Giải pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá tại Việt Nam trong giai đoạn hội nhập

Trang 1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1 1) Việt Nam laøm gì tröôùc xu theá toaøn caàu hoùa Phát triển đất nước theo đường lối đổi mới Chính phủ Việt Nam ngày càng nhận thấy rõ hơn sự cần thiết phải tham gia vào quá trình toàn cầu hóa kinh tế và cạnh tranh quốc tế. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2001- 2010 nêu rõ, phải ‘‘Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, tranh thủ mọi thời cơ để phát triển… Trong quá trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, chú trọng phát huy lợi thế, nâng cao chế lượng, hiệu quả, không ngừng tăng năng lực cạnh tranh và giảm dần hàng rào bảo hộ’‘. Đến nay, chúng ta đã xây dựng mối quan hệ với 200 nước và vùng lãnh thổ. Riêng trong 2 năm gần đây mở thêm 20 thị trường xuất khẩu mới, ký thêm 17 hiệp định thương mại song phương và 4 hiệp định khung về kinh tế thương mại, đặc biệt là hiệp định thương mại Việt Nam-Hoa Kỳ. Cùng với hoạt động ký kết, đàm phán, Việt Nam đang cố gắng hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật (nhất là pháp luật về kinh tế như thông qua các Luật Doanh nghiệp nhà nước, Doanh nghiệp, Bộ Luật hàng hải, Luật hàng không dân dụng Việt Nam, Luật đầu tư, Ngân hàng....); hoàn thiện cơ chế thị trường, cải cách hành chính và cải cách doanh nghiệp theo hướng nâng cao hiệu quả kinh tế, sức cạnh tranh của hàng hoá. Việc ký kết một số điều ước quốc tế đã tạo ra một hành lang pháp lý cơ bản cho công cuộc đổi mới, cải thiện môi trường kinh doanh lành mạnh. Tính đến nay, đã có 86 hiệp định thương mại song phương, 46 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, 40 hiệp định tránh đánh thuế 2 lần được ký kết với các quốc gia vùng lãnh thổ. Với những cố gắng trong mở rộng các mối quan hệ hợp tác nên kim ngạch xuất khẩu những năm gần đây liên tục có bước tăng trưởng. Nếu như năm 1990, kim ngạch xuất khẩu mới đạt 2,4 tỷ USD thì năm 2003 con số này đã vượt lên 20,176 tỷ USD (bình quân tăng trưởng 20%/năm); số doanh nghiệp tham gia xuất khẩu tăng lên 16.200 đơn vị, bình quân xuất khẩu đầu người đạt trên 250 USD. Triển khai Chương trình hành động của Chính phủ về hoäi nhaäp kinh teá quoác teá đã thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng giá trị công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng ngành nông nghiệp. Cơ cấu ngành và vùng đang chuyển biến theo hướng tăng lợi thế năng lực cạnh tranh, hình thành các vùng kinh tế trọng điểm. Với quan điểm ổn định chính trị, tăng cường hợp tác, hoà nhập với kinh tế quốc tế, thời gian qua, bằng những cơ chế, chính sách ưu đãi, mời gọi đầu tư, Việt Nam đã thu hút trên 44,8 Trang 2 tỷ USD vốn đầu tư từ 64 quốc gia, vùng lãnh thổ với trên 4.370 dự án, trong đó đã thực hiện trên 24,6 tỷ USD. Nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài chiếm tới gần 30% vốn đầu tư xã hội, 35% giá trị sản xuất công nghiệp, 20% xuất khẩu và đã thu hút boán traêm ngaøn lao động. Các nhà tài trợ cũng đã cam kết dành trên 20 tỷ USD cho Việt Nam vay ưu đãi với lãi suất từ 0,75% đến 2,5%. Trong xu höôùng hoäi nhaäp vaø khi coù söï gia taêng nguoàn voán ñaàu tö xuyeân quoác gia laïi noåi leân moät vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc raát quan taâm ñoù laø “chuyeån giaù“. Từ vài năm trở lại đây, các nhà nghiên cứu khoa học tài chính ở Việt Nam đã nêu ra vấn đề chuyển giá, họ coi đây như một kẽ hở của chính sách quản lý tài chính đối với các doanh nghiệp nước ngoài ở Việt Nam, nhất là các công ty đa quốc gia vốn có công ty mẹ và các công ty con trên khắp thế giới. Các chuyên gia lo ngại rằng nếu không quản lý chặt thì sẽ tạo ra sự thiếu công bằng trong nộp thuế giữa các doanh nghiệp vaø nhaát laø laøm thaát thu moät nguoàn lôùn cho ngaân saùch. Chuyeån giaù laø moät khaùi nieäm coøn töông ñoái môùi ñoái vôùi Vieät Nam, neân caùc bieän phaùp ñeå chuùng ta thöïc hieän choáng laï thuû thuaät gian laän naøy laø coøn haïn cheá neáu khoâng muoán noùi laø chöa coù. Tröôùc tình hình naøy toâi choïn ñeà taøi “Caùc giaûi phaùp kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi Vieät Nam trong giai ñoaïn hoäi nhaäp “ cho luaän vaên toát nghieäp cao hoïc cuûa mình. Tuy vaán ñeà “Ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù“ ñaõ ñöôïc trình baøy trong moät soá baùo caùo khoa hoïc nhöng trong phaàn theå hieän luaän vaên cuûa mình toâi mong muoán ñem ñeán moät goùc nhìn môùi veà hoaït ñoäng chuyeån giaù vaø treân cô sôû ñoù coù theå trôû thaønh nhöõng höôùng ñeå thöïc hieän nghieân cöùu saâu hôn. 2) Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän vaên Đề tài này được thực hiện trên cơ sở áp dụng nghiên cứu theo phương pháp duy vật biện chứng, ñaët bieät laø caùc caëp phaïm truø cô baûn cuûa pheùp bieän chöùng duy vaät nhö “caùi rieâng vaø caùi chung”, “nguyeân nhaân vaø keát quaû”, “baûn chaát vaø hieän töôïng”. Ñoàng thôøi ñeà taøi naøy cuõng ñöôïc aùp duïng các lý luận biện chứng của nhận thức thực tại khách quan, kết hợp với các phương pháp thống kê, phân tích và dự báo từ các nguồn dữ liệu trong và ngoài nước. Các nghiên cứu về chuyển giá trong luận văn này sẽ được xem xét trước hết trên cơ sở lý thuyết về chống chuyển giá phổ biến hiện nay, sau đó sẽ được đối chiếu, kiểm nghiệm qua các ví dụ thực tế trước khi khái quát thành các nhận định làm cơ sở cho việc đưa ra các kết luận và các giải pháp xử lý cụ thể. Trang 3 4) Noäi dung cô baûn cuûa luaän vaên Trong khi thöïc hieän vieäc nghieân cöùu ñeå vieát ñeà taøi naøy, toâi nhaän thaáy tuy vieäc choáng chuyeån giaù ñaõ ñöôïc thöïc hieän ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi töø raát laâu nhöng ngaøy caøng khoù khaên hôn do tính chaát cuûa caùc giao dòch ngaøy caøng ña daïng vaø phöùc taïp hôn. Nhaát laø trong ñieàu kieän Vieät Nam coøn ôû giai ñoaïn laøm quen vôùi lónh vöïc naøy thì tính chaát phöùc taïp vaø khoù khaên seõ taêng leân gaép boäi. Thöïc traïng ñaàu tö ngöôùc ngoaøi ôû nöôùc ta, khoâng chæ xuaát hieän daâu hieäu hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia coù quy moâ lôùn maø coøn xaûy ra caû ôû caùc coâng ty coù quy moâ kinh doanh nhoû vaø trung bình. Do ñoù trong ñeà taøi naøy seõ daønh moät phaàn ñi saâu vaøo phaân tích tình hình Vieät Nam daãn ñeán vieäc caùc doanh nghieäp FDI chuyeån giaù trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn vaø treân cô sôû ñoù tìm caùc giaûi phaùp khaéc phuïc. Cuï theå, ñeà taøi bao goàm caùc phaàn chính sau: - Lyù thuyeát chung veà chuyeån giaù ñang ñöôïc caùc nöôùc aùp duïng phoå bieán hieän nay. - Phaân tích ñieàu kieän kinh doanh ôû Vieät Nam, thöïc traïng vaán ñeà chuyeån giaù cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo Vieät Nam. Trong ñoù phaàn chuyeån giaù trong ñaàu tö ban ñaàu hình thaønh doanh nghieäp ñöôïc ñaøo saâu hôn. - Caùc giaûi phaùp ñeà nghò cho vieäc thöïc hieän choáng chuyeån giaù ôû Vieät Nam cuõng ñöôïc giôùi thieäu vôùi hai xu höôùng: moät laø moät laø caùc giaûi phaùp ñònh löôïng vaø ñònh tính caàn aùp duïng; hai laø caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh, luaät phaùp, caùch quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc ñeå phaàn naøo laøm trieät tieâu caùc ñoäng cô chuyeån giaù xuaát phaùt töø nhöõng baát lôïi khi ñaàu tö ôû Việt Nam. Höôùng giaûi phaùp thöù hai seõ truøng vôùi caùc giaûi phaùp thu huùt ñaàu ñaàu tö nöôùc ngoaøi – laø moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng nhaát ñeå Vieät Nam ñaåy maïnh toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, ñoàng thôøi cuõng laø ñieàu mong moûi cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Trang 4 CHÖÔNG I MOÄT CAÙCH NHÌN MÔÙI VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO 1.1 TÍNH CHAÁT KHAÙCH QUAN VAØ CHUÛ QUAN TRONG ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO 1.1.1 Coâng ty ña quoác gia Theo ñònh nghóa cuûa nhoùm chuyeân gia Lieân hieäp quoác, coâng ty ña quoác gia (MNC- multinational corporation) laø Coâng ty coù sôõ höõu hay quyeàn kieåm soaùt khaû naêng saûn xuaát hoaäc dòch vuï ôû beân ngoaøi bieân giôùi cuûa moät nöôùc maø coâng ty ñoù coù truï sôû. Hay noùi cuï theå hôn, MNC laø haõng raát lôùn coù truï sôû chính (Coâng ty meï) ôû moât quoác gia vaø moät soá chi nhaùnh (Coâng ty con) ôû caùc quoác gia khaùc. Chuùng ta xem sô ñoà quan heä vaø giao dòch cuûa moät MNC: Chuù e4 : caùc giao dòch giöõa caùc thaønh vieân theo sô ñoà tröïc tuyeán : caùc giao dòch vöôït caáp Một công ty đa quốc gia có nhiều lựa chọn khác nhau để xâm nhập và chiếm lĩnh thị trường nước ngoài. Họ có thể tự đầu tư bằng việc trực tiếp chọn địa điểm đầu tư, xây dựng nhà máy và điều hành sản xuất, hoặc liên doanh với doanh nghiệp địa phương thông qua Trang 5 góp vốn, công nghệ, nhân lực hay đơn giản nhất là chuyển giao công nghệ. Việc lựa chọn hình thức đầu tư và kinh doanh của nhà đầu tư phụ thuộc vào thị trường và hệ thống luật pháp của nước sở tại. Nét đặc trưng của các công ty đa quốc gia là chúng thường sở hữu những khoản tài sản vô hình rất lớn, trong đó công nghệ là một trong những loại tài sản vô hình quan trọng nhất. Thường đó là các nhãn hiệu nổi tiếng, các sáng chế đã tạo nên danh tiếng của công ty và là một phần không thể mất đi của công ty. Trong moät taäp ñoaøn ña quoùâc gia coù xaùc laäp caùc moái quan heä thaân thuoäc: (1) moái qun heä chieàu doïc giöõa coâng ty meï vaø caùc coâng ty con (quan heä kieåm soaùt hay quan heä chi phoái, tuy thuoäc vaøo tyû leä voán tham gia ñaàu tö); (2) quan heä chieàu ngang giöõa caùc coâng ty con vôùi nhau. Tuy nhieân, trong quaù trình hoaït ñoäng caùc giao dòch caùc coâng ty trong moái quan heä naøy ñeàu ñöôïc quyeát ñònh hoaëc aûnh höôûng töø coâng ty meï. Caùc giao dòch coù tính chaát noäi boä naøy thöôøng laø nhaäp khaåu maùy moùc thieát bò hình thaønh taøi saûn coá ñònh trong ñaâu tö xaây döïng cô baûn ñeå thaønh laäp coâng ty con; nhaäp khaåu nguyeân vaät lieäu duøng cho saûn xuaát hay coâng ty con xuaát khaåu caùc saûn phaåm ñaõ hoaøn thaønh. Toâi xin neâu moät ví duï ñieån hình veà caùc quan heä vaø giao dòch noäi boä, ñoù laø tröôøng hôïp cuûa coâng ty SB (Ñaøi loan). Naém baét ñöôïc tình hình giaù nhaân coâng lao ñoäng reû vaø ñieàu kieän luaät phaùp chöa oån ñònh cuûa Vieät Nam, naêm 1993, Coâng ty SB ñaõ ñaàu tö vaøo Vieät nam vaø thaønh laäp Coâng ty SB Vietnam 100% voán nöôùc ngoaøi vôùi chöùc naêng saûn xuaát giaày theå thao xuaát khaåu. Trong hai naêm ñaàu tieân coâng ty SB tieán haønh xaây döïng nhaø xöôûng vaø nhaäp khaåu toaøn boä caùc maùy moùc thieát bò töø Coâng ty meï. Ñeán naêm 1995, hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa coâng ty ñaõ hoaøn taát vaø baét ñaàu ñi vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát. Trong giai ñoaïn naøy coâng ty vaãn duy trì caùc giao dòch thöông maïi vôùi coâng ty meï thoâng qua vieäc nhaäp khaåu 75% giaù trò nguyeân vaät lieäu ñaàu vaøo ñoàng thôøi laïi taùi xuaát 90% saûn phaãm laøm ra cho coâng ty meï. Tröôùc ñaây ñaõ coù nhieàu nhaän ñònh raèng vaán ñeà chuyeån giaù laø heä quaû cuûa söï phaùt trieån caùc coâng ty ña quoác gia. Cho neân khi thöïc hieän choáng chuyeån giaù hoï thöôøng chæ chuù yù ñeán caùc taäp ñoaøn coù quy moâ lôùn hôn laø nhöõng doanh nghieäp hoaït ñoäng rieâng leõ. Tuy nhieân trong ñieàu kieän tình hình ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Việt Nam coù ñaëc ñieåm khaùc laø thu huùt phaàn lôùn caùc döï aùn coù quy moâ nhoû töø caùc coâng ty trung bình trong khu vöïc. Trong ñoù caùc coâng ty töø Singapore vaø Ñaøi Loan laø ñaàu tö nhieàu nhaát vaøo Việt Nam tính Trang 6 veà caû soá löôïng döï aùn laãn soá löôïng voán. Do ñoù khi xem xeùt vaán ñeà chuyeån giaù ôû Việt Nam toâi nhaän thaáy caàn nghieân cöùu trong toaøn boä caùc doanh nghieäp FDI bao goàm caû coâng ty ña quoác gia vaø coâng ty xuyeân quoác gia (laø coâng ty coù ñaàu tö ra khoûi moät quoác gia). 1.1.2 Ñònh giaù chuyeån giao Ñònh giaù chuyeån giao (Price Transfering) laø bieän phaùp ñöôïc söû duïng ñeå xaùc laäp caùc giaù caû chuyeån giao noäi boä phöùc taïp trong caùc MNC. Ñònh giaù chuyeån giao ñöôïc xem laø moät cô cheá quan troïng ñeå moät MNC vaän ñoäng voán giöõa caùc quoác gia vaø choïn quoác gia maø hoï mong muoán baùo caùo lôïi nhuaän. Trong xu theá toaøn caàu hoaù hieän nay, caùc MNC ngaøy caøng taêng cöôøng môû roâng ñaàu tö vaø kinh doanh ra nhieàu nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi. Vieäc môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh xuyeân quoác gia naøy, taát yeáu seõ daãn ñeán caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng hoùa xuyeân bieân giôùi giöõa caùc coâng ty thaønh vieân noäi boä trong MNC. Vieäc xaùc laäp giaù caû cho caùc giao dòch naøy ñöôïc goïi laø ñònh giaù chuyeån giao hoaøn toaøn do noäi boä coâng ty quyeát ñònh, nhöng vôùi möùc giaù xaùc ñònh cao hay thaáp trong töøng giao dòch laïi taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán nghóa vuï noäp thueá cho caùc quoác gia vaø söï di chuyeån ngoaïi teä giöõa caùc nöôùc. 1.1.3 Muïc tieâu cuûa thueá quoác teá Ñoái vôùi caùc chính saùch thueá, coù 2 nguyeân taéc chính laø ñoäc laäp vaø coâng baèng. Moät chính saùch thueá ñoäc laäp töùc laø noù khoâng chòu söï aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá khaùc. Ví duï, vieäc kinh doanh ñöôïc leân keá hoaïch vaø quyeát ñònh töø caùc yeáu toá saûn xuaát chöù khoâng phaûi töø vaán ñeà thueá. Muïc tieâu coøn laïi trong vieäc xaây döïng moät heä thoáng thueá laø coâng baèng. Tính coâng baèng seõ ñaït ñöôïc khi coù hai ngöôøi kinh doanh trong hoaøn caûnh kinh teá töông töï nhau thì seõ païi thöïc hieän nghóa vuï thueá töông ñöông nhau. Xeùt trong moät quoác gia, vieäc xaùc laäp tính ñoäc laäp vaø tính coâng baèng trong chính saùch thueá laø khoâng khoù khaên laém. Nhöng khi coù nhieàu hôn moät quoác gia lieân quan thì seõ coù vaán ñeà phaùt sinh. Moät maët caùc quoác gia ñeàu thích môû roäng töï do thöông maïi, nhöng maët khaùc laïi cuõng thích baûo veä caùc nguoàn thu ngaân saùch cuûa hoï. Vaø muïc tieâu thöù Trang 7 hai naøy laø nguyeân nhaân chính laøm cho tính ñoäc laäp vaø tính coâng baèng khoù ñaït ñöôïc trong vieäc giaûi quyeát thueá quoác teá. Tính ñoäc laäp chæ ñaït ñöôïc moät caùch hoaøn haûo khi caùc coâng ty ñeàu noäp thueá nhö nhau duø hoï kinh doanh ôû ñaâu vaø ñieàu quan troïng laø khoâng laøm phaùt sinh theâm chi phí khi hoï di chuyeån tieàn töø quoác gia naøy sang quoác gia khaùc. Tuy nhieân, trong theá giôùi khoâng hoaøn haûo, caùc MNC luoân tìm caùch ñieàu chænh caùc heä thoáng thueá naøo thöôøng xuyeân coù taùc ñoäng vaøo nôi vaø hình thöùc maø hoï ñaàu tö vaøo. Neáu moät MNC quyeát ñònh ñaàu tö döïa treân cô sôû cuûa moät heä thoáng thueá coù chính saùch ñoái laäp vôùi vieäc taïo lôïi nhuaän thì seõ laøm thuït giaûm saûn xuaát. Muïc tieâu cuûa caùc saéc luaät choáng chuyeån giaù laø nhaèm laøm cho heä thoáng thueá ñaït ñöôïc söï coâng baèng vaø ñoäc laäp ñeå traùnh vieäc ñaùnh thueá truøng vaøo thu nhaäp vaø ngaên ngöøa haønh vi troán thueá. 1.1.4 Caùc nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao + Nguyên tắc giá thị trường (Arm’s Length Principle) Nguyeân taéc giá thị trường (ALP) là một chuẩn mực quốc tế do Tổ chức Hợp tác kinh tế và phát triển (Organisation for Economic Co- Operation and Depvelopment – OECD) đưa ra nhằm đề cập tới giá cả của hàng hoá, dịch vụ trong một hoạt động thương mại diễn ra giữa các bên hoàn toàn độc lập – không có sự liên kết. Khi các công ty hoàn toàn độc lập có quan hệ trao đổi, mua bán với nhau, thì các điều kiện thương mại và tài chính trong hợp đồng kinh tế (giá cả hàng hoá, dịch vụ, điều khoản về tín dụng ....) đều được định hướng và chi phối bởi các tác động khách quan của thị trường. Ngược lại khi các công ty có liên kết thực hiện quan hệ mua bán, trao đổi hàng hoá và dịch vụ, các tác động thị trường không nhất thiết có ảnh hưởng đáng kể đến các điều khoản thương mại và tài chính của hợp đồng và do đó chắc chắn sẽ có sự sai lệch, thiếu khách quan trong quan hệ chuyển giao này. Theo nguyeân taéc giaù caên baûn thò tröôøng, caùc beân coù quan heä lieân keát phaûi ñònh giaù chyeån giao cho caùc giao dòch noäi boä nhö theå hoï laø caùc ñoái taùc ñoäc laäp. Möùc giaù naøy seõ baèng vôùi giaù cung caáp bôûi thò tröôøng töï do caïnh tranh. Neáu caùc beân coù quan heä lieân keát khoâng aùp duïng nguyeân taéc giaù thò tröôøng thì cô quan thueá cuûa nöôùc ñoù coù quyeàn truy thu thueá thu nhaäp tính treân phaàn lôïi töùc leõ ra doanh nghieäp seõ ñaït ñöôïc neáu hoï ñònh giaù ñuùng. Trang 8 + Phương pháp giá tự do có thể so sánh được (Comparable Uncontrolled Price - CUP) Phương pháp CUP hướng dẫn chúng ta so sánh giá cả phải trả cho các hàng hoá hoặc dịch vụ được chuyển giao trong các giao dịch có kiểm soát với giá cả phải trả cho các hàng hoá hoặc dịch vụ được chuyển giao trong các giao dịch tự do và có thể so sánh được. Phương pháp CUP được xem là phương pháp định giá chuyển giao trực tiếp và có độ chính xác cao so với các phương pháp khác trong vieäc ñònh giaù chuyeån giao theo nguyeân taéc giaù thò tröôøng. Ñieàu quan troïng trong phöông phaùp naøy laø vieäc löïa choïn caùc nghieäp vuï töông ñoàng nhau ñeå so saùnh. Do hoaït ñoäng kinh doanh bao goàm nhieàu loaïi hình phong phuù vaø ña daïng, neân thoâng thöôøng raát ít gaëp caùc nghieäp vuï so saùnh hoaøn toaøn gioáng nhau maø coù theå xaåy ra tröôøng caùc giao dòch khoâng hoaøn toaøn töông ñoàng nhau laøm aûnh höôûng ñeán giaù caû chuyeån giao nhö chaát löôïng haøng hoùa, nhaõn hieäu haøng hoùa, ñieàu kieän giao haøng, phöông thöùc thanh toaùn… Khi ñoù chuùng ta chæ ñöôïc aùp duïng phöông phaùp CUP sau khi ñaõ ñieàu chænh ñeå loaïi tröø caùc yeáu toá aûnh höôûng. Ví duï: Coâng ty X cuûa Newzeland cuøng laø nhaø cung caáp söõa boät cho 2 doanh nghieäp A vaø B ôû thò tröôøng Vieät Nam. Trong ñoù doanh nghieäp A laø coâng ty coâng ty lieân doanh coù voán ñaàu tö töø X, con doanh nghieäp B laø moât coâng ty trong nöôùc. Tuy nhieân giaù mua vaø thôøi gia thanh toaùn coù söï khaùc nhau: - Doanh nghieäp A mua giaù 4.500 USD/taán vaø thanh toaùn ngay khi nhaän haøng - Doanh nghieäp B mua maéc hôn vôùi giaù 4.550 USD/taán nhöng ñöôïc thanh toaùn chaäm saùu thaùng sau. Khi aùp duïng phöông phaùp CUP trong tröôøng hôïp nay caàn loaïi tröø aûnh höôûng bôûi ñieàu kieän thanh toaùn vaøo giaù baùn thì môùi coù theà so saùnh ñöôïc. Ví duï laõi suaát hieän nay treân thò tröôøng laø 4%/naêm. Khi ñoù giaù baùn cho doanh nghieäp B neáu trong ñieàu kieän thanh toaùn ngay seõ laø: 4.550 - 4.550x4%/2 = 4.459 USD/taán Vôùi keát quaû naøy thì coù theå xaùc ñònh raèng Coâng ty X baùn söõa boät cho doanh nghieäp A cao hôn doanh nghieäp B. Trang 9 Phöông phaùp CUP khoâng thöïc hieän ñöôïc khi giöõa nghieäp vuï chuyeån giao vôùi beân coù quan heä lieân keát vaø nghieäp vuï chuyeån giao töï do coù söï khaùc bieät veà chaát löôïng saûn phaåm hoaëc vò trí ñòa lyù hoaëc caáp ñoä cuûa thò tröôøng. Khi naøy caùc chuyeân gia thueá seõ choïn phöông phaùp khaùc ñeå ñaùnh giaù. + Phương pháp giá bán lại (Resale Price Method - RPM). Phương pháp giá bán lại ñöôïc thöïc hieän ñeå xaùc ñònh giaù thò tröôøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao bằng caùch lấy giá baùn thöïc teá tröø ñi moät khoaûn chieát khaáu thích öùng cho ngöôøi baùn laïi. Khoản chiết khấu này bao gồm các chi phí bán hàng, các chi phí hoạt động liên quan đến việc bán hàng và lợi nhuận tương ứng hợp lý dành cho công ty thương mại nói trên. Khi aùp duïng phöông phaùp naøy, chuùng ta caàn phaân bieät hai chuû theå, moät beân laø caùc coâng ty saûn xuaát roài baùn caùc saûn phaåm cuûa mình, moät beân laø caùc coâng ty thöông maïi chuyeân mua nhöõng saûn phaåm ñoù vaø baùn laïi treân thò tröôøng. Möùc chieác khaáu thích öùng chính laø tyû suaát lôïi nhuaän treân doanh thu maø coâng ty thöông maïi nhaän ñöôïc töø vieäc thöïc hieän moät nghieäp vuï chuyeån giao töï do. Möùc chieát khaáu duøng laøm cô sôû tính toaùn coù theå ñöôïc tham khaûo töø caùc giao dòch töông töï do ñoái vôùi nhöõng coâng ty thöông maïi khaùc maø khoâng coù quan heä lieân keát. Hoaëc noù cuõng coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch so saùnh vôùi möùc chieác khaáu coâng ty thöông maïi töông töï, hay caùc ñôn vò trong cuøng ngaønh, hay caùc ñôn vò trong cuøng hoaøn caûnh kinh doanh. Moät nhaø phaân phoái seõ thích nhaän möùc chieác khaáu töông ñöông nhau khi baùn moät chieác maùy thu hình hay moät chieác ñaàu ñóa. Do ñoù neáu maùy thu hình ñöôïc mua töø ñôn vò khoâng coù quan heä lieân keát thì möùc chieác khaáu naøy coù theå ñöôïc duøng ñeå tính cho ñaàu ñóa. Ví duï: Moät nhaø saûn xuaát baùn söõa boät cuûa hoï cho coâng ty con ôû nöôùc ngoaøi vaø laø nhaø phaân phoái ra thò tröôøng tieâu duøng. Böôùc thöù nhaát laø caàn tìm ra möùc chieác khaáu maø nhaø phaân phoái seõ nhaän. Neáu caùc nhaø phaân phoái khaùc mua söõa boät trong trong ñieàu kieän töông töï ôû thò tröôøng töï do thoâng thöôøng nhaän ñöôïc möùc chieác khaáu 10% sau khi tieâu thuï ñöôïc saûn phaåm söõa boät. Böôùc thöù hai, chuùng ta aùp ñaët möùc chieác khaáu naøy cho nhaø phaân phoùâi ñang xeùt ñeán. Ngöôøi tieâu duøng traû 1.65 USD cho 1kg söõa boät vaø sau ñoù soá Trang 10 Phương pháp này tỏ ra thích hợp với các hoạt động trong ngành thương mại, nơi tồn tại các nghiệp vụ mua đi bán lại các sản phẩm hàng hoá. Tuy vậy khi sử dụng phương pháp giá bán lại, chúng ta không thể lấy tỷ lệ lãi gộp bình quân của toàn ngành thương nghiệp để xác định khoản khấu trừ này vì mỗi nghiệp vụ chuyển giao sẽ có một tỷ suất lợi nhuận khác nhau. Ñeå keát quaû tính toaùn ñöôïc hôïp lyù, khi sử dụng phương pháp giá bán lại chúng ta phải tuân thủ một số điều kiện như sau : + Các khách hàng của công ty thương mại phải độc lập, không có quan hệ liên kết với bản thân công ty thương mại này vì nếu có tồn tại các ràng buộc, liên kết nào đó thì giá bán ra của công ty thương mại sẽ không còn mang tính khách quan. + Nghiệp vụ mua hàng của công ty thương mại phải có liên quan đến nghiệp vụ chuyển giao mà ta cần xác định giá thị trường (giá chuyển giao nội bộ trong caùc MNC). + Töông töï nhö phöông phaùp CUP, do tính chaát phong phuù vaø ña daïng trong kinh doanh, neân khi aùp duïng phöông phaùp giaù baùn laïi chuùng ta cuõng caàn ñieàu chænh möùc chieác khaáu ñeå loaïi tröø caùc yeáu toá aûnh höôûng neáu coù. Phương pháp này ñaït hiệu quả cao nhất khi mà công ty thương mại chỉ làm tăng thêm giá trị nhỏ không đáng kể vào sản phẩm hàng hoá và dịch vụ mua từ một ñôn vò coù quan heä lieân keát, ñoàng thôøi họ sẽ nhanh choáng bán lại haøng hoùa. Tuy nhieân phương pháp giá bán lại khoâng aùp duïng ñöôïc neáu xaåy ra trong aùc tröôøng hôïp sau: + Haøng hoùa tröôùc khi baùn laïi ñaõ bò thay ñoåi giaù trò baèng vieäc gia coâng cheá bieán, laép raùp thay ñoåi hình daïng hoaëc thay ñoåi nhaõn maùc saûn phaåm. Vì nhöõng coâng vieäc naøy ñaõ taïo ra moät giaù trò gia taêng theâm cho haøng hoùa, laøm cho coù söï thay ñoåi veà giaù voán vaø giaù baùn, do ñoù khoâng theå xaùc ñònh möùc chieác khaáu hôïp lyù. + Khoaûn caùch giöõa thôøi ñieåm mua haøng vaø baùn haøng daøi treân moät naêm, vì giaù baùn khi naøy coù theå phaûi chòu söï taùc ñoäng cuûa thôøi gian. Trong trường hợp không tồn tại nghiệp vụ này thì có thể tính toán giá cả theo nguyên tắc thị trường bằng cách dựa trên khoản chiết khấu có nguồn gốc từ chính công ty Trang 11 Tuy vậy trong thực tế có những thay đổi đã làm cho việc điều chỉnh khoản chiết khấu mà chúng ta đề cập ở trên là không thực hiện được. Ta có thể lấy ví dụ : + Hàng hoá mà công ty thương mại mua về đã được tiến hành gia công, chế biến lại làm phát sinh thêm trị giá gia tăng làm cho việc xác định khoản chiết khấu hợp lý rất khó khăn. + Hàng hoá mà công ty thương mại mua về được thay đổi nhãn hiệu thương mại có uy tín hơn, làm cho giá bán thay đổi hoàn toàn cũng dẫn đến việc không thể xác định được khoản chiết khấu hợp lý. + Khoảng cách về mặt địa lý và thời gian mua, bán hàng hoá quá dài kéo theo nhiều biến động về tỷ giá, cũng như gia tăng rủi ro, làm cho khó khăn trong việc xác định khoản chiết khấu hợp lý. Khi mà cả phương pháp CUP và phương pháp RPM không thể áp dụng được thì chuùng ta coù theå aùp moät phöông phaùp môùi döôùi ñaây. + Phöông phaùp coäng theâm chi phí (Cost plus method). Hoàn toàn không giống như các phương pháp trước, phương pháp giá vốn cộng thêm xác định căn bản giá thị trường của các chuyển giao liên kết căn cứ vào tổng giá vốn của chuyển giao gốc trong hoạt động thương mại được điều chỉnh bổ sung một khoản nâng giá lợi nhuận thương mại, có tính tới sự tác động của các loại tài sản và các rủi ro có liên quan. Phöông phaùp coäng theâm chi phí ñöôïc söû duïng giaù thò tröôøng treân cô sôû coäng theâm moät khoaûn naâng giaù (mark – up) thích öùng vaøo chi phí saûn xuaát. Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi cô sôû saûn xuaát theo hôïp ñoàng gia coâng hoaëc caùc cô sôû dòch vuï. Trong ñoù, caùc khoaûn chi phí coäng theâm coù theå bao goàm chi phí giao haøng, chi phí quaûn lyù trong kyø. Trang 12 Giá cả hàng hoá dịch vụ sau khi đã cộng thêm phần nâng giá này có thể xem là căn bản giá thị trường cho hoạt động chuyển giao trong nội bộ MNC. Như vậy để sự so sánh đạt hiệu quả, các điểm khác biệt nhau trong chuyển giao liên kết và chuyển giao không liên kết mà có thể tạo ảnh hưởng lên khoản nâng giá cần phải được xác định rõ ràng. Ñiều đặc biệt quan trọng là cần phân biệt sự khác nhau trong mức độ và loại của các chi phí như chi phí hoạt động và chi phí không mang tính hoạt động (bao gồm cả các chi phí tài chính liên quan tới hoạt động sản xuất kinh doanh và các chi phí liên quan đến rủi ro của các bên có liên quan đến các chuyển giao đang được so sánh). Moät ñieåm thuaän lôïi cuûa phöông phaùp naøy laø khi xaùc ñònh khoaûn naâng giaù aùp duïng trong tröôøng hôïp saûn xuaát theo hôïp ñoàng thì ñieàu quan troïng caàn nhaán maïnh trong hình thöùc chyeån giao theo caùc hôïp ñoàng chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc khoâng caàn phaûi coù söï töông töï nhö caùc haøng hoùa chuyeån giao trong noäi boä coâng ty. Theo phương pháp giá vốn cộng thêm thì căn bản giá thị trường được xác định thông qua các yếu tố sau : + Giá thành sản xuất cộng thêm với + Một giá trị bổ sung thêm tỷ lệ với lợi nhuận gộp tương ứng và cộng hay trừ đi + Các điều chỉnh phù hợp khác. Ví duï: Naêm 1995, moät coâng ty kinh doanh ngaønh giaøy deùp cuûa Singapore coù ñaàu tö vaøo Vieät Nam thaønh laäp moät coâng ty con ñeå thöïc hieän vieäc chuyeân gia coâng theo caùc ñôn ñaët haøng veà laøm giaày deùp töø coâng ty meï vaø moät vaøi coâng ty khaùc. Trong hôïp ñoàng gia coâng, coâng ty meï seõ cung caáp toaøn boä caùc loaïi nguyeân vaät lieäu nhö vaûi, keo, nhöïa, da,… vaø saûn phaåm laøm ra seõ ñöôïc xuaát khaåu toaøn boä veà Singapore roài ñöôïc tieâu thuï ra ôû thò tröôøng caû theá giôùi. Do coâng ty meï chæ thöïc hieän hôïp ñoàng gia coâng vôùi duy nhaát moät coâng ty ôû Vieät nam neân khoâng theå söû duïng phöông phaùp CUP ñeå xaùc ñònh giaù chuyeån giao. Tuy nhieân chuùng ta laïi coù theå söû duïng caùc thoâng tin töø caùc hôïp ñoàng gia coâng maø coâng ty con thöïc hieän vôùi caùc beân khoâng coù quan heä lieân keát khaùc ñeå laøm cô sôû cho vieäc aùp duïng phöông phaùp giaù phí coäng theâm khi ñònh giaù cho caùc nghieäp vuï chuyeån giao trong noäi boä MNC naøy. Phương pháp này sẽ rất phù hợp nếu được áp dụng cho các cơ sở gia công hàng hoá hay sản xuất bán thành phẩm trong nội bộ MNC khi mà các bên coù thoả thuận giao dòch Trang 13 + Nếu công ty con chỉ thực hiện việc gia công hay sản xuất bán thành phẩm cho công ty mẹ mà không thực hiện cho bất kỳ một công ty không liên kết nào trên thị trường tự do thì khoản nâng giá phù hợp sẽ dựa trên cơ sở loại hoạt động tương tự của một công ty không liên kết khác trên thị trường. + Trong trường hợp công ty con vừa thực hiện hợp đồng gia công với công ty mẹ lại vừa thực hiện hợp đồng cho một công ty không liên kết trên thị trường thì các chi phí quản lý và các chi phí chung khác phải phân bổ theo giá trị của những hợp đồng gia công . Trôû laïi ví duï treân, neáu coâng ty con ôû Vieät Nam coù doanh soá 70% töø vieäc thöïc hieän gia coâng cho coâng ty meï vaø 30% töø hoaït ñoäng gia coâng vôùi ñoái taùc khaùc thì khi aùp duïng phöông phaùp coäng theâm phí, chuùng ta caàn phaân boå caùc chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù töông öùng vôùi tyû leä doanh thu nhaän ñöôïc. Trong khi xaùc ñònh khoaûn chi phí taêng theâm, chuùng ta caàn quan taâm ñeán naêng löïc saûn xuaát, coâng ngheä, ñoái töôïng saûn xuaát cuûa coâng ty. Neáu coâng ty con khoâng daønh heát toaøn boä coâng söùc hoaït ñoäng cho moät khaùch haøng duy nhaát (ôû ñaây laø coâng ty meï) thì vaán ñeà khoâng söû duïng heát coâng suaát khoâng thuoäc traùch nhieäm cuûa coâng ty meï, do ñoù khoâng theå ñöa heát toaøn boä chi phí giaùn tieáp vaøo khoaûn naâng giaù. Neáu coâng ty con saûn xuaát theo hôïp ñoàng daønh heát toaøn boä coân suaát cho vieäc gia coâng saûn phaåm cuûa coâng ty meï thì taïi thôøi ñieåm khoâng söû duïng heát coâng suaát, coâng ty meï vaãn phaûi chaáp nhaän toaøn boä chi phí naøy duø hoï coù söû duïng hay khoâng. + Phương pháp chiết tách lợi nhuận (Profit split method ). Khi mà giữa các chuyển giao trong nội bộ MNC có mối ràng buộc, liên kết quá chặt chẽ không thể tách rời được ra từng giao dịch để phân tích thì phương pháp chiết tách lợi nhuận được xem là thích hợp nhất để sử dụng. Phương pháp chiết tách lợi nhuận được sử dụng để loại trừ các yeáu toá aûnnh höôûng ñeán lợi nhuận trong caùc giao dịch có thể kiểm soát được. Trang 14 Phương pháp này xác định giá chuyển giao trong nội bộ tập đoàn bằng cách phân tích việc phân chia lợi tức của các công ty có liên kết tham gia trong hoạt động chuyển giao này. Việc phân tích được thực hiện dựa trên cở sở đánh giá phần đóng góp của các công ty thành viên vào trong tập đoàn. Có nhiều cách để đo lường mức đóng góp này, thông thừơng nhất là mức vốn đã đầu tư để tính phần lợi nhuận đáng lẽ nhận được từ các nghiệp vụ chuyển giao. Phương pháp chiết tách lợi nhuận trước tiên sẽ xác định lợi nhuận phải chiết tách từ các chuyển giao mà các công ty liên kết đaõ thöïc hieän. Sau đó sẽ phân chia lợi nhuận cho các công ty liên kết một cách hợp lý trên cơ sở möùc ñoùng goùp cuûa hoï ñeå laøm ra soá lôïi nhuaän naøy. Phần đóng góp của từng bên có liên quan sẽ được xác định trên cơ sở của hoạt động kinh doanh và giá trị của mỗi bên, trong trường hợp tốt nhất là đối chiếu được với dữ liệu khách quan của thị trường bên ngoài. Để tính toán giá thị trường, phương pháp này yêu cầu phải nghiên cứu sự phân chia lợi tức giữa các bên có quan hệ liên kết vaø khoâng coù quan heä lieân keát. Tröôùc tieân chuùng ta caàn xác định lợi nhuận tổng cộng từ._. các giao dịch liên kết có liên quan đến hai bên. Sau ñoù laø vieäc tính möùc chia lợi nhuận tổng cộng này thành các phần tương ứng dựa trên một số công thức. Và cuoái cuøng laø xác định giá chuyển giao cho từng nghiệp vụ phát sinh giữa hai bên phù hợp với các công thức phân chia lợi nhuận. Ví duï, Có một công ty A sản xuất bóng đèn điện sau đó chuyển giao cho các chi nhánh ở nước ngoài để tiêu thụ. Giá vốn mỗi lốc 100 bóng đèn là 120 USD. Các chi nhánh bán cho người tiêu dùng là 200 USD vaø thu được tổng mức lãi gộp là 80 USD trên mỗi lốc bóng đèn. Qua xem xét hoạt động chúng ta thấy, trong mỗi lốc hàng, công ty A tốn 10 USD chi phí quản lý và bán hàng còn ở các chi nhánh là 20 USD. Tổng cộng chi phí là 30 USD và lợi nhuận của cả tập đoàn là 50 USD. Theo phương pháp chiếc tách lợi nhuận thì lợi nhuận này sẽ được phân phối cho các thành viên theo theo số vốn đầu tư. Trong trường hợp này, số vốn của công ty A là 3.000.000 USD và của các chi nhánh là 2.000.000 USD, do đó công ty A phải được hưởng 3/5 số lợi nhuận tạo ra. Chính điều này sẽ quyết định giá chuyển giao. Giá chuyển giao hợp lý là mức sao cho công ty A nhận được số lời là 30 USD (3/5 của toàn bộ lãi gộp trên mỗi loâc bóng đèn). Do đó giá chuyển giao sẽ là 120 + 10 + 30 = 160 USD. Trang 15 Điều quan trọng mà chúng ta cần lưu ý là khi quyết định giá chuyển giao thì trong nội bộ MNC không thể biết mức lợi nhuận thực sẽ là bao nhiêu. Thay vào đó, khi áp dụng phương pháp này, chúng ta cần dự đoán tổng số lợi nhuận sẽ đạt được. Trong tương quan so với các phương pháp khác, rõ ràng phương pháp chiết tách lợi nhuận có thể không được chặt chẽ trong các so sánh như là các phương pháp định giá chuyển giao truyền thống mặc dù cùng dựa trên cơ sở hoạt động kinh doanh, chi phí các nguồn lực, các rủi ro có liên quan. Phương pháp chiết tách lợi nhuận còn ít đáng tin cậy hơn so với các phương pháp chuyển giao truyền thống ở chỗ hoạt động chuyển giá thường có khuynh hướng bắt nguồn từ các phưong pháp định giá gián tiếp.Tuy phương pháp chiết tách lợi nhuận không thật chặt chẽ trong các so sánh cụ thể như các phương pháp truyền thống nhưng phưông pháp naøy vẫn được sử dụng trong những trường hợp mà các phương pháp truyền thống tỏ ra không phù hợp. + Phương pháp lợi nhuận ròng của nghiệp vụ chuyển giao (Transactional Net Margin Method – TNMM) Phöông phaùp lôïi nhuaän roàng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao coù tính chaát gaàn gioáng vôùi phöông phaùp giaù baùn laïi vaø phöông phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän. Theo phương pháp này lợi nhuận thu được từ các chuyển giao liên kết, sau khi đã trừ đi các định phí và các biến phí liên quan, được so saùnh vôùi tỷ lệ phần trăm của một chæ tieâu cơ sở nào đó, ví dụ như là doanh số bán hàng, tổng giá vốn hàng bán ra hay tổng giá trị tài sản ...thích hợp nhất là so sánh với lợi nhuận của các chuyển giao độc lập khác. Trong trường hợp không tồn tại các chuyển giao độc lập có thể so sánh đối với công ty con trong moät taäp ñoaøn thì ta cũng có thể lấy lợi nhuận thu được trong các chuyển giao có thể so sánh được của hai công ty không liên kết khác làm cơ sở. Sự so sánh các chuyển giao liên kết và không liên kết có thể trở nên rõ ràng hơn khi ta tiến hành phân tích cơ chế của các chuyển giao đó. Các điều chỉnh mang tính định lượng cần phải áp dụng cho các khác biệt về mặt vật chất giữa các chuyển giao liên kết và các chuyển giao độc lập và rõ ràng việc áp dụng các điều chỉnh dựa trên nguyên tắc căn bản giá thị trường sẽ làm giảm sự khác biệt giữa hai loại chuyển giao đang đề cập đến. Ñieàu ñaùng chuù yù laø khi aùp duïng phöông phaùp naøy ñoøi hoûi phaûi coù söï nhaän daïng caùc möùc lôïi nhuaän roàng coù theå so saùnh ñöôïc. Hôn nöõa, do phương pháp naøy dường như Trang 16 + Löïa choïn phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao Treân ñaây laø 5phöông phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán treân theá giôùi trong vieäc xaùc ñònh giaù chuyeån giao noäi boä theo nguyeân taéc giaù thò tröôøng. Tuy nhieân, moãi phöông phaùp laïi caàn ñöôïc aùp duïng trong moät ñieàu kieän thöïc teá nhaát ñònh. Tuyø vaøo kỹ năng nghề nghiệp và sự phán đoán của từng cá nhân maø quyeát ñònh löïa choïn aùp duïng phöông phaùp naøo. Chính vì thế mà định giá chuyển giao thường được xem là nghệ thuật của khoa học ứng dụng hơn là một môn khoa học thực sự chính xác. Việc lựa chọn phương pháp định giá chuyển giao nào cần phải được cân nhắc trên cơ sở phương pháp đó có thể đem lại sự gần đúng cao nhất trên nguyên tắc căn bản giá thị trường. Ñeå tieän vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao trong noäi boä MNC, caùc chuyeân gia ñaõ xaây döïng baûng toùm taét nhö sau: Baûng 1.1: So saùnh caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao Phương p đ nh chuy n giao Phương p t do + Đ nh chuy n giao v i i n c đ nh vô nh th so nh đ c ( CUP ) + Đ nh chuy n giao v i ng + Đ nh chuy n giao v i n vay , h tr i nh Phương p + Đ nh chuy n giao cung c p c ch n i ( RPM ) + Đ nh chuy n giao nguyên v t li u , n nh ph m + Đ nh chuy n giao v i c H. ng mua n i n Phương p + Đ nh chuy n giao trong c ng thêm ( CPM ) phân ph i c n ph m Phương p chi t ch + Đ nh chuy n giao trong tr ng h p l i nhu n ( PSM ) ch đ c o ra b i nhi u cung c p Phương p l i nhu n ng a + Đ nh chuy n giao cung c p c ch nghi p chuy n giao ( TNMM ) + Đ nh chuy n giao trong phân ph i n ph m khi s ng phương p n i không hi u + Đ nh chuy n giao v i c n nh ph m c tr ng h p đ c th p ng Trang 17 1.1.5 Tính khaùch quan vaø chuû quan trong ñònh giaù chuyeån giao Coù nhieàu nghieäp vuï mang tính chaát noäi boä trong moät MNC. Chuùng bao goàm caùc söï chuyeån dòch veà taøi saûn höõu hình vaø taøi saûn voâ hình, söï cung caáp caùc dòch vuï vaø nghieäp vuï taøi chính cuõng nhö caùc nghòeâp vuï lieân quan ñeán vaán ñeà cho vay vaø ñi vay. Cơ quan cuûa caùc nöôùc haàu heát ñeàu xem xeùt hoaït ñoäng naøy cuûa caùc MNC treân theá giôùi thoâng qua vieäc tieáp caän vôùi khaùi nieäm “ñònh giaù chuyeån giao”. Khaùi nieäm naøy cuõng nhìn döôùi hai goác ñoä khaùc nhau: + Tính khaùch quan Caùc giao dòch giöõa caùc beân coù quan heä lieân keát tuy mang tính chaát noäi boä nhöng veà maët phaùp luaät thì laïi laø quan heä giöõa caùc thöïc theå ñoäc laäp ôû nhöõng quoác gia khaùc nhau. Do ñoù caùc giao dòch cuõng caàn phaûi coù moät möùc giaù ñeàn buø töông öùng. Tính khaùch quan cuûa vieäc ñònh giaù chuyeån giao laø phaûi tuaân thuû nguyeân taéc “giaù thò tröôøng”. Nguyeân taéc naøy yeâu caàu söï thanh toaùn coù tính chaát ñeàn buø ñoái vôùi baát cöù nghieäp vuï naøo trong noäi boä MNC phaûi thích öùng vôùi caáp ñoä ñöôïc aùp duïng khi coù nghieäp vuï xaûy ra giöõa caùc boä phaän khoâng coù quan heä lieân keát, trong khi caùc yeáu toá khaùc ñeàu nhö nhau.Ñieàu naøy coù theå hieåu laø moät caùch cuï theå laø: neáu toàn taïi moät nghieäp vuï chuyeån giao trong noäi boä cuûa MNC thì nghieäp vuï ñoù phaûi ñöôïc ñaùnh giaù theo tieâu chuaån noù ñöôïc thöïc hieän vôùii nhöõng ñôn vò khaùc khoâng coù lieân keát treân thò tröôøng. Song treân thöïc teá, vieäc xaùc ñònh giaù trò chuyeån giao theo giaù trò thò tröôøng laø moät vaán ñeà cöïc kyø khoù khaên. + Tính chuû quan Khi caùc giaù giao dòch noäi boä ñöôïc coâng ty meï aán ñònh ôû moät möùc giaù thoaùt khoûi quan heä thò tröôøng thì hoaït ñoäng naøy trôû thaønh moät haønh vi traùi phaùp luaät vì noù aûnh höôûng nguoàn thu thueá cuûa caùc quoác gia. Nhìn beà ngoaøi, hieän töôïng naøy ñöôïc phaùt hieän vôùi caùc daáu hieäu sau ñaây: - Ñònh giaù yeáu toá ñaàu vaøo (taøi saûn goùp voán, maùy moùc thieát bò, haøng hoùa, nguyeân vaät lieäu nhaäp khaåu) cao hôn so vôùi giaù thò tröôøng. Trang 18 - Ñònh giaù caùc yeáu toá ñaàu ra (haøng hoùa, dòch vuï xuaát khaåu) thaáp hôn giaù thò tröôøng. Tính chuû quan trong ñònh giaù chuyeån giao trong caùc MNC laø do moät soá yeáu toá sau thuùc ñaåy: - Söï cheânh leäch veà thueá suaát thueá thu nhaäp doanh nghieäp giöõa caùc quoác gia laø ñoäng löïc chính daãn ñeán vieäc söû duïng cô cheá ñònh giaù chuyeån giao. Thueá suaát caøng khaùc bieät, caùc MNC caøng coù ñoäng löïc trong vieäc dòch chuyeån lôïi nhuaän ñöôïc baùo caùo tôùi quoác gia coù thueá suaát thaáp hôn ñeå giaûm thieåu toång soá thueá phaûi noäp treân toaøn caàu. - Cheânh leäch veà thueá suaát thueá xuaát nhaäp khaåu cuõng daãn ñeán thay ñoåi nghóa vuï thueá neáu MNC thöïc ñònh giaù chuyeån giao coù chuû ñích. - Do caùc haïn cheá trong vieäc chuyeån lôïi nhuaän veà chính quoác maø chính phuû nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö ñaõ ban haønh. - Do vieäc kieåm soaùt ngoaïi hoái vaø mong muoán giaûm thieåu caùc ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh taïi nöôùc chuû nhaø. - Laïm phaùt taïi nöôùc chuû nhaø baøo moøn söùc mua cuûa caùc khoaûn lôïi nhuaän thu ñöôïc töø ñaàu tö, vaø vì theá kích thích caùc MNC chuyeån dòch ñeán caùc quoác gia coù tyû leä laïm phaùt thaáp. - Söï coù maët cuûa caùc ñoái taùc ñòa phöông trong kinh doanh. - Caùc baát oån veà chính trò vaø xaõ hoäi. 1.2 CHUYEÅN GIAÙ 1 .2.1 Khaùi nieäm veà chuyeån giaù Theo ñònh nghóa cuûa OECD chuyeån giaù (transfer pricing) laø hình thöùc caùc coâng ty aùp duïng trong caùc giao dòch mua baùn taøi saûn höõu hình vaø voâ hình hoaëc trong vieäc cung caáp dòch vuï. Ñieàu quan troïng trong vieäc choïn löïa möùc giaù naøo seõ quyeát ñònh möùc lôïi töùc vaø caùc khoaûn thueá cuûa caùc beân coù lieân quan trong noäi boä MNC. Trang 19 Chuyeån giaù là một kỹ thuật mà các MNC tận dụng từ những ưu đãi khác nhau của các quốc gia trên toàn thế giới về các chính sách thuế, lãi suất để xác định giá của các nhập lượng (chi phí đầu vào) và xuất lượng (giá bán) sao cho có lợi nhất. Đây là một kỹ thuật mà hầu như bất kỳ MNC nào cũng phải tận dụng nhằm tối thiểu hoá số thuế phải nộp tại quốc gia nơi các MNC đang hoạt động. Vấn đề nằm ở chỗ là các MNC có tận dụng những kẽ hở trong luật lệ của nước chủ nhà để trốn thuế chứ không phải là tối thiểu hoá số thuế phải nộp hay không mà thôi. Chuyển giá quốc tế là vấn đề đụng chạm trực tiếp đến việc thu thuế của mỗi quốc gia. Thế nhưng, trong khi thế giới đã nhắc đến nhiều thì ở Việt Nam, khái niệm này dường như còn khá mới mẻ. Từ lâu, chính phủ các nước đã để ý đến vấn đề tránh thuế thông qua chuyển giá. Nǎm 1993, Cơ quan thuế nội địa của Mỹ (IRS) đã điều tra và phán quyết rằng Công ty Ôtô Nissan của Nhật đã tránh thuế bằng cách định giá rất cao các loại xe nhập vào Mỹ. Và cuối cùng Nissan cũng phải trả khoản phạt 170 triệu đô la Mỹ. Một nǎm sau, để trả đũa, Cơ quan thuế vụ Nhật (NTA) tố cáo tập đoàn Coca - Cola đã cố ý khai báo thấp lợi nhuận thu được tại Nhật bằng cách tính giá "quá đáng" các nguyên vật liệu nhập từ Mỹ và áp đặt phí bản quyền rất cao cho các công ty con tại Nhật. NTA sau đó đã buộc Coca - Cola phải nộp một khoản phạt là 150 triệu đô la Mỹ. Ngày nay, phần lớn các quy trình sản xuất đi qua nhiều nước. Chúng ta có thể thấy một điện thoại di động được lắp ráp ở một nước với linh kiện sản xuất từ nhiều nước khác. Khi một công ty sở hữu dây chuyền sản xuất quốc tế như vậy thì sẽ xảy ra vấn đề định giá nội bộ. Đây là giá mà các chi nhánh trong cùng một công ty “bán” hàng hóa hay dịch vụ cho nhau. Việc định giá nội bộ không chỉ tác động lên kết quả hoạt động của chi nhánh mà còn lên ngân sách quốc gia. Chuùng ta cuøng xem xeùt ví duï vôùi tröôøng hôïp xaåy ra taïi coâng ty saûn xuaát ñieän töû Alpha vaø coâng ty thöông maïi Beta, caû hai coâng ty naøy ñeàu laø thaønh vieân cuûa moät coâng ty meï coù truï sôû chính taïi Hoa kyø. Coâng ty Alpha saûn xuaát ñaàu ñóa DVD ñeå baùn cho coâng ty Beta vaø caùc khaùch haøng khoâng coùù quan heä lieân keát khaùc. Chi phí saûn xuaát moãi saûn phaåm taïi coâng ty Alpha laø 100 USD. Coâng ty Beta mua ñaàu DVD töø Alpha vaø caùc nhaø cung caáp khoâng coùù quan heä lieân keát khaùc ñeå baùn cho ngöôøi tieâu duøng vôùi giaù 160 USD moät saûn phaåm. Do ñoù toång möùc laõi goäp cuûa hai coâng ty naøy laø 60 USD treân moãi saûn phaåm tieâu thuï. Trang 20 Coâng ty Alpha coù theå baùn ñaàu DVD cho caùc khaùch haøng khoâng coùù quan heä lieân keát khaùc vôùi giaù 127.5 USD vaø coâng ty Beta coù theå mua ñaàu DVD töø caùc nhaø cung caáp khoâng coùù quan heä lieân keát khaùc vôùi giaù 132.5 USD. Giaùm ñoác cuûa Alpha seõ haøi loøng khi baùn saûn phaåm cho Beta ôû möùc giaù töø 127.5 USD trôû leân vaø giaùm ñoác Beta cuõng seõ haøi loøng khi hoï mua haøng cuûa Alpha vôùi giaù töø 132.5 USD trôû xuoáng. Do ñoù neáu coù moät nghieäp vuï chuyeån giao ôû möùc giaù giöõa 127.5 USD vaø 132.5 USD seõ laøm hai giaùm ñoác naøy cuõng nhö caû coâng ty me chaáp thuaän. Giaû söû giaù chuyeån giao laø 130 USD treân moãi saûn phaåm seõ laøm aûnh höôûng ñeán thu nhaäp cuûa 3 coâng ty naøy sö sau: Baûng 1.2: Taùc ñoäng cuûa ñònh giaù trong giao dòch giöõa 3 coâng ty lieân keát (1) Chæ tieâu Alpha Beta Coâng ty meï Giaù baùn 130 $ 160$ 160$ Giaù voán 100$ 130$ 100$ Laõi goäp 30$ 30$ 60$ Thueá thu nhaäp (35%) 10.5$ 10.5$ 21$ Laõi roàng 19.5$ 19.5$ 39$ Baây giôø giaû söû coâng ty Alpha ñöôïc ñaët taïi Vieät Nam vaø coâng ty Beta ñöôïc ñaët taïi Hoa kyø. Bôûi vì thueá thu nhaäp doanh nghieäp cuûa Vieät nam laø 25% neân khi so saùnh möùc thueá ôû Hoa kyø laø 35%, coâng ty meï mong muoán soá lôïi nhuaän cuûa Alpha trong toång soá 60$ caøng nhieàu caøng toát. Do ñoù, ñeå toát hôn, hai giaùm ñoác seõ thoaû thuaän moät möùc giaù chuyeån giao noäi boä sao cho coù lôïi hôn, giaû söû laø 150 USD moät saûn phaåm. Vôùi möùc giaù naøy, taùc ñoäng cuûa giao dòch noäi boä vaøo 3 coâng ty nhö sau: Baûng 1.3: Taùc ñoäng cuûa ñònh giaù trong giao dòch giöõa 3 coâng ty lieân keát (2) Chæ tieâu Alpha Beta Coâng ty meï Giaù baùn 150 $ 160$ 160$ Giaù voán 100$ 150$ 100$ Laõi goäp 50$ 10$ 60$ Thueá thu nhaäp (35%) 12.5$ 3.5$ 16$ Laõi roàng 37.5$ 6.5$ 44$ Trang 21 Toång giaùm ñoác cuûa coâng ty meï seõ raát haøi loøng vôùi keát quaû naøy, bôûi vì sau khi hôïp nhaát baùo caùo laïi, coâng ty meï ñaõ gia taêng theâm 5 USD treân moãi saûn phaåm tieâu thuï. Giaùm ñoác coâng ty Alpha cuõng raát haøi loøng vôùi möùc giaù chuyeån nhöôïng naøy. OÂâng ta cuõng hy voïng raèng seõ nhaän ñöôïc phaàn thöôûng thích öùng vôùi phaàn ñoùng goùp cuûa hoï trong vieäc thöïc hieän chuyeån giaù laøm gia taêng lôïi nhuaän. Tuy nhieân, giaùm ñoác cuûa coâng ty Beta seõ thaáy keùm vui hôn trong tröôøng hôïp naøy. Möùc tieàn thöôûng cuûa oâng ta seõ thaáp hôn neáu oâng aáy mua haøng cuûa caùc nhaø cung caáp khoâng coù quan heä lieân keát khaùc. OÂng ta nghi ngôø veà soá tieàn thöôûng cuoái naêm vaø baét ñaàu suy nghó ñeán vieäc phaûi tìm moät coâng vieäc khaùc. Hôn nöõa, möùc lôïi nhuaän cuûa coâng ty Beta khoâng ñöôïc phaûn aùnh ñuùng, laøm laõnh ñaïo cuûa taäp ñoaøn ñaùnh giaù sai veà Beta vaø töø ñoù coù theå ñöa ñeán nhöõng quyeát ñònh sai laàm. Khi mà một công ty con của MNC tại một quốc gia nào đó cung cấp các sản phẩm, các dịch vụ của mình cho một công ty khác trong cùng một MNC thì thông thường hoạt động này ngầm chứa yếu tố “chuyển giá”. Giá cả khi thực hiện “chuyển giá” là một con số được tính toán trên giấy tờ và nhiều khi hoàn toàn không có cơ sở dựa trên chi phí đã tạo ra sản phẩm, dịch vụ đó hoặc thậm chí không hề dính dáng hay liên quan gì đến hoạt động đã tạo ra sản phẩm, dịch vụ đó. Trong hoạt động “chuyển giá“, các MNC đã không cần phải có bất kỳ nỗ lực nào trong việc cải tiến chất lượng sản phẩm, hạ thấp chi phí sản xuất, phấn đấu giảm giá thành, tạo thêm giá trị gia tăng trong sự cạnh tranh công bằng mà chỉ đơn giản phù phép trên sổ sách kế toán mà thu được những khoản lãi kếch xù. Có nhiều nguyên nhân khiến cho việc xác định giá thị trường theo nguyên tắc ALP gặp rất nhiều khó khăn, bao gồm cả nguyên nhân quan trọng là sự thiếu nỗ lực hợp tác của các quốc gia được hưởng lợi trong hoạt động “chuyển giá” của các MNC mà chúng ta sẽ chỉ ra ở ví dụ dưới đây. Những nguyên nhân quan trọng khác mà một trong số đó là sản phẩm của các MNC cung cấp trên thị trường có tính đặc thù rất cao, nhiều khi không thể tìm được sản phẩm tương tự để so sánh, điều này đặc biệt thể hiện rõ trong những giao dịch “chuyển giá” liên quan đến tài sản cố định vô hình như lợi thế thương mại, bản quyền sáng chế, chuyển giao công nghệ ...và do đó nhiều khi việc xác định giá cả theo ALP chỉ đơn thuần là nghệ thuật ước lượng và vì vậy thiếu tính ràng buộc về mặt pháp lý đối với các MNC. Ngaøy nay, hơn 60% thöông maïi theá giôùi dieãn ra trong noäi boä caùc MNC. Do ñoù caùc coâng ty naøy deã daøng thöïc hieän caùc nghieäp vuï chuyeån giaù. Tröôùc ñaây, vieäc chuyeån giaù Trang 22 Có người cho rằng thuế suất thấp ở nhiều nước đang phát triển sẽ làm tăng số thu thuế của chính phủ các nước này, vì các công ty đa quốc gia sẽ muốn chuyển càng nhiều lợi nhuận càng tốt sang những chi nhánh ở đó. Đáng tiếc là thực tế không phải luôn như vậy. Trong nhöûng phaàn trình baøy phía sau, toâi seõ phân tích vì sao các nước đang phát triển thường là kẻ thua thiệt trong cuộc chơi định giá nội bộ. 1.2.2 Caùc ñoäng cô thuùc ñaåy caùc coâng ty ña quoác gia thöïc hieän thuû thuaät chuyeån giaù Khi thöïc hieän caùc giao dòch xuyeân bieân giôùi quoác gia, nhöõng ñieåm khaùc nhau trong chính saùch cuûa caùc nöôùc seõ trôû thaønh ñoäng cô cho caùc MNC coá gaéng toâi thieåu hoùa chi phí baèng thuû thuaät chuyeån giaù cho coâng ty meï chæ ñònh. Toái thieåu hoùa thueá thu nhaäp Thuû thuaät chuyeån giaù ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø nhaèm toái thieåu hoùa chi phí thueá thu nhaäp toaøn taäp ñoaøn baèng caùch laøm taêng thu nhaäp ôû nhöõng coâng ty thaønh vieân ñaët ôû quoác gia coù chính saùch thueá suaát thueá thu nhaäp thaáp. Họ sẽ định chi phí đầu vào thấp ở những nước có thuế suất thấp hơn để tăng lợi nhuận. Toái thieåu hoùa thueá nhaäp khaåu Với thuế nhập khẩu cũng vậy, nếu hàng nằm trong diện miễn giảm thì số tiền được miễn giảm chính là số thất thu của Nhà nước đã đành, nhưng ngay cả khi không nằm trong diện miễn giảm, số tiền nộp thuế cũng đã được đưa vào chi phí và làm giảm thu nhập chịu thuế một lượng tương đương, gây thất thu thuế thu nhập doanh nghiệp cho ngân sách. Giả sử, với trị giá hàng hóa được nâng lên là 100.000 USD và thuế suất thuế nhập khẩu là 30% thì thuế nhập khẩu phải nộp là 30.000 USD. Baûo ñaûm voán ñaàu tö theo nguyeân teä Trang 23 Có sự kỳ vọng về biến đổi trong tỷ giá và trong chi phí cơ hội của đầu tư. Các MNC chắc chắn sẽ đầu tư vào một quốc gia nếu họ có cơ sở để dự đoán là trong tương lai đồng tiền của quốc gia đó sẽ mạnh lên và họ sẽ ngay lập tức rút tieàn khi dự đoán trong tương lai đồng tiền của nước chủ nhà sẽ yếu đi. Moät phöông phaùp ñöôïc thöïc hieän ñeå di chuyeån tieàn ra bôùt khoûi moät quoâùc gia naøo ñoù laø vieäc ñònh giaù cao caùc haøng hoùa, dòch vuï cung caáp cho hoaït ñoäng ôû nöôùc ngoaøi bôûi caùc beân coù quan heä lieân keát . Taêng thò phaàn ôû nöôùc ngoaøi Các MNC thöôøng thực hiện chiến lược bán phá giá và sử dụng các hình thức quảng cáo, khuyến mãi rầm rộ để giành thị trường nhằm thôn tính các doanh nghiệp nội địa theo kiểu ‘‘cá lớn nuốt cá bé‘‘. Họ làm được điều này là do khả năng tài chính hùng mạnh từ công ty mẹ mà các công ty nhỏ tại nước chủ nhà sẽ không đủ lực về tài chính để lao vào các cuộc cạnh tranh hoàn toàn bất lợi cho mình Traùnh thueá coå töùc (withholding tax) Coù theå thöïc hieän vieäc di chuyeån lôïi nhuaän sang coâng ty meï ñeå toái thieåu hoaù caùc gaùnh naëng veà toång soá thueá tính chung cho toaøn boä MNC. Töø khi caùc nöôùc thöïc thi chính saùch thueá ñaùnh vaøo lôïi nhuaän nhaän ñöôïc töø vieäc ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi, caùc coâng ty ñaõ söû duïng chính saùch chuyeån giaù ñeå di chuyeån tröïc tieáp lôïi nhuaän veà coâng ty meï tröôùc, maëc duø möùc thueá suaát thueá thu nhaäp ñaùnh vaøo coâng ty con coù theå thaáp hôn moät ít. Khi naøy, soá lôïi nhuaän ñöôïc chia töø nöôùc ngoaøi thaáp xuoáng vaø laøm giaûm soá thueá ñaùnh treân coå töùc maø coâng ty meï phaûi chòu. Ví duï: thueá suaát thueá thu nhaäp ôû Thaùi lan laø 30%, cao hôn ôû Việt Nam, nhöng caùc nhaø ñaàu tö ñeán töø Thaùi lan vaãn coá thöïc hieän chuyeån giaù vì lôïi do ñaàu tö ngoaøi noäp thueá ôû Việt Nam laø 28% hoï coøn phaûi noäp theâm 5% do ñaây laø coå töùc coù ñöôïc töø ñaâu tö nöôùc ngoaøi. + Thöïc hieän muïc tieâu ñaùnh giaù hoaït ñoäng caùc ñôn vò thaønh vieân Trang 24 Sau moät naêm hoaït ñoäng, coâng ty meï raát quan taâm ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty con maø ñöùng ñaàu laø caùc giaùm ñoác tröïc thuoâc. Keát quaû ñaùnh giaù seõ laø caùc cô sôû quan troïng cho chieán löôïc ñaàu tö vaø khen thöôûng nhöõng ñoùng goùp cuûa caùc thaønh vieân. Coù moïât maâu thuaãn noäi taïi giöõa vieäc thöïc hieän muïc tieâu ñaùnh giaù vaø muïc tieâu toái thieåu hoùa chi phí trong thuû thuaät chuyeån giaù. Ñeå giaûm chi phí, caùc laõnh ñaïo choùp bu phaûi tuaân theo keá keá hoaïch cuûa thuû thuaät chuyeån giaù. Nhöng giaù trong caùc giao dòch naøy khoâng phaûi laø giaù thò tröôøng do hoï thöông löôïng, neân vieäc ñaùnh giaù thaønh quaû laøm vieäc cuûa caùc giaùm ñoác hay caùc coâng ty con laø khoâng chính xaùc. Ngaøy nay ñeå haïn cheá maâu thuaãn naøy, caùc MNC ñaõ aùp hai heä thoâng baùo caùo khaùc nhau, moät ñeå cung caáp cho cô quan thueá seõ ghi nhaän theo giaù giao dòch chæ ñònh vaø moät ñeå söû duïng noäi boä phaûn aùnh theo giaù thò tröôøng. 1.3 ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO ÔÛ MOÄT SOÁ QUOÁC GIA TREÂN THEÁ GIÔÙI Trong naêm 2003, Coâng ty kieåm haøng ñaàu theá giôùi – Ernst & Young ñaõ thöïc hieän cuoäc khaûo saùt toaøn caàu veà vaán ñeà chuyeån giaù noäi boä vaø nghóa vuï thueá quoác teá. Cuoäc khaûo saùt ñaõ ñöa ra ñöôïc moät soá keát luaän sau: • Chuyeån giaù vaãn giöõ vai troø quan troïng trong vieäc thöïc hieän nghóa vuï thueá quoác teá tröôùc xu höôùng toaøn caàu hoùa hieän nay vaø caû trong töông lai. • 86% caùc coâng ty meï vaø 93% coâng ty con xaùc nhaän thuû thuaät chuyeån giaù laø vaán ñeà quan troïng nhaát coù aûnh höôûng ñeán nghóa vuï thueá quoác teá maø hoï ñang phaûi ñoái maët. • Caùc MNC mong muoán hoaït ñoäng thanh tra choáng chuyeån giaù ñöôïc xem nhö laø moät quy ñònh chöù khoâng phaûi nhaèm loaïi tröø vaán ñeà naøy. • Moät phaàn ba soá cuoäc kieåm tra coù ñöa ra caùc ñieàu chænh laïi giaù chuyeån giao. Trong ñoù chuû yeáu laø chuyeån giao quyeàn sôû höõu trí tueä vaø caùc nghieäp vuï taøi chính. Caùc cô quan thueá ñeàu ñöa ra caùc quyeát ñònh phaït trong haàu heát caùc tröôøng hôïp vi phaïm vaø caàn ñieàu chænh laïi giaù chuyeån giao naøy. Trang 25 • Tuy nhieân caùc hình thöùc phaït chæ ñaùnh vaøo moät nöõa caùc tröôøng hôïp caàn bò phaït. Caùc MNC ngaøy caøng coù kinh nghieäm vaø tinh vi hôn trong vieäc söû duïng caùc thuû thuaät chuyeån giaù. Lecraw nghieân cöùu caùc MNC hoaït ñoäng trong khu vöïc ASEAN vaø nhaän ra raèng haàu heát caùc MNC ñeàu söû duïng giaù khoâng phaûi laø giaù thò tröôøng trong caùc hoaït ñoäng chuyeån giao giöõa caùc thaønh vieân trong taäp ñoaøn. Nghieân cöùu cuûa Lall (1973) cuõng cho thaáy raèng, so vôùi thò tröôøng theá giôùi, caùc MNC ôû columbia ñaõ naâng giaù nhaäp khaåu leân khoaûng 33 – 300% trong ngaønh döôïc phaåm vaø khoaûng 24 -81% trong ngaønh cao su va nganh coâng nghieäp ñieän. Nghieân cöùu cuûa Natke (1985) veà giaù nhaäp khaåu cuûa caùc MNC hoaït ñoäng taïi Brazil trong naêm 1979 cho thaáy raèng caùc MNC chi traû giaù haøng nhaäp khaåu cao hôn caùc coâng ty ñòa phöông. Caùc ñieàu tra treân ñeàu keát luaän raèng vieäc vieäc söû duïng cô cheá naøy ñeå chuyeån lôïi nhuaän veà chính quoác laø nguyeân nhaân gaây ra lôïi nhuaän (ñöôïc baùo caùo) thaáp cuûa caùc MNC taïi quoác gia naøy. Lôïi nhuaän ñöôïc baùo caùo cuûa caùc MNC taïi Bangladesh lai thaáp hôn so vôùi cuûa caùc coâng ty ñòa phöông. Trong khi ñoù, caùc MNC ñeáu coù öu theá hôn haún veà voán, thieát bò, kyõ thuaät, naêng löïc quaûn lyù, …coù khoaûn 70% doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Trung Quoác ñaõ baùo caùo loã trong naêm taøi chính 1998. Vaán ñeà choáng chuyeån giaù taïi Trung quoác Tính ñeán naêm 2002, Trung quoác ñaõ thu huùt ñöôïc hôn 150.000 coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo hoaït ñoäng taïi ñaát nöôùc naøy. Caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ñaõ söû duïng treân 20 trieäu lao ñoäng, chieám khoaûn moät nöûa kim ngaïch xuaát khaåu vaø nhaäp khaãu, nhöng haàu heát caùc hoaït ñoäng thöông maïi naøy laø keát quûa cuûa giao dòch noäi boä trong taäp ñoaøn. Theo chính phuû Trung quoác, moät soá coâng ty coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñang söû duïng thuû thuaät chuyeån giaù ñeå traùnh noäp thueá. Coù nhieàu coâng ty nöôùc ngoaøi tuy tieáp tuïc baùo caùo thua loã nhöng laïi taêng cöôøng môû roäng hoaït ñoäng taïi Trung quoác. Trang 26 Trung quoác ñaõ thöïc hieän chính saùch cöùng raén ñoái vôùi vaán ñeà chuyeån giaù, phuø hôïp vôùi quan ñieåm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi. Khoâng gioáng nhö caùc nöôùc Chaâu AÙ laùng gieàng khaùc, Trung quoác ñaõ ban haønh caùc quy ñònh veà choáng chuyeån giaù vaø keá hoaïch kieåm toaùn ñaëc bieät. Ñoàng thôøi, Trung quoác cuõng ñang ñaøo tao hôn 500 vieân chöùc thueá quan ñeå thöïc hieän vieäc thanh tra hoaït ñoäng chuyeån giaù. Caùc quy ñònh veà choáng chyeån giaù cuûa Trung quoác ñöôïc xaây döïng treân caên baûn döïa theo caùc höôùng daãn cuûa OECD. Cô quan thueá ñaõ tham khaûo caùc yù kieán tö vaán cuûa chuyeân gia Chaâu Aâu vaø Hoa kyø khi xaây döïng luaät choáng chuyeån giaù vaøo naêm 1998. Vì theá, khoâng laáy gì laøm ngaïc nhieân khi thaáy luaät naøy söû duïng nguyeân taéc giaù thò tröôøng vaø caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao töông töï nhö quy ñònh cuûa Hoa kyø vaø caùc nöôùc thuoäc OECD. Tuy nhieân coù 4 ñieåm khaùc nhau cô baûn maø luaät choáng chuyeån giaù cuûa Trung quoác ñöôïc taêng cöôøng hôn so vôùi luaät cuûa Myõ ñöôïc toùm taét nhö sau: − Moät laø, nghóa vuï thueá ôû Trung quoác khoâng ñöôïc hôïp nhaát, moät taäp ñoaøn ña quoác gia ñaàu tö thaønh laäp moät vaøi coâng ty con taïi nöôùc naøy coù theå seõ chòu thanh tra veà choáng chuyeån giaù nhieàu laàn. Quan troïng hôn, nhöõng vaán ñeà ñaõ ñöôïc cuïc thueá Thöôïng Haûi chaáp thuaän nhöng khoâng coù yù nghóa laø seõ ñöôïc chaáp thuaän bôûi cô quan thueá ôû Quaûng Chaâu. Trong khi ñoù, caùc coâng ty hoaït ñoäng kinh doanh ôû nhöõng nôi khaùc nhau treân ñaát nöôùc Hoa kyø laø ñoái töôïng cuûa moät cuoäc thanh tra choáng chuyeån giaù duy nhaát. − Hai laø, caùc ñieàu chænh veà ñònh giaù chuyeån giao ñöôïc cô quan thueá Trung quoác ñöa ra khoâng chæ aùp ñaët ñeå tính thueá thu nhaäp maø coøn tính thueá giaù trò gia taêng, thueá nhaäp khaåu vaø caùc khoaûn thueá khaùc neáu coù lieân quan. Trong khi ñoù, cô quan thueá noäi ñòa Hoa kyø (IRS) chæ aùp ñaët vaø tính laïi phaàn thueá thu nhaäp. − Ba laø, ôû Hoa kyø, caùc chæ soá veà möùc naâng giaù hôïp lyù do cô quan thueá laäp neân döïa treân caùc nguoàn thoâng tin maø moïi ngöôøi ñeàu bieát, keå caû ñoái töôïng noäp thueá. Nhöng ôû Trung quoác, cô quan thueá döôøng nhö xaây döïng caùc döõ lieäu töø Trang 27 vieäc so saùnh bí maät. Caùc döõ lieäu naøy hoã trôï cho Chính phuû khi thoûa thuaän vôùi ñoái töôïng noäp thueá. − Boán laø, caùc cô quan thueá ôû TQ thích aùp duïng phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän trong vieäc xaùc ñònh giaù theo nguyeân taéc giaù thò tröôøng hôn laø caùc cô quan thueá cuûa Hoa kyø. IRS chæ löïa choïn phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän laø caùch cuoái cuøng ñeå aùp duïng, bôûi vì theo hoï phöông phaùp naøy khoâng ñaûm baûo tính eùp buoäc leân ñoái töôïng noäp thueá. Trong khi ñoù, caùc cô quan thueá cuûa Trung quoác thì khoâng saüng loøng ñeå hoûi coâng ty meï ôû nöôùc ngoaøi seõ kieám ñöôïc lôïi nhuaän bao nhieâu treân caùc saûn phaåm do hoï laøm ra treân ñaát nöôùc TQ. Trunge3 quyeát ñònh seõ thöïc hieän coâng baèng trong vieäc phaân chia nghóa vuï thueá thoâng qua vieäc thöïc hieän nghieâm khaéc caùc quy ñònh choáng choáng chuyeån giaù cuûa hoï. Tuy nhieân, hoï caàn moät söï caân baèng giöõa thaát thu thueá vaø nhu caàu ñaàu tö nöôùc ngoaøi neân hoï chæ aùp duïng hình thöùc phaït theo luaät trong nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm nghieân troïng. Trang 28 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG CUÛA VAÁN ÑEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ TAÏI VIEÄT NAM 2.1 VAI TROØ CUÛA ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI ÑOÁI VÔÙI SÖÏ NGHIEÄP PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA VIEÄT NAM Từ khi Việt Nam ban hành Luật Đầu tư nước ngoài (12-1997), các nhà phân tích kinh tế đã dự báo rằng Việt Nam sẽ là địa bàn hấp dẫn, nhiều hứa hẹn cho đầu tư nước ngoài. Chính sách thu hút ĐTNN trong gần 17 năm qua đã đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần tích cực vào việc thực hiện các mục tiêu kinh tế-xã hội, tạo dựng những cơ sở ban đầu quan trọng cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, cụ thể là: ĐTNN bổ sung nguồn vốn quan trọng cho đầu tư phát triển, góp phần khai thác và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong nước. Đến hết năm 2003, cả nước đã cấp giấy phép đầu tư cho 5.424 dự án ĐTNN với tổng vốn đăng ký 54,8 tỷ USD, trong đó có 4.376 dự án FDI còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư đăng ký 41 tỷ USD. Lĩnh vực công nghiệp và xây dựng chiếm tỷ trọng lớn nhất, chiếm 66,9% về số dự án và 57,2% tổng vốn đầu tư đăng ký. Tiếp theo là lĩnh vực dịch vụ, chiếm 19,5% về số dự án và 35,8% về số vốn đầu tư đăng ký; lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp, chiếm 13,6% về số dự án và 7% về vốn đầu tư đăng ký. Nhìn chung, đầu tư nước ngoài đóng góp đáng kể vào sự tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Các dự án đầu tư nước ngoài đã làm thay đổi dần đời sống sản xuất, kinh doanh của địa phương, có tác dụng kích thích sản xuất của các thành phần kinh tế khác phát triển. Bên cạnh đó, kết quả sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cũng khả._.nghiên cứu được trừ khỏi cơ sở tính thuế tương ứng chi với tỷ lệ đóng góp về chi phí và nghĩa vụ gánh vác của các thành viên trong quá trình nghiên cứu. Qua kinh nghiệm thực tế cho thấy việc phân bổ chi phí này là yếu tố để các tập đoàn lợi dụng vào mục đích gian lận thuế. Trang 58 Cung cấp dịch vụ: Trong nội bộ một tập đoàn có rất nhiều loại dịch vụ được các thành viên cung cấp cho nhau do sự chuyên môn hoá và lợi thế cạnh tranh của từng thành viên. Các dịch vụ này có thể chia ra làm hai loại chính. Dịch vụ quản lý do công ty mẹ cung cấp cho các công ty con và các dịch vụ hỗ trợ được các thành viên trong tập đoàn cung cấp cho nhau. Về nguyên tắc, cho dù đấy là dịch vụ gì thì giữa bên cung cấp và bên nhận dịch vụ đều phải thanh toán với nhau về khối lượng dịch vụ được cung cấp theo giá của thị trường khách quan. Tuy nhiên, việc thanh toán dịch vụ này cũng là một khả năng để các tập đoàn xuyên quốc gia gian lận thuế thông qua giá giao dịch. Vì vậy khi xem xét việc cung cấp dịch vụ trong nội bộ tập đoàn cần lưu ý : - Các loại phí dịch vụ được khấu trừ vào lợi tức chịu thuế khi việc mua các giao dịch phải thực sự mang lại lợi ích cho bên mua - Các chi phí sẽ không được khấu trừ vào lợi tức chịu thuế nếu xét thấy các dịch vụ cung cấp không mang lại lợi ích trực tiếp, hoặc không mấy liên quan đến lợi ích trực tiếp kinh doanh của bên nhận. - Giá thành dịch vụ phải là giá tương đương như khi được cung cấp bởi một bên độc lập, và phản ánh được tất cả các chi phí trực tiếp và gián tiếp tạo nên giá thành đó. Các hoạt động hỗ trợ về tài chính: Việc điều chuyển các luồng tài chính trong nội bộ các tập đoàn đa quốc gia cũng là một phương thức tạo ra các yếu tố để gian lận thuế. Đặc điểm của phương thức này là tạo ra khoản vay giữa các thành viên trong tập đoàn, từ đó làm phát sinh các khoản thanh toán dưới dạng lãi tiền vay để chuyển lợi tức của tập đoàn từ các nước có thuế suất cao hoặc các điều kiện pháp lý ngặt nghèo sang các nước có điều kiện dễ dãi về thuế. Khi xem xét các vấn đề về các khoản vay giữa các thành viên trong một tập đoàn cần lưu ý: - Việc đi vay có xuất phát từ nhu cầu thực sự hay không? - Các khoản vay có được thực hiện thực sự hay không? - Các điều kiện của hợp đồng vay và lãi suất có thực sự tương đương với các giao dịch giữa các bên độc lập hay không? 3.3 KYÕ THUAÄT XAÙC ÑÒNH GIAÙ TRÒ TAØI SAÛN CHUYEÅN GIAO Giá giao dịch là giá thực tế được thoả thuận để chuyển giao quyền sở hữu, sử dụng tài sản hay cung cấp dịch vụ giữa các bên tham gia vào quan hệ công nghiệp, thương mại hay tài chính. Việc xác định giá giao dịch sẽ không đặt ra nếu như các bên tham gia vào giao dịch là các bên độc lập, nghĩa là giữa bên mua và bên bán không có bất kỳ mối quan Trang 59 hệ ràng buộc nào làm ảnh hưởng tới giá giao dịch và vì vậy giá giao dịch hoàn toàn được xác định bởi quy luật cung cầu của thị trường khách quan. Tuy tröôùc ñaây, Việt Nam cuõng töøng coù quy ñònh veà vieäc aùp duïng 3 phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao, nhöng ñaây chæ laø caùc höôùng daãn mang tính chaát ñònh höôùng chung chung vaø khoù aùp duïng trong moâi tröôøng kinh doanh ña daïng thöïc teá. Ñaëc bieät laø chuùng ta chöa coù quy ñònh naøo trong phoøng choáùng chuyeån giaù trong giai ñoaïn ñaàu tö ban ñaàu ôû caùc doanh nghieäp FDI. Nhaän thaáy tính caáp thieát trong vieäc choáng thaát thu ngaân saùch neân toâi ñeà nghò Nhaø nöôùc boå sung caùc quy ñònh ñeå haïn cheá caùc gian laän trong ñaàu tö naøy. Ñoù laø vieäc caàn quy ñònh vôùi hình thöùc goùp voán baèng maùy moùc hay daây chuyeàn coâng ngheä coù giaù trò treân 5 trieäu USD hay chieám 80% voán phaùp ñònh thì nhaát thieát phaûi coù chöùng nhaän ñònh giaù cuûa ñôn vò trung gian. Trong tröôøng hôïp cô quan thueá coù nghi ngôø veà giaù trò taøi saûn naøy thì coù quyeàn giaùm ñònh laïi ñeå laøm cô sôû cho caùc bieän phaùp cheá taøi caàn thieát khaùc. Khi muoán ñònh laïi giaù caùc haøng hoùa töø giao dòch noäi boä, chuùng ta coù theå aùp duïng caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao maø OECD ñaõ xaây döïng vaø ban haønh nhö sau: - Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do Noäi dung chính cuûa phöông phaùp naøy laø so saùnh giaù ñaõ ñöôïc ghi nhaän trong caùc giao dòch noäi boä vôùi giaù thò tröôøng töï do. Ñeå thöïc hieän so saùnh, chuùng ta caàn coù nguoàn cô sôû döõ lieäu veà giaù thò tröôøng quoác teá töông ñoái ñaày ñuû. Tröôùc maét, chuùng ta caàn coù giaù caû cuûa caùc nguyeân vaät lieäu thöôøng xuyeân nhaäp khaåu vaøo Việt Nam nhö haït nhöïa, phoâi theùp,… vaø töøng böôùc boå sung, môû roäng ra caùc maët haøng khaùc. Ñieåm ñaùng chuù yù laø hoaït ñoäng kieåm tra ñònh giaù laïi ñöôïc thöïc hieän sau khi giao dich ñaõ xaåy ra, do ñoù nguoàn cô sôû döõ lieäu cuõng xaây döïng vaø löu tröõ theo giaù töøng thôøi ñieåm ñeå traùnh sai soùt do bieán ñoäng cuûa thò tröôøng khi aùp duïng. - Phöông söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng thay cho phöông phap giaù thò tröôøng tö do vaø ñaëc bieät thích hôïp cho ngaønh thöông maïi. Noäi dung cuûa phöông phaùp naøy ñaõ ñöôïc trình baøy trong chöông I. - Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo Trang 60 Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi cô sôû saûn xuaát theo hôïp ñoàng gia coâng hoaëc caùc cô sôû dòch vuï. Trong ñoù, caùc khoaûn chi phí coäng theâm coù theå bao goàm chi phí giao haøng, chi phí quaûn lyù trong kyø. - Phöông phaùp tyû suaát lôïi nhuaän trong ñònh giaù chuyeån giao Thöôùc ño cuûa tyû suaát lôïi nhuaän trong moät doanh nghieäp khi xaùc ñònh giaù trò cuûa doanh nghieäp ñoù chính laø lôïi töùc coå phaàn. Nội dung cốt lõi của phương pháp này đó là dùng tỷ suất lợi nhuận trên các tích sản của công ty đang xem xét để từ đó tính ra được phần lợi nhuận chịu thuế trong từng nghiệp vụ chuyển giao cụ thể. Tỷ suất lợi nhuận trên tích sản như đã biết được xác định theo công thức sau : Tỷ suất lợi nhuận = Lợi tức trước thuế và lãi vay ( EBIT ) trên tích sản Giá trị còn lại của toàn bộ tài sản thuần Khi aùp duïng phöông phaùp naøy caàn löu yù: - Phaûi xem xeùt söï khaùc bieät khi caùc tyû suaát lôïi nhuaän ñöôïc tính toaùn ñoái vôùi nhöõng coâng ty ñoäc laäp khaùc. Ñieàu naøy thöïc söï caàn thieát vì thoâng thöôøng, caùc tích saûn taøi chính như tiền mặt, các khoản phải thu, đầu tư ngắn hạn,… cuûa caùc coâng ty con trong taäp ñoaøn cuõng raát khaùc bieät so vôùi nhöõng coâng ty khaùc ñoäc laäp. Do ñoù caàn phaûi coù söï ñieàu chænh hôïp lyù khi aùp duïng phöông phaùp naøy. - Caàn phaûi xem xeùt veà tình traïng kyõ thuaät cuûa maùy moùc thieát bò khi so saùnh tyû suaát lôïi töùc giöõa caùc beân coù quan heä lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp ñoác laäp. Ví duï, neáu moät MNC cung caáp cho coâng ty con ôû Việt Nam moät heât thoáng thieát bò môùi vaø hieän ñaïi thì ñöông nhieân tyû suaát lôïi töùc cuûa noù seõ khaùc vôùi nhöõng coâng ty ñoäc laäp khaùc maø thieát bò ñaõ cuõ, coù theå ñaõ khaáu hao heát hoaëc gaàn heát. Tuy nhieân, giá trị tài sản thuần còn lại cũng có thể làm cho phương pháp này đưa ra kết quả không chính xác khi mà giữa các công ty khác nhau thì quy mô đầu tư vào tài sản cố định cũng khác nhau , chính sách khấu hao cũng khác nhau làm cho giá trị khấu hao khác nhau... dẫn đến giá trị còn lại của toàn bộ tài sản thuần cũng khác nhau. 3.4 CHÍNH SAÙCH KINH TEÁ VÓ MO NHAÈM OÅN ÑÒNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ Moät trong nhöõng ñoäng cô chính laøm cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi aùp duïng thuû thuaät chuyeån giaù khi ñaàu tö vaøo Việt Nam laø ñeå haïn cheá nhöõng toån thaát phaùt sinh trong Trang 61 + OÅn ñònh chính saùch phaùt trieån kinh teá - Hoàn thiện môi trường pháp lý: Hiện nay đa số các nhà đầu tư nước ngoài đều mong muốn Chính phủ Việt Nam sẽ đưa ra những chính sách, quy định ổn định, lâu dài và được áp dụng một cách bình đẳng để có thể yên tâm lập kế hoạch kinh doanh, quyết định đầu tư trong tương lai. Thêm vào đó, không nên áp dụng chính sách mới trong thời gian ngắn mà không có sự chuẩn bị trước, nhất là khi nó tác động không thuận lợi cho đối tác nước ngoài. Các Bộ, ngành, địa phương cần khẩn trương và nghiêm túc rà soát, sửa đổi, bổ sung và thậm chí loại bỏ các văn bản quy phạm pháp luật và các chính sách kinh tế Việt Nam đang gây khó khăn cho các nhà đầu tư vì không phù hợp với các quy định của thông lệ quốc tế - Tăng cường chất lượng công tác thẩm định dự án đầu tư kết hợp với công tác giám định công nghệ, máy móc thiết bị nhập vào Việt Nam. - Khắc phục tình trạng bộ máy quản lý cồng kềnh song hoạt động lại thiếu nhịp nhàng để nâng cao năng lực hành chính.: Song song với việc xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành, địa phương trong việc quản lý các doanh nghiệp FDI nhằm nâng cao trách nhiệm, thẩm quyền của từng cơ quan, các cơ quan chức năng này cũng cần có thái độ tôn trọng doanh nghiệp, đặc biệt không can thiệp quá sâu vào hoạt động của các doanh nghiệp nhằm bảo đảm tính tự chủ trong kinh doanh của các doanh nghiệp này - Việc lựa chọn đối tác (cả đối tác nước ngoài và đối tác Việt Nam): Việc kiểm tra năng lực của đối tác ngoài việc nghiên cứu tài liệu, hồ sơ pháp lý do bên đối tác cung cấp cần thông qua tiếp xúc giữa các bên, thông qua các công ty dịch vụ tư vấn đầu tư, các đại sứ quán, các cơ quan xúc tiến đầu tư thương mại hoặc các hiệp hội thương mại. + Bình ñaüng hoùa giöõa caùc loaïi hình ñaàu tö Hieän nay, ôû nöôùc ta vaãn coøn söï ñoái xöû khaùc nhau giöõa ba loaïi hình doanh nghieäp cô baûn laø DNNN, doanh nghieäp trong nöôùc vaø doanh nghieäp FDI. Tuy raèng keå töø naêm 2004, chuùng ta aùp duïng thoáng nhaát moät Luaät Thueá thu nhaäp chung cho caùc doanh Trang 62 + Caùc bieän phaùp giuùp oån ñònh ñoàng tieàn Việt Nam Ñöôïc phaân tích trong chöông II veà aûnh höôûng cuûa söï maát giaù tieàn ñoàng Việt Nam vaø laïm phaùt ñeán ñoäng cô thuùc ñaåy caùc MNC thöïc hieän thuû thuaät chuyeån giaù khi ñaàu tö vaøo Việt Nam. Do ñoù giaûi phaùp oån ñònh tieàn teä cuõng seõ goùp phaàn haïn cheá ñoäng löïc chuyeån giaù ñoàng thôøi seõ coù taùc duïng thu huùt theâm nhieàu nguoàn ñaàu tö tröïc tieáp vaø ñaàu tö giaùn tieáp töø nöôùc ngoaøi. Söï maát giaù lieân tuïc cuûa ñoàng tieàn Việt Nam so vôùi caùc caùc ñoàng tieàn maïnh khaùc laø ñieàu lo ngaïi cuûa caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Neáu tröôùc ñaây Nhaø nöôùc ta cho pheùp caùc doanh nghieäp FDI aùp duïng ñôn vò tieàn teä laø ngoaïi teä ñeå haïch toaùn keá toaùn laø ñieàu kieän ñeå hoï baûo toaøn voán ñaàu tö. Nhöng vieäc söû duïng phoå bieán ngoaïi teä trong giao dòch cuõng nhö trong tính toaùn noäi ñòa laø ñieàu kieän phaùt sinh quaù trình ñoâ-la hoùa neàn kinh teá. Tuy rằng mức độ đô-la hoá ở Việt Nam thấp hơn nhiều Campuchia và một số nước ở châu Mỹ, như: En Xanvado, Ecuador, Panama, những quốc gia được coi là đô-la hoá hoàn toàn, hay từ bỏ đồng nội tệ thay thế bằng ngoại tệ. Mâu thuẫn này có thể giải quyết bằng cách Việt Nam từng bước tăng cường giá trị đồng nội tệ. Nhưng khi thực hiện giải pháp này lại làm phát sinh một mâu thuẫn khác, đó là Việt Nam đang cố gắng theo đuổi chính sách tiền tệ liên tục phá giá nhẹ đồng bản tệ để khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu. Do đó, để làm mạnh đồng bản tệ, Việt Nam cần thực hiện một số giải pháp sau: Mt là, to iu kin  ng tin Vit Nam chuyn i c. Mt ch trng ln ca ng và Nhà nc ta là “nâng dn và tin ti thc hin y  tính chuyn i ca ng tin Vit Nam”. Mun thc hin c vic này, trc ht c Trang 63 Phn u cho ng Vit Nam chuyn i c tng phn t ra nhiu òi hi cho nn kinh t, trong ó vic kim ch lm phát là mt yêu cu bc thit. Thi gian qua, chúng ta ã rt thành công trong vic kim soát lm phát và duy trì lm phát  mc thp. Thành tu này cn c tip tc phát huy và duy trì trong tng lai. Ngoài ra, mc d tr ngoi hi cng cn phi c cng c và tng cng  NHNN có  tim lc can thip vào th trng ngoi hi, ngn chn các cú sc bt li tác ng n nn kinh t. Sau 17 nm i mi, chúng ta ã có nn kinh t tng trng cao, môi trng chính tr - kinh t - xã hi n nh, d tr ngoi hi ca Nhà nc tng liên tc qua các nm. ó là nhng tin  quan trng  tin Vit Nam có th chuyn i c. Hai là, thúc y tng trng ngoi thng ñeå taêng nguoàn thu ngoaïi teä.  ngoi thng phát trin òi hi phi xác lp mt h gii pháp thng nht, ng b và hiu qu. Trc mt, theo chúng tôi, cn tp trung vào my vic sau : - Tăng cường công nghiệp chế biến nông sản thực phẩm và xuất khẩu rau quả - Nâng cao hàm lượng công nghệ và đa dạng hóa cơ cấu xuất khẩu. - Nâng cao hàm lượng dịch vụ trong hàng hóa xuất khẩu. 3.5 CAÙC GIAÛI PHAÙP HOà TRÔÏ KHAÙC Việt Nam đang nỗ lực thu hút các nguồn đầu tư từ các nước trên thế giới, đặc biệt là luồng vốn đầu tư trực tiếp, điều này dẫn đến việc các tập đoàn đa quốc gia đến đầu tư kinh doanh ở Việt Nam thông qua các hình thức thành lập chi nhánh, công ty con. Sự hiện diện của các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam thông qua các cơ sở thường trú hay các công ty Trang 64 con này đồng nghĩa với việc thị phần thị trường “nội bộ” của các tập đoàn này đã tiến hành thực hiện các hoạt động tại Việt Nam sẽ là đối tượng thuộc phạm vi quản lý của cơ quan thuế. Như vậy, thách thức đặt ra là cơ quan thuế Việt Nam có đủ khả năng giám sát và điều chỉnh giá của các giao dịch thực hiện trong thị trường “nội bộ” hay nói cách khác là giá của các giao dịch liên kết giữa các thành viên của một tập đoàn quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam với các thành viên hoạt động ở nước ngoài hay không? Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích về thuế của Việt Nam sao cho số thu thuế của Việt Nam không bị ảnh hưởng bởi sự gian lận thông qua giá giao dịch nội bộ trong các tập đoàn kinh tế đang làm ăn tại Việt Nam. + Hoaøn thieän caùc quy ñònh luaät phaùp veà thueá Vieäc hoaøn thieän heä thoáng thueá phaûi treân neàn taûng: nöôùc chuû nhaø kieåm soaùt ñöôïc chính saùch ñònh giaù chuyeån giao cuûa caùc MNC ñöa FDI vaøo nuôùc mình vöøa laøm cho caùc MNC traùnh ñöôïc nguy cô phaûi chòu toån thaát hai laàn (whipsawed) ôû giöõa caùc cô quan thueá cuûa hai phaùp quyeàn rieâng bieät (jurisditions) do coù söï choàng cheùo vaø maâu thuaãn cuûa caùc quy taéc ñaùnh thueá. Muïc tieâu ñieàu chænh laïi luaät thueá thu nhaäp ñeå phuø hôïp vôùi muïc tieâu hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi cuûa Việt Nam hieän nay, cuï theå bao goàm caùc noäi dung sau: - Hôïp nhaát hai loaïi thueá thu nhaäp doanh nghieäp vaø thu nhaäp caù nhaân thaønh moät loaïi thueá môùi laø thueá thu nhaäp doanh nghieäp. - Ñoái töôïng chòu thueá bao goàm caû phaùp nhaân vaø theå nhaân hoaït ñoäng kinh doanh vaø sinh soáng ôû Việt Nam. - Thueá thu nhaäp cuûa caù nhaân caàn tröø caùc khoaûn chöôùc giaûm do gia caûnh. - Thueá suaát thueá thu nhaäp aùp duïng thoáng nhaát ôû moät möùc baèng nhau cho taát caùc caùc doanh nghieäp du thuoäc thaønh phaàn kinh teá tö nhaân hay ñaàu tö nöùôc ngoaøi. Taïo moâi tröôøng coâng baèng veà thueá cuõng laø ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp caïnh tranh laønh maïnh vaø kieåm soaùt laãn nhau. Tuy hieän nay, Việt Nam ñaõ coù moät luaät thueá aùp duïng chung cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø ñaàu tö trong nöôùc nhöng moät soá chính khoaù khaùc khoâng aùp duïng coâng baèng giöõa hai khu vöïc ñaàu tö naøy. Theo quyeát ñònh 189/2000/QÑ-BTC ngaøy 24 /11/2000 thì Trang 65 tính ra chi phí tieàn thueâ ñaát cuûa doanh nghieäp FDI cao hôn khoaûn 7-9 laàn so vôùi doanh nghieäp trong nöôùc. Ngoaøi ra coøn loaïi giaù phí khaùc nhö tieàn ñieän, ñieän thoaïi, nhaân coâng cuûa cuõng coù söï cheânh leäch theo höôùng baát lôïi cho doanh nghieäp FDI. + Caûi caùch haønh chính Để góp phần đưa chính sách thuế vào cuộc sống và đạt được những kết quả như mong muốn thì việc tạo ra môi trường quản lý thuế tốt với một cơ chế hành thu hiện đại là điều hết sức cần thiết. Đẩy mạnh công tác tin học hoá ngành thuế, trong đó tập trung vào việc trang bị máy tính, soạn thảo các phần mềm quản lý hiệu quả, nâng cao năng lực xử lý thông tin máy tính cho cán bộ thuế và đặc biệt coi trọng vấn đề nối mạng để có thông tin từ các cơ quan liên quan như ngân hàng, kho bạc… Đây là yếu tố quan trọng để giúp cơ quan thuế đối chiếu, kiểm tra, kiểm soát các đoái töôïng noäp thueá. Tạo môi trường trong quản lý thuế: Quản lý thuế trong điều kiện phải đối mặt với những hạn chế phát sinh từ khu vực kinh tế không chính thức, cơ cấu tiền lương nghèo nàn cho công chức, viên chức Nhà nước, hệ thống pháp luật còn lỏng lẻo và kém hiệu quả… là một khó khăn không nhỏ cho cơ quan thuế. Những yếu tố văn hoá và chính trị, những điều kiện kinh tế và luật pháp tạo nên môi trường cho việc quản lý thuế. Aùp duïng moâ hình tröïc tuyeán trong quaûn lyù ngaønh thueá. Thực chất của mô hình này trước tiên dựa trên nguyên tắc phân công công việc theo chuyên môn hóa và lợi thế so sánh (Mô hình làm việc theo cấp vĩ mô và theo cấp vi mô), một nguyên tắc đang được khuyến khích áp dụng trong cải cách thủ tục hành chính để có thể rút ngắn được thời gian thực hiện, nâng cao chất lượng công việc, đồng thời dễ dàng kiểm tra trách nhiệm cá nhân. Thực hiện tốt mô hình quản lý trực tuyến có thể tạo tiền đề để tiến tới cải cách thủ tục hành chính và sắp xếp tinh gọn bộ máy mạnh hơn nữa theo hướng hình thành hai khối: khối quản trị nội bộ: đảm nhận những loại công việc nội bộ như công tác bộ máy, hành chính, tài vụ, thi đua… và khối quản lý thực hiện các thủ tục hành chính thuế: quản lý doanh nghiệp tư vấn, ấn chỉ, thanh kiểm tra… Trang 66 Mục đích cuối cùng là ngày càng hiện đại hoá các dịch vụ hành chính về thuế, thực hiện tốt yêu cầu thu ngân sách đồng thời để ngành thuế thực sự là người đồng hành với doanh nghiệp. + Choáng tham nhuõng Trong moät baøi phaùt bieåu Thuû töôùng Phan Vaên Khaûi ñaõõ noùi: “Bây giờ, các chính sách đã có nhiều tiến bộ nhưng bên dưới vẫn còn nhiều tiêu cực. Ví dụ như chính sách thuế đúng nhưng người hành thu không đúng, hành hạ người ta thì chính sách đó cũng mất tác dụng... Hiện nay, lãnh đạo nhiều tỉnh, thành phố cũng đã biết chăm lo cho doanh nghieäp, nhưng cán bộ, công chức không làm đúng các quy định của tỉnh, thành phố, của Chính phủ, nhũng nhiễu, tiêu cực còn rất nặng nề. Đại diện của Phòng Thương mại Mỹ nói tham nhũng ở nước ta tràn lan, làm vô hiệu hóa bộ máy Nhà nước, có pháp quyền nhưng hóa ra là lại vô pháp quyền. Chúng ta nghe thì có thể cảm thấy khó chịu nhưng đó là thực tế và chúng ta phải thấy đó là điều rất đau lòng. Không biết các đồng chí nghĩ sao nhưng tôi thấy đó là sự thật... Ta cứ nói là lo cho dân nhưng đâu cũng có tiêu cực thì người ta đâu có tin mình. Trong nhiều năm làm thủ tướng, tôi canh cánh một điều trong lòng, và chắc là cả đến lúc nghỉ hưu, là bộ máy chúng ta hư hỏng, làm sao đẩy lùi được... Từ nay đến đầu năm 2005, tôi sẽ cho thành lập các tổ công tác để kiểm tra, rà soát hết lại các thủ tục, những gì gây khó khăn vướng mắc cho các doanh nghiệp để xem thế nào... Mọi việc nếu đều được công khai, minh bạch hóa thì làm sao nền kinh tế không lành mạnh? Chỗ nào sai mà không sửa thì đó là nguy cơ cho đất nước.” Roõ raøng vaán ñeà tham nhuõng trong heä thoáng coâng quyeàn ôû Việt Nam ñaõ ôû möùc thaät traàm troïng. Noù laøm suy giaûm nieàm tin cuûa nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo chính saùch thu huùt hoï vaø söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa neàn kinh teá Việt Nam. Moät khi nieàm tin trong ñaàu tö suy giaûm thì ñoàng nghóa vôùi vieäc ñaùnh giaù ruûi ro taêng leân. Keát quaû naøy laøm ngaên caûn moät soá nhaø ñaàu tö ñeán Việt Nam, moät soá khaùc laïi tìm caùch haïn cheá ruûi ro naøy maø ñieån hình nhaát laø thuû thuaät chuyeån giaù. Giaûi quyeát vaán ñeà tham nhuõng laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå thu huùt nguoàn voán FDI vaø nhöõng nhaø doanh nghieäp chaân chính. Trang 67 PHAÀN KEÁT LUAÄN Thực hiện thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, thời gian qua các công ty đa quốc gia đã góp phần đáng kể trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế tại các nước được đầu tư, góp phần thu ngắn khoảng cách giữa các nước đang phát triển và các nước phát triển. Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp tích cực thì mục tiêu của các tập đoàn kinh tế này vẫn là tối đa hóa lợi nhuận thông qua việc hình thành mối quan hệ giữa các công ty mẹ và công ty con, giữa các công ty con với nhau và định giá chuyển giao là chính sách được hầu hết các công ty đa quốc gia sử dụng. Những giao dịch này mang tính chuyển giao và diễn ra trên nhiều khía cạnh từ tài sản hữu hình (máy móc, thiết bị) đến vô hình (nhãn hiệu, độc quyền quảng cáo). Giá trị các giao dịch này là giá chuyển giao và xu hướng định giá chuyển giao phải sao cho có lợi nhất. Định giá chuyển giao cũng là một vấn đề tế nhị và phức tạp vì các chuyển giao trên thị trường nội bộ ngày càng đa dạng, do vậy cơ sở để xác định giá cả trong nghiệp vụ chuyển giao có phản ánh đúng giá trị của nghiệp vụ chuyển giao hay không là một việc làm khó khăn. Ngoài ra, các thông tin để so sánh, cơ sở kiểm soát đánh giá không phải lúc nào cũng có sẵn ở mức chấp nhận được để đưa ra những phán quyết hợp lý. Nhaát laø trong ñieàu kieän Việt Nam chöa xaây döïng moät cô sôû phaùp lyù caàn thieát, moät löïc löôïng caùn boä ñuû naêng löïc ñònh giaù, moät nguoàn döõ lieäu ñuû thoâng tin ñeå so saùnh giaù caû thì coâng taùc choáng chuyeån giaù laø ñieàu khoâng theå thöïc hieän troïn veïn. Ñaõ ñeán luùc chuùng ta haõy baét ñaàu, duø coù khoù khaên, nhöng seõ laø nhöõng vieäc laøm ñem laïi lôïi ích raát lôùn. Keát quaû ñoù khoâng phaûi laø chæ coù taêng nguoàn thu ngaân saùch maø laø taïo ra söï coâng baèng trong moâi tröôøng kinh doanh ôû Việt Nam - laø cô sôû ñeå hy voïng neàn kinh teá Việt Nam caát caùnh. Trang 68 PHUÏ LUÏC BiÖn ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ thÞ tr−êng trong quan hÖ giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt TRÝch tõ th«ng t− 13/2001/TT-BTC §Ó ®¶m b¶o x¸c ®Þnh ®óng nghÜa vô nép thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp, trong qu¸ tr×nh kiÓm tra ®Þnh kú hoÆc kiÓm tra b¸o c¸o quyÕt to¸n thuÕ cña doanh nghiÖp, nÕu ph¸t hiÖn cã c¸c vÊn ®Ò bÊt hîp lý vÒ gi¸ hoÆc tû suÊt thu nhËp trong c¸c giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt, c¬ quan thuÕ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p d−íi ®©y ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp: 1. Ph−¬ng ph¸p so s¸nh gi¸ thÞ tr−êng: C¬ quan thuÕ cã thÓ sö dông gi¸ s¶n phÈm, hμng ho¸, dÞch vô trªn thÞ tr−êng ®Ó Ên ®Þnh cho s¶n phÈm, hμng ho¸, dÞch vô trao ®æi, bu«n b¸n néi bé gi÷a c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt. §iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông ph−¬ng ph¸p so s¸nh gi¸ thÞ tr−êng: (i) Kh«ng cã sù kh¸c nhau gi÷a 2 nghiÖp vô kinh doanh ®−îc so s¸nh ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ giao dÞch nh− chÊt l−îng hμng ho¸, nh·n hiÖu hμng ho¸, ®iÒu kiÖn giao hμng, quan hÖ thanh to¸n. (ii) Tr−êng hîp cã sù kh¸c nhau trong viÖc so s¸nh 2 nghiÖp vô kinh doanh th× cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p tÝnh to¸n ®Ó lo¹i trõ c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ giao dÞch. VÝ dô : Mét C«ng ty dÇu nhên cña n−íc ngoμi b¸n cho doanh nghiÖp liªn doanh A t¹i ViÖt nam (Doanh nghiÖp A lμ doanh nghiÖp liªn doanh gi÷a C«ng ty dÇu nhên n−íc ngoμi ®ã vμ mét C«ng ty t¹i ViÖt Nam) 1.200 lÝt dÇu nhên víi gi¸ 1500 USD, tr¶ tiÒn sau 6 th¸ng. Còng thêi gian ®ã, C«ng ty dÇu nhên n−íc ngoμi ®ã b¸n cho doanh nghiÖp B lμ doanh nghiÖp ®éc lËp t¹i ViÖt Nam 1000 lÝt dÇu nhên víi gi¸ lμ 1000 USD víi ®iÒu kiÖn thanh to¸n ngay. Gi¶ sö l·i suÊt tÝn dông th−¬ng m¹i trªn thÞ tr−êng kú h¹n 6 th¸ng lμ 5%. Khi x¸c ®Þnh thu nhËp cña XÝ nghiÖp liªn doanh A, c¬ quan thuÕ ViÖt Nam cã thÓ x¸c ®Þnh Trang 69 l¹i gi¸ dÇu nhên trong hîp ®ång trªn c¨n cø vμo gi¸ so s¸nh theo hîp ®ång cña C«ng ty B nh− sau: §¬n gi¸ mét lÝt dÇu nhên theo h×nh thøc thanh to¸n sau 6 th¸ng: 1.000 USD + 1.000 USD x 5% ---------------------------------------- = 1.05 USD lÝt 1.000 lÝt dÇu Gi¸ Ên ®Þnh cho hîp ®ång gi÷a C«ng ty liªn doanh A vμ C«ng ty dÇu nhên n−íc ngoμi lμ: 1.200 lÝt dÇu x 1.05 USD/lÝt = 1.260 USD. 2. Ph−¬ng ph¸p sö dông gi¸ b¸n ra ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ mua vμo: Tr−êng hîp ®¬n vÞ th−¬ng nghiÖp cã nguån hμng ho¸ mua vμo do mét xÝ nghiÖp liªn kÕt ë n−íc ngoμi cung cÊp vμ kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc gi¸ mua thùc tÕ trªn thÞ tr−êng tù do, c¬ quan thuÕ cã thÓ sö dông gi¸ b¸n ra cña ®¬n vÞ th−¬ng nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ mua vμo theo c«ng thøc sau : Gi¸ mua = vμo Gi¸ b¸n ra cho xÝ nghiÖp ®éc lËp (trõ thuÕ nhËp khÈu, nÕu cã) Gi¸ b¸n cho xÝ nghiÖp ®éc lËp (trõ thuÕ nhËp khÈu, nÕu cã) Tû lÖ l·i gép b×nh qu©n ngμnh th−¬ng nghiÖp Tû lÖ l·i gép b×nh qu©n ngμnh th−¬ng nghiÖp cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh c¨n cø vμo sè liÖu tû lÖ l·i gép cña c¸c mÆt hμng kh¸c cña ®¬n vÞ ®ã thu mua tõ xÝ nghiÖp ®éc lËp vμ b¸n cho c¸c xÝ nghiÖp ®éc lËp hay tû lÖ l·i gép cña c¸c ®¬n vÞ th−¬ng nghiÖp ®éc lËp kh¸c. Tû lÖ l·i gép ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau : Tû lÖ l·i gép = Doanh thu thuÇn - Gi¸ vèn hμng b¸n --------------------------------------- --- x 1 00% Doanh thu thuÇn (Sè liÖu c¨n cø vμo b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp) Trang 70 Ph−¬ng ph¸p sö dông gi¸ b¸n ra ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ mua sÏ kh«ng ¸p dông trong tr−êng hîp: - Hμng ho¸ s¶n phÈm tr−íc khi b¸n ra ®· gia c«ng, chÕ biÕn, l¾p r¸p, thay h×nh ®æi d¹ng, t¨ng thªm gi¸ trÞ sö dông; - Hμng ho¸ s¶n phÈm tr−íc khi b¸n ra ®−îc g¾n víi nh·n hiÖu th−¬ng m¹i, tªn th−¬ng m¹i cã gi¸ trÞ cao trªn thÞ tr−êng. - Thêi gian gi÷a thêi ®iÓm mua hμng vμ thêi ®iÓm b¸n hμng kÐo dμi trªn mét n¨m vμ trong thêi gian ®ã thÞ tr−êng cã sù biÕn ®éng lín vÒ gi¸ c¶. VÝ dô : Mét doanh nghiÖp A t¹i ViÖt Nam lμ doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoμi ®Çu t− tõ C«ng ty B s¶n xuÊt r−îu cña n−íc ngoμi. Doanh nghiÖp A ®éc quyÒn tiªu thô s¶n phÈm cña C«ng ty B t¹i thÞ tr−êng ViÖt Nam. Trong n¨m 1999 doanh nghiÖp A nhËp khÈu tõ C«ng ty B 10.000 lÝt r−îu, ®· nép thuÕ nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt theo Ên ®Þnh cña H¶i quan lμ 75.000 USD vμ trong n¨m tiªu thô toμn bé sè r−îu víi doanh sè quy ®æi lμ 185.000 USD. Cuèi n¨m 1999 c¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh gi¸ mua vμo s¶n phÈm r−îu cña XÝ nghiÖp A nh− sau: Doanh thu thuÇn = Doanh thu b¸n hμng - ThuÕ nhËp khÈu. = 185.000 USD - 75.000 USD = 110.000 USD Gi¸ b¸n ra (trõ thuÕ nhËp khÈu) 110.000 USD ----------- ------ 10.000 lÝt 11 USD/lÝt Gi¶ sö tû lÖ l·i gép b×nh qu©n ngμnh kinh doanh r−îu lμ 10% Gi¸ mua vμo = 11 USD lÝt - 11 USD lÝt x 10% = 9,9 USD lÝt. 3. Ph−¬ng ph¸p sö dông gi¸ thμnh toμn bé ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ. Tr−êng hîp mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt, chÕ biÕn b¸n thμnh phÈm vμ giao toμn bé cho xÝ nghiÖp liªn kÕt, kh«ng cã s¶n phÈm b¸n ra trªn thÞ tr−êng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ so s¸nh, c¬ quan thuÕ cã thÓ c¨n cø vμo sæ s¸ch kÕ to¸n h¹ch to¸n chi phÝ cña ®¬n vÞ ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp cña ®¬n vÞ ®ã theo c«ng thøc sau : Trang 71 Thu nhËp Ên ®Þnh Tæng gi¸ thμnh toμn bé s¶n phÈm Tû lÖ thu nhËp rßng b×nh qu©n ngμnh s¶n xuÊt Tæng gi¸ thμnh toμn bé s¶n phÈm giao trong kú Gi¸ vèn hμng giao trong kú Chi phÝ giao hμng trong kú` Chi phÝ qu¶n lý chung trong kú Tû lÖ thu nhËp rßng b×nh qu©n ngμnh s¶n xuÊt cã thÓ x¸c ®Þnh c¨n cø vμo sè liÖu tû lÖ thu nhËp rßng cña c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt ®éc lËp kh¸c. Tû lÖ thu nhËp rßng ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc : Tû lÖ thu nhËp rßng Thu nhËp thuÇn tr−íc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp --------------------------------------------------------------------- ------ Gi¸ vèn hμng b¸n + Chi phÝ b¸n hμng + Chi phÝ qu¶n lý chung (Sè liÖu c¨n cø vμo b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp). VÝ dô : Mét doanh nghiÖp may mÆc A t¹i ViÖt nam lμ liªn doanh gi÷a mét C«ng ty B cña n−íc ngoμi vμ mét C«ng ty ViÖt nam. Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp may mÆc A lμ s¶n xuÊt gia c«ng hμng may mÆc vμ giao toμn bé cho C«ng ty B t¹i n−íc ngoμi. Gi¶ sö trong n¨m 1999, doanh nghiÖp A giao cho C«ng ty B 10.000 bé quÇn ¸o víi gi¸ Ên ®Þnh lμ 10 USD/ bé. Sæ s¸ch kÕ to¸n cña xÝ nghiÖp A trong n¨m 1999 cã sè liÖu sau : Gi¸ vèn hμng b¸n 80.000 USD Chi phÝ giao hμng 6.000 USD Chi phÝ qu¶n lý chung 12.000 USD Tæng gi¸ thμnh toμn bé 98.000 USD Doanh nghiÖp A vμ C«ng ty B t¹i n−íc ngoμi lμ hai Doanh nghiÖp liªn kÕt, c¬ quan thuÕ cã thÓ Ên ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ nh− sau: Trang 72 Gi¶ sö c¬ quan thuÕ x¸c ®Þnh ®−îc tû lÖ thu nhËp rßng b×nh qu©n ngμnh s¶n xuÊt may mÆc lμ 10%. Thu nhËp Ên ®Þnh = 98.000 USD x 10%. Tr−êng hîp ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt hîp lý vÒ gi¸ nh−ng ch−a cã ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trªn, c¬ quan thuÕ cÇn th«ng b¸o ®Ó doanh nghiÖp xuÊt tr×nh c¸c chøng tõ cã liªn quan vμ yªu cÇu doanh nghiÖp cam ®oan b»ng v¨n b¶n tÝnh hîp ph¸p cña c¸c chøng tõ ®· cung cÊp. DANH MUÏC TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät 1. Vieän Nghieân cöùu Taøi chính - 2000, Ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh 2. Nguyeãn Ngoïc Thanh - 1999, “Hieän töôïng chuyeån giaù cuûa caùc coâng ty ña quoác gia; taùc ñoäng tieâu cöïc vaø giaûi phaùp khaéc phuïc “, taïp chí taøi chính soá 421, trang 18-21 3. Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi - 1987, 1996, 2000 4. Luaät thueá thu nhaäp doanh nghieäp – 1998, 2003 5. Thoâng tö 13/2001/TT-BTC ngaøy 08/3/2001, “Höôùng daãn thöïc hieän caùc quy ñònh veà thueá ñoái vôùi hình thöùc ñaàu tö theo luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vit Nam” 6. Taøi lieäu trong hoäi thaûo veà ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù ngaøy 12/10/1999 Tieáng Anh 7. OECD – 1997, Transfer Pricing Guidelines for MNE and Tax Adminis trations 8. OECD – 1995, The OECD's Guidelines on dealing with commercial transactions between different parts of a multinational group 9. Manfred Davidmann – 1996, Transfer Pricing and Taxation ._.