Giải pháp nhằm phát triển hình thức Công ty Cổ phần có vốn đầu tư nước ngoài và thị trường chứng khoán Việt Nam

1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi: Sau 18 naêm môû cöûa thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, Vieät Nam ñaõ thu huùt khoaûng 6.880 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång voán ñaàu tö ñaêng kyù khoaûng 64,6 tyû USD, trong soá ñoù, coù 5.918 döï aùn ñaàu tö ñöôïc caáp pheùp coøn hieäu löïc vôùi toång voán ñaêng kyù ñaït 50,5 tyû USD. Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong thôøi gian qua ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng trong quaù trình phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa quoác gia. Ñeå thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi thôøi kyø 2006- 2010, thì thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong giai ñoaïn naøy phaûi phaán ñaáu ñaït möùc töø 23 tyû - 24 tyû USD. Trong boái caûnh caïnh tranh khoác lieät trong thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi giöõa caùc quoác gia, ñeå ñaït muïc tieâu naøy Vieät Nam caàn coù nhöõng giaûi phaùp mang tính ñoät phaù, taïo ñöôïc lôïi theá caïnh canh so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø coù tính haáp daãn cao ñoái vôùi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Trong thôøi gian qua, nhaèm ñoái phoù vôùi tình hình khoù khaên trong vaø ngoaøi nöôùc vaø ñeå caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö nöôùc ngoaøi, haøng loaït caùc öu ñaõi veà taøi chính vaø caùc chính saùch veà ñaàu tö nöôùc ngoaøi thoâng thoaùng ñaõ ñöôïc aùp duïng. Theo caùc chuyeân gia vaø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaän ñònh tính thoâng thoaùng vaø caùc öu ñaõi trong Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam ñaõ tieáp caän vaø thaäm chí vöôït hôn so vôùi moät soá nöôùc trong khu vöïc. Do vaäy, vôùi muïc tieâu phaùt trieån kinh teá beàn vöõng, taïo söï bình ñaúng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá vaø quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, thì vieäc tieáp tuïc chæ ñôn thuaàn aùp duïng caùc öu ñaõi veà taøi chính hoaøn toaøn khoâng phaûi laø giaûi phaùp toái öu. Vì theá, chuyeån ñoåi doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi sang 2 coâng ty coå phaàn (coøn goïi laø coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi) vaø phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam khoâng nhöõng ñöôïc xem laø giaûi phaùp môùi nhaèm ña daïng hoùa hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi maø coøn taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù ñieàu kieän môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng, ñoùng goùp ngaøy caøng nhieàu vaøo quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá. 2. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän aùn: Thí ñieåm coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø moät chuû tröông lôùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc trong toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi quoác gia. Do ñaây laø vaán ñeà coøn raát môùi meõ do vaäy trong quaù trình trieån khai thöïc hieän chuû tröông naøy taát yeáu phaùt sinh nhieàu vaán ñeà nhö: löïa choïn doanh nghieäp coå phaàn hoùa, xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø ñaùnh giaù phaân loaïi doanh nghieäp theo taäp quaùn quoác teá, nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn, cô cheá quaûn lyù doanh nghieäp sau khi chuyeån sang coâng ty coå phaàn,… caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng vaø theo chuaån möïc quoác teá. Xuaát phaùt töø nhöõng suy nghó treân, muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän aùn laø nhaèm nghieân cöùu caùc vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn trong vaø ngoaøi nöôùc veà coå phaàn hoùa, ñaàu tö nöôùc ngoaøi, thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeå töø ñoù tìm ra nhöõng giaûi phaùp phuø hôïp vôùi ñaëc thuø cuûa neàn kinh teá quoác gia nhaèm thuùc ñaåy phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Luaän aùn taäp trung nghieân cöùu veà vaán ñeà coå phaàn hoùa vaø phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam cuõng nhö caùc vaán ñeà lieân quan phuïc vuï cho muïc tieâu nghieân cöùu cuûa luaän aùn. 3 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu duy vaät bieän chöùng, duy vaät lòch söû keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp nhö: thoáng keâ, so saùnh, phaân tích, toång hôïp… ñeå thöïc hieän nghieân cöùu. 5. Keát caáu cuûa luaän aùn: Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, muïc luïc vaø taøi lieäu tham khaûo vaø caùc phuï luïc, baûng bieåu ñính keøm, luaän aùn goàm coù 3 chöông: Chöông 1: Nhöõng vaán ñeà chung veà coâng ty coå phaàn, thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Chöông II: Tình hình thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong thôøi gian qua vaø thöïc traïng quaù trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Chöông III: Giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 6. Ñoùng goùp môùi cuûa luaän aùn: Nghieân cöùu coù heä thoáng caùc vaán ñeà veà lyù luaän vaø thöïc tieãn trong vaø ngoaøi nöôùc veà coå phaàn hoùa vaø aùp duïng hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi töø ñoù ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm boå ích ñeå nghieân cöùu vaän duïng vaøo thöïc tieãn Vieät Nam. Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm thuùc ñaåy tieán ñoä coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuõng nhö caùc giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 4 CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ COÂNG TY COÅ PHAÀN, THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VAØ COÅ PHAÀN HOAÙ DOANH NGHIEÄP COÙ VOÁN ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI 1.1. Cô sôû lyù luaän veà coâng ty coå phaàn. 1.1.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån coâng ty coå phaàn treân theá giôùi. Vaøo cuoái theá kyû 18 ñaàu theá kyû 19, cuøng vôùi söï tieán boä nhanh choùng cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp, thöông maïi cuûa theá giôùi cuõng nhö nhu caàu saûn xuaát, kinh doanh, thöông maïi ngaøy caøng taêng cao, ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng soá voán lôùn maø caùc coâng ty quy moâ nhoû khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc. Ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán söï phaùt sinh nhöõng coâng ty voâ danh coù quy moâ lôùn hôn caùc coâng ty ñaõ coù tröôùc ñoù. Caùc coâng ty naøy coù khaû naêng huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn voán trong neàn kinh teá maø khoâng caàn coù söï quen bieát giöõa nhöõng ngöôøi tham gia vaøo coâng ty ñeå nhaèm taäp trung ñöôïc nguoàn voán lôùn ñeå thöïc hieän caùc döï aùn kinh doanh coù quy moâ lôùn maø baûn thaân caù nhaân moät coâng ty thoâng thöôøng hay moät caù nhaân khoâng theå coù ñuû voán. Ví duï nhö ñeå ruùt ngaén ñöôøng vaän chuyeån haøng hoùa xuyeân ñaïi döông, ngöôøi ta ñaõ nghó ra caùch ñaøo caùc con keânh. Tuy nhieân ñeå thöïc hieän ñöôïc caùc döï aùn quy moâ lôùn nhö döï aùn ñaøo caùc con keânh naøy thì caàn phaûi coù soá tieàn raát lôùn maø khoâng ai moät mình coù theå coù nhöõng soá tieàn lôùn nhö theá. Do vaäy caùc coâng ty phaûi tìm caùch huy ñoäng tieàn cuûa ngöôøi daân, moät trong nhöõng caùch nhanh nhaát laø hoï phaûi thaønh laäp caùc coâng ty coå phaàn, nghóa laø chia nhoû toång soá voán cuûa coâng ty thaønh nhieàu phaàn baèng nhau, muïc ñích laø ñeå coù nhieàu ñoái töôïng coù 5 theå tham gia goùp voán vaøo coâng ty. Khi ngöôøi daân boû tieàn mua coå phieáu, luùc ñoù hoï seõ trôû thaønh coå ñoâng cuûa coâng ty. 1.1.2. Ñaëc ñieåm cuûa Coâng ty coå phaàn: Theo Luaät doanh nghieäp nöôùc ta, coâng ty coå phaàn laø doanh nghieäp trong ñoù: Voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau, goïi laø coå phaàn. Coå ñoâng, ngöôøi sôû höõu coå phaàn, chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo doanh nghieäp; coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån nhöôïng coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc, tröø caùc tröôøng hôïp phaùp luaät hoaëc ñieàu leä coâng ty caám. Soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 03 vaø khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña. Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa Coâng ty coå phaàn: Öu ñieåm: - Coù khaû naêng huy ñoäng voán lôùn vaø nhanh nhôø phaùt haønh coå phieáu hoaëc traùi phieáu, do vaäy coù khaû naêng môû roäng nhanh choùng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng; - Caùc coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà soá voán cuûa mình goùp vaøo coâng ty; - Gaén quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng vôùi hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty; - Thôøi gian hoaït ñoäng cuûa Coâng ty voâ haïn. Khoâng bò chi phoái bôûi vieäc caùc coå ñoâng bò tuø toäi hay qua ñôøi; - Khaû naêng thanh khoaûn voán cao do coå phaàn coù theå töï do chuyeån nhöôïng; 6 - Taùch baïch ñöôïc quyeàn sôû höõu doanh nghieäp vôùi quyeàn quaûn lyù ñieàu haønh doanh nghieäp. Nhöôïc ñieåm: - Möùc thueá cao, ngoaøi thueá thu nhaäp doanh nghieäp coøn phaûi chòu thueá thu nhaäp caù nhaân. - Boä maùy vaø chi phí toå chöùc hoaït ñoäng lôùn. - Caàn phaûi coù soá coå ñoâng toái thieåu laø 3. 1.1.3. Caùc hình thöùc coâng ty coå phaàn. Coâng ty coå phaàn noäi boä: caùc coå phieáu do caùc saùng laäp vieân, coâng nhaân vieân vaø caùc ngöôøi thaân quen. Caùc coå phieáu khoâng ñöôïc chuyeån nhöôïng neáu ñöôïc chuyeån nhöôïng thì phaûi coù söï ñoàng yù cuûa Hoäi ñoàng Quaûn Trò. Coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng: coå phieáu ñöôïc phaùt haønh roäng raõi ra coâng chuùng. Coå phieáu ñöôïc töï do chuyeån ñoåi. Coâng ty coå phaàn ñaïi chuùng nieâm yeát: coå phieáu ñöôïc phaùt haønh roäng raõi vaø ñöôïc nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñöôïc pheùp phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu thoâng qua keânh huy ñoäng treân thò tröôøng chöùng khoaùn. So vôùi caùc hình thöùc coâng ty khaùc, hình thöùc coâng ty coå phaàn coù nhöõng öu ñieåm noåi baät maø nhöõng hình thöùc coâng ty khaùc khoâng coù ñöôïc theå hieän qua baûng so saùnh sau: 7 BAÛNG 1.1. SO SAÙNH HÌNH THÖÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN VÔÙI CAÙC HÌNH THÖÙC DOANH NGHIEÄP KHAÙC COÂNG TY COÅ PHAÀN COÂNG TY TNHH DOANH NGHIEÄP TÖ NHAÂN COÂNG TY HÔÏP DANH Chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi phaàn voán goùp. Chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi phaàn voán goùp. Chòu traùnh nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình. Thaønh vieân laø caù nhaân coù trình ñoä chuyeân moân vaø uy tín ngheà nghieäp vaø phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà caùc nghóa vuï cuûa coâng ty Soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 3, khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña. Khoâng quaù 50 thaønh vieân. Do moät caù nhaân laøm chuû. Khoâng quaù 2 thaønh vieân. Ngoaøi caùc thaønh vieân hôïp danh coøn coù theå coù thaønh vieân goùp voán. Taùch baïch giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp Chöa taùch baïch roõ giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù. Gaén lieàn giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù. Khoù taùch baïch quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp Boä maùy quaûn lyù lôùn, coàng keành. Quy trình ra quyeát ñònh chaäm. Tính baûo maät thoâng tin cuûa doanh nghieäp haïn cheá. Phaùt huy toát Boä maùy quaûn lyù khaù goïn nheï, ñieàu haønh ñôn giaûn, quyeát ñònh töông ñoái nhanh choùng. Chöa Boä maùy quaûn lyù goïn nheï, ñieàu haønh ñôn giaûn, quyeát ñònh nhanh choùng, phaùt 8 khaû naêng quaûn lyù chuyeân nghieäp. khai thaùc heát khaû naêng löïc quaûn lyù cuûa ngöôøi lao ñoäng thueâ beân ngoaøi. huy vaø giöõ ñöôïc bí quyeát ngheà nghieäp. Khoâng huy ñoäng ñöôïc nhöõng nguôøi coù taøi tham gia vaøo coâng taùc quaûn lyù kinh doanh. Ñöôïc quyeàn phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. Khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu. Khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. Khoâng ñöôïc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu. Nhanh choùng huy ñoäng nguoàn voán, môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng. Khaû naêng môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc kinh doanh töông ñoái haïn cheá. Khoù coù khaû naêng môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc kinh doanh. Khaû naêng môû roäng quy moâ vaø lónh vöïc kinh doanh haïn cheá. Thôøi haïn hoaït ñoäng voâ haïn. Coù thôøi haïn xaùc ñònh. Coù thôøi haïn xaùc ñònh. Coù thôøi haïn xaùc ñònh. Nhö vaäy, so vôùi caùc hình thöùc doanh nghieäp khaùc, hình thöùc coâng ty coå phaàn coù nhöõng ñaëc ñieåm öu vieät maø caùc hình thöùc coâng ty khaùc khoâng coù ñöôïc: chuû yeáu ñoù laø khaû naêng huy ñoäng voán, môû roäng quy moâ lónh vöïc hoaït ñoäng vaø taùch baïch roõ giöõa quyeàn sôû höõu vaø quyeàn quaûn lyù doanh nghieäp. 1.2. Thò tröôøng chöùng khoaùn: 1.2.1. Khaùi nieäm vaø vai troø cuûa TTCK ñoái vôùi neàn kinh teá: Thò tröôøng chöùng khoaùn laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng mua baùn caùc coâng cuï taøi chính trung vaø daøi haïn theo nhöõng nguyeân taéc nhaát ñònh, laø nôi gaëp gôõ cung caàu chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø saûn phaåm cuûa 9 neàn kinh teá thò tröôøng vaø laø moät boä phaän quan troïng cuûa thò tröôøng taøi chính. Quaù trình thaønh laäp vaø phaùt trieån TTCK coù yù nghóa raát quan troïng trong quaù trình phaùt trieån kinh teá cuûa caùc quoác gia, theå hieän treân caùc phöông dieän: 1.2.1.1. TTCK laø coâng cuï khuyeán khích daân chuùng tieát kieäm vaø söû duïng nguoàn voán tieát kieäm vaøo ñaàu tö. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñeå coù theå huy ñoäng nguoàn voán lôùn, caàn phaûi thu huùt nguoàn voán cuûa caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi, nguoàn voán naøy raát phaân taùn vaø raõi raùc do ñoù caàn phaûi coù ñònh cheá ñaëc bieät ñeå thu huùt nguoàn voán naøy. Vai troø cuûa ngaân haøng laø huy ñoäng voán cuûa caùc taàng lôùp trong xaõ hoäi vaø söû duïng chuùng ñeå thöïc hieän caùc dòch vuï ngaân haøng: tín duïng, ñaàu tö… treân cô sôû ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cho caùc khaùch haøng gôûi tieàn. Coù theå noùi ngaân haøng laø ñònh cheá taøi chính trung gian truyeàn thoáng ñeå huy ñoäng töø daân chuùng vaø caáp tín duïng cho caùc ñoái töôïng coù yeâu caàu. Vôùi söï ra ñôøi cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, keânh thöù hai khuyeán khích tieát kieäm vaø ñaàu tö. Hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ñieàu kieän thu huùt nguoàn voán cho caû khu vöïc coâng vaø tö nhaân. Caùc nguoàn voán naøy khoâng phaûi do TTCK thu huùt, nhöng nhôø caùc hoaït ñoäng cuûa TTCK tính thanh khoaûn cuûa caùc khoaûn ñaàu tö ñöôïc ñaûm baûo töø ñoù khuyeán khích caùc caù nhaân maïnh daïn ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc coù khaû naêng sinh lôïi. 1.2.1.2. TTCK phöông tieän huy ñoäng voán. Khi TTCK chöa hình thaønh, caùc ñôn vò kinh teá ñeàu leä thuoäc vaøo ngaân haøng khi caàn nguoàn voán ñeå hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, nghóa laø phaûi ñi vay ôû ngaân haøng. Ngaøy nay vôùi söï ra ñôøi cuûa TTCK, caùc doanh nghieäp, Chính 10 phuû ñaõ coù theå huy ñoäng voán thoâng qua TTCK baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu hay coå phieáu. Nhôø coù TTCK maø caùc nhaø trung gian, caùc nhaø moâi giôùi, caùc nhaø baûo laõnh coù theå phaùt haønh coå phieáu roäng raõi ra coâng chuùng ñeå huy ñoäng voán. Nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc ñaûm baûo vaø ñöôïc söû duïng laâu daøi, caùc doanh nghieäp khoâng phaûi lo laéng veà thôøi gian hoaøn traû voán nhö khi vay voán cuûa ngaân haøng. Veà phía Chính phuû cuõng coù theå huy ñoäng voán baèng caùch phaùt haønh caùc loaïi chöùng khoaùn nhö traùi phieáu, tín phieáu, coâng traùi. Caùc loaïi traùi phieáu cuûa Chính phuû laø moät coâng cuï phoå bieán ñeå huy ñoäng nguoàn voán caàn thieát cho chi tieâu vaø ñaàu tö cuûa Chính Phuû thay vì phaûi phaùt haønh tieàn ñeå traùnh laïm phaùt. Traùi phieáu cuûa Chính Phuû laø 1 loaïi chöùng khoaùn coù theå chuyeån nhöôïng ñöôïc do vaäy thò tröôøng chöùng khoaùn seõ giuùp noù deã daøng hôn trong vieäc phaùt haønh vaø thanh khoaûn khi caàn thieát. 1.2.1.3. TTCK taêng tính thanh khoaûn cho caùc doøng voán ñaàu tö: Vieäc mua baùn coå phieáu treân TTCK sô caáp khoâng taïo theâm nguoàn voán môùi cho caùc doanh nghieäp hay Chính Phuû maø chæ ñôn giaûn laøm thay ñoåi quyeàn sôû höõu cuûa caùc loaïi coå phieáu, nghóa laø khi caàn thieát ngöôøi sôû höõu chöùng khoaùn coù theå thoâng qua caùc trung gian laø caùc nhaø moâi giôùi ñeå baùn chöùng khoaùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå thu hoài tieàn voán. Neáu khoâng coù thò tröôøng chöùng khoaùn thì cung caàu veà chöùng khoaùn seõ khoâng coù cô hoäi gaëp nhau vaø do ñoù tính thanh khoaûn cuûa caùc doøng voán ñaàu tö seõ giaûm, laøm cho ngöôøi daân seõ coù taâm yù e deø, lo ngaïi khi ñaàu tö. 1.2.1.4. Thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp kinh doanh theo chuaån möïc vaø taêng hieäu quaû kinh doanh. 11 Thoâng qua TTCK caùc doanh nghieäp môùi coù theå huy ñoäng voán cuûa coâng chuùng. Ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi cuûa ngöôøi ñaàu tö vaø hoaït ñoäng oån ñònh cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, UÛy Ban Chöùng Khoaùn chæ chaáp thuaän cho caùc doanh nghieäp ñaït nhöõng tieâu chuaån nhaát ñònh: tình hình taøi chính laønh maïnh, coù doanh lôïi, coù khaû naêng phaùt trieån… phaùt haønh chöùng khoaùn treân TTCK. Ñeå chöùng khoaùn coù theå thu huùt nhaø ñaàu tö, caùc doanh nghieäp khoâng coù con ñöôøng naøo khaùc laø phaûi tính toaùn kinh doanh moät caùch trung thöïc, minh baïch vaø roõ raøng. Hôn nöõa Luaät chöùng khoaùn yeâu caàu caùc doanh nghieäp tham gia nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñònh kyø phaûi coâng boá caùc baùo caùo taøi chính, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh ñeå töø ñoù ngöôøi ñaàu tö coù theå hieåu ñöôïc tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. Do vaäy ñeå giöõ vöõng giaù trò cuûa doanh nghieäp mình caùc doanh nghieäp taát yeáu phaûi noã löïc ñeå kinh doanh ngaøy caøng hieäu quaû hôn. 1.2.1.5. Taïo thoùi quen veà ñaàu tö trong daân chuùng. Nguoàn voán tieàm taøng trong daân laø raát lôùn vaø heä thoáng ngaân haøng roõ raøng chöa theå thu huùt heát caùc nguoàn voán nhaøn roãi naøy. Ngöôøi daân ngoaøi vieäc gôûi tieàn tieát kieäm vaøo ngaân haøng, hoï cuõng muoán tham gia kinh doanh vôùi hình thöùc goùp voán ñaàu tö kinh doanh vôùi mong muoán coù ñöôïc moät khoaûn lôïi töùc cao hôn so vôùi hình thöùc gôûi tieàn tieát kieäm ôû ngaân haøng. TTCK, vôùi cô sôû phaùp lyù hoaøn chænh vaø boä maùy quaûn lyù höõu hieäu seõ laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc phaùt haønh coå phieáu vaø caùc loaïi chöùng khoaùn cuõng nhö moïi nghieäp vuï mua baùn ôû thò tröôøng thöù caáp. Vôùi söï phoå bieán thoâng tin vaø höôùng daãn roäng raõi cuõng nhö caùc tieâu chuaån khaéc khe ñoái vôùi caùc coâng ty ñöôïc nieâm yeát, ngöôøi daân seõ töï tin hôn vaø deã daøng hôn khi söû duïng nguoàn 12 tieàn tieát kieäm cuûa mình ñeå mua chöùng khoaùn. Dó nhieân laø caùc nhaø trung gian vaø moâi giôùi phaûi laøm toát vai troø cuûa mình ñeå caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân coù ñaày ñuû thoâng tin veà caùc ñôn vò nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Nguoàn tieàn nhaøn roãi trong coâng chuùng neáu caát tröõ thì roõ raøng khoâng sinh lôïi gì cho baûn thaân ngöôøi tieát kieäm cuõng nhö chaúng ñoùng goùp gì cho quaù trình phaùt trieån kinh teá. TTCK phaùt trieån, ngöôøi daân nhaän thaáy hoï coù theâm moät keânh tin caäy khaùc ñeå ñaàu tö ñoàng voán nhaøn roãi cuûa mình vaø ñoàng voán naøy cuõng coù theå saün saøng thanh khoaûn khi caàn thieát. 1.2.1.6. Höôùng daãn nguoàn voán ñaàu tö vaø ñieàu tieát vieäc phaùt haønh coå phieáu. Nguoàn voán tieát kieäm nhaøn roãi trong coâng chuùng laø raát lôùn vaø heä thoáng ngaân haøng vôùi caùc nghieäp vuï huy ñoäng voán truyeàn thoáng cuûa mình chöa thu huùt ñöôïc heát caùc tieàm naêng naøy. Thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi cô sôû phaùp lyù hoaøn chænh vaø boä maùy quaûn lyù ñieàu haønh höõu hieäu seõ laø moâi tröôøng thuaän lôïi cho vieäc phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu vaø caùc loaïi chöùng khoaùn cuõng nhö moïi nghieäp vuï mua baùn treân thò tröôøng thöù caáp. Vôùi caùc thoâng tin ñöôïc coâng boá roäng raõi treân thò tröôøng chöùng khoaùn, nhieàu loaïi haøng hoùa cuûa nhieàu coâng ty khaùc nhau vaø ñaëc bieät laø coù söï tö vaán cuûa caùc nhaø trung gian vaø moâi giôùi, ngöôøi daân - nhaø ñaàu tö seõ raát coù nhieàu söï löïa choïn ñeå söû duïng ñoàng tieàn tieát kieäm cuûa mình ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn vôùi nieàm tin veà lôïi nhuaän mong muoán trong töông lai. Vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn khoâng nhöõng laø nôi khuyeán khích ngöôøi daân ñaàu tö maø coøn laø nôi taïo ñieàu kieän thöïc hieän moïi vieäc trao ñoåi mua baùn deã daøng vaø nhanh choùng. Söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo söï tham gia thò tröôøng cuûa caùc doanh nghieäp. Tuy nhieân söï tham gia naøy 13 phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän ñeå ñöôïc nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn coù quyeàn taïm ngöng mua baùn moät loaïi coå phieáu naøo ñoù neáu coù vi phaïm coù theå gaây thieät haïi cho nhaø ñaàu tö vaø chæ cho pheùp yeát giaù trôû laïi khi moïi ñieàu kieän caàn thieát ñöôïc ñaùp öùng. Nhö vaäy vai troø cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn laø ñaûm baûo söï an toaøn cho nhaø ñaàu tö baèng caùch xem xeùt, ñaùnh giaù caùc loaïi chöùng khoaùn tröôùc khi ñöa ra giao dòch mua baùn. Vai troø ñieàu tieát cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn coøn coù theå höôùng caùc ñôn vò kinh teá ñaàu tö vaøo caùc ngaønh hay lónh vöïc ñöôïc khuyeán khích cuõng nhö thuùc ñaåy chöông trình coå phaàn hoùa baèng caùch phaùt haønh coå phieáu cuûa nhöõng ñôn vò ñöôïc ñaùnh giaù töông ñoái chính xaùc. 1.2.1.7. Coâng cuï laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt. Ngaân haøng trung öông vôùi vai troø ñieàu hoøa löu thoâng tieàn teä, khi xuaát hieän hieän töôïng laïm phaùt, ngaân haøng seõ baùn caùc loaïi kyø phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi laõi suaát cao ñeå thu huùt bôùt soá tieàn ñang löu thoâng veà. Vôùi chính saùch khuyeán khích baèng laõi suaát vaø ñaûm baûo chi traû, ngöôøi daân seõ saün saøng mua kyø phieáu ngaân haøng vaø töø ñoù laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt. 1.2.1.8. Thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø nôi raát thuaän tieän, coù saün caùc thoâng tin caàn thieát ñeå caùc nhaø ñaàu tö theo doõi, nhaän ñònh hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty nieâm yeát. Thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå boû voán ñaàu tö vaøo caùc coâng ty maø khoâng caàn phaûi tröïc tieáp ñaàu tö. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø keânh thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi raát quan troïng. 1.2.1.9. Taïo moâi tröôøng vó moâ giuùp Chính Phuû thöïc hieän caùc chính saùch kinh teá vó moâ. 14 Caùc chæ baùo cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn phaûn aùnh ñoäng thaùi cuûa neàn kinh teá moät caùch nhaïy beùn vaø chính xaùc. Giaù chöùng khoaùn taêng leân cho thaáy ñaàu tö ñang môû roäng, neàn kinh teá ñang taêng tröôûng; ngöôïc laïi giaù chöùng khoaùn giaûm seõ cho thaáy caùc daáu hieäu tieâu cöïc cuûa neàn kinh teá. Vì theá thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc goïi laø haøn vuõ bieåu cuûa neàn kinh teá vaø laø moät coâng cuï quan troïng giuùp Chính Phuû ñieàu haønh chính saùch kinh teá vó moâ. Thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, Chính Phuû coù theå vöøa mua vaø baùn caùc traùi phieáu Chính Phuû ñeå taïo ra nguoàn thu buø ñaép thaâm thuït ngaân saùch vaø quaûn lyù laïm phaùt. Ngoaøi ra, Chính Phuû cuõng coù theå söû duïng moät soá chính saùch, bieän phaùp taùc ñoäng vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn nhaèm ñònh höôùng ñaàu tö ñaûm baûo söï phaùt trieån haøi hoøa cuûa neàn kinh teá. 1.2.2. Haøng hoùa cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn: Chöùng khoaùn laø nhöõng giaáy tôø coù giaù vaø coù khaû naêng chuyeån nhöôïng, noù xaùc nhaän quyeàn sôû höõu moät phaàn taøi saûn hoaëc ñoøi nôï hôïp phaùp. Ñoù laø nhöõng taøi saûn taøi chính vì noù mang laïi thu nhaäp vaø khi caàn ngöôøi chuû sôû höõu coù theå baùn ñeå thu tieàn veà. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng, haøng hoùa cuûa TTCK ngaøy caøng phong phuù vaø ña daïng. Nhìn chung, coù theå phaân chia chöùng khoaùn thaønh 3 nhoùm chính laø coå phieáu, traùi phieáu, caùc coâng cuï coù nguoàn goác chöùng khoaùn. 1.2.2.1. Coå phieáu: laø moät loaïi chöùng khoaùn ñöôïc phaùt haønh döôùi daïng chöùng chæ hoaëc buùt toaùn ghi soå, xaùc nhaän quyeàn sôû höõu vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa ngöôøi sôû höõu coå phieáu ñoái vôùi taøi saûn hoaëc voán cuûa coâng ty coå phaàn. Coù hai loaïi coå phieáu: coå phieáu thöôøng vaø coå phieáu öu ñaõi. 15 - Coå phieáu thöôøng: laø coå phieáu maø ngöôøi chuû sôû höõu coù quyeàn tham gia Ñaïi Hoäi Ñoàng coå ñoâng ñeå kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa coâng ty, quyeàn baàu Hoäi Ñoàng Quaûn Trò, quyeàn boû phieáu ñeå quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà lôùn cuûa Coâng ty nhö phöông höôùng kinh doanh, keá hoaïch hoaït ñoäng,… Coå töùc cuûa coå phieáu thöôøng ñöôïc tính theo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty. Noù coù theå ñöôïc traû toaøn boä hay giöõ laïi moät phaàn ñeå tích luõy voán cho coâng ty theo quyeát ñònh cuûa Ñaïi Hoäi coå ñoâng. - Coå phieáu öu ñaõi: laø coå phieáu coù möùc coå töùc coá ñònh ñöôïc xaùc ñònh tröôùc, in treân coå phieáu hoaëc moät tyû leä phaàn traêm coå töùc ñònh theo meänh giaù coå phieáu. Coå phieáu öu ñaõi ñöôïc traû coå töùc tröôùc coå phieáu thöôøng. Ngöôøi sôû höõu coå phieáu öu ñaõi khoâng ñöôïc tham gia boû phieáu baàu Hoäi Ñoàng Quaûn Trò. Khi coâng ty giaûi theå hay phaù saûn, coå phieáu öu ñaõi ñöôïc thanh toaùn tröôùc coå phieáu thöôøng. Coå phieáu öu ñaõi bao goàm nhieàu loaïi khaùc nhau: ♦ Coå phieáu öu ñaõi khoâng goäp laõi: loaïi coå phieáu naøy coù ñaëc ñieåm laø khi coâng ty hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû trong moät naêm naøo ñoù neân khoâng ñuû tieàn traû laõi cho caùc coå phaàn öu ñaõi, coâng ty coù theå boû luoân khoaûn laõi naøy, neáu ñaõ thoûa thuaän tröôùc. ♦ Coå phieáu öu ñaõi goäp laõi: vôùi loaïi coå phieáu naøy neáu coâng ty khoâng coù laõi trong moät naêm naøo ñoù thì coâng ty seõ goäp soá laõi ñoù ñeå traû trong caùc naêm keá tieáp. ♦ Coå phieáu öu ñaõi tham döï chia phaàn: ngoaøi soá coå töùc ñöôïc aán ñònh cho coå phieáu öu ñaõi, chuû sôû höõu coå phieáu cuûa loaïi coå phieáu naøy ñöôïc quyeàn tham döï vôùi tö caùch chuû sôû höõu coå phieáu thöôøng ñeå ñöôïc chia theâm laõi ôû moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh. 16 ♦ Coå phieáu öu ñaõi chuyeån ñoåi: laø loaïi coå phieáu cho pheùp ngöôøi sôû höõu ñöôïc quyeàn chuyeån ñoåi sang coå phieáu thöôøng theo nhöõng ñieàu kieän thoûa thuaän tröôùc. ♦ Coå phieáu öu ñaõi boài hoaøn: laø loaïi coå phieáu coù ñieàu khoaûn cho pheùp coâng ty coù theå boài hoaøn ñeå chuoäc laïi caùc coå phieáu naøy. Khi laõi suaát coå phieáu trôû neân quaù cao so vôùi tyû suaát lôïi nhuaän cuûa mình, Coâng ty söû duïng quyeàn boài hoaøn naøy ñeå thu hoài soá coå phieáu ñaõ phaùt haønh, thay baèng nhöõng coå phieáu coù laõi thaáp hôn ñeå naâng cao hieäu quaû taøi chính. 1.2.2.2. Traùi phieáu: laø moät coâng cuï nôï, quy ñònh nghóa vuï cuûa ngöôøi phaùt haønh phaûi traû cho ngöôøi naém giöõ chöùng khoaùn moät khoaûn tieàn laõi xaùc ñònh vaø voán goác ban ñaàu trong moät thôøi haïn nhaát ñònh. Xeùt veà caùch phaùt haønh, traùi phieáu coù caùc loaïi sau: - Traùi phieáu coù ñaûm baûo: laø traùi phieáu do Boä Taøi chính hay moät toå chöùc thöù ba baûo laõnh; - Traùi phieáu coù khaû naêng mua laïi: laø traùi phieáu coù khaû naêng mua laïi tröôùc ngaøy ñaùo haïn vôùi moät giaù xaùc ñònh; - Traùi phieáu chuyeån ñoåi: laø traùi phieáu coù theå chuyeån ñoåi sang moät daïng chöùng khoaùn khaùc (thöôøng laø sang coå phieáu thöôøng) theo söï löïa choïn cuûa ngöôøi naém giöõ coå phieáu vôùi moät giaù xaùc ñònh. Ngöôøi mua traùi phieáu naøy thöôøng xuyeân theo doõi hoaït ñoäng cuûa coâng ty phaùt haønh, neáu thaáy coâng ty hoaït ñoäng hieäu quaû hoï coù theå chuyeån thaønh coå phieáu thöôøng ñeå ñöôïc chia coå töùc cao hôn lôïi töùc traùi phieáu. Xeùt veà ngöôøi phaùt haønh, traùi phieáu coù caùc loaïi sau: - Traùi phieáu chính phuû: loaïi traùi phieáu do Chính phuû phaùt haønh thöôøng ñöôïc söû duïng vaøo vieäc buø ñaép thaâm thuït ngaân saùch, ñaàu tö cô sôû haï 17 taàng vaø caùc coâng trình phuùc lôïi. Traùi phieáu naøy thöôøng ñöôïc goïi döôùi nhieàu teân goïi khaùc nhau: coâng traùi, coâng khoá phieáu, traùi phieáu kho baïc… nhöng ñeàu laø nôï cuûa Chính Phuû vaø ñöôïc thanh toaùn baèng ngaân saùch quoác gia. - Tín phieáu kho baïc: thöôøng laø traùi phieáu ngaén haïn do kho baïc phaùt haønh ñeå ñieàu hoøa thu chi trong töøng giai ñoaïn. Ví duï, trong muøa khoâ caàn tranh thuû xaây döïng caùc coâng trình xaây döïng, nhöng nguoàn thu trong kyø khoâng ñuû trang traõi, kho baïc phaùt haønh loaïi tín phieáu kyø haïn ngaén döôùi moät naêm ñeå boå sung nguoàn thu. Loaïi naøy thöôøng ñöôïc baùn theo hình thöùc chieát khaáu. Ví duï, mua tín phieáu 6 thaùng loaïi 1.000.000 ñoàng, laõi suaát seõ laø 10,52%/naêm. Kho baïc toå chöùc ñaáu thaàu, ai traû giaù cao nhaát seõ thaéng thaàu. Vì theá laõi suaát seõ bieán ñoäng theo töøng phieân ñaáu thaàu. Tín phieáu kho baïc thöôøng raát caàn cho caùc ngaân haøng thöông maïi ñeå döï tröõ thay cho tieàn maët vì vöøa coù khaû naêng sinh lôïi vöøa deã daøng thanh khoaûn. - Traùi phieáu ñoâ thò: caùc thaønh phoá vaø caùc chính quyeàn ñòa phöông ôû caùc nöôùc ñeàu coù quyeàn phaùt haønh traùi phieáu thanh toaùn baèng ngaân saùch ñòa phöông ñeå trang traûi cho nhu caàu ñaàu tö, phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa chính ñòa phöông ñoù. - Traùi phieáu coâng trình: loaïi traùi phieáu naøy ñöôïc phaùt haønh ñeå xaây döïng caùc coâng trình coâng coäng nhö caàu ñöôøng vaø nguoàn thu laø leä phí thu ñöôïc. - Traùi phieáu coâng ty: laø coâng cuï nôï do doanh nghieäp phaùt haønh ñeå vay nôï tröïc tieáp cuûa ngöôøi daân ñeå ñaàu tö môû roäng phaùt trieån saûn xuaát cuûa doanh nghieäp. 18 - Traùi phieáu cô quan Chính phuû: do cô quan hay toå chöùc cuûa Chính phuû phaùt haønh ñeå ñaàu tö vaøo coâng trình naøo ñoù. Cô quan phaùt haønh traùi phieáu naøy seõ döïa vaøo hieäu quaû cuûa coâng trình ñeå thanh toaùn traùi phieáu. - Traùi phieáu caàm coá: laø caùc traùi phieáu do ngaân haøng caàm coá phaùt haønh ñöôïc ñaûm baûo baèng taøi saûn nhö nhaø cöûa, ñaát ñai,… Sau ngaân haøng, caùc quyõ tieát kieäm, coâng ty baûo hieåm ñeàu tham gia phaù._.t haønh loaïi traùi phieáu naøy. Laõi suaát cuûa traùi phieáu caàm coá ñöôïc coá ñònh trong suoát kyø haïn cuûa traùi phieáu, coøn voán vaø laõi ñöôïc traû haøng naêm. 1.2.2.3. Caùc loaïi chöùng chæ coù giaù khaùc coù nguoàn goác chöùng khoaùn: - Chöùng chæ thuï höôûng hay chöùng chæ quyõ ñaàu tö do coâng ty tín thaùc ñaàu tö hay quyõ ñaàu tö phaùt haønh. Ñaây laø nhöõng toå chöùc ñaàu tö chuyeân nghieäp ñöôïc nhöõng nhaø ñaàu tö caù nhaân goùp voán vaø uûy nhieäm ñaàu tö. Chöùng chæ thuï höôûng laø ñeå xaùc nhaän quyeàn lôïi cuûa ngöôøi sôû höõu chöùng chæ. Chöùng chæ thuï höôûng naøy coù theå ñem mua baùn nhö caùc chöùng khoaùn khaùc ôû thò tröôøng chöùng khoaùn. - Chöùng quyeàn hay quyeànU(aët mua laø giaáy xaùc nhaän quyeàn ñöôïc mua coå phieáu môùi phaùt haønh theo möùc giaù baùn ra cuûa coâng ty. Noù thöôøng ñöôïc phaùt haønh cho caùc coå ñoâng cuõ, nhaát laø coå ñoâng saùng laäp vaø nhaân vieân cuûa coâng ty ñeå theå hieän söï öu tieân cuûa coâng ty vôùi quyeàn ñöôïc mua thaáp hôn giaù thò tröôøng hieän haønh. Chöùng quyeàn thöôøng coù thôøi haïn ngaén, nhöng caùc chöùng quyeàn naøy cuõng ñöôïc ñem ra mua baùn ôû thò tröôøng chöùng khoaùn. - Chöùng khoaùn phaùi sinh: laø nhöõng giaáy tôø coù giaù phaùt sinh töø caùc lôïi ích phuïc vuï cho vieäc giao dòch chöùng khoaùn, ví duï nhö ñeå mua chöùng khoaùn trong töông lai, ñeå khaéc phuïc ruûi ro veà bieán ñoäng tyû giaù hoái ñoaùi, bieán 19 ñoäng laõi suaát… Ñaây laø nhöõng coâng cuï taøi chính môùi xuaát hieän ôõ Myõ vaøo cuoái thaäp nieân 70 vaø giöõa thaäp nieân 80 môùi du nhaäp sang Chaâu AÂu. Ñoù laø caùc quyeàn löïa choïn, caùc hôïp ñoàng töông lai. Chöùng khoaùn phaùi sinh phaùt trieån nhanh vì maët traùi ñaàu cô cuûa noù hôn laø vì taùc duïng choáng ñôõ ruûi ro. 1.2.3. Moái quan heä töông hoã giöõa thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coâng ty coå phaàn. Coâng ty coå phaàn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn coù moái quan heä töông hoã, maät thieát vôùi nhau. Coâng ty coå phaàn cung caáp haøng hoùa cho thò tröôøng chöùng khoaùn, laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå thò tröôøng chöùng khoaùn coù theå toàn taïi vaø hoaït ñoäng. Ngöôïc laïi, thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi vaø linh hoaït cho coâng ty coå phaàn huy ñoäng voán trong daân chuùng vaø taïo tính thanh khoaûn nhanh choùng, tieän lôïi cho caùc chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ñieàu kieän chuû ñoäng vaø linh hoaït ñeå coâng ty coå phaàn thu huùt nguoàn voán ñaàu tö thay vì chæ phuï thuoäc chuû yeáu vaøo ngaân haøng. Khi doanh nghieäp coù nhu caàu voán ñeå môû roäng saûn xuaát kinh doanh thì doanh nghieäp coù theå phaùt haønh coå phieáu hoaëc traùi phieáu treân thò tröôøng sô caáp ñeå huy ñoäng voán. Ñaây laø nhöõng nguoàn voán daøi haïn vaø oån ñònh. Ngöôïc laïi khi caùc doanh nghieäp trong tình traïng dö thöøa voán, doanh nghieäp coù theå mua chöùng khoaùn nhö laø moät taøi saûn taøi chính – haøng hoùa deã daøng chuyeån ñoåi, mua baùn taïi thò tröôøng chöùng khoaùn. 1.3. Caùc hình thöùc ñaàu tö vaø vai troø cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. 1.3.1. Caùc hình thöùc ñaàu tö nöùôc ngoaøi taïi Vieät Nam Caùc hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam hieän haønh, bao goàm: 20 - Hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh: Hai hoaëc nhieàu beân ñöôïc hôïp taùc kinh doanh treân cô sôû hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh nhö hôïp taùc saûn xuaát phaân chia lôïi nhuaän, phaân chia saûn phaåm vaø caùc hình thöùc hôïp taùc kinh doanh khaùc. Ñoái töôïng, noäi dung, thôøi haïn kinh doanh, quyeàn lôïi, nghóa vuï, traùch nhieäm cuûa moãi beân, quan heä giöõa caùc beân ñöôïc thoûa thuaän vaø ñöôïc ghi trong hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh. - Doanh nghieäp lieân doanh: hai beân hay nhieàu beân ñöôïc hôïp taùc vôùi nhau ñeå thaønh laäp doanh nghieäp lieân doanh taïi Vieät Nam treân cô sôû hôïp ñoàng lieân doanh. Doanh nghieäp lieân doanh ñöôïc hôïp taùc vôùi nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaëc vôùi doanh nghieäp Vieät Nam ñeå thaønh laäp lieân doanh môùi taïi Vieät Nam. Doanh nghieäp lieân doanh ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coù tö caùch phaùp nhaân theo phaùp luaät Vieät Nam. - Doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coù tö caùch phaùp nhaân theo phaùp luaät Vieät Nam. Doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc hôïp taùc vôùi doanh nghieäp Vieät Nam ñeå thaønh laäp lieân doanh. Ñoái vôùi caùc cô sôû kinh teá quan troïng do Chính phuû quyeát ñònh, caùc doanh nghieäp Vieät Nam treân cô sôû thoûa thuaän vôùi chuû doanh nghieäp, ñöôïc mua laïi moät phaàn voán cuûa doanh nghieäp ñeå hình thaønh doanh nghieäp lieân doanh. 21 1.3.2. Vai troø cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá Vieät Nam. - Boå sung nguoàn voán quan troïng cho cho ñaàu tö phaùt trieån, goùp phaàn khai thaùc vaø naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc trong nöôùc taïo ra theá vaø löïc môùi cho phaùt trieån kinh teá. Tính ñeán nay voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi chieám khoaûng 20% voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi. - Giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm : Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hieän taïi ñaõ taïo vieäc laøm cho khoaûng 865.000 lao ñoäng tröïc tieáp treân caû nöôùc, chieám treân 30% löïc löôïng lao ñoäng caû nöôùc. - Taïo theâm giaù trò saûn löôïng saûn xuaát coâng nghieäp, dòch vuï, taêng nguoàn thu ngoaïi teä töø xuaát khaåu. Giaù trò xuaát khaåu cuûa caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñeán nay ñaït treân 26 tyû USD, rieâng trong 3 naêm 2001-2003 giaù trò xuaát khaåu ñaït 14,6 tyû USD. Vieäc taêng cöôøng thu huùt ñaàu tö höôùng veà xuaát khaåu ñaõ taïo thuaän lôïi cho vieäc tieáp caän vaø môû roäng thò tröôøng quoác teá, naâng cao naêng löïc vaø khaû naêng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam, goùp phaàn thuùc ñaåy quan heä ñoái ngoaïi phaùt trieån, taïo ñieàu kieän chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. - Goùp phaàn môû roäng thò tröôøng trong nöôùc, thuùc ñaåy caùc dòch vuï phaùt trieån nhanh: khaùch saïn, du lòch, thu ñoåi ngoaïi teä, tö vaán… - Vôùi toác ñoä taêng tröôûng treân 20%/naêm, ñaàu tö nöôùc ngoaøi hieän chieám 36% giaù trò saûn löôïng coâng nghieäp cuûa caû nöôùc. Thoâng qua ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ thuùc ñaåy hình thaønh heä thoáng KCX-KCN treân caû nöôùc, goùp phaàn phaân boå coâng nghieäp hôïp lyù, naâng cao hieäu quaû ñaàu tö vaø thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån coâng nghieäp theo vuøng. 22 - Naâng cao naêng löïc saûn xuaát, goùp phaàn chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. - Tieáp thu vaø naâng cao trình ñoä kyõ thuaät coâng ngheä hieän ñaïi, phong caùch quaûn lyù tieân tieán. 1.4. Tö nhaân hoùa vaø coå phaàn hoùa: 1.4.1. Khaùi nieäm vaø muïc tieâu tö nhaân hoùa: 1.4.1.1. Khaùi nieäm: Tö nhaân hoùa (privatization hay denationalization hoaëc disinvestment laø moät quaù trình kinh teá, chuyeån nhöôïng taøi saûn töø sôû höõu Nhaø nöôùc sang sôû höõu tö nhaân. Veà lyù thuyeát, tö nhaân hoùa seõ giuùp thaønh laäp neàn kinh teá thò tröôøng töï do cuõng nhö thuùc ñaåy khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp tö nhaân, taïo cho coâng chuùng nhieàu söï löïa choïn. Coù yù kieán cho raèng tö nhaân hoùa laø moät tö töôûng daønh cho caùc nhaø ñoái laäp tìm kieám giaûi phaùp nhaèm laøm giaûm vai troø, quy moâ, chi phí cuûa khu vöïc quoác doanh hoaëc laø tö töôûng daønh cho nhöõng ngöôøi uûng hoä ña daïng hoùa hình thöùc sôû höõu, phaân quyeàn, giaûm söï aûnh höôûng kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc. Moät yù kieán khaùc cho raèng tö nhaân hoùa xeùt theo nghóa chung nhaát laø quaù trình laøm giaûm vai troø cuûa Nhaø nöôùc, möùc ñoä tuyø thuoäc vaøo lónh vöïc maø Nhaø nöôùc muoán chuyeån giao cho khu vöïc kinh teá tö nhaân: taøi chính, saûn xuaát, dòch vuï… Thuaät ngöõ tö nhaân hoùa ñöôïc trôû neân phoå bieán vaøo cuoái nhöõng naêm 1970 vaø ñaàu nhöõng naêm 1980, khôûi söï ñaàu tieân ôû caùc quoác gia: Anh, Myõ, Phaùp. Ban ñaàu khaùi nieäm tö nhaân hoùa coù 2 noäi dung chính: 23 (1) Chuyeån caùc chöùc naêng hoaëc hoaït ñoäng töø Nhaø nöôùc sang khu vöïc tö nhaân; (2) Chuyeån coâng vieäc saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch vuï töø khu vöïc quoác doanh sang khu vöïc tö nhaân. Traûi qua hôn 2 thaäp kyû, chöông trình tö nhaân hoùa ñaõ ñöôïc nhieàu quoác gia treân theá giôùi xem nhö laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng nhaát nhaèm phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng vaø taùi boá trí caùc nguoàn taøi nguyeân. Nhìn chung, khaùi nieäm tö nhaân hoùa, theo nghóa heïp, thöôøng ñöôïc söû duïng lieân quan ñeán vieäc baùn taøi saûn hay coå phaàn cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc cho khu vöïc kinh teá tö nhaân. Theo nghóa roäng hôn, tö nhaân hoùa theå hieän vieäc haïn cheá vaø chuyeån vai troø tröôùc ñaây ñöôïc ñoäc quyeàn thöïc hieän bôûi khu vöïc quoác doanh sang khu vöïc kinh teá tö nhaân. Noùi caùch khaùc tö nhaân hoùa bao goàm caùc giaûi phaùp, chính saùch nhaèm thöïc hieän taêng cöôøng vai troø cuûa thò tröôøng trong neàn kinh teá quoác daân. Tö nhaân hoùa coù theå xaûy ra döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Vieäc löïa choïn aùp duïng hình thöùc naøo hay phoái hôïp nhieàu hình thöùc tuøy thuoäc vaøo tính chaát cuûa töøng dòch vuï. Bao goàm: ♦ Hôïp ñoàng thueâ ngoaøi: Chính phuû ñöa ra caùc caùc loaïi hình dòch vuï vaø moâ taû chi tieát noäi dung cuûa töøng loaïi hình saûn phaåm hoaëc dòch vuï vaø ñaáu thaàu kyù keát hôïp ñoàng vôùi caùc toå chöùc thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân saûn xuaát vaø cung öùng dòch vuï. 24 ♦ Baùn taøi saûn: baùn caùc taøi saûn thuoäc sôû höõu quoác doanh cho tö nhaân. Chính Phuû cuõng coù theå baùn caùc taøi saûn vaø sau ñoù thueâ laïi daøi haïn ñoái vôùi caùc taøi saûn nhö saân bay, ñöôøng oáng daãn khí, caùc baát ñoäng saûn … ♦ Phieáu mua haøng hoùa dòch vuï: do Chính Phuû cung caáp döôùi hình thöùc theû coù giaù trò mua haøng hoaëc phieáu mua haøng cho pheùp caùc caù nhaân mua haøng hoùa hay dòch vuï cuûa nhaø cung caáp tö nhaân hoaëc danh saùch caùc nhaø cung caáp. ♦ Giao quyeàn kinh doanh: Khu vöïc kinh teá tö nhaân ñöôïc giao quyeàn kinh doanh, cung caáp haøng hoùa vaø dòch vuï trong moät khu vöïc ñòa lyù hay moät lónh vöïc xaùc ñònh. ♦ Thöông maïi hoùa: Chính Phuû ngöng cung caáp moät loaïi hình dòch vuï naøo ñoù vaø ñeå khu vöïc kinh teá tö nhaân thöïc hieän. 1.4.1.2. Muïc tieâu tö nhaân hoùa: Ña soá caùc quoác gia khi trieån khai thöïc hieän tö nhaân hoùa ñeàu coù muïc tieâu chung laø: - Taêng cöôøng hieäu quaû vaø naêng suaát: tö nhaân hoùa seõ ñaåy maïnh tính caïnh tranh vaø nhö vaäy seõ naâng cao naêng suaát vaø hieäu quaû cuûa caùc khu vöïc kinh teá. - Taïo ñieàu kieän phaùt trieån bình ñaúng giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá: tö nhaân hoùa cho pheùp khu vöïc kinh teá tö nhaân tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån kinh teá, ñaàu tö vaøo caùc ngaønh, lónh vöïc maø tröôùc ñaây ñöôïc thöïc hieän bôûi doanh nghieäp Nhaø nöôùc. 25 - Coâng khai ñaày ñuû vaø trung thöïc caùc loaïi chi phí cuûa caùc loaïi hình dòch vuï cung caáp: Caùc loaïi haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc cung caáp moät caùch coâng khai laø cô cheá toát nhaát ñeå caùc loaïi haøng hoùa dòch vuï ñöôïc cung caáp vôùi ñuùng chi phí thöïc cuûa noù. - Thuùc ñaåy ñoåi môùi coâng ngheä: caïnh tranh laø aùp löïc thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp aùp duïng caùc phöông phaùp saûn xuaát tieân tieán ñeå taêng cöôøng chaát löôïng vaø haï giaù thaønh saûn phaåm. - Phaùt trieån thò tröôøng voán: muïc tieâu chính cuûa vieäc thaønh laäp thò tröôøng voán laø khuyeán khích tieàn nhaøn roãi cuûa coâng chuùng ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc coù khaû naêng sinh lôïi. - Môû roäng vaø phaùt trieån söï thònh vöôïng cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân trong xaõ hoäi: tö nhaân hoùa taïo ñieàu kieän cho phaùt trieån sôû höõu kinh teá tö nhaân, thuùc ñaåy mong muoán laøm aên kinh doanh trong khu vöïc kinh teá tö nhaân. - Kieåm soaùt laïm phaùt: trong ñieàu kieän caùc doanh nghieäp kinh teá coâng hoaït ñoäng khoâng coù naêng suaát vaø hieäu quaû hoï seõ caàn khoái löôïng tieàn nhieàu hôn möùc bình quaân ñeå taïo ra moät khoái löôïng saûn phaåm haøng hoùa vaø dòch vuï töông öùng. Vì vaäy seõ taïo ra aùp löïc laïm phaùt. Tö nhaân hoùa trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc xem laø coâng cuï kieåm soaùt laïm phaùt. - Taêng nguoàn thu cho Chính Phuû: moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng cuûa coå phaàn hoùa laø taêng nguoàn thu cuûa Chính phuû. - Loaïi tröø thaát nghieäp traù hình: quaù trình tö nhaân hoùa seõ taïo ra moâi tröôøng caïnh tranh giöõa caùc khu vöïc kinh teá do ñoù seõ loaïi boû ñöôïc thaát nghieäp traù hình. 26 1.4.2. Khaùi nieäm veà coå phaàn hoùa vaø muïc tieâu coå phaàn hoùa 1.4.2.1. Khaùi nieäm: Thöïc hieän chuû tröông phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn do Ñaïi Hoäi Ñaûng laàn thöù VII ñeà ra, Chính Phuû (tröôùc ñaây laø Hoäi Ñoàng Boä Tröôûng), chuyeån ñoåi doanh nghieäp Nhaø nöôùc thaønh Coâng ty coå phaàn hay coøn goïi laø coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñöôïc ñaët ra ôû nöôùc ta vaøo thôøi kyø naêm 1992, tuy nhieân do nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan neân vieäc coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän. Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VIII ñöôïc toå chöùc töø ngaøy 28/6/1996 ñeán 1/7/1996 moät laàn nöõa tieáp tuïc khaúng ñònh chính saùch nhaát quaùn laâu daøi phaùt trieån kinh teá nhieàu thaønh phaàn vaø khaúng ñònh “ trieån khai tích cöïc vaø vöõng chaéc vieäc coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñeå huy ñoäng theâm voán taïo coâng aên vieäc laøm, taïo theâm ñoäng löïc thuùc ñaåy doanh nghieäp laøm aên coù hieäu quaû, laø taêng theâm taøi saûn Nhaø nöôùc, khoâng phaûi ñeå tö nhaân hoùa”. Ña soá caùc nöôùc ñeàu cho raèng cô sôû ñeå phaùt trieån kinh teá thò tröôøng laø kinh teá tö nhaân, do vaäy ñeå phaùt trieån kinh teá thò tröôøng taát yeáu phaûi taïo ra thaønh phaàn sôû höõu kinh teá tö nhaân. Quaù trình chuyeån ñoåi doanh nghieäp thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc sang hình thöùc sôû höõu tö nhaân goïi laø quaù trình tö nhaân hoùa. ÔÛ Vieät Nam, cô sôû ñeå phaùt trieån neàn kinh teá laø nhieàu thaønh phaàn kinh teá ñan xen laãn nhau vaø ñeå phaùt trieån toát neàn kinh teá caàn phaûi taïo ñieàu kieän ñeå caùc thaønh phaàn kinh teá naøy phaùt trieån. Quaù trình chuyeån ñoåi doanh nghieäp thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc sang hình thöùc ña sôû höõu goïi laø quaù trình coå phaàn hoùa. Nhö vaäy, thöïc chaát cuûa quaù trình coå phaàn hoùa laø quaù trình ña daïng hoùa hình 27 thöùc sôû höõu, trong ñoù coù sôû höõu tö nhaân vaø do vaäy, coù theå noùi, trong quaù trình coå phaàn hoùa seõ coù dieãn ra quaù trình tö nhaân hoùa. 1.4.2.2. Muïc tieâu coå phaàn hoùa: Muïc tieâu coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc ôû nöôùc ta nhaèm: - Goùp phaàn quan troïng naâng cao hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, taïo ra loaïi hình doanh nghieäp coù nhieàu chuû sôû höõu, trong ñoù coù ñoâng ñaûo ngöôøi lao ñoäng; taïo ñoäng löïc maïnh meõ vaø cô cheá quaûn lyù naêng ñoäng cho doanh nghieäp ñeå söû duïng hieäu quaû voán, taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa doanh nghieäp. - Huy ñoäng voán cuûa toaøn xaõ hoäi, bao goàm: caù nhaân, caùc toå chöùc kinh teá, toå chöùc xaõ hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, phaùt trieån doanh nghieäp. - Phaùt huy vai troø laøm chuû thaät söï cuûa ngöôøi lao ñoäng, cuûa caùc coå ñoâng, taêng cöôøng söï giaùm saùt cuûa nhaø ñaàu tö ñoái vôùi doanh nghieäp; ñaûm baûo haøi hoøa lôïi ích cuûa Nhaø nöôùc, doanh nghieäp, nhaø ñaàu tö vaø ngöôøi lao ñoäng. 1.4.2.3. Caùc hình thöùc coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc: - Giöõ nguyeân voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp, phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán. - Baùn moät phaàn voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Baùn toaøn boä voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp. - Baùn moät phaàn voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp keát hôïp vôùi phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán; hoaëc baùn toaøn boä voán Nhaø nöôùc hieän coù taïi doanh nghieäp keát hôïp vôùi phaùt haønh coå phieáu thu huùt theâm voán. 28 1.5. Coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: 1.5.1. Khaùi nieäm: Coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø chuyeån ñoåi toå chöùc quaûn lyù cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp, hoaït ñoäng theo luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam thaønh coâng ty coå phaàn trong ñoù caùc coå ñoâng saùng laäp nöôùc ngoaøi naém giöõ ít nhaát 30% voán ñieàu leä, ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo hình thöùc coâng ty coå phaàn quy ñònh taïi Nghò Ñònh 38/2003/NÑ-CP vaø ñöôïc höôûng caùc ñaûm baûo vaø öu ñaõi theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. 1.5.2. Muïc tieâu coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaèm: - Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Taêng cöôøng tính chuû ñoäng, linh hoaït vaø chuyeân nghieäp trong coâng taùc quaûn lyù ñieàu haønh. Coâng ty coù theå keâu goïi, hôïp taùc vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù lôïi theá veà caùc lónh vöïc kinh nghieäm, kyõ thuaät, coâng ngheä, voán… ñeå taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, môû roäng phaïm vi vaø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. - Ña daïng hoùa hình thöùc ñaàu tö. Neáu nhö tröôùc ñaây Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam chæ cho pheùp thaønh laäp doanh nghieäp theo caùc hình thöùc: 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, lieân doanh, hôïp taùc kinh doanh thì coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ cho pheùp coù theâm hình thöùc ñaàu tö môùi laø coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Caùc nhaø ñaàu tö seõ coù theâm hình thöùc ñaàu tö ñeå choïn löïa, goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö taêng söùc haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. 29 - Taêng tính thanh khoaûn ñoái vôùi khoaûn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: vieäc hình thaønh coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ cho pheùp caùc nhaø ñaàu tö (coå ñoâng) coù theå nhanh choùng vaø thuaän tieän trong vieäc chuyeån nhöôïng coå phaàn. Doøng voán ñaàu tö coù theå deã daøng chu chuyeån töø doanh nghieäp naøy sang doanh nghieäp khaùc, töø ngaønh naøy sang ngaønh khaùc, töø lónh vöïc naøy sang lónh vöïc khaùc tuøy theo khaû naêng sinh lôïi cuûa ñoàng voán. - Huy ñoäng voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc: coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi thuaän lôïi veà khaû naêng quaûn lyù, kinh nghieäm, kyõ thuaät, coâng ngheä seõ laø ñòa chæ haáp daãn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Söï ra ñôøi cuûa coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi cuõng seõ cung öùng theâm nhieàu haøng hoùa coù chaát löôïng theâm cho thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. 1.5.3. Caùc hình thöùc coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi: Doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù theå tieán haønh coå phaàn hoùa theo caùc hình thöùc sau: 1.5.3.1. Giöõ nguyeân giaù trò doanh nghieäp vaø chuû ñaàu tö. Trong hình thöùc naøy giaù trò doanh nghieäp vaø caùc chuû doanh nghieäp ñöôïc giöõ nguyeân vôùi ñieàu kieän phaûi ñuû soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 3 ñeå thaønh laäp coâng ty coå phaàn. Caùc chuû ñaàu tö naøy coù cam keát trôû thaønh coå ñoâng saùng laäp cuûa Coâng ty coå phaàn vaø cam keát khoâng baùn bôùt phaàn voán goùp cho caùc coå ñoâng saùng laäp môùi. Hình thöùc naøy aùp duïng cho caùc doanh nghieäp khoâng coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä ñeå tieáp tuïc ñaàu tö phaùt trieån. Trong tröôøng hôïp naøy caùc chuû ñaàu tö cuûa doanh nghieâp ñöôïc xem laø coå ñoâng saùng laäp cuûa Coâng ty coå phaàn. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng 30 saùng laäp laø tyû leä goùp voán phaùp ñònh quy ñònh taïi giaáy pheùp ñaàu tö hoaëc theo thoûa thuaän giöõa caùc chuû ñaàu tö. 1.5.3.2. Chuyeån nhöôïng moät phaàn giaù trò doanh nghieäp ñeå coù theâm coå ñoâng môùi. Hình thöùc naøy ñöôïc aùp duïng khi doanh nghieäp chöa coù ñuû soá coå ñoâng toái thieåu theo quy ñònh hoaëc muoán chuyeån nhöôïng moät phaàn giaù trò taøi saûn nhaèm taùi caáu truùc laïi nguoàn voán. Trong tröôøng hôïp naøy doanh nghieäp khoâng coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng thöïc hieän theo söï thoûa thuaän giöõa caùc coå ñoâng saùng laäp. 1.5.3.3. Giöõ nguyeân giaù trò doanh nghieäp hoaëc chuyeån nhöôïng moät phaàn voán vaø phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå thu huùt ñaàu tö. Hình thöùc naøy seõ vöøa ñaùp öùng nhu caàu taùi caáu truùc nguoàn voán cuûa doanh nghieäp vaø huy ñoäng theâm nguoàn voán ñeå ñaàu tö. Neáu nhö hai hình thöùc treân chæ thuaàn tuùy laø vieäc chuyeån ñoåi veà maët hình thöùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (doanh nghieäp 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hoaëc doanh nghieäp lieân doanh) sang hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nghóa laø ña daïng hoùa hình thöùc ñaàu tö, thì hình thöùc naøy seõ cho pheùp doanh nghieäp vöøa ña daïng hoùa ñöôïc hình thöùc ñaàu tö vöøa taêng cöôøng huy ñoäng voán cuûa caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. - Giöõ nguyeân giaù trò doanh nghieäp vaø phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå thu huùt voán ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän trong tröôøng hôïp: - Coù ñuû soá löôïng chuû ñaàu tö theo Giaáy pheùp ñaàu tö phuø hôïp vôùi yeâu caàu veà soá löôïng coå ñoâng saùng laäp theo quy ñònh ñoái vôùi coâng ty coå phaàn. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng saùng laäp ñöôïc thöïc hieän theo thoûa thuaän. 31 - Coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä treân cô sôû phaùt haønh theâm coå phieáu; - Chuyeån nhöôïng moät phaàn voán vaø phaùt haønh theâm coå phieáu ñeå thu huùt voán ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän trong tröôøng hôïp: - Caàn boå sung theâm coå ñoâng saùng laäp ñeå ñaûm baûo ñuû soá coå ñoâng saùng laäp theo quy ñònh cuûa Luaät ñoái vôùi coâng ty coå phaàn hoaëc taêng theâm soá löôïng coå ñoâng saùng laäp. Tyû leä naém giöõ coå phaàn giöõa caùc coå ñoâng saùng laäp ñöôïc thöïc hieän theo thoûa thuaän giöõa caùc coå ñoâng; - Coù nhu caàu huy ñoäng theâm voán ñieàu leä treân cô sôû phaùt haønh theâm coå phieáu. 1.5.4. Söï khaùc nhau cô baûn giöõa coâng ty coå phaàn thoâng thöôøng vaø coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. BAÛNG 1.2. Noäi dung Coâng ty coå phaàn thoâng thöôøng Coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 1. Hình thöùc hoaït ñoäng Theo Luaät Doanh nghieäp. Hình thöùc hoaït ñoäng theo Luaät doanh nghieäp vaø Nghò Ñònh 38/2003/NÑ-CP. 2. Tyû leä naém giöõ coå phaàn cuûa coå ñoâng nöôùc ngoaøi Khoâng quaù 30% Toái thieåu 30% 3. Thueá Theo Luaät thueá thu nhaäp doanh nghieäp Ñöôïc höôûng caùc öu ñaõi veà taøi chính theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam 1.6. Kinh nghieäm veà coå phaàn hoùa doanh nghieäp vaø aùp duïng hình thöùc coâng ty coå phaàn cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi. 1.6.1. Quaù trình tö nhaân hoùa vaø coå phaàn hoùa cuûa moät soá quoác gia treân theá giôùi. 32 Khi noùi ñeán tö nhaân hoùa haàu heát moïi ngöôøi ñeàu nghó ñeán nöôùc Anh – khi Baø Margaret Thatcher leân naém quyeàn vaøo naêm 1979 nhö laø ngöôøi ñaàu tieân khôûi xöôùng chöông trình tö nhaân hoùa treân toaøn caàu sau moät giai ñoaïn daøi thöïc hieän chöông trình quoác höõu hoùa keå töø sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai. Tuy nhieân, vieäc tö nhaân hoùa ñaõ ñöôïc Chính quyeàn lieân bang Ñöùc ñöa ra laàn ñaàu tieân vôùi quy moâ lôùn vaøo naêm 1961 khi Chính Phuû Ñöùc baùn soá löôïng lôùn coå phaàn quan troïng cuûa Volkswagen theo hình thöùc chaøo baùn coâng khai öu ñaõi cho caùc nhaø ñaàu tö nhoû. Boán naêm sau ñoù, Chính quyeàn ñöùc laïi tieáp tuïc chaøo baùn coâng khai coå phieáu cuûa Coâng ty VEBA. Caû hai laàn chaøo baùn naøy ban ñaàu ñöôïc coâng chuùng ñoùn nhaän noàng nhieät. Tuy nhieân söùc haáp daãn cuûa coå phieáu khoâng theå tieáp tuïc khi giaù coå phieáu suy giaûm theo chu kyø laàn ñaàu tieân vaø Chính phuû Ñöùc buoäc phaûi ra tay cöùu caùc ngöôøi chuû sôû höõu coå phieáu nhoû. Gaàn 20 naêm sau, nöôùc Anh – Chính quyeàn cuûa Baø Thatcher môùi thaät söï theo ñuoåi tö nhaân hoùa vaø xem laø moät chính saùch kinh teá chính trò chuû yeáu. Thaønh coâng cuûa taäp ñoaøn vieãn thoâng Anh (British Telecom) khi chaøo baùn coå phieáu laàn ñaàu vaøo naêm 1984 ñaõ ñaùnh daáu söï khôûi ñaàu cuûa chöông trình tö nhaân hoùa vaø töø ñoù chöông trình tö nhaân hoùa ñöôïc xem nhö laø chính saùch kinh teá cô baûn ôû Anh. Muïc tieâu tö nhaân hoùa cuûa Chính Phuû Anh luùc baáy giôø bao goàm: - Taêng nguoàn thu cho Nhaø nöôùc; - Ñaåy maïnh hieäu quaû kinh teá; - Giaûm söï can thieäp cuûa Chính phuû ñoái vôùi neàn kinh teá; - Thuùc ñaåy môû roäng ñoái töôïng sôû höõu coå phieáu; - Taïo ra cô hoäi caïnh tranh trong neàn kinh teá; - Ñöa doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaøo quy luaät cuûa thò tröôøng. 33 Thaønh coâng cuûa chöông trình tö nhaân hoùa ôû Anh ñaõ giuùp caùc quoác nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån khaùc nhö Phaùp, YÙ, Taây Ban Nha…. baét ñaàu chuyeån ñoåi doanh nghieäp Nhaø nöôùc thoâng qua vieäc chaøo baùn coå phieáu ñaïi chuùng. Vaø ngaøy nay tö nhaân hoùa ñaõ trôû neân phoå bieán vaø trôû thaønh moät chính saùch kinh teá quan troïng ñoái vôùi nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Quaù trình tö nhaân hoùa treân theá giôùi khôûi ñaàu moät caùch chaäm chaïp. Trong suoát thaäp kyû 80 haøng naêm chæ coù moät vaøi giao dòch ñöôïc thöïc hieän. Soá giao dòch baét ñaàu taêng nhanh vaøo ñaàu nhöõng naêm 1990. Töø naêm 1990 ñeán naêm 1999 toång doanh soá tö nhaân hoùa ñaït treân 850 tyû USD. Trong giai ñoaïn naøy phaàn lôùn doanh soá laø do tö nhaân hoùa lónh vöïc cô sôû haï taàng: coâng nghieäp ñieän, daàu khí, khai thaùc khoaùng saûn… vôùi hôn 49%. Lónh vöïc saûn xuaát chieám khoaûng 16% chuû yeáu töø caùc quoác gia ñang phaùt trieån ôû Trung Ñoâng vaø Myõ Latinh. Vaøo cuoái nhöõng naêm 1990 doanh soá tö nhaân hoùa taäp trung chuû yeáu ôû caùc ngaønh daàu khí vaø gas cuûa Argentina, Brazil, AÁn ñoä, Phaàn Lan vaø Nga. Theo vuøng laõnh thoå, Myõ Latinh vaø Caribbean chieám tyû troïng khaù lôùn, do phaàn ñoùng goùp quan troïng töø vieäc tö nhaân hoùa caùc ngaønh naêng löôïng vaø cô sôû haï taàng ôû Argentina, Mexico vaø Brazil. Ñoâng AÂu vaø Trung AÙ tieán haønh tö nhaân hoùa toaøn dieän caùc doanh nghieäp lôùn thoâng quan chöông trình tö nhaân hoùa voucher tröôùc 1995 nhö Nga, Czech, Slovakia, Kazakhstan, Lithuania, Ukraine, Moldova. Doanh thu töø vieäc tö nhaân hoùa thaáp do voucher raát reõ gaàn nhö cho khoâng. Sau 1995 doanh thu baét ñaàu taêng leân do caùc nöôùc nhö Czech, Estonia, Hungary, Nga baét ñaàu hay tieán haønh môû roäng tö nhaân hoùa caùc coâng ty lôùn: ngaân haøng, vaän taûi, daàu khí, cô sôû haï taàng. 34 Tröôùc khi khuûng hoaøng taøi chính vaøo naêm 1997, caùc quoác gia Ñoâng AÙ chuû yeáu taäp trung môû roäng neàn kinh teá baèng caùch môû theâm nhieàu doanh nghieäp môùi thay vì tö nhaân hoùa doanh nghieäp. ÔÛ Vuøng Sahara-Chaâu Phi doanh soá trong voøng gaàn 1 thaäp kyû qua chieám 3% doanh soá tö nhaân hoùa cuûa caùc quoác gia ñang phaùt trieån. Öôùc tính doanh soá thu ñöôïc cuûa 37 quoác gia vuøng Shahara vaøo khoaûng 9 tyû USD, baèng 1/3 giaù trò cuûa 2 coâng ty vieãn thoâng Brazil ñaáu giaù vaøo giöõa thaäp kyû 90. ÔÛ Trung Ñoâng vaø Baéc Phi, doanh thu töø tö nhaân hoùa raát khieâm toán, thaáp hôn caû caùc quoác gia vuøng Shahara. ÔÛ Nam AÙ, Sri Lanka ñaõ chuû ñoäng trieån khai chöông trình tö nhaân hoùa treân taát caû caùc lónh vöïc bao goàm lónh vöïc cô sôû haï taàng. Nhöng Aán Ñoä chieám vò trí quan troïng trong khu vöïc do tö nhaân hoùa nhieàu coâng ty lôùn vaø gaàn ñaây baùn coå phaàn chi phoái trong 1 vaøi coâng ty lôùn. BIEÅU ÑOÀ 1.1:CÔ CAÁU DOANH THU TÖ NHAÂN HOÙA THEO LÓNH VÖÏC GIAI ÑOAÏN 1990-2000 12% 49% 16% 19% 4% Dòch vuï taøi chính Cô sôû haï taàng Saûn xuaát Khai khoaùng KhaùcNguoàn: privatizationlink.com 35 BIEÅU ÑOÀ 1.2:CÔ CAÁU GIAÙ TRÒ TÖ NHAÂN HOÙA THEO VUØNG LAÕNH THOÅ 4% 3% 3% 21% 55% 14% Nam AÙ Khu vöïc Shahara - Chaâu Phi Trung Ñoâng & Baéc Phi Ñoâng Aâu & Trung AÙ Myõ Latinh & vuøng Caribe Ñoâng AÙ & Thaùi Bình Döông Nguoàn: privatizationlink.com 1.6.1.1. Tö nhaân hoùa ôû Nga: Vaøo cuoái thaäp kyû 80 vaø naêm ñaàu thaäp kyû 90, neàn kinh teá Lieân Xoâ luùc baáy giôùi rôi vaøo khuûng hoaûng traàm troïng: khuûng hoaûng cô caáu coâng nghieäp, khuûng hoaûng kinh teá, khuûng hoaûng veà chính trò, Nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa suïp ñoå. Trong boái caûnh roái ren ñoù, chính quyeàn nöôùc Nga khoâng coøn söï löïa choïn naøo khaùc laø phaûi nhanh choùng taïo ra taàng lôùp höõu saûn ñeå chuyeån sang cheá ñoä môùi maø hoï döï ñònh thieát laäp. Quaù trình tö nhaân hoùa ôû Nga ñöôïc baét ñaàu vaøo naêm 1991-1992, muïc ñích cuûa tö nhaân hoùa ôû Nga chuû yeáu mang tính chính trò nghóa laø thoâng qua chöông trình tö nhaân hoùa hoï muoán taïo ra taàng lôùp sôû höõu tö nhaân laø neàn taûng kinh teá cho xaõ hoäi môùi. Do vaäy toác ñoä laø öu tieân haøng ñaàu trong quaù trình tö nhaân hoùa. Lieäu phaùp soác ñaõ ñöôïc söû duïng trong quaù trình tö nhaân hoùa ôû Nga. Ñeå tieán haønh trieån khai Nga ñaõ ban haønh haøng loaït quy ñònh:._.ù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi Chuû tröông coå phaàn hoùa doanh nghieäp nöôùc ngoaøi ñöôïc chính thöùc coù hieäu löïc töø thaùng 12 naêm 2003. Tuy nhieân ñeán nay (thaùng 3/2005) sau hôn 2 naêm thöïc hieän chæ môùi coù 2 doanh nghieäp hoaøn taát chuyeån ñoåi vaø ñöôïc caáp giaáy pheùp. Tieán ñoä nhö vaäy laø quaù chaäm. Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø nhöõng doanh nghieäp coù quy moâ khaù lôùn, coù phöông phaùp quaûn lyù tieân tieán neân vieäc nhanh choùng trieån khai coå phaàn hoùa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ goùp phaàn taïo ra nhieàu haøng hoùa coù chaát löôïng cho thò tröôøng chöùng khoaùn. Taùc giaû thieát nghó moät trong nhöõng muïc tieâu coå phaàn hoùa doanh nghieäp nöôùc ngoaøi laø goùp phaàn phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn. Do vaäy caàn gaén ñieàu kieän nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn vaøo ñieàu kieän xeùt choïn doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc chuyeån ñoåi sang hình thöùc coâng ty coå phaàn. c. Ñaåy maïnh quaù trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc coù hieäu quaû, ñaëc bieät coå phaàn hoùa caùc toång coâng ty lôùn, ngaân haøng quoác doanh. Moät trong nhöõng ñieåm yeáu cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam laø soá löôïng caùc doanh nghieäp nieâm yeát coøn quaù ít vaø quy moâ cuûa caùc doanh nghieäp nieâm yeát quaù nhoû beù. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, coâng ty coå phaàn laø nguoàn cung haøng hoùa chính yeáu cho thò tröôøng chöùng khoaùn. Do vaäy coå phaàn hoùa caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn. Tieáp tuïc ñoåi môùi cô cheá vaø quy trình coå phaàn hoùa phaûi ñöôïc thöïc hieän nhanh choùng nhaèm gia taêng hieäu quaû vaø ruùt ngaén 136 thôøi gian thöïc hieän caùc thuû tuïc coå phaàn hoùa. Ña soá caùc doanh nghieäp coå phaàn hoùa ñeàu gaëp khoù khaên trong quaù trình ñònh giaù doanh nghieäp. Ñeå giaûi quyeát caùc khoù khaên naøy vaø nhaèm ruùt ngaén thôøi gian coå phaàn hoùa, kieán nghò cho pheùp caùc ñònh cheá trung gian coù chöùc naêng thöïc hieän vieäc ñònh giaù thay cho Hoäi ñoàng ñònh giaù tröôùc ñaây. Tính chuyeân moân hoùa vaø ñoäc laäp cao cuûa caùc ñònh cheá taøi chính seõ giuùp xaùc ñònh möùc giaù chính xaùc cho coå phieáu cuûa doanh nghieäp, haïn cheá nhöõng yeáu toá tieâu cöïc trong quaù trình coå phaàn hoùa laøm thaát thoaùt taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc. Beân caïnh ñoù, vieäc chaøo baùn chöùng khoaùn cuûa caùc doanh nghieäp coå phaàn hoùa ñaõ ñöôïc thoâng qua ñaáu giaù coâng khai taïi trung taâm giao dòch chöùng khoaùn cuõng seõ giuùp loaïi boû söï trì treä trong coå phaàn hoùa vaø nieâm yeát treân TTCK. Maët khaùc, chuû tröông cuûa Chính Phuû cuõng ñaõ cho pheùp moät soá Toång Coâng ty vaø ngaân haøng thöông maïi quoác doanh quy moâ lôùn coå phaàn hoùa caàn ñöôïc sôùm thöïc hieän trong naêm 2006 ñeå taïo cuù huyùch trong vieäc gia taêng khoái löôïng haøng hoùa cho thò tröôøng chöùng khoaùn. d. Ña daïng hoùa hình thöùc traùi phieáu, khuyeán khích nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn vaø ñoàng thôøi chuù troïng taäp trung phaùt trieån theâm caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc. Hình thöùc traùi phieáu chính phuû nhìn chung hieän nay ngheøo naøn, chöa coù söï ña daïng veà chuûng loaïi, thôøi haïn, phöông thöùc thanh toaùn, caùch thöùc traû laõi….. taát caû caùc lyù do naøy laøm cho traùi phieáu Chính phuû phaùt haønh treân thò tröôøng sô caáp cuõng nhö vieäc giao dòch treân thò tröôøng thöù caáp trong thôøi gian qua chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu. Do ñoù, caàn sôùm nghieân cöùu ña daïng hoùa traùi phieáu Chính phuû veà chuûng loaïi, thôøi haïn, phöông 137 thöùc thanh toaùn nhaèm laøm haáp daãn hôn nöûa caùc nhaø ñaàu tö. Xaây döïng keá hoaïch phaùt haønh theo lòch bieåu, nhaèm cung caáp ñeàu ñaën khoái löôïng traùi phieáu cho thò tröôøng chöùng khoaùn. Caûi tieán phöông thöùc phaùt haønh traùi phieáu Chính phuû, taêng cöôøng phaùt haønh thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn quoác teá. Khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän ñeå ñöa caùc loaïi traùi phieáu coâng trình, traùi phieáu ñoâ thò leân nieâm yeát vaø giao dòch treân thò tröôøng chöùng khoaùn taäp trung. Phaùt trieån theâm caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc: nhö quyeàn mua coå phieáu, traùi phieáu coâng ty, traùi phieáu chuyeån ñoåi cuûa doanh nghieäp nieâm yeát vaø giao dòch treân thò tröôøng chöùng khoaùn. 3.2.3.2. Nhoùm giaûi phaùp nhaèm kích caàu a. Chính saùch thueá öu ñaõi ñoái vôùi ñaàu tö chöùng khoaùn Thoâng tö soá 100/2004/TT-BTC veà höôùng daãn thueá giaù trò gia taêng vaø thueá thu nhaäp doanh nghieäp treân thò tröôøng chöùng khoaùn ban haønh ngaøy 20 thaùng 10 naêm 2004 ñaõ giaûi quyeát gaàn cô baûn caùc khuùc maéc veà thueá treân thò tröôøng chöùng khoaùn, ñaët bieät laø thueá thu nhaäp treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Tuy nhieân trong thoâng tö naøy laïi khoâng xaùc ñònh roõ thueá suaát chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi laøm gaây khoù khaên cho quaù trình thöïc hieän. Ñeà nghò tieáp tuïc cho caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc ñöôïc taïm mieãn thueá thu nhaäp töø hoaït ñoäng kinh doanh chöùng khoaùn nhö quy ñònh hieän nay vaø Boä Taøi Chính sôùm coù vaên baûn traû lôøi veà thueá suaát chuyeån lôïi nhuaän ra nöôùc ngoaøi cho caùc nhaø ñaàu tö. 138 b. Khuyeán khích caùc toå chöùc vaø caù nhaân tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn. Kieán nghò coù chính saùch khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän ñeå caùc toå chöùc tín duïng, caùc toå chöùc vaø caù nhaân trong vaø ngoaøi nöôùc tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñoàng thôøi, cho pheùp caùc toå chöùc kinh doanh chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi goùp voán mua coå phieáu hoaëc thaønh laäp coâng ty chöùng khoaùn lieân doanh vôùi caùc phaùp nhaân trong nöôùc; cho pheùp caùc quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn nöôùc ngoaøi tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. Khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän ñeå caùc toå chöùc thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá coù ñuû ñieàu kieän thaønh laäp caùc coâng ty chöùng khoaùn; khuyeán khích caùc coâng ty chöùng khoaùn thaønh laäp caùc chi nhaùnh, phoøng giao dòch, ñaïi lyù nhaän leänh ôû caùc tænh, thaønh phoá lôùn, caùc khu vöïc ñoâng daân cö trong caû nöôùc. c. Xaây döïng keá hoaïch tuyeân truyeàn, phoá caäp kieán thöùc chöùng khoaùn. Moät trong nhöõng giaûi phaùp taêng caàu chöùng khoaùn laø phaûi ñaåy maïnh khaâu tuyeân truyeàn, quaûng baù hình aûnh thò tröôøng chöùng khoaùn vaø phoå bieán kieán thöùc chöùng khoaùn moät caùch roäng raõi vaø ñaïi chuùng. Ñeå thöïc hieän ñöôïc muïc ñích naøy, taùc giaû xin ñeà xuaát caùc giaûi phaùp sau: - Xaây döïng chieán löôïc tuyeân truyeàn, phoå bieán kieán thöùc chöùng khoaùn nhaèm taêng cöôøng söï phoái hôïp giöõa caùc Boä, Ngaønh, caùc cô quan thoâng tin ñaïi chuùng… taïo söùc maïnh toång hôïp, naâng cao hieäu quaû coâng taùc tuyeân truyeàn, quaûng quaù hình aûnh thò tröôøng chöùng khoaùn. 139 - Toå chöùc höôùng daãn, ñaøo taïo nghieäp vuï chöùng khoaùn cho taát caû caùc phoùng vieân baùo ñaøi. Sôùm coù chöông trình phoå caäp kieán thöùc veà chöùng khoaùn cho ngöôøi lao ñoäng trong caùc coâng ty coå phaàn. - Ñaåy maïnh vieäc quaûng baù thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam ra theá giôùi. Vieäc quaûng baù thò tröôøng chöùng khoaùn caàn coù söï phoái hôïp ñoàng boä töø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc ñeán caùc coâng ty nieâm yeát. - Sôùm ban haønh quy ñònh baét buoäc caùc coâng ty nieâm yeát coù coå ñoâng laø nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi phaûi coâng boá thoâng tin baèng tieáng Vieät vaø tieáng Anh. - Xaây döïng troø chôi chöùng khoaùn aûo treân truyeàn hình vaø caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng naèm taïo söï gaàn guõi giöõa thò tröôøng chöùng khoaùn vaø coâng chuùng. 3.2.3.3. Nhoùm giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù, naâng cao naêng löïc hoaïch ñònh chính saùch; hoaøn thieän theå cheá thò tröôøng, taêng cöôøng naêng löïc, chaát löôïng dòch vuï cuûa caùc trung gian taøi chính; Ñeå ñaûm baûo moâi tröôøng ñaàu tö oån ñònh, giaûm thieåu ruûi ro thò tröôøng, haáp daãn caùc nhaø ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc, theå cheá thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam caàn sôùm hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù, naâng cao naêng löïc hoaïch ñònh chính saùch, taêng cöôøng naêng löïc vaø chaát löôïng dòch vuï cuûa caùc trung gian taøi chính. Taùc giaû xin ñeà xuaát giaûi phaùp sau: - Ban haønh ñoàng boä heä thoáng vaên baûn phaùp luaät ñieàu chænh hoaït ñoäng thò tröôøng chöùng khoaùn theo höôùng bao quaùt, toaøn dieän vaø phuø hôïp vôùi thöïc tieãn thò tröôøng. Sôùm xaây döïng Luaät chöùng khoaùn trong naêm 2005 vôùi muïc tieâu môû roäng phaïm vi ñieàu 140 chænh, khaéc phuïc nhöõng toàn taïi cuûa caùc vaên baûn phaùp luaät hieän taïi, ñoàng thôøi quy ñònh roõ nhöõng vaán ñeà chöa ñöôïc laøm roõ hoaëc coøn ñang boû ngoû. Caàn coù quy ñònh phaân caáp roõ raøng veà traùch nhieäm giöõa UBCKNN vaø TTGDCK trong hoaït ñoäng giaùm saùt thò tröôøng chöùng khoaùn. - Caàn hoaøn thieän vaø boå sung caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà ñieàu kieän phaùt haønh vaø ñieàu kieän nieâm yeát chöùng khoaùn. Caùc quy ñònh veà ñieàu kieän caàn mang tính ñònh löôïng, cuï theå hôn. Trong tieâu chuaån nieâm yeát: khoâng neân quy ñònh coâng ty phaûi coù laõi trong 2 naêm lieân tuïc lieàn tröôùc naêm nieâm yeát nhö hieän nay maø neân quy ñònh cuï theå möùc lôïi nhuaän hay tyû suaát lôïi nhuaän laø bao nhieâu. Ví duï: moät trong nhöõng ñieàu kieän coâng ty nieâm yeát laø phaûi coù lôïi nhuaän roøng trong 2 naêm lieân tuïc tröôùc khi nieâm yeát khoâng thaáp hôn 3 tyû ñoàng hay khoâng thaáp hôn 15%. - Sôùm ban haønh chính saùch thueá ñoái vôùi caùc toå chöùc nieâm yeát vaø ñaêng kyù giao dòch treân TTGDCK; cheá ñoä keá toaùn cuûa caùc coâng ty quaûn lyù quyõ, quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn; chính saùch veà phí, leä phí ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng treân thò tröôøng chöùng khoaùn; ban haønh tieâu chuaån ñaïo ñöùc ngheà nghieäp kinh doanh chöùng khoaùn. - Sôùm ban haønh caùc quy ñònh vaø cô cheá aùp duïng cho taát caû caùc coâng ty coå phaàn trong vieäc thöïc hieän cheá ñoä kieåm toaùn vaø coâng khai hoùa thoâng tin nhaèm töøng böôùc xoùa boû söï khaùc bieät trong cô cheá quaûn lyù giöõa coâng ty nieâm yeát vaø coâng ty khoâng nieâm yeát. 141 - Xaùc ñònh roõ thôøi ñieåm hình thaønh, chaám döùt quyeàn sôû höõu chöùng khoaùn vaø caùc quyeàn khaùc lieân quan. Ruùt ngaén thôøi gian chu kyø thanh toaùn xuoáng coøn (T+0). - Caàn hoaøn thieän caùc quy ñònh veà thuû tuïc chuyeån nhöôïng, caàm coá traùi phieáu nhaèm taêng tính thanh khoaûn cho caùc loaïi traùi phieáu treân thò tröôøng. - Cuûng coá, taêng cöôøng vaø hieän ñaïi hoùa caùc ñònh cheá thò tröôøng saün coù: Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn, caùc coâng ty chöùng khoaùn, coâng ty quaûn lyù quyõ. Naêng löïc hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn caàn ñöôïc xaây döïng treân 2 phöông dieän: naêng löïc taøi chính vaø naêng löïc hoaït ñoäng, trong ñoù chuù troïng naâng cao chaát löôïng ñoäi nguõ haønh ngheà chöùng khoaùn caû veà maët kieán thöùc vaø kyõ naêng chuyeân moân. Caùc coâng ty chöùng khoaùn caàn tieáp tuïc taêng cöôøng naêng löïc ñeå thöïc hieän chöùc naêng nhaø taïo laäp thò tröôøng, ñaûm baûo cô cheá xaùc ñònh giaù, duy trì luoàng giao dòch lieân tuïc cho caùc chöùng khoaùn nieâm yeát vaø tính thanh khoaûn cuûa thò tröôøng. - Caùc quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn vôùi quy moâ lôùn vaø kyõ naêng chuyeân nghieäp caàn ñöôïc khuyeán khích hoaït ñoäng maïnh meõ hôn nhaèm chuyeân moân hoùa hoaït ñoäng ñaàu tö chöùng khoaùn vaø taïo ñònh höôùng hoaït ñoäng cho caùc nhaø ñaàu tö nhoû leû. - Caùc ñònh cheá mang tính thieát yeáu trong caáu truùc thò tröôøng nhö coâng ty ñònh möùc tín nhieäm, trung taâm löu kyù vaø thanh toaùn buø tröø chöùng khoaùn ñoäc laäp caàn sôùm ñöôïc trieån khai thöïc hieän. - Vai troø cuûa caùc toå chöùc töï quaûn nhö hieäp hoäi ngaønh chöùng khoaùn, hieäp hoäi caùc nhaø ñaàu tö taøi chính caàn ñöôïc phaùt huy ñeå 142 coù theå thöïc hieän chöùc naêng töï quaûn ñoái vôùi caùc thaønh vieân tham gia thò tröôøng, giaûm nheï gaùnh naëng cho cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø taêng cöôøng hieäu quaû quaûn lyù thò tröôøng thoâng qua cô cheá töï kieåm ra vaø ñieàu chænh. 3.2.3.4. Phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn trong moái töông quan chaët cheõ vôùi caùc khu vöïc khaùc cuûa thò tröôøng taøi chính. Ñeå ñaûm baûo muïc tieâu phaùt trieån thò tröôøng moät caùch caân ñoái, toaøn dieän vaø hieäu quaû vôùi söï gaén keát chaët cheõ vaø haøi hoøa giöõa caùc khu vöïc caáu thaønh thò tröôøng, xaây döïng thò tröôøng chöùng khoaùn caàn thöïc hieän chaët cheõ trong moái quan heä maät thieát vôùi thò tröôøng baûo hieåm vaø thò tröôøng tieàn teä. Thò tröôøng baûo hieåm laø khu vöïc cung caáp nhöõng nhaø ñaàu tö toå chöùc coù tieàm löïc taøi chính doài daøo nhaát cho thò tröôøng chöùng khoaùn vaø ngöôïc laïi thò tröôøng chöùng khoaùn taïo ra nhöõng coâng cuï ñaàu tö ña daïng ñeå caùc coâng ty baûo hieåm coù theå quaûn lyù danh muïc ñaàu tö moät caùch coù hieäu quaû. Vaán ñeà caàn giaûi quyeát hieän nay laø khuyeán khích caùc coâng ty baûo hieåm tham gia ñaàu tö vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn vaø taïo ra nhöõng haøng hoùa haáp daãn treân thò tröôøng ñeå coù theå ñaûm baûo khaû naêng sinh lôïi cuûa nhöõng coâng ty naøy khi tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn. Caùc coâng ty baûo hieåm ñaõ ñöôïc pheùp thaønh laäp coâng ty quaûn lyù quyõ ñeå quaûn lyù uûy thaùc nguoàn voán baûo phí vaø döï phoøng baûo hieåm daønh cho ñaàu tö taøi chính. Vôùi tö caùch laø thò tröôøng voán daøi haïn, thò tröôøng chöùng khoaùn caàn ñöôïc phaùt trieån song song vôùi thò tröôøng tieàn teä, töùc laø thò tröôøng cung caáp caùc nguoàn voán ngaén haïn thoâng qua keânh tín duïng ngaân haøng. Hai keânh huy ñoäng voán thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn vaø heä thoáng ngaân haøng caàn mang tính chaát boå trôï chöù khoâng neân thay theá laãn nhau nhaèm ñaùp öùng 143 hieäu quaû nhu caàu voán ngaén haïn vaø daøi haïn cuûa neàn kinh teá. Söï taêng tröôûng ñoàng thôøi, hieäu quaû cuûa thò tröôøng voán vaø thò tröôøng tieàn teä seõ taïo ra nhöõng ñöôøng cong laõi suaát ngaén haïn vaø daøi haïn phaûn aùnh trung thöïc nhu caàu voán ngaén haïn vaø daøi haïn cuûa neàn kinh teá, giuùp caùc nhaø ñaàu tö ñònh höôùng ñöôïc chieán löôïc ñaàu tö vaø quaûn lyù danh muïc taøi saûn cuûa mình moät caùch hieäu quaû hôn. Moái lieân heä giöõa thò tröôøng voán vaø thò tröôøng tieàn teä tröôùc heát ñöôïc phaùt trieån thoâng qua thò tröôøng traùi phieáu, trong ñoù traùi phieáu Chính Phuû coù vò trí quan troïng. Caùc hoaït ñoäng repo, hoaùn ñoåi, caùc nghieäp vuï thò tröôøng môû thöïc hieän giao dòch ngaén haïn caùc coâng cuï nôï daøi haïn laø muïc tieâu quan troïng cuûa giaûi phaùp naøy. Ñaåy maïnh nghieân cöùu hôïp taùc vôùi caùc quoác gia coù thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån nhaèm trao ñoåi thoâng tin, kinh nghieäm xaây döïng vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn ñeå töøng böôùc hoäi nhaäp vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn trong khu vöïc vaø quoác teá. Beân caïnh ñoù, thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam caàn coù chieán löôïc thöïc hieän hoäi nhaäp vôùi coäng ñoàng taøi chính trong khu vöïc. Trong töông lai gaàn nhöõng vaán ñeà nhö: xaây döïng thò tröôøng traùi phieáu Ñoâng Nam AÙ, thieát laäp cô cheá nieâm yeát cheùo, keát noái caùc sôû giao dòch chöùng khoaùn trong khu vöïc. 3.2.3.5. Caàn phaûi sôùm thaønh laäp coâng ty ñònh möùc tín nhieäm ôû Vieät Nam. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng voán treân theá giôùi cho thaáy toå chöùc ñònh möùc tín nhieäm ñöôïc hình thaønh töø hai nhu caàu cô baûn treân thò tröôøng: 9 Moät laø nhu caàu ñònh höôùng ñaàu tö cuaû coâng chuùng vôùi caùc chöùng khoaùn do caùc coâng ty vaø caùc ñònh cheá taøi chính phaùt haønh; 144 9 Hai laø vieäc xeáp haïng ñoái vôùi moät doanh nghieäp qua ñoù cho thaáy söùc maïnh taøi chính cuûa doanh nghieäp ñoù ñeå doanh nghieäp ñoù coù theå tieáp caän deã daøng tôùi caùc nguoàn voán cho vay töø caùc ñònh cheá cho vay vaø coâng chuùng ñeå môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh. Ngaøy nay, vai troø vaø dòch vuï cuûa Coâng ty ñònh möùc tín nhieäm ngaøy caøng trôû neân ña daïng vaø phong phuù, bao goàm: - Dòch vuï xeáp haïng caùc coâng ty vaø laäp caùc baùo caùo xeáp haïng; - Diïch vuï xeáp haïng caùc traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu doanh nghieäp; - Dòch vuï truyeàn thoâng; - Dòch vuï höôùng daãn ñaàu tö baûo toàn thu nhaäp coá ñònh; Toå chöùc ngaân haøng theá giôùi cho raèng “Chìa khoùa cho söï phaùt trieån thò tröôøng traùi phieáu laø vieäc thaønh laäp caùc toå chöùc ñònh möùc tín nhieäm”. Vôùi xu höôùng toaøn caàu hoùa nhö hieän nay vieäc thaønh laäp vieäc thaønh laäp moâ hình toå chöùc ñònh möùc tín nhieäm taïi Vieät Nam laø raát caàn thieát. Ngay trong khu vöïc ASEAN hoï ñaõ thöïc hieän thaønh laäp caùc toå chöùc naøy caùch nay hôn 10 naêm nhö Philippines (1982), Malaysia(1991), Thailan (1993) vaø Indonesia (1995), vieäc thaønh laäp caùc toå chöùc naøy laø xu höôùng taát yeáu cuûa caùc cuûa caùc nhaø ñaàu tö coù toå chöùc trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi. Coâng ty ñònh möùc tín nhieäm khi ñi vaøo hoaït ñoäng ôû Vieät Nam laø ñieàu kieän neàn taûng ñeå phaùt trieån thò tröôøng traùi phieáu hay noùi caùch khaùc ñeå phaùt trieån thò tröôøng traùi phieáu caàn phaûi thaønh laäp coâng ty ñònh möùc tín nhieäm coù uy tín. Ñaây laø böôùc nhaèm hoaøn thieän hôn nöõa caùc theå cheá cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, giuùp naâng cao söï minh baïch cuûa thò tröôøng, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi trong coâng taùc quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc toå chöùc phaùt haønh, giuùp caùc 145 trung gian taøi chính kieåm soaùt ruûi ro vaø xaùc ñònh thò giaù chöùng khoaùn hoï naém giöõ. Quan troïng hôn, coâng ty ñònh möùc tín nhieäm mang laïi nhieàu lôïi ích vaø tính naêng öu vieät cho caû nhaø phaùt haønh vaø nhaø ñaàu tö: ♦ Ñoái vôùi nhaø ñaàu tö: Ñaây laø coâng cuï ñôn giaûn, thuaän tieän khaùch quan maø nhaø ñaàu tö coù theå an taâm söû duïng ñeå thaåm ñònh, löïa choïn danh muïc ñaàu tö, döï baùo ruûi ro ñeå caùc theå ñöa ra caùc quyeát ñònh ñaàu tö chính xaùc. Haïng tín duïng cho pheùp nhaø ñaàu tö hieåu roõ hôn veà söùc maïnh taøi chính cuûa caùc coâng ty. ♦ Nhaø phaùt haønh: Vieäc xeáp haïng tín duïng giuùp cho ngaân haøng coù nhieàu ñieàu kieän trong vieäc thaåm ñònh caùc döï aùn cho vay. Thoâng qua ñònh möùc tín nhieäm, caùc keát quaû xeáp haïng ñöôïc coâng boá vaø söû duïng roäng raõi, nhöõng doanh nghieäp ñöôïc xeáp haïng toát seõ thuaän lôïi hôn trong vieäc tieáp caän caùc nguoàn voán vôùi chi phí caïnh tranh so vôùi caùc doanh nghieäp khoâng ñöôïc xeáp haïng tín duïng. Beân caïnh ñoù, ñònh möùc tín nhieäm coøn coù theå hoã trôï caùc keá hoaïch phaùt haønh nhöõng khoaûn nôï môùi vì noù cung caáp cho ngöôøi phaùt haønh moät chuaån möïc ñaùng tin caäy döïa treân nhöõng gì hoï thu ñöôïc töø nhu caàu cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Vôùi tính taát yeáu vaø nhöõng lôïi ích to lôùn do toå chöùc ñònh möùc tín nhieäm mang laïi, vieäc thaønh laäp coâng ty ñònh möùc tín nhieäm taïi Vieät Nam laø raát caàn thieát vaø caáp baùch nhaèm phaùt trieån thò tröôøng traùi phieáu. 146 Qua nghieân cöùu moâ hình hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty ñònh möùc tín nhieäm treân theá giôùi keát hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå cuûa Vieät Nam, taùc giaû xin ñeà xuaát moâ hình coâng ty ñònh möùc tín nhieäm nhö sau: Moâ hình coâng ty ñònh möùc tín nhieäm Vieät Nam neân laø coâng ty coå phaàn vôùi söï tham gia cuûa caùc thaønh vieân cô baûn sau: - Caùc ñònh cheá trung gian: ngaân haøng, baûo hieåm, coâng ty chöùng khoaùn, quyõ ñaàu tö; - Caùc nhaø ñaàu tö chieán löôïc: coù theå laø moät trong nhöõng taäp ñoaøn teân tuoåi vaø coù thöông hieäu trong lónh vöïc ñònh möùc tín nhieäm: Moody’, Standard and Poor…; - Ngöôøi lao ñoäng cuûa coâng ty; - Caùc nhaø ñaàu tö beân ngoaøi. Khi phaùt trieån ñeán moät giai ñoaïn nhaát ñònh, coâng ty coù theå nieâm yeát treân thò tröôøng chöùng khoaùn. 3.2.3.6. Taêng cöôøng khuyeán khích thaønh laäp caùc quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn. Quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn laø moät ñònh cheá taøi chính trung gian cô baûn cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn, thieáu caùc ñònh cheá naøy thò tröôøng chöùng khoaùn keùm phaàn oån ñònh vaø hieäu quaû. Ñoái vôùi thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam ñaây laø thôøi ñieåm thuaän lôïi ñeå phaùt trieån caùc toå chöùc naøy, taïo thaønh moät keânh daãn voán öu vieät cho nhaø ñaàu tö, naâng cao tính oån ñònh hieäu quaû cuûa thò tröôøng. Söï hình thaønh vaø hoaït ñoäng cuûa quyõ ñaàu tö treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam thöïc söï trôû thaønh moät keânh huy ñoäng voán höõu hieäu cho neàn kinh teá, goùp phaàn thöïc hieän toát nhöõng muïc tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ñaët ra. 147 Trong ñieàu kieän TTCK Vieät Nam hieän nay, söï caàn thieát cuûa quyõ ñaàu tö ñöôïc theå hieän ôû nhöõng ñieåm sau : - Goùp phaàn vaøo söï oån ñònh cuûa thò tröôøng Trong giai ñoaïn ñaàu, khi coâng chuùng ñaàu tö chöa tích cöïc tham gia vaøo thò tröôøng thì vai troø cuûa nhaø ñaàu tö coù toå chöùc quyõ ñaàu tö laø heát söùc quan troïng ñoái vôùi söï oån ñònh cuûa thò tröôøng. Treân thò tröôøng sô caáp, nhöõng ngöôøi ñaàu tö coù toå chöùc ñoùng vai troø tích cöïc trong vieäc tham gia, thuùc ñaåy hoaït ñoäng baûo laõnh, phaùt haønh phaân phoái chöùng khoaùn giuùp chuû theå phaùt haønh huy ñoäng voán moät caùch hieäu quaû, taïo theâm haøng hoaù cho thò tröôøng. Treân thò tröôøng thöù caáp, vôùi kyõ naêng phaân tích ñaàu tö chuyeân nghieäp vaø nguoàn voán lôùn, daøi haïn, ngöôøi ñaàu tö coù toå chöùc goùp phaàn kieåm soaùt söï bieán ñoäng giaù chöùng khoaùn do söï maát caân ñoái cung caàu, taïo söï oån ñònh caàn thieát treân thò tröôøng thöù caáp. - Giaûi phaùp taêng cöôøng khaû naêng huy ñoäng voán nöôùc ngoaøi Xu theá toaøn caàu hoaù trong lónh vöïc TTCK ñang dieãn ra ngaøy caøng heát söùc maïnh meõ nhö hieän nay, vieäc cho pheùp ñaàu tö giaùn tieáp cuûa ngöôøi nöôùc ngoaøi thoâng qua caùc quyõ ñaàu tö treân TTCK coù theå ñöôïc coi laø giaûi phaùp höõu hieäu taêng cöôøng khaû naêng thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, ñoàng thôøi laø böôùc ñi phuø hôïp cuûa Vieät Nam trong vieäc tieáp caän thò tröôøng voán quoác teá. Quyõ ñaàu tö laø nguoàn phöông tieän thuaän tieän, ñôn giaûn vaø linh hoaït cho pheùp ngöôøi ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoùng goùp vaø tham gia vaøo söï taêng tröôûng trong töông lai cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. 148 Roõ raøng söï tham gia cuûa caùc quyõ ñaàu tö vaøo TTCK Vieät Nam ngaøy caøng maïnh meõ vaø heát söùc tích cöïc. Ñeå taêng cöôøng thuùc ñaåy phaùt trieån caùc quyõ ñaàu tö taïi Vieät Nam, Nhaø nöôùc caàn sôùm coù haønh lang phaùp lyù cuï theå hôn cho caùc quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn. Caùc quy ñònh veà tyû leä duøng voán vaø taøi saûn cuûa quyõ ñaàu tö, qui ñònh veà tyû leä ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn baèng voán cuûa quyõ khoâng neân quaù cöùng nhaéc. Beân caïnh ñoù, Nhaø nöôùc cuõng caàn coù chính saùch öu ñaõi veà thueá thu nhaäp ñoái vôùi caùc quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn. Taùc giaû kieán nghò nghieân cöùu coù theå cho pheùp caùc quyõ ñaàu tö tö nhaân ñaàu tö ñeán 100% taøi saûn cuûa quyõ vaøo caùc coâng ty chöa nieâm yeát. Cho pheùp thaønh laäp coâng ty tín thaùc voán ñaàu tö maïo hieåm coù theå ñaàu tö ñeán 100% taøi saûn vaøo caùc coâng ty chöa nieâm yeát ñoàng thôøi cho pheùp thaønh laäp coâng ty quaûn lyù quyõ tín thaùc voán ruûi ro. 3.2.3.7. Taäp trung phaùt trieån thò tröôøng OTC. Thò tröôøng chöùng khoaùn phi taäp trung nôi maø thöôøng giao dòch nhöõng loaïi chöùng khoaùn chöa ñuû ñieàu kieän nieâm yeát hay ñieàu kieän maø khoâng nieâm yeát ñaõ hình thaønh töø raát sôùm. Cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay, coù raát ít coâng ty trong toång soá caùc coâng ty coå phaàn coù ñuû tieâu chuaån nieâm yeát taïi thò tröôøng taäp trung, ña soá coøn laïi ñeàu khoâng ñaït tieâu chuaån. Do vaäy, hieän coù moät khoái löôïng chöùng khoaùn raát lôùn khoâng ñuû ñieàu kieän giao dòch taïi TTGDCK TP. Hoà Chí Minh. Tuy nhieân moät thöïc teá laø nhu caàu mua baùn chöùng khoaùn trong coâng chuùng raát lôùn do vaäy xuaát hieän moät thò tröôøng giao dòch ngaàm ñoái vôùi caùc chöùng khoaùn chöa nieâm yeát. Thò tröôøng giao dòch ngaàm nhö theá coù theå seõ gaây ra nhöõng haäu quaû nghieâm troïng, xaùo troän ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty coå phaàn vaø taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán vieäc phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn. Moät trong nhöõng muïc tieâu quan 149 troïng cuûa vieäc thaønh laäp thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam laø thuùc ñaåy quaù trình coå phaàn hoùa. Tuy nhieân, neáu chuùng ta chöa xaây döïng khuoân khoå phaùp lyù, theå cheá cho vieäc giao dòch caùc chöùng khoaùn khoâng nieâm yeát seõ laøm haïn cheá tính thanh khoaûn cuûa coå phieáu. Ñieàu naøy khoâng nhöõng seõ gaây trôû ngaïi ñoái vôùi quaù trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc maø coøn khoâng phaùt huy heát nhöõng maët tích cöïc voán coù cuûa coâng ty coå phaàn trong vieäc huy ñoäng voán, söû duïng caùc coâng cuï taøi chính…. Vöøa qua, TTGD chöùng khoaùn Haø Noäi ra ñôøi ñaùnh daáu moät böôùc phaùt trieån môùi cuûa TTCK Vieät Nam, daàn hoaøn thieän cô caáu toå chöùc cuûa thò tröôøng. Moâ hình thò tröôøng chöùng khoaùn phi taäp trung naøy seõ boå sung cho moâ hình thò tröôøng taäp trung cuûa TTGDCK Thaønh Phoá Hoà Chí Minh hieän nay. Do vaäy, Nhaø nöôùc caàn taäp trung phaùt trieån caû veà chieàu roäng vaø chieàu saâu cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn phi taäp trung nhaèm taïo ra söï ña daïng veà cô hoäi ñaàu tö, töø ñoù thu thuùt theâm söï quan taâm vaø tham gia cuûa caùc toå chöùc phaùt haønh tieàm naêng cuõng nhö coâng chuùng ñaàu tö. 150 KEÁT LUAÄN Phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø moät chuû tröông lôùn cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, treân cô sôû huy ñoäng toái ña caùc nguoàn löïc trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå thuùc ñaåy phaùt trieån doanh nghieäp, taïo söùc haáp daãn cho doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø taïo nguoàn cung caáp haøng hoùa cho thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng giaûi phaùp raát quan troïng cuûa Chính Phuû trong quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuõng nhö töøng böôùc xoùa boû ranh giôùi giöõa ñaàu tö tröïc tieáp vaø ñaàu tö giaùn tieáp maø Luaät khuyeán khích vaø baûo hoä ñaàu tö (hôïp nhaát Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø Luaät khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc) ñang höôùng ñeán. Phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi seõ môû ra moät höôùng ñi môùi nhaèm taêng söùc haáp daãn vaø ñaåy maïnh thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø thuùc ñaåy hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. Thöïc teá, vieäc chuyeån ñoåi doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hieän sang coâng ty coå phaàn trong thôøi gian qua tuy ñaõ ñaït keát quaû böôùc ñaàu, tuy nhieân nhìn chung tieán ñoä coøn chaäm vaø ñaõ naûy sinh nhieàu vaán ñeà maø Luaät hoaëc caùc quy ñònh lieân quan chöa ñöôïc ñeà caäp. Do vaäy, Chính Phuû caàn sôùm hoaøn taát chöông trình thí ñieåm chuyeån ñoåi coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi sang coâng ty coå phaàn ñeå toång keát ruùt kinh nghieäm nhaèm xaây döïng haønh lang phaùp lyù hoaøn chænh cho hoaït ñoäng cuûa coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Giaûi phaùp phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc trình baøy trong luaän aùn naøy ñöôïc ñaët trong boái caûnh toång theå neàn kinh teá - hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø taïo söï bình ñaúng chung cho caùc thaønh phaàn kinh teá trong nöôùc. Caùc giaûi phaùp taäp trung vaøo vieäc thuùc ñaåy tieán ñoä chuyeån ñoåi sang coâng ty coå phaàn, môû roäng phaùt trieån hình thöùc coâng ty coå phaàn coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam. Taùc giaû luaän aùn duø ñaõ raát coá gaéng nghieân cöùu ñeà taøi moät caùch toaøn dieän vaø heä thoáng, tuy nhieân trong quaù trình nghieân cöùu chaéc chaén khoâng theå traùnh khoûi nhöõng khieám khuyeát, kính mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp quyù baùu cuûa Quyù thaày coâ vaø ñoàng nghieäp. 151 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: X — W 1. HANDBOOK OF ADVANCED BUSINESS VALUATION, ROBERT F. REILLY VAØ ROBERT P. SCHWEIHS, 2000. 2. FINANCIAL STATEMENT ANALYSIS AND SECURITY VALUATION, STEPHEN H. PENMAN, 2001. 3. PRINCIPLES OF CORPORATE FINANCE, RICHARD BREALEY – STEWART MYERS – GORDON SICK – ROBERT WHALEY, 1996. 4. GIAÙO TRÌNH THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN, TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ QUOÁC DAÂN HAØ NOÄI, NHAØ XUAÁT BAÛN TAØI CHÍNH, 2002. 5. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ CHÖÙNG KHOAÙN VAØ THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN, UÛY BAN CHÖÙNG KHOAÙN NHAØ NÖÔÙC – TRUNG TAÂM NGHIEÂN CÖÙU VAØ BOÀI DÖÔÕNG NGHIEÄP VUÏ CHÖÙNG KHOAÙN, NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA, 2002. 6. TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄP, NHAØ XUAÁT BAÛN TAØI CHÍNH, NAÊM 1999. 7. PHAÂN TÍCH THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH, NHAØ XUAÁT BAÛN THOÁNG KEÂ, 2000. 8. LUAÄT DOANH NGHIEÄP VAØ CAÙC VAÊN BAÛN HÖÔÙNG DAÃN THI HAØNH, VIEÄN NGHIEÂN CÖÙU QUAÛN LYÙ KINH TEÁ TRUNG ÖÔNG, NHAØ XUAÁT BAÛN GIAO THOÂNG VAÄN TAÛI, 2002. 9. CAÙC QUY ÑÒNH VEÀ COÅ PHAÀN HOÙA DOANH NGHIEÄP, NHAØ XUAÁT BAÛN CHÍNH TRÒ QUOÁC GIA, NAÊM 2002. 10. TAÏP CHÍ NGHIEÂN CÖÙU KINH TEÁ CAÙC SOÁ NAÊM 2003, 2004, 2005 11. TAÏP CHÍ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ CAÙC SOÁ NAÊM 2003, 2004, 2005 12. THÔØI BAÙO KINH TEÁ SAØI GOØN CAÙC SOÁ NAÊM 2003, 2004, 2005 13. HEÄ THOÁNG VAÊN BAÛN PHAÙP QUY LIEÂN QUAN. 14. CAÙC BAÙO VAØ TAÏP CHÍ LIEÂN QUAN. 15. CAÙC TRANG WEB LIEÂN QUAN: www.privatizationlink.com; www.worldbank.org; www.mof.gov.vn; www.mpi.gov.vn; www.ssc.gov.vn; www.vse.org.vn 152 ._.