho c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i nh « t« buýt, xe ®iÖn b¸nh h¬i, mini buýt, « t« con, xe lam, xe m« t«, xe ®¹p, xe t¶i vµ c¶ hÖ thèng ®êng cho ngêi ®i bé. §êng bé cßn ph©n ra thµnh ®êng cao tèc, ®êng quèc lé, ®êng nhËp thµnh, ®êng phè chÝnh, ®êng khu vùc, ®êng néi bé trong c¨c khu ë. C¸c bÕn b·i ®ç xe, qu¶ng trêng, c¸c tr¹m kü thuËt giao th«ng.
Giao th«ng ®êng s¾t: lµ lo¹i h×nh giao th«ng phôc vô cho c¸c ®êng tµu ho¶, tµu ®iÖn bªn ngoµi thµnh phè, ®êng xe ®iÖn ngÇm, xe ®iÖn bªn trong thµnh phè, c¸c nhµ ga, s©n ga, bÕn b·i, kho tµng vµ kÓ c¶ c¸c d¶i ph©n c¸ch hai bªn ®êng s¾t.
Giao th«ng ®êng thuû: lµ lo¹i h×nh giao th«ng phôc vô cho c¸c ph¬ng tiÖn chuyªn chë trªn s«ng níc nh tµu, phµ, ca-n«, xuång m¸y...nã còng bao gåm mét lo¹t c¸c ph¬ng tiÖn, cÇu c¶ng, bÕn b·i, nhµ kho, nhµ ga ®êng thuû, khu vùc qu¶n lý kü thuËt ®iÒu hµnh b¶o dìng.
Giao th«ng hµng kh«ng: lµ lo¹i h×nh giao th«ng phôc vô cho viÖc ®i l¹i b»ng ®êng kh«ng, bao gåm khu vùc s©n bay, ®êng b¨ng, khu vùc nhµ ga hµng kh«ng. C¸c khu vùc kho tµng hµng ho¸, nhµ chøa m¸y bay, söa ch÷a kü thuËt vµ c¸c c«ng tr×nh dÞch vô kh¸c cña hµng kh«ng, kÓ c¶ khu vµnh ®ai b¶o vÖ vµ c¸c tr¹m chung chuyÓn.
Ngoµi ra trong ®Ò tµi nµy mét sè kh¸i niÖm còng cÇn ®îc hiÓu nh sau:
Giao th«ng c«ng céng lµ giao th«ng b»ng c¸c ph¬ng tiÖn thêng cã søc chuyªn chë lín, ch¹y theo tuyÕn ®êng nhÊt ®Þnh, ®îc quy ho¹ch tríc nh»m phôc vô chung cho toµn ®« thÞ nh tµu ®iÖn, tµu ®iÖn ngÇm, « t« ®iÖn, « t« buýt.
Giao th«ng c¸ nh©n: cßn gäi lµ giao th«ng t nh©n, lµ viÖc ngêi d©n tham gia giao th«ng b»ng c¸c ph¬ng tiÖn dïng riªng nh xe m¸y, xe con, xe ®¹p vµ c¸c lo¹i xe th« s¬ kh¸c...
Tuú theo quy m« ®« thÞ, giao th«ng c«ng céng vµ giao th«ng c¸ nh©n cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn mäi mÆt ho¹t ®éng cña ®« thÞ. Trong c¸c ®« thÞ lín, nÕu giao th«ng t nh©n ph¸t triÓn m¹nh th× ph¬ng tiÖn giao th«ng t nh©n sÏ chiÕm sÏ chiÕm phÇn lín diÖn tÝch mÆt ®êng vµ dÔ g©y ¸ch t¾c, tai n¹n giao th«ng.
§êng ®« thÞ: lµ ®êng n»m trong ph¹m vi giíi h¹n x©y dùng ®« thÞ, do c¸c c¬ quan ®« thÞ qu¶n lý, khi thiÕt kÕ ph¶i sö dông tiªu chuÈn thiÕt kÕ ®êng thµnh phè.
§êng phè: lµ ®êng ®« thÞ nhng hai bªn ®êng cã c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc bè trÝ liªn tôc nh c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, cöa hµng, nhµ ë.
1.1.1.3 Quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ
Quy ho¹ch giao th«ng ®« thÞ lµ mét bé phËn hÕt søc quan träng trong thiÕt kÕ quy ho¹ch ®« thÞ. M¹ng líi giao th«ng ®« thÞ quyÕt ®Þnh h×nh th¸i tæ chøc kh«ng gian ®« thÞ, híng ph¸t triÓn ®« thÞ, c¬ cÊu tæ chøc sö dông ®Êt ®ai vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn chøc n¨ng víi nhau.
Quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ lµ qu¸ tr×nh nh»m x¸c ®Þnh ph¬ng híng vµ thiÕt lËp c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®« thÞ, ®¶m b¶o cho giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®« thÞ.
1.1.2. Vai trß cña giao th«ng ®« thÞ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ
Trong c¸c ®« thÞ, giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ lµ mét bé phËn v« cïng quan träng gÇn nh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë ®« thÞ. NÕu thiÕu nã coi nh c¸c lÜnh vùc kh¸c ë ®« thÞ sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng tª liÖt.
Giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ t¸c ®éng lªn hÖ thèng ®êng phè b»ng sù di chuyÓn cña hµnh kh¸ch vµ sù lu th«ng cña hµng ho¸. ViÖc vËn chuyÓn nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn giao th«ng kh¸c nhau trªn hÖ thèng m¹ng líi ®êng giao th«ng ®« thÞ. Mµ hÖ thèng giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ lµ tæng hîp tÊt c¶ c¸c lo¹i ®êng phè, qu¶ng trêng, nhµ ga, bÕn c¶ng, s©n bay cïng víi c¸c c«ng tr×nh phôc vô vËn t¶i nh cÇu chui, cÇu vît, ®êng ngÇm, ®Ìn tÝn hiÖu giao th«ng, ®¶o ®iÒu chØnh giao th«ng, v¹ch s¬n, biÓn b¸o hiÖu giao th«ng cïng hÖ thèng vËn t¶i ®a ph¬ng thøc b»ng ®êng s¾t, ®êng s«ng, ®êng biÓn, ®êng bé, ®êng hµng kh«ng, ®êng èng...TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ®ã t¹o nªn tæng thÓ cña giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ.
HÖ thèng m¹ng líi ®êng giao th«ng ®« thÞ ®¶m ®¬ng vai trß lµ m¹ch m¸u lu th«ng bªn trong còng nh bªn ngoµi ®« thÞ, kÕt nèi hÖ thèng ®êng phè vïng ven néi víi vïng trung t©m vµ kÕt nèi víi c¸c ®« thÞ kh¸c trong cïng mét l·nh thæ. Nã thóc t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng trao ®æi hµng hãa, s¶n phÈm vµ giao lu gi÷a c¸c vïng thuËn lîi h¬n. Do ®ã giao th«ng ®« thÞ ®ãng vai trß lµ kh©u lu th«ng trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cña ®« thÞ.
Giao th«ng ®« thÞ ngoµi chøc n¨ng chÝnh lµ vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng hãa, ®¶m b¶o lu th«ng vµ ®i l¹i hµng ngµy cña ngêi d©n th× cßn ®¶m nhiÖm vai trß kh¸c lµ thÓ hiÖn bé mÆt cña ®« thÞ. HÖ thèng m¹ng líi ®êng ®« thÞ víi c¸c c«ng tr×nh giao th«ng lµ kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt cña ®« thÞ, chóng trë thµnh nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh vµ cã gi¸ trÞ lín thÓ hiÖn tÝnh v¨n ho¸ x· héi ®ång thêi thÓ hiÖn c¶nh quan cña ®« thÞ.
HiÖn nay, c¸c ®« thÞ ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn, ®Òu cã mét hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ hiÖn ®¹i vµ ®îc quy ho¹ch hîp lý, chÝnh ®iÒu nµy ®· gãp phÇn t¹o ra sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ë ®« thÞ nhanh chãng trong khi ë ViÖt Nam do h¹n chÕ vÒ giao th«ng vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c nªn qu¸ tr×nh ®æi míi vÒ kinh tÕ-x· héi trong c¸c ®« thÞ diÔn ra rÊt chËm. ChÝnh v× vËy chóng ta cÇn quan t©m vµ ®Çu t nhiÒu h¬n ®èi víi lÜnh vùc giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ.
1.2 C¸c ph¬ng tiÖn tham gia giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ
Ph¬ng tiÖn giao th«ng phôc vô cho vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch ë ®« thÞ cã thÓ ph©n ra nh sau:
- §èi víi lo¹i h×nh giao th«ng ®èi ngo¹i cã m¸y bay, tµu thuû, tµu ho¶, « t« ... ë khu ven néi cã thÓ cã thªm xe ®iÖn ch¹y nhanh, xe g¾n m¸y c¸ nh©n, xe ®¹p, c¸c lo¹i xe th« s¬ kh¸c ®i ra c¸c vïng ngo¹i «.
- §èi víi giao th«ng ®èi néi cã c¸c lo¹i tÇu ®iÖn, xe ®iÖn, xe « t« c«ng céng vµ c¸ nh©n, xe m¸y, xe ®¹p, xe th« s¬ vµ ®êng ®i bé chÝnh.
Ph¬ng tiÖn giao th«ng cµng nhiÒu vµ cµng ®a d¹ng th× viÖc tæ chøc m¹ng líi giao th«ng vµ x©y dùng c¸c tuyÕn ®êng cµng phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ ë c¸c ®Çu mèi giao th«ng. ViÖc ph©n lo¹i ®êng giao th«ng ®« thÞ vµ c¸c ph¬ng tiÖn sö dông giao th«ng cña tõng lo¹i ®êng lµ cÇn thiÕt ®Ó dÔ dµng ph©n biÖt c¸c tuyÕn ®i trong còng nh ngoµi thµnh phè vµ ®Ó gi¶m bít nh÷ng ®iÓm xung ®ét kh«ng cÇn thiÕt ë c¸c ®Çu mèi giao th«ng.
Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn lo¹i giao th«ng nµo (®êng bé, ®êng thuû, ®êng s¾t, ®êng hµng kh«ng) vµ viÖc sö dông ph¬ng tiÖn giao th«ng g× l¹i tuú theo tõng ®Þa h×nh vµ vÞ trÝ cña mçi ®« thÞ ®ã.
1.2.1 C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng
Nh ®· nãi ë trªn c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng thêng lµ c¸c ph¬ng tiÖn cã søc chyªn chë lín, vµ ch¹y theo tuyÕn ®êng nhÊt ®Þnh phôc vô chung cho toµn ®« thÞ nh tµu ®iÖn, « t« ®iÖn, « t« buýt. §Æc ®iÓm cña c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng nµy lµ:
a) ¤ t« buýt: ¤ t« buýt lµ ph¬ng tiÖn vËn t¶i c«ng céng ®¬n gi¶n nhÊt, c¬ ®éng, thay ®æi tuyÕn dÔ dµng, chi phÝ ban ®Çu Ýt ái, cã thÓ tæ chøc vËn t¶i tèc hµnh vµ ch¹y chung víi c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn giao th«ng ®¬ng bé kh¸c.
Nhîc ®iÓm lín cña « t« buýt lµ khi ®éng c¬ ho¹t ®éng, thêng g©y ån vµ x¶ khÝ lµm « nhiÔm m«i trêng. §Ó ho¹t ®éng ®îc tèt, xe buýt cÇn cã ®êng tèt vµ nh÷ng c«ng tr×nh phôc vô nh bÕn xe, tr¹m söa ch÷a, tr¹m cung cÊp x¨ng dÇu.
¤ t« buýt thêng ®îc sö dông thÝch hîp víi nh÷ng ®« thÞ míi, khu x©y dùng míi, ®« thÞ c¶i t¹o.
b) ¤t« ®iÖn: ¤ t« ®iÖn sö dông phøc t¹p h¬n v× cÇn cã nguån ®iÖn vµ m¹ng ®êng d©y. ChØ tiªu kü thuËt, vÒ c¬ b¶n gièng, « t« buýt.
So víi « t« buýt, « t« ®iÖn cã c¸c u nhîc ®iÓm sau:
VÒ u ®iÓm:
- Cã thÓ dïng n¨ng lîng ®iÖn thay cho x¨ng dÇu, kh«ng x¶ khÝ lµm « nhiÔm m«i trêng, kh«ng ån;
- Gi¸ thµnh vËn t¶i t¬ng ®èi thÊp
VÒ nhîc ®iÓm:
- TÝnh c¬ ®éng kÐm, phô thuéc ®êng d©y
- ChÝ phÝ ban ®Çu cao h¬n « t« buýt.
c) Tµu ®iÖn: TÇu ®iÖn lµ ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng cã n¨ng lùc vËn t¶i lín, gi¸ thµnh vËn t¶i thÊp h¬n hai ph¬ng tiÖn vËn t¶i trªn, Ýt « nhiÔm m«i trêng h¬n xe buýt. Tèc ®é cao, thêi gian ®i l¹i ®îc rót ng¾n, an toµn vµ tiÖn nghi, thêng ®îc dïng ë c¸c tuyÕn cã dßng hµnh kh¸ch lín vµ æn ®Þnh. TÇu ®iÖn cã nhîc ®iÓm lµ kÐm c¬ ®éng v× phô thuéc ®êng ray, l¹i g©y ån, chÊn ®éng khi ch¹y, lµm ¶nh hëng sinh ho¹t cña ngêi d©n, tuæi thä c«ng tr×nh. H¬n n÷a, do cã ®êng ray, nªn h¹n chÕ ph¸t huy t¸c dông cña ®êng « t« vµ ¶nh hëng mü quan ®êng phè.
HiÖn nay tÇu ®iÖn ®îc dïng phæ biÕn t¹i c¸c ®« thÞ cña c¸c níc ph¸t triÓn v× nã cã søc chuyªn chë lín l¹i ch¹y trªn mét tuyÕn ®êng ray nªn cã thÝch hîp víi c¸c ®êng phè hÑp. H¬n n÷a do ®Æc ®iÓm cña c¸c ®« thÞ ë c¸c níc ph¸t triÓn lµ ngêi d©n thêng sèng ë c¸c khu vùc xa trung t©m thµnh phè nªn viÖc ®i l¹i chñ yÕu b»ng tÇu ®iÖn.
d) C¸c lo¹i h×nh vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cã khèi lîng chuyªn chë lín:
HÖ thèng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cã khèi lîng chuyªn chë lín ®îc chia thµnh 3 lo¹i h×nh chÝnh sau:
1. Lo¹i tµu cao tèc søc chë lín (Mass Rapid Transit System)
Thuéc lo¹i nµy cã c¸c tµu cao tèc Express, Sbahn, Metro. TuyÕn cao tèc cã thÓ ®i trªn mÆt ®Êt, ®i trªn cao hay ®i ngÇm díi mÆt ®Êt, song trong c¸c khu vùc ®« thÞ thêng ®i ngÇm hoÆc trªn cao.
Lo¹i tµu nµy thêng cã søc chuyªn chë lín yªu cÇu tuyÕn ®êng cã tiªu chuÈn kü thuËt cao nªn gi¸ thµnh x©y dùng thêng rÊt ®¾t. N¨ng lùc chuyªn chë ®¹t kho¶ng 40.000 – 80.000 hµnh kh¸ch/h.
2. Lo¹i tµu cã søc chë trung b×nh:
Thuéc lo¹i nµy cã c¸c lo¹i tµu sau: Monorail ( gåm lo¹i n»m trªn ray Mounted Monorail vµ lo¹i treo Suspended Monorail ). Lo¹i AGT (Automated Guideway Transit ). Vµ lo¹i ®êng s¾t nhanh chi phÝ thÊp LRT ( Light Rapid Transit ).
Lo¹i nµy cã u ®iÓm lµ: diÖn tÝch chiÕm ®Êt ®« thÞ Ýt, dÔ dµng lùa chän tuyÕn ®êng do cã thÓ ®i trong ®êng cong b¸n kÝnh nhá; chi phÝ x©y dùng thÊp chØ kho¶ng 1/3 tíi 1/6 chi phÝ x©y dùng Metro; thêi gian x©y dùng ng¾n; gi¶m tiÕng ån do sö dông b¸nh cao su, dÔ hoµ hîp víi c¶nh quan ®« thÞ. Nhîc ®iÓm lµ khã c¶i t¹o n©ng cÊp khi cã nhu cÇu vËn chuyÓn hµnh kh¸ch lín h¬n.
Riªng ®èi víi lo¹i LRT, cã n¨ng lùc chuyªn chë díi 30.000 kh¸ch/h, hÖ thèng vËn t¶i nµy gièng nh lo¹i ®êng s¾t th«ng dông hiÖn nay. Lo¹i nµy cã u ®iÓm lµ khi cÇn thiÕt chØ cÇn c¶i t¹o nhá lµ cã thÓ n©ng lªn thµnh hÖ thèng tµu cao tèc, søc chë lín.
3. Mét sè lo¹i h×nh ph¬ng tiÖn kh¸c:
Lo¹i ®êng s¾t cao tèc ( High Speed Surface Transit – HSST ): lo¹i nµy ®îc chÕ t¹o trªn c¬ së c«ng nghÖ míi sö dông tõ trêng, cã tÝnh n¨ng sö dông nhanh, an toµn, tiÖn nghi ®ång thêi kh«ng g©y « nhiÔm m«i trêng.
HÖ thèng tµu ®éng c¬ cã tuyÕn tÝnh LIM ( Linear Motor Train System ): lo¹i nµy cã chi phÝ x©y dùng thÊp vµ dÔ dµng b¶o dìng duy tu trong qu¸ tr×nh khai th¸c.
HÖ thèng HSST ( tµu cã tèc ®é cao ): lo¹i nµy u viÖt h¬n c¶ v× c¸c nhîc ®iÓm ®Òu thÊp h¬n so víi c¸c lo¹i kh¸c, cã kÕt cÊu nhÑ vµ kü thuËt tiªn tiÕn.
1.2.2 C¸c ph¬n tiÖn giao th«ng t nh©n
C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng t nh©n th× kh¸ phæ biÕn lµ xe « t« con, xe ®¹p, xe m¸y. ¦u ®iÓm cña c¸c ph¬ng tiÖn nµy lµ tÝnh c¬ ®éng cao, ngêi ®iÒu khiÓn cã thÓ chñ ®éng vÒ mÆt thêi gian vµ kho¶ng c¸ch ®i l¹i. Tuy nhiªn ®èi víi ®« thÞ lín mµ giao th«ng t nh©n ph¸t triÓn m¹nh th× c¸c ph¬ng tiÖn nµy sÏ chiÕm phÇn lín diÖn tÝch mÆt ®êng vµ dÔ g©y ¸ch t¾c, tai n¹n giao th«ng.
HiÖn nay ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng ®ang gÆp h¹n chÕ v× hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ cha ®ñ kh¶ n¨ng phôc vô cho c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn n._.µy, trong khi m¹ng líi ®êng l¹i phï hîp cho c¸c ph¬ng tiÖn c¸ nh©n nh xe m¸y, xe ®¹p nªn c¸c ph¬ng tiÖn nµy ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng vµ ®ang ®Æt ra nh÷ng bµi to¸n khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý giao th«ng ®« thÞ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
II. VËn t¶i hµnh kh¸ch vµ tæ chøc giao th«ng c«ng céng b»ng xe buýt
2.1 C¸c nguyªn t¾c lËp quy ho¹ch m¹ng líi xe buýt
M¹ng líi vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt ®îc thiÕt lËp dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau:
2.1.1 M¹ng líi tuyÕn xe buýt
§¸p øng nhu cÇu ®i l¹i cña ngêi d©n ®« thÞ , thuËn tiÖn, an toµn, v¨n minh, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë nh÷ng khu vùc cã lu lîng ®i l¹i võa vµ nhá. Hç trî ®¾c lùc cho c¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng kh¸c khi nã ®îc h×nh thµnh.
Ph©n bè hîp lý, ®Òu kh¾p ®Õn tÊt c¶ c¸c khu d©n c, phï hîp víi quy ho¹ch m¹ng líi giao th«ng ®êng bé trong ®« thÞ
C¸c tuyÕn xe buýt ®îc ho¹ch ®Þnh trªn c¬ së sè liÖu dù b¸o c¸c chuyÕn ®i cña ngêi d©n. §¶m b¶o cho hµnh kh¸ch sö dông m¹ng líi giao th«ng c«ng céng thuËn tiÖn, an toµn vµ chuyÓn tuyÕn Ýt nhÊt.
X¸c ®Þnh tuyÕn xe buýt mÉu ( cã lµn dµnh riªng cho xe buýt ) ®a vµo ho¹t ®éng thö nghiÖm ®Ó nh©n réng m« h×nh nµy ®èi víi nh÷ng tuyÕn cã lu lîng ®i l¹i lín.
2.1.2 Ph¬ng tiÖn
§a d¹ng ho¸ sö dông c¸c ph¬ng tiÖn vËn tµi hµnh kh¸ch b»ng xe buýt phï hîp víi thãi quen vµ tËp qu¸n cña ngêi d©n ®« thÞ.
HiÖn ®¹i ho¸ c¸c ph¬ng tiÖn xe buýt, ®¸p øng tiªu chÝ tiÖn nghi, an toµn, nhanh chãng cho hµnh kh¸ch lªn xuèng xe.
Lo¹i xe ®îc chän ph¶i phï hîp víi quy m« cña ®êng, gi¶m thiÓu ®Õn møc tèi ®a « nhiÔm m«i trêng.
2.1.3 BÕn b·i
Bè trÝ hîp lý c¸c vÞ ttÝ ®iÓm ®Çu- cuèi, c¸c ®iÓm dõng ®ãn tr¶ kh¸ch, phï hîp víi thãi quen ®i l¹i cña ngêi d©n trong ®« thÞ, ®¶m b¶o an toµn thuËn tiÖn vµ dÔ dµng tiÕp cËn víi lo¹i h×nh vËn t¶i c«ng céng kh¸c.
2.2 Tæ chøc giao th«ng c«ng céng b»ng xe buýt trong ®« thÞ
2.2.1 VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi tæ chøc quy ho¹ch m¹ng líi xe buýt trong ®« thÞ
Trong ®« thÞ, do nhu cÇu ho¹t ®éng vÒ s¶n xuÊt, th¬ng m¹i vµ ®êi sèng, ngêi d©n hµng ngµy ph¶i ®i l¹i trªn ®êng phè, do ®ã h×nh thµnh c¸c dßng ngêi. Tuú theo kho¶ng c¸ch vµ thêi gian ®i l¹i, ngêi d©n cã thÓ ®i bé hoÆc lùa chän c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng: ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng hoÆc c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n. Tuy nhiªn viÖc lùa chän sö dông ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng hay ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n cßn phô thuéc vµo c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho giao th«ng vµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng trong ®« thÞ.
§èi víi mét ®« thÞ nh Hµ néi hiÖn nay, viÖc ngêi d©n sö dông c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n phæ biÕn còng lµ mét quy luËt tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, song sù gia t¨ng nhanh chãng c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n l¹i g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n cho c«ng t¸c tæ chøc vµ qu¶n lý giao th«ng ®« thÞ. V× vËy ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng sÏ gãp phÇn gi¶m bít nh÷ng khã kh¨n cho tæ chøc vµ qu¶n lý giao th«ng ®« thÞ, h¹n chÕ ®îc giao th«ng t nh©n.
VËy vÊn ®Ò ®Æt ra cho c«ng t¸c vËn t¶i hµnh kh¸ch vµ tæ chøc giao th«ng c«ng céng trong ®« thÞ lµ gi¶i quyÕt viÖc ®i l¹i cña ngêi d©n ®îc thuËn tiÖn, nhanh chãng; ®¸p øng ®îc tèi ®a nhu cÇu ®i l¹i cña ngêi d©n vµ phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®« thÞ.
2.2.2 Bµi to¸n quy ho¹ch tæ chøc m¹ng líi xe buýt
Yªu cÇu ®Æt ra víi bµi to¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt lµ x¸c ®Þnh ®îc khèi lîng vËn t¶i, biÕt ®îc khèi lîng vËn t¶i th× cã thÓ biÕt ®îc nhu cÇu vÒ ph¬ng tiÖn vËn t¶i, tõ ®ã dù b¸o ®îc nhu cÇu t¬ng lai vµ lùa chän m« h×nh vËn t¶i mét c¸ch hîp lý cho tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn.
2.2.2.1 Bµi to¸n x¸c ®Þnh khèi lîng vËn t¶i
Khèi lîng vËn t¶i ®îc quyÕt ®Þnh bëi sè lîng hµnh kh¸ch vµ kho¶ng c¸ch ®i l¹i. TÝch cña sè hµnh kh¸ch (A- ngêi) vµ kho¶ng c¸ch ®i l¹i ( l- km ) lµ lîng vËn t¶i ( A.l – ngêi*km ). Do vËy muèn biÕt lîng vËn t¶i th× ta ph¶i biÕt ®îc sè ngêi ®i b»ng xe vµ kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh. Nh÷ng sè liÖu nµy cã liªn quan mËt thiÕt víi quy ho¹ch ®« thÞ: d©n sè, diÖn tÝch ®Êt ®ai ®« thÞ.
1) X©y dùng c¬ së d÷ liÖu cho bµi to¸n:
C¸c sè liÖu cÇn cho bµi to¸n lµ d©n sè cña c¸c khu vùc trong ®« thÞ; sè chuyÕn ®i trung b×nh cña ngêi d©n; vµ kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh. Do vËy c¸c ph¬ng ph¸p ®Ò thu thËp sè liÖu ë ®©y lµ:
+ Thèng kª diÖn tÝch vµ d©n sè trªn toµn bé ®« thÞ: Sè liÖu ®îc thu thËp qua c¸c cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè míi nhÊt.
+ §iÒu tra x· héi häc; ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ íc to¸n: ®iÒu tra vËn t¶i vµ pháng vÊn hé gia ®×nh, môc ®Ých lµ x¸c ®Þnh sè lît ngêi ®i l¹i c¶ n¨m toµn ®« thÞ; tû lÖ sè lît ngêi ®i l¹i b»ng giao th«ng c«ng céng; kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh
+ PhÇn mÒm ®îc sö dông cho c«ng t¸c xö lý sè liÖu, thèng kª lµ: Mapinfor; Excel, Visualbasic...
2) X¸c ®Þnh sè lît ngêi ®i l¹i c¶ n¨m toµn ®« thÞ
Dßng ngêi ®i l¹i trªn ®êng phè bao gåm 3 lo¹i sau:
1. Dßng ngêi ®i lµm viÖc, gåm c¸c c¸n bé, c«ng nh©n viªn cña c¸c c¬ quan nhµ m¸y, ®i l¹i ®Ó lµm viÖc hµng ngµy;
2. Dßng ngêi ®i l¹i ®Ó mua b¸n, d¹o ch¬i, ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao ( dßng ngêi ho¹t ®éng v¨n hãa )
3. Dßng häc sinh ®i häc
§Ó x¸c ®Þnh sè lît ngêi ®i l¹i cña c¸c dßng ngêi trªn, tríc tiªn cÇn x¸c ®Þnh sè lît ngêi ®i l¹i b×nh qu©n n¨m
+ Sè lît ngêi ®i l¹i b×nh qu©n n¨m: lµ tæng sè lît ngêi ®i l¹i mçi n¨m cña c¸c dßng ngêi, vµ lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh tuyÕn ®êng. TrÞ sè nµy cµng lín, cµng ®ßi hái tuyÕn ®êng ph¶i th¼ng, ng¾n;
C«ng thøc x¸c ®Þnh sè lît ngêi ®i l¹i b×nh qu©n n¨m nh sau:
Qi = Q1 + Q2 + Q3 (1-1)
trong ®ã: Q1 – sè lît ngêi ®i l¹i ®Ó lµm viÖc mét n¨m
Q2 – sè lît ngêi ®i ho¹t ®éng v¨n ho¸ mét n¨m
Q3- Dßng häc sinh ®i häc
TÝnh sè lît ngêi ®i l¹i ®Ó lµm viÖc trong mét n¨m:
Q1 = N1 . n1 . p1 ( ngêi/n¨m) (1-2)
trong ®ã: N1- sè c¸n bé, c«ng nh©n viªn c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp;
n1- sè ngµy lµm viÖc trong mét n¨m ( b×nh qu©n lµ 290 ngµy )
p1 - sè lÇn ®i l¹i lµm viÖc trong ngµy cña mét ngêi ( 2 lÇn )
Sè lît ngêi ®i ho¹t ®éng v¨n ho¸ (Q2) phô thuéc vµo møc sèng, tuæi t¸c vµ tÝnh chÊt c¸c khu vùc trong ®« thÞ cã thÓ íc tÝnh.
Sè häc sinh ®i häc (Q3) cã thÓ íc tÝnh b»ng sè häc sinh cña tÊt c¶ c¸c trêng häc trong toµn ®« thÞ.
Trong sè lît ngêi ®i l¹i, cã mét tû lÖ nµo ®ã sö dông giao th«ng c«ng céng, sè lît ngêi ®i xe c«ng céng lµ:
C«ng thøc x¸c ®Þnh
Ai = Ki . Qi (1-3)
Ai – sè hµnh kh¸ch ( ngêi/n¨m)
Ki – tØ lÖ ngêi ®i xe c«ng céng, phô thuéc ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña giao th«ng c«ng céng, gi¸ vÐ ..., x¸c ®Þnh theo sè liÖu ®iÒu tra.
3) Kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh (Ltb )
Kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh phô thuéc vµo diÖn tÝch ®« thÞ, Ltb = 2,5 – 3km ®èi víi ®« thÞ trung b×nh vµ nhá, Ltb = 3,5 – 5 km ®èi víi ®« thÞ lín.
Còng cã thÓ dïng c«ng thøc kinh nghiÖm sau ®Ó x¸c ®Þnh ltb:
Ltb = 1,2 + 0,185 eF (km) (1- 4)
trong ®ã: F – diÖn tÝch ®Êt ®« thÞ ( km² )
Khi ®« thÞ ph¸t triÓn, diÖn tÝch ®« thÞ t¨ng lªn lµ F’ th× kho¶ng c¸ch ®i l¹i trung b×nh còng t¨ng lªn ( l’tb):
L’tb = Ltb
F’
F
(km) (1- 5)
Ngoµi ra cã thÓ c¨n cø vµo sè liÖu ®iÒu tra thùc tÕ ®Ó x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh. C¸ch tiÕn hµnh nh sau:
+ X¸c ®Þnh l1, l2, l3, ... ln lµ kho¶ng c¸ch c¸c ®iÓm ®ç xe; n1, n2, n3... nn lµ sè hµnh kh¸ch trªn xe gi÷a c¸c tr¹m ®ç xe t¬ng øng. Lîng vËn t¶i ®i trªn c¶ tuyÕn ®êng lµ:
n nili = l1n1 + n2l2 + n3l3 +...+lnnn (1-6)
Gäi N lµ tæng sè hµnh kh¸ch lªn xe hoÆc xuèng xe theo 1 chiÒu xe ch¹y, kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh trªn tuyÕn ®îc ®iÒu tra lµ:
Ltb =
nnili
N
Kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh trªn c¶ líi ®êng lµ:
Ltb =
nltb . N
nN
nltb . N – tæng lîng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng trªn c¸c tuyÕn ®êng
nN- tæng sè hµnh kh¸ch ®i trªn c¸c tuyÕn ®êng.
2.2.2.2 X¸c ®Þnh mËt ®é ®êng vËn t¶i c«ng céng (D), thêi gian ®i xe c«ng céng (T) vµ hÖ sè tuyÕn vËn t¶i (h)
M¹ng ®êng vËn t¶i c«ng céng lµ m¹ng ®êng trªn ®ã cã xe c«ng céng ®i l¹i. M¹ng ®êng vËn t¶i c«ng céng bè trÝ cµng tèt, cµng thuËn tiÖn cho ngêi ®i xe.
C¸c yªu cÇu khi bè m¹ng ®êng vËn t¶i c«ng céng:
+ M¹ng ®êng vËn t¶i ph¶i phï hîp víi cÊu tróc quy ho¹ch cña ®« thÞ
+ M¹ng ®êng vËn t¶i ph¶i phï hîp víi m¹ng ®êng chÝnh cña ®« thÞ
+ M¹ng ®êng vËn t¶i ph¶i phï hîp víi dßng ngêi ®i l¹i
+ M¹ng ®êng vËn t¶i ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ph¬ng tiÖn giao th«ng
+ M¹ng ®êng vËn t¶i kh«ng vît qu¸ ph¹m vi ®i bé hîp lý.
MËt ®é ®êng vËn t¶i lµ chiÒu dµi ®êng cã xe c«ng céng ®i l¹i trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch ®« thÞ:
D =
Lv
F
( km/km² ) ( 2- 1)
Trong ®ã: D - mËt ®é ®êng vËn t¶i ( km/km² );
Lv- chiÒu dµi ®êng cã vËn t¶i c«ng céng (km);
F – diÖn tÝch ®« thÞ (km²);
Kho¶ng c¸ch ®i bé tõ nhµ tíi ®êng cã giao th«ng c«ng céng cã liªn quan mËt thiÕt víi mËt ®é ®êng vËn t¶i; mËt ®é ®êng vËn t¶i cµng lín, kho¶ng c¸ch nµy cµng ng¾n.
Kho¶ng c¸ch ®i bé tõ nhµ tíi ®êng cã giao th«ng c«ng céng ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
lb = 1/3D (km) ( 2- 2 )
trong ®ã: lb – kho¶ng c¸ch ®i bé tõ nhµ tíi ®êng cã giao th«ng c«ng céng.
Thêi gian ®i bé tõ nhµ ®Õn ®iÓm ®ç xe c«ng céng ( tb ):
tb =
lb + d/4
vb
( h ) (2 - 3)
trong ®ã : d- kho¶ng c¸ch trung b×nh gi÷a hai ®iÓm ®ç xe c«ng céng (km)
vb- tèc ®é ®i bé (km/h) thêng vb = 4km/h
thay c«ng thøc (2-2) vµo (2-3) ta ®îc:
1
3 ( tb . vb – 0,25d )
D =
Nh vËy ta cã thÓ thÊy ®îc mËt ®é ®êng vËn t¶i cã liªn quan mËt thiÕt víi kho¶ng c¸ch ®i bé tõ nhµ tíi ®iÓm ®ç xe vµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm ®ç xe. Do ®ã ®Ó ®¸p øng tèt yªu cÇu ®i l¹i cho hµnh kh¸ch, nªn dïng D = 2-2,5 km/km², ë trung t©m ®« thÞ cã thÓ cao h¬n.
Thêi gian cÇn thiÕt trung b×nh mét lÇn ®i xe c«ng céng lµ:
T = tx + td + 2 tb
trong ®ã:
tx – thêi gian ®i xe (h) : tx = ltb /vg (h)
+ ltb – kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh (km);
+ vg – tèc ®é giao th«ng (km/h);
td – thêi gian chê xe trung b×nh ë ®iÓm ®ç: td = to/2 (h)
+ to – kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a hai chuyÕn xe;
2tb – thêi gian ®i bé tõ nhµ ®Õn ®iÓm ®ç xe vµ tõ ®iÓm ®ç xe ®Õn n¬i cÇn ®Õn (h);
Tuy nhiªn thêi gian th«ng thêng kh«ng nªn qu¸ 20’ ®èi víi ®« thÞ nãi chung, vµ kh«ng qu¸ 30’- 40’ ®èi víi ®« thÞ lín. Trong thêi gian T, thêi gian ®i bé 2tb chiÕm kho¶ng 30- 35%; thêi gian ®i xe: 50-55%; thêi gian chê xe: 15- 25%.
HÖ sè tuyÕn vËn t¶i (h)
M¹ng ®êng vËn t¶i ®« thÞ ®îc h×nh thµnh do c¸c tuyÕn vËn t¶i cña c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng. MËt ®é tuyÕn vËn t¶i quyÕt ®Þnh hÖ sè tuyÕn vËn t¶i. HÖ sè tuyÕn vËn t¶i lµ tØ sè gi÷a tæng chiÒu dµi tuyÕn vËn t¶i cña c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng vµ tæng chiÒu dµi m¹ng ®êng chÝnh.
h =
nLv
nL®
trÞ sè h biÓu thÞ møc ®é ph¸t triÓn cña giao th«ng c«ng céng. NÕu h O 1,1- 1,3 th× cã thÓ coi lµ giao th«ng c«ng céng cha ph¸t triÓn.
2.2.2.3 X¸c ®Þnh sè lîng xe cÇn thiÕt vËn chuyÓn 1 chiÒu, giê cao ®iÓm cho mét tuyÕn ®êng.
1. Trêng hîp chØ biÕt lîng hµnh kh¸ch trªn tõng tuyÕn ®êng;
C«ng thøc x¸c ®Þnh lîng hµnh kh¸ch lín nhÊt mét chiÒu giê cao ®iÓm (a):
a = (Ax . P . b . g )/ 2 (ngêi/h)
trong ®ã: Ax – lîng hµnh kh¸ch c¶ n¨m ( hai chiÒu ) trªn mét tuyÕn ®êng (ngêi/ n¨m);
P – tØ lÖ vËn t¶i vµo giê cao ®iÓm, P = 6- 12%;
b - hÖ sè kh«ng ®Òu theo hai chiÒu ( b = 1- 2 );
g - hÖ sè kh«ng ®Òu theo mïa (g = 1,1- 1,3);
2. Trêng hîp chØ biÕt lîng vËn t¶i c¶ n¨m cña c¶ m¹ng líi, kh«ng biÕt lîng hµnh kh¸ch trªn tõng tuyÕn.
C«ng thøc x¸c ®Þnh lîng hµnh kh¸ch trung b×nh 1 n¨m ®i qua mét mÆt c¾t cã lîng vËn t¶i trung b×nh trªn toµn m¹ng líi (a n¨m)
a n¨m = (A . ltb)/ L (ngêi)
trong ®ã: A- sè lît ngêi ®i xe c¶ n¨m toµn ®« thÞ (ngêi);
ltb- kho¶ng c¸ch vËn chuyÓn trung b×nh (km);
L – chiÒu dµi ®êng cña m¹ng líi vËn t¶i (km);
X¸c ®Þnh lîng hµnh kh¸ch trung b×nh giê cao ®iÓm ®i qua mét mÆt c¾t cã lîng vËn t¶i trung b×nh trªn m¹ng líi (ah)
ah = ( A . ltb . P )/( 365 . L ) (ngêi);
X¸c ®Þnh lîng hµnh kh¸ch mét chiÒu giê cao ®iÓm ®i qua mét mÆt c¾t cã lîng vËn t¶i lín nhÊt trªn toµn m¹ng líi (a):
a = ( A . ltb . P . b . g )/( 365 . 2 . L) (ngêi);
Nh vËy trÞ sè a ®îc x¸c ®Þnh trong hai trêng hîp trªn lµ lîng hµnh kh¸ch lín nhÊt cÇn ph¶i chuyªn chë. Tõ ®ã dùa vµo( a) vµ kh¶ n¨ng chuyªn chë cña ph¬ng tiÖn vËn t¶i chän ra lo¹i ph¬ng tiÖn vËn t¶i thÝch hîp.
Sè lîng ph¬ng tiÖn cÇn cã nh sau:
N = a/ ( m .h ) ( xe )
trong ®ã: m – søc chøa th«ng thêng cña mét xe ( sè chç ngåi );
h - hÖ sè chøa giê cao ®iÓm ( h = 1,2 – 1,5 );
2.2.2.4 Nguyªn t¾c bè trÝ tuyÕn giao th«ng c«ng céng vµ tæ chøc xe ch¹y
TuyÕn ®êng giao th«ng c«ng céng ph¶i ®îc bè trÝ hîp lÝ, tiÖn cho hµnh kh¸ch lªn xuèng, rót ng¾n thêi gian ®i l¹i. Ph¶i bè trÝ giao th«ng c«ng céng trªn c¸c tuyÕn ®êng chÝnh. M¹ng líi ®êng chÝnh còng lµ m¹ng líi ®êng giao th«ng c«ng céng. MËt ®é ®êng vËn t¶i c«ng céng D = 2 – 2,5 km/km².
TuyÕn giao th«ng c«ng céng nªn tæ chøc theo kiÓu khÐp kÝn ®Ó tiÖn cho hµnh kh¸ch ®i xe vµ ®æi xe. Trõ mét sè trêng häp ®Æc biÖt xe ®i s©u vµo c¸c khu vùc ë xa ra, nãi chung, kh«ng nªn bè trÝ tuyÕn ®êng giao th«ng c«ng céng kiÓu côt.
Nh÷ng tuyÕn ®êng cã dßng ngêi t¬ng ®èi lín cÇn cã giao th«ng c«ng céng. Nh÷ng ®iÓm tËp trung ngêi nh trung t©m ®« thÞ, cÇn cã tuyÕn giao th«ng c«ng céng ®Õn trùc tiÕp hoÆc ®i qua. §Ó cã thÓ bè trÝ hîp lÝ tuyÕn giao th«ng c«ng céng, cÇn cã sù ®iÒu tra dßng ngêi ®i l¹i vµ lªn ®îc s¬ ®å dßng ngêi ®i l¹i trªn m¹ng líi ®êng.
Lîng hµnh kh¸ch trªn cïng mét tuyÕn nªn æn ®Þnh ®Ó cã thÓ tËn dông c«ng suÊt vËn t¶i cña ph¬ng tiÖn giao th«ng. Trong trêng hîp trªn ®o¹n ®êng c¸ biÖt nµo ®ã vµo giê cao ®iÓm cã rÊt nhiÒu hµnh kh¸ch ®i l¹i, cã thÓ bè trÝ thªm xe, thªm tuyÕn.
C¸c tuyÕn giao th«ng c«ng céng kh¸c nhau cÇn ®îc liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, ®¶m b¶o cho hµnh kh¸ch ®æi tuyÕn dÔ dµng, thuËn tiÖn.
CÇn cã sè lîng xe ®Çy ®ñ, ®¶m b¶o thêi gian gi·n c¸ch trung b×nh gi÷a c¸c xe kh«ng nªn vît qu¸ 10 phót. T¹i khu vùc Ýt kh¸ch (ngo¹i «), thêi ®iÓm ®i l¹i kh«ng nhiÒu, thêi gian cã thÓ t¨ng lªn.
Thêi gian gi·n c¸ch trung b×nh gi÷a c¸c tuyÕn xe cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau ( T0):
T0 = ( 2 . Lv . 60 ) / ( Vk . N )
trong ®ã:
Lv – chiÒu dµi ®êng vËn t¶i c«ng céng (km);
Vk – tèc ®é khai th¸c cña xe (km/h);
N – sè xe ch¹y trªn ®êng
2.2.3 Quy ho¹ch ®iÓm dõng, bÕn b·i ®ç xe
C¸c yªu cÇu ®èi víi vÞ trÝ ®iÓm dõng ®ãn, tr¶ kh¸ch:
+ T¹i n¬i hµnh kh¸ch qua l¹i nhiÒu.
+ Hµnh kh¸ch ®i bé ®Õn tr¹m víi thêi gian ng¾n nhÊt
+ Thêi gian hµnh kh¸ch chuyÓn xe nhanh chãng vµ thuËn tiÖn
+ §¶m b¶o an toµn khi hµnh kh¸ch lªn, xuèng xe mét c¸ch thuËn tiÖn.
+ NÕu trªn tuyÕn cã nhiÒu lo¹i h×nh xe c«ng céng, nªn bè trÝ thèng nhÊt 1 tr¹m ®ç xe.
+ VÞ trÝ tr¹m ®ç xe ph¶i kh«ng g©y ¸ch t¾c vµ c¶n trë c¸c ph¬ng tiÖn kh¸ch.
Kho¶ng c¸ch c¸c tr¹m ®ç xe vµ quy m« ®ç xe:
Theo kinh nghiÖm kho¶ng c¸ch ®ç xe ë trung t©m ®« thÞ thêng ng¾n h¬n kho¶ng c¸ch cña tr¹m ®ç xe ë ngo¹i «. Th«ng thêng kho¶ng c¸ch ®ã lµ 300 m – 400 m trong ®« thÞ, cßn ë ngo¹i « th× kho¶ng c¸ch ®ã lµ 1000 m- 1500 m.
Nh×n chung kho¶ng c¸ch c¸c tr¹m ®ç xe cã thÓ lÊy theo qu·ng ®êng bè trÝ giao th«ng c«ng céng; ®ã lµ kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh ( ltb).
Kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh (km)
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
Kho¶ng c¸ch gi÷a hai tr¹m ®ç xe (m)
300-400
400-450
450-500
500-530
530-550
Ph¬ng thøc bè trÝ ®iÓm dõng ®ç xe c«ng céng:
Tr¹m ®ç xe cÇn bè trÝ ngoµi ph¹m vi phÇn ®êng xe, thêng cã hai ph¬ng thøc bè trÝ: ®ã lµ bè trÝ däc theo hÌ phè vµ bè trÝ däc theo d¶i ph©n c¸ch hai bªn ®êng.
§èi víi tuyÕn ®êng phè mµ cã xe c«ng céng ch¹y 2 chiÒu; phÇn ®êng xe ch¹y kh«ng cã gi¶i ph©n c¸ch th× 2 tr¹m ®ç xe ë hai bªn ®êng nªn lÊy c¸ch nhau 50 – 70 m ®Ó tr¸nh ¶nh hëng ®Õn giao th«ng trªn ®êng.
§èi víi tuyÕn phè mµ cã bè trÝ tr¹m ®ç xe däc theo d¶i ph©n c¸ch, d¶i ph©n c¸ch ph¶i cã chiÒu réng tèi thiÓu lµ 1m, ®Ó cho hµnh kh¸ch chê xe vµ lªn, xuèng xe an toµn. ChiÒu dµi ®iÓm ®ç tuú thuéc vµo sè xe ®ç, do vËy nªn thiÕt kÕ d¶i ph©n c¸ch ®ñ réng ®Ó cã thÓ bè trÝ ®iÓm ®ç s©u vµo d¶i ph©n c¸ch: chiÒu réng tèi thiÓu ph¶i lµ 4,0 m, tèt nhÊt lµ 5 – 7 m.
2.2.4 X¸c ®Þnh lé tr×nh c¸c tuyÕn xe buýt
ViÖc x¸c ®Þnh c¸c tuyÕn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc tiªu thu hót lu lîng hµnh kh¸ch tõ c¸c ®iÓm tËp trung d©n c, c¸c ®iÓm lªn xuèng cña vËn t¶i hµnh kh¸ch bªn ngoµi vµo thµnh phè Hµ néi nh»m t¹o nªn mét m¹ng líi vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ®Òu kh¾p thuËn tiÖn.
Lé tr×nh c¸c tuyÕn cßn ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu sau:
+ Nèi liÒn c¸c trung t©m thu hót hµnh kh¸ch víi cù ly ®i l¹i cña hµnh kh¸ch lµ nhá nhÊt;
+ Lé tr×nh tuyÕn ph¶i ®¶m b¶o cho hµnh kh¸ch ®i l¹i theo c¸c híng chÝnh mét c¸ch liªn tôc kh«ng ph¶i chuyÓn tuyÕn;
+ Lé tr×nh tuyÕn ph¶i ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng chuyÓn sang c¸c tuyÕn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng kh¸c.
Ch¬ng II
T×nh h×nh giao th«ng vµ thùc tr¹ng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt ë Thñ ®« Hµ néi
I. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña Thñ ®« Hµ néi vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi trªn ®Þa bµn Thñ ®« ®Õn n¨m 2010.
1.1 Tãm t¾t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ cña thñ ®« Hµ néi
1.1.1 C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn
1.1.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý
Thñ ®« Hµ néi n»m ë trung t©m miÒn B¾c ViÖt nam trong kho¶ng vÜ ®é 20°53’ - 21°23’ B¾c vµ 105°44’ - 106°02’ §«ng. Hµ néi tiÕp gi¸p víi c¸c tØnh Th¸i nguyªn, B¾c giang, B¾c ninh, Hng yªn, VÜnh phóc, Hµ T©y.
1.1.1.2. DiÖn tÝch
DiÖn tÝch cña Hµ néi lµ 927 km², cã chiÒu dµi lín nhÊt lµ 50km tõ B¾c xuèng Nam vµ chiÒu réng lín nhÊt lµ 30 km tõ T©y sang §«ng.
Hµ néi hiÖn nay cã 14 quËn, huyÖn trong ®ã 7 quËn néi thµnh cò: Hoµn kiÕm, Ba ®×nh, §èng ®a, Hai Bµ Trng, Thanh xu©n, T©y hå, vµ hai quËn néi thµnh míi thµnh lËp vµo cuèi n¨m 2003 lµ Hoµng Mai, Long Biªn; 5 huyÖn ngo¹i thµnh cßn l¹i gåm: Sãc S¬n, §«ng Anh, Gia L©m, Tõ Liªm vµ Thanh Tr×.
1.1.1.3. D©n sè
TÝnh ®Õn hÕt ngµy 31/12/2002, theo sè liÖu niªn gi¸m thèng kª n¨m 2002, d©n sè trung b×nh ë Hµ néi lµ 2.847.400 ngêi, trong ®ã d©n sè néi thµnh lµ 1.521.300 ngêi, d©n sè ngo¹i thµnh lµ 1.326.100 ngêi, møc t¨ng d©n sè trung b×nh n¨m lµ 2.1% . MËt ®é d©n sè b×nh qu©n lµ 3072 ngêi/km² nhng ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu trong c¸c quËn, huyÖn: §èng §a lµ quËn cã mËt ®é d©n sè cao nhÊt (34.000 ngêi/km²), T©y hå cã mËt ®é d©n sè thÊp nhÊt (4024 ngêi/km²) – tÝnh theo 7 quËn néi thµnh cò. Trong c¸c huyÖn ngo¹i thµnh, Tõ Liªm cã mËt ®é d©n sè ®«ng nhÊt (2691 ngêi/km² ), Sãc S¬n cã mËt ®é d©n sè thÊp nhÊt (819 ngêi/km² ). TÝnh chung trong toµn quèc Hµ néi cã tû lÖ t¨ng d©n sè c¬ häc lín nhÊt c¶ níc (3%/ n¨m) vµ cã tû lÖ t¨ng tù nhiªn thÊp nhÊt (1.08%/ n¨m).
D©n sè trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm kho¶ng 60% so víi tæng sè d©n cña Hµ néi, nguån lao ®éng nh×n chung cã tr×nh ®é v¨n hãa, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cao, tay nghÒ v÷ng vµng.
C¬ cÊu lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ thuéc néi thµnh chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, ngo¹i thµnh chñ yÕu lµ n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp.
- Khu vùc I : ChiÕm 6.5% c¬ cÊu lao ®éng
- Khu vùc II : ChiÕm 39%
- Khu vùc III : ChiÕm 53.7%
1.1.1.4. §Þa h×nh, §Êt ®ai, KhÝ hËu vµ Thuû v¨n
Hµ néi cã ®Þa h×nh b»ng ph¼ng, khÝ hËu «n hoµ, nhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m kh¸ cao kho¶ng 24°C . Hµ néi n»m trªn thÒm cña ®ång b»ng s«ng Hång víi chiÒu dµi 30km, lò lôt x¶y ra ë Hµ néi thêng kÐo dµi trong 5 th¸ng, tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 10 hµng n¨m. Ngoµi ra Hµ néi cßn cã nhiÒu ao, hå tù nhiªn vµ mét m¹ng líi s«ng, kªnh tiªu, tho¸t níc.
Hµ néi cã kho¶ng 92.424,37 ha ®Êt tù nhiªn toµn thµnh phè, diÖn tÝch ®Êt ngo¹i thµnh chiÕm 91% vµ néi thµnh chØ cã 9%, trong ®ã ph©n bè c¸c lo¹i ®Êt theo môc ®Ých sö dông nh sau:
- §Êt n«ng nghiÖp, vµ ®Êt l©m nghiÖp kho¶ng : 49.740 ha chiÕm 54%
- §Êt chuyªn dïng : 20.533 ha chiÕm 22.3%
- §Êt ®« thÞ vµ ®Êt ë n«ng th«n : 11.689 ha chiÕm 12.7%
- §Êt cha sö dông vµ ®Êt kh¸c : 10.135 ha chiÕm 11.0%
1.1.2 T×nh h×nh kinh tÕ cña thñ ®« Hµ néi.
1.1.2.1.VÒ ph¸t triÓn kinh tÕ
VÒ t¨ng trëng GDP:
Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi cña §¶ng xãa bá c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, x©y dùng nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ-x· héi Thñ ®« ®· cã bíc ph¸t triÓn c¬ b¶n. C¸c chØ tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991- 1995 vµ 1996 – 2000 ®Òu ®¹t vµ vît møc kÕ ho¹ch ®Ò ra, nÒn kinh tÕ Thñ d« t¨ng trëng nhanh vµ liªn tôc.
Theo b¸o c¸o tæng kÕt cña §¶ng bé Uû ban nh©n d©n thµnh phè Hµ Néi vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi Thñ ®« sau 10 n¨m ®æi míi (1991- 2000). Tèc ®é t¨ng trëng GDP b×nh qu©n cña Hµ néi thêi kú 1991-1995 ®¹t 12.52%, thêi kú 1996-2000 lµ 10.6%. Hµ néi lµ mét trong sè c¸c ®Þa ph¬ng cã tèc ®é t¨ng trëng cao, gÊp 1,3 – 1,5 lÇn so víi tèc ®é t¨ng chung cña c¶ níc. Tæng gi¸ trÞ GDP cña thµnh phè n¨m 2000 gÊp 2,9 lÇn so víi n¨m 1990 vµ 1,6 lÇn so víi n¨m 1995, chiÕm 7,22% so víi c¶ níc, kho¶ng 41% so víi toµn vïng toµn vïng §ång b»ng s«ng Hång vµ 65,47% so víi vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa B¾c.
Trong 3 n¨m ®Çu thùc hiÖn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi theo NghÞ quyÕt cña ®¹i héi §¶ng bé Hµ néi lÇn thø 13 (2001- 2003), thµnh phè Hµ néi ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ, kinh tÕ tiÕp tôc t¨ng trëng vµ æn ®Þnh. B×nh qu©n hµng n¨m, Hµ néi ®¹t ®îc møc t¨ng GDP 10,18%. Gi¸ trÞ s¶n trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 18,8% ( trong ®ã n¨m 2002 t¨ng 24,3%); tæng møc b¸n lÎ hµng hãa vµ dÞch vô t¨ng 12,2%; kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 8,6%; kh¸ch du lÞch t¨ng 16,8% vµ doanh thu do du lÞch ®em l¹i t¨ng 15,8%. TÝnh chung trong hai n¨m, tæng vèn ®Çu t x· héi ®¹t 39,3 ngh×n tû ®ång, tèc ®é t¨ng vèn b×nh qu©n n¨m ®¹t 17,1% gÊp 4 lÇn thêi kú 1996 – 2000. §Õn nay, mÆc dï chØ chiÕm 3,6% vÒ d©n sè vµ 2,8% diÖn tÝch l·nh thæ quèc gia, hµng n¨m Hµ néi ®ãng gãp tíi 7,8% vµo GDP c¶ níc; 9,4% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp; 10,0% gi¸ trÞ xuÊt khÈu; 9,6% tæng møc b¸n lÎ hµng hãa; 11,7% vèn ®Çu t x· héi. §Õn n¨m 2002, GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi cña Hµ néi ®¹t 14,2 triÖu ®ång (gi¸ hiÖn hµnh).
C¬ cÊu kinh tÕ cña Hµ néi chuyÓn dÞch theo híng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸, tõ C«ng nghiÖp–N«ng nghiÖp–DÞch vô chuyÓn sang: C«ng nghiÖp–DÞch vô–N«ng nghiÖp vµ hiÖn t¹i chuyÓn dÞch theo híng: DÞch vô-C«ng nghiÖp-N«ng nghiÖp. §iÒu nµy ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ tæ chøc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè.
VÒ vèn ®Çu t cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Thñ d«:
Hµ néi víi u thÕ cña m×nh hiÖn vÉn lµ ®Þa bµn thu hót m¹nh nguån vèn ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, n¨m 2000 tæng vèn ®Çu t x· héi ®¹t 15.427 tû ®ång; n¨m 2001 ®¹t 18.120 tû ®ång vµ ®Õn n¨m 2002 ®¹t 21.167 tû ®ång t¨ng 16.8% so víi n¨m 2001, nh vËy trong hai n¨m 2001-2002 tæng vèn ®Çu t x· héi ®¹t gÇn 39.300 tû ®ång t¨ng 17.1%/n¨m, so víi c¶ níc (tèc ®é t¨ng vèn ®Çu t x· héi lµ 10,3% vµ nh vËy cã thÓ nãi r»ng vèn ®Çu t x· héi trªn ®Þa bµn Thñ ®« ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng cao vµ kh¸ æn ®Þnh.Tuy nhiªn trong c¬ cÊu vèn ®Çu t cho x· héi th× nguån vèn ®Çu t chñ yÕu vÉn lµ nguån vèn trong níc, trong ®ã nguån vèn ®Çu t trong níc chiÕm tû träng 85%, vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 15%.
Trong hai n¨m 2001- 2002, vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña ®Þa ph¬ng ®¹t 4.027 tû ®ång, trong ®ã vèn ®Çu t cho kÕt cÊu h¹ tÇng ®¹t 1.988 tû ®ång, chiÕm 49,4%. TÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi n¨m 2002, vèn ®Çu t h¹ tÇng kü thuËt ®¹t 406 triÖu ®ång/®Çu ngêi (n¨m 2000 lµ 280 triÖu ®ång) lµ møc cao nhÊt tõ tríc ®Õn nay. §©y lµ sù cè g¾ng rÊt lín cña thµnh phè trong viÖc u tiªn huy ®éng vµ sö dông nguån kinh phÝ cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ®« thÞ.
VÒ ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i cña Thñ ®« Hµ néi:
Hµ néi ®¨ vµ ®ang ph¸t huy nh÷ng u thÕ vÒ mÆt ®Þa lý, lµ ®Çu mèi trung chuyÓn hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch cña khu vùc, hµng n¨m ngµnh vËn t¶i chuyªn chë 13 triÖu tÊn hµng ho¸(2702 triÖu tÊn.km) vµ trªn 50 triÖu lît hµnh kh¸ch. Víi s¶n lîng hµng hãa lu©n chuyÓn t¨ng 15,2% vµ hµnh kh¸ch t¨ng 36,2%/n¨m. Ho¹t ®éng ngµy cµng phôc vô tèt nhu cÇu ®i l¹i, giao th¬ng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®êi sèng cña nh©n d©n. Trong 3 n¨m 2001-2003 cïng víi viÖc ®Çu t vµ tæ chøc l¹i hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ, ho¹t ®éng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch c«ng céng trªn ®Þa bµn Thñ ®« t¨ng m¹nh, ®Õn n¨m 2000 giao th«ng c«ng céng ®¸p øng ®îc kho¶ng 4,3% nhu cÇu ®i l¹i cña nh©n d©n, ®Õn cuèi n¨m 2002 ®¸p øng 7% nhu cÇu ®i l¹i t¬ng øng víi 45,6 triÖu lît hµnh kh¸ch ®i xe buýt vµ 12 triÖu lît hµnh kh¸ch ®i xe taxi.
1.1.2.2. X©y dùng vµ qu¶n lý thñ ®« Hµ néi
Trong nhng n¨m qua, c«ng t¸c x©y dùng vµ qu¶n lý ®« thÞ ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. C«ng t¸c ®Çu t ph¸t triÓn ®îc ®Èy m¹nh, t×nh h×nh giao th«ng vËn t¶i ra vµo thµnh phè ®· ®îc c¶i thiÖn. Hµ néi ®· x©y dùng mét sè khu ®« thÞ míi vµ më réng nhiÒu ®îc tuyÕn ®êng, trôc ®ên lín, vµ c¸c nót giao th«ng quan träng: LiÔu Giai – NguyÔn ChÝ Thanh, ®ên L¸ng – Hoµ L¹c, Hoµng Quèc ViÖt, cÇu vît ng· T väng, cÇu vît Ch¬ng D¬ng, më réng vµ n©ng cÊp tuyÕn ®êng vµnh ®ai II, vµ ®ang triÓn khai thùc hiÖn viÖc ph¸t triÓn ®êng vµnh ®ai III...
Trong hai n¨m 2001-2002, Thµnh phè ®· x©y dùng ®îc 1,78 triÖu m² nhµ ë, b»ng 51% chØ tiªu ®Ò ra cho giai ®o¹n 2001- 2005, n©ng møc b×nh qu©n nhµ ë hiÖn nay lµ 6,5 m²/ngêi. HiÖn nay Hµ néi ®ang triÓn khai 35 khu ®« thÞ míi b»ng nhiÒu nguån vèn, diÖn tÝch nhµ ë theo dù ¸n quy ho¹ch, nhµ ë cao tÇng hiÖn ®¹i vµ quü nhµ phôc vô c«ng t¸c di d©n chiÕm tû träng ngµy cµng lín, phï hîp víi t tëng chØ ®¹o vÒ ®Èy nhanh tèc ®é x©y dùng vµ t¨ng cêng qu¶n lý ®« thÞ cña Thµnh phè.
Cïng víi viÖc x©y dùng hoµn thµnh c¸c c«ng tr×nh phôc vô Seagame 22, thµnh phè Hµ néi còng ®· gi¶i quyÕt c¬ b¶n mét sè kh©u mang tÝnh ®ét ph¸ nh gi¶i phãng mÆt b»ng, qu¶n lý ®« thÞ, quy ho¹ch ®Êt ®ai... 10 ch¬ng tr×nh c«ng t¸c cña Thµnh uû, 9 côm c«ng tr×nh träng ®iÓm cña Thµnh phè ®¨t ra tõ ®Çu nhiÖm kú cña §H §¶ng bé lÇn 13 Hµ néi ®· ®îc c¸c cÊp, c¸c ngµnh tËp trung triÓn khai, bíc ®Çu thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ quan träng.
1.1.2.3 VÒ v¨n ho¸ - x· héi, an ninh quèc phßng
Hµ néi ®îc c¸c Bé, ngµnh h÷u quan ®¸nh gi¸ lµ ®i ®Çu c¶ níc vÒ c¸c mÆt: phæ cËp trung häc c¬ së (vµo n¨m 1999), hoµn thµnh xo¸ bá viÖc häc ca 3, tiªm chñng cho trªn 99% trÎ em, khèng chÕ thµnh c«ng dÞch bÖnh SARF; tÊt c¶ c¸c tr¹m y tÕ x·, phêng ®Òu cã b¸c sü.
C«ng t¸c lao ®éng vµ viÖc lµm ®· cã nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh víi kÕt qu¶ trong hai n¨m 2000-2002 ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm trªn 11 v¹n lao ®éng. Tû lÖ thÊt nghiÖp khu vùc thµnh thÞ gi¶m tõ 7,39% xuèng cßn 7,08% n¨m 2002. §êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn víi tû lÖ hé nghÌo cßn 4,8% n¨m 2002 gi¶m 2,5% so víi n¨m 2000, ®Õn nay kh«ng cßn hé ®ãi vµ nhµ ë dét n¸t.
T×nh h×nh an ninh chÝnh trÞ Thñ ®« Hµ néi tiÕp tôc ®îc gi÷ v÷ng, c«ng t¸c quèc phßng ®Þa ph¬ng tõng bíc ®i vµo nÒ nÕp. Thµnh phè ®· x©y dùng thÕ trËn quèc phßng toµn d©n kÕt hîp víi thÕ trËn an ninh nh©n d©n. TrËt tù an toµn x· héi ®· cã chuyÓn biÕn tÝch cùc. HÖ thèng chÝnh trÞ tõ Thµnh phè ®Õn c¬ së ®îc cñng cè, ph¸t triÓn. Ho¹t ®éng cña bé m¸y chÝnh quyÒn c¸c cÊp cã nh÷ng mÆt tiÕn bé.
1.1.3. Nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ cña Hµ néi
Tuy thµnh phè Hµ néi ®· cã nh÷ng tiÕn bé trong ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi nhng vÉn cßn mét sè mÆt h¹n chÕ chñ yÕu sau:
HÖ thèng h¹ tÇng kü thuËt ®« thÞ tuy ®· ®îc ®Çu t nhng cßn thÊp so víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi trong khi tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh nªn ngµy cµng qu¸ t¶i. M¹ng líi giao th«ng cha ®ång bé; t×nh tr¹ng thiÕu níc s¹ch, óng ngËp, « nhiÔm m«i trêng... ®ang lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®îc nhiÒu ngêi quan t©m, lo l¾ng. C¸c khu vui ch¬i gi¶i trÝ cßn Ýt.
HÖ thèng giao th«ng thµnh phè nãi chung cßn nhiÒu vÊn ®Ò nh c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho giao th«ng cßn thiÕu, quy m« vµ chÊt lîng c¸c tuyÕn ®êng cha ®îc n©ng cÊp më réng, chØ trõ mét sè tuyÕn ®êng trôc chÝnh, cßn phÇn lín lµ nhá vµ hÑp. HÖ thèng giao th«ng c«ng céng tríc ®©y ®· bá qua kh«ng chó träng ph¸t triÓn nªn ®· lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n gi¸n tiÕp g©y ra t×nh tr¹ng ïn t¾c giao th«ng hiÖn nay.
C¸c c¬ së h¹ tÇng x· héi nh: hÖ thèng trêng häc, bÖnh viÖn, c¸c trung t©m v¨n hãa ... mÆc dï ®· ®îc quan t©m ®Çu t song ®ang trong t×nh tr¹ng qu¸ t¶i, thiÕu thèn vÒ vËt chÊt. NhiÒu vÊn ®Ò x· héi bøc xóc chËm ®îc kh¾c phôc: TiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng cßn chËm vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n; t¨ng d©n sè c¬ häc ë tØnh ngoµi vÒ Hµ néi cha cã xu híng gi¶m; mét sè tÖ n¹n x· héi cã chiÒu híng gia t¨ng: nghiÖn hót; HIV; m¹i d©m ...
ViÖc bè trÝ kh«ng gian kinh tÕ ®« thÞ tríc ®©y cha ®îc tÝnh vµo trong c«ng t¸c quy ho¹ch. Do ®ã hiÖn nay khi thµnh phè ph¸t triÓn më réng ra c¸c vïng xunh quanh th× l¹i ph¶i tiÕn hµnh bè trÝ l¹i.
1.2 §Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña thñ ®« Hµ néi giai ®o¹n 2001-2010
Theo nghÞ quyÕt cña §H lÇn thø 13 §¶ng bé Hµ néi : §Õn n¨m 2010, tæng s¶n phÈm x· héi (GDP) cña Hµ néi t¨ng 2.7 lÇn. Thu nhËp b×nh qu©n cña nh©n d©n t¨ng 2 lÇn so víi n¨m 2000. Tèc ®é t¨ng trëng GDP hµng n¨m kho¶ng 10-11%; tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b×nh qu©n ®¹t 14-15%/n¨m, dÞch vô ®¹t 10-15.5%/n¨m, n«ng nghiÖp ®¹t 2.5-3%/n¨m, xuÊt khÈu ®¹t 16-18%/n¨m.
Ph¸t triÓn Hµ néi víi kh«ng gian më réng theo híng B¾c vµ T©y b¾c, híng T©y vµ T©y nam; Nghiªn cøu vÒ viÖc chØnh trÞ s«ng Hång vµ quy ho¹ch khai th¸c hai bªn s«ng Hång
X©y dùng m¹ng líi ®« thÞ vÖ tinh xung quanh thñ ®« theo quy ho¹ch thèng nhÊt ; HiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ ®i tríc mét bíc so víi yªu cÇu ph¸t triÓn ®« thÞ.
Trong giai ®o¹n 2001-2005, thµnh phè tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô:
a) Hoµn chØnh quy ho¹ch ®« thÞ, ®¶m b¶o x©y dùng vµ qu¶n lý ®« thÞ theo quy ho¹ch; Hoµn chØnh, thùc hiÖn ®ång bé quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña thµnh phè víi c¸c quy ho¹ch chuyªn ngµnh, quy ho¹ch chi tiÕt cña c¸c quËn, huyÖn trªn quan ®iÓm kÕt g¾n kinh tÕ víi quèc phßng. Phª duyÖt vµ c«ng bè toµn bé quy ho¹ch c¸c quËn, huyÖn, c¸c quy ho¹ch chuyªn ngµnh vµ quy ho¹ch chi tiÕt c¸c khu vùc quan träng, ®¶m b¶o cho c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ ®i vµo nÒ nÕp, t¹o ®iÒu kiÖn cho nh©n d©n tÝch cùc tham gia x©y dùng vµ qu¶n lý thñ ®«. Trong c¸c khu phè cò, h¹n chÕ viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh cao tÇng, gi¶m mËt ®é x©y dùng; t¨ng thªm diÖn tÝch c©y xanh, kh«ng gian c«ng céng vµ diÖn tÝch phôc vô ho¹t ®éng giao th«ng.
b) X©y dùng mét sè c«ng tr×nh träng ®iÓm cña quèc gia vµ thµnh phè ®Ó phôc vô c¸c ho¹t ®éng hµnh chÝnh, ®èi ngo¹i, v¨n ho¸, thÓ thao. Quan t©m x©y d._.iÖn hÖ thèng h¹ tÇng giao th«ng ®êng bé cña Thñ ®«. §Ó cã thÓ x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng h¹ tÇng giao th«ng ®êng bé th× nh÷ng c«ng viÖc chñ yÕu cÇn thùc hiÖn lµ:
T¨ng quü ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ
§Çu t x©y dùng, n©ng cÊp vµ më réng c¸c tuyÕn ®êng
Hoµn chØnh tæ chøc giao th«ng ph©n luång 1 chiÒu trªn c¸c phè chÝnh.
1.1.1.1 T¨ng quü ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ
HiÖn nay, quü ®Êt cña thµnh phè Hµ néi dµnh cho ph¸t triÓn giao th«ng lµ rÊt thÊp so víi tiªu chuÈn quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ, míi chØ chiÕm trªn díi 8%, trong khi ®ã tû lÖ ®Êt trung b×nh dµnh cho ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ ë c¸c níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi lµ 20% - 25% . V× vËy gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng quü ®Êt dµnh cho giao th«ng hiÖn nay lµ: TËp trung ®Èy m¹nh c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng phôc vô cho c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng vµ ph¸t triÓn ®« thÞ.
Chóng ta biÕt r»ng, hiÖn nay, thµnh phè Hµ néi ®ang triÓn khai rÊt nhiÒu c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c khu ®« thÞ míi vµ c¸c dù ¸n c¶i t¹o vµ x©y dùng c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng trong thµnh phè. Nhng khã kh¨n lín nhÊt cho viÖc triÓn khai c¸c dù ¸n nµy lµ ë c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng: do chi phÝ ®Òn bï thiÖt h¹i tµi s¶n vµ ®Êt ®ai trong c¸c dù ¸n nµy thêng lµ rÊt lín vµ cã ¶nh hëng tíi cuéc sèng cña nhiÒu ngêi d©n, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng trong néi thµnh thµnh phè Hµ néi. ChÝnh ®iÒu nµy ®· g©y sù trë ng¹i cho viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c dù ¸n. V× vËy ë ®©y chÝnh quyÒn ®« thÞ cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cô thÓ, kiªn quyÕt ®Ó ®Èy m¹nh thùc hiÖn c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng. Bëi thùc tÕ, c¸c c«ng tr×nh giao th«ng vµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn ®« thÞ cuèi cïng chñ yÕu lµ phôc vô lîi Ých cña c¶ céng ®ång d©n c, chóng lµ tµi s¶n cña toµn x· héi. Nh÷ng lîi Ých mµ c¸c dù ¸n nµy ®em l¹i thêng lín h¬n rÊt nhiÒu so víi chi phÝ ban ®Çu bá ra.
Gi¶i ph¸p thø hai ®Ó lµm t¨ng quü ®Êt dµnh cho giao th«ng ®« thÞ lµ ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a quy ho¹ch sö dông ®Êt ®ai ®« thÞ víi quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i víi quy ho¹ch x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®« thÞ. Cô thÓ lµ cÇn cã mét quy ho¹ch tæng thÓ viÖc sö dông ®Êt ®ai ®« thÞ, trong ®ã x¸c ®Þnh râ diÖn tÝch ®Êt dµnh cho giao th«ng ®« thÞ lµ bao nhiªu. Trong c¸c ®å ¸n quy ho¹ch x©y dùng c¸c khu ®« thÞ míi theo ®Þnh híng ph¸t triÓn kh«ng gian cña thµnh phè Hµ néi th× ph¶i lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cô thÓ, ®Þnh râ diÖn tÝch ®Êt dµnh cho giao th«ng chiÕm bao nhiªu trong tæng sè diÖn tÝch dµnh cho ph¸t triÓn ®« thÞ. Cã nh vËy th× diÖn tÝch dµnh cho giao th«ng míi ®¸p øng ®îc cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ph¸t triÓn giao th«ng cña thµnh phè trong t¬ng lai.
1.1.1.2 §Çu t x©y dùng n©ng cÊp vµ më réng c¸c tuyÕn ®êng cña Thµnh phè theo quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i thµnh phè Hµ néi ®Õn n¨m 2020
Bªn c¹nh viÖc t¨ng quü ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ cña Hµ néi th× viÖc ®Çu t x©y dùng míi c¸c tuyÕn ®êng vµ viÖc n©ng cÊp, më réng c¸c tuyÕn ®êng thuéc khu phè cæ vµ c¸c ®« thÞ cò còng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng gãp phÇn ph¸t triÓn h¹ tÇng giao th«ng ®êng bé cña Thñ ®« Hµ néi.
HiÖn nay, hiÖn tr¹ng m¹ng líi ®êng bé cña Hµ néi lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn ¸ch t¾c giao th«ng, thÓ hiÖn sù l¹c hËu vµ yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý h¹ tÇng ®« thÞ. V× vËy vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu ®èi víi ph¸t triÓn giao th«ng ®êng bé cña Hµ néi lµ cÇn ph¶i cã c¸c con ®êng míi víi c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i ®ñ søc ®¸p øng næi nhu cÇu vËn t¶i cña Thñ ®« trong t¬ng lai.
XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm lîi Ých vµ chi phÝ, ta thÊy lîi Ých do ®Çu t x©y dùng vµ c¶i t¹o m¹ng líi ®êng giao th«ng ®em l¹i lµ rÊt lín. C¸c tuyÕn ®êng ®îc míi ®îc x©y dùng vµ më réng sÏ lµm gi¶m t×nh tr¹ng ïn t¾c giao th«ng hiÖn nay, t¹o c¬ së ph¸t triÓn hÖ thèng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng, ®ång thêi t¹o nªn c¶nh quan kiÕn tróc ®« thÞ. Kh«ng nh÷ng thÕ viÖc n©ng cÊp vµ më réng c¸c tuyÕn ®êng cßn ®em l¹i cho ngêi d©n vµ chÝnh quyÒn ®« thÞ nh÷ng lîi Ých kinh tÕ rÊt lín nhê khai th¸c lîi thÕ cña ®Êt ®ai däc theo hai bªn ®êng vµ nguån cña c¶i tõ c¸c ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i ®em l¹i.
Tuy nhiªn viÖc më réng c¸c tuyÕn ®êng thêng ph¶i ph¸ dì hai c«ng tr×nh bªn ®êng, g©y tèn kÐm, nhÊt lµ trªn c¸c tuyÕn phè thuéc khu phè cæ. V× vËy, cÇn c©n nh¾c lùa chän nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hîp lý: ch¼ng h¹n nh gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng lßng ®êng hiÖn t¹i nhng sÏ cã ®Çu t c¶i t¹o vµ n©ng cÊp mÆt ®êng, tæ chøc thµnh hÖ thèng ®êng 1 chiÒu.
Ngoµi ra ®Ó ®Çu t x©y dùng, n©ng c©p vµ më r«ng ®êng phè trong ®« thÞ cÇn cã nguån vèn ®Çu t. ChÝnh quyÒn ®« thÞ cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch nh»m t¹o nguån vèn nh khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi níc tham gia vµo ho¹t ®éng ®Çu t giao th«ng vËn t¶i th«ng qua c¸c gi¶i ph¸p vÒ thuÕ, l·i suÊt vay ng©n hµng, miÔn quyÒn nép phÝ sö dông h¹ tÇng kü thuËt hai bªn ®êng ... cã c¸c gi¶i ph¸p sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn viÖn trî ODA, FDI vµo ®Çu t ph¸t triÓn h¹ tÇng ®« thÞ.
1.1.1.3 Hoµn chØnh tæ chøc giao th«ng ph©n luång 1 chiÒu trªn c¸c phè chÝnh
Do diÖn tÝch ®Êt dµnh cho giao th«ng ë Hµ néi lµ rÊt Ýt, c¸c tuyÕn ®êng ®« thÞ l¹i nhá vµ hÑp, trong khi ®ã mËt ®é giao th«ng trªn c¸c tuyÕn ®êng chÝnh cña Hµ néi l¹i rÊt ®«ng, nhÊt lµ vµo c¸c giê cao ®iÓm. V× vËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n luång giao th«ng 1 chiÒu ®Ó gi¶m lu lîng c¸c ph¬ng tiÖn tham gia giao th«ng trªn nh÷ng tuyÕn ®êng nµy.
HiÖn nay, trªn toµn bé m¹ng líi ®êng giao th«ng cña Hµ néi, c¸c tuyÕn ®êng cã ph©n luång 1 chiÒu chiÕm tû lÖ nhá. ChØ mét vµi tuyÕn phè chÝnh tíi trung t©m thµnh phè lµ ®îc ph©n luång 1 chiÒu. VËy ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn hÖ thèng giao th«ng Thñ ®« Hµ néi trong t¬ng lai cÇn ph¶i hoµn chØnh tæ chøc giao th«ng ph©n luång 1 chiÒu trªn tÊt c¶ c¸c trôc chÝnh cña giao th«ng Hµ néi. §©y lµ kh«ng chØ lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi trong t×nh h×nh quü ®Êt dµnh cho giao th«ng cßn h¹n chÕ mµ sÏ ph¶i lµ gi¶i ph¸p l©u dµi ®Ó ph¸t triÓn giao th«ng cña Thñ ®«.
1.1.2 T¨ng cêng hiÖu qu¶ phôc vô, khai th¸c cña hÖ thèng xe buýt:
T¨ng cêng hiÖu qu¶ phôc vô, khai th¸c cña hÖ thèng xe buýt ®îc thùc hiÖn th«ng qua nh÷ng gi¶i ph¸p sau:
T¨ng tuyÕn phñ kÝn vïng cã nhu cÇu sö dông xe buýt;
T¨ng ph¬ng tiÖn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu vËn chuyÓn;
Hoµn thiÖn c¬ cÊu ®ãn tr¶ hµnh kh¸ch;
Tæ chøc c¸c lµn dµnh riªng cho xe buýt;
T¨ng mËt ®é ch¹y xe, tèc ®é vËn chuyÓn, n©ng cao tiÖn nghi phôc vô, gi¸ vÐ hîp lý.
Tæ chøc c¸c tuyÕn giao th«ng c«ng céng chuyÓn tiÕp ch¹y theo giê ®Ó cho d©n c t¹i c¸c vïng ngo¹i « cã ®iÒu kiÖn ®i l¹i c¶ ban ngµy lÉn ban ®ªm.
Nghiªn cøu ¸p dông thö nghiÖm lo¹i “ thÎ tõ ®i l¹i ” , tiÕn tíi ¸p dông phæ biÕn ®Ó t¨ng sè lîng hµnh kh¸ch tham gia giao th«ng.
1.1.3 Hoµn thiÖn c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng viÖc øng dông c«ng nghÖ GIS trong quy ho¹ch vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng.
GIS lµ mét hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin kh«ng gian ®îc ph¸t triÓn dùa trªn c¬ së c«ng nghÖ m¸y tÝnh víi môc ®Ých lu tr÷, hîp nhÊt, m« h×nh ho¸, ph©n tÝch vµ miªu t¶ ®îc nhiÒu lo¹i d÷ liÖu. GIS cã nhiÒu øng dông trong qu¶n lý kh«ng gian, quy ho¹ch ®« thÞ, vÝ dô nh:
+ Qu¶n lý ®« thÞ: t×m kiÕm ®Þa chØ- x¸c ®Þnh vÞ trÝ cho ®Þa chØ phè; qu¶n lý ®êng giao th«ng vµ s¬ ®å hÖ thèng c¸c thiÕt bÞ liªn quan; ph©n tÝch vÞ trÝ vµ chän b·i ( khu vùc x©y dùng );
+ Qu¶n lý quy ho¹ch: ph©n vïng quy ho¹ch sö dông ®Êt; quy ho¹ch vËn t¶i c«ng céng; gi¶i quyÕt c¸c bµi to¸n vÒ bè trÝ ®êng phè, c«ng viªn; bè trÝ ®Æt c¸c trung t©m cøu th¬ng; bè trÝ m¹ng líi trêng häc, ®ån c¶nh s¸t.
+ Qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn: Ph©n tÝch xu híng m«i trêng; ph©n tÝch c¶nh quan, x¸c ®Þnh vÞ trÝ chÊt th¶i ®éc vµ b·i ®æ r¸c, m« h×nh ho¸ níc ngÇm vµ ®êng « nhiÔm; ph©n tÝch ph©n bè d©n c vµ quy ho¹ch tuyÕn d©n.
+ Qu¶n lý c¸c thiÕt bÞ c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ: qu¶n lý hÖ thèng ®Ìn giao th«ng, hÖ thèng ®Ìn chiÕu s¸ng còng nh c¸c nót giao th«ng ®« thÞ; qu¶n lý hÖ thèng ®êng èng dÉn níc s¹ch, cèng tho¸t níc th¶i sinh ho¹t, hÖ thèng líi ®iÖn d©n dông.
Do u ®iÓm cña c«ng nghÖ nµy nªn trong c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®« Hµ néi tõ nay ®Õn n¨m 2010 vµ cho c¸c giai ®o¹n tiÕp theo, ®Ò xuÊt øng dông c«ng nghÖ GIS vµo quy ho¹ch.
* øng dông GIS vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt trªn ®Þa bµn Hµ néi.
1. C¸c yªu cÇu ®èi víi øng dông c«ng nghÖ GIS
§Ó cã thÓ øng dông c«ng nghÖ GIS vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt th× ®ßi hái c¸c yªu cÇu sau:
+ X©y dùng ®îc c¬ së d÷ liÖu phôc vô cho øng dông GIS
+ Tæ chøc thµnh lËp mét nhãm c¸c chuyªn gia øng dông GIS : nhãm chuyªn gia nµy kh«ng chØ nghiªn cøu bµi to¸n øng dông cho quy ho¹ch vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng mµ ho¹t ®éng nghiªn cøu phôc vô cho c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i cña thµnh phè Hµ néi.
+ Liªn kÕt GIS víi c¸c øng dông trong quy ho¹ch: x©y dùng c¸c bµi to¸n x¸c ®Þnh lé tr×nh c¸c tuyÕn xe buýt; bµi to¸n quy ho¹ch c¸c ®iÓm ®Çu- cuèi, bÕn, b·i ®ç xe vµ c¸c ®iÓm dõng ®ãn, tr¶ kh¸ch ...
2. Bµi to¸n øng dông:
Bè trÝ c¸c ®iÓm dõng ®ãn tr¶ hµnh kh¸ch trªn c¸c tuyÕn xe buýt
C¸c yªu cÇu ®èi víi viÖc bè trÝ ®iÓm dõng ®ãn, tr¶ hµnh kh¸ch:
+ T¹i vÞ trÝ cã sù thu hót lín ®èi víi hµnh kh¸ch ( lîng hµnh kh¸ch lªn, xuèng nhiÒu );
+ ThuËn tiÖn cho viÖc chuyÓn tuyÕn cho hµnh kh¸ch;
+ An toµn vËn hµnh cho ph¬ng tiÖn vµ hµnh kh¸ch;
+ Kho¶ng c¸ch ®i xe trung b×nh vµ hîp lý gi÷a c¸c ®iÓm ®ç lµ ph¶i ®¶m b¶o d = 350 – 400 m;
+ C¸c ®iÓm dõng ph¶i ®îc bè trÝ trªn c¸c vØa hÌ hoÆc d¶i ph©n c¸ch cã chiÒu réng ³ 1m;
X©y dùng c¬ së d÷ liÖu phôc vô cho bµi to¸n:
D÷ liÖu cho bµi to¸n bao gåm:
+ Líp d÷ liÖu nÒn: - Líp th«ng tin vÒ b¶n ®å thµnh phè Hµ néi;
- Líp b¶n ®å chi tiÕt vÒ m¹ng líi ®êng phè cña thµnh phè;
+ Líp th«ng tin øng dông:
- Líp b¶n ®å c¸c th«ng tin vÒ mËt ®é ngêi t¹i c¸c nót giao th«ng;
- Líp b¶n ®å th«ng tin vÒ lu lîng hµnh kh¸ch trªn c¸c tuyÕn ®êng cã m¹ng líi xe buýt ®i qua;
M« h×nh ho¸ bµi to¸n vµ hiÓn thÞ kÕt qu¶:
Trªn c¬ së c¸c d÷ liÖu thu thËp ®îc vµ ®· qua xö lý bëi c¸c chuyªn gia GIS ta ®a ra ®îc c¸c vÞ vÒ bè trÝ c¸c ®iÓm dõng ®ãn, tr¶ hµnh kh¸ch 1 c¸ch hîp lý ®¸p øng ®îc c¸c tiªu chuÈn quy ho¹ch.
T¬ng tù nh vËy, ta cã thÓ øng dông c«ng nghÖ GIS trong c¸c bµi to¸n kh¸c: x¸c ®Þnh mËt ®é ph¬ng tiÖn vËn t¶i trªn tuyÕn hay ph©n bè m¹ng líi xe buýt trªn toµn thµnh phè, ...
Nh vËy, viÖc øng dông c«ng nghÖ GIS trong quy ho¹ch ph¸t triÓn hÖ thèng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng hiÖn nµy sÏ lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu phôc vô tèt nhÊt cho thùc hiÖn quy ho¹ch.
1.1.4 §a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt
Ho¹t ®éng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë ®« thÞ lµ mét ngµnh ho¹t ®éng thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ níc. Víi tÝnh chÊt lµ mét ngµnh phóc lîi c«ng céng phôc vô cho toµn bé céng ®ång d©n c, ho¹t ®éng vËn t¶i c«ng céng dùa trªn viÖc nhµ níc trî cÊp vµ bï lç. ChÝnh v× thÕ mµ gi¸ vÐ ®i c¸c ph¬ng tiÖn nµy thêng thÊp ®Ó sao cho mäi ngêi d©n còng ®Òu cã c¬ héi ®Ó ®i xe buýt. Vµ do ®ã nh÷ng kho¶n thu vÒ qua viÖc b¸n vÐ ( vÐ hµng ngµy, vÐ th¸ng ) kh«ng ®ñ ®Ó chi tr¶ cho c¸c chi phÝ vÒ nhiªn liÖu vµ khÊu hao xe, còng nh ®Ó ®Çu t mua s¾m c¸c ph¬ng tiÖn míi. Trªn thùc tÕ, hiÖn nay c¸c kho¶n ®Çu t mua s¾m c¸c ph¬ng tiÖn míi ®Òu rót ra tõ ng©n s¸ch nhµ níc vµ cña chÝnh quyÒn thµnh phè.
V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cã hiÖu qu¶ vµ gi¶m g¸nh nÆng chi phÝ cho nhµ níc vµ chÝnh quyÒn thµnh phè, thiÕt nghÜ, cÇn ph¶i khuyÕn khÝch c¸c thµnh phè kh¸c tham gia vµo lo¹i h×nh vËn t¶i c«ng céng. Sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kh¸c sÏ gãp phÇn gi¶m chi tiªu ng©n s¸ch vµo ®Çu t mua s¾m thiÕt bÞ, thay vµo ®ã sÏ tËp trung nguån ng©n s¸ch vµo ®Çu t ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt ®« thÞ. §ång thêi, tËn dông ®îc nh÷ng u ®iÓm cña c¸c thµnh phÇn nµy trong c«ng t¸c tæ chøc vËn t¶i c«ng céng.
Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o cho môc tiªu cña quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng kh«ng bÞ trÖch híng th× c¸c chÝnh s¸ch vµ u tiªn tríc ®©y cña thµnh phè ®èi víi vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ph¶i ®îc gi÷ nguyªn.
+ Nhµ níc vÉn ph¶i cã chÝnh s¸ch trî gi¸ cho giíi c«ng nh©n viªn chøc nhµ níc, häc sinh vµ sinh viªn;
+ Trªn c¸c tuyÕn xe buýt do c¸c thµnh phè kh¸c ®¶m nhiÖm ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c quy ho¹ch do chÝnh quyÒn ®« thÞ ®Æt ra.
Bªn c¹nh ®ã th× nhµ níc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cho t nh©n khi tham gia vµo vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng:
+ Nhµ níc ®Çu t toµn bé kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt cña giao th«ng c«ng céng nh : bÕn b·i ®ç xe; tr¹m söa ch÷a, b¶o dìng, quy ho¹ch x©y dùng c¸c ®iÓm dõng ®ãn tr¶ hµnh kh¸ch.
+ MiÔn c¸c lo¹i thuÕ vµ lÖ phÝ: thuÕ nhËp khÈu ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng; c¸c phô tïng thay thÕ, thiÕt bÞ söa ch÷a, lÖ phÝ giao th«ng ...
+ Nhµ níc u ®·i cho c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc t nh©n tham gia vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng vay vèn víi l·i suÊt thÊp ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng.
1.1.5 X©y dùng quü ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cña thµnh phè
C¸c nguån thu tõ thu phÝ giao th«ng ®« thÞ víi c¸c doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn Hµ néi, c¸c nguån thu tõ bÕn b·i göi xe, lÖ phÝ ®¨ng kÝ xe, b¶o hiÓm, thuÕ ïn t¾c giao th«ng ®« thÞ, thuÕ x¨ng dÇu, phÝ qu¶ng c¸o ...
1.1.6 Hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc nh»m ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ vµ vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®«
Trong chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ vµ vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®« cÇn tËp trung vµo nh÷ng híng chÝnh lµ:
X©y dùng ®ång bé luËt giao th«ng vµ vËn t¶i hoµn chØnh cho ®« thÞ;
§Çu t cho quy ho¹ch m¹ng líi ®« thÞ vËn t¶i ®« thÞ hîp lý, ®ång thêi kÕt hîp chÝnh s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së kÕt cÊu h¹ tÇng cña giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ.
Hoµn chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn giao th«ng c«ng céng cã “ lîi nhuËn ” mang tÝnh nh©n v¨n cho toµn x· héi.
X©y dùng chÝnh s¸ch ®µo t¹o c¸n bé vµ nh©n viªn trong lÜnh vùc qu¶n lý giao th«ng vµ vËn t¶i ®« thÞ.
§Ó qu¶n lý hÖ thèng c¸c tuyÕn ®êng giao th«ng ho¹t ®éng b×nh thêng, vËn hµnh th«ng suèt th× vai trß cña chÝnh quyÒn c¸c ®« thÞ cÇn tæ chøc ph©n luång giao th«ng hîp lý, chuyÓn dßng giao th«ng xe t¶i träng lín ra khái vïng trung t©m vµ c¸c ®iÓm thu hót ®«ng ®óc d©n c, b¶o vÖ vµ u tiªn c¸c tuyÕn giao th«ng c«ng céng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch trong ®« thÞ.
Gi¸o dôc luËt lÖ giao th«ng cÇn tiÕn hµnh thêng xuyªn th«ng qua hÖ thèng v« tuyÕn truyÒn h×nh, truyÒn thanh. §a viÖc gi¸o dôc luËt lÖ giao th«ng vµo c¸c trêng häc phæ th«ng nh»m ®µo t¹o cho thÕ hÖ trÎ hiÓu biÕt luËt lÖ ngay ë trong trêng.
1.2 Nhãm gi¶i ph¸p t¸c ®éng ®Õn cÇu vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng
1.2.1 H¹n chÕ ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n
Do sè lîng c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n trong thêi gian qua t¹i thµnh phè t¨ng lªn nhanh chãng, ®Æc biÖt lµ xe m¸y. Trong khi m¹ng líi ®êng ®« thÞ cña Thµnh phè l¹i nhá, hÑp nªn ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ¸ch t¾c giao th«ng thêng xuyªn x¶y ra; m«i trêng kh«ng khÝ ngµy cµng trë nªn « nhiÔm do lîng khÝ th¶i tõ c¸c lo¹i ph¬ng tiÖn nµy g©y ra.
§Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng trªn, chÝnh quyÒn thµnh phè Hµ néi ®· ra s¾c lÖnh t¹m dõng ®¨ng ký xe m¸y trªn 4 quËn néi thµnh cò cña Hµ néi lµ: Hai Bµ Trng, §èng §a, Hoµn KiÕm, Ba §×nh. Cã thÓ nãi, ®©y lµ mét gi¶i ph¸p t¹m thêi. Sau khi s¾c lÖnh nµy cã hiÖu lùc th× sè lîng xe m¸y ®¨ng ký cã gi¶m nhng hiÖu qu¶ cña ch¬ng tr×nh nµy theo em nghÜ lµ kh«ng kh¶ thi. Bëi v× sè lîng xe m¸y vÉn tiÕp tôc t¨ng, trong khi ®ã chÝnh s¸ch nµy l¹i g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu cho kinh tÕ- x· héi cña thµnh phè.
ViÖc t¹m ngõng ®¨ng ký xe m¸y t¹i 4 quËn thµnh cò khiÕn cho nh÷ng ngêi cã nhu cÇu thùc sù th× kh«ng ®îc ®¸p øng, thªm ®ã do t©m lý ngêi tiªu dïng, ngêi d©n t¹i c¸c quËn huyÖn ngo¹i thµnh cßn l¹i lo ng¹i viÖc t¹m dõng ®¨ng ký nµy sÏ ®îc ¸p dông trªn toµn thµnh phè trong thêi gian tíi nªn ®· tranh thñ ®i mua xe, t¹o ra c¬ héi cho c¸c ®¹i lý ph©n phèi ®Çu c¬ t¨ng gi¸ b¸n. Mét vÊn ®Ò kh¸c, lµ do s¾c lÖnh trªn cha thùc hiÖn triÖt ®Ó vµ trong qu¸ tr×nh thùc thi ®· cho thÊy nh÷ng kÏ hë cho ngêi d©n cã thÓ dÔ dµng l¸ch luËt, b»ng viÖc mua quyÒn ®¨ng ký xe cña nh÷ng hé gia ®×nh sèng t¹i c¸c quËn, huyÖn ngo¹i thµnh cßn l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng mua xe.§©y chÝnh lµ sù phi hiÖu qu¶ trong gi¶i ph¸p nµy.
V× vËy, em ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p triÖt ®Ó ®Ó h¹n chÕ c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n ®ång thêi t¨ng hiÖu qña cña vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng nh sau:
1. T¹m dõng ®¨ng ký c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n: xe m¸y, xe con cña c¸c hé gia ®×nh trong toµn thµnh phè vµ ch¬ng tr×nh nµy ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®ång lo¹t trªn tÊt c¶ c¸c quËn, huyÖn ngo¹i thµnh trong thµnh phè;
2. HoÆc b·i bá hoµn toµn viÖc t¹m dõng ®¨ng ký xe m¸y, nhng thay vµo ®ã lµ t¨ng thuÕ tríc b¹ vµ lÖ phÝ ®¨ng ký c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n lªn cao h¬n so víi møc hiÖn t¹i: 50% ®èi víi xe m¸y vµ 20% ®èi víi « t« con.
3. HoÆc kh«ng h¹n chÕ ®¨ng ký c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n, nhng sÏ ph¶i cã kÕ ho¹ch h¹n chÕ xe « t« con vµ xe m¸y ®i vµo trung t©m thµnh phè trong giê cao ®iÓm, ®ång thêi lËp quy ho¹ch x©y dùng c¸c bÕn b·i göi xe theo giê ë bªn ngoµi trung t©m thµnh phè cho mäi ngêi cã ®iÒu kiÖn göi xe. Vµ hä cã thÓ sö dông c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng ®Ó ®i vµo trung t©m thµnh phè.
Theo em nghÜ, gi¶i ph¸p thø 3 nµy lµ gi¶i ph¸p hiÖu qña nhÊt v× võa phï hîp víi ph¬ng híng ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i cña Thµnh phè theo quy ho¹ch ph¸t triÓn trong t¬ng lai, võa h¹n chÕ ®îc sù gia t¨ng cña c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n.
§Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc gi¶i ph¸p nµy th× thµnh phè cÇn ph¶i phñ kÝn m¹ng líi xe buýt trªn tÊt c¶ c¸c trôc chÝnh ra vµo trung t©m thµnh phè ®Ó c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng cã thÓ ho¹t ®éng kh¾p mäi n¬i trong ®« thÞ thu hót d©n chóng sö dông ngµy cµng nhiÒu ph¬ng tiÖn nµy. Quy ho¹ch x©y dùng c¸c bÕn ®ç, c¸c nhµ ga trung gian chuyÓn tiÕp dßng ngêi tõ bªn ngoµi trung t©m thµnh phè ®i vµo bªn trong vµ ngîc l¹i.
1.2.2 N©ng cao nhËn thøc cña ngêi d©n trong viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng
ViÖc n©ng cao nhËn thøc cña ngêi d©n trong viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng lµ rÊt quan träng. Bëi ho¹t ®éng vËn t¶i c«ng céng cã hiÖu qu¶ hay kh«ng chÝnh lµ do sù ®ång t×nh ñng hé cña ngêi d©n vµ sù tham gia tÝch cùc cña ngêi d©n vµo vËn t¶i c«ng céng. C¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao nhËn thøc cña ngêi d©n gåm:
Tuyªn truyÒn viÖc sö dông c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng th«ng qua c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng nh: B¸o, ®µi, truyÒn h×nh víi c¸c néi dung ®a d¹ng kh¸c nhau nh qu¶ng c¸o vÒ c«ng ty phôc vô vËn t¶i c«ng céng trong Thµnh phè; tuyªn truyÒn nÕp sèng v¨n minh - hiÖn ®¹i; hoÆc nãi vÒ thñ ®« c¸c níc ( n¬i mµ cã hÖ thèng giao th«ng c«ng céng ph¸t triÓn ) ...
KhuyÕn khÝch ngêi d©n ®i xe buýt ®Ó t¹o thãi quen cho ngêi d©n sö dông xe buýt lµm ph¬ng tiÖn ®i l¹i chÝnh cña m×nh trong thµnh phè b»ng c¸c ch¬ng tr×nh nh ph¸t vÐ miÔn phÝ trong mét th¸ng cho nh÷ng ngêi lÇn ®Çu sö dông xe buýt; gi¶m gi¸ vÐ, n©ng cao chÊt lîng cña ®éi ngò l¸i xe vµ nh©n viªn; bè trÝ c¸c ®iÓm b¸n vÐ réng kh¾p ®Ó mäi ngêi d©n ®Òu cã thÓ mua vÐ dÔ dµng ë nhiÒu n¬i…
CÇn cã chÕ tµi xö lý cô thÓ ®èi víi nh÷ng ai cè t×nh vi ph¹m vµo c¸c c«ng tr×nh, c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng.
1.2.3 Hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸ vÐ vµ chÝnh s¸ch u tiªn ®èi víi häc sinh, sinh viªn vµ c«ng nh©n viªn chøc.
ViÖc tÝnh to¸n gi¸ vÐ phôc vô cho hµnh kh¸ch cÇn tÝnh to¸n l¹i bëi theo sè liÖu kh¶o s¸t thùc tÕ, cù ly b×nh qu©n mét chuyÕn ®i b»ng xe buýt kho¶ng 5km, víi gi¸ vÐ hiÖn nay lµ: 2500 ®ång/chuyÕn th× sè tiÒn ph¶i tr¶ cho 1km lµ 500 ®ång. HiÖn nay, b×nh qu©n mçi ngêi d©n ph¶i thùc hiÖn Ýt nhÊt lµ 42 chuyÕn ®i trong mét th¸ng do ®ã sè tiÒn ph¶i chi cho dÞch vô xe buýt lµ kho¶ng 110.000 ®ång/th¸ng. C¸c sè liÖu cña c¸c thµnh phè ph¸t triÓn trªn thÕ giíi gîi ý r»ng: gi¸ vÐ cho mét th¸ng ®i xe buýt kh«ng nªn vît qu¸ 4-5 % thu nhËp b×nh qu©n. So víi c¸c níc th× gi¸ vÐ cho mét chuyÕn ®i b»ng ph¬ng tiÖn xe buýt ë Hµ néi lµ kh¸ cao so víi thu nhËp b×nh qu©n cña ngêi lao ®éng.
Gi¸ vÐ nªn ®îc thay ®æi, trong ®ã ®èi víi nh÷ng tuyÕn mµ cã chiÒu dµi ®êng kh¸ xa, gi¸ vÐ nªn ®îc gi÷ 2500 ®ång /chuyÕn. Cßn ®èi víi nh÷ng tuyÕn xe buýt chØ ch¹y trong néi thµnh cã chiÒu dµi tuyÕn trung b×nh nªn gi¶m xuèng ®Ó khuyÕn khÝch thªm hµnh kh¸ch ®i xe.
§èi víi c¸c lo¹i vÐ th¸ng dµnh cho c¸c ®èi tîng u tiªn, hiÖn nay gi¸ vÐ cho c¸c ®èi tîng nµy lµ hîp lý:
- VÐ th¸ng kh«ng u tiªn:
+ 30.000 ®ång/HK/Th¸ng/TuyÕn
+45.000 ®ång/HK/Th¸ng/2 TuyÕn
+ 60.000 ®ång/HK/Th¸ng/ liªn tuyÕn
- VÐ th¸ng u tiªn ®èi víi häc sinh, sinh viªn
+ 15.000 ®ång/HK/Th¸ng/TuyÕn
+ 20.000 ®ång/HK/Th¸ng/2 tuyÕn
+ 30.000 ®ång/HK/Th¸ng/liªn tuyÕn
Tuy nhiªn trong t¬ng lai khi mµ thµnh phè cã chñ tr¬ng ph¸t triÓn ®êng s¾t ®« thÞ th× gi¸ vÐ nµy cÇn thay ®æi l¹i sao cho ®¶m b¶o ®îc viÖc chuyÓn ph¬ng tiÖn cña hµnh kh¸ch ®îc dÔ dµng mµ kh«ng ph¶i tr¶ chi phÝ cao.
KÕt luËn
Cã thÓ nãi chñ tr¬ng u tiªn ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt phôc vô cho vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng trªn ®Þa bµn Thñ ®« lµ mét híng ®i ®óng ®¾n cña CP vµ Uû ban nh©n d©n thµnh phè Hµ néi trong chiÕn lîc ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i cña Hµ néi ®Õn n¨m 2020.
Sù tham gia cña ph¬ng tiÖn vËn t¶i c«ng céng vµo giao th«ng ®« thÞ ®· gãp phÇn lµm gi¶m ¸ch t¾c giao th«ng, h¹n chÕ sè lîng c¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n, ®ång thêi ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®i l¹i cña phÇn ®«ng d©n c Thñ ®«. H¬n n÷a, vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña Hµ néi. Nã lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn toµn diÖn cña ®« thÞ.
Víi u thÕ lµ lo¹i ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng c¬ ®éng, thuËn tiÖn, chi phÝ ®Çu t thÊp vµ phï hîp víi hiÖn tr¹ng h¹ tÇng giao th«ng ®êng bé cña Hµ néi hiÖn t¹i, th× xe buýt chÝnh lµ lo¹i ph¬ng tiÖn thÝch hîp nhÊt ®èi víi thµnh phè. ChÝnh v× vËy, trong chiÕn lîc ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cña Thñ ®«, c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt cÇn ®îc quan t©m h¬n n÷a ®Ó cho lo¹i ph¬ng tiÖn nµy ph¸t triÓn hîp lý vµ ®¸p øng ®îc c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra cho vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ®Õn n¨m 2010 vµ 2020.
Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, em ®· cã ®îc cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c«ng t¸c qu¶n lý giao th«ng ®« thÞ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kiÕn thøc quy ho¹ch vµ tæ chøc vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng trong ®« thÞ. Ngoµi ra, em cßn tiÕp thu ®îc rÊt nhiÒu kiÕn thøc tõ c¸c kü n¨ng vÒ tæng hîp, ph©n tÝch sè liÖu vµ dù b¸o c¸c hiÖn tîng. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng kü n¨ng quan träng cña ngêi qu¶n lý cÇn ph¶i cã khi tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, do tr×nh ®é vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, em kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. VËy em mong muèn ®îc c¸c c¸n bé, gi¸o viªn chØ dÉn vµ gióp em hoµn thiÖn tèt nh÷ng kiÕn thøc cña m×nh.
Cuèi cïng, mét lÇn n÷a, em ch©n thµnh c¸m ¬n c¸c c¸n bé, chuyªn viªn phßng KÕ ho¹ch vµ ph¸t triÓn h¹ tÇng ®« thÞ – Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t thµnh phè Hµ néi ®· cung cÊp tµi liÖu vµ gióp em hoµn thµnh ch¬ng tr×nh thùc tËp. Em còng ch©n thµnh c¸m ¬n Th.sü Lª Thu H¬ng, ®· híng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy.
Môc lôc
lêi më ®Çu 1
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ giao th«ng ®« thÞ
vµ tæ chøc giao th«ng c«ng céng ë ®« thÞ 10
I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung 10
1.1. §« thÞ vµ giao th«ng ®« thÞ 10
1.1.1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ giao th«ng ®« thÞ vµ quy ho¹ch
ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ 10
1.1.1.1 §« thÞ vµ c¸c ®Æc trng cña ®« thÞ 10
1.1.1.2 C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ giao th«ng ®« thÞ 11
1.1.1.3 Quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ 14
1.1.2. Vai trß cña giao th«ng ®« thÞ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ 14
1.2 C¸c ph¬ng tiÖn tham gia giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ 15
1.2.1 C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng 16
1. Lo¹i tµu cao tèc søc chë lín (Mass Rapid Transit System) 17
2. Lo¹i tµu cã søc chë trung b×nh: 18
3. Mét sè lo¹i h×nh ph¬ng tiÖn kh¸c: 19
1.2.2 C¸c ph¬n tiÖn giao th«ng t nh©n 19
II. VËn t¶i hµnh kh¸ch vµ tæ chøc giao th«ng
c«ng céng b»ng xe buýt 19
2.1 C¸c nguyªn t¾c lËp quy ho¹ch m¹ng líi xe buýt 19
2.1.1 M¹ng líi tuyÕn xe buýt 19
2.1.2 Ph¬ng tiÖn 20
2.1.3 BÕn b·i 20
2.2 Tæ chøc giao th«ng c«ng céng b»ng xe buýt trong ®« thÞ 21
2.2.1 VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi tæ chøc quy ho¹ch m¹ng líi
xe buýt trong ®« thÞ 21
2.2.2 Bµi to¸n quy ho¹ch tæ chøc m¹ng líi xe buýt 21
2.2.2.1 Bµi to¸n x¸c ®Þnh khèi lîng vËn t¶i ………………………..21
2.2.2.2 X¸c ®Þnh mËt ®é ®êng vËn t¶i c«ng céng (D), thêi gian ®i
xe c«ng céng (T) vµ hÖ sè tuyÕn vËn t¶i (h)…………………………24
2.2.2.3 X¸c ®Þnh sè lîng xe cÇn thiÕt vËn chuyÓn 1 chiÒu, giê cao
®iÓm cho mét tuyÕn ®êng. 26
1. Trêng hîp chØ biÕt lîng hµnh kh¸ch trªn tõng tuyÕn ®êng; 26
2. Trêng hîp chØ biÕt lîng vËn t¶i c¶ n¨m cña c¶ m¹ng líi
kh«ng biÕt lîng hµnh kh¸ch trªn tõng tuyÕn. 27
2.2.2.4 Nguyªn t¾c bè trÝ tuyÕn giao th«ng c«ng céng vµ tæ
chøc xe ch¹y 27
2.2.3 Quy ho¹ch ®iÓm dõng, bÕn b·i ®ç xe 29
2.2.4 X¸c ®Þnh lé tr×nh c¸c tuyÕn xe buýt 30
Ch¬ng II: T×nh h×nh giao th«ng vµ thùc tr¹ng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt ë Thñ ®« Hµ néi 31
I. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña Thñ ®« Hµ néi vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi trªn ®Þa bµn Thñ ®« ®Õn n¨m 2010. 31
1.1 Tãm t¾t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ cña thñ ®« Hµ néi 31
1.1.1 C¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn 31
1.1.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý 31
1.1.1.2. DiÖn tÝch 31
1.1.1.3. D©n sè 31
1.1.1.4. §Þa h×nh, §Êt ®ai, KhÝ hËu vµ Thuû v¨n 32
1.1.2 T×nh h×nh kinh tÕ cña thñ ®« Hµ néi. 33
1.1.2.1.VÒ ph¸t triÓn kinh tÕ 33
1.1.2.2. X©y dùng vµ qu¶n lý thñ ®« Hµ néi 35
1.1.2.3 VÒ v¨n ho¸ - x· héi, an ninh quèc phßng 36
1.1.3. Nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ cña Hµ néi 36
1.2 §Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña thñ ®«
Hµ néi giai ®o¹n 2001-2010 37
1.3 §Þnh híng ph¸t triÓn m¹ng líi giao th«ng 39
II. T×nh h×nh giao th«ng vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ë
Thñ ®« Hµ Néi 41
2.1 T×nh giao th«ng ®« thÞ Hµ Néi 41
2.1.1 §Æc ®iÓm hÖ thèng giao th«ng cña Hµ néi 41
2.1.2 Thùc tr¹ng hÖ thèng giao th«ng ®« thÞ 44
2.1.2.1. M¹ng líi ®êng bé ®« thÞ. 44
A) M¹ng líi ®êng giao th«ng ®èi ngo¹i 44
B) M¹ng líi ®êng giao th«ng ®èi néi. 45
1)M¹ng líi ®êng giao th«ng néi thµnh 45
2) M¹ng líi ®êng giao th«ng ngo¹i thµnh 48
2.1.2.2 C¸c ph¬ng tiÖn giao th«ng vµ c¬ cÊu c¸c ph¬ng tiÖn
tham gia giao th«ng 48
1. C¸c ph¬ng tiÖn tham gia giao th«ng Hµ néi; 49
2) Sè liÖu vÒ t¨ng trëng ph¬ng tiÖn giao th«ng
( giai ®o¹n 1999- 6/2002) 51
3) C¬ cÊu ®i l¹i b»ng ph¬ng tiÖn giao th«ng cña Hµ néi, 6/2002 51
4) B¶ng thèng kª ph¬ng tiÖn ®¨ng ký ho¹t ®éng trªn
®Þa bµn Hµ néi 51
2.1.2.3 HiÖn tr¹ng vËn t¶i cña Thñ ®« Hµ néi 52
2.1.2.4 C¬ s¬ h¹ tÇng ®« thÞ ……………………………………….52
2.2 §¸nh gi¸ quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ trªn ®Þa bµn Hµ néi ..53
2.2.1 Quy ho¹ch chung Thñ ®« Hµ néi …………………………….54
2.2.2 Quy ho¹ch giao th«ng ®êng bé………………………………55
2.2.2.1 HÖ thèng giao th«ng ®èi ngo¹i 55
2.2.2.2 HÖ thèng giao th«ng néi thÞ 57
2.2.3 Quy ho¹ch c¸c ®iÓm, bÕn b·i ®ç xe 57
III. §¸nh gi¸ t×nh h×nh vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt
trªn ®Þa bµn Thñ ®« Hµ néi. 58
3. 1 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng xe buýt ë Hµ néi. 59
3.2 HiÖn tr¹ng m¹ng líi tuyÕn xe buýt ë Hµ néi 60
3.2.1 VÒ m¹ng líi tuyÕn xe buýt c«ng céng 60
3.2.2 HiÖn tr¹ng vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng 61
3.2.3 HiÖn tr¹ng ®iÓm dõng ®ç xe buýt ë Hµ néi 63
3.2.4 HÖ thèng gi¸ vÐ vµ thêi gian ®i l¹i b×nh qu©n 64
3.2.5 §¸nh gi¸ chung vÒ c«ng t¸c vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng 65
3.3 §¸nh gi¸ t×nh h×nh quy ho¹ch ph¸t triÓn m¹ng líi xe buýt ë Hµ néi 67
3.3.1 Môc tiªu vµ nhiÖm vô cña ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch
c«ng céng b»ng xe buýt ë Thñ ®« Hµ néi 67
3.3.1.1 Môc tiªu 67
3.3.1.2 NhiÖm vô 68
3.3.2 Sù cÇn thiÕt ph¶i cã quy ho¹ch ph¸t triÓn m¹ng líi
xe buýt ë Thñ ®« Hµ néi………………………………………….....68
3.3.3 T×nh h×nh quy ho¹ch m¹ng líi xe buýt ë Hµ néi hiÖn nay 69
3.4 KÕt luËn 73
Ch¬ng III: Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn
vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt ë Hµ néi 74
I. Ph¬ng híng ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng
ë Thñ ®« Hµ néi 74
1.1 Kinh nghiÖm tæ chøc vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cña c¸c
thµnh phè lín trªn thÕ giíi. 74
1.1.1 VËn chuyÓn hµnh kh¸ch b»ng hÖ thèng “®êng s¾t ®« thÞ”..…74
1.1.2 VËn chuyÓn hµnh kh¸ch b»ng xe buýt………………………..75
1.2 Ph¬ng híng ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë
Thñ ®« Hµ Néi………………………………………………………78
1.2.1 Tiªu chÝ lùa chän lo¹i h×nh giao th«ng c«ng céng ë Thñ ®« Hµ néi…78
1.2.2 Ph¬ng híng ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch
c«ng céng b»ng xe buýt …………………………………………...79
II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch b»ng
xe buýt ë Thñ ®« Hµ néi. 80
1.1 Nhãm gi¶i ph¸p t¸c ®éng ®Õn cung …………………………....81
1.1.1 TËp trung x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng
giao th«ng ®êng bé ë Thñ ®« Hµ néi……………………………..81
1.1.1.1 T¨ng quü ®Êt dµnh cho ph¸t triÓn giao th«ng ®« thÞ………..81
1.1.1.2 §Çu t x©y dùng n©ng cÊp vµ më réng c¸c tuyÕn ®êng
cña Thµnh phè theo quy ho¹ch ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i thµnh phè
Hµ néi ®Õn n¨m 2020 83
1.1.1.3 Hoµn chØnh tæ chøc giao th«ng ph©n luång 1 chiÒu trªn
c¸c phè chÝnh 84
1.1.2 T¨ng cêng hiÖu qu¶ phôc vô, khai th¸c cña hÖ thèng xe buýt: 84
1.1.3 Hoµn thiÖn c«ng t¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch
c«ng céng b»ng viÖc øng dông c«ng nghÖ GIS trong quy ho¹ch vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng. 85
1.1.4 §a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo vËn t¶i
hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe buýt 87
1.1.5 X©y dùng quü ph¸t triÓn vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng cña
thµnh phè 88
1.1.6 Hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ níc nh»m ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i ®« thÞ vµ vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng ë Thñ ®« 89
1.2 Nhãm gi¶i ph¸p t¸c ®éng ®Õn cÇu vËn t¶i hµnh kh¸ch c«ng céng 89
1.2.1 H¹n chÕ ph¬ng tiÖn giao th«ng c¸ nh©n 89
1.2.2 N©ng cao nhËn thøc cña ngêi d©n trong viÖc sö dông c¸c
ph¬ng tiÖn giao th«ng c«ng céng 91
1.2.3 Hoµn thiÖn hÖ thèng gi¸ vÐ vµ chÝnh s¸ch u tiªn ®èi víi
häc sinh, sinh viªn vµ c«ng nh©n viªn chøc. 92
KÕt luËn 94
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- V0017.doc