Giải pháp hoàn thiện hoạt động thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ ở Ngân hàng Ngân hàng Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU Kể từ khi Pháp lệnh về Ngân hàng ra đời năm 1990, hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam (NHTM VN) đã đổi mới một cách căn bản về mô hình và tổ chức hoạt động. Các nghiệp vụ và dịch vụ ngân hàng thương mại hiện đại đã được mở rộng và phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ, trong đó có nghiệp vụ thanh toán quốc tế. Thanh toán quốc tế là một mắt xích không thể thiếu trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại. Hoạt động thanh toán quốc tế của ngân hàng ngày càng chứng tỏ vị trí và vai trò quan trọng của mình. Hoạt động thanh toán quốc tế không chỉ đơn giản là sự lựa chọn một phương thức thanh toán cho phù hợp hay sử dụng một phương tiện thanh toán thông dụng nào đó. Thanh toán quốc tế là một hoạt động mạnh nhất của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (NHNT VN). Hoạt động thanh toán xuất khẩu là một nghiệp vụ quan trọng của thanh toán quốc tế. Yêu cầu đặt ra là: hoạt động thanh toán xuất khẩu phải được thực hiện nhanh chóng, an toàn chính xác, đạt hiệu quả đối với cả khách hàng và NHNT. Hoạt động thanh toán xuất khẩu trực tiếp tác động vào việc rút ngắn thời gian chu chuyển vốn, giảm thiểu rủi ro liên quan tới sự biến động tiến tệ, tới khả năng thanh toán của khách hàng, tạo điều kiện cho việc mở rộng và phát triển hoạt động ngoại thương của mỗi nước. Phương thức tín dụng chứng từ là phương thức thanh toán quốc tế chủ yếu, phổ biến nhất. Đó là phương thức giải quyết tốt nhất việc đảm bảo quyền lợi của hai bên, nhưng đồng thời là phương thức xảy ra nhiều tranh chấp nhất do mức độ phức tạp của nó. NHNT VN là NHTM đầu tiên thực hiện hoạt động thanh toán quốc tế nói chung và hoạt động thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ nói riêng. Nhưng NHNT VN vẫn không thể tránh nhiều hạn chế cả về số lượng và chất lượng trong hoạt động này. Một mặt do bản thân ngân hàng chưa đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng phức tạp và phát triển của giao dịch xuất nhập khẩu, mặt khác do những nguyên nhân từ phía khách hàng và sự bất cập trong quản lý vĩ mô. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề tài: “Giải pháp hoàn thiên hoạt động thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ ở Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam” là rất cấp thiết để đánh giá những kết quả đạt được và tìm ra những nguyên nhân cũng như các giải pháp, kiến nghị khắc phục những hạn chế. Trên cơ sở phân tích thực trạng thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ qua các năm 2004 – 2006, với những khó khăn và tồn tại riêng của Ngân hàng ngoại thương Việt Nam, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và phát triển hoạt động thanh toán xuất khẩu tại NHNT VN. Chuyên đề áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học kinh tế, dựa trên lý luận cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, của phép duy vật biện chứng, phân tích và tổng hợp để làm rõ đối tượng nghiên cứu. Đồng thời chuyên đề sử dụng các tài liệu điều tra, khảo sát, số liệu thống kê qua các năm 2003 - 2005 của các báo cáo, đề tài, dự án, các công trình nghiên cứu đã được công bố về thanh toán quốc tế và phương pháp phân tích thống kê theo chỉ tiêu, phương pháp so sánh, tổng hợp,... để phân tích thực trạng từ đó đưa ra kiến nghị giải pháp nhằm nâng cao hệ thống thanh toán xuất khẩu bằng phương pháp tín dụng chứng từ tại NHNT VN. CHƯƠNG 1 ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM. Tổng quan về Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Ngày 1/4/1963, Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam với tên giao dịch quốc tế là Bank For Foreign Trade Of Việt Nam, tên viết tắt là VIETCOMBANK, được thành lập và chính thức đi vào hoạt động với tư cách là một pháp nhân Ngân hàng thương mại giao dịch trên thương trường quốc tế và trong nước. Trải qua 44 năm xây dựng và phát triển, NHNT VN hiện nay đã đóng vai trò chủ lực trong hệ thống ngân hàng Việt Nam, được Nhà nước xếp hạng là một trong 23 doanh nghiệp đặc biệt. NHNTT là một trong những thành viên đầu tiên của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và là thành viên của nhiều hiệp hội ngân hàng khác như: Hiệp hội Ngân hàng Châu Á, Câu lạc bộ Ngân hàng Châu Á Thái Bình Dương. Thực hiện chủ trương đổi mới của Đảng, Nhà nước, ngành ngân hàng, NHNT VN đã sớm tiếp cận, thích nghi với kinh tế thị trường, tiếp tục góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế, tăng cường sức cạnh tranh, sẵn sàng hội nhập với bên ngoài. Cơ chế thị trường đặt ra một yêu cầu bức xúc là phải năng động, nhạy bến, sáng tạo mới thích nghi được với môi trường mới. Với bề dày kinh nghiệm hoạt động ngân hàng đối ngoại và sau nhiều bước đi quá độ, đến nay NHNT đã chuyển hẳn sang kinh doanh theo cơ chế thị trường. NHNT VN là NHTM được Nhà nước tin tưởng, được bạn bè quốc tế đánh giá cao. Đến nay NHNT đã trở thành một hệ thống, phát triển theo hướng hình thành tập đoàn tài chính với hơn 40 đơn vị thành viên ở trong và ngoài nước, tập hợp gần 5000 cán bộ nhân viên đang lao động hết sức mình vì sự nghiệp của ngành. Trong những năm qua, NHNT không ngừng khẳng định sự lớn mạnh của mình qua việc liên tục mở rộng mạng lưới ra hầu hết các tỉnh thành phố trên cả nước. Tính đến nay mạng lưới chi nhánh của NHNT gồm có 01 Sở giao dịch, 26 chi nhánh cấp I, 45 chi nhánh cấp II và 52 phòng giao dịch trên toàn quốc. Ngoài mạng lưới chi nhánh trên, NHNT có 1 công ty tài chính, 3 văn phòng đại diện nước ngoài, 3 công ty trực thuộc, 5 công ty con ở trong nước, 1 công ty con ở nước ngoài, 2 công ty liên doanh. Với truyền thống vẻ vang, NHNT được đánh giá là ngân hàng uy tín nhất Việt Nam trong lĩnh vực kinh doanh ngoại hối, thanh toán xuất nhập khẩu và các dịch vụ tài chính, ngân hàng quốc tế khác. Với bề dày kinh nghiệm trong hoạt động ngân hàng và một đội ngũ cán bộ tinh thông nghiệp vụ, đầy năng lực và nhiệt huyết, NHNT VN luôn giữ vai trò chủ lực trong hệ thống NHVN. Vươn xa trên trường quốc tế, tính đến nay, NHNT hiện có quan hệ đại lý với trên 1300 ngân hàng và chi nhánh ngân hàng đầu tại 90 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Tại Việt Nam, NHNT có quan hệ với tất cả các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng và văn phòng đại diện hoạt động tại Việt Nam. NHNT giữ vững vị trí số một trong hệ thống ngân hàng Việt Nam về tài trợ xuất nhập khẩuđảm bảo phục vụ tốt nhất các yêu cầu của khách hàng trên phạm vi toàn cầu. Ngoài vai trò là ngân hàng đi đầu trong lĩnh vực tự động hóa hoạt động thanh toán sử dụng mạng SWIFT, NHNT có hệ thống công nghệ thông tin hiện đại nhất Việt Nam. NHNT VN được Ngân hàng JP MORGAN CHASE (Mỹ) trao tặng danh hiệu “Ngân hàng chất lượng thanh toán tốt nhất” những năm 1996-2004. Và trong 5 năm liền 2000-2004, tạp chí The Banker (Anh) đã bình chọn NHNT là ngân hàng tốt nhất Việt Nam. Những danh hiệu này khẳng định vị trí của NHNT trong quá trính hội nhập quốc tế. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Chức năng và nhiệm vụ: Với nguồn vốn hơn 3.955 tỷ đồng, NHNT VN được tổ chức theo mô hình Tổng công ty 90, 91. NHNT VN được biết đến là ngân hàng kinh doanh có tỷ trọng kinh doanh ngoại tệ lớn nhất trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng Việt Nam. NHNT là trung tâm thanh toán ngoại tệ liên ngân hàng của trên 100 ngân hàng trong nước và các chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Đồng thời NHNT cũng là đại lý thanh toán chuyển tiền nhanh toàn cầu Money Gram lớn nhất tại Việt Nam. Ngoài các nghiệp vụ thanh toán xuất nhập khẩu và bảo lãnh, NHNT còn thực hiện các dịch vụ: mở tài khoản, nhận gửi tiết kiệm, phát hành kỳ phiếu, cho vay, bảo lãnh, thuê mua tài chính, chiết khấu chứng từ, thanh toán quốc tế, chuyển tiền, nhờ thu trơn, mua bán ngoại tệ, ngân hàng đại lý, bao thanh toán, bảo hiểm nhân thọ... Với năng lực và khả năng của mình, NHNT được chọn lựa làm ngân hàng chính của Việt Nam trong việc quản lý và phục vụ cho các khoản vay nợ, viện trợ của Chính phủ và nhiều dự án ODA tại Việt Nam. Cơ cấu tổ chức: Để đáp ứng đòi hỏi về tăng trưởng và phát triển của Ngân hàng, cùng với nhận thức nguồn nhân lực chính là vốn quý của ngân hàng, NHNT không ngừng nỗ lực tăng cường đồng thời số lượng và chất lượng của đội ngũ cán bộ. Hiện tại đội ngũ cán bộ của Ngân hàng lên tới 6.700 người (tăng gần 2,5 lần so với cuối năm 2000). Cơ cấu lao động theo trình độ tại thời điểm 31/12/2005 như sau: Bảng 3: Cơ cấu lao động theo trình độ của NHNT Trình độ Tỷ lệ (%) Tiến sỹ 0,37 Thạc sỹ 3,45 Đại học 79,12 Cao cấp ngân hàng 6,04 Trung học chuyên nghiệp 4,85 Trình độ khác 6,17 Tổng số 100 Nguồn: Báo cáo thường niên NHNT năm 2005 Hiểu rõ sự gắn kết giữa hiệu quả lao động và chính sách đối với người lao động, ngoài việc đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người lao động theo quy định hiện hành, NHNT luôn cố gắng nâng cao thu nhập cho cán bộ nhân viên Ngân hàng, thực hiện chính sách khen thưởng xứng đáng đối với những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong lao động, có sáng kiến giúp nâng cao năng suất lao động và doanh thu. Hàng năm, Ngân hàng cử hàng trăm lượt cán bộ tham dự các khoá đào tạo nghiệp vụ ngắn, trung dài hạn ở trong nước và nước ngoài nhằm tiếp thu kiến thức mới, củng cố và nâng cao trình độ để đáp ứng tốt hơn yêu cầu ngày một cao của khách hàng. Trong năm 2005, 1.182 lượt cán bộ được cử đi đào tạo trong nước và 493 lượt cán bộ được đi đào tạo nước ngoài ngắn và dài hạn. MÔ HÌNH TỔ CHỨC NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM Ủy ban quản lý rủi ro Ban kiểm soát HĐQT ALCO Kế toán trưởng Phó tổng giám đốc rủi ro Phó tổng giám đốc Phó tổng giám đốc Phó tổng giám đốc GĐCN TP HCM TCCB & Đào tạo rủi ro Vốn rủi ro KT kinh doanh Vốn rủi ro Kinh doanh ngoại tệ rủi ro Kiểm tra nội bộ rủi ro Kế toán quốc tế rủi ro Văn phòng rủi ro Các phòng ban hỗ trợ khác rủi ro Kế toán – Tài chính rủi ro Trung tâm tin học rủi ro Trung tâm thanh toán rủi ro Dich vụ tài khoản KH rủi ro Quản lý Vốn Liên doanh - Cổ phần Quản lý các đề án công nghệ Quan hệ Ngân hàng đại lý Tổng hợp và PTKT rủi ro Quản lý thẻ rủi ro Tài trợ Thương mại rủi ro Thanh toán Liên ngân hàng Thông tin tuyên truyền rủi ro Tổng hợp thanh toán rủi ro Quản lý tín dụng rủi ro Đầu tư dự án rủi ro Quan hệ khách hàng rủi ro Công nợ rủi ro Pháp chế rủi ro Thông tin tín dụng rủi ro Quản lý XDCB rủi ro Tín dụng ngắn hạn rủi ro Quản trị SỞ GIAO DỊCH HÀ NỘI HẢI PHÒNG QUẢNG NINH HẢI DƯƠNG VĨNH PHÚC BẮC NINH THÁI BÌNH VINH HÀ TĨNH HUẾ ĐÀ NẴNG QUẢNG NGÃI QUY NHƠN NHA TRANG ĐẮC LẮC GIA LAI VŨNG TÀU BÌNH DƯƠNG ĐỒNG NAI TP HỒ CHÍ MINH BÌNH TÂY KCX TÂN BÌNH CẦN THƠ AN GIANG CÀ MAU KIÊN GIANG CÔNG TY CON TRONG NƯỚC Công ty quản lý nợ và khai thác tài sản Công ty cho thuê tài chính Công ty chứng khoán Công ty Vinafico Hongkong Văn phòng đại diện tại Singapore CÁC ĐƠN VỊ Ở NƯỚC NGOÀI Văn phòng đại diện tại Paris TỔNG GIÁM ĐỐC HỘI ĐỒNG QUẢN TRỊ Các hoạt động chính của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: NHNT thực hiện các dịch vụ: mở tài khoản, nhận gửi tiết kiệm, phát hành kỳ phiếu, cho vay, bảo lãnh, thuê mua tài chính, chiết khấu chứng từ, thanh toán quốc tế, chuyển tiền, thẻ, nhờ thu trơn, mua bán ngoại tệ, ngân hàng đại lý, bao thanh toán, bảo hiểm nhân thọ... NHNT huy động vốn thông qua nhận tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn và có kỳ hạn bằng cả nội tệ và ngoại tệ của các tổ chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước. Bên cạnh đó NHNT còn phát hành chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng và thực hiện các hình thức huy động khác theo quy định. Khi cần thiết NHNT có thể vay vôn của các tổ chức tài chính, tín dụng trong nước. Ngoài ra, NHNT còn tiếp nhận các nguồn vốn tài trợ, ủy thác của Chính phủ và các tổ chức kinh tế trong nước, ngoài nước. NHNT thực hiện cho vay ngắn hạn, trung hạn, dìa hạn bằng nội tệ và ngoại tệ đối với khách hàng của thành phần kinh tế khác nhau. NHNT cho vay hộ gia đình nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất, tiêu dùng,... NHNT còn tài trợ vốn chi các doanh nghiệp. Ngoài các hoạt động cho vay thông thường NHNT đã tăng cường hoạt động qua thị trường liên ngân hàng trong nước và quốc tế nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, góp phần tăng trưởng lợi nhuận. Trong những năm qua NHNT luôn phát huy vai trò là một ngân hàng uy tín nhất trong các lĩnh vực tài trợ, thanh toán xuất nhập khẩu, kinh doanh ngoại hối, bảo lãnh và các dịch vụ tài chính, ngân hàng quốc tế, do vậy trong điều kiện cạnh tranh gay gắt NHNT vẫn giữ vững được thị phần ở mức cao và ổn định. NHNT thực hiện thẩm định, tái thẩm định các dự án tín dụng, trực tiếp cho vay các dự án. Song song với các hoạt động kinh doanh, Ngân hàng Ngoại thương luôn chú trọng đến các hoạt động hỗ trợ kinh doanh khác như phát triển nguồn nhân lực, đầu tư chiều sâu vào công nghệ ngân hàng. Hệ thống ngân hàng bán lẻ (VCB -2010) - một bộ phận của chiến lược phát triển công nghệ ngân hàng - được đưa vào sử dụng từ tháng 9/1999 tại Sở giao dịch và đến nay đã triển khai trong toàn hệ thống Ngân hàng Ngoại thương. Ngoài việc hoàn thành nghĩa vụ với Ngân sách Nhà nước, bình ổn tỷ giá góp phần giữ vững sự phát triển của nền kinh tế khi có biến động mạnh trên thị trường quốc tế, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp đổi mới kinh tế của Đảng và Nhà nước, Ngân hàng Ngoại thương đã góp phần không nhỏ trong các hoạt động xã hội, qua đó đã giúp cho mối quan hệ giữa Ngân hàng Ngoại thương với các địa phương ngày thêm gắn bó chặt chẽ đồng thời nó cũng phục vụ có hiệu quả cho chính sách Đền ơn đáp nghĩa của Đảng, Nhà nước, cụ thể: Ngân hàng Ngoại thương góp 200 tỷ VND cho Ngân hàng phục vụ người nghèo với lãi suất thấp, dành một phần quỹ phúc lợi ủng hộ trường trẻ em mồ côi, khuyết tật. Nhận phụng dưỡng suốt đời 118 bà mẹ Việt Nam anh hùng với mức 150.000đ/mẹ/tháng. Cấp 62 sổ tiết kiệm trị giá 2.000.000đ/sổ cho các trường hợp chính sách khác. Góp 5 tỷ Đồng để xây nhà Tình nghĩa, nhà Tưởng niệm liệt sĩ Bến Dược - Củ Chi, xây dựng công viên thiếu nhi tại thành phố Nha Trang. Đóng góp vào quỹ vì trẻ thơ Việt Nam trên 100 triệu đồng hàng năm, tặng quà cho hội người cao tuổi, ủng hộ cán bộ hưu trí Ngân hàng... Luôn tích cực tham gia vào việc đóng góp ủng hộ đồng bào các tỉnh bị thiên tai, lũ lụt. Huy động CBCNV trong toàn hệ thống ủng hộ huyện An Lão tỉnh Bình Định xây dựng trường cấp II cho đồng bào dân tộc thiểu số. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN XUẤT KHẨU BẰNG PHƯƠNG PHÁP TÍN DỤNG CHỨNG TỪ Ở NGÂN HÀNG NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM (2000-2006) Kết quả hoạt động của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (2004-2006) : Trong giai đoạn 5 năm qua, NHNT VN tập trung thực hiện Đề án tái cơ cấu đã được Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước phê duyệt cho triển khai từ năm 2001. Các mục tiêu trọng tâm của Đề án tái cơ cấu NHNT tập trung vào những nội dung: nâng cao năng lực tài chính, mở rộng hoạt động kinh doanh, hiện đại hóa công nghệ và xây dựng mô hình quản lý hiện đại, đặc biệt là trong công tác quản trị rủi ro và kiểm tra – kiểm toán nội bộ. Những kết quả đạt được qua 5 năm thực hiện Đề án như sau: Nguồn vốn: Tổng nguồn vốn của NHNT VN tại thời điểm 31/12/2004 đạt 121.200 tỷ VND, tăng 24,54% so với năm 2003 (97.321 tỷ VND), tăng 48.72% so với năm 2002, vượt kế hoạch 8% và chiếm 20,3% vốn huy động của toàn ngành ngân hàng. Nguồn: Báo cáo thường niên của NHNT năm 2004 Vốn huy động: Năm 2004, tổng vốn huy động của NHNT đạt mức 110.142 tỷ VND, tăng 24,53% so với 2003, cao hơn so với mức tăng của toàn ngành là 18,9%. Vốn huy động của NHNT bao gồm vốn huy động từ các tổ chức tín dụng, từ dân cư và các tổ chức kinh tế và huy động từ phát hành giấy tờ có giá. Vốn huy động trên thị trường II đạt 22.662 tỷ VND, tăng 58,7% so với năm trước. Nguồn huy động từ Ngân sách Nhà nước và NHNN chiếm 44,7% trong vốn huy động trên thị trường II, so với năm 2003 là 47,3%. Bên cạnh đó, vốn huy động bằng ngoại tệ vẫn tiếp tục chiếm ưu thế, thể hiện ở 59% năm 2004 so với 57% năm 2003. Những nỗ lực trong công tác huy động và quản trị đã giúp NHNT huy động được 125.662 tỷ VND năm 2005, tăng 13,5% so với năm 2004. Trong đó, vốn huy động từ dân cư và tổ chức kinh tế chiếm 87,2% tổng vốn huy động, tăng 23,8% so với năm 2004; vốn huy động từ thị trường liên hàng chiếm 12,7%, giảm 27,8%. So sánh với mức tỷ trọng dưới 80% của vốn huy động từ dân cư và tổ chức kinh tế vào năm 2004, cơ cấu vốn huy động năm 2005 cho thấy tính ổn định của nguồn vốn ngày càng được tăng cường. Cơ cấu vốn huy động VND/ngoại tệ năm 2005 là 41,8%/57,2%, thay đổi khá lớn so với 39,2%/60,8% của năm 2004. Cơ cấu kỳ hạn không có biến động lớn, tỷ trọng vốn có kỳ hạn từ dân cư và tổ chức kinh tế vẫn chiếm 45,5% năm 2005 so với 46,6% năm 2004. Vốn chủ sở hữu: Trong những năm gần đây, vốn chủ sở hữu của NHNT liên tục tăng .Từ khi bắt đầu thực hiện Đề án đến nay, NHNT đã được Chính phủ cấp thêm 1.400 tỷ vốn Điều lệ dưới dạng Trái phiếu đặc biệt (năm 2002: 1.000 tỷ VND, năm 2003: 400 tỷ VND). Ngoài vốn do Chính phủ cấp, NHNT cũng có phương án tăng vốn điều lệ từ nguồn lợi tăng thêm. Phương án trên được chính phủ đồng ý và bắt đầu thí điểm vào năm 2003. Tính cả nguồn vốn NHNT tự bổ sung (bao gồm cả các quỹ và lợi nhuận để lại), vốn chủ sở hữu của NHNT năm 2004 đạt gần 5735 tỷ VND tăng 30% so với năm 2002. Tính đến nay, vốn chủ sở hữu của NHNT đã đạt gần 9000 tỷ đồng (theo chuẩn mực kế toán Việt Nam). Bảng 2: Vốn chủ sở hữu Với mục tiêu phấn đấu đạt mức chuẩn quốc tế về tỷ lệ an toàn vốn, cùng với 800 tỷ đồng vốn điều lệ được Chính phủ cấp bổ sung, NHNT đã tích cực tự bổ sung vốn bằng nguồn lợi nhuận để lại. Hệ số an toàn vốn được cải thiện hơn nhiều so với thời điểm trước khi thực hiện Đề án. Nguồn: Báo cáo thường niên NHNT năm 2005 Hoạt động tín dụng: Hoạt động tín dụng luôn là hoạt động được NHNT chú trọng phát triển mạnh. Song song với việc tìm các giải pháp tín dụng, NHNT đã chú trọng áp dụng và hoàn thiện giải pháp nâng cao quản trị rủi ro tín dụng như: xác định giới hạn tín dụng, tăng cường kiểm tra rà soát tín dụng,... Tính đến cuối năm 2003, tổng dư nợ tín dụng của toàn hệ thống NHNT VN là 39.269 tỷ VND, tăng 35,2% so với năm 2002, vượt kế hoạch tăng trưởng đề ra từ đầu năm (27,1%). Đến cuối năm 2004, tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống đạt 51.773 tỷ VND, tăng 30,64% so với năm 2003, vượt mức tăng trưởng kế hoạch (27,2%). Dư nợ tín dụng năm 2004 tăng 3,3 lần so với năm 2000, đạt tốc độ bình quân là 35,3%/năm và đưa tỷ lệ dư nợ so với tổng tài sản tăng từ 23% lên 41%. Tổng nợ quá hạn đến cuối năm 2004 là 1.451 tỷ VND, chiếm tỷ trọng 2,8% trong tổng dư nợ-chạm mức chỉ tiêu khống chế đặt ra từ đầu năm là 2,85. Do vậy trong điều kiện thị trường cạnh tranh gay gắt, thị phần của NHNT trong hoạt động tín dụng ngân hàng vẫn tăng từ từ 8,3% lên khoảng 10% vào cuối năm 2004 Trong năm 2005, hoạt động tín dụng của NHNT vẫn phát triển theo định hướng: “Tăng trưởng tín dụng trên cở sở tập trung nâng cao chất lượng và hướng tới chuẩn mực quốc tế”. Đến 31/12/2005, tổng dư nợ tín dụng của NHNT đạt 61.044 tỷ VND, tăng 13,9% so với dư nợ cuối năm 2004. Tốc độ tăng trưởng tín dụng của NHNT tuy có chậm lại so với năm trước đây song phù hợp với tốc độ tăng trưởng chung của thị trường tín dụng và chủ trương tập trung nguồn lực, nâng cao chất lượng quản trị rủi ro. Dư nợ cho vay tăng trưởng nhanh, nhưng chất lượng tín dụng vẫn được NHNT quan tâm hàng đầu. Bằng việc áp dụng một số phương thức quản lý mới nhằm nâng cao chất lượng tín dụng, số nợ xấu và tỷ lệ dư nợ tín dụng cho vay đã liên tục giảm. Chất lượng tín dụng vẫn tiếp tục được đảm bảo, với tỷ lệ nợ quá hạn so với tổng dư nợ tại thời điểm 31/12/2005 là 1,88%, thấp hơn nhiều so với mức khống chế của Hội đồng Quản trị đề ra từ đầu năm là 3%. Bảng 3: Tổng dư nợ tín dụng Nguồn: Báo cáo thường niên NHNT năm 2005 Thanh toán quốc tế: Bảng 4: Doanh số thanh toán xuất nhập khẩu NHNT 2003 2004 2005 Giá trị (tỷ USD) Thị phần trong nước Giá trị (tỷ USD) Thị phần trong nước Giá trị (tỷ USD) Thị phần trong nước DSTT XK 5.692 28,2% 6.968 26,3% 9.375 28,9% DSTT NK 6.576 26,8% 9.414 29,5% 11.583 31,3% Tốc độ tăng so với năm trước 21,9% 31,6% 27,9% Nguồn: Báo cáo thường niên NHNT năm 2005 Thanh toán quốc tế vốn là một sản phẩm truyền thống và là thế mạnh của NHNT. Trong thêi gian qua còng ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t, ®Æc biÖt tõ phÝa c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cã ­u thÕ v­ît tréi vÒ m¹ng l­íi quèc tÕ, vÒ c«ng nghÖ vµ c¸c s¶n phÈm tiªn tiÕn. Tuy nhiªn Vietcombank vÉn tiÕp tôc duy tr× ®­îc doanh sè thanh to¸n quèc tÕ chiÕm kho¶ng 29% tæng doanh sè thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu c¶ n­íc. VÒ thanh to¸n xuÊt khÈu n¨m 2001 ®¹t 4340 triÖu USD, n¨m 2002 t¨ng 7,7% ®¹t 4675 triÖu USD. N¨m 2003 con sè nµy tiÕp tôc t¨ng víi tû lÖ cao 21,8% . Nh÷ng mÆt hµng chñ lùc trong thanh to¸n xuÊt khÈu lµ dÇu th«, thuû s¶n vµ g¹o. VÒ thanh to¸n nhËp khÈu, n¨m 2001, doanh sè thanh to¸n nhËp khÈu chØ ®¹t 4447 triÖu USD, sang ®Õn n¨m 2002 con sè nµy ®· lªn ®Õn 5541 triÖu USD, t¨ng 24.6%. 6756 triÖu USD lµ doanh sè ®¹t ®­îc cña n¨m 2003, tèc ®é t¨ng ®¹t 21,9%. C¸c mÆt hµng chñ yÕu trong thanh to¸n nhËp khÈu lµ x¨ng dÇu (kho¶ng 25-30%), s¾t thÐp (6-8%) vµ thiÕt bÞ m¸y mãc (10-12%) Doanh số thanh toán xuất nhập khẩu năm 2003 đạt gần 12,5 tỷ USD, tăng 21,9% so với 2002, chiếm 28% thị phần thanh toán xuất nhập khẩu của cả nước. Doanh số thanh toán xuất khẩu (DSTT XK) trong năm 2003 đạt 5.692 triệu USD, tăng 21,8% so với năm 2002 và chiếm 28,6% kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của cả nước. Những mặt hàng chủ lực trong thanh toán xuất khẩu qua NHNT là dầu thô (đạt 2.159 triệu USD, chiếm 38,0% DSTT XK của NHNT), thủy sản (đạt 819 triệu USD, chiếm 14,4%), gạo (đạt 405 triệu USD, chiếm 7,1%). Đây cũng chính là những mặt hàng xuất khẩu có thị phần thanh toán khá lớn qua NHNT: dầu thô chiếm 57,2% kim ngạch thanh toán xuất khẩu của cả nước, gạo 55,3% và thủy sản 36,9%. Doanh số thanh toán nhập khẩu (DSTT NK) năm 2003 đạt 6.756 triệu USD, tăng 21,9% so với năm 2002, chiếm 27% kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của cả nước. Một số mặt hàng đạt tỷ trọng lớn trong DSTT NK qua NHNT là xăng dầu 26%, máy móc thiết bị 10,6%, sắt thép 7,4%. Hai mặt hàng có DSTT lớn là xăng dầu và sắt thép đạt thị phần thanh toán cao, tương ứng là 73% và 30,3% trong kim ngạch nhập khẩu hai mặt hàng này của cả nước. DSTT thu và chi phí mậu dịch qua NHNT năm 2003 đạt 4.143 triệu USD, tăng 21% so với năm 2002. Doanh số thu đạt 2.812 triệu USD, tăng 23%, trong đó doanh số thu tiền kiều hối đạt 400 triệu USD, tăng 29,5%. Doanh số chi là 1.331 triệu USD, tăng 16,9%. Trong năm 2003, doanh số mua bán ngoại tệ đạt 10, 052 tỷ USD, tăng 1, 258 tỷ USD hay 14,3% so với năm ngoái. Lượng ngoại tệ NHNT mua vào tăng 13,2% và bán ra tăng 15,4% so với năm 2002. Tuy nhiên doanh số mua bán ngoại tệ với nước ngoài giảm 29,4% so với năm 2002, do tỷ giá hối đoái trên thị trường quốc tế có nhiều biến động bất thường như sự mất giá của USD đối với EUR và JPY và sự tăng cường quản lý rủi ro của NHNT nhằm hạn chế rủi ro tới mức tối thiểu đối với hoạt động kinh doanh này. Giữ vững thế mạnh trên thị trường dịch vụ ngân hàng quốc tế, thanh toán xuất nhập khẩu thực hiện qua NHNT chiếm 28,5% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Duy trì tốc độ tăng trưởng khá, DSTT xuất nhập khẩu qua NHNT năm 2004 đạt 16,4% tỷ USD, tăng 32,3% so với năm trước. DSTT XK qua NHNT năm 2004 đạt 6.967 triệu USD, tăng 22,4% so với năm 2003, chiếm 26,7% thị phần của cả nước. DSTT NK năm 2004 đạt 9.409 triệu USD, tăng 39,3% thị phần của cả nước. Đối với các giao dịch trong nước, NHNT đạt tổng doanh số mua bán là 13.601 triệu USD, tăng 36,3% so với năm 2003, lượng mua vào và bán ra tương đối cân bằng. Lượng ngoại tệ mua vào của NHNT chủ yếu vẫn là từ các tổ chức kinh tế thanh toán nhập khẩu, chiếm 99,5%. Đối với các giao dịch kinh doanh với mức ngoài, nhu cầu khác hàng tăng cao cùng với việc áp dụng rộng rãi các hình thức mua bán ngoại tệ đa dạng giúp mảng kinh doanh này có tốc độ tăng trưởng trên 130% đạt 7.047 triệu USD. Giữ vững vị trí số một trong hệ thống ngân hàng Việt Nam về tài trợ xuất nhập khẩu, năm 2005 đã đánh dấu một bước tiến quan trọng của hoạt động này tại NHNT VN. Doanh số đạt gần 21 tỷ USD, tăng 27,9% so với năm 2004, chiếm thị phần 30% so với kim ngạch xuất khẩu của cả nước. DSTT XK qua NHNT năm 2005 đạt trên 9,4 tỷ USD, tăng 34% và chiếm khoảng 29% thị phần xuất khẩu. DSTT NK qua NHNT năm 2005 đạt trên 11 tỷ USD, tăng 23%, chiếm 31% thị phần nhập khẩu. Các mặt hàng xuất khẩu thanh toán qua NHNT chủ yếu là dầu thô, gạo, thuỷ sản trong khi các mặt hàng thanh toán nhập khẩu là xăng dầu, sắt thép, phân bón, máy móc thiết bị. Tuy nhiªn n¨m 2005 c¶ ho¹t ®éng thanh to¸n xuÊt vµ nhËp khÈu l¹i cã xu h­íng gi¶m sót. 4. Kết quả kinh doanh: Năm 2004, với sự nỗ lực của toàn hệ thống, hoạt động kinh doanh tiếp tục mang lại cho NHNT hàng nghìn tỷ đồng lợi nhuận. Tổng thu nhập của NHNT đạt 6.562 tỷ VND tăng 33,6% so với năm 2004. Hầu hết các nguồn thu đều tăng trưởng khá. Nhờ dư nợ tín dụng tăng với tốc độ lớn và các công tác quản trị lãi suất được tăng cường, thu lãi cho vay đạt 3.430 tỷ VND, tăng 36,0% và chiếm tỷ trong 52,3% tổng thu nhập. Hoạt động kinh doanh tiền gửi có kỳ hạn ở NH nước ngoài tăng, thu lãi tiền gửi tăng 31,2% và chiếm tỉ trọng 29,8% tổng thu nhập. Tổng chi phí của NH trong năm là 5.287 tỷ VND, tăng 33,4% so với năm 2003. Một số khoản mục chi phí chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu tổng chi phí là: chi trả lãi tiền gửi chiếm 53,8% tổng chi phí, tăng 28,95; chi trả lãi tiền vay chiếm 11%, tăng 8,6%; chi trích lập dự phòng rủi ro là 450 tỷ VND, chiếm tỷ trọng 8,5%. Nhờ cơ cấu thu nhập - chi phí như trên, lợi nhuận trước thuế của NHNT năm 2004 tăng 45,38%, đạt 1.275 tỷ VND. Năm 2005, NHNT tiếp tục đạt những kết quả hoạt động kinh doanh rất đáng khích lệ. Tổng thu nhập của NH lên tới 7.495 tỷ VND, tăng 38% so với năm 2004, trong đó thu nhập từ lãi chiếm tỷ trọng chi phối 85% (so với 80% năm 2004), thu nhập từ phí và dịch vụ khiêm tốn chiếm 8%, còn lại là các thu nhập khác. Trong khi đó, tổng chi phí của NH ở mức 5.736 tỷ VND, tăng 36% so với năm 2004, trong đó chi phí thu nhập từ lãi chiếm 53%. Chi phí dự phòng tăng không ảnh hưởng quá lớn tới thu nhập sau thuế của NH. Điều này thể hiện ở tốc độ tăng 17% của thu nhập sau thuế năm 2005 so với năm 2004, đạt 1.292 tỷ VND. Nguồn: Báo cáo thường niên NHNT năm 2005 Các hình thức thanh toán xuất khẩu ở Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Thanh toán bằng L/C: là hình thức phổ biến được sử dụng rộng rãi và ưu việt nhất hiện nay trong thanh toán quốc tế, chiếm khoảng 70% giá trị thanh toán. Đây là một sản phẩm chủ yếu của NHNT VN. Thông qua những giao dịch tại NHNTVN, chính khách hàng là người xuất khẩu cũng tạo được uy tín đối với bạn hàng của mình bằng những hỗ trợ có hiệu quả của NHNT VN.  Ngoài phương thức thanh toán bằng L/C NHNT còn thực hiện các phương thức thanh toán khác như: Nhờ thu D/A (Nhờ thu theo hình thức chấp nhận thanh toán giao chứng từ) Nhờ thu D/P (Nhờ thu theo hình thức thanh toán giao chứng từ) Nhờ thu D/OT (Nhờ thu giao chứng từ theo điều kiện khác) Hoặc chuyển tiền đến Phương thức chuyển tiền: Ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn lµ mét ph­¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã kh¸ch hµng (ng­êi tr¶ tiÒn, ng­êi mua, ng­êi nhËp khÈu,...) yªu cÇu ng©n hµng cña m×nh chuyÓn mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho ng­êi h­ëng lîi (ng­êi b¸n, ng­êi xuÊt khÈu, ng­êi cung øng dÞch vô,...) ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh b»ng ph­¬ng tiÖn chuyÓn tiÒn do kh¸ch hµng yªu cÇu. Chi phÝ chuyÓn tiÒn do ng­êi chuyÓn tiÒn hoÆc ng­êi tr¶ tiÒn thanh to¸n. Ng©n hµng chuyÓn tiÒn ®­îc h­ëng c¸c chi phÝ ®ã. TiÒn chuyÓn cã thÓ lµ ®ång tiÒn cña n­íc tr¶ tiÒn, hoÆc ng­êi h­ëng lîi, hoÆc mét n­íc thø ba. Tr×nh tù tiÕn hµnh nghiÖp vô: 4 2 1 NH chuyÓn tiÒn NH ®¹i lý Ng­êi chuyÓn tiÒn Ng­êi h­ëng lîi 3 (1). Giao dÞch th­¬ng m¹i (2) ViÕt ®¬n yªu cÇu chuyÓn tiÒn (b»ng th­ hoÆc b»ng ®iÖn) cïng víi ñy nhiÖm chi (nÕu cã tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng ) (3) ChuyÓn tiÒn ra n­íc ngoµi qua ng©n hµng. (4) Ng©n hµng chuyÓn tiÒn cho ng­êi h­ëng lîi Phương thức nhờ thu: Ph­¬ng thøc nhê thu lµ mét ph­¬ng thøc thanh to¸n trong ®ã ng­êi b¸n sau khi hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng hay cung øng dÞch vô cho kh¸ch hµng sÏ ñy th¸c cho ng©n hµng cña m×nh thu hé sè tiÒn ë ng­êi mua trªn c¬ së hèi phiÕu cña ng­êi b¸n lËp ra. Cã hai lo¹i nhê thu lµ nhê thu phiÕu tr¬n vµ nhê thu kÌm chøng tõ và tuú theo thêi h¹n tr¶ tiÒn, ta chia ph­¬ng thøc nµy thµnh hai lo¹i là D/A và D/P. So víi h×nh thøc nhê thu phiÕu tr¬n, ph­¬ng thøc D/A vµ D/P ®¶m b¶o h¬n v× ng©n hµng thay mÆt ng­êi b¸n khèng chÕ chøng tõ. Nhờ thu phiếu trơn (Clean Collection): Nhê thu phiÕu tr¬n lµ ph­¬ng thøc trong ®ã ng­êi b¸n ñy th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ng­êi mua c¨n cø vµo hèi phiÕu do m×nh lËp ra cßn chøng tõ göi hµng sÏ ®­äc göi th¼ng cho ng­êi mua kh«ng qua ng©n hµng. Trong ph­¬ng thøc nµy, ng©n hµng chØ ®ãng vai trß trung gian lµm dÞch vô thu hé tiÒn ng­êi mua, cßn tr¸ch nhiÖm tr¶ tiÒn hay kh«ng lµ do ng­êi mua quyÕt ®Þnh. Nhờ thu kèm chứng từ (Documentary Collection): Nhê thu kÌm chøng tõ lµ ph­¬ng thøc trong ®ã ng­êi b¸n ñy th¸c cho ng©n hµng thu hé tiÒn ë ng­êi mua kh«ng nh÷ng c¨n cø vµo hèi phiÕu mµ cßn c¨n cø vµo bé chøng tõ göi hµng göi kÌm theo víi ®iÒu kiÖn lµ nÕu ng­êi mua tr¶ tiÒn hèi phiÕu th× ng©n hµng míi trao bé chøng tõ göi hµng cho ng­êi mua ®Ó nhËn hµng. Trong ph­¬ng thøc nµy, ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n víi nhê thu phiÕu tr¬n lµ ng­êi xuÊt khÈu uû th¸c cho ng©n hµng ngoµi viÖc thu hé tiÒn cßn khèng chÕ bé chøng tõ hµng ho¸ ®èi víi ng­êi nhËp khÈu. Víi c¸ch khèng chÕ chøng tõ nµy, quyÒn lîi cña ng­êi b¸n sÏ ®­îc ®¶m b¶o h¬n. Nhờ thu trả tiền đổi chứng từ (Document Against Payment-D/P): Nhờ thu trả tiền đổi chứng từ được áp dụng trong trường hợp mua bán trả tiền ngay. §èi víi D/P th× ng­êi nhËp khÈu ph¶i tr¶ tiÒn khi nhËn ®­îc bé chøng tõ hµng ho¸ mµ kh«ng ®­îc kiÓm tra hµng ho¸ tr­íc. V× vËy, ng­êi mua gÆp rñi ro trong tr­êng hîp hµng ho¸ kh«ng giao ®óng nh­ m« t¶ chøng tõ hoÆc kh«ng ®óng trong hîp ®ång. Cßn vÒ phÝa nhµ xuÊt khÈu th× ph¶i rÊt tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng vµ thiÖn chÝ thanh to¸n cña b¹n hµng n­íc ngoµi v× c¸c ng©n hµng tham gia hoµn toµn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n. NÕu ng­êi mua tõ chèi bé chøng tõ th× ng­êi xuÊt khÈu ph¶i chÞu hÕt tÊt c¶ chi phÝ chuyªn chë hµng ho¸ vµ c¶ mäi rñi ro trªn ®­êng vËn chuyÓn . Nhờ thu chấp nhận đổi chứng từ (Document Against Acceptance-D/A): Nhê thu chÊp nhËn ®æi chøng tõ được sử dông trong tr­êng hîp nhê thu tr¶ sau. §èi víi D/A th× ng­êi xuÊt khÈu chÞu rñi ro nhiÒu h¬n so víi nhê thu D/P, v× khi ®Õn h¹n tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu, ng­êi mua cã thÓ kh«ng tr¶ tiÒn v× mét lý do nµo ®ã trong khi ®· nhËn hµng. Thêi gian thanh to¸n bÞ kÐo dµi do ph¶i phô thuéc vµo thêi gian chøng tõ lu©n chuyÓn tõ ng©n hµng bªn xuÊt khÈu ®Õn ng©n hµng bªn nhËp khÈu, nªn ng­êi xuÊt khÈu ph¶i mÊt kh¸ l©u míi thu ®­îc tiÒn cßn ng­êi nhËp khÈu ._.th× cã lîi h¬n. Víi ph­¬ng thøc nµy, viÖc ng©n hµng khèng chÕ c¸c chøng tõ hµng ho¸ khiÕn cho quyÒn lîi cña ng­êi xuÊt khÈu còng ®­îc b¶o ®¶m h¬n ph­¬ng thøc nhê thu phiÕu tr¬n vµ chuyÓn tiÒn, thêi gian thanh to¸n th× ng¾n h¬n vµ chi phÝ Ýt h¬n so víi ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông. Do vËy, ph­¬ng thøc nµy ®­îc sö dông trong ph­¬ng thøc xuÊt nhËp khÈu víi nh÷ng hîp ®ång cã gi¸ trÞ nhá vµ thanh to¸n dÞch vô ®èi víi c¸c kh¸ch hµng quen vµ tin cËy. Phương thức tín dụng chứng từ: Ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ mét sù tho¶ thuËn trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng më th­ tÝn dông) theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng (ng­êi yªu cÇu më th­ tÝn dông) sÏ tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh cho mét ng­êi kh¸c (ng­êi h­ëng lîi cña th­ tÝn dông) hoÆc chÊp nhËn hèi phiÕu do ng­êi nµy ký ph¸t trong ph¹m vi sè tiÒn ®ã. Khi ng­êi nµy xuÊt tr×nh cho ng©n hµng mét bé chøng tõ phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh ®Ò ra trong th­ tÝn dông. Mét c«ng cô v« cïng quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lµ th­ tÝn dông, nÕu kh«ng më ®­îc th­ tÝn dông th× ph­¬ng thøc thanh to¸n nµy còng kh«ng ®­îc x¸c lËp. Th­ tÝn dông (Letter of Credit_L/C) lµ mét b¶n cam kÕt dïng trong thanh to¸n, trong ®ã mét ng©n hµng (ng©n hµng phôc vô ng­êi nhËp khÈu) theo yªu cÇu cña ng­êi nhËp khÈu tiÕn hµnh më vµ chuyÓn ®Õn cho ng©n hµng ë n­íc ngoµi (ng©n hµng phôc vô ng­êi xuÊt khÈu) mét L/C cho ng­êi h­ëng (ng­êi xuÊt khÈu), cam kÕt sÏ thanh to¸n mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh trong ph¹m vi thêi h¹n quy ®Þnh, víi ®iÒu kiÖn ng­êi h­ëng ph¶i xuÊt tr×nh ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ phï hîp víi nh÷ng néi dung, ®iÒu kiÖn quy ®Þnh nh­ trong th­ tÝn dông. Tình hình thanh toán xuất khẩu bằng phương pháp tín dụng chứng từ ở Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Quy trình thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Tiếp nhận và sửa đổi thư tín dụng: Điện thư tín dụng nhận được chủ yếu qua đường SWIFT, chỉ một lượng nhỏ là qua đường công văn. Người được phân công kiểm tra điện trước khi nhận. Nếu điện không thuộc phạm vi xử lý thì phải trả lại cho trung tâm thanh toán qua mạng. Nếu đúng thì người phân công nhận điện, giao hoặc đẩy điện cho các thành viên liên quan, in bảng kê điện đã nhận hoặc ký nhận thư tín dụng. Việc sửa đổi thư tín dụng do bộ phận văn thư giao và giao lại cho thanh toán viên phụ trách của ngân hàng. Khi thanh toán viên nhận được bản thư tín dụng hoặc sửa đổi thư tín dụng phải kiểm tra. Nếu thư tín dụng mở bằng Telex/Swift phải có xác nhận mã đúng, nếu mở bằng thư thì phải có xác nhận chữ ký đúng và hợp lệ. Thư tín dụng phải có dẫn chiếu UCP 500 trừ khi có quy định khác. Thanh toán viên ngân hàng cũng phải kiểm tra các thông tin khác như: người hưởng lợi, ngân hàng phát hành, ngân hàng thông báo, các chỉ dẫn thanh toán. Thông báo trực tiếp cho người hưởng lợi: Thanh toán viên ngân hàng sẽ vào hồ sơ và lập bản thông báo thư tín dụng. Bản thông báo thư tín dụng gửi kèm theo bản gốc thư tín dụng và sửa đổi thư tín dụng có thể được giao trực tiếp cho khách hàng hoặc chuyển qua đường bưu điện. Thanh toán viên ngân hàng phải theo dõi việc giao thông báo cho khách hàng, đồng thời làm thông báo cho Ngân hàng thông báo về việc đã nhận được thư tín dụng hoặc sủa đổi thư tín dụng. Thông báo qua ngân hàng thông báo khác: Đối với những thư tín dụng mà ngân hàng phát hành yêu cầu NHNT thông báo cho một ngân hàng khác, thanh toán viên ngân hàng chuyển thư tín dụng qua mạng SWIFT hoặc qua đường công văn cho ngân hàng đó. Nếu ngân hàng phát hành yêu cầu NHNT thông báo kèm xác nhận thì thanh toán viên phải kiểm tra uy tín của ngân hàng phát hành thông qua lượng giao dịch, qua các ngân hàng đại lý, độ tin cậy thanh toán với các đơn vị thành viên, không xác nhận đối với những thư tín dụng mà ngân hàng phát hành không có quan hệ đại lý với NHNT, nghiên cứu đề xuất mức ký quỹ hoặc miễn ký quỹ với ngân hàng phát hành. Trong trường hợp không đồng ý xác nhận thì phải thông báo rõ: “Chúng tôi không đồng ý xác nhận thư tín dụng này”. Tiếp nhận, kiểm tra chứng từ: Khi nhận chứng từ do khách hàng xuất trình kèm bản gốc thư tín dụng và các sửa đổi có liên quan, thanh toán viên ngân hàng phải kiểm tra lại chứng từ, số lượng từng loại và mức độ phù hợp của chứng từ rồi chuyển cho phụ trách phòng. Nếu chứng từ có sai sót thì thanh toán viên ngân hàng phải thông báo cho khách hàng để có biện pháp xử lý kịp thời. Gửi chứng từ đòi tiền: Thanh toán viên ngân hàng lập thư đòi tiến như trong chỉ thị thanh toán của thư tín dụng, kèm với bộ chứng từ để gửi cho ngân hàng phát hành thư tín dụng. Nếu là thư tín dụng xác nhận thì ngân hàng có quyền đòi tiền bằng điện qua mạng SWIFT. Chiết khấu chứng từ: NHNT chiết khấu chứng từ dưới hai hình thức: chiết khấu miễn truy đòi (mua đứt bộ chứng từ) và chiết khấu truy đòi. Với hình thức chiết khấu miễn truy đòi, ngân hàng chiết khấu miễn truy đòi đối với bộ chứng từ sau khi kiểm tra các điều kiện sau: Bộ chứng từ của L/C trả tiền ngay và cho phép đòi tiền bằng điện. L/C quy định: vận đơn lập theo lệnh của ngân hàng phát hành và toàn bộ vận đơn gốc được xuất trình qua NHNT. Chứng từ hoàn toàn phù hợp với điều kiện, điều khoản L/C. Ngân hàng phát hành L/C phải là ngân hàng có uy tín trên thị trường quốc tế. Thị trường truyền thống. Một số thông tin khác liên quan đến giá cả của mặt hàng xuất khẩu tại thời điểm chiết khấu. Thư yêu cầu bảo lãnh đè nghị chiết khấu miễn truy đòi phải có đầy đủ chữ ký của chủ tài khoản và kế toán trưởng. Với hình thức chiết khấu truy đòi, bộ chứng từ phải có đủ những điều kiện: Ngân hàng phát hành L/C phải là ngân hàng có uy tín trên thị trường quốc tế. Thị trường truyền thống. Khách hàng có tín nhiệm, có quan hệ thanh toán tốt, mở tài khoản và hoạt động thường xuyên tại NHNT. Khách hàng cam kết hoặc trả số tiền ngân hàng đã chiết khấu trong trường hợp ngân hàng trả tiền từ chối thanh toán. Thư yêu cầu chiết khấu truy đòi phải có đầy đủ chữ ký của chủ tài khoản và kế toán trưởng. Sau khi xem xét các điều kiện chiết khấu và tình trạng của bộ chứng từ, thanh toán viên ngân hàng sẽ lập tờ trình đề xuất ý kiến chấp nhận hoặc từ chối chiết khấu, tỷ lệ chiết khấu. Trên cơ sở đề xuất đó, phụ trách phòng sẽ xem xét và trình lãnh đạo quyết định việc chiết khấu. §èi víi chiÕt khÊu truy ®ßi, nÕu chøng tõ phï hîp, phô tr¸ch phong cã quyÒn quyÕt ®Þnh chiÕt khÊu ®èi víi c¸c bé chøng tõ cã gi¸ tõ 100.000USD trë xuèng. NÕu v­ît qu¸ sè tiÒn trªn, phßng ph¶i tr×nh l·nh ®¹o Së. Sè tiÒn chiÕt khÊu lu«n nhá h¬n trÞ gi¸ bé chøng tõ. Trong tr­êng hîp bé chøng tõ kh«ng phï hîp, l·nh ®¹o së míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh, sè tiÒn chiÕt khÊu kh«ng v­ît qu¸ 90% gi¸ trÞ bé chøng tõ Nếu chứng từ bị từ chối thanh toán: Thanh toán viên phải kiểm tra chứng từ, lý do từ chối thanh toán của ngân hàng nước ngoài, thông báo cho khách hàng về việc bị từ chối thanh toán để khách hàng định đoạt hay sửa đổi chứng từ, đồng thời điện ngay cho ngân hàng nước ngoài phản đối nếu việc từ chối không xác đáng. Thực trạng thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ ở Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Trong giai đoạn hiện nay, đánh dấu sự phát triển rất mạnh mẽ của các Ngân hàng thương mại cổ phần và sự hiện đại hóa của các Ngân hàng quốc doanh khác. Những mối quan hệ quốc tế của các ngân hàng này trên thị trường được mở rộng, các giao dịch trực tiếp tăng mạnh không cần NHNT VN làm cầu trung gian. NHNT VN vẫn luôn được đánh giá là một trong những ngân hàng chủ chốt trong hoạt động thanh toán quốc. Với tuổi đời 44 năm hoạt động trong lĩnh vực đối ngoại không phải là nhiều so với các ngân hàng trên thế giới, nhưng so với các NHTM VN thì NHNT VN là một trong những ngân hàng hoạt động lâu đời nhất trong lĩnh vực này. Tuy nhiên trong những năm gần đây, kim ngạch thanh toán xuất nhập khẩu nói chung và theo L/C nói riêng ở NHNT VN có xu hướng giảm đi. Đây cũng là những khó khăn chung của thị trường thanh toán xuất nhập khẩu nước ta. Trong những năm trở lại đây, hoạt động thanh toán xuất khẩu có sự giảm sút mặc dù Sở giao dịch NHNT đã co nhiều cố gắng trong việc lôi kéo các khách hàng có doanh số thanh toán lớn, lượng hàng xuất khẩu nhiều và giữ chân các khách hàng truyền thống. Bảng 6: Hoạt động thanh toán xuất khẩu tại NHNT VN (Sở giao dịch) năm 2003-2005 Đơn vị: Triệu USD Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Số thư tín dụng thông báo 6923 7290 5796 Số bộ chứng từ xuất trình 3430 3870 2763 Doanh số thanh toán 289 362 280 Doanh số chiết khấu 6,89 6, 14 1,58 Nguồn: Báo cáo thường niên NHNT năm 2003, 2004, 2005 Nh×n vµo b¶ng 2.1 ta thÊy doanh sè chiÕt khÊu l¹i liªn tôc gi¶m , tû lÖ bé chøng tõ ®­îc chiÕt khÊu còng gi¶m dÇn. §iÒu nµy cho thÊy ho¹t ®éng chiÕt khÊu cña Së cã dÊu hiÖu thôt lïi nghiªm träng. ChiÕt khÊu chøng tõ hµng xuÊt lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc tÝnh dông xuÊt nhËp khÈu kh¸ an toµn, vµ t¹o nguån thu ®¸ng kÓ cho ng©n hµng, h¬n n÷a NHNT l¹i rÊt cã thÕ m¹nh trong m¶ng thanh to¸n xuÊt khÈu, ®ã lµ lîi thÕ kh«ng nhá ®Ó ph¸t triÓn h×nh thøc tÝn dông xuÊt nhËp khÈu nµy. Tuy nhiªn NHNT (Së giao dÞch) vÉn ch­a tËn dông ®­îc lîi thÕ nµy. Nguyªn nh©n lµ ng©n hµng cßn qu¸ cÈn träng trong ho¹t ®éng chiÕt khÊu, chÝnh v× vËy nhiÒu kh¸ch hµng muèn chiÕt khÊu chøng tõ mµ kh«ng ®­îc chÊp nhËn. NhiÒu kh¸ch hµng ®· chuyÓn sang xuÊt tr×nh chøng tõ ë c¸c ng©n hµng kh¸c. Trong nh÷ng n¨m tíi, NHNT cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng chiÕt khÊu chøng tõ hµng xuÊt, bëi v× sù sôt gi¶m nµy cã thÓ dÉn tíi sù sôt gi¶m trong thanh to¸n hµng xuÊt, mÊt dÇn vÞ trÝ cña ng©n hµng trªn thÞ tr­êng. MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ than ®¸ chiÕm tû träng lµ 43,11% do NHNT (Së giao dÞch) ®· chñ ®éng h¬n trong viÖc marketing c¸c c«ng ty xuÊt khÈu than nh­ Coalimex, Tæng Cty than ViÖt Nam, Cty than miÒn b¾c. MÆt hµng x¨ng dÇu cña Petrolimex vÉn chiÕm tû träng thø hai lµ 17,88%. §iÒu nµy chøng tá tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña c¸c c«ng ty x¨ng dÇu lµ rÊt lín. C¸c mÆt hµng tiÕp theo lµ g¹o (9,5%), may mÆc (6,61%), thñ c«ng mü nghÖ (2,88%). Đánh giá hoạt động thanh toán xuất khẩu bằng phương pháp tín dụng chứng từ ở Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: Kết quả đạt được: Hoạt động thanh toán quốc tế theo phương thức tín dụng chứng từ và đặc biệt là thanh toán xuất khẩu theo L/C đã mang lại những kết quả nhất định cho bản thân ngân hàng, cho khách hàng và cả nền kinh tế. Với bản thân Ngân hàng ngoại thương Việt Nam: NHNT vốn có truyền thống trong hoạt động thanh toán quốc tế và không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ của mình. Trong nhiều năm qua, uy tín của NHNT nói chung và uy tín trong hoạt động thanh toán quốc tế, thanh toán xuất khẩu nói riêng đã được công nhận toàn cầu. Việc thanh toán thư tín dụng luôn được thực hiên đúng hạn, rất hiếm khi xảy ra việc thanh toán chậm bộ chứng từ cho ngân hàng nước ngoài, các rủi ro tác nghiệp hầu như không xảy ra, góp một phần đáng kể giúp NHNT liên tục đạt được danh hiệu Ngân hàng có chất kượng dịch vụ tốt nhất do các ngân hàng và các hiệp hội, tổ chức quốc tế trao tặng. Hoạt động thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ của NHNT VN đã góp phần đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ cung ứng cho khách hàng, tăng năng lực cạnh tranh của NHNT trên thị trường trong nước và thương trường quốc tế. Hoàn thiện hoạt động này là tiền đề hỗ trợ các hoạt động kinh doanh khác phát triển như: hoạt động kinh doanh ngoại tệ, hoạt động ngân hàng đại lý và nhất là nghiệp vụ tín dụng – nghiệp vụ truyền thống của các NHTM. Hoạt động này tạo thêm nguồn thu ngoại tệ và phí dịch vụ cho ngân hàng, bởi nguồn chi cho hoạt động này là nhỏ, mức độ rủi ro không cao, góp phần tăng lợi nhuận. Ngoài ra, NHNT VN luôn thực hiện đúng những nghĩa vụ mà mình cam kết, phù hợp với luật pháp Việt Nam và các thông lệ quốc tế. Trình độ cán bộ được nâng lên rất nhiều cả về mặt nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học, phong cách giao dịch, ý thức chấp hành pháp luật, có khả năng xử lý các loại hình thư tín dụng đòi hỏi trình độ cao như: thư tín dụng dự phòng, thư tín dụng xác nhận, thư tín dụng giáp lưng, thư tín dụng chuyển nhượng,... Các cán bộ cũng học tập được những bài học kinh nghiệm quý báu để xử lý những bộ chứng từ xuất khẩu một cách hoàn hảo, trong đó có những bộ chứng từ xuất trình đến những nước bị cấm vận, có kinh nghiệm giải quyết những tranh chấp và khiếu nại trong quá trình thanh toán thư tín dụng với đối tác nước ngoài. Thông qua phát triển phương thức thanh toán tín dụng chứng từ, trình độ quản lý và điều hành của nhân viên cũng được nâng lên. NHNT đã ban hành bổ sung và chỉnh sửa cơ bản các quy chế, quy trình liên quan đến thanh toán xuất khẩu để bảo đảm thực hiện nghiệp vụ chính xác và quyền lợi cho khách hàng, hạn chế rủi ro cho ngân hàng – là nhân tố quan trọng nâng cao uy tín của NHNT VN. Với khách hàng và nền kinh tế: Hoạt động thanh toán quốc tế của NHNT VN từng bước chiếm lĩnh thị trường phục vụ cho các hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu. NHNT luôn chú trọng tới công tác tư vấn khách hàng trong các giao dịch mua bán quốc tế. Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng thanh toán xuất khẩu, tránh rủi ro cho khách hàng, công tác kiểm tra chứng từ ở NHNT được thực hiện batứ buộc qua nhiều khâu trước khi gửi đi nước ngoài. Phục vụ khách hàng ngày một tốt hơn, tranh thủ sự tín nhiệm của khách hàng, NHNT VN thường xuyên tài trợ mức phí thấp cho các đơn vị thu mua hàng xuất khẩu, đặc biệt là hàng nông sản như gạo, vừa bảo đảm chính sách khuyến nông của Nhà nước, vừa tạo điều kiện để cạnh tranh trên thị trường. NHNT tài trợ thương mại quốc tế thông qua các nghiệp vụ thanh toán thư tín dụng giúp cho quá trình thực hiện thanh toán của khách hàng được thông suốt, trôi chảy. Trong đó có: tài trợ theo hình thức thư tín dụng trả ngay, bảo lãnh mở thư tín dụng trả chậm và chiết khấu chứng từ xuất khẩu; đã góp phần giải quyết những những khó khăn về vốn cho doanh nghiệp, tạo điều kiện cho các doanh nghiêp theo đuổi mục tiêu kinh doanh của mình, tạo thêm công việc, tăng thu nhập cho người lao động, giảm thất nghiệp, góp phần vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và phát triển nền kinh tế đất nước. Đặc biệt là chiết khấu truy đòi chứng từ hàng xuất – hình thức tín dụng của ngân hàng trên cơ sở chiết khấu bộ chứng từ trước khi đến hạn thanh toán. Với nghiệp vụ này, NHNT tạo điều kiện cho nhà xuất khẩu có thể thu hồi vốn tiếp tục quay vóngản xuất với khoản tín dụng mà ngân hàng cung ứng. Và để theo kịp các chuẩn mực thanh toán quốc tế, hiện nay NHNT VN bắt đầu tiến hành thực hiện chiết khấu miễn truy đòi. Điều này tạo ra một phong cách làm việc chuẩn mực giúp doanh nghiệp có thể yên tam khi chứng từ của họ đã được chiết khấu. Hoạt động thanh toán quốc tế nói chung và hoạt đông thanh toán xuất khẩu theo L/C nói riêng ở NHNT VN đang phát triển không ngừng, tạo điều kiện gia tăng cho hoạt động thanh toán quốc qua hệ thống ngân hàng, góp phần tăng cường sự quản lý của Nhà nước đối với hoạt động của các doanh nghiệp, đặc biệt là hoạt động xuất khẩu. Những kết quả đạt được trong hoạt động thanh toán xuất khẩu theo L/C ở NHNT VN là đáng khích lệ, góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới ngành ngân hàng nói riêng và nền kinh tế nói chung, phục vụ đắc lực cho chiến lược phát triển kinh tế của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Dịch vụ này góp phần tăng thu lợi nhuận, tăng cường sức mạnh tài chính và tạo thêm thu nhập cho nhân viên ngân hàng. Với thị phần thanh toán xuất khẩu của cả hệ thống NHNT VN khoảng 29% thị phần thanh toán xuất khẩu cả nước – kết quả mà không một ngân hàng thương mại nào ở Việt Nam có được. Tuy vậy, hoạt động thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ ở NHNT VN vẫn không tránh khỏi những bất cập. Chính vì vậy mà mảng thanh toán quốc tế nói chung và thanh toán xuất khẩu theo L/C nói riêng đang bị chia sẻ thị phần. Việc nghiên cứu chỉ ra những hạn chế và tìm ra nguyên nhân khắc phục là hết sức quan trọng để hoàn thiện hoạt động thanh toán xuất khẩu theo L/C ở NHNT VN. Một số hạn chế và nguyên nhân: Một số hạn chế: Các hình thức thanh toán tín dụng chưa đa dạng: Việc chiết khấu miễn truy đòi hầu như không thực hiện, mặc dù có những bộ chứng từ bản thân ngân hàng cũng đánh giá là sạch, hợp lệ và uy tín của khách hàng là lớn. Điều này có thể tạo sự không hài lòng cho khách hàng, giảm lòng tin của khách hàng đối với NHNT. Nhu cầu khách hàng về thư tín dụng tuần hoàn là rất lớn, tuy nhiên NHNT vẫn chưa triển khai mở hình thức này mà chủ yếu yêu cầu khách hàng mở thư tín dụng thông thường, cho phép giao hàng từng phần và có quy định rõ ràng về thời hạn giao hàng. Điều này tương đối bất tiện, nhất là những khách hàng phải ký quỹ mở thư tín dụng, vốn của họ sẽ bị ứng đọng khá lâu, nếu mở thư tín dụng nhỏ thì lại mất thời gian và phí giao dịch. Mất cân đối thanh toán thư tín dụng xuất khẩu: NHNT nhiều khi phải từ chối khách hàng mở thư tín dụng thanh toán cho nước ngoài vì thiếu ngoại tệ để thanh toán. Nguồn thu ngoại tệ từ hoạt động huy động vốn và hàng xuất không đủ hoặc quá ít, không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho hàng nhập. Trong nhiều trường hợp, việc thiếu hụt ngoại tệ để thanh toán thư tín dụng xuất khẩu có giá trị lớn, dẫn đến tình trạng một số thư tín dụng bị thanh toán chậm. Tốc độ chu chuyển thanh toán còn chậm: Thời gian kiểm tra và xử lý chứng từ thanh toán xuất khẩu ở NHNT VN còn chậm, qua nhiều khâu trung gian, tốn nhiều thời gian như: qua văn thư, phòng quan hệ khách hàng, phòng thanh toán quốc tế,...Để một thư tín dụng chính thức được phát hành ra nước ngoài, phải qua rất nhiều khâu như xem xét cho vay (đối với thư tín dụng mở bằng vốn vay), mua ngoại tệ (đối với thư tín dụng ký quỹ), hay trình duyệt mở miễn ký quỹ (đối với thư tín dụng miễn ký quỹ hoặc những khách hàng lớn quen thuộc). Sau đó phòng thanh toán xuất khẩu mở thư tín dụng: thư tín dụng này do kiểm soát viên mở rồi chuyển lên phụ trách phòng kiểm tra lại và duyệt điện, cuối dùng là lên trung tam thanh toán để chuyển điện ra nước ngoài. Như vậy chỉ cần một khâu ùn tắc, có vấn đề là thư tín dụng của khách hàng sẽ bị hủy bỏ hoặc phát hành chậm. Công tác theo dõi ngân hàng nước ngoài trả tiền chưa cập nhập và hoạch toán còn chậm, qua nhiều phòng ban liên quan, điều đó làm cho tốc độ thanh toán bị chậm lại, giảm hiệu quả kinh doanh của khách hàng và NHNT. Tiềm ẩn nhiều rủi ro trong hoạt động thanh toán xuất khẩu theo phương thức tín dụng chứng từ: Trong phương thức tín dụng chứng từ thì chứng từ phù hợp có ý nghĩa quyết định. Điều này liên quan đến trách nhiệm phải trả tiền của ngân hàng mở hoặc miễn trách nếu chứng từ có sai sót. Thực tế cho thấy phần lớn các chứng từ hàng xuất của các doanh nghiệp trong nước nói chung và doanh nghiệp xuất trình qua NHNT VN nói riêng đều có sai sót, vì vậy khả năng từ chối còn cao. Ngoài ra, cũng phải kể đến tình trạng thanh toán với nước ngoài nhưng khách hàng vẫn phải nhận nợ ngoại tệ hay đặt mua ngoại tệ kỳ hạn, thậm chí có những khoản thư tín dụng có giá trị lớn phải nhận nợ làm nhiều lần đề phòng thiếu ngoại tệ, gây lãng phí vốn một cách vô lý đối với doanh nghiệp. Trong thực tiễn thực hiện nghiệp vụ thanh toán xuất khẩu bằng phương thức tín dụng chứng từ, thanh toán viên ngân hàng đã gặp không ít trường hợp không thực hiện đúng thời hạn kiểm tra chứng từ hoặc buộc phải từ chối không thanh toán cho khách hàng. Lý do là người xuất khẩu tuy đã được nhắc nhở song vẫn không nộp chứng từ kịp thời. Chứng từ khách hàng lập còn nhiều sai sót, khả năng kiểm soát của NHNT chưa cao, không tuân thủ những điều kiện và điều khoản quy định trong thư tín dụng. Cơ cấu khách hàng chưa hợp lý: Từ đầu năm 2006, những khách hàng là Tổng công ty sẽ do Hội sở chính NHNT VN quản lý và Sở giao dịch vẫn có xu hướng chú trọng vào những khách hàng lớn như: Cokyvina, PTSC. Coalimex, Vietnam Arilines,...Đặc thù của những khách hàng này là giao dịch thanh toán quốc tế được tiến hành thường xuyên; quy mô giao dịch lớn; trong cùng một giao dịch tín dụng chứng từ, giao hàng và thanh toán được tiến hành làm nhiều lần, đem lại mức thu dịch vụ cao và ổn định. Song chính những khách hàng lớn này thường xuyên đòi hỏi chính sách phí và lãi suất ưu đãi, đồng thời cũng dễ dàng bị những ngân hàng trên cùng địa bàn tìm cách lôi kéo, thu hút. Điều này thể hiện rõ nhất trong năm 2005, Sở giao dịch NHNT đã phải chia sẻ hoạt động với ngân hàng khác. Vì vậy, doanh số cũng như thu phí dịch vụ của Vietnam Airlines giảm sút đáng kể, ảnh hưởng không nhỏ tới kế hoạch kinh doanh của NHNT. Đây cũng là một hạn chế lớn trong công tác thanh toán xuất khẩu theo L/C của NHNT. Như vậy, đòi hỏi NHNT phải tích cực hơn nữa trong việc mở rộng mạng lưới khách hàng, tránh việc phụ thuộc vào một số ít khách hàng lớn. Nguyên nhân: Nhóm nguyên nhân chủ quan: V¨n b¶n quy ®Þnh quy tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô cßn bÊt cËp. HiÖn t¹i, mÆc dï NHNT ®· ra v¨n b¶n “Quy tr×nh nghiÖp vô thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu vµ chuyÓn tiÒn”, song còng chØ lµ sù cô thÓ ho¸ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ hiÖn ®ang ¸p dông nh­ UCP500, URR522, URC525 t¹i NHNT. NhiÒu quy ®Þnh cßn chung chung, kh«ng cô thÓ nªn nhiÒu tr­êng hîp, c¸n bé thanh to¸n kh«ng cã c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt c«ng viÖc. VÝ dô vÒ chiÕt khÊu chøng tõ, quy tr×nh nghiÖp vô chØ quy ®Þnh: “khi chøng tõ phï hîp, ng©n hµng ®¹i lý cã uy tÝn, kh¸ch hµng cã tÝn nhiÖm cam kÕt hoµn tr¶…”. Nh÷ng quy ®Þnh nµy rÊt trõu t­îng, kh«ng cã chØ tiªu cô thÓ nªn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng, NHNT ph¶i chiÕt khÊu bé chøng tõ cho hä nh­ng rñi ro gÆp ph¶i lµ rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®óc kÕt kinh nghiÖm lµ hÕt søc cÇn thiÕt. MÆc dï ®· cã nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ nh­ng thùc tÕ giao dÞch hµng ngµy rÊt ®a d¹ng, ph¸t sinh nhÒu tr­êng hîp ®Æc biÖt mµ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ kh«ng thÓ ®Ò cËp hÕt. Tuy nhiªn t¹i NHNT ch­a cã sù ghi nhËn l¹i nh÷ng kinh nghiÖm thùc tiÔn ®ã b»ng v¨n b¶n ®Ó lµm tµi liÖu néi bé, ®µo t¹o n©ng cao chuyªn m«n nghiÖp vô cho c¸n bé. ViÖc truyÒn kinh nghiÖm chñ yÕu lµ truyÒn miÖng, cho tõng c¸n bé riªng lÎ khi ph¸t sinh nghiÖp vô liªn quan, chÝnh v× vËy vÉn cã tr­êng hîp lÆp l¹i nh÷ng lçi ®· gÆp ph¶i. Thùc lùc tµi chÝnh cña ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o nªn uy tÝn cña ng©n hµng. Vèn chñ së h÷u cña NHNT cuèi n¨m 2005 lµ gần 9000 tû ®ång, tæng tµi s¶n lµ 135,000 tû ®ång, kh¸ nhá so víi ba ng©n hµng quèc doanh cßn l¹i. §©y lµ mét h¹n chÕ kh«ng nhá mµ Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ®ang tõng b­íc kh¾c phôc, t¨ng vèn trong qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa ®ang tiÕn hµnh. ViÖc phèi hîp gi÷a c¸c phßng ban ch­a nhÞp nhµng còng lµ mét yÕu tè g©y nªn nh÷ng h¹n chÕ trong ho¹t ®éng thanh to¸n quèc tÕ theo ph­¬ng thøc tÝn dông chøng tõ t¹i NHNT VN. ViÖc tæ chøc c¸c phßng ban dùa trªn c¬ së nghiÖp vô c¬ b¶n nh­ thanh to¸n xuÊt khÈu, thanh to¸n nhËp khÈu, tÝn dông… Gi÷a c¸c phßng ban l¹i ch­a cã sù liªn kÕt vµ chØ ®¹o thèng nhÊt mét c¸ch chÆt chÏ ®Ó trao ®æi th«ng tin, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm dÞch vô nh»m ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu cña kh¸ch hµng. Do ®ã cã tr­êng hîp kh¸ch hµng muèn më th­ tÝn dông b»ng vèn vay th× ph¶i lµm thñ tôc vay vèn t¹i phßng tÝn dông, sau ®ã l¹i mua ngo¹i tÖ t¹i phßng kinh doanh ngo¹i tÖ ®Ó ký quü më th­ tÝn dông t¹i phßng thanh to¸n nhËp khÈu. Hay kh¸ch hµng thanh to¸n chøng tõ hµng xuÊt qua phßng thanh to¸n xuÊt khÈu song l¹i lµm thñ tôc vay vèn t¹i phßng tÝn dông, sau ®ã khi nhËn ®­îc tiÒn hµng l¹i chuyÓn sang VND hoÆc c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c t¹i phßng kinh doanh ngo¹i tÖ. Nh­ vËy hä ph¶i lµm viÖc víi Ýt nhÊt ba phßng trong mét lÇn giao dÞch, mÊt thêi gian vµ tèn chi phÝ. Phßng thanh to¸n xuÊt khÈu còng ch­a cã sù phèi hîp chÆt chÏ mÆc dï nghiÖp vô cã liªn quan mËt thiÕt víi nhau. §Æc biÖt trong tr­êng hîp më th­ tÝn dông ®èi khai hay th­ tÝn dông gi¸p l­ng, sù hîp t¸c ch­a ¨n khíp ®«i khi g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i, g©y khã kh¨n cho kh¸ch hµng còng nh­ b¶n th©n ng©n hµng. M¹ng l­íi ng©n hµng ®¹i lý cña NHNT mÆc dï ®· më réng h¬n trong nh÷ng n¨m qua – hiÖn nay kho¶ng 1250 ng©n hµng trªn toµn thÕ giíi, nh­ng vÉn lµ nhá bÐ so víi vÞ thÕ vµ tiÒm n¨ng cña ng©n hµng. NHNT còng chØ cã tµi kho¶n t¹i gÇn 70 ng©n hµng, chñ yÕu lµ ®ång USD t¹i Mü vµ ®ång EUR t¹i mét sè ng©n hµng ë Ch©u ¢u, nªn viÖc thanh to¸n cho ng©n hµng n­íc ngoµi hay nhËn tiÒn vÒ vÉn ph¶i qua mét, hai ng©n hµng trung gian, tèn thêi gian vµ phÝ ng©n hµng. Bªn c¹nh nh÷ng ng©n hµng thanh to¸n nhanh, ®óng h¹n nh­ c¸c ng©n hµng cña NhËt, §µi Loan, Singapore…, cßn cã mét sè ng©n hµng ch­a thiÖn chÝ trong viÖc hç trî lÉn nhau vµ thiªn vÒ b¶o vÖ quyÒn lîi cña kh¸ch hµng trong n­íc vÒ mäi gi¸, nhiÒu khi cè t×nh b¾t lçi ®Ó tr¸nh rñi ro, do vËy ¶nh h­ëng tíi thêi gian thanh to¸n cho kh¸ch hµng. Ngoµi ra trong qu¸ tr×nh ph¸t hµnh th­ tÝn dông, cßn nhiÒu ng©n hµng n­íc ngoµi mµ NHNT ch­a ®Æt quan hÖ trao ®æi kho¸ SWIFT, dÉn ®Õn viÖc ph¶i th«ng b¸o th­ tÝn dông qua mét ng©n hµng thø ba, võa chËm trÔ, võa tèn thêi gian, ¶nh h­ëng tíi uy tÝn cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng. Ngoµi ra, c«ng t¸c thÈm ®Þnh khi më th­ tÝn dông còng nh­ khi quyÕt ®Þnh chiÕt khÊu mét bé chøng tõ ch­a ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch khoa häc vµ cÈn thËn. Trõ tr­êng hîp kh¸ch hµng sö dông vèn vay ®Ó më th­ tÝn dông, cßn l¹i viÖc thÈm ®Þnh ®èi víi tõng hîp ®ång ngo¹i th­¬ng khi tiÕn hµnh më th­ tÝn dông hÇu nh­ kh«ng ®­îc thùc hiÖn. NHNT chñ yÕu thùc hiÖn theo h×nh thøc hµng n¨m cung cÊp cho kh¸ch hµng mét h¹n møc më th­ tÝn dông miÔn ký quü hoÆc h¹n møc chiÕt khÊu truy ®ßi do héi ®ång tÝn dông ra quyÕt ®Þnh, dùa trªn t×nh h×nh kinh doanh vµ uy tÝn thanh to¸n cña ®¬n vÞ. ChÝnh v× vËy rÊt nhiÒu tr­êng hîp cã nh÷ng hîp ®ång ngo¹i th­¬ng an toµn, cã lîi nh­ng chØ v× v­ît h¹n møc cho phÐp mµ NHNT tõ chèi më th­ tÝn dông hay tõ chèi chiÕt khÊu bé chøng tõ cho kh¸ch hµng dï bé chøng tõ lµ s¹ch. Ng­îc l¹i, cã tr­êng hîp Ng©n hµng më th­ tÝn dông miÔn ký quü cho kh¸ch vÉn trong h¹n møc cho phÐp, nh­ng khi cã biÕn ®éng vÒ gi¸ hµng ho¸, kh¸ch hµng g©y khã kh¨n, chËm trÔ thanh to¸n khi bé chøng tõ vÒ, lµm mÊt uy tÝn cña NHNT. Thùc tÕ trong thêi gian qua t¹i Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam rÊt nhiÒu tr­êng hîp thÈm ®Þnh dù ¸n cßn s¬ sµi, chØ mang tÝnh h×nh thøc hoÆc ®Ó ®èi phã, thÈm ®Þnh dù ¸n l¹i kh«ng chØ râ ®­îc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra cña dù ¸n. Nguyªn nh©n cã thÓ do thiÕu th«ng tin, thêi gian thÈm ®Þnh ng¾n, nh­ng nhiÒu khi v× muèn duy tr× quan hÖ víi kh¸ch hµng truyÒn thèng mµ NHNT bá qua nh÷ng b­íc quan träng trong qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh. Cã thÓ nãi chÊt l­îng thÈm ®Þnh ch­a cao lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro trong nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh th­ tÝn dông tr¶ chËm cña NHNT. Víi nh÷ng kh¸ch hµng míi ch­a cã h¹n møc miÔn ký quü më th­ tÝn dông víi NHNT, NHNT kh«ng cã b­íc thÈm ®Þnh kh¸ch hµng vµ giao dÞch ngo¹i th­¬ng cña kh¸ch mµ lu«n yªu cÇu kh¸ch ph¶i ký quü 100% hoÆc ph¶i qua phßng TÝn dông vay vèn . §iÒu nµy t¹o kh«ng Ýt khã kh¨n cho nh÷ng kh¸ch hµng lµ nh÷ng c«ng ty nhá vµ còng lµ mét h¹n chÕ khiÕn cho l­îng kh¸ch hµng nµy kh«ng ®Õn víi NHNT. Trong c¬ chÕ më cöa khuyÕn khÝch ngo¹i th­¬ng hiÖn nay, bé phËn kh¸ch hµng nµy lµ kh«ng nhá, víi mét c¬ chÕ cøng nh¾c nh­ vËy, Së ®· tù ®¸nh mÊt lîi thÕ cña m×nh, bá ngá mét m¶ng thÞ tr­êng cã thÓ mang l¹i l­îng phÝ dÞch vô ®ang kÓ. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ tr×nh ®é c¸n bé cña Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ. N­íc ta ®· më cöa giao l­u kinh tÕ quèc tÕ víi rÊt nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, h¬n ai hÕt ng©n hµng cÇn ph¶i ®i tr­íc mét b­íc ®Ó tiÕp cËn víi nh÷ng kiÕn thøc kinh tÕ thÞ tr­êng, trong ®ã thanh to¸n quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc quan träng. ë Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, mÆc dï ®· cã mét ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh to¸n quèc tÕ cã thÓ nãi lµ uy tÝn nhÊt trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i c¶ n­íc nh­ng bªn c¹nh ®ã vÉn cßn nh÷ng c¸n bé thiÕu kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc khã kh¨n nµy. C¸n bé thanh to¸n th­ tÝn dông cßn thiÕu nh÷ng hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p vµ nh÷ng th«ng lÖ quèc tÕ còng nh­ tr×nh ®é ngo¹i ng÷ cßn h¹n chÕ. V× thÕ, hä thiÕu ®i kh¶ n¨ng t­ vÊn cho kh¸ch hµng, c«ng t¸c tiÕp thÞ thu hót kh¸ch hµng ch­a ®­îc chó träng. NhËn thøc cña mét sè c¸n bé nghiÖp vô khi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô th­ tÝn dông chØ coi ®ã nh­ lµ mét ph­¬ng thøc thanh to¸n nh»m thu phÝ mµ ch­a ®¸nh gi¸ ®óng møc tÇm quan träng cña ph­¬ng thøc nµy víi t­ c¸ch lµ c«ng cô quan träng ®Ó tµi trî th­¬ng m¹i. V× lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Çu tiªn vµ ®éc quyÒn trong mét thêi gian dµi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ, nªn cã nh÷ng c¸n bé kh«ng tr¸nh khái tÝnh û l¹i, ch­a chÞu khã t×m hiÓu nghiÖp vô míi, ®Æc biÖt lµ c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn m«i tr­êng quèc tÕ, thiÕu tù tin trong viÖc tiÕp xóc vµ t­ vÊn cho kh¸ch hµng. Kh¶ n¨ng giao dÞch trùc tiÕp qua ®iÖn tho¹i ®èi víi ®èi t¸c n­íc ngoµi th× kh«ng nhiÒu nh©n viªn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. H¬n n÷a, kh¶ n¨ng thu thËp th«ng tin, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cßn bÊt cËp vµ ch­a ®­îc chó träng dÉn ®Õn viÖc ph©n lo¹i kh¸ch hµng, xem xÐt ph­¬ng ¸n kinh doanh cña kh¸ch hµng kh«ng chÝnh x¸c. §iÒu nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp vi ph¹m c¸c cam kÕt trong thanh to¸n. Nh÷ng h¹n chÕ nµy mét phÇn lµ do Ng©n hµng ch¹y theo nhiÖm vô kinh doanh tr­íc m¾t, ch­a cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o c¸n bé toµn diÖn vµ l©u dµi. §éi ngò c¸n bé chñ chèt bÞ hÉng hôt, c¸n bé th©m niªn cã ý thøc tr¸ch nhiÖm cao l¹i thiÕu kiÕn thøc thÞ tr­êng, líp c¸n bé trÎ nh¹y bÐn víi nh÷ng c¸i míi nh­ng tr×nh ®é chuyªn m«n cßn ch­a s©u. Ch­¬ng tr×nh c«ng nghÖ lµ c«ng cô hç trî ®¾c lùc cho c¸c nghiÖp vô cña Ng©n hµng. Tõ khi ch­¬ng tr×nh Trade Finance ®­îc chÝnh thøc ®­a vµo ho¹t ®éng, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc còng g©y ra mét sè khã kh¨n nh­: t¸c nghiÖp cña c¸c thanh to¸n viªn t¨ng lªn nhiÒu so víi ch­¬ng tr×nh cò. §iÒu nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tèc ®é phôc vô kh¸ch hµng cña NHNT. H¬n n÷a, viÖc thùc hiÖn c¸c t¸c nghiÖp trong Trade Finance cßn rÊt nhiÒu phÇn ph¶i thùc hiÖn b»ng tay, lµm mÊt thêi gian, trong khi ch­¬ng tr×nh hoµn toµn cã thÓ hç trî. ViÖc thay ®æi ®Þa chØ, m· SWIFT cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi kh«ng ®­îc cËp nhËt trªn hÖ thèng khiÕn cho viÖc tra so¸t cña thanh to¸n viªn gÆp nhiÒu khã kh¨n. VÒ sè liÖu b¸o c¸o, Adhoc Report ra ®êi ®Çu n¨m 2006 lµ mét b­íc ngoÆt lín cña viÖc lµm b¸o c¸o, tuy nhiªn ch­¬ng tr×nh nµy sÏ tèt h¬n nhiÒu nÕu cã thÓ tù ®éng cËp nhËt sè liÖu. Nhóm nguyên nhân khách quan: C¸c v¨n b¶n, chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc cßn thiÕu æn ®Þnh, th­ê._.