Giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các Ngân hàng thương mại cổ phần tại Hà Nội
Tài liệu Giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các Ngân hàng thương mại cổ phần tại Hà Nội: ... Ebook Giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các Ngân hàng thương mại cổ phần tại Hà Nội
Tóm tắt tài liệu Giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các Ngân hàng thương mại cổ phần tại Hà Nội, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong bèi c¶nh héi nhËp chung cña nÒn kinh tÕ, NHNN ViÖt Nam víi chøc n¨ng lµ c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng ®ang ®øng tríc yªu cÇu ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ. Trong tiÕn tr×nh ®æi míi cña NHNN, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra NHNN ®îc x¸c ®Þnh lµ nhiÖm vô träng t©m nh»m x©y dùng mét hÖ thèng thanh tra gi¸m s¸t ng©n hµng hiÖn ®¹i trªn c¬ së ®¸p øng c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc quèc tÕ nh»m ph¸t huy vai trß lµ mét c«ng cô ®Ó kiÓm so¸t vµ b¶o ®¶m sù an toµn, æn ®Þnh cña hÖ thèng NHTM.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng cña Thanh tra ng©n hµng ë níc ta ®· cã nhiÒu ®æi míi vµ ®ang trong qu¸ tr×nh cñng cè ®Ó ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, tríc thùc tr¹ng vÒ sè lîng c¸c NHTM, nhÊt lµ c¸c NHTMCP ngµy cµng t¨ng, ho¹t ®éng vµ dÞch vô ngµy cµng phong phó vµ hiÖn ®¹i th× ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ë níc ta ®· tá ra cßn nhiÒu bÊt cËp vµ kÐm hiÖu qu¶, cha ®¸p øng kÞp yªu cÇu qu¶n lý hÖ thèng ng©n hµng hiÖn ®¹i. Kh«ng Ýt ho¹t ®éng vµ dÞch vô ng©n hµng mµ c¬ quan thÈm quyÒn cha thÓ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t mét c¸ch h÷u hiÖu. Mét sè th«ng lÖ, chuÈn mùc quèc tÕ vÒ gi¸m s¸t ng©n hµng ®· ®îc ¸p dông ë ViÖt Nam, song cha ®ång bé vµ kh«ng triÖt ®Ó dÉn ®Õn c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ hÖ thèng ng©n hµng cha ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ thùc tr¹ng t×nh h×nh. M« h×nh tæ chøc thanh tra ng©n hµng vµ hÖ thèng ph¸p luËt vÒ thanh tra, gi¸m s¸t ng©n hµng cßn bÊt cËp so víi c¸c th«ng lÖ vµ chuÈn mùc quèc tÕ vÒ gi¸m s¸t ng©n hµng, nhÊt lµ so víi yªu cÇu thanh tra gi¸m s¸t dùa trªn c¬ së rñi ro. Tríc t×nh h×nh nµy, ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN nÕu kh«ng ®îc ®æi míi kÞp thêi vµ ®óng híng sÏ khã ®¹t ®îc môc tiªu æn ®Þnh, an toµn cho c¸c NHTM.
NhËn thøc ®îc sù cÇn thiÕt ®ã, t¸c gi¶ ®· chän ®Ò tµi: "Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i Hµ Néi" víi mong muèn t×m ra ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p gãp phÇn ®æi míi ho¹t ®éng thanh tra NHNN nãi chung vµ ho¹t ®éng thanh tra Chi nh¸nh NHNN Hµ Néi nãi riªng cho phï hîp víi thùc tiÔn ph¸t triÓn cña c¸c NHTMCP ®ång thêi ®¸p øng ®îc nh÷ng chuÈn mùc vÒ gi¸m s¸t ng©n hµng theo th«ng lÖ quèc tÕ
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
- Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTM.
- Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP.
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c NHTMCP t¹i Hµ Néi .
3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
- §èi tîng nghiªn cøu: Ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi NHTMCP t¹i Hµ Néi.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: Ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi NHTMCP ë Hµ Néi (tËp trung ë Héi së chÝnh) tõ khi LuËt NHNN vµ LuËt c¸c TCTD ®îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc ®Õn nay.
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn v¨n ®îc tiÕn hµnh nghiªn cøu trªn c¬ së sö dông c¸c ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö ®Ó xem xÐt, ngoµi ra cßn vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p logic, so s¸nh, ph©n tÝch , ®¸nh gi¸ ®èi chiÕu víi thùc tiÔn
5. KÕt cÊu cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ c¸c danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung chÝnh cña luËn v¨n gåm 03 ch¬ng :
Ch¬ng 1 :Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i .
Ch¬ng 2 : Thùc tr¹ng vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc Chi nh¸nh Hµ Néi ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i Hµ Néi .
Ch¬ng 3 : Mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i Hµ Néi .
Ch¬ng 1
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng thanh tra cña Thanh tra ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
1.1 Thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
1.1.1 Sù cÇn thiÕt ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
a. Kh¸i niÖm vÒ thanh tra ng©n hµng
Thanh tra lµ chøc n¨ng thiÕt yÕu cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc, lµ mét trong ba yÕu tè cÊu thµnh nªn sù l·nh ®¹o, qu¶n lý ®ã lµ: Ban hµnh quyÕt ®Þnh; tæ chøc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh vµ thanh tra kiÓm tra viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. Cã thÓ nãi r»ng ë ®©u cã sù l·nh ®¹o, qu¶n lý th× ë ®ã cã ho¹t ®éng thanh tra. Ho¹t ®éng thanh tra nh»m phßng ngõa, ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt; ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë trong c¬ chÕ qu¶n lý, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ®Ó kiÕn nghÞ víi c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc; ph¸t huy nh©n tè tÝch cùc; gãp phÇn n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc; b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ níc, quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n.
Nh vËy thanh tra lµ mét kh¸i niÖm bao trïm lªn c¸c mÆt kiÓm tra, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi nh»m ®a c¸c ho¹t ®éng ®ã theo ®Þnh híng c¸c quy tr×nh, quy ph¹m ®· ®îc x¸c ®Þnh trªn c¸c v¨n b¶n qu¶n lý nhµ níc vµ nghiÖp vô qu¶n lý kinh tÕ.
§Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ c¸c lÜnh vùc ®îc giao, b¶o ®¶m an toµn cho hÖ thèng ng©n hµng, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi göi tiÒn, phôc vô cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, Ng©n hµng Trung ¬ng ph¶i sö dông nhiÒu c«ng cô ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ trªn nhiÒu lÜnh vùc, ph¬ng diÖn ®Ó t×m ra nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý, nh÷ng sai ph¹m trong ho¹t ®éng nghiÖp vô, tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ kÞp thêi nh»m phôc vô cho môc tiªu qu¶n lý. Trong ®ã thanh tra ng©n hµng lµ mét c«ng cô cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng.
Thanh tra ng©n hµng lµ viÖc tæ chøc thanh tra thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm tra gi¸m s¸t ®èi víi c¸c TCTD theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thanh tra nh»m ®¶m b¶o an toµn hÖ thèng ng©n hµng.
b. Sù cÇn thiÕt ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
NHTM lµ mét tæ chøc kinh tÕ, do ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi sù qu¶n lý cña Nhµ níc. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ mäi ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ®Òu ph¶i chÞu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña c¸c thiÕt chÕ thanh tra. Thanh tra ®èi víi c¸c NHTM môc ®Ých chñ yÕu gióp ®ì c¸c tæ chøc nµy ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt; ph¸t hiÖn nh÷ng së hë sai lÖch so víi yªu cÇu qu¶n lý ®Ó söa ch÷a, bæ sung vµ hoµn thiÖn trªn c¬ së ®ã ®Ó chØnh söa, bæ sung vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý.
Trong nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, cã nhiÒu lo¹i h×nh TCTD cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, còng nh ho¹t ®éng tiÒn tÖ, thanh to¸n, tÝn dông cña c¸c tæ chøc kh¸c. Do vËy, ho¹t ®éng thanh tra kh«ng chØ b¶o ®¶m cho ®èi tîng ®îc thanh tra ho¹t ®éng lµnh m¹nh, kinh doanh cã hiÖu qu¶, mµ cßn b¶o ®¶m cho sù an toµn cña hÖ thèng ng©n hµng, phôc vô lîi Ých cña c¶ céng ®ång vµ toµn x· héi.
Th«ng qua ho¹t ®éng thanh tra, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó NHNN gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña c¸c TCTD, TCTD phi ng©n hµng, ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c ®îc kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ môc tiªu cuèi cïng lµ b¶o ®¶m an toµn hÖ thèng ng©n hµng.
1.1.2 Vai trß cña thanh tra ng©n hµng
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hay c¸c nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi theo c¬ chÕ thÞ trêng, c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng, dÞch vô tµi chÝnh cã vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu, h¬n thÕ n÷a, Nhµ níc ngµy cµng gi¶m sù can thiÖp s©u vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô, thay vµo ®ã lµ qu¶n lý b»ng ph¸p luËt nªn thanh tra nãi chung, thanh tra ng©n hµng nãi riªng cµng cã vÞ trÝ quan träng ®Ó NHNN thùc thi cã hiÖu qu¶ chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh. Cã thÓ ph©n tÝch cô thÓ vai trß cña thanh tra ng©n hµng trªn c¸c mÆt cô thÓ sau ®©y:
Thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc cña NHNN vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng gãp phÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, æn ®Þnh tiÒn tÖ.
- §èi víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«:
Trong qu¸ tr×nh thanh tra c¸c NHTM, NHNN thùc hiÖn viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c kho¶n môc tµi s¶ Nî vµ tµi s¶n Cã cña NHTM vµ toµn bé hÖ thèng TCTD. Th«ng qua ®ã, NHNN cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng ®iÓm cha phï hîp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia (nh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc kh«ng hîp lý g©y ra t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng vÒ cung cÇu vèn cña TCTD, chÝnh s¸ch l·i suÊt qu¸ cao khiÕn c¸c TCTD gÆp khã kh¨n ®Ó më réng cho vay . . .); tõ ®ã, cã c¬ së ®Ó ®a ra c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh thÝch hîp trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®¶m b¶o phï hîp víi thùc tÕ.
Còng th«ng qua thanh tra, NHNN cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng bÊt hîp lý trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, tõ ®ã kiÕn nghÞ c¸c cÊp cã thÈm quyÒn hoÆc b¶n th©n NHNN tù bæ sung, söa ®æi th¸o gì khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña c¸c TCTD.
- §èi víi hÖ thèng ng©n hµng: b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, v÷ng ch¾c cña toµn hÖ thèng, héi nhËp ho¹t ®éng ng©n hµng trong níc víi khu vùc vµ quèc tÕ, ph¸t triÓn thÞ trêng vèn, t¨ng cêng uy tÝn quèc tÕ vµ më réng hîp t¸c quèc tÕ vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng .
- §èi víi mçi ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c, ph¸t hiÖn sím nh÷ng vi ph¹m, nh÷ng lÖch l¹c, gióp cho ngêi qu¶n lý, ®iÒu hµnh ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, kÞp thêi, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, æn ®Þnh, kinh doanh cã hiÖu qu¶.
- §èi víi d©n c, c¸c doanh nghiÖp, b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho hä, an toµn tµi s¶n, tiÒn göi, vay vèn hay ®îc hëng c¸c dÞch vô ng©n hµng ngµy cµng cã chÊt lîng cao.
1.1.3 Môc ®Ých ho¹t ®éng cña thanh tra ng©n hµng
- Mét lµ ®¶m b¶o cho c¸c TCTD ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt cña Nhµ níc
TÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi cã ho¹t ®éng ng©n hµng, th× ®Òu ph¶i cã mét hÖ thèng ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ®ã. §èi víi nh÷ng níc kh¸c nhau th× ph¹m vi còng nh ®èi tîng mµ luËt ph¸p ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ng©n hµng còng kh¸c nhau. Song, hÖ thèng ph¸p luËt vÒ ng©n hµng cã thÓ ®îc h×nh thµnh theo nh÷ng thÓ lo¹i sau:
+ H¹n chÕ viÖc tham gia vµo ho¹t ®éng ng©n hµng
+ H¹n chÕ b»ng c¸ch lËp c¸c chi nh¸nh vµ hîp nhÊt c¸c ng©n hµng
+ Giíi h¹n quy m«, sè lîng vµ phÇn thµnh lËp cña ng©n hµng
+ Yªu cÇu tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc
+ C¸c yªu cÇu liªn quan ®Õn vèn cña ng©n hµng
+ C¸c yªu cÇu vÒ hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé
+ C¸c yªu cÇu tèi thiÓu vÒ qu¶n trÞ rñi ro ng©n hµng
C¨n cø yªu cÇu nhiÖm vô tõng thêi kú, ®Æc thï riªng ®èi víi mçi ng©n hµng mµ thanh tra ng©n hµng cã thÓ ®i s©u vµo tõng néi dung, nhng nãi chung tÊt c¶ c¸c mÆt nghiÖp vô nµy ®Òu ph¶i ®îc thanh tra gi¸m s¸t nh»m t¨ng cêng sù tu©n thñ ph¸p luËt cña c¸c TCTD. Th«ng qua ho¹t ®éng thanh tra, NHNN ®· gãp phÇn gi÷ cho c¸c TCTD ho¹t ®éng mét c¸ch lµnh m¹nh, ®óng khu«n khæ nhµ níc.
- Hai lµ, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi göi tiÒn
Do yªu cÇu thùc tÕ ®ßi hái, sù tháa m·n nhu cÇu gÆp nhau nªn ngêi göi tiÒn cã n¬i göi, ®ã lµ ng©n hµng, vµ ngêi nhËn tiÒn göi ®îc phÐp sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cho vay hay ®Çu t kiÕm lêi . . .
Trªn nguyªn t¾c cã vay cã tr¶ kÌm theo nh÷ng tháa thuËn kh¸c, song cã mét lý do mang tÝnh chñ quan tõ phÝa ng©n hµng dÉn ®Õn ngêi göi tiÒn bÞ thiÖt thßi, thËm chÝ bÞ tíc ®o¹t ®ã lµ hËu qu¶ cña nh÷ng ng©n hµng bÞ ®æ vì, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n. Lý do suy cho cïng lµ do sù qu¶n lý yÕu kÐm cña chÝnh ng©n hµng hoÆc chÝnh ng©n hµng ®· cã dông ý lõa ®¶o ngay tõ khi nhËn mãn tiÒn ®Çu tiªn cña kh¸ch hµng hoÆc còng cã khi ngêi göi tiÒn chÞu thua thiÖt do nh÷ng nguyªn nh©n liªn quan ®Õn ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña chñ ng©n hµng. Ng©n hµng sö dông vèn ®Ó kinh doanh mang tÝnh “cê b¹c” phiªu lu m¹o hiÓm nh»m thu lêi cao, cuèi cïng gÆp rñi ro, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n khã kh¨n. Lóc ®Çu cßn nhê vµo uy tÝn, ng©n hµng lÊy nguån tiÒn göi míi tr¶ cho kho¶n tiÒn cò ®· ®Õn h¹n vµ vÉn tiÕp tôc huy ®éng vèn míi tr¶ vèn cò trong khi ®ã kho¶n tiÒn bÊt chÝnh kh«ng cã g× th¶ næi. Cuèi cïng dÉn ®Õn kh¶ n¨ng chi tr¶ suy sôp hoµn toµn, ng©n hµng ®æ vì vµ thiÖt thßi t×m ®Õn ngêi göi tiÒn. ChØ mét sù thiÖt thßi nhá th«i ®Õn víi ngêi göi tiÒn do lçi chñ quan cña chÝnh ng©n hµng nhËn tiÒn còng g©y ra mét t¸c h¹i lín v« cïng ®èi víi ng©n hµng kh¸c vµ c¶ hÖ thèng ng©n hµng. §ã lµ, göi tiÒn vµo ng©n hµng kh«ng yªn t©m, kh«ng nh÷ng kh«ng cã lîi nh cam kÕt ban ®Çu mµ cßn cã nguy c¬ mÊt hÕt vèn.
§Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho ngêi göi tiÒn hîp ph¸p vµ còng chÝnh v× an toµn hÖ thèng ng©n hµng mét trong nh÷ng biÖn ph¸p lµ NHNN ph¶i thêng xuyªn thanh tra c¸c TCTD vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cña tæ chøc kh¸c theo nh÷ng néi dung: vèn; chÊt lîng tµi s¶n cã, thu nhËp, chi phÝ; kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh; kh¶ n¨ng sinh lêi, kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ qu¶n lý rñi ro ho¹t ®éng.
Qua thanh tra ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng sai lÇm, vi ph¹m nguyªn t¾c thÓ lÖ chÕ ®é cña Nhµ níc, ®Ó tõ ®ã ng¨n chÆn, kiÕn nghÞ, xö lý theo thÈm quyÒn; ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm bÊt hîp lý gi÷a c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o víi thùc tÕ n¶y sinh, qua ®ã gióp cho viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n cña cÊp trªn phï hîp víi thùc tÕ h¬n. ChØ cã nh vËy th× quyÒn lîi hîp ph¸p cña ngêi göi tiÒn míi ®¶m b¶o, vµ ngêi göi tiÒn míi thùc sù an t©m khi göi tiÒn vµo bÊt cø ng©n hµng nµo mµ hä muèn.
- Ba lµ, phèi hîp trong viÖc b¶o hiÓm tiÒn göi
RÊt nhiÒu níc trªn thÕ giíi, ChÝnh phñ cã quü b¶o hiÓm tiÒn göi ng©n hµng. NÕu ng©n hµng bÞ thua lç, dÉn ®Õn ph¸ s¶n kh«ng tr¶ ®îc nî cho kh¸ch hµng th× ChÝnh phñ ph¶i dïng quü b¶o hiÓm tiÒn göi hoÆc c¸c biÖn ph¸p kh¸c ®Ó båi hoµn thiÖt h¹i cho kh¸ch hµng. Tríc khi thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy th× ph¶i tiÕn hµnh thanh tra ®Ó x¸c ®Þnh l¹i thùc t¹i tµi chÝnh cña ng©n hµng, x¸c ®Þnh nî víi kh¸ch hµng, thanh lý tµi s¶n ng©n hµng. Ngêi göi tiÒn ®îc båi thêng thiÖt h¹i tõ sè tµi s¶n ®îc thanh lý vµ quü b¶o hiÓm tiÒn göi.
ë ViÖt Nam, LuËt c¸c TCTD quy ®Þnh: “TCTD cã tr¸ch nhiÖm: tham gia tæ chøc b¶o toµn hoÆc b¶o hiÓm tiÒn göi; møc b¶o toµn hoÆc b¶o hiÓm do ChÝnh phñ quy ®Þnh”, nhng vai trß thanh tra cña NHNN ®èi víi TCTD kh«ng chØ nh vËy mµ nã cßn ®îc thùc hiÖn tõ khi ng©n hµng cßn ®ang ho¹t ®éng mét c¸ch “m¹nh kháe”. C«ng t¸c thanh tra mang tÝnh phßng ngõa lµ chÝnh do ®ã nã cã ®iÒu kiÖn ®Ó kÕt hîp chÆt chÏ nh»m môc ®Ých ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn mäi vÊn ®Ò cã thÓ x¶y ra tríc khi ph¸t sinh hËu qu¶ nghiªm träng.
- Bèn lµ, phßng ngõa ho¶ng lo¹n ng©n hµng
Ho¶ng lo¹n ng©n hµng, ®ã lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ ®Æc biÖt ®¸ng quan t©m, nã ph¶n ¸nh sù vì nî cña mét sè ng©n hµng x¶y ra cïng mét lóc hay ë mét kho¶ng thêi gian ng¾n. Mét hiÖn tîng cã ¶nh hëng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ.
Khëi ®Çu lµ sù ®æ vì hay mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mét ng©n hµng riªng lÎ, sÏ lµm lan truyÒn trong toµn hÖ thèng ng©n hµng. Ngêi göi tiÒn v× lý do nµo ®ã (cã hoÆc kh«ng cã c¬ së) nghi ngê viÖc chi tr¶ tiÒn göi cho m×nh, hä rót tiÒn cña hä. Khi ®ã ng©n hµng lËp tøc mÊt ®i kho¶n tiÒn dù tr÷ vµ thËm chÝ cßn tæn thÊt. Nh÷ng ngêi göi tiÒn kh¸c thÊy hiÖn tîng hä ®ã l¹i rót tiÒn vµ cø thÕ ng©n hµng mÊt tiÒn dù tr÷ vµ tæn thÊt vµ sù æ vì sÏ x¶y ra. §Ó cøu v·n ng©n hµng ®Õn nhê sù trî gióp cña ng©n hµng kh¸c vµ råi ngêi göi tiÒn ë ng©n hµng thø hai l¹i nghi ngê sù ®æ vì cña ng©n hµng m×nh, råi l¹i ®æ x« ®Õn rót tiÒn. Nh vËy g©y nªn sù rót tiÒn mét c¸ch th¸i qu¸, tõng dßng ngêi, dßng tiÒn. Do vËy, ®Èy hµng lo¹t ng©n hµng vµo t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi nghiªm träng. Toµn bé qu¸ tr×nh cã thÓ nh©n lªn tíi khi cã mét vô ho¶ng lo¹n ng©n hµng hµng trän vÑn, trong ®ã mét sè lín c¸c ng©n hµng vì nî.
1.1.4 Chøc n¨ng cña thanh tra ng©n hµng
Theo LuËt NHNN vµ LuËt Thanh tra, thanh tra ng©n hµng lµ thanh tra chuyªn ngµnh vÒ ng©n hµng, thùc hiÖn chøc n¨ng thanh tra hµnh chÝnh vµ thanh tra chuyªn ngµnh vÒ ng©n hµng .
Thanh tra hµnh chÝnh vÒ ng©n hµng lµ ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN theo cÊp hµnh chÝnh ®èi víi viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, nhiÖm vô cña c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n thuéc quyÒn qu¶n lý trùc tiÕp cña NHNN .
Thanh tra chuyªn ngµnh ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c c¬ quan, tæ chøc c¸ nh©n trong viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt, nh÷ng qui ®Þnh vÒ chuyªn m«n, quy t¾c qu¶n lý cña ngµnh ng©n hµng.
Nh vËy, thanh tra hµnh chÝnh vÒ ng©n hµng g¾n liÒn víi quan hÖ hµnh chÝnh, chñ yÕu tËp trung vµo kû luËt hµnh chÝnh, tr¸ch nhiÖm tæ chøc vµ c¸ nh©n trong quan hÖ chÊp hµnh, ®iÒu hµnh cña Thèng ®èc NHNN. Trong khi ®ã, thanh tra chuyªn ngµnh ng©n hµng chñ yÕu tËp trung vµo viÖc chÊp hµnh nh÷ng qui ®Þnh vÒ chuyªn m«n cña ngµnh ng©n hµng. Ph¹m vi ®èi tîng cña thanh tra chuyªn ngµnh ng©n hµng réng h¬n ®èi tîng thanh tra hµnh chÝnh vÒ ng©n hµng .
1.1.5 NhiÖm vô, quyÒn h¹n cña thanh tra ng©n hµng
a. NhiÖm vô cña thanh tra ng©n hµng
- Gi¸m s¸t vµ thanh tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng, viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trong giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng ®èi víi c¸c ®èi tîng quy ®Þnh vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thanh tra.
- ThÈm tra, x¸c minh, kÕt luËn, kiÕn nghÞ viÖc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o theo quy ®Þnh cña LuËt khiÕu n¹i, tè c¸o liªn quan ®Õn tæ chøc vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; tham mu gióp Thèng ®èc NHNN chØ ®¹o c«ng t¸c phßng ngõa vµ ®Êu tranh chèng tham nhòng trong ngµnh ng©n hµng.
- Ph¸t hiÖn, ng¨n ngõa vµ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh theo thÈm quyÒn; kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng.
- KiÕn nghÞ Thèng ®èc NHNN, Gi¸m ®èc chi nh¸nh NHNN tØnh, thµnh phè vµ c¸c c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn kh¸c thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p lu¹t vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng.
b. QuyÒn h¹n cña thanh tra ng©n hµng
§Ó ®¶m b¶o ®óng ph¸p luËt, ho¹t ®éng ®óng nguyªn t¾c, ph¸t huy ®óng vai trß cña m×nh th× thanh tra ng©n hµng còng cã nh÷ng quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh vµ tr¸ch nhiÖm râ rµng. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh, khi tiÕn hµnh thanh tra, thanh tra ng©n hµng cã c¸c quyÒn h¹n sau:
- Yªu cÇu ®èi tîng thanh tra vµ c¸c bªn cã liªn quan cung cÊp tµi liÖu, chøng cø vµ tr¶ lêi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn néi dung thanh tra;
- LËp biªn b¶n thanh tra, kÕt luËn thanh tra vµ kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt; ¸p dông biÖn ph¸p ng¨n chÆn vµ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Thùc hiÖn c¸c quyÒn kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thanh tra.
Bªn c¹nh quyÒn h¹n ®îc giao ®Ó thùc thi c«ng vô, Nhµ níc còng quy ®Þnh cô thÓ tr¸ch nhiÖm cña thanh tra ng©n hµng, ®ã lµ:
- Khi tiÕn hµnh thanh tra, thanh tra ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm xuÊt tr×nh quyÕt ®Þnh thanh tra ®èi víi trëng ®oµn thanh tra vµ thÎ thanh tra viªn;
- Thùc hiÖn ®óng tr×nh tù, thñ tôc thanh ra theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN, cña Tæng thanh tra Nhµ níc vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thanh tra, kh«ng g©y phiÒn hµ, s¸ch nhiÔu lµm c¶n trë ho¹t ®éng ng©n hµng b×nh thêng vµ g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých hîp ph¸p cña ®èi tîng thanh tra;
- B¸o c¸o ngêi ra quyÕt ®Þnh thanh tra vÒ kÕt qu¶ thanh tra vµ kiÕn nghÞ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt;
- Tu©n thñ ph¸p luËt, chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ngêi ra quyÕt ®Þnh thanh tra vµ tríc ph¸p luËt vÒ kÕt luËn thanh tra vµ mäi hµnh vi quyÕt ®Þnh cña m×nh.
Ngoµi c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n nªu trªn, ngµy 27/5/2009, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ký QuyÕt ®Þnh sè 83/2009/Q§-TTg quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña C¬ quan thanh tra, gi¸m s¸t ng©n hµng, trong ®ã C¬ quan thanh tra cßn thùc hiÖn chøc n¨ng phßng chèng, röa tiÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Bªn c¹nh ®ã, QuyÕt ®Þnh trªn còng quy ®Þnh, C¬ quan thanh tra, gi¸m s¸t ng©n hµng cã quyÒn tr×nh Thèng ®èc NHNN quyÕt ®Þnh viÖc cÊp, thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c TCTD; viÖc cÊp, thu håi giÊy phÐp më chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña TCTD níc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ c¸c lo¹i giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng kh¸c; viÖc gi¶i thÓ, chia, t¸ch, hîp nhÊt, s¸p nhËp, mua l¹i c¸c TCTD; chÊp thuËn viÖc më, chÊm døt ho¹t ®éng së giao dÞch, chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn . . .
1.2 C¸c ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ë ViÖt Nam
1.2.1 Gi¸m s¸t tõ xa
Gi¸m s¸t tõ xa (cßn gäi lµ thanh tra trªn c¸c b¸o c¸o) lµ viÖc thanh tra ng©n hµng tæ chøc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh cña NHTM dùa trªn c¬ së c¸c b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, c¸c chØ tiªu thèng kª ®Þnh kú do NHTM göi ®Õn thanh tra ng©n hµng theo quy ®Þnh, dùa trªn c¬ së ®ã b¸o ®éng cho NHTM nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt hoÆc kiÕn nghÞ biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi.
Môc tiªu gi¸m s¸t tõ xa ho¹t ®éng cña c¸c NHTM lµ:
- Gi¸m s¸t viÖc c¸c ng©n hµng cã b¶o ®¶m an toµn trong ho¹t ®éng hay kh«ng? tõ ®ã gióp c¸c ng©n hµng gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng.
- Gi¸m s¸t viÖc ng©n hµng cã thùc hiÖn nghiªm tóc luËt ph¸p vµ quy chÕ ng©n hµng hay kh«ng? trong ®ã, quan träng nhÊt lµ c¸c quy chÕ phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý vÜ m« vµ c¸c c«ng cô trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung ¬ng.
- Gi¸m s¸t viÖc c¸c ng©n hµng kinh doanh cã hiÖu qu¶ hay kh«ng? Bëi v× ®· kinh doanh lµ ph¶i cã l·i, nÕu bÞ thua lç dÉn ®Õn viÖc cæ ®«ng kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc hëng quyÒn lîi mµ cßn bÞ hôt vèn, ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh kinh doanh. NÕu lç nÆng vµ kÐo dµi, sÏ dÉn ®Õn sù sôp ®æ ng©n hµng.
Ph¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa ®îc ra ®êi tõ hÖ thèng ng©n hµng Mü vµo nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 70. ë ViÖt Nam, ph¬ng thøc thanh tra th«ng qua viÖc gi¸m s¸t tõ xa ®îc ¸p dông tõ ®Çu n¨m 1991, nã ®îc quy ®Þnh cô thÓ trong “chÕ ®é thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc” vµ hiÖn nay, viÖc gi¸m s¸t tõ xa ®îc thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè 398/1999/Q§-NHNN 3 ngµy 9/11/1999 cña Thèng ®èc NHNN viÖc ban hµnh Quy chÕ gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi c¸c ng©n hµng vµ TCTD ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn. T¹i quy chÕ nµy quy ®Þnh: “Gi¸m s¸t tõ xa lµ viÖc gi¸n tiÕp kiÓm tra th«ng qua tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o ®Ó ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña TCTD”.
Néi dung gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi hÖ thèng NHTM ®îc tiÕn hµnh theo 6 bíc sau:
+ Gi¸m s¸t vÒ c¬ cÊu tµi s¶n nî, tµi s¶n cã
+ Gi¸m s¸t chÊt lîng tµi s¶n nî, tµi s¶n cã
+ Gi¸m s¸t t×nh h×nh thu nhËp, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh
+ Gi¸m s¸t vèn tù cã
+Gi¸m s¸t viÖc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶
+ Gi¸m s¸t mét sè chØ sè tµi chÝnh chñ yÕu cña NHTM
Quy tr×nh gi¸m s¸t tõ xa:
Hµng th¸ng, thanh tra NHNN nhËn ®îc c¸c b¸o c¸o c©n ®èi tµi kho¶n kÕ to¸n, c¸c chØ tiªu thèng kª ngoµi c©n ®èi vµ c¸c lo¹i b¸o c¸o do NHTM göi ®Õn (b»ng file, v¨n b¶n) theo chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª víi TCTD, thanh tra NHNN xö lý sè liÖu, tæng hîp vµ ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng ®èi víi tõng NHTM vµ toµn bé hÖ thèng ng©n hµng (theo néi dung nªu ë trªn).
Hµng th¸ng, c¨n cø vµo kÕt qu¶ gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi tõng NHTM ®îc ph©n c«ng gi¸m s¸t theo kho¶n 1 §iÒu 5 Quy chÕ gi¸m s¸t tõ xa, Thanh tra NHNN th«ng b¸o ®Õn Tæng Gi¸m ®èc (Gi¸m ®èc) NHTM nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan trong viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña toµn hÖ thèng NHTM vµ nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ biÖn ph¸p kh¾c phôc vµ xö lý vi ph¹m nh: ph¶n ¶nh chÊt lîng ho¹t ®éng kinh doanh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng biÕn ®éng kh«ng b×nh thêng trong ho¹t ®éng cña TCTD; viÖc chÊp hµnh chÕ ®é th«ng tin; b¸o c¸o thèng kª; nh÷ng kiÕn nghÞ, biÖn ph¸p chÊn chØnh vµ h×nh thøc xö lý cña Thanh tra nhµ níc.
1.2.2 Thanh tra t¹i chç
Thanh tra t¹i chç th«ng thêng lµ tæ chøc c¸c ®oµn thanh tra t¹i ®¬n vÞ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Thanh tra t¹i chç cã thÓ tiÕn hµnh ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt. ë níc ta, viÖc thanh tra t¹i chç thêng ®îc tiÕn hµnh mét n¨m mét lÇn t¹i mçi NHTM. Thêi gian tiÕn hµnh mét cuéc thanh tra t¹i chç kho¶ng 15 ngµy ®Õn 30 ngµy lµm viÖc. NÕu cã vÊn ®Ò phøc t¹p th× cã thÓ kÐo dµi thêi gian thanh tra theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thanh tra.
Môc tiªu cña thanh tra t¹i chç
- §¸nh gi¸ t×nh h×nh chÊp hµnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ cña ngµnh ng©n hµng;
- Gióp c¸c TCTD thÊy ®îc nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng mÆt cßn tån t¹i ®Ó tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vµ kiÕn nghÞ nh÷ng biÖn ph¸p chÊn chØnh, b¶o ®¶m TCTD ho¹t ®éng ®óng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt, chÕ ®é, thÓ lÖ vµ ho¹t ®éng cã chÊt lîng, hiÖu qu¶ h¬n .
- Ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò míi ph¸t sinh, nh÷ng qui ®Þnh cha hîp lý ®Ó kiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung vµ hoµn thiÖn theo qui ®Þnh hiÖn hµnh .
Néi dung cña thanh tra t¹i chç :
- Thanh tra qu¶n trÞ ®iÒu hµnh;
- Thanh tra nguån vèn
- Thanh tra chÊt lîng tÝn dông;
- Thanh tra nghiÖp vô b¶o l·nh;
- Thanh tra ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ;
- Thanh tra hïn vèn liªn doanh
- Thanh tra nghiÖp vô tµi chÝnh, kÕ to¸n . . .
ë ViÖt nam ho¹t ®éng thanh tra t¹i chç cña NHNN ®èi víi NHTM thùc sù ®îc chó träng tõ khi Ph¸p lÖnh thanh tra vµ Ph¸p lÖnh ng©n hµng ®îc ban hµnh. §©y lµ bíc ngoÆt quan träng mang tÝnh lÞch sö cña thanh tra ng©n hµng sang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng .
1.2.3 KÕt hîp gi÷a thanh tra t¹i chç vµ gi¸m s¸t tõ xa
Gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç lu«n bæ sung cho nhau. Dï ®ã lµ gi¸m s¸t tõ xa hay thanh tra t¹i chç, môc ®Ých ®Òu gièng nhau, ®ã lµ gi¸m s¸t c¸c NHTM vµ phßng ngõa c¸c rñi ro th«ng qua viÖc ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c rñi ro kh«ng ®îc qu¶n lý tèt. Mçi ph¬ng thøc thanh tra (gi¸m s¸t tõ xa, thanh tra t¹i chç) ®Òu cã nh÷ng h¹n chÕ riªng. Sù kÕt hîp gi÷a chóng chÝnh lµ ®Ó bæ trî cho nhau gióp ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n. Khi thanh tra ng©n hµng thùc hiÖn ph¬ng ph¸p thanh tra trªn c¬ së rñi ro, sù kÕt hîp gi÷a gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç thÓ hiÖn râ nÐt trong viÖc lËp b¸o c¸o gi¸m s¸t CAMELS (gi¸m s¸t tõ xa ®¶m nhiÖm c¸c néi dung ®Þnh lîng; thanh tra t¹i chç ®¶m nhiÖm néi dung ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh).
1.3 Ph¬ng ph¸p thanh tra
1.3.1 Thanh tra trªn c¬ së tu©n thñ
a. Kh¸i niÖm
Thanh tra trªn c¬ së tu©n thñ lµ ph¬ng ph¸p thanh tra chñ yÕu tËp trung vµo viÖc ph¸t hiÖn, ®¸nh gi¸ møc ®é tu©n thñ ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh cã liªn quan cña ®èi tîng thanh tra, coi ®©y lµ môc tiªu hµng ®Çu vµ còng lµ môc tiªu quan träng nhÊt.
b. §Æc ®iÓm
- Thanh tra tu©n thñ kiÓm tra c¸c th«ng tin, c¸c sù kiÖn ®· x¶y ra trong qu¸ khø cña NHTM nh: vi ph¹m c¸c quy ®Þnh an toµn ho¹t ®éng ng©n hµng, thÊt tho¸t tµi s¶n...
- Thanh tra tu©n thñ chØ ®¸nh gi¸ trªn ph¹m vi h¹n chÕ. Ngay c¶ khi tiÕn hµnh thanh tra toµn diÖn c¸c mÆt ho¹t ®éng cña TCTD th× thanh tra tu©n thñ vÉn bá sãt viÖc ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña TCTD trong mèi t¬ng quan víi thÞ trêng trong níc vµ trªn toµn cÇu. KÕt qu¶ thanh tra tu©n thñ bÞ giíi h¹n trong ph¹m vi ®¸nh gi¸, kÕt luËn c¸c NHTM trong viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt ë møc ®é nµo ®ã vµ cã biÖn ph¸p xö lý t¬ng øng. §Æc biÖt, thùc hiÖn thanh tra tu©n thñ khi thanh tra t¹i chç th× chØ ®¸nh gi¸, kÕt luËn trong ph¹m vi néi dung, ®èi tîng, hµnh vi ®îc thanh tra trªn c¬ së c¸c hå s¬, tµi liÖu cô thÓ; kh«ng ®¸nh gi¸ chung cho c¶ tæng thÓ hÖ thèng. V× vËy, ®«i khi ngêi ta cßn gäi thanh tra tu©n thñ lµ thanh tra ®Þnh lîng.
- Thùc hiÖn ph¬ng ph¸p thanh tra tu©n thñ, thanh tra viªn cha chØ ra ®îc nh÷ng kÏ hë trong qu¶n lý, cha ®a ra nh÷ng khuyÕn c¸o vÒ kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra tæn thÊt cña NHTM do nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ trêng, m«i trêng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi.
- Yªu cÇu ®Ó thùc hiÖn thanh tra tu©n thñ lµ kh«ng cao so víi thanh tra trªn c¬ së rñi ro. Thanh tra tu©n thñ chñ yÕu ®ßi hái kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn cña thanh tra viªn ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m cña TCTD.
- Thanh tra tu©n thñ thùc hiÖn ph¬ng ph¸p luËn ph¶n øng. C¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, thanh tra ng©n hµng sÏ ®¸nh gi¸ ph¶n øng cña c¸c TCTD: thùc hiÖn hay kh«ng thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh b¾t buéc ®ã. Qua ®ã, thanh tra ng©n hµng sÏ cã biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp.
1.3.2 Thanh tra trªn c¬ së rñi ro
a. Kh¸i niÖm
Thanh tra trªn c¬ së rñi ro lµ ph¬ng ph¸p thanh tra trong ®ã tËp trung vµo viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro mét NHTM gÆp ph¶i khi kh«ng tu©n thñ c¸c quy ®Þnh, quy tr×nh ®· cã vµ khi kh«ng cã c¸c thñ tôc, quy tr×nh ho¹t ®éng phï hîp; ®ång thêi còng trªn c¬ së ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro, nguån lùc ®Ó kiÓm so¸t, c¶nh b¸o, xö lý rñi ro cña NHTM; ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p buéc c¸c NHTM ph¶i cã hµnh ®éng phï hîp ®Ó phßng ngõa vµ gi¶m thiÓu rñi ro; duy tr× an toµn hÖ thèng c¸c NHTM.
b. §Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p thanh tra trªn c¬ së rñi ro
- TËp trung vµo viÖc ®¸nh gi¸ tæng thÓ NHTM th«ng qua viÖc xem xÐt, kiÓm tra hå s¬ tµi liÖu, c¸c chÝnh s¸ch, quy tr×nh, hÖ thèng vµ thùc tiÔn c«ng t¸c qu¶n lý cña NHTM. Thanh tra trªn c¬ së rñi ro ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè ®Þnh lîng, ®Þnh tÝnh trong ®ã c¸c yÕu tè ®Þnh tÝnh lµ chñ yÕu; ®èi lËp víi thanh tra tu©n thñ lµ thanh tra c¸c yÕu tè ®Þnh lîng. Kh¸i niÖm thanh tra trªn c¬ së rñi ro cã néi dung réng h¬n nhiÒu so víi thanh tra trªn c¬ së tu©n thñ.
- Cho phÐp ®Þnh híng thanh tra, gi¸m s¸t vµo nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng NHTM cã møc ®é rñi ro cao vµ rñi ro cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi sù an toµn cña hÖ thèng NHTM. Cho phÐp c¬ quan thanh tra cã thÓ chñ ®éng ph©n bæ nguån lùc vµo nh÷ng lÜnh vùc cÇn thanh tra, gi¸m s¸t nhiÒu h¬n.
- Dùa rÊt nhiÒu vµo b¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé cña NHTM.
- KÕt hîp c¶ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ chñ quan cña thanh tra viªn.
- §ßi hái thanh tra ng©n hµng thùc hiÖn c¶ viÖc dù b¸o. Thùc hiÖn viÖc dô b¸o ®îc thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt khi thanh tra ng©n hµng lËp b¸o c¸o gi¸m s¸t vÜ m« ph¶i lËp ra c¸c gi¶ thuyÕt vµ kiÓm tra b»ng viÖc sö dông c¸c m« h×nh, thuËt to¸n víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin.
1.4 HiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc
1.4.1 HiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra
HiÖu qu¶ cuéc thanh tra kh«ng tÝnh b»ng gi¸ trÞ hiÖn vËt thu ®îc sau mét cuéc thanh tra mµ lµ nh÷ng biÖn ph¸p chÊn chØnh, söa ch÷a vµ ng¨n ngõa c¸c sai ph¹m trong qu¶n lý cña ®¬n vÞ.
Qua thùc tÕ kh¼ng ®Þnh, nÕu thanh tra ng©n hµng ë quèc gia nµo ph¸t huy ®îc vai trß cña m×nh th× cã thÓ gi¶m thiÓu c¸c cuéc ®æ vì hay c¸c tæn thÊt, v× sù yÕu kÐm dÉn ®Õn ®ç vì hay ph¸ s¶n cña ng©n hµng nguyªn nh©n chñ yÕu do lµm ¨n tr¸i ph¸p luËt, kh«ng tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn cña c¬ quan qu¶n lý, trong ®ã cã phÇn tr¸ch nhiÖm cña thanh tra ng©n hµng trong viÖc gi¸m s¸t, kiÓm tra, vµ xö lý. C¸i gi¸ ph¶i tr¶ khi khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ x¶y ra do gi¸m s¸t yÕu kÐm lµ rÊt lín. Do vËy, t¨ng cêng, hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng tøc lµ ph¶i ®æi míi vÒ néi dung, ph¬ng thøc thanh tra ®Ó lµm sao ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c, nhanh chãng, thêng xuyªn, toµn diÖn ho¹t ®éng cña NHTM.
1.4.2 C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra cña Ng©n hµng Nhµ níc
a. Nh©n tè chñ quan
+ Nguån nh©n lùc.
Mét nh©n tè quan träng ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra lµ nguån nh©n lùc phôc vô cho ho¹t ®éng nµy. C¸n bé thanh tra ng©n hµng ph¶i n¾m v÷ng nghiÖp vô ng©n hµng, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng míi cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn sai sãt, khuyÕt ®iÓm cña c¸c ng©n hµng vµ ®a ra c¶nh b¸o sím cho c¸c NHTM. MÆt kh¸c, thanh tra ng©n hµng lµ ngêi hiÓu vµ n¾m râ nhÊt vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ng©n hµng, hä kh«ng chØ ®a ra c¶nh b¸o sím cho c¸c NHTM mµ cßn tham mu cho Thèng ®èc NHNN trong viÖc chØ ®¹o, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña NHTM.
Bªn c¹nh ®ã, sè lîng c¸n bé thanh tra còng lµ yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng. Do ®èi tîng thanh tra lµ c¸c NHTM ngµy cµng t¨ng vÒ sè lîng, quy m« vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng, c¸c dÞch vô ng©n hµng ngµy cµng ph¸t t._.riÓn nªn yªu cÇu khèi lîng, chÊt lîng c«ng viÖc thanh tra ng©n hµng còng ph¶i t¨ng theo. V× vËy, ®éi ngò c¸n bé thanh tra ng©n hµng kh«ng nh÷ng cÇn ®îc n©ng cao vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp mµ cßn cÇn t¨ng cêng c¶ vÒ sè lîng th× míi ®¸p øng ®îc yªu cÇu nhiÖm vô ®îc giao .
+ §iÒu kiÖn ho¹t ®éng.
C¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ phôc vô ho¹t ®éng thanh tra còng nh c¬ chÕ ®·i ngé ®èi víi thanh tra viªn cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra.
C¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ l¹c hËu, kh«ng ®ång bé sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh thu thËp vµ xö lý th«ng tin. Th«ng tin vÒ NHTM cã thÓ cËp nhËt kh«ng ®Çy ®ñ vµ thiÕu chÝnh x¸c dÉn ®Õn viÖc ph©n bæ nguån lùc thanh tra kh«ng hîp lý. Bªn c¹nh ®ã, chÕ ®é ®·i ngé díi c¸c h×nh thøc tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ chÕ ®é khen thëng ®Òu cÇn cho tÊt c¶ mäi ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng. Riªng ®èi víi c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh tra th× chÕ ®é ®·i ngé cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Së dÜ nh vËy lµ v× kh«ng cã kÕt qu¶ c«ng viÖc ®ång nhÊt gi÷a viÖc thùc hiÖn thanh tra ®¬n vÞ nµy víi ®¬n vÞ kh¸c, gi÷a ®oµn thanh tra nµy víi ®oµn thanh tra kh¸c nªn viÖc ®¸nh gi¸ chÊt lîng ho¹t ®éng thanh tra khã h¬n so víi ngµnh nghÒ kh¸c. H¬n n÷a, trong m«i trêng ho¹t ®éng thanh tra dÔ bÞ c¸m dç mua chuéc. V× vËy, nÕu cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch lîi Ých vËt chÊt vµ tinh thÇn phï hîp th× sÏ ph¸t huy ®îc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé thanh tra vµ h¹n chÕ ®îc hiÖn tîng tiªu cùc trong c«ng t¸c thanh tra. Nhê ®ã mµ ho¹t ®éng thanh tra cã hiÖu qu¶ h¬n .
b. Nh©n tè kh¸ch quan
+ Sù hoµn thiÖn cña hÖ thèng ph¸p luËt.
Mäi ho¹t ®éng thanh tra ®Òu ®îc dùa trªn mét khu«n khæ ph¸p luËt nhÊt ®Þnh, bao gåm c¸c luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng thanh tra nãi chung, ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng nãi riªng; ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan. HÖ thèng chÝnh s¸ch nµy do c¸c c¬ quan lËp ph¸p, c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¸c vµ chÝnh c¬ quan thanh tra ng©n hµng ban hµnh.
Mét khu«n khæ ph¸p lý ®Çy ®ñ, râ rµng vµ phï hîp víi thùc tiÔn sÏ t¹o tiÒn ®Ò vµ lµ c«ng cô s¾c bÐn cña ho¹t ®éng thanh tra. Ngîc l¹i, víi mét hÖ thèng luËt vµ quy chÕ thiÕu ®ång bé, kh«ng râ rµng vµ kh«ng phï hîp víi thùc tiÔn sÏ g©y ra sù l·ng phÝ nguån lùc thanh tra, lµm gi¶m hiÖu qu¶ c«ng t¸c thanh tra.
+ ChÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµnh m¹nh ph¶i lµ c¬ së cho mét hÖ thèng tµi chÝnh æn ®Þnh. NÕu c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« thiÕu lµnh m¹nh, kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ mang tÝnh ¸p ®Æt, ho¹t ®éng thanh tra, gi¸m s¸t ng©n hµng sÏ ph¶i ®èi diÖn víi mét hÖ thèng c«ng viÖc kh«ng thÝch hîp víi thùc tÕ vµ ®«i khi kÕt qu¶ ho¹t ®éng thanh tra bÞ mÐo mã.
+ Sù ®éc lËp cña thanh tra ng©n hµng.
Víi chøc n¨ng thanh tra ho¹t ®éng cña c¸c NHTM, c¬ quan thanh tra ph¶i thùc sù chñ ®éng vµ ®éc lËp trong viÖc ph©n bæ c¸c nguån lùc thanh tra, trong qu¸ tr×nh ra c¸c quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng øng xö ®èi víi ng©n hµng khi cÇn thiÕt.
Trêng hîp c¬ quan thanh tra kh«ng thÓ ®éc lËp trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh, ®Æc biÖt khi chÞu c¸c ¸p lùc vÒ mÆt chÝnh trÞ, ho¹t ®éng thanh tra sÏ chØ mang tÝnh h×nh thøc vµ kh«ng thÓ ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña nã.
+ Sù ph¸t triÓn cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
Tr×nh ®é ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña c¸c NHTM t¸c ®éng tíi hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thanh tra. Mét hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn lµnh m¹nh xÐt vÒ c¶ quy m« ho¹t ®éng, quy m« vèn, tr×nh ®é c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý, n¨ng lùc tµi chÝnh sÏ lµm gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ cho ho¹t ®éng thanh tra. Ngîc l¹i, hÖ thèng ng©n hµng víi n¨ng lùc c¹nh tranh yÕu vµ thiÕu sÏ ®ßi hái mét nguån lùc thanh tra lín.
+ KiÓm so¸t néi bé cña ng©n hµng th¬ng m¹i
KiÓm so¸t néi bé lµ xem xÐt, ®èi chiÕu vµ ®¸nh gi¸ tÝnh tu©n thñ cña c¸c ho¹t ®éng, nghiÖp vô, quyÕt ®Þnh, chÝnh s¸ch, v.v so víi luËt vµ c¸c qui ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc. T¹i c¸c NHTM, kiÓm so¸t néi bé lµ tæng thÓ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n vµ c¸c qui ®Þnh vÒ ng©n hµng, c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t ®îc cµi ®Æt trong tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô thuéc hÖ ®iÒu hµnh cña ng©n hµng, hÖ thèng th«ng tin b¸o c¸o. C¬ chÕ kiÓm so¸t néi bé ®îc thiÕt lËp do nhu cÇu kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh, t¸c nghiÖp vµ ®¶m b¶o tÝnh tu©n thñ nh»m h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t nh÷ng rñi ro cã thÓ ph¸t sinh trong qui tr×nh nghiÖp vô vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Mét hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé phï hîp lµ nh©n tè quan träng ®¶m b¶o ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng an toµn vµ hiÖu qu¶.
Nh vËy gi÷a môc tiªu cña kiÓm so¸t néi bé vµ môc tiªu cña ho¹t ®éng thanh tra cã nh÷ng ®iÓm chung, ®ã lµ nh»m phßng ngõa, ph¸t hiÖn vµ gi¶m thiÓu rñi ro cho ng©n hµng. Tuy nhiªn, ®iÓm kh¸c biÖt lín nhÊt lµ kiÓm so¸t néi bé NHTM chØ phôc vô lîi Ých cña b¶n th©n ng©n hµng; trong khi ho¹t ®éng thanh tra l¹i quan t©m tíi lîi Ých cña hÖ thèng ng©n hµng vµ trªn hÕt lµ cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, trong qu¸ tr×nh thanh tra, NHNN lu«n chó ý ®Æc biÖt ®Õn ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé còng nh sö dông ho¹t ®éng nµy nh mét kªnh th«ng tin quan träng hç trî cho ho¹t ®éng thanh tra. Mét mÆt, NHNN ®a ra yªu cÇu tèi thiÓu mµ kiÓm so¸t néi bé ph¶i ®¸p øng, mÆt kh¸c t¹o ra ®éng lùc khuyÕn khÝch c¸c NHTM híng tíi viÖc ¸p dông nh÷ng chuÈn mùc cao h¬n trong ho¹t ®éng kiÓm so¸t. Qua ®ã, NHNN sö dông kiÓm so¸t néi bé NHTM nh mét c¨n cø quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro vµ n¨ng lùc qu¶n trÞ rñi ro cña NHTM ®ång thêi lµ c¨n cø ®Ó tiÕn hµnh ph©n bæ nguån lùc thanh tra.
+ KiÓm to¸n ®éc lËp
KiÓm to¸n ®éc lËp lµ mét ®¬n vÞ lµm viÖc theo hîp ®ång víi tæ chøc, c¸c NHTM cã thÓ chñ ®éng lùa chän c¬ quan kiÓm to¸n ®Ó phôc vô cho nh÷ng nhu cÇu nhÊt ®Þnh nh môc tiªu t¨ng vèn, më réng ho¹t ®éng hay ®Ó t¨ng niÒm tin cña c«ng chóng, cña ®èi t¸c hoÆc ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña c¬ quan qu¶n lý.
NHNN sö dông kiÓm to¸n ®éc lËp nh lµ mét nguån th«ng tin tham chiÕu cho ho¹t ®éng thanh tra. C¬ quan thanh tra cã thÓ sö dông mét sè kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña c¬ quan kiÓm to¸n nh kÕt qu¶ b¸o c¸o tµi chÝnh, c«ng t¸c h¹ch to¸n, kÕ to¸n...®Ó bæ sung c¨n cø cho viÖc ®Þnh híng ho¹t ®éng thanh tra NHTM.
1.5 Mét sè kinh nghiÖm vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc t¹i mét sè níc trªn thÕ giíi
1.5.1 VÒ m« h×nh tæ chøc
Trªn thÕ giíi hiÖn nay tån t¹i 2 kiÓu m« h×nh tæ chøc vÒ thanh tra ng©n hµng:
Thanh tra ng©n hµng thuéc c¬ cÊu bé m¸y cña NHNN. §©y lµ m« h×nh truyÒn thèng, nhiÒu quèc gia ¸p dông. C¬ së ®Ó ¸p dông m« h×nh nµy lµ NHNN lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vÒ lÜnh vùc tiÒn tÖ, ho¹t ®éng ng©n hµng vµ thanh tra ng©n hµng lµ c«ng cô quan träng trong ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc cña NHNN.
Thanh tra ng©n hµng kh«ng thuéc c¬ cÊu bé m¸y cña NHNN, ho¹t ®éng ®éc lËp víi NHNN. C¬ së ®Ó ¸p dông m« h×nh nµy nh»m ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, kh¸ch quan trong ho¹t ®éng thanh tra, ®ång thêi kh¾c phôc sù tr× trÖ cña m« h×nh truyÒn thèng. §¹i diÖn cho c¸c quèc gia ¸p dông nµy lµ Trung Quèc còng ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn vai trß kiÓm tra cña NHTM tõ NHNN sang mét c¬ quan kiÓm so¸t ®éc lËp, cã tªn lµ ñy ban kiÓm so¸t ng©n hµng Trung Quèc, ñy ban nµy ho¹t ®éng ®éc lËp víi NHNN Trung Quèc.
T¹i Hµn Quèc: Tæng Thanh tra ng©n hµng theo sù ph©n c«ng cña Bé Trëng Bé Tµi chÝnh tiÕn hµnh thanh tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng c¸c TCTD b¸o c¸o Bé Tµi chÝnh vµ Héi ®ång TiÒn tÖ quèc gia. HiÖn nay, Hµn Quèc ®ang x©y dùng tæ chøc thanh tra ®éc lËp nh tæ chøc thanh tra thÞ trêng vèn ë Hungari vµ mét sè níc kh¸c.
T¹i NhËt B¶n: Bé trëng Bé Tµi chÝnh bæ nhiÖm Tæng KiÓm so¸t ng©n hµng ®Ó gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c TCTD.
1.5.2 VÒ ho¹t ®éng thanh tra
- ë T©y Ban Nha: ViÖc gi¸m s¸t ho¹t ®éng ng©n hµng ®îc giao cho mét Vô ®éc lËp, Ng©n hµng Trung ¬ng sö dông hÖ thèng CAMEL ®Ó tæng hîp, ph©n tÝch vµ ®a ra nh÷ng kÕt luËn vÒ t×nh tr¹ng tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng ®øng v÷ng cña mét TCTD. Dùa vµo ®iÒu kiÖn vµ møc ®é cña c¸c vÊn ®Ò mµ tæ chøc thanh tra t¹i chç mét ®Õn hai lÇn trong mét n¨m. ViÖc gi¸m s¸t tõ xa thêng xuyªn ®îc b¶o ®¶m th«ng qua viÖc ph©n tÝch th«ng tin phßng ngõa tõng quý do chÝnh nhãm thanh tra viªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ thanh tra t¹i chç thùc hiÖn.
- ë Thôy §iÓn: C¸c cuéc thanh tra t¹i chç lµ ph¬ng tiÖn chñ yÕu cña gi¸m s¸t c¸c ng©n hµng. C¸c cuéc thanh tra nh vËy ®îc Vô tÝn dông vµ Vô KÕ to¸n cña Uû ban Thanh tra ng©n hµng chØ ®¹o. C¸c cuéc thanh tra ®Þnh kú ®îc tiÕn hµnh 3 n¨m 1 lÇn.
- ë Mü: Ho¹t ®éng thanh tra t¹i chç ®îc coi lµ “ hßn ®¸ t¶ng” cña viÖc gi¸m s¸t, phßng ngõa. ViÖc kiÓm tra ®îc tiÕn hµnh bëi 3 c¬ quan gåm: C¬ quan kiÓm tra thêng kiÓm tra c¸c ng©n hµng lín kho¶ng 2 n¨m 1 lÇn. Môc ®Ých c¸c cuéc thanh tra, gi¸m s¸t qua hÖ thèng m¸y vi tÝnh ®èi víi c¸c NHTM ë Mü nh»m ®a ®Õn nh÷ng nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ trªn 5 lÜnh vùc ho¹t ®éng lµ: An toµn vèn, chÊt lîng tµi s¶n cã, kh¶ n¨ng qu¶n lý, kh¶ n¨ng thanh to¸n, kh¶ n¨ng sinh lêi.
- ë Anh: Ng©n hµng Anh kh«ng thùc hiÖn ®Þnh kú c¸c cuéc thanh tra t¹i chç mµ ®îc tiÕn hµnh th«ng qua viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o ®Þnh kú, qua c¸c cuéc pháng vÊn vµ th¶o luËn víi c¸c nhµ qu¶n lý cao cÊp cña ng©n hµng ®ã; ®ång thêi ngêi ta còng chó ý ®Õn c¸c th«ng tin bæ sung kh«ng cã trong b¸o c¸o thèng kª ®Ó phôc vô vµ lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®¸nh gi¸ vµ kÕt luËn.
- ë Trung Quèc: ViÖc gi¸m s¸t ng©n hµng ®îc tiÕn hµnh th«ng qua Vô thanh tra vµ kiÓm to¸n cña Ng©n hµng Nh©n d©n Trung Hoa. C¸c cuéc thanh tra t¹i chç thêng ®îc tiÕn hµnh 2 hoÆc 3 n¨m mét lÇn ®èi víi ng©n hµng quèc doanh, ng©n hµng níc ngoµi vµ c¸c ®Þnh chÕ phi ng©n hµng.
- ë Th¸i Lan: C¸c ho¹t ®éng gi¸m s¸t ®èi víi c¸c ng©n hµng ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng thøc gi¸m s¸t tõ xa, thanh tra t¹i chç vµ ®Òu do Thanh tra Ng©n hµng Trung ¬ng tiÕn hµnh. Thanh tra ng©n hµng còng ¸p dông theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ lµ ®Þa vÞ tµi chÝnh (vèn), kh¶ n¨ng thanh to¸n; chÊt lîng tµi s¶n Cã, kh¶ n¨ng thu nhËp, qu¶n trÞ ®iÒu hµnh.
1.5.3 Bµi häc rót ra cho viÖc hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh tra cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi ng©n hµng th¬ng m¹i ë ViÖt Nam
Ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN c¸c níc cã sù kh¸c nhau tïy thuéc vµo chÕ ®é qu¶n lý, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ luËt ph¸p cña tõng níc, song môc tiªu th× kh«ng kh¸c nhau, tøc lµ ®Òu duy tr× sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ngêi göi tiÒn.
- VÒ m« h×nh tæ chøc: Trªn thÕ giíi, tæ chøc thanh tra ng©n hµng cã thÓ thuéc hoÆc kh«ng thuéc c¬ cÊu bé m¸y cña NHNN, do mçi m« h×nh tæ chøc thanh tra cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ®èi víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña ViÖt Nam th× tæ chøc thanh tra ng©n hµng ph¶i cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi ®Ó chñ ®éng trong chØ ®¹o ho¹t ®éng thanh tra vµ ®ñ thÈm quyÒn trong xö lý c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sù mÊt an toµn cña TCTD.
- VÒ ph¬ng thøc thanh tra: HÇu hÕt c¸c níc ®Òu ¸p dông hai ph¬ng thøc thanh tra, ®ã lµ gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç. Hai ph¬ng thøc nµy quan träng nh nhau, tuy nhiªn phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm riªng biÖt tõng quèc gia mµ h×nh thøc gi¸m s¸t cña c¸c níc cã nh÷ng thay ®æi phï hîp. VÝ dô nh ë Anh h×nh thøc ¸p dông chñ yÕu lµ gi¸m s¸t tõ xa, hay ngîc l¹i nh t¹i Mü, viÖc kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ng©n hµng l¹i thêng ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc thanh tra t¹i chç. Tuy nhiªn còng cã nhiÒu níc ¸p dông h×nh thøc phèi hîp: Gi¸m s¸t tõ xa trªn c¬ së ph©n tÝch d÷ liÖu b¸o c¸o do c¸c ng©n hµng göi lªn ®ång thêi víi viÖc cö c¸c thanh tra viªn xuèng c¸c ng©n hµng ®Ó kiÓm tra. §Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao khi ¸p dông h×nh thøc phèi hîp nµy, c¸c c¬ quan gi¸m s¸t rÊt cÇn cã sù hç trî ®¾c lùc cña kiÓm to¸n néi bé vµ kiÓm to¸n ®éc lËp. C¸c c¬ quan gi¸m s¸t ng©n hµng t¹i ®©y thêng xuyªn duy tr× mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp, n¬i mµ hä hoµn toµn tin tëng r»ng cã thÓ lµm nhÑ bít g¸nh nÆng trong c«ng viÖc vµ thóc ®Èy cho qu¸ tr×nh gi¸m s¸t tõ xa ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. T¹i ViÖt Nam, th× ph¬ng thøc ho¹t ®éng vÉn ph¶i cã c¶ gi¸m s¸t tõ xa vµ thanh tra t¹i chç, nhng ph¶i ®îc c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn.
- VÒ néi dung thanh tra: Kinh nghiÖm cña c¸c níc ho¹t ®éng thanh tra tËp trung vµo thanh tra gi¸m s¸t trªn c¬ së rñi ro theo c¸c tiªu chÝ CAMELS. V× vËy, ViÖt Nam cÇn sím nghiªn cøu ®Ó ¸p dông c¸c chuÈn mùc thanh tra ng©n hµng trªn thÕ giíi ®Ó ¸p dông t¹i ViÖt Nam.
Tãm t¾t Ch¬ng 1
Trong ch¬ng 1, luËn v¨n ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng thanh tra cña thanh tra NHNN ®èi víi c¸c NHTM. §Æc biÖt, ch¬ng 1 ®· ®i s©u ph©n tÝch vai trß cña thanh tra ng©n hµng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i cã thanh tra ng©n hµng nh lµ mét thiÕt chÕ quan träng trong qu¶n lý nhµ níc vÒ lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; ®ång thêi tham kh¶o kinh nghiÖm tæ chøc vµ ho¹t ®éng thanh tra ®èi víi c¸c TCTD cña mét sè níc trªn thÕ giíi, ®Ó so s¸nh, ®èi chiÕu víi thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN. Qua ®ã, rót ra bµi häc kinh nghiÖm cã thÓ vËn dông ®Ó ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP.
ch¬ng 2
thùc tr¹ng vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng thanh tra cña ng©n hµng nhµ níc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i hµ néi
2.1 Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i Hµ Néi
2.1.1 Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i Hµ Néi
a. Giai ®o¹n tríc n¨m 1996
T¹i thêi ®iÓm xuÊt hiÖn, c¸c NHTMCP ®îc gäi lµ ng©n hµng ngoµi quèc doanh vµ ®îc thµnh lËp mang tÝnh chÊt thÝ ®iÓm. Trong giai ®o¹n nµy, nh÷ng tiÒn ®Ò ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña c¸c NHTMCP, còng nh khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng qu¶n lý cña NHNN ®èi víi NHTMCP cha ®îc thiÕt lËp ®Çy ®ñ.
Sù ra ®êi cña 2 Ph¸p lÖnh (Ph¸p lÖnh vÒ NHNN vµ Ph¸p lÖnh Ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ C«ng ty tµi chÝnh th¸ng 5/1990), cïng víi viÖc ban hµnh nhiÒu c¬ chÕ, quy chÕ míi liªn quan ®Õn tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña NHTMCP ®· më ra vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy. HÖ thèng NHTMCP gåm 51 ng©n hµng víi 31 ng©n hµng ®« thÞ, 20 ng©n hµng n«ng th«n, ®îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng chñ yÕu trong giai ®o¹n 1992 - 1994. T¹i Hµ Néi ®· thµnh lËp 19 QuÜ tÝn dông nh©n d©n vµ 01 NHMCP víi møc vèn ®iÒu lÖ chØ cã 5 tû ®ång .
b. Sau khi cã Ph¸p lÖnh vµ LuËt vÒ ng©n hµng
Tõ n¨m 1997, LuËt NHNN vµ LuËt c¸c TCTD ®· ®îc ra ®êi, ®¸nh dÊu mét sù thay ®æi lín trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. LuËt c¸c TCTD ra ®êi lµ mét tÊt yÕu, ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng ®ßi hái cña thùc tÕ ho¹t ®éng ng©n hµng t¹i ViÖt Nam. Víi tinh thÇn cña LuËt c¸c TCTD, ChÝnh phñ, NHNN vµ c¸c ngµnh h÷u quan ®· cïng c¸c ®Þa ph¬ng tËp trung xö lý c¸c TCTD, mµ träng ®iÓm vµ gi¶i quyÕt c¸c hËu qu¶ mµ c¸c tæ chøc nµy g©y ra, chÊn chÝnh l¹i c¸c tæ chøc cã kh¶ n¨ng tån t¹i ®Ó ph¸t triÓn, thùc hiÖn chuyÓn ®æi thµnh c¸c NHTMCP. T¹i Hµ Néi kh«ng cã QuÜ tÝn dông nh©n d©n nµo ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó chuyÓn ®æi thµnh NHTMCP, cã 4 NHTMCP ®îc thµnh lËp, ®ã lµ NHTMCP C¸c Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, NHTMCP Kü th¬ng ViÖt Nam, NHTMCP Qu©n §éi vµ NHTMCP Quèc tÕ.
Trong thêi gian tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2003, ChÝnh phñ, NHNN ®· tËp trung vµo viÖc chÊn chØnh, cñng cè hÖ thèng NHTMCP. VÒ mÆt tæ chøc, trong thêi gian nµy NHNN kh«ng cÊp phÐp thµnh lËp míi ng©n hµng. T¹i Hµ Néi, thêi gian ®ã vÉn chØ cã 4 NHTMCP trªn.
Tõ n¨m 2005 ®Õn nay, do nhu cÇu ph¸t triÓn m¹nh mÏ, còng nh ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh khi ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, mét sè Ng©n hµng ®· chuyÓn trô së tõ c¸c tØnh vÒ Hµ Néi ®ã lµ NHTMCP §«ng Nam ¸ vµ NHTMCP Hµng H¶i (chuyÓn tõ H¶i Phßng), NHTMCP N«ng th«n Nh¬n ¸i (chuyÓn tõ CÇn Th¬), nay lµ Ng©n hµng Sµi Gßn – Hµ Néi, NHTMCP n«ng th«n Ninh B×nh (chuyÓn tõ Ninh B×nh), nay lµ NHTMCP DÇu KhÝ Toµn cÇu, NHTMCP n«ng th«n H¶i Hng, nay lµ NHTMCP §¹i D¬ng vµ NHTMCP Tiªn Phong míi ®îc thµnh lËp cuèi n¨m 2008, ®a tæng sè c¸c NHTMCP cã trô së chÝnh t¹i Hµ Néi tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2008 lªn 10 ng©n hµng.
2.1.2 Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn t¹i Hµ Néi
a. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc
Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c NHTMCP trªn ®Þa bµn ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß trong viÖc hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña thµnh phè Hµ Néi th«ng qua ho¹t ®éng huy ®éng vèn, tÝn dông vµ cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng.
Tuy quy m« vµ ho¹t ®éng cha s«i ®éng b»ng c¸c ng©n hµng trªn ®Þa bµn TP.Hå ChÝ Minh, nhng c¸c NHTMCP ë Hµ Néi cã sù æn ®Þnh vµ ®é rñi ro thÊp h¬n, tÝnh an toµn hÖ thèng tèt h¬n. Tû lÖ cho vay vµo c¸c lÜnh vùc rñi ro nh bÊt ®éng s¶n, chøng kho¸n cña c¸c ng©n hµng ë Hµ Néi thÊp.
- C¸c NHTMCP trªn ®Þa bµn ph¸t triÓn nhanh vÒ quy m« vµ m¹ng líi, më réng thÞ phÇn, ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao trªn hÇu hÕt c¸c chØ tiªu ho¹t ®éng: tµi s¶n cã, nguån vèn huy ®éng vµ vèn chñ së h÷u . . . vµ rÊt n¨ng ®éng trong viÖc ®a ra c¸c s¶n phÈm, dich vô míi vµ gia t¨ng tiÖn Ých cho kh¸ch hµng.
- C¸c NHTMCP ®ang cã sù chuyÓn biÕn nhanh tõ m« h×nh ng©n hµng truyÒn thèng sang m« h×nh ng©n hµng hiÖn ®¹i vµ ®a n¨ng. CÊu tróc nhiÒu ng©n hµng ®îc chuyÓn theo m« h×nh tæ chøc híng ®Õn kh¸ch hµng, ph¸t triÓn s¶n phÈm vµ c¸c s¶n phÈm hç trî.
- Kü n¨ng qu¶n trÞ ng©n hµng ®îc c¸c ng©n hµng quan t©m, n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ gÇn phï hîp h¬n víi chuÈn mùc quèc tÕ.
- TËp trung vµo thÞ trêng b¸n lÎ víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh b¸n lÎ vµ triÓn khai m¹nh c¸c ho¹t ®éng dÞch vô dùa trªn nÒn t¶ng c«ng nghÖ cao.
- C¬ cÊu thu nhËp ®· cã thay ®æi theo híng t¨ng dÇn tû träng thu tõ c¸c ho¹t ®éng phi tÝn dông.
- §· tiÕn hµnh m·nh mÏ ch¬ng tr×nh t¸i c¬ cÊu l¹i toµn bé víi viÖc chuyÓn ®æi m« h×nh ho¹t ®éng tõ chiÒu ngang sang chiÒu däc (m« h×nh c¸c khèi), t¸ch biÖt chøc n¨ng t¹o tµi s¶n vµ chøc n¨ng kiÓm so¸t rñi ro.
- §· triÓn khai c¸c hÖ thèng “corebanking” hiÖn ®¹i cho phÐp x©y dùng m¹ng thanh to¸n trùc tuyÕn trªn toµn hÖ thèng, ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng míi.
TÝnh ®Õn ngµy 31/12/2008, c¸c NHTMCP trªn ®Þa bµn Hµ Néi cã tæng nguån vèn lµ 311.750 tû ®ång (t¨ng 39,3% so víi cuèi n¨m 2007), tæng vèn ®iÒu lÖ lµ 20.145,5 tû ®ång (t¨ng 25,7%), tæng vèn huy ®éng tõ thÞ trêng lµ 160.954 tû ®ång (t¨ng 42,4%), tæng d nî lµ 113.299 tû ®ång (t¨ng 26,5%). Tû lÖ nî xÊu lµ 2,29%.
Theo NHNN ViÖt Nam chi nh¸nh TP Hµ Néi, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2008, khèi NHTMCP vµ Chi nh¸nh NHTMCP chiÕm 26% tæng tµi s¶n, 30,18% vèn huy ®éng, 25,9% tæng d nî cña hÖ thèng ng©n hµng trªn ®Þa bµn Thñ ®«. Vèn huy ®éng, d nî ®¹t tèc ®é t¨ng so víi c¸c chØ sè t¬ng øng n¨m 2007 lµ 16,6% vµ 9%.
B¶ng 2.1: DiÔn biÕn mét sè chØ tiªu ho¹t ®éng chñ yÕu
cña hÖ thèng NHTMCP (Héi së chÝnh) trªn ®Þa bµn Hµ Néi
giai ®o¹n 2005 – 2008
§¬n vÞ: Tû VN§
N¨m
ChØ tiªu
2005
2006
2007
2008
- Sè lîng ng©n hµng
7
8
8
10
- Tæng nguån vèn
63.639
102.994
223.773
311.750
- Vèn chñ së h÷u
5.259
8.379
18.254
26.409
- Vèn ®iÒu lÖ
2.588
6.995
16.021
20.146
- Huy ®éng vèn
55.150
74.713
112.995
160.954
- Tæng d nî
29.559
41.771
89.536
113.299
- Nî qu¸ h¹n
309
825
1.013
2.597
- Tû lÖ NQH/D nî(%)
1,05%
1,97%
1,13%
2,29%
- Lîi nhuËn tríc thuÕ
835
1.338
2.859
3.875
- Tû suÊt LN.tríc thuÕ/vèn chñ së h÷u(%)
15,9%
15,96%
15,7%
14,7%
(Nguån: Sè liÖu gi¸m s¸t tõ xa cña Thanh tra NHNN TP Hµ Néi)
b. Nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ
Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc, ho¹t ®éng cña c¸c NHTMCP cßn mét sè tån t¹i sau:
- Quy m« ho¹t ®éng, tµi s¶n cã, nguån vèn huy ®éng vµ vèn chñ së h÷u t¨ng nhanh nhng n¨ng lùc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh, kh¶ n¨ng qu¶n lý rñi ro vµ tr×nh ®é nh©n lùc . . . cha t¬ng øng nªn ho¹t ®éng cña mét sè NHTMCP cßn tiÒm Èn nhiÒu rñi ro, nhÊt lµ trong ho¹t ®éng tÝn dông, kh¶ n¨ng thanh kho¶n vµ qu¶n lý tµi chÝnh. Ho¹t ®éng cña mét sè chi nh¸nh NHTMCP cßn ®¬n ®iÖu, Ýt s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng, chñ yÕu chØ tËp trung vµo huy ®éng vèn.
- N¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c NHTMCP tuy cã ®îc n©ng lªn nh÷ng vÉn cha ®¹t møc v÷ng m¹nh, tæng vèn ®iÒu lÖ cña 10 NHTMCP cã Héi së chÝnh ë Hµ Néi tÝnh ®Õn ngµy 31/12/2008 lµ 20.145,5 tû ®ång (t¬ng ®¬ng 1.120 triÖu USD, trong ®ã NHTMCP cã møc vèn ®iÒu lÖ cao nhÊt trªn ®Þa bµn Hµ Néi lµ NHTMCP Kü th¬ng còng chØ ®¹t 3.165 tû ®ång (t¬ng ®¬ng 180 triÖu USD). Víi n¨ng lùc tµi chÝnh thÊp nh vËy so víi yªu cÇu héi nhËp vµ t¬ng quan trong khu vùc th× c¸c NHTMCP gÆp nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc më réng quy m« ho¹t ®éng, n©ng cÊp c«ng nghÖ vµ tham gia c¸c giao dÞch ®Çu t lín. MÆt kh¸c, quy m« trung b×nh vÒ vèn cña c¸c ng©n hµng qu¸ nhá th× søc chÞu ®ùng tríc diÔn biÕn phøc t¹p (suy tho¸i, khñng ho¶ng) kinh tÕ khi x¶y ra lµ rÊt kÐm.
- N¨ng lùc cña ®éi ngò qu¶n trÞ ng©n hµng cßn kho¶ng c¸ch xa so víi t¬ng quan khu vùc vµ quèc tÕ nªn c«ng t¸c qu¶n trÞ cña ng©n hµng cßn yÕu, kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸, kiÓm tra, kiÓm so¸t rñi ro tÝn dông cña c¸c ng©n hµng cßn h¹n chÕ tríc nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ trêng tµi chÝnh – tiÒn tÖ. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ch¹y theo lîi nhuËn tríc m¾t, nªn mét sè ng©n hµng còng tËp trung cho vay, ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc cã rñi ro cao nh kinh doanh chøng kho¸n, bÊt ®éng s¶n, cho vay tiªu dïng . . .
- ChÊt lîng tÝn dông lµ vÊn ®Ò tån t¹i nhiÒu n¨m nay cña hÖ thèng ng©n hµng nãi chung, c¸c NHTMCP ë Hµ Néi nãi riªng. Ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan cã nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vÒ phÝa ng©n hµng nh: cha tu©n thñ nghiªm viÖc kiÓm so¸t tÝn dông (vi ph¹m phæ biÕn nhÊt) nªn kh«ng Ýt trêng hîp cho vay cha ®ñ thñ tôc, xem nhÑ ®iÒu kiÖn dÉn ®Õn kh«ng ®¶m b¶o nguyªn t¾c cho vay; do ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp; n¨ng lùc qu¶n trÞ vµ kiÓm so¸t rñi ro tÝn dông cßn yÕu;
- C¬ chÕ gi¸m s¸t ë nhiÒu ng©n hµng cha hiÖu qu¶. KiÓm tra, kiÓm so¸t vµ kiÓm to¸n néi bé cña c¸c NHTMCP cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ bé m¸y, chÊt lîng nh©n sù, v× vËy chËm ph¸t hiÖn nh÷ng tån t¹i vµ sai ph¹m trong ho¹t ®éng cña néi bé c¸c TCTD, cha ph¸t huy ®îc hÕt chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña m×nh, kiÓm to¸n néi bé míi chØ dõng ë møc ®é kiÓm tra mµ cha thùc hiÖn kiÓm to¸n ®Ó ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng tµi s¶n nî, tµi s¶n cã, ®a ra nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ó ng¨n chÆn sai ph¹m vµ phßng ngõa rñi ro ph¸t sinh.
B¶ng sè 2.2: Vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTMCP Hµ Néi
giai ®o¹n tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2008
§¬n vÞ: tû ®ång
STT
Tªn Ng©n hµng TMCP
2005
2006
2007
2008
1
NH Nhµ Hµ Néi
250
1.000
2.000
2.000
2
NH Hµng H¶i
200
700
1.500
1.500
3
NH Ngoµi QD
310
750
2.000
2.117
4
NH Qu©n §éi
450
1.045
2.000
2.364
5
NH Quèc TÕ
510
1.000
2.000
2.000
6
NH Kü Th¬ng
618
1.500
2.521
3.165
7
NH §«ng Nam ¸
250
500
3.000
3.000
8
NH DÇu khÝ Toµn cÇu
-
500
1.000
1.000
9
NH Sµi Gßn – Hµ Néi
-
-
-
2.000
10
NH Tiªn Phong
-
-
-
1.000
Tæng
2.588
6.995
16.021
20.146
(Nguån: Sè liÖu gi¸m s¸t tõ xa cña Thanh tra NHNN TP Hµ Néi)
2.2 Kh¸i qu¸t vÒ tæ chøc cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc
2.2.1 C¬ cÊu tæ chøc thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc
Thanh tra NHNN lµ thanh tra nhµ níc ®Æt t¹i NHNN ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. Thanh tra NHNN chÞu sù chØ ®¹o cña Thanh tra ChÝnh phñ vÒ c«ng t¸c tæ chøc vµ nghiÖp vô bªn c¹nh sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Thèng ®èc NHNN.
Thanh tra ng©n hµng ®îc tæ chøc theo hÖ thèng däc, bao gåm thanh tra NHNN ViÖt Nam vµ thanh tra NHNN Chi nh¸nh tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng.
* Thanh tra NHNN ViÖt Nam lµ mét ®¬n vÞ t¬ng ®¬ng cÊp Vô côc, ®îc ®iÒu hµnh trùc tiÕp bëi Ch¸nh thanh tra do Thèng ®èc bæ nhiÖm. Thanh tra NHNN ViÖt Nam chia lµm 6 phßng ban, víi chøc n¨ng nhiÖm vô nh sau:
- V¨n phßng thanh tra: Cã nhiÖm vô x©y dùng ch¬ng tr×nh c«ng t¸c thanh tra hµng n¨m ®Ó triÓn khai trong toµn hÖ thèng; lËp c¸c b¸o c¸o ®Þnh kú cña thanh tra NHNN vµ thanh tra ng©n hµng göi Ban l·nh ®¹o NHNN, Thanh tra ChÝnh phñ; qu¶n lý nh©n sù t¹i thanh tra NHNN.
- Phßng thanh tra c¸c TCTD quèc doanh: ChÞu tr¸ch nhiÖm thanh tra, gi¸m s¸t vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c TCTD quèc doanh, c¸c c«ng ty tµi chÝnh trong tæng c«ng ty nhµ níc.
- Phßng thanh tra c¸c TCTD ngoµi quèc doanh: ChÞu tr¸ch nhiÖm thanh tra, gi¸m s¸t vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c TCTD ngoµi quèc doanh.
- Phßng thanh tra c¸c TCTD níc ngoµi: ChÞu tr¸ch nhiÖm thanh tra, gi¸m s¸t ®èi víi ng©n hµng liªn doanh, ng©n hµng 100% vèn níc ngoµi, chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi, v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c TCTD níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c c«ng ty tµi chÝnh liªn doanh vµ c«ng ty cho thuª tµi chÝnh 100% vèn níc ngoµi.
- Phßng gi¸m s¸t vµ ph©n tÝch: ChÞu tr¸ch nhiÖm thu thËp, xö lý, ph©n tÝch vµ tham gia ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c TCTD, tæ chøc kh¸c cã ho¹t ®éng ng©n hµng; cung cÊp kÕt qu¶ gi¸m s¸t cho c¸c phßng thanh tra trùc tiÕp vµ Ban l·nh ®¹o thanh tra NHNN.
- Phßng xÐt khiÕu tè: Thùc hiÖn c«ng t¸c gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o, chèng tham nhòng vµ phßng chèng téi ph¹m, thùc hµnh tiÕt kiÖm vµ chèng l·ng phÝ trong ngµnh ng©n hµng.
* Thanh tra Chi nh¸nh lµ mét ®¬n vÞ t¬ng ®¬ng cÊp phßng, thuéc bé m¸y tæ chøc cña Chi nh¸nh NHNN tØnh, thµnh phè. Phô tr¸ch thanh tra chi nh¸nh lµ Ch¸nh thanh tra chi nh¸nh. Ch¸nh thanh tra chi nh¸nh do Thèng ®èc bæ nhiÖm theo ®Ò nghÞ cña Ch¸nh thanh tra NHNN.
Thanh tra Chi nh¸nh chÞu sù chØ ®¹o vÒ mÆt nghiÖp vô cña Ch¸nh Thanh tra NHNN, ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o cña Gi¸m ®èc Chi nh¸nh NHNN trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña Chi nh¸nh NHNN.
HiÖn tæ chøc bé m¸y cña thanh tra ng©n hµng theo m« h×nh díi ®©y:
S¬ ®å 2.1: M¤ H×NH Tæ CHøC vµ HO¹T §éNG CñA THANH TRA
NG¢N HµNG NHµ N¦íC HIÖN NAY
thèng ®èc NHNN VN
tæng THANH TRA CHÝNH PHñ
C¸C Vô, CôC NHNN
ch¸nh THANH TRA
NHNN
gi¸m ®èc NHNN
TP Hµ NéI
THANH TRA
TP. Hµ néi
V¡N
PHßNG
PHßNG THANH TRA C¸C TCTD NHµ N¦íC
PHßNG THANH TRA C¸C TCTD
NGOµI QD
PHßNG THANH TRA C¸C TCTD
N¦íC NGOµI
PHßNG THANH TRA
XÐT KHIÕU Tè
PHßNG
GI¸M
S¸T
Vµ PH¢N
TÝCH
C¸C PHßNG NGHIÖP Vô
THANH TRA CHI NH¸NH NHNN
Ghi chó:
: Quan hÖ nghiÖp vô
: Quan hÖ ®iÒu hµnh
: Quan hÖ phèi hîp
2.2.2 Tæ chøc cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc Chi nh¸nh Hµ Néi
Tæ chøc bé m¸y cña thanh tra NHNN chi nh¸nh Hµ néi gåm : Ch¸nh thanh tra, c¸c Phã Ch¸nh thanh tra, c¸c thanh tra viªn vµ c«ng chøc thanh tra, ®îc tæ chøc thµnh c¸c bé phËn chuyªn m«n .
HiÖn nay, thanh tra NHNN Chi nh¸nh Hµ Néi cã 5 tæ, gåm :
1- Tæ thanh tra c¸c NHTM Nhµ níc
2- Tæ thanh tra c¸c NHTM Cæ phÇn
3- Tæ Gi¸m s¸t tõ xa vµ Thanh tra c¸c V¨n phßng ®¹i diÖn níc ngoµi
4- Tæ thanh tra c¸c TCTD phi ng©n hµng
5- Tæ tæng hîp vµ xÐt khiÕu tè
Do sè lîng c¸c NHTM trªn ®Þa bµn Hµ Néi ngµy cµng t¨ng lªn, ®Ó phôc vô c«ng t¸c qu¶n ý vµ gi¸m s¸t ng©n hµng, tõ ®Çu n¨m 2009:
- Tæ thanh tra c¸c NHTM Nhµ níc ®îc ph©n thµnh 2 khèi
Khèi 1: Thanh tra NH N«ng nghiÖp vµ PTNTVN vµ NH Ngo¹i th¬ng
Khèi 2: Thanh tra NH C«ng th¬ng vµ NH §Çu t vµ Ph¸t triÓn VN
- Tæ thanh tra c¸c NHTMCP ®îc ph©n thµnh 2 khèi
Khèi 1: Thanh tra NHTMCP cã héi së chÝnh t¹i Hµ Néi
Khèi 2: Thanh tra NHTMCP cã chi nh¸nh t¹i Hµ Néi.
VÒ sè lîng c¸n bé : ®Õn 31/12/2008, Phßng Thanh tra cã 69 c¸n bé, t¨ng 23 c¸n bé so víi n¨m 2007 (do hîp nhÊt Chi nh¸nh NHNN Hµ T©y vµo Chi nh¸nh NHNN Hµ Néi), trong ®ã n÷ lµ 42 c¸n bé chiÕm tû lÖ 60,86%, nam lµ 27 c¸n bé, chiÕm 39,13%; ®é tuæi b×nh qu©n 33; tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc lµ 66/69 chiÕm 95,65%, cßn l¹i lµ trung cÊp vµ t¬ng ®¬ng, chiÕm 4,34%..
Tr×nh ®é c¸n bé thanh tra Chi nh¸nh trong thêi gian nµy liªn tôc c¶i thiÖn vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, kiÕn thøc vÒ c«ng t¸c thanh tra, qu¶n lý nhµ níc, ngo¹i ng÷ . . . ®· gãp phÇn vµo hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra cña Thanh tra NHNN Chi nh¸nh Hµ Néi thêi gian qua.
Sù ph¸t triÓn ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Thanh tra NHNN Chi nh¸nh Hµ Néi thùc hiÖn tèt h¬n nhiÖm vô cña m×nh v× sù an toµn cña hÖ thèng c¸c TCTD nãi chung vµ vµ c¸c NHTM trªn ®Þa bµn nãi riªng; ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng, hîp ph¸p cña ngêi göi tiÒn vµ b¶o ®¶m viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
S¬ ®å 2.2: m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng thanh tra nHNN tP hµ néi
Gi¸m ®èc
Ch¸nh thanh tra
Thanh tra qu¶n lý nhµ níc
thanh tra chuyªn ngµnh
Khèi c¸c CN NHTM
Nhµ níc
Gi¸m s¸t tõ xa
Khèi NHTM
Cæ phÇn
Khèi Phi
ng©n hµng
Tæ Thanh tra 1
Phô tr¸ch c¸c Chi nh¸nh NHTM NN
Tæ Thanh tra 3
Phô tr¸ch c«ng t¸c gi¸m s¸t vµ thanh tra c¸c VP§D
Tæ Thanh tra
5
Phô tr¸ch khiÕu n¹i tè c¸o vµ hµnh chÝnh TH
Tæ Thanh tra 2
Phô tr¸ch c¸c NHTM CP
Tæ Thanh tra 4
Phô tr¸ch c¸c QTDND vµ c¸c TC kh¸c cã ho¹t ®éng NH
Thanh tra NH No&
PTNT & NH NT
Thanh tra NHCT & NH§T&PT
Thanh tra NH TMCP cã héi së t¹i HN
Thanh tra chi nh¸nh NHTMCP t¹i HN
Chó thÝch ChØ ®¹o ®iÒu hµnh
B¸o c¸o
Phèi hîp
2.3 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn trªn ®Þa bµn Hµ Néi
2.3.1 Ho¹t ®éng gi¸m s¸t tõ xa
Cïng víi sù thay ®æi, ph¸t triÓn trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM, ch¬ng tr×nh gi¸m s¸t còng ®îc thay ®æi t¬ng øng vµ ®Õn nay ®îc thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh sè 398/1999/Q§-NHNN3 ngµy 09/11/1999 cña Thèng ®èc NHNN. So víi ch¬ng tr×nh cò, ch¬ng tr×nh gi¸m s¸t nµy cã nh÷ng c¶i tiÕn ®¸ng kÓ nh: Ph¬ng ph¸p ph©n tæ sè liÖu ®îc thay ®æi cho phï hîp víi sù thay ®æi hÖ thèng tµi kho¶n vµ tæ chøc h¹ch to¸n cña c¸c NHTM; Bæ sung viÖc tÝch lòy sè liÖu theo tõng th¸ng ph¸t sinh, cã so s¸nh víi cïng kú n¨m tríc vµ ph©n tÝch sè liÖu chi tiÕt theo tõng ng©n hµng.
T¹i Thanh tra NHNN TP Hµ Néi, hiÖn nay, c«ng t¸c gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi c¸c ng©n hµng vµ Chi nh¸nh NHTMCP do tæ gi¸m s¸t tõ xa thùc hiÖn, víi biªn chÕ hiÖn t¹i 06 c¸n bé, nhiÖm vô thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸m s¸t c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng quèc doanh, Ng©n hµng ChÝnh s¸ch – X· héi, Ng©n hµng vµ chi nh¸nh NHTMCP, Quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së trªn ®Þa bµn Hµ Néi. Hµng th¸ng, thanh tra Chi nh¸nh ch¹y ch¬ng tr×nh gi¸m s¸t göi sè liÖu vÒ Thanh tra NHNN ®ång thêi th«ng b¸o ®Õn c¸c NHTM nh÷ng chØ sè ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng kh«ng b×nh thêng trong ho¹t ®éng cña NHTM ®ã.
§Õn thêi ®iÓm 31/12/2008 ®èi tîng thanh tra, gi¸m s¸t c¸c ng©n hµng vµ chi nh¸nh NHTMCP cña Thanh tra NHNN Chi nh¸nh Hµ néi gåm : 10 NHTMCP cã trô së chÝnh t¹i Hµ Néi vµ 22 Ng©n hµng TMCP cã trô së chÝnh t¹i ®Þa ph¬ng kh¸c më Chi nh¸nh t¹i Hµ Néi.
a. Nguån th«ng tin phôc vô c«ng t¸c gi¸m s¸t tõ xa
Th«ng tin cã vai trß hÕt søc quan träng trong c«ng t¸c gi¸m s¸t tõ xa, tríc ®©y th«ng tin phôc vô cho gi¸m s¸t thùc hiÖn theo QuyÕt ®Þnh 516/2000/Q§-NHNN1 ngµy 18/12/2000 cña Thèng ®èc NHNN. C¸c NHTM göi NHNN Chi nh¸nh tØnh, thµnh phè gåm:
+ C©n ®èi tµi kho¶n kÕ to¸n bËc 3 (quy ®æi)
+ C¸c chØ tiªu thèng kª
+ B¸o c¸o kiÓm to¸n ®éc lËp, kiÓm so¸t néi bé.
Theo ._.n nµy sÏ lµ ®Çu vµo cña bé phËn kia vµ ngîc l¹i. ViÖc quy ®Þnh thµnh hai bé phËn lµ ®Ó cã ®iÒu kiÖn chuyªn m«n ho¸ vÒ kü n¨ng, nhng ph¶i thèng nhÊt trong mét c«ng nghÖ thanh tra cña ng©n hµng.
3.3.3 §æi míi ph¬ng ph¸p thanh tra ng©n hµng
X©y dùng hÖ thèng ph¬ng ph¸p thanh tra dùa trªn c¬ së rñi ro phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ c¸c nguyªn t¾c cña Uû ban gi¸m s¸t ng©n hµng Basel nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¶nh b¸o sím rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng. Ph¬ng ph¸p thanh tra dùa trªn c¬ së rñi ro chñ yÕu tËp trung vµo xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c rñi ro cña TCTD; chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ hÖ thèng qu¶n trÞ rñi ro cña TCTD vµ kh¶ n¨ng chèng ®ì rñi ro cña TCTD. §Ó thùc hiÖn ph¬ng ph¸p thanh tra trªn, thanh tra ng©n hµng cÇn:
+ Cã hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt phï hîp víi ®Æc trng cña thanh tra ng©n hµng trªn c¬ së ®¸nh gi¸ rñi ro. X©y dùng, ph¸t triÓn, øng dông vµ cËp nhËt quy tr×nh gi¸m s¸t trªn c¬ së ®¸nh gi¸ rñi ro.
+ KÕt hîp c¸c nguån th«ng tin kh¸c nhau nh th«ng qua kiÓm to¸n ®éc lËp, ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, b¸o c¸o gi¸m s¸t tõ xa, c¸c cuéc tiÕp xóc víi ng©n hµng . . .) ®Ó t×m hiÓu kü h¬n vÒ c¸c TCTD, trªn c¬ së ®ã cã ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®Ó ®a ra quyÕt ®Þnh thanh tra t¹i chç hay cã biÖn ph¸p gi¸m s¸t.
+ N©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é cña thanh tra viªn. ViÖc thanh tra trªn c¬ së tu©n thñ, kh«ng ®ßi hái c¸n bé thanh tra ph¶i t duy nhiÒu. Tuy nhiªn víi ph¬ng ph¸p thanh tra trªn c¬ së rñi ro ®ßi hái c¸n bé thanh tra ph¶i n©ng cao h¬n n÷a nghiÖp vô, thùc sù cã tr×nh ®é míi cã thÓ ®a ra nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c vÒ nh÷ng rñi ro tiÒm Èn mµ TCTD ®ang gÆp ph¶i. V× vËy, qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ph¬ng ph¸p thanh tra ph¶i g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc cña NHNN nãi chung vµ thanh tra ng©n hµng nãi riªng.
+ CÇn cã quy ®Þnh cho phÐp thanh tra ng©n hµng cã quyÒn yªu cÇu kiÓm to¸n ®éc lËp thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o vÒ giíi h¹n tÝn dông, hÖ thèng th«ng tin qu¶n trÞ vµ c¸c chØ tiªu an toµn ho¹t ®éng nh»m hç trî ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng.
3.3.4 T¨ng cêng sù chØ ®¹o vµ phèi hîp ho¹t ®éng cña thanh tra Ng©n hµng Nhµ níc víi c¸c c¬ quan h÷u quan trªn ®Þa bµn, víi tæ chøc kiÓm tra néi bé cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
- T¨ng cêng sù phèi hîp gi÷a B¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam vµ thanh tra NHNN Hµ Néi trong qu¸ tr×nh gi¸m s¸t c¸c TCTD vµ xö lý c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n, rñi ro cña c¸c TCTD
X©y dùng c¬ chÕ trao ®æi th«ng tin vµ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a B¶o hiÓm tiÒn göi ViÖt Nam vµ thanh tra NHNN Hµ Néi trªn nguyªn t¾c tËp trung vµo mét ®Çu mèi ®Ó tr¸nh sù trång chÐo, trïng l¾p, g©y phiÒn hµ cho TCTD vµ l·ng phÝ nguån lùc trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô thanh tra c¸c TCTD: Thanh tra ng©n hµng cung cÊp cho B¶o hiÓm tiÒn göi danh môc xÕp h¹ng c¸c TCTD hµng n¨m vµ th«ng b¸o cho B¶o hiÓm tiÒn göi c¸c TCTD cã nguy c¬ l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt an toµn dÉn ®Õn ph¸ s¶n ®îc ph¸t hiÖn th«ng qua thanh tra. Ngîc l¹i B¶o hiÓm tiÒn göi cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o ®Þnh kú hoÆc ®ét xuÊt theo yªu cÇu cña thanh tra vÒ kÕt qu¶ kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ xö lý c¸c tæ chøc tham gia b¶o hiÓm.
- T¨ng cêng vai trß cña kiÓm to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé ®èi víi ho¹t ®éng thanh tra.
Thanh tra ho¹t ®éng tµi chÝnh – ng©n hµng cã mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh víi ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé. C¬ quan thanh tra thêng sö dông kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ kiÓm so¸t néi bé ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh, qua ®ã cã biÖn ph¸p xö lý trong trêng hîp cÇn thiÕt. KiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng vÒ c¸c th«ng tin ®Þnh lîng cã liªn quan ®Õn mét tæ chøc kinh tÕ cô thÓ nh»m x¸c ®Þnh vµ b¸o c¸o møc ®é phï hîp gi÷a c¸c th«ng tin ®Þnh lîng ®ã víi nh÷ng chuÈn mùc ®· ®îc thiÕt lËp.
T¹i ViÖt Nam, ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c NHTM cßn nhiÒu bÊt cËp so víi hÖ thèng kiÓm to¸n néi bé cña c¸c ng©n hµng cã c¬ cÊu tæ chøc khoa häc vµ so víi c¸c chuÈn mùc kiÓm to¸n néi bé. PhÇn lín c¸c ng©n hµng chÊt lîng c¸n bé kiÓm tra, kiÓm to¸n cßn nhiÒu bÊt cËp, cha cã quy tr×nh híng dÉn thùc hiÖn c«ng viÖc kiÓm to¸n. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n vÒ ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm to¸n cßn nhiÒu bÊt cËp nh: Cha ph©n ®Þnh râ c¸c kh¸i niÖm liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé; trong c¸c v¨n b¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm to¸n cha cô thÓ hãa nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña kiÓm tra néi bé vµ kiÓm to¸n néi bé trong hÖ thèng gi¸m s¸t néi bé; c¸c luËt vµ v¨n b¶n díi luËt ®Òu quy ®Þnh bé m¸y kiÓm to¸n néi bé trùc thuéc tæng gi¸m ®èc, trong khi tæng gi¸m ®èc vµ ban ®iÒu hµnh ®Òu lµ ®èi tîng cña kiÓm to¸n néi bé.
V× vËy, thanh tra NHNN t¨ng cêng chØ ®¹o vµ phèi hîp víi hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé c¸c NHTM th«ng qua biÖn ph¸p sau:
+ VÒ phÝa tæ chøc kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé c¸c NHTM: ph¶i thùc hiÖn viÖc b¸o c¸o ®Þnh kú vÒ Thanh tra NHNN ®Ó tæng hîp t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng thanh tra, kiÓm tra trªn ®Þa bµn. B¸o c¸o thêng xuyªn, kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c vÒ nghiÖp vô kiÓm tra, kiÓm so¸t; nh÷ng vi ph¹m lín ph¸t hiÖn qua kiÓm tra...
+ VÒ phÝa Thanh tra NHNN: Ph¶i coi tæ chøc kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé nh ch©n rÕt trong hÖ thèng thanh tra. V× nÕu tæ chøc kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé cña NHTM nµo ho¹t ®éng tèt th× sÏ gãp phÇn ®¾c lùc trong viÖc gi÷ cho ho¹t ®éng NHTM ®ã æn ®Þnh, lµm ®Çu mèi vµ hç trî cho ho¹t ®éng thanh tra ®¹t kÕt qu¶ cao. V× vËy, Thanh tra NHNN ph¶i quan t©m vµ phèi hîp gióp ®ì c¶ vÒ cñng cè tæ chøc kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé, vÒ quy tr×nh nghiÖp vô vµ kü n¨ng kiÓm tra, kiÓm tra néi bé, vÒ phèi hîp ch¬ng tr×nh c«ng t¸c thanh tra- kiÓm tra ®Ó ®¶m b¶o kh«ng chång chÐo hoÆc bá sãt kh«ng thanh, kiÓm tra.
- T¨ng cêng sù phèi hîp víi Thanh tra thµnh phè vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan theo híng:
+ Thanh tra NHNN göi ch¬ng tr×nh c«ng t¸c thanh tra n¨m cho Thanh tra thµnh phè, chñ ®éng phèi hîp ®Ó ho¹t ®éng thanh tra cña Thanh tra NHNN vµ Thanh tra thµnh phè kh«ng chång chÐo.
+ Qu¸ tr×nh thanh, kiÓm tra nÕu ph¸t hiÖn vi ph¹m hoÆc dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt thuéc lÜnh vùc qu¶n lý cña c¬ quan, së, ngµnh nµo th× Thanh tra ng©n hµng cã tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o cho thanh tra c¬ quan, së, ngµnh ®ã. Ngîc l¹i tæ chøc thanh tra cña c¬ quan, së, ngµnh vµ thanh tra thµnh phè trong qu¸ tr×nh thanh kiÓm tra nÕu ph¸t hiÖn vi ph¹m ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng th× cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o cho thanh tra ng©n hµng biÕt. NÕu nh÷ng vi ph¹m ®ã cã dÊu hiÖu cÊu thµnh téi ph¹m th× chuyÓn hå s¬ sang c¬ quan ®iÒu tra ®ång thêi th«ng b¸o cho thanh tra ng©n hµng.
+ Thanh tra NHNN nÕu ph¸t hiÖn dÊu hiÖu cÊu thµnh téi ph¹m trong qu¸ tr×nh thanh, kiÓm tra th× ph¶i chuyÓn hå s¬ sang cho c¬ quan ®iÒu tra cã thÈm quyÒn. §ång thêi phèi hîp chÆt chÏ víi c¬ quan ®iÒu tra trong suèt qu¸ tr×nh ®iÒu tra c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng c¸c NHTM ®Õn lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng.
3.3.5 N©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn
N©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c¸c NHTM sÏ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng gi¸m s¸t nhê viÖc gi¶m thiÓu nguån lùc gi¶m s¸t vµ n©ng cao chÊt lîng gi¸m s¸t. Gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña c¸c NHTMCP:
+N©ng cao năng lực quản trị điều hành ng©n hàng:
Một yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành bại trong hoạt động kinh doanh của bất kỳ doanh nghiệp nào là vai trß của những người l·nh đạo doanh nghiệp, những quyết định của họ cã tầm ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp.
Năng lực quản trị, kiểm so¸t và điều hành của nhà l·nh đạo trong ng©n hàng cã vai trß rất quan trọng trong việc đảm bảo tÝnh hiệu quả, an toàn trong hoạt động ng©n hàng. Tầm nh×n của nhà l·nh đạo là yếu tố then chốt để ®a ra một chiến lược kinh doanh đóng đắn trong dài hạn. Th«ng thường đ¸nh gi¸ năng lực quản trị, kiểm so¸t, điều hành của một ng©n hàng người ta xem xÐt đ¸nh gi¸ c¸c chuẩn mực và c¸c chiến lược mà ng©n hàng x©y dựng cho hoạt động của m×nh. V× vËy, ®Ó n©ng cao năng lực quản trị điều hành cần cải c¸ch bộ m¸y quản lý điều hành theo tư duy kinh doanh mới. Đồng thời, x©y dựng chuẩn ho¸ và văn bản ho¸ toàn bộ quy tr×nh nghiệp vụ của c¸c hoạt động chủ yếu của NHTM, thực hiện cải c¸ch hành chÝnh doanh nghiệp.
+ N©ng cao năng lực tài chÝnh
- T¨ng vèn ®iÒu lÖ th«ng qua c¸c biÖn ph¸p ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu; s¸p nhËp; hîp nhÊt; nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
Đối với các NHTMCP không đảm bảo mức vốn ®iÒu lÖ nh quy ®Þnh hoặc có qui mô nhỏ, NHNN cã chñ tr¬ng s¸p nhËp, hợp nhất để trở thành NHTMCP có qui m« lớn nhằm tăng khả năng cạnh tranh, thời gian qua, những NHTMCP nhỏ, yếu là những ng©n hàng đã t¸c ®éng thiÕu tÝch cùc đến thị trường tiền tệ.
- N©ng cao chÊt lîng tµi s¶n cã vµ kh¶ n¨ng sinh lêi
- N©ng cao tÝnh c«ng khai, minh b¹ch trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng
- §èi víi c¸c NHTMCP míi chuyÓn mæi m« h×nh ho¹t ®éng sang ®« thÞ hoÆc c¬ cÊu l¹i, cÇn ®Æc biÖt chó träng qu¶n lý tèt tµi s¶n Nî/Cã, chó ý x©y dùng quy chÕ tæ chøc, ho¹t ®éng, qu¶n trÞ rñi ro, ®Çu t c«ng nghÖ ®Ó më réng vµ ®a d¹ng hãa ho¹t ®éng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
- Xây dựng c¸c định chế quản lý tài sản nợ, quản lý vốn, quản lý rủi ro, hệ thống th«ng tin quản lý (MIS)… theo đóng th«ng lÖ quốc tế.
+ Đa dạng ho¸ sản phẩm dịch vụ cung cấp trªn thị trường theo hướng n©ng cao chất lượng dịch vụ truyền thống, phát triển các dịch vụ mới.
- Đối với các dịch vụ truyền thống (như dịch vụ tín dụng, dịch vụ thanh toán…) đây là yếu tố nền tảng không chỉ có ý nghĩa duy trì khách hàng cũ, thu hút khách hàng mới, mà còn tạo ra thu nhập lớn nhất cho ngân hàng. Vì vậy, NHTM cần phải duy trì và nâng cao chất lượng theo hướng: Hoàn thiện quá trình cung cấp dịch vụ, đảm bảo tính công khai, minh bạch, đơn giản thủ tục làm cho dịch vụ dễ tiếp cận và hấp dẫn khách hàng. Nâng cao chất lượng tín dụng gắn với tăng trưởng tín dụng; xoá bỏ những ưu đãi trong cơ chế tín dụng nhằm tạo môi trường kinh doanh b×nh đẳng; hoàn thiện cơ chế huy động tiết kiệm bằng VND và ngoại tệ với lãi suất phù hợp để huy động tối đa vốn nhàn rỗi trong xã hội vào ngân hàng; nghiên cứu áp dụng cách phân loại nợ dựa trên cơ sở rủi ro và trích dự phòng rủi ro theo các chuẩn mực quốc tế để nâng cao uy tín của ngân hàng.
- Đối với các dịch vụ mới như chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, thẻ tín dụng, bảo lãnh ngân hàng, thấu chi, các sản phẩm phái sinh… cần phải nâng cao năng lực marketing của các NHTM, giúp các doanh nghiệp và công chúng hiểu biết, tiếp cận và sử dụng có hiệu quả các dịch ngân hàng; nâng cao tiện ích của các dịch vụ ngân hàng; sử dụng linh hoạt công cụ phòng chống rủi ro gắn với các đảm bảo an toàn trong kinh doanh ngân hàng.
- Xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm, dịch vụ phù hợp trong từng thời kỳ, nghiên cứu lợi thế và bất lợi của từng dịch vụ, giúp khách hàng sử dụng các dịch vụ ngân hàng một cách hiệu quả nhất.
+ Phát triển hạ tầng kỹ thuật, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ tiên tiến để nhanh chóng tiếp cận với công nghệ hiện đại, quản trị và dịch vụ ngân hàng mới, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của khách hàng; đồng thời sớm xây dựng hệ thống dự phòng dữ liệu, hoàn thiện hệ thống an ninh mạng và từng bước áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong hoạt động ngân hàng.
+ Các ngân hàng cần có chiến lược phát triển nguồn nhân lực lâu dài, có kế hoạch đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đảm bảo cán bộ ngân hàng có nghiệp vụ chuyên môn giỏi, đáp ứng được yêu cầu hiện đại hoá công nghệ ngân hàng. Có chính sách hợp lý và xây dựng môi trường văn hoá làm việc phù hợp để ổn định và khai thác được các ưu thế tối đa của nguồn nhân lực. Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực có tính dài hạn thông qua hình thức đào tạo tại nước ngoài. Tham gia các chương trình đào tạo do các tổ chức quốc tế tổ chức tại Việt Nam, học tập kinh nghiệm quản lý điều hành thông qua các cổ đông nước ngoài.
- Ngoài ra, c¸c NHTM cần cải tiến và đơn giản hãa c¸c thủ tục hành chÝnh, thủ tục vay vốn nhằm tạo thuận lợi cho kh¸ch hàng.
3.3.6 Sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c chÕ tµi xö ph¹t vµ xö lý vi ph¹m trong thanh tra
Sau khi NghÞ ®Þnh 202/2004/N§-CP ngµy 10/12/2004 cña ChÝnh phñ cã hiÖu lùc thi hµnh vµ ®îc Thanh tra NHNN triÓn khai ®Õn c¸c NHTM trªn ®Þa bµn, c¸c NHTM ®· chó träng h¬n ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t ®Ó n©ng cao chÊt lîng c¸c mÆt nghiÖp vô, h¹n chÕ c¸c sai sãt. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thanh tra vÉn ph¸t hiÖn mét sè tån t¹i, khuyÕt ®iÓm cÇn xö ph¹t theo híng dÉn t¹i NghÞ ®Þnh. §Ó viÖc xö ph¹t ph¸t huy ®îc t¸c dông tÝch cùc cña nã th× trong thêi gian tíi ph¶i thùc hiÖn:
- Khi lµm viÖc víi ®èi tîng thanh tra yªu cÇu gi¶i tr×nh c¸c vÊn ®Ò ph¶i lËp thµnh biªn b¶n lµm viÖc, cã ký x¸c nhËn thùc tr¹ng vµ kÕt qu¶ lµm viÖc.
- Ph¶i lËp biªn b¶n vÒ vÊn ®Ò vi ph¹m cÇn xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh.
- Trêng hîp vi ph¹m lÇn ®Çu mµ ®èi tîng vi ph¹m ®· kh¾c phôc ngay kh«ng ®Ó x¶y ra thiÖt h¹i cã thÓ kh«ng xö ph¹t mµ chØ nh¾c nhë. Nhng tõ lÇn thø 2 trë ®i hoÆc vi ph¹m nghiªm träng, vi ph¹m kh«ng kh¾c phôc ®îc hËu qu¶, cè ý vi ph¹m... ph¶i kiªn quyÕt xö lý vi ph¹m ®Ó gi÷ nghiªm kû c¬ng, ph¸p luËt vµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng.
- Theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 37 NghÞ ®Þnh 202/2004/N§-CP vÒ thÈm quyÒn xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng. ViÖc uû quyÒn xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh, c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña Thanh tra NHNN Thµnh phè th× Ch¸nh Thanh tra Chi nh¸nh nªn thùc hiÖn uû quyÒn xö ph¹t cho c¸c Phã Ch¸nh Thanh tra, Trëng ®oµn Thanh tra c¸c NHTM, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kÞp thêi cña quyÕt ®Þnh xö ph¹t vµ t¨ng cêng hiÖu lùc cña cuéc thanh tra t¹i chç.
3.3.7 Tæ chøc tèt viÖc thùc hiÖn c¸c kiÕn nghÞ sau thanh tra
§Ó thùc hiÖn tèt c¸c kiÕn nghÞ sau thanh tra, ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p sau:
- Ph¶i n©ng cao chÊt lîng cña kÕt luËn thanh tra. KiÕn nghÞ sau thanh tra ph¶i râ rµng, cô thÓ vÒ thêi gian, kh«ng gian vµ ®èi tîng thùc hiÖn. C¸c kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ thanh tra ngoµi viÖc göi cho Thanh tra NHNN vµ Gi¸m ®èc chi nh¸nh NHNN Hµ Néi ph¶i ®ång göi cho Tæng Gi¸m ®èc NHTMCP ®Ó n¾m b¾t ®îc vµ chØ ®¹o chØnh söa.
- Yªu cÇu Tæng Gi¸m ®èc c¸c NHTMCP ®îc thanh tra ph¶i giao tr¸ch nhiÖm cho c¸c phßng ban cã liªn quan lËp kÕ ho¹ch vµ cã biÖn ph¸p chØnh söa cô thÓ sau thanh tra. KÕ ho¹ch ph¶i cô thÓ, râ rµng cho tõng thêi gian, c¸n bé vµ phßng nghiÖp vô. Thêng xuyªn theo dâi, kiÓm tra, ®«n ®èc viÖc chØnh söa sau thanh tra. §Þnh kú cã b¸o c¸o göi vÒ Thanh tra chi nh¸nh NHNN.
- KÕt thóc thêi h¹n chØnh söa theo yªu cÇu. Thanh tra tæng hîp vµ tæ chøc kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c kiÕn nghÞ sau thanh tra. Xö lý nghiªm, ®óng ph¸p luËt nh÷ng trêng hîp ®èi tîng thanh tra kh«ng nghiªm tóc chØnh söa, chØnh söa thiÕu tr¸ch nhiÖm hoÆc cßn ®Ó t¸i ph¹m. Lµm ®îc nh vËy th× ch¾c ch¾n vai trß vµ vÞ thÕ cña Thanh tra Ng©n hµng, hiÖu qu¶ thanh tra sÏ ®îc n©ng cao.
3.3.8 Nghiªn cøu, vËn dông chuÈn mùc quèc tÕ vÒ thanh tra ng©n hµng vµo ViÖt Nam
HiÖn nay, hÖ thèng chuÈn mùc vÒ thanh tra gi¸m s¸t ng©n hµng do ñy ban Basle ®Ò xuÊt ®îc nhiÒu quèc gia ¸p dông ®Ó nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thanh tra, gi¸m s¸t ng©n hµng. Mục tiêu bao trùm nhất trong hoạt động của cơ quan này là đảm bảo sự hoạt động an toàn có hiệu quả của hệ thống các tổ chức tín dụng trong nền kinh tế. Đảm bảo cho hoạt động của Cơ quan Thanh tra giám sát theo mô hình mới, một yêu cầu đặt ra đối với các tổ chức tín dụng (là đối tượng của cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng) là việc đưa vào áp dụng các chuẩn mực và thông lệ quốc tế về hoạt động ngân hàng, đặc biệt là 25 nguyên tắc cơ bản của Basel đối với hoạt động thanh tra, giám sát ngân hàng. hữu hiệu, đây là những nguyên tắc tối thiểu và được xem là tài liệu cốt lõi để các cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng và các nhà quản lý tài chính tham khảo lựa chọn và áp dụng. Việc áp dụng đồng nhất nguyên tắc BASLE tại mỗi nước sẽ là một bước đi quan trọng trong việc n©ng cao tÝnh æn ®Þnh tµi chÝnh cña mçi quèc gia và toàn cầu.
25 nguyªn t¾c c¬ b¶n trong viÖc gi¸m s¸t vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng ng©n hµng gåm 7 nhãm vÊn ®Ò lín :
- Nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó Thanh tra Ng©n hµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ (chuÈn mùc 1). C¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng thuéc hÖ thèng Thanh tra hiÖu qu¶, ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vµ nh÷ng môc tiªu râ rµng trong viÖc thanh tra c¸c NHTM, cã sù ®éc lËp nhÊt ®Þnh, ho¹t ®éng trong khu«n khæ ph¸p luËt phï hîp quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n trong ho¹t ®éng thanh tra, gi¸m s¸t ®¶m b¶o an toµn vµ chia sÎ th«ng tin.
- CÊp phÐp vµ cÊu tróc (chuÈn mùc 2-5). Nh÷ng chuÈn mùc nµy yªu cÇu x¸c ®Þnh râ thÈm quyÒn cÊp phÐp vµ thanh tra ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. Thanh tra Ng©n hµng cã quyÒn xem xÐt ho¹t ®éng chuyÓn quyÒn së h÷u hay ®iÒu chuyÓn lîi nhuËn cã khèi lîng lín cña mét ng©n hµng cho c¸c tæ chøc kh¸c.
- Nh÷ng quy ®Þnh vµ yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn (chuÈn mùc 6-15). Theo c¸c chuÈn mùc nµy, Thanh tra Ng©n hµng cÇn ®îc ®¶m b¶o r»ng c¸c NHTM cã c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn, cã quy tr×nh nghiÖp vô chÆt chÏ, hÖ thèng qu¶n trÞ th«ng tin vµ rñi ro, hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ho¹t ®éng hiÖu qu¶, cã biÖn ph¸p phßng ngõa vµ ®èi phã víi rñi ro cña thÞ trêng.
- Nh÷ng ph¬ng thøc thùc hiÖn Thanh tra Ng©n hµng (chuÈn mùc 16-20). C¸c chuÈn mùc vÒ h×nh thøc thanh tra (gi¸m s¸t tõ xa, thanh tra t¹i chç), c¸c ph¬ng ph¸p thu thËp, xö lý, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ th«ng tin thu ®îc...)
- C¸c yªu cÇu vÒ th«ng tin (chuÈn mùc 21). §èi víi chuÈn mùc nµy, ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i duy tr× mét chÕ ®é b¸o c¸o phï hîp víi quy ®Þnh cña chÕ dé kÕ to¸n, ®Ó tõ ®ã thanh tra viªn cã thÓ cã ®îc mét c¸i nh×n x¸c thùc vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, kh¶ n¨ng sinh lêi tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM.
- QuyÒn h¹n cña thanh tra viªn (chuÈn mùc 22). Thanh tra viªn ph¶i ®îc toµn quyÒn sö dông c¸c biÖn ph¸p thanh tra nh»m söa ch÷a hay ®a ra c¸c chÕ tµi kÞp thêi khi NHTM kh«ng tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn, vi ph¹m ph¸p luËt...Trong trêng hîp ®Æc biÖt nghiªm träng, thanh tra viªn cã quyÒn thu håi giÊy phÐp cña NHTM.
- Ho¹t ®éng Ng©n hµng ®èi ngo¹i (chuÈn mùc 23-25). Thanh tra viªn ph¶i
lµm quen víi viÖc thanh tra ho¹t ®éng Ng©n hµng quèc tÕ, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p gi¸m s¸t, ®¶m b¶o an toµn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®Æc biÖt lµ c¸c chi nh¸nh, c¸c ng©n hµng con cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi. ThiÕt lËp mèi liªn l¹c vµ sù trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c thanh tra viªn cã liªn quan, nhÊt lµ víi c¸c thanh tra viªn ë quèc gia mµ ng©n hµng cã trô së chÝnh. Thanh tra Ng©n hµng cÇn yªu cÇu c¸c ng©n hµng níc ngoµi tu©n thñ c¸c tiªu chuÈn nh ¸p dông ®èi víi c¸c ng©n hµng trong níc.
ViÖc ¸p dông c¸c chuÈn mùc trªn ch¾c ch¾n sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t NHTM ë ViÖt Nam nãi chung vµ ®èi víi c¸c NHTMCP t¹i Hµ Néi nãi riªng. Tuy nhiªn, cÇn vËn dông sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn khu«n khæ ph¸p luËt ViÖt Nam, ®i ®«i víi nã lµ thùc hiÖn c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan, c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng...ch¾c ch¾n chóng ta cßn ph¶i mÊt mét thêi gian dµi ®Ó cã thÓ ¸p dông ®îc c¸c chuÈn mùc nµy.
3.3.9 C¸c gi¶i ph¸p kh¸c
+ Thêng xuyªn duy tr×, t¨ng cêng mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c phßng trong Chi nh¸nh NHNN Hµ Néi trong ho¹t ®éng thanh tra. Gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµ nhiÖm vô chung cña NHNN. V× vËy, c¸c phßng chøc n¨ng cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thanh tra ®Òu ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vµ gãp phÇn thùc hiÖn nhiÖm vô nµy trªn c¬ së n¾m b¾t, trao ®æi th«ng tin vµ phèi hîp víi phßng thanh tra ®Ó cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn, xö lý kÞp thêi.
+ §æi míi vµ trang bÞ ®Çy ®ñ ph¬ng tiÖn hiªn ®¹i ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng thanh tra ®¹t hiÖu qu¶ cao. §Æc biÖt lµ c¸c ph¬ng tiÖn lµm viÖc nh m¸y vi tÝnh, m¸y ¶nh, m¸y ghi ©m...
3.4 Mét sè kiÕn nghÞ
§Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña c¸c gi¶i ph¸p ®· nªu, LuËn ¸n ®a ra mét sè kiÕn nghÞ sau:
3.4.1 KiÕn nghÞ ®èi víi Quèc héi vµ ChÝnh phñ
LuËt Thanh tra cã hiÖu lùc tõ 01/10/2004 víi mét sè ®iÓm míi so víi Ph¸p lÖnh thanh tra, v× vËy ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt qui ®Þnh chi tiÕt vµ híng dÉn thi hµnh LuËt Thanh tra, b¶o ®¶m ho¹t ®éng thanh tra ®îc thùc hiÖn mét c¸ch thèng nhÊt.
a. Ban hµnh LuËt thanh tra ng©n hµng
LuËt thanh tra- v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý cao nhÊt vÒ ho¹t ®éng thanh tra, phï hîp h¬n víi ho¹t ®éng thanh tra hµnh chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, LuËt thanh tra quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ho¹t ®éng thanh tra nãi chung còng phï hîp víi ph¬ng ph¸p thanh tra tu©n thñ, kh«ng phï hîp víi thanh tra trªn c¬ së rñi ro. V× vËy viÖc ra ®êi mét LuËt thanh tra chuyªn ngµnh thÓ hiÖn ®îc tÝnh ®Æc thï trong ho¹t ®éng thanh tra, gi¸m s¸t c¸c TCTD –mét ®èi tîng hÕt søc nh¹y c¶m, lµ rÊt cÇn thiÕt.
b. Söa ®æi LuËt Ng©n hµng Nhµ níc vµ LuËt c¸c Tæ chøc tÝn dông
Kinh nghiÖm cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh hiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang cho thÊy vai trß rÊt quan träng cña c«ng t¸c thanh tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng còng nh vai trß quan träng cña NHNN trong qu¶n lý vµ xö lý c¸c sù cè trong hÖ thèng ng©n hµng nh»m ng¨n chÆn vµ gi¶m thiÓu nguy c¬ ph¶n øng d©y truyÒn, ®æ vì cña hÖ thèng ng©n hµng còng nh hÖ thèng tµi chÝnh. V× vËy, cÇn quy ®Þnh ®Çy ®ñ chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña NHNN vÒ thanh tra gi¸m s¸t ho¹t ®éng ng©n hµng.
LuËt NHNN cÇn söa ®æi theo híng t¨ng cêng vÞ thÕ, tÝnh ®éc lËp trong ho¹t ®éng cña NHNN, trong ®ã cã ho¹t ®éng thanh tra. C¬ quan thanh tra gi¸m s¸t ph¶i thuéc c¬ cÊu tæ chøc cña NHNN ViÖt Nam.
LuËt c¸c TCTD cÇn söa ®æi theo híng vµ xö lý c¸c ng©n hµng cã vÊn ®Ò; còng nh t¨ng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c TCTD.
3.4.2 §èi víi c¸c Bé ngµnh
C¸c Bé ngµnh, trong ph¹m vi chøc n¨ng thÈm quyÒn cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh, híng dÉn cô thÓ ®Ó gióp c¸c NHTM b¶o vÖ ®îc quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña m×nh, ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ c«ng chøng, chøng thùc, ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m, ph¸t m¹i tµi s¶n thu håi nî, quy ®Þnh vÒ viÖc thi hµnh c¸c b¶n ¸n h×nh sù, d©n sô cã liªn quan ®Õn c¸c NHTM...
3.4.3 §èi víi Ng©n hµng Nhµ níc
a. TiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng Thanh tra ng©n hµng vµ ho¹t ®éng cña c¸c NHTMCP ®Ó hoµn chØnh m«i trêng ph¸p lý cho ho¹t ®éng thanh tra, cô thÓ :
- X©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ yªu cÇu tèi thiÓu ®èi víi hÖ thèng qu¶n trÞ rñi ro néi bé cña c¸c TCTD. §©y lµ néi dung hÕt søc quan träng gióp c¸c TCTD n©ng cao n¨ng lùc qu¶n trÞ rñi ro ®ång thêi lµ c¬ së ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc thanh tra trªn c¬ së rñi ro sau nµy.
- TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh an toµn vµ giíi h¹n rñi ro trong ho¹t ®éng cña c¸c TCTD.
- TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ ban hµnh míi c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n phï hîp víi th«ng lÖ vµ thùc hµnh trªn thÕ giíi ®èi víi c¸c nghiÖp vô ng©n hµng míi, ®ång thêi söa ®æi, bæ sung hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n theo híng më cã tÝnh ®Õn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng sÏ thùc hiÖn ë ViÖt nam trong t¬ng lai.
- Söa ®æi, bæ sung Quy chÕ quyÕt ®Þnh sè 477/2004/Q§-NHNN vÒ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª theo híng quy tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o cña c¸c TCTD vÒ thùc hiÖn c¸c tû lÖ an toµn trong ho¹t ®éng ng©n hµng vµ viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n, trÝch lËp vµ sö dông dù phßng rñi ro.
- §¸nh gi¸ l¹i hÖ thèng th«ng tin b¸o c¸o cña c¸c NHTM phôc vô cho ho¹t ®éng qu¶n lý nãi chung vµ ho¹t ®éng thanh tra nãi riªng. Tõ ®ã, x©y dùng l¹i hÖ thèng th«ng tin ®Çu vµo tËp trung t¹i 1 ®Çu mèi, ®¶m b¶o th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, cËp nhËt theo yªu cÇu qu¶n lý ®ång thêi ®¶m b¶o hîp lý, hiÖu qu¶, kh«ng trïng l¾p.
- ThiÕt lËp c¬ chÕ trao ®æi th«ng tin vµ phèi hîp hµnh ®éng h÷u hiÖu gi÷a thanh tra ng©n hµng víi c¸c c¬ quan thanh tra, gi¸m s¸t tµi chÝnh trong níc vµ quèc tÕ trong viÖc thanh tra gi¸m s¸t hîp nhÊt c¸c NHTM.
b. CÇn cã chÝnh s¸ch ®·i ngé ®Æc thï ®èi víi c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh tra:
- C¸c Thanh viªn ph¶i ®îc thêng xuyªn ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i, cËp nhËt kÞp thêi nh÷ng kiÕn thøc nghiÖp vô cña ng©n hµng hiÖn ®¹i ®Ó nhanh chãng b¾t kÞp yªu cÇu héi nhËp.
- Quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc trang bÞ ph¬ng tiÖn kü thuËt ®Ó c¸n bé thanh tra ng©n hµng cã ®ñ ®iÒu kiÖn lµm viÖc tèt h¬n (kÓ c¶ nh÷ng c«ng nghÖ tiÕp nhËn tõ níc ngoµi).
- Cã chÕ ®é ®·i ngé thÝch hîp ®èi víi c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh tra nh: phô cÊp th©m niªn, phô cÊp c«ng t¸c, chÕ ®é khen thëng xøng ®¸ng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c ®Ó ®éng viªn, khÝch lÖ hä tiÕn th©n trong sù nghiÖp thanh tra.
KÕt luËn ch¬ng 3
Trªn c¬ së ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thanh tra cña NHNN chi nh¸nh Hµ Néi ®èi víi c¸c NHTMCP t¹i Hµ Néi, ®Æc biÖt lµ thùc tr¹ng c¸c tån t¹i vµ nguyªn nh©n tån t¹i trong ho¹t ®éng thanh tra NHNN. Ch¬ng 3 ®· ®a ra nh÷ng ®Þnh híng ph¸t triÓn vµ ®æi míi ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng, ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP. §ång thêi, t¸c gi¶ cßn cã mét sè kiÕn nghÞ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn hoµn thiÖn c«ng t¸c thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP t¹i Hµ Néi víi mong muèn tiÕp tôc n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
KÕt luËn
Trong ph¹m vi ®èi tîng vµ môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi, luËn v¨n ®· hoµn thiÖn mét bíc viÖc nghiªn cøu ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP, qua ®ã ®· ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p t¨ng cêng ho¹t ®éng thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP trªn ®Þa bµn Hµ Néi. Nh÷ng kÕt qu¶ mµ luËn v¨n ®· ®¹t ®îc cã thÓ tãm t¾t nh sau:
1. XuÊt ph¸t tõ lý luËn chung vÒ NHNN, luËn v¨n ®· nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Thanh tra NHNN ®èi víi c¸c NHTM; lµm râ sù cÇn thiÕt ph¶i thanh tra, gi¸m s¸t ®èi víi c¸c NHTM; Nghiªn cøu néi dung vµ c¸c ph¬ng thøc thanh tra; mèi quan hÖ gi÷a Thanh tra Ng©n hµng víi mét sè c¬ quan kiÓm tra, kiÓm so¸t kh¸c. §ång thêi giíi thiÖu kinh nghiÖm vÒ ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng cña mét sè níc trªn thÕ giíi.
2. LuËn v¨n ®· ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng cña NHTMCP vµ Thanh tra NHNN Chi nh¸nh TP Hµ Néi, tõ ®ã ®i s©u ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh tra, víi nh÷ng c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ chØ ra nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n tån t¹i, h¹n chÕ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng thanh tra cña thanh tra NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP trªn ®Þa bµn TP Hµ Néi.
3. Trªn c¬ së ®Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn ngµnh ng©n hµng ®Õn n¨m 2010, c¨n cø nh÷ng h¹n chÕ ®· chØ ra trong ho¹t ®éng thanh tra vµ sù ph¸t triÓn cña NHTM, luËn v¨n ®· ®Ò ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ thanh tra cña NHNN ®èi víi c¸c NHTMCP. Ngoµi ra LuËn v¨n cßn ®a ra c¸c kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ, Bé ngµnh, víi NHNN c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng.
T¸c gi¶ còng nhËn thøc s©u s¾c r»ng ®æi míi toµn diÖn ho¹t ®éng thanh tra gi¸m s¸t ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nµy lµ mét qu¸ tr×nh khã kh¨n, phøc t¹p vµ ®ßi hái ph¶i cã thêi gian. Mçi trong sè c¸c gi¶i ph¸p ®a ra cßn cÇn ph¶i ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ vµ toµn diÖn h¬n; ®ång thêi còng cÇn cã sù nç lùc vµ quyÕt t©m kh«ng chØ cña c¸c thanh tra viªn, Ban l·nh ®¹o thanh tra ng©n hµng, l·nh ®¹o NHNN, mµ cßn lµ sù quyÕt t©m vµ kiªn ®Þnh cña ChÝnh phñ trªn con ®êng ®æi míi chung cña c¶ nÒn kinh tÕ.
Víi thêi gian, kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, t¸c gi¶ mong muèn nh÷ng t©m huyÕt vµ suy nghÜ bíc ®Çu trong luËn v¨n sÏ nhËn ®îc sù gãp ý, chØ b¶o cña thÇy híng dÉn TS NguyÔn V¨n Hng cïng c¸c thµy c« vµ ®ång nghiÖp ®Ó gióp t¸c gi¶ cã thÓ tiÕp tôc nghiªn cøu còng nh cã thÓ trë thµnh mét nh©n tè tÝch cùc trong qu¸ tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng cña thanh tra ng©n hµng - NHNN.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng ng©n hµng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi c¸c n¨m 2005, 2006, 2007, 2008.
2. B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c thanh tra cña Thanh tra NHNN chi nh¸nh thµnh
phè Hµ N«i c¸c n¨m 2004, 2005, 2006, 2007, 2008.
3. Lô©t NHNN vµ LuËt c¸c TCTD n¨m 1997.
4. LuËt NHNN vµ LuËt c¸c TCTD bæ sung vµ söa ®æi n¨m 2004.
5. LuËt thanh tra n¨m 2004.
6. NghÞ ®Þnh sè 91/1999/N§-CP ngµy 04/9/1999 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Thanh tra Ng©n hµng.
7. QuyÕt ®Þnh sè 398/1999/Q§-NHNN3 ngµy 09/11/1999 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ gi¸m s¸t tõ xa ®èi víi c¸c TCTD ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam.
8. QuyÕt ®Þnh sè 516/2000/Q§-NHNN1 ngµy 18/12/2000 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o ¸p dông ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thuéc NHNN vµ c¸c TCTD.
9. QuyÕt ®Þnh s« 477/2004/Q§-NHNN1 ngµy 29/4/2004 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thuéc NHNN vµ c¸c TCTD.
10. QuyÕt ®Þnh sè 292/1998/Q§-NHNN5 ngµy 27/8/1998 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ xÕp lo¹i c¸c Tæ chøc tÝn dông cæ phÇn t¹i ViÖt Nam .
11. QuyÕt ®Þnh sè 400/2004/Q§-NHNN ngµy 16/4/2004 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh xÕp lo¹i c¸c NHTMCP cña Nhµ níc vµ nh©n d©n.
12. QuyÕt ®Þnh sè 83/2009/Q§-TTg quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña C¬ quan thanh tra, gi¸m s¸t ng©n hµng trùc thuéc NHNN ViÖt Nam,
13. Th«ng t 04/2000/TT-NHNN3 ngµy 28/3/2000 híng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 91/1999/N§-CP ngµy 04/9/1999 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Thanh tra ng©n hµng .
14. V¨n b¶n s« 1525/CV-TTra1 ngµy 22/01/1999 híng dÉn thùc hiÖn Quy chÕ GSTX ®èi víi c¸c TCTD ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam.
15. QuyÕt ®Þnh sè 663/Q§-NHNN ngµy 26/6/2004 vÒ kÕ ho¹ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµnh ng©n hµng.
16.KÕ ho¹ch sè 74/NHNN-CSTT ngµy 11/05/2005 kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 n¨m 2006-2010.
17. S¾c lÖnh sè 64/SL ngµy 23/11/1945 cña Chñ TÞch níc vÒ viÖc thµnh lËp Ban thanh tra ®Æc biÖt.
18. Lª Nin toµn tËp, NXB TiÕn bé Matxcova 1978, tËp 31,36
19. HiÕn ph¸p n¨m 1980, 1992
20. Ph¸p lÖnh thanh tra n¨m 1990
21. Kü thuËt thanh tra ng©n hµng dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn - ViÖn khoa häc ng©n hµng n¨m 1994.
22. Sæ tay thanh tra thanh tra NHTM, tµi liÖu do dù ¸n WB-SDC II PHRD 02 9943 cung cÊp, gåm 3 tËp
23. Thanh tra, gi¸m s¸t, kiÓm to¸n ng©n hµng, NXB Thanh niªn 2008
24. T¹p chÝ Ng©n hµng th¸ang sè th¸ng 02/2009 .
lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu ®· nªu trong luËn v¨n cã nguån gèc râ rµng, kÕt qu¶ cña luËn v¨n lµ trung thùc vµ cha ®îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c.
T¸c gi¶ LuËn v¨n
NguyÔn ThÞ Mai Xu©n
Môc lôc
Trang
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
TH2545.doc
