Giải pháp hoàn thiện hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp

- 1 - CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG CHEÁ ÑOÄ KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 1.1/- Toång quan veà keá toaùn 1.1.1- Ñònh nghóa keá toaùn: Töø khi ñöôïc phoâi thai hình thaønh cho ñeán nay ñaõ coù raát nhieàu ñònh nghóa veà keá toaùn tuøy theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa lòch söû kinh teá xaõ hoäi, tuøy theo ñieàu kieän moâi tröôøng phaùp lyù cuûa töøng quoác gia. Tham khaûo veà keá toaùn, ñaõ coù nhieàu taùc giaû hay toå chöùc ñeà caäp ñeán ñònh nghóa veà keá toaùn nhö sau: • Trong thôøi kyø coøn phoâi thai, ngöôøi ta quan nieäm keá toaùn laø moät phöông tieän tính toaùn vaø phaân tích keát quaû veà nhöõng söï giao dòch lieân quan ñeán tieàn baïc cuûa tö nhaân, taäp theå vaø caùc phöông phaùp theo doõi dieãn bieán cuûa giao dòch aáy. • Moät soá ñònh nghóa hieän ñaïi veà keá toaùn ñöôïc hieåu roäng hôn : ß Theo ñònh nghóa cuûa Vieän keá toaùn coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA) naêm 1970: "Keá toaùn laø quaù trình nhaän dieän, ño löôøng vaø truyeàn ñaït thoâng tin kinh teá ñeå cho pheùp ngöôøi söû duïng thoâng tin ñoù ñaùnh giaù vaø ra quyeát ñònh". Ñònh nghóa naøy höôùng vaøo ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn vaø chöùc naêng cuûa keá toaùn. Nhìn chung, quan ñieåm hieän ñaïi treân cho raèng khoâng neân nhaàm laãn giöõa vieäc ghi soå keá toaùn vôùi keá toaùn. Ghi soå vôùi coâng vieäc kyõ thuaät ñôn thuaàn laø vieäc ghi cheùp caùc thoâng tin veà quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò. Keá toaùn ngoaøi coâng vieäc ghi soå coøn bao goàm caùc chöùc naêng khaùc, ngöôøi laøm coâng vieäc keá toaùn coøn phaûi phaân tích, dieãn giaûi caùc thoâng tin taøi chính, laäp caùc baùo caùo taøi chính, thöïc hieän kieåm toaùn, thieát laäp heä thoáng keá toaùn, laäp keá hoaïch döï baùo vaø cung caáp caùc dòch vuï veà keá toaùn- kieåm toaùn- thueá. - 2 - ß Theo ñònh nghóa cuûa Vieät Nam: ; Theo Ñieàu leä Toå chöùc keá toaùn nhaø nöôùc ban haønh theo quyeát ñònh soá 25/HÑBT ngaøy 18/03/1989 cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng (nay laø Chính phuû) : "Ñoái vôùi Nhaø nöôùc, keá toaùn laø coâng cuï quan troïng ñeå tính toaùn xaây döïng vaø kieåm tra vieäc chaáp haønh ngaân saùch Nhaø nöôùc, ñeå ñieàu haønh vaø quaûn lyù neàn kinh teá quoác daân. Ñoái vôùi caùc toå chöùc, xí nghieäp, keá toaùn laø coâng cuï quan troïng ñeå ñieàu haønh, quaûn lyù caùc hoaït ñoäng, tính toaùn kinh teá vaø kieåm tra vieäc baûo veä, söû duïng taøi saûn, vaät tö tieàn voán nhaèm baûo ñaûm quyeàn chuû ñoäng trong saûn xuaát, kinh doanh vaø töï chuû taøi chính cuûa toå chöùc, xí nghieäp" ; Theo Luaät Keá toaùn ñaõ ñöôïc Chuû tòch nöôùc coâng boá theo Leänh soá 12/L- CTN ngaøy 26/06/2003: "Keá toaùn laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, kieåm tra, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin kinh teá, taøi chính döôùi hình thöùc giaù trò, hieän vaät vaø thôøi gian lao ñoäng". Nhö vaäy, qua 15 naêm ñoåi môùi keå töø naêm 1989 ñeán nay, Vieät Nam ñaõ hoaøn thieän vaø phaùt trieån nhaän thöùc, quan ñieåm, tö duy môùi veà keá toaùn trong cô cheá môùi- cô cheá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Keá toaùn khoâng ñôn thuaàn laø coâng vieäc ghi cheùp caùc hoaït ñoäng kinh teá moät caùch thuï ñoäng, maø thöïc söï laø vieäc toå chöùc heä thoáng thoâng tin kinh teá, taøi chính, thoâng tin toaøn dieän, tin caäy cho vieäc ñieàu haønh vaø ñeà ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Keá toaùn khoâng chæ laø coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính cuûa nhaø nöôùc, maø coøn laø coâng cuï, phuïc vuï cho vieäc ñeà ra quyeát ñònh kinh doanh cuûa caùc nhaø sôû höõu, chuû ñaàu tö vaø caùc beân thöù ba. 1.1.2- Vai troø cuûa haïch toaùn keá toaùn: Keá toaùn laø moät coâng cuï quaûn lyù quan troïng, coù vai troø tích cöïc trong quaûn lyù vaø ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû töøng doanh nghieäp. Thoâng tin do keá toaùn cung caáp laø cô sôû tin caäy ñeå Nhaø nöôùc ñieàu haønh neàn kinh teá vó moâ, kieåm tra, kieåm - 3 - soaùt hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp, cuûa caùc ngaønh, caùc khu vöïc, thaønh phaàn kinh teá. Vai troø keá toaùn coù theå ñöôïc toùm goïn trong caùc noäi dung sau: 1.1.2.1- Keá toaùn laø coâng cuï saéc beùn, tin caäy ñeå ñieàu haønh vaø quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû. Ñeå ñieàu haønh vaø chæ ñaïo saûn xuaát, kinh doanh hay hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc trong ñieàu kieän cuûa cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi baûn thaân caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc vaø nhöõng ñoái töôïng coù lôïi ích kinh teá lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò naøy phaûi naém ñöôïc caùc thoâng tin kinh teá caàn thieát veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp (tình hình saûn nghieäp, coâng nôï, voán chuû sôû höõu, doanh thu, chi phí, keát quaû kinh doanh . . . ); caùc thoâng tin kinh teá lieân quan chaët cheõ ñeán lôïi ích kinh teá cuûa doanh nghieäp (thoâng tin thò tröôøng, giaù caû, khaû naêng cung caáp nguyeân vaät lieäu, vaät tö, haøng hoùa, söùc mua cuûa thò tröôøng veà saûn phaåm, haøng hoùa maø doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh . . .); hoaëc caùc thoâng tin veà hoaït ñoäng kinh teá taøi chính cuûa moät soá toå chöùc ñeå coù nhöõng quyeát ñònh kinh teá ñuùng ñaén vaø coù hieäu quaû. Nhöõng thoâng tin noùi treân do nhieàu nguoàn cung caáp, nhöng khaû naêng cung caáp nhöõng thoâng tin naøy moät caùch ñaày ñuû nhaát, toaøn dieän, kòp thôøi, ñaùng tin caäy ñoù laø thoâng tin cuûa keá toaùn. Ñoái vôùi doanh nghieäp, thoâng tin keá toaùn giuùp cho ñieàu haønh, chæ ñaïo saûn xuaát, kinh doanh moät caùch nhanh nhaïy, ñaït hieäu quaû kinh teá cao nhaèm thöïc hieän toát nguyeân taéc töï chuû taøi chính vaø töï trang traõi, naâng cao doanh lôïi hôïp lyù, ñaûm baûo taêng tích luõy. Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng thoâng tin khaùc naèm ngoaøi toå chöùc, ñôn vò, thoâng tin kinh teá, taøi chính do keá toaùn cung caáp laø nhöõng caên cöù quan troïng ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá nhö: Mua hay baùn haøng hoùa, dòch vuï naøy cuûa ai? Coù neân cho vay voán ñoái vôùi doanh nghieäp naøy hay khoâng? Coù neân ñaàu tö voán vaøo doanh nghieäp naøy hay khoâng? . . . 1.1.2.2- Keá toaùn laø coâng cuï coù hieäu löïc ñeå baûo veä taøi saûn, taêng cöôøng vaø phaùt trieån taøi saûn cuûa doanh nghieäp, cuûa toå chöùc. - 4 - Ñoái vôùi doanh nghieäp, taøi saûn bao goàm: taøi saûn löu ñoäng vaø taøi saûn coá ñònh. Trong quaù trình saûn xuaát, kinh doanh caùc taøi saûn naøy luoân coù söï vaän ñoäng, chuyeån hoùa lieân tuïc vôùi muïc ñích sinh lôøi. Maëc khaùc, noùi veà nguoàn hình thaønh caùc taøi saûn naøy ñöôïc hình thaønh bôûi nhieàu nguoàn voán khaùc nhau: Voán cuûa chuû sôû höõu (Nhaø nöôùc, coå phaàn, lieân doanh, caù nhaân . . .), khoaûn nôï chieám duïng, khoaûn vay tín duïng ngaén haïn, daøi haïn . . . Nhö vaäy, ñoái vôùi nhieäm vuï saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp: Moät maët, phaûi söû duïng vaø khai thaùc caùc loaïi taøi saûn, vaät tö, tieàn voán, nguoàn löïc ñeå chuû ñoäng phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû nhaát treân cô sôû naêng suaát, chaát löôïng, lôïi nhuaän. Maët khaùc, phaûi coù traùch nhieäm baûo toaøn nguoàn voán chuû sôû huõu, cuõng nhö coù traùch nhieäm vôùi caùc ñoái töôïng coù lieân quan veà caùc khoaûn coâng nôï. Ñoái vôùi moät toå chöùc, taøi saûn bao goàm moïi nhaân toá taïo cô sôû vaät chaát cho hoaït ñoäng cuûa toå chöùc ñoù. Ñeå baûo veä taøi saûn cuûa doanh nghieäp hay cuûa toå chöùc coù nhieàu bieän phaùp khaùc nhau, nhöng hieäu quaû nhaát ñoù laø söû duïng coâng cuï haïch toaùn keá toaùn. Keá toaùn vôùi phöông phaùp rieâng coù cuûa noù (chöùng töø, taøi khoaûn, baùo caùo keá toaùn, phaân tích baùo caùo taøi chính. . .) coù khaû naêng taêng cöôøng cheá ñoä haïch toaùn keá toaùn kinh teá töøng boä phaän; taêng cöôøng traùch nhieäm vaät chaát cuûa töøng caù nhaân, töøng boä phaän lieân quan ñeán söû duïng, baûo veä taøi saûn; ngaên ngöøa nhöõng haønh vi laõng phí, xaâm phaïm, bieån thuû taøi saûn; ñöa ra caùc bieän phaùp höõu hieäu nhaát naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc taøi saûn. 1.1.2.3- Keá toaùn laø coâng cuï thöïc hieän khuyeán khích vaät chaát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Keá toaùn vôùi caùc phöông phaùp hieäu quaû noù coù theå phaûn aùnh chính xaùc ñöôïc keát quaû lao ñoäng cuûa töøng caù nhaân, cuõng nhö cuûa taäp theå ngöôøi lao ñoäng ôû töøng boä phaän saûn xuaát, hoaëc treân caùc coâng vieäc maø ngöôøi lao ñoäng tham gia. Döïa vaøo keát quaû lao ñoäng do keá toaùn phaûn aûnh, doanh nghieäp, hoaëc moät toå chöùc coù theå xaùc ñònh traùch nhieäm vaät chaát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng moät caùch roõ raøng khi thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñöôïc giao. Treân cô sôû ñoù doanh nghieäp, hoaëc toå chöùc coù theå thöïc hieän caùc bieän phaùp khuyeán khích - 5 - vaät chaát ñuùng ñaén cho caùc caù nhaân, taäp theå ngöôøi lao ñoäng khi ñaït ñöôïc caùc thaønh tích trong lao ñoäng nhaèm naâng cao naêng suaát lao ñoäng phuïc vuï ñöôïc muïc tieâu quaûn lyù lao ñoäng. 1.1.2.4- Keá toaùn laø coâng cuï thieát yeáu ñeå thöïc hieän haïch toaùn kinh doanh ôû doanh nghieäp. Keá toaùn phaûn aûnh toaøn boä quaù trình vaän ñoäng cuûa caùc loaïi taøi saûn, quaù trình thöïc hieän saûn xuaát, kinh doanh: keá toaùn chuû yeáu söû duïng thöôùc ño giaù trò ñeå phaûn aùnh toaøn boä caùc chi phí boû ra cuõng nhö keát quaû cuûa quaù trình saûn xuaát kinh doanh. Nhaèm kieåm tra vieäc thöïc hieän nguyeân taéc töï buø ñaép chi phí vaø coù tích luõy ñeå ñaûm baûo cho taùi saûn xuaát môû roäng trong kinh doanh ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp; kieåm tra vieäc thöïc hieän ñuùng ñaén quyeàn töï chuû saûn xuaát kinh doanh vaø nghóa vuï thueá cuõng nhö caùc khoaûn ñoùng goùp khaùc vôùi Nhaø nöôùc. 1.1.3- Ñaëc ñieåm cuûa haïch toaùn keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng: • Muïc ñích cuûa keá toaùn ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh laø moät hoaït ñoäng ñöôïc hoaïch ñònh ñeå phuïc vuï thu thaäp, ño löôøng vaø truyeàn ñaït nhöõng thoâng tin kinh teá nhaèm cung caáp nhöõng thoâng tin ñeå coù ñöôïc quyeát ñònh saùng suoát veà vieäc söû duïng moïi nguoàn nhaân, taøi, vaät löïc moät caùch höõu hieäu trong hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc, hoaëc trong caùc giao dòch kinh teá coù lieân quan, hoaëc töông hoã nhau. • Ñoái töôïng vaø phaïm vi maø keá toaùn phaûn aûnh laø caùc hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính cuûa caùc thöïc theå kinh teá laø caùc doanh nghieäp. . . • Tính chaát cuûa thoâng tin haïch toaùn keá toaùn: Phaûi coù tính toång hôïp vaø heä thoáng hoùa; tính toái öu, ñaày ñuû vaø chính xaùc; tính kòp thôøi vaø linh hoaït; tính coù ích vaø coù giaù trò môùi meû. Thoâng tin kinh teá taøi chính phaûi coù tính so saùnh khoâng nhöõng trong phaïm vi quoác gia, khu vöïc maø coøn phaûi coù khaû naêng so saùnh mang tính toaøn caàu. Vaán ñeà naøy, - 6 - ñoøi hoûi thoâng tin kinh teá taøi chính naøy phaûi ñöôïc xaây döïng treân caùc chuaån möïc keá toaùn mang tính thoáng nhaát, haøi hoøa trong khu vöïc vaø phaïm vi quoác teá. • Trình baøy vaø coâng boá thoâng tin kinh teá taøi chính do keá toaùn cung caáp: Baùo caùo keá toaùn laø saûn phaåm quan troïng nhaát cuûa quaù trình keá toaùn. Baùo caùo keá toaùn cung caáp thoâng tin kinh teá taøi chính ñaùng tin caäy veà hoaït ñoäng cuûa moät thöïc theå kinh teá vaø phuïc vuï roäng raõi caùc ñoái töôïng söû duïng caùc thoâng tin naøy ôû beân trong vaø beân ngoaøi cuûa thöïc theå kinh teá. Vieäc trình baøy vaø coâng boá caùc thoâng tin kinh teá taøi chính phaûi tuaân thuû nguyeân taéc: Trình baøy moät caùch chính xaùc, khaùch quan, voâ tö nhaát veà tình hình taøi chính cuûa moät toå chöùc ñeå phuïc vuï cho vieäc ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù cuûa nhaø quaûn lyù beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa toå chöùc ñoù. Ñoái vôùi thoâng tin kinh teá taøi chính cung caáp cho caùc ñoái töôïng söû duïng beân ngoaøi thöïc theå kinh teá ñöôïc trình baøy vaø coâng boá theo caùc chuaån möïc cuûa quoác gia ngaøy caøng ñöôïc xaây döïng haøi hoøa vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. 1.1.4- Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn: Thoâng tin keá toaùn laø moät trong nhöõng nguoàn thoâng tin kinh teá quan troïng nhaát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn. Nhöõng thoâng tin ñoù seõ quyeát ñònh ñeán vieäc thaønh hay baïi cuûa moät doanh nghieäp, moät toå chöùc hoaëc moät caù nhaân, thaäm chí ôû taàm cuûa moät quoác gia. 1.1.4.1- Caên cöù vaøo moái quan heä traùch nhieäm vaø lôïi ích: ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia thaønh 3 nhoùm nhö sau: • Nhöõng nhaø quaûn lyù, ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû doanh nghieäp: Chuû doanh nghieäp, Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban Giaùm ñoác. Hoï söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå hoaïch ñònh muïc tieâu cho doanh nghieäp, kieåm tra ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän caùc muïc tieâu ñoù vaø ra nhöõng quyeát ñònh ñieàu chænh, quaûn lyù kòp thôøi nhaèm giuùp hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñaït hieäu quaû kinh teá cao nhaát. Nhöõng ngöôøi chuû vaø - 7 - nhöõng nhaø quaûn lyù doanh nghieäp phaûi bieát ñöôïc tieàm löïc cuûa doanh nghieäp nhö theá naøo? Giaù trò taøi saûn laø bao nhieâu? Tình hình coâng nôï nhö theá naøo? Doanh nghieäp laøm aên coù laõi khoâng? Coù theå môû roäng quy moâ kinh doanh khoâng? . . . • Nhöõng ngöôøi coù lôïi ích tröïc tieáp: Nhaø ñaàu tö, ngaân haøng, chuû nôï . . . Hoï quan taâm ñeán thoâng tin keá toaùn, vì thoâng tin keá toaùn cung caáp cho hoï hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, tình hình coâng nôï vaø khaû naêng thanh toaùn, khaû naêng vaø thu nhaäp tieàm taøng trong töông lai ñeå laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö, cho vay voán hay baùn chòu haøng hoùa . . . • Nhöõng ngöôøi coù lôïi ích giaùn tieáp: Hoï söû duïng thoâng tin theo muïc ñích rieâng: ß Cô quan thueá: söû duïng thoâng tin keá toaùn nhaèm theo doõi tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi Ngaân saùch nhaø nöôùc. ß Caùc cô quan thoáng keâ, keá hoaïch: söû duïng thoâng tin keá toaùn nhaèm muïc ñích thu thaäp thoâng tin phuïc vuï cho yeâu caàu quaûn lyù vaø phaùt trieån neàn kinh teá quoác daân. ß Caùc cô quan chính phuû: söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng neàn kinh teá töø ñoù coù hoaïch ñònh nhöõng chính saùch, chieán löôïc phaùt trieån neàn kinh teá quoác gia. 1.1.4.2- Caên cöù vaøo vò trí vaø khaû naêng aûnh höôûng ñeán heä thoáng keá toaùn: ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia thaønh 2 nhoùm: • Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ôû beân trong doanh nghieäp: goàm caùc nhaø quaûn lyù, chuû doanh nghieäp, hoï caàn thoâng tin ñeå ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù doanh nghieäp. • Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ôû beân ngoaøi doanh nghieäp: goàm caùc ñoái töôïng coøn laïi nhö coå ñoâng, chuû nôï, nhaø nöôùc . . . hoï caàn thoâng tin laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö, cho vay . . . lieân quan ñeán lôïi ích kinh teá cuûa hoï. - 8 - 1.2/- Moâi tröôøng keá toaùn: Moâi tröôøng keá toaùn laø taäp hôïp caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng quoác teá vaø moâi tröôøng quoác gia aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi vaø phaùt trieån cuûa keá toaùn, chuùng taùc ñoäng maïnh meõ ñeán vieäc hình thaønh caùc quan ñieåm, chuaån möïc, nguyeân taéc vaø phöông thöùc thöïc haønh keá toaùn. Taùc ñoäng cuûa 2 loaïi moâi tröôøng naøy ñoái vôùi keá toaùn nhö sau: 1.2.1- Moâi tröôøng quoác teá: Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng quoác teá nhö: xu höôùng hoäi nhaäp, söï phaùt trieån thò tröôøng taøi chính quoác teá; söï môû roäng caùc dòch vuï taøi chính vaø kinh doanh quoác teá, söï phaùt trieån keá toaùn treân theá giôùi. . . daãn ñeán nhu caàu caàn haøi hoøa caùc chuaån möïc, nguyeân taéc keá toaùn quoác teá. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. Lieân Xoâ, caùc nöôùc Ñoâng Aâu, Trung Quoác vaø Vieät Nam ñaõ vaø ñang thay ñoåi theo höôùng tieáp caän vôùi kinh teá thò tröôøng, ñaåy maïnh xu höôùng coå phaàn hoùa doanh nghieäp ñaõ môû ra nhieàu cô hoäi môùi cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi, lieân doanh, lieân keát. Do ñoù, cuõng phaàn naøo taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. Maëc khaùc, söï toaøn caàu hoùa thò tröôøng voán ñoøi hoûi caàn coù ngoân ngöõ keá toaùn chung cho söï keát noái caùc thoâng tin taøi chính, taïo thuaän lôïi cho khaû naêng hôïp taùc quoác teá vaø ñaùnh giaù hieäu quaû kinh doanh, ñaõ daãn ñeán xu höôùng caùc quoác gia chuù troïng vieäc hoaøn thieän khuoân khoå phaùp lyù cho keá toaùn trong nöôùc, ñieàu ñoù cuõng aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. 1.2.2- Moâi tröôøng quoác gia: Chuû yeáu laø söï raøng buoäc veà kinh teá- chính trò: yeáu toá naøy aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån keá toaùn cuûa moãi quoác gia, thoâng qua vieäc chi phoái ñeán vaán ñeà xaùc laäp caùc kieåu maãu keá toaùn cuûa moãi nöôùc. Noùi ñeán taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh teá- chính trò ñoái vôùi keá toaùn laø noùi ñeán taùc ñoäng caùc yeáu toá sau: • Neàn kinh teá- cô cheá quaûn lyù kinh teá: - 9 - Neàn kinh teá laø heä thoáng caùc quan heä kinh teá vaø ñeå kieåm soaùt neàn kinh teá phaûi döïa treân cô sôû cuûa moät cô cheá quaûn lyù kinh teá thích hôïp. ß Neàn kinh teá thò tröôøng: Laø neàn kinh teá trong ñoù quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå ñöôïc bieåu hieän qua mua baùn haøng hoùa-dòch vuï treân thò tröôøng. Thaùi ñoä öùng xöû cuûa töøng chuû theå kinh teá höôùng vaøo lôïi nhuaän theo söï daãn daét cuûa giaù caû thò tröôøng. Caùc quan heä kinh teá ñöôïc tieàn teä hoùa, töï do sôû höõu, töï do kinh doanh, töï do caïnh tranh trong khuoân khoå cuûa luaät phaùp, saûn xuaát vaø baùn saûn phaåm theo quan heä cung caàu, khaùch haøng laø thöôïng ñeá. Vôùi nhöõng ñaëc tröng treân, yeâu caàu quaûn lyù trong cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi keá toaùn phaûi ñöôïc toå chöùc treân cô sôû nguyeân taéc linh hoaït, kòp thôøi, trung thöïc vaø ñaày ñuû, thoâng tin do keá toaùn cung caáp phaûi höõu ích, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. ß Neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc Laø neàn kinh teá hoãn hôïp vöøa coù cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng thöïc hieän thoâng qua giaù caû thò tröôøng, cung caàu haøng hoùa vaø caïnh tranh; vöøa coù cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc (theå hieän thoâng qua heä thoáng phaùp luaät, baèng ñoøn baåy taøi chính, tieàn teä, tín duïng, giaù caû, thueá . . .) Keá toaùn phaûi ñaùp öùng vaø thoûa maõn yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp theo yeâu caàu töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng, yeâu caàu quaûn lyù Nhaø nöôùc treân nguyeân taéc deã laøm, deã hieåu, minh baïch, coâng khai, deã kieåm tra, kieåm soaùt. • Thueá: Thueá laø moät coâng cuï cuûa Nhaø nöôùc duøng quaûn lyù neàn kinh teá, tham gia ñieàu tieát thu nhaäp caùc doanh nghieäp vaø moïi taàng lôùp daân cö. Nhöõng bieán ñoåi veà thueá coù aûnh höôûng ñeán coâng taùc keá toaùn. Ví duï: söï thay ñoåi thueá ôû Vieät Nam töø thueá doanh thu sang thueá giaù trò gia taêng daãn ñeán söï thay ñoåi veà thuû tuïc chöùng töø, veà caùch haïch toaùn. . . - 10 - Hieän nay ñang coù 2 khuynh höôùng: + Khuynh höôùng phaù vôõ moái quan heä giöõa keá toaùn vaø thueá: phaùt sinh ôû caùc nöôùc trong ñoù thò tröôøng chöùng khoaùn giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá, coù keá hoaïch chính thoáng, coù keá toaùn thueá taùch bieät. + Khuynh höôùng lieân keát caùc quy ñònh veà thueá vaø keá toaùn: phaùt sinh taïi caùc nöôùc maø thò tröôøng chöùng khoaùn giöõ vai troø khieâm toán, coù keá toaùn chính thoáng coù theå trôû thaønh keá toaùn thueá. • Ngoaøi ra coøn coù moät soá caùc yeáu toá khaùc: thò tröôøng chöùng khoaùn, laïm phaùt, giaûi theå, caùc loaïi hình kinh doanh . . . 1.3/- Toång quan veà heä thoáng cheá ñoä keá toaùn: 1.3.1- Heä thoáng khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn: Ñeå hoaït ñoäng keá toaùn ñöôïc laønh maïnh vaø phaùt huy hieäu quaû thöïc teá cuûa noù thì moät yeâu caàu caàn thieát phaûi ñaët ra ñoù laø moät moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh, phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn. Moâi tröôøng phaùp lyù laø toång hôïp caùc quy phaïm phaùp luaät do Nhaø nöôùc ban haønh, ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính thuoäc veà lónh vöïc keá toaùn, giöõa caùc ñôn vò keá toaùn hoaëc giöõa ñôn vò keá toaùn vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà kinh teá taøi chính. Moâi tröôøng phaùp lyù naøy xaùc ñònh ñòa vò phaùp lyù cho caùc ñôn vò keá toaùn vaø naâng cao tính phaùp lyù (hay taïo ra cô sôû phaùp lyù) cho hoaït ñoäng keá toaùn ôû caùc ñôn vò keá toaùn. Moâi tröôøng phaùp lyù seõ ñieàu chænh moïi haønh vi lieân quan ñeán coâng taùc keá toaùn cuûa ñôn vò keá toaùn vaø nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn. Moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh seõ ñaûm baûo nguyeân taéc phaùp cheá trong coâng taùc keá toaùn, kieåm toaùn, naâng cao vò trí, vai troø cuûa keá toaùn trong quaûn lyù kinh teá. Nhôø ñoù Nhaø nöôùc ñaûm baûo ñöôïc kyû luaät, traät töï trong hoaït ñoäng kinh teá taøi chính. Nhìn chung ôû caùc quoác gia nhöõng quy ñònh phaùp lyù veà keá toaùn ñöôïc theå hieän ôû nhöõng vaên baûn phaùp quy, ñoù laø nhöõng quy ñònh - 11 - mang tính baét buoäc, cöôõng böùc cuûa nhaø nöôùc ñöôïc theå hieän trong caùc boä luaät hoaëc vaên baûn phaùp quy. Vaên baûn phaùp quy cao nhaát veà keá toaùn laø Luaät Keá toaùn. Trong Luaät Keá toaùn bao goàm taát caû nhöõng quy ñònh cô baûn coù tính phaùp lyù cao nhaát, ñöôïc dieãn ra coâ ñoïng, toång quaùt, bao truøm nhaát, vaø cuõng roõ raøng nhaát veà nhöõng vaán ñeà quan troïng maø caên cöù vaøo ñoù ñeå Nhaø nöôùc quaûn lyù thoáng nhaát lónh vöïc keá toaùn ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng phaûi thöïc hieän coâng taùc keá toaùn. Heä thoáng vaên baûn phaùp quy seõ laø moät haønh lang phaùp lyù ñaûm baûo cho hoaït ñoäng keá toaùn vaø kieåm toaùn phaùt trieån, ñaûm baûo oån ñònh vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng keá toaùn, kieåm toaùn theo ñònh höôùng cuûa nhaø nöôùc. Thoâng qua heä thoáng nhöõng quy ñònh phaùp qui nhaø nöôùc seõ quaûn lyù thoáng nhaát vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, kieåm toaùn trong toaøn boä quoác gia. 1.3.1.1- Luaät keá toaùn: Vaên baûn phaùp lyù cao nhaát veà keá toaùn ôû taát caû caùc nöôùc bao goàm Luaät keá toaùn, Nghò ñònh döôùi luaät, Thoâng tö höôùng daãn, Quyeát ñònh . . . do caùc cô quan coù thaåm quyeàn ban haønh. ÔÛ moãi nöôùc khaùc nhau, hình thöùc vaên baûn khaùc nhau, ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån Luaät keá toaùn thöôøng ñöôïc ban haønh chung ôû trong Luaät coâng ty hoaëc Luaät thöông maïi, coù taùch rieâng moät hoaëc vaøi chöông veà keá toaùn, kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. Ví duï: - ÔÛ Anh, Luaät keá toaùn ñöôïc ban haønh trong Luaät coâng ty. - ÔÛ Bæ coù Luaät keá toaùn ban haønh trong Nghò ñònh Hoaøng gia naêm 1973. - ÔÛ Haø Lan coù Luaät keá toaùn. - ÔÛ caùc nöôùc thuoäc khoái XHCN cuõ, Luaät keá toaùn ñöôïc ban haønh thaønh moät vaên baûn rieâng nhö ôû Coäng hoøa Lieân bang Nga,Coäng hoøa Belaruscia, Trung Quoác. - 12 - - ÔÛ Vieät Nam coù Luaät keá toaùn [Luaät soá 03/2003/QH11] ñöôïc Quoác hoäi ban haønh ngaøy 17/06/2003 1.3.1.2- Heä thoáng caùc chuaån möïc keá toaùn: Chuaån möïc keá toaùn laø nhöõng quy ñònh mang tính möïc thöôùc, tieâu chuaån cho vieäc ghi nhaän, xaùc ñònh giaù trò vaø trình baøy caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính, ñoù laø nhöõng quy ñònh mang tính nguyeân taéc vaø nhöõng quy ñònh mang tính höôùng daãn nhöng trong moät khuoân khoå nhaát ñònh. Chuaån möïc ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù taøi saûn, trình baøy thoâng tin kinh teá, taøi chính cuûa doanh nghieäp. Caùc nghieäp vuï kinh teá lieân quan, taøi saûn, nôï phaûi traû, voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp ñöôïc ñaùnh giaù, xöû lyù vaø trình baøy theo nhöõng nguyeân taéc keá toaùn phoå bieán, ñöôïc chaáp nhaän trong chuaån möïc keá toaùn seõ ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính, tình hình vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp, ñaûm baûo söï trung thöïc, hôïp lyù, coâng khai vaø lôïi ích kinh teá cho caùc beân lieân quan. Söï thoáng nhaát trong caùch ñaùnh giaù, trình baøy caùc khoaûn muïc seõ cung caáp thoâng tin coù theå so saùnh ñöôïc veà tình hình taøi chính cuûa moät doanh nghieäp giöõa caùc giai ñoaïn vôùi nhau, cuõng nhö giöõa caùc doanh nghieäp khaùc nhau, ñoàng thôøi taïo thuaän lôïi cho vieäc toång hôïp caùc chæ tieâu kinh teá taøi chính phuïc vuï cho quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc. Chuaån möïc keá toaùn seõ ñaûm baûo ñoä tin caäy vaø söï an taâm cho nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn, thoâng tin keá toaùn cung caáp khoâng chæ quan troïng ñoái vôùi nhaø nöôùc, ñoái vôùi doanh nghieäp, maø coøn voâ cuøng caàn thieát ñoái vôùi moïi ñoái töôïng coù quan heä kinh teá vôùi doanh nghieäp. Chuaån möïc keá toaùn ñöa ra caùc nguyeân taéc ñaùnh giaù, nhöõng khuoân maãu veà phöông phaùp keá toaùn ñeå thieát laäp baùo caùo taøi chính hôïp lyù vaø coù caên cöù khoa hoïc, chæ coù treân cô sôû ñoù, caùc thoâng tin keá toaùn ñöa ra môùi ñaûm baûo khaùch quan, - 13 - ñaày ñuû, tin caäy. Vaø nhö vaäy, ngöôøi söû duïng thoâng tin coù theå tin töôûng vaø ñöa ra caùc quyeát ñònh ñuùng ñaén. Chuaån möïc keá toaùn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùn boä keá toaùn thöïc hieän coâng taùc keá toaùn moät caùch thuaän tieän, coù caên cöù, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa doanh nghieäp trong moâi tröôøng phaùp lyù chung. Maët khaùc, thuaän lôïi cho coâng taùc ñaøo taïo, huaán luyeän caùn boä keá toaùn trong phaïm vi töøng quoác gia, cuõng nhö khu vöïc hoaëc toaøn theá giôùi. Coù theåà noùi, chuaån möïc keá toaùn laø voâ cuøng caàn thieát cho vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, laø yeâu caàu khoâng theå thieáu trong vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh thoáng nhaát coâng taùc keá toaùn ôû moãi quoác gia, cuõng nhö trong tieán trình hoäi nhaäp theá giôùi. Hieän nay, treân theá giôùi khuoân khoå chung nhaát trong hoaït ñoäng keá toaùn laø “heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác teá veà keá toaùn”. Chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn ñöôïc soaïn thaûo vaø coâng boá bôûi UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASC), bao goàm 38 chuaån möïc ñaõ ban haønh vaø thöïc hieän. Hieän nay ñang tieáp tuïc soaïn thaûo caùc chuaån möïc môùi hoaëc söûa ñoåi caùc chuaån möïc ñaõ ban haønh. Heä thoáng chuaån möïc naøy ñöa ra nhöõng thoâng leä chung nhaát, nhöõng ñaïo lyù cô baûn mang tính möïc thöôùc veà keá toaùn ñöôïc chaáp nhaän chung, treân cô sôû chuaån möïc quoác teá caùc nöôùc seõ vaän duïng ñeå taïo döïng moät heä thoáng chuaån möïc keá toaùn ôû töøng quoác gia, phuø hôïp vôùi cô cheá vaø chính saùch keá toaùn ôû töøng nöôùc do caùc toå chöùc ngheà nghieäp veà keá toaùn, taøi chính soaïn thaûo vaø coâng boá. Do chuaån möïc mang tính höôùng daãn cho neân vieäc tieáp thu vaø aùp duïng chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaøo töøng nöôùc coù khaùc nhau. Ví duï ôû Myõ khoâng aùp duïng chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn maø coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác gia do Vieän keá toaùn vieân coâng chöùng ban haønh. ÔÛ Singapore vaø Malaysia thöøa nhaän vaø aùp duïng toaøn boä caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn vaø ban haønh theâm caùc chuaån möïc keá toaùn quoác gia. Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam tính ñeán ngaøy 31.05.2005 ñaõ ban haønh 22 Chuaån möïc keá toaùn , goàm: - 14 - • Chuaån möïc soá 01: “Chuaån möïc chung”. • Chuaån möïc soá 02: “Toàn kho”. • Chuaån möïc soá 03: “Taøi saûn coá ñònh höõu hình”. • Chuaån möïc soá 04: “Taøi saûn coá ñònh voâ hình”. • Chuaån möïc soá 05: “Baát ñoäng saûn ñaàu tö”. • Chuaån möïc soá 06: “Thueâ taøi saûn”. • Chuaån möïc soá 07: “Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát”. • Chuaån möïc soá 08:“Thoâng tin taøi chính veà khoaûn voán goùp lieân doanh”. • Chuaån möïc soá 10: “Aûnh höôûng cuûa vieäc thay ñoåi tyû giaù hoái ñoaùi”. • Chuaån möïc soá 15: “Hôïp ñoàng xaây döïng”. • Chuaån möïc soá 16: “Chi phí ñi vay”. • Chuaån möïc soá 17: “Thueá thu nhaäp doanh nghieäp”. • Chuaån möïc soá 21: “Trình baøy baùo caùo taøi chính”. • Chuaån möïc soá 22: “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï”. • Chuaån möïc soá 23: “Caùc söï kieän phaùt sinh sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm” • Chuaån möïc soá 24: “Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä”. • Chuaån möïc soá 25: “Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con”. • Chuaån möïc soá 26: “Thoâng tin veà caùc beân lieân quan”. • Chuaån möïc soá 27: “Baùo caùo taøi chính giöõa nieân ñoä”. • Chuaån möïc soá 28: “Baùo caùo boä phaän”. • Chuaån möïc soá 29: “Thay ñoåi chính saùch keá toaùn, öôùc tính keá toaùn vaø caùc sai soùt”. - 15 - 1.3.2- Hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp Hệ thống cheá ñoä kế toán là hệ thống các phương pháp kế toán trong công tác hạch toán kế toán, hệ thoáng cheá ñoä kế toán thường bao gồm: chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Điểm khác biệt rất lớn giữa các nước trên thế giới là có ban hành thống nhất hệ thống chế độ kế toán cụ thể làm căn cứ để các đơn vị kế toán thực hiện hoặc không ban hành hệ thống chế độ kế toán cụ thể. Ở đại bộ phận các nước trên thế giới chỉ có Luật, Chuẩn mực kế toán; Ở các nước này Nhà nước và các tổ chức nghể nghiệp không ban hành các chế độ kế toán cụ thể như chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Các đơn vị căn cứ vào các quy định của Luật, các chuẩn mực kế toán tự thiết lập hệ thống kế toán của mình nhằm mục đích quản lý được quá trình hoạt động và lập các báo cáo tài chính theo đúng yêu cầu của luật pháp. Nhưng ở một số ít nước, Nhà nước có ban hành các chế độ thể lệ kế toán cụ thể để đảm bảo sự quản lý thống nhất của nhà nước và là căn cứ để các đơn vị tổ chức thực hiện công tác kế toán của mình. • Ở Pháp, Tiệp khắc, Cộng hòa Liên bang Nga đều ban hành hệ thống tài khoản kế toán áp dụng thống nhất trong nền kinh tế. • Ở Việt Nam, Luật kế toán đã định nghĩa: Cheá ñoä keá toaùn laø nhöõng quy ñònh vaø höôùng daãn veà keá toaùn trong moät lónh vöïc hoaëc moät soá coâng vieäc cuï theå do cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà keá toaùn hoaëc toå chöùc ñöôïc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà keá toaùn uûy quyeàn ban haønh. Hệ thống chế độ kế toán bao gồm 4 bộ phận: Chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế t._.oán, báo cáo tài chính. Trong từng chế độ được quy định khái niệm, nội dung các chỉ tiêu kinh tế, tài chính, cấu trúc biểu mẫu, nội dung và phương pháp chi chép, phản ảnh lập các báo cáo tài chính. 1.3.2.1- Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn chính thöùc ñöôïc ban haønh aùp duïng cho doanh nghieäp theo Quyeát ñònh soá 1141TC/QÑ/CÑKT ngaøy 01.11.1995, sau ñoù ñöôïc chænh söûa, boå - 16 - sung theo Thoâng tö soá 10/TC/CÑKT ngaøy 20.03.1997 vaø Quyeát ñònh soá 167/2000/QÑ- BTC ngaøy 25.10.2000 vaø gaàn ñaây nhaát laø Luaät Keá toaùn. • Chöùng töø keá toaùn laø nhöõng giaáy tôø vaø vaät mang tin phaûn aùnh nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh vaø ñaõ hoaøn thaønh, noù ñöôïc duøng laøm caên cöù ghi soå keá toaùn. • Noäi dung cuûa chöùng töø keá toaùn theo quy ñònh: Teân vaø soá hieäu; Ngaøy, thaùng, naêm laäp; Teân, ñòa chæ cuûa ñôn vò hoaëc caù nhaân laäp chöùng töø; Teân, ñòa chæ cuûa ñôn vò hoaëc caù nhaân nhaän chöùng töø; Noäi dung nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh; Soá löôïng, ñôn giaù vaø soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính ghi baèng soá; Toång soá tieàn cuûa chöùng töø keá toaùn duøng ñeå thu, chi tieàn ghi baèng soá vaø baèng chöõ; Chöõ kyù, hoï vaø teân cuûa ngöôøi laäp, ngöôøi duyeät vaø nhöõng ngöôøi coù lieân quan. Ngoaøi nhöõng noäi dung chuû yeáu cuûa chöùng töø keá toaùn quy ñònh treân, chöùng töø keá toaùn coù theå coù theâm nhöõng noäi dung khaùc theo töøng loaïi chöùng töø. • Caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa ñôn vò keá toaùn ñeàu phaûi laäp chöùng töø keá toaùn. Chöùng töø keá toaùn phaûi ñöôïc laäp roõ raøng, ñaày ñuû, kòp thôøi, chính xaùc. Trong tröôøng hôïp chöùng töø keá toaùn chöa coù qui ñònh maãu thì ñôn vò ñöôïc töï laäp chöùng töø keá toaùn nhöng phaûi coù ñaày ñuû caùc noäi dung theo qui ñònh cuûa Luaät. • Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn doanh nghieäp hieän nay bao goàm hai heä thoáng chöùng töø: chöùng töø keá toaùn baét buoäc vaø chöùng töø keá toaùn höôùng daãn. ß Chöùng töø baét buoäc laø chöùng töø phaûn aùnh quan heä kinh teá giöõa caùc phaùp nhaân hoaëc coù yeâu caàu quaûn lyù chaët cheõ, mang tính chaát phoå bieán roäng raõi vaø do Nhaø nöôùc tieâu chuaån hoùa veà qui caùch, bieåu maãu, caùch ghi cheùp, phöông phaùp laäp vaø aùp duïng thoáng nhaát cho taát caû caùc doanh nghieäp. ß Chöùng töø höôùng daãn chuû yeáu laø chöùng töø aùp duïng trong noäi boä ñôn vò, Nhaø nöôùc chæ höôùng daãn caùc chæ tieâu ñaëc tröng ñeå doanh nghieäp vaän duïng, hieän nay ñaõ ñöôïc quy ñònh roõ theo Luaät keá toaùn. - 17 - Chöùng töø keá toaùn hieän nay bao goàm 5 chæ tieâu, trong moãi chæ tieâu coù quy ñònh soá loaïi chöùng töø vaø ñöôïc baét buoäc hoaëc höôùng daãn cuøng vôùi phaïm vi aùp duïng daønh cho doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp khaùc {Xem phuï luïc soá 1.1} Toång hôïp heä thoáng chöùng töø nhö sau: SOÁ TT TEÂN GOÏI CHÆ TIEÂU Soá löôïng chöùng töø DNNN Baét buoäc DNNN Höôùng daãn DN khaùc Baét buoäc DN khaùc Höôùng daãn I Lao ñoäng tieàn löông 09 05 04 09 II Haøng toàn kho 06 04 02 04 02 III Baùn haøng 09 07 02 07 02 IV Tieàn teä 08 05 03 05 03 V Taøi saûn coá ñònh 05 03 02 03 02 1.3.2.2- Cheá ñoä soå keá toaùn Hình thöùc soå keá toaùn laø caùc maãu soå keá toaùn, trình töï, phöông phaùp ghi soå vaø lieân quan giöõa caùc soå keá toaùn. Soå keá toaùn duøng ñeå ghi cheùp, heä thoáng vaø löu giöõ toaøn boä caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính ñaõ phaùt sinh coù lieân quan ñeán ñôn vò keá toaùn. • Soå keá toaùn phaûi ghi roõ teân ñôn vò keá toaùn; teân soå; ngaøy, thaùng, naêm laäp soå; ngaøy, thaùng, naêm khoùa soå; chöõ kyù cuûa ngöôøi laäp soå, keá toaùn tröôûng vaø ngöôøi ñaïi dieän theo phaùp luaät cuûa ñôn vò keá toaùn; soá trang; ñoùng daáu giaùp lai. • Soå keá toaùn phaûi coù caùc noäi dung chuû yeáu sau ñaây: Ngaøy, thaùng ghi soå; Soá hieäu, ngaøy, thaùng cuûa chöùng töø keá toaùn duøng laøm caên cöù ghi soå; Toùm taét noäi dung cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh; Soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh ghi vaøo caùc taøi khoaûn keá toaùn; Soá dö ñaàu kyø, soá tieàn phaùt sinh trong kyø, soá dö cuoái kyø. • Soå keá toaùn goàm soå keá toaùn toång hôïp vaø soå keá toaùn chi tieát. Boä Taøi chính quy ñònh veà hình thöùc keá toaùn, cheá ñoä soå keá toaùn. Caùc hình thöùc soå keá toaùn bao goàm : - 18 - ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù chung. Hình thöùc naøy bao goàm soå nhaät kyù chung, caùc soå nhaät kyù ñaëc bieät (soå nhaät kyù mua haøng, soå nhaät kyù baùn haøng, soå nhaät kyù thu tieàn, soå nhaät kyù chi tieàn), soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø roõ raøng, deã hieåu, maãu soå ñôn giaûn, thuaän tieän cho vieäc phaân coâng lao ñoäng keá toaùn vaø phuø hôïp vôùi quy trình xöû lyù cô giôùi hoùa. Hình thöùc nhaät kyù chung coù theå aùp duïng thích hôïp cho moïi loaïi hình doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp aùp duïng maùy vi tính. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø khoái löôïng ghi soå nhieàu, neáu toå chöùc khoâng kheùo seõ deã bò truøng laép veà noäi dung cuûa nghieäp vuï giöõa caùc soå nhaät kyù. Nhöôïc ñieåm naøy coù theå ñöôïc khaéc phuïc ñöôïc nhôø khaû naêng xöû lyù cuûa maùy tính. ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù soå caùi Hình thöùc naøy bao goàm soå nhaät kyù-soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø ghi cheùp ñôn giaûn, roõ raøng, deã ñoái chieáu vaø kieåm tra nhöng khoù phaân coâng lao ñoäng keá toaùn, khoâng thích hôïp cho caùc doanh nghieäp lôùn, keát caáu soå saùch khoâng thích hôïp cho vieäc cô giôùi hoùa keá toaùn. Do vaäy, hình thöùc naøy chæ thích hôïp cho caùc doanh nghieäp qui moâ nhoû. ß Hình thöùc keá toaùn Chöùng töø ghi soå Hình thöùc naøy bao goàm soå ñaêng kyù chöùng töø ghi soå, soå caùi vaø caùc soå chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc chöùng töø ghi soå laø goïn nheï, keát caáu maãu soå ñôn giaûn, roõ raøng, deã laøm, deã phaân coâng coâng vieäc keá toaùn, thuaän lôïi cho vieäc söû duïng caùc phöông tieän tính toaùn hieän ñaïi vôùi qui moâ nhoû. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø vieäc ghi cheùp deã bò truøng laáp, vieäc ñoái chieáu vaø kieåm tra gaëp khoù khaên, coâng vieäc keá toaùn thöôøng taäp trung vaøo moät soá thôøi ñieåm laøm cho vieäc cung caáp thoâng tin khoâng kòp thôøi, moái lieân heä giöõa haïch toaùn chi tieát vaø haïch toaùn toång hôïp khoâng roõ raøng. Hình thöùc naøy coù theå phuø hôïp vôùi nhieàu loaïi hình doanh nghieäp. - 19 - ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù chöùng töø Hình thöùc naøy bao goàm caùc nhaät kyù chöùng töø, caùc baûng keâ, baûng phaân boå, soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Hình thöùc naøy coù öu ñieåm laø giaûm nheï khoái löôïng ghi cheùp, khaéc phuïc ñöôïc vieäc ghi cheùp truøng laép, deã phaân coâng vaø chuyeân moân hoùa coâng vieäc keá toaùn, vieäc kieåm tra vaø ñoái chieáu thöïc hieän thöôøng xuyeân vaø thuaän lôïi neân coù khaû naêng cung caáp thoâng tin nhanh. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø soá löôïng soå nhieàu, keát caáu kieåu baøn côø phöùc taïp neân ñoøi hoûi trình ñoä chuyeân moân cuûa nhaân vieân keá toaùn cao vaø khoù aùp duïng maùy tính trong xöû lyù soá lieäu. Do ñoù, hình thöùc naøy chæ thích hôïp vôùi caùc doanh nghieäp coù qui moâ lôùn, nhaân vieân keá toaùn coù trình ñoä, heä thoáng keá toaùn toå chöùc theo quy moâ thuû coâng. {Xem phuï luïc soá 2.1 veà cheá ñoä soå keá toaùn} 1.3.2.3- Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: Taøi khoaûn keá toaùn duøng ñeå phaân loaïi vaø heä thoáng hoùa caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính theo noäi dung kinh teá. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn goàm caùc taøi khoaûn keá toaùn caàn söû duïng. Moãi ñôn vò keá toaùn phaûi söû duïng moät heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Boä Taøi chính quy ñònh cuï theå veà taøi khoaûn keá toaùn vaø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Doanh nghieäp phaûi caên cöù vaøo heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do Boä Taøi chính quy ñònh ñeå choïn heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng taïi doanh nghieäp. Doanh nghieäp ñöôïc chi tieát caùc taøi khoaûn keá toaùn ñaõ choïn phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát quy ñònh noäi dung cô baûn sau: • Soá löôïng, teân goïi vaø soá hieäu cuûa caùc taøi khoaûn ñöôïc söû duïng trong neàn kinh teá ñeå phaûn aùnh caùc ñoái töôïng keá toaùn cuï theå. • Noäi dung kinh teá, coâng duïng kinh teá cuûa töøng taøi khoaûn caáp 1, 2, 3. • Keát caáu cuûa töøng taøi khoaûn. • Moät soá quan heä ñoái öùng chuû yeáu cuûa caùc taøi khoaûn. - 20 - Heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát ñöôïc quy ñònh aùp duïng cho nöôùc ta bao goàm 10 loaïi, trong töøng loaïi bao goàm nhieàu taøi khoaûn caáp 1, tuøy theo yeâu caàu quaûn lyù moät taøi khoaûn caáp 1 coù theå chia nhieàu taøi khoaûn caáp 2, moät soá taøi khoaûn caáp 2 coù theâm taøi khoaûn caáp 3. Caùc ngaønh hoaëc doanh nghieäp döïa vaøo ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu quaûn lyù cuûa ñôn vò mình coù theå môû theâm caùc taøi khoaûn chi tieát caáp 4, 5. . . Soá hieäu taøi khoaûn quy ñònh trong heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát laø heä thoáng 3 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 1; 4 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 2; 5 soá ñoái vôùi taøi khoaûn caáp 3. Ngoaøi 9 loaïi taøi khoaûn ñöôïc duøng ñeå phaûn aùnh taøi saûn, nguoàn voán, tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñöôïc ghi cheùp theo phöông phaùp ghi keùp. Trong heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát coøn coù taøi khoaûn loaïi 0 duøng ñeå phaûn aùnh moät soá ñoái töôïng ñaëc bieät lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù, söû duïng trong doanh nghieäp vaø caàn ñöôïc theo doõi rieâng. Ñaëc ñieåm ghi cheùp vaøo taøi khoaûn naøy laø ghi ñôn. [Xem Phuï luïc 3.1] 1.3.2.4- Cheá ñoä baùo caùo taøi chính: Theo ñieàu 29-Luaät keá toaùn vaø Chuaån möïc keá toaùn soá 21: Baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp theo chuaån möïc keá toaùn vaø cheá ñoä keá toaùn duøng ñeå toång hôïp vaø thuyeát minh veà tình hình kinh teá, taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn. • Muïc ñích cuûa baùo caùo taøi chính laø phaûn aùnh theo moät caáu truùc chaët cheõ vaø cung caáp caùc thoâng tin veà tình hình taøi chính, keát quaû kinh doanh vaø caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp; ñaùp öùng nhu caàu höõu ích cho soá ñoâng nhöõng ngöôøi söû duïng trong vieäc ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Ñeå ñaït muïc ñích naøy baùo caùo taøi chính phaûi cung caáp nhöõng thoâng tin cho doanh nghieäp veà: taøi saûn, nôï phaûi traû, voán chuû sôû höõu, doanh thu, thu nhaäp khaùc, chi phí, laõi vaø loã, caùc luoàng tieàn. • Vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính phaûi tuaân thuû caùc yeâu caàu ñaõ ñöôïc quy ñònh taïi Chuaån möïc keá toaùn soá 21 “Trình baøy baùo caùo taøi chính”, goàm: - 21 - ß Trung thöïc vaø hôïp lyù, ß Löïa choïn vaø aùp duïng caùc chính saùch keá toaùn phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa töøng chuaån möïc keá toaùn nhaèm ñaûm baûo cung caáp thoâng tin thích hôïp vôùi nhu caàu ra caùc quyeát ñònh kinh teá cuûa ngöôøi söû duïng vaø cung caáp caùc thoâng tin ñaùng tin caäy, khi: ; Trình baøy trung thöïc, hôïp lyù tình hình taøi chính, tình hình vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp. ; Phaûn aùnh ñuùng baûn chaát kinh teá cuûa caùc giao dòch vaø söï kieän khoâng chæ ñôn thuaàn phaûn aùnh hình thöùc hôïp phaùp cuûa chuùng. ; Trình baøy khaùch quan, khoâng thieân vò. ; Tuaân thuû nguyeân taéc thaän troïng. ; Trình baøy ñaày ñuû treân moïi khía caïnh troïng yeáu. • Vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc sau: Cô sôû doàn tích - Nhaát quaùn - Troïng yeáu vaø Taäp hôïp - Buø tröø - Coù theå so saùnh ñöôïc. • Heä thoáng baùo caùo taøi chính hieän haønh aùp duïng cho doanh nghieäp {Xem Phuï luïc soá 4.1} ß Baûng caân ñoái keá toaùn {Maãu soá B01-DN} ; Baûng caân ñoái keá toaùn laø baùo caùo taøi chính toång hôïp, phaûn aùnh toång quaùt toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn ñoù cuûa doanh nghieäp taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Caên cöù vaøo baûng caân ñoái keá toaùn coù theå nhaän xeùt, ñaùnh giaù khaùi quaùt tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp. ; Baûng caân ñoái keá toaùn thöôøng coù keát caáu hai phaàn: - Phaàn taøi saûn: Phaûn aûnh toaøn boä giaù trò taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo theo cô caáu taøi saûn vaø hình thöùc toàn taïi trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Taøi saûn ñöôïc chia thaønh hai phaàn: taøi saûn ngaén haïn vaø taøi saûn daøi haïn. - 22 - - Phaàn nguoàn voán: Phaûn aûnh nguoàn hình thaønh taøi saûn hieän coù cuûa doanh nghieäp taïi thôøi ñieåm baùo caùo. Caùc chæ tieâu nguoàn voán theå hieän traùch nhieäm phaùp lyù cuûa doanh nghieäp ñoái vôùi taøi saûn ñang quaûn lyù vaø söû duïng taïi doanh nghieäp. Nguoàn voán ñöôïc chia thaønh : Nôï phaûi traû vaø voán chuû sôû höõu. - Ngoaøi ra, baûng caân ñoái keá toaùn coøn coù phaàn taøi saûn ngoaøi baûng. ; Vieäc laäp vaø trình baøy Baûng caân ñoái keá toaùn phaûi tuaân thuû caùc nguyeân taéc chung veà laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính, nhöng khoâng ñöôïc aùp duïng “Nguyeân taéc buø tröø” ; Trong Baûng caân ñoái keá toaùn ñöôïc trình baøy rieâng bieät caùc taøi saûn vaø nôï phaûi traû thaønh ngaén haïn vaø daøi haïn. Tröôøng hôïp do tính chaát hoaït ñoäng doanh nghieäp khoâng theå phaân bieät ñöôïc giöõa ngaén haïn vaø daøi haïn, thì caùc taøi saûn vaø nôï phaûi traû phaûi ñöôïc trình baøy thöù töï theo tính thanh khoaûn giaûm daàn. • Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh {Maãu soá B02-DN} Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø baùo caùo taøi chính toång hôïp, phaûn aùnh toång quaùt tình hình vaø keát quaû kinh doanh trong moät kyø keá toaùn cuûa doanh nghieäp, chi tieát theo hoaït ñoäng kinh doanh chính vaø hoaït ñoäng taøi chính. Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cho bieát toaøn boä keát quaû hoaït ñoäng trong kinh doanh cuûa doanh nghieäp sau moät thôøi kyø nhaát ñònh. Ñoàng thôøi baûng baùo caùo coøn cho bieát ñöôïc caùc yeáu toá lieân quan ñeán vieäc tính toaùn xaùc ñònh keát quaû kinh doanh cuûa töøng loaïi hoaït ñoäng. • Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä {Maãu soá B03-DN} Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä laø baùo caùo taøi chính phaûn aùnh caùc khoaûn thu vaø chi tieàn trong kyø cuûa doanh nghieäp theo caùc hoaït ñoäng kinh doanh, hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chính. Döïa vaøo baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, ngöôøi söû duïng coù theå ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng taïo ra tieàn, söï bieán ñoäng taøi saûn thuaàn, khaû naêng thanh toaùn vaø döï toaùn ñöôïc luoàng tieàn trong kyø tieáp theo cuûa doanh nghieäp. - 23 - ; Keát caáu baùo caùo löu chuyeån tieàn teä goàm 3 phaàn : - Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng kinh doanh. - Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng ñaàu tö. - Löu chuyeån tieàn töø hoaït ñoäng taøi chính. ; Coù hai phöông phaùp laäp baùo caùo löu chuyeån tieàn teä : - Phöông phaùp giaùn tieáp: baùo caùo ñöôïc laäp baèng caùch ñieàu chænh lôïi nhuaän tröôùc thueá cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh khoûi aûnh höôûng cuûa caùc nghieäp vuï khoâng tröïc tieáp lieân quan ñeán thu hoaëc chi tieàn ñaõ laøm taêng, giaûm lôïi töùc nhö khaáu hao TSCÑ, laõi vay ngaân haøng chöa thanh toaùn, loaïi tröø caùc khoaûn laõi-loã cuûa hoaït ñoäng ñaàu tö vaø hoaït ñoäng taøi chính ñaõ tính vaøo lôïi nhuaän tröôùc thueá, ñieàu chænh caùc khoaûn muïc thuoäc voán löu ñoäng. ß Phöông phaùp tröïc tieáp: baùo caùo ñöôïc laäp baèng caùch xaùc ñònh vaø phaân tích caùc khoaûn thöïc thu, chi baèng tieàn treân caùc soå keá toaùn voán baèng tieàn theo töøng hoaït ñoäng vaø theo noäi dung thu chi. • Thuyeát minh baùo caùo taøi chính {Maãu soá B09-DN} Thuyeát minh baùo caùo taøi chính laø moät boä phaän hôïp thaønh heä thoáng baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp bao goàm caùc phaàn moâ taû mang tính töôøng thuaät hoaëc nhöõng phaân tích chi tieát hôn caùc soá lieäu ñaõ ñöôïc theå hieän trong Baûng caân ñoái keá toaùn, Baùo caùo keát quaû kinh doanh, Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä cuõng nhö caùc thoâng tin boå sung caàn thieát khaùc. Cuï theå nhö trình baøy khaùi quaùt ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp; noäi dung moät soá cheá ñoä keáù toaùn ñöôïc doanh nghieäp löïa choïn ñeå aùp duïng; cung caáp soá lieäu, thoâng tin, ñaùnh giaù chi tieát veà chi phí, thu nhaäp, keát quaû hoaït ñoäng, veà tình hình taêng giaûm taøi saûn coá ñònh, voán chuû sôû höõu, phaân boå voán, khaû naêng thanh toaùn; kieåm tra vieäc chaáp haønh cheá ñoä keá toaùn. . . cuûa doanh nghieäp. - 24 - CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG CHEÁ ÑOÄ KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 2.1/- Quaù trình phaùt trieån cuûa heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp. 2.1.1- Giai ñoaïn tröôùc naêm 1970: Naêm 1945, cuøng vôùi söï khai sinh ra nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa, keá toaùn ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Vaøo nhöõng naêm khaùng chieán choáng Phaùp, keá toaùn ñöôïc nhaø nöôùc söû duïng chuû yeáu trong vieäc thu, chi ngaân saùch sô khai. Ñeán naêm 1948, laàn ñaàu tieân trong lòch söû keá toaùn cuûa nöôùc Vieät Nam môùi, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh “Theå leä thu, chi vaø keá toaùn ñaïi cöông cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa” theo Nghò ñònh soá 1535 VP/TÑQ ngaøy 25.9.1948. Sau khi hoøa bình laäp laïi, cuøng vôùi vieäc tieáp quaûn caùc cô sôû kinh teá do cheá ñoä cuõ ñeå laïi, nhaø nöôùc ñaõ thaønh laäp caùc xí nghieäp vaø toå chöùc kinh teá môùi, töø ñoù, daàn daàn hình thaønh heä thoáng kinh teá quoác doanh vaø ngaøy caøng giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi caáp thieát phaûi coù moät heä thoáng cheá ñoä keá toaùn ñaày ñuû vaø ñoàng boä hôn. Ngaøy 11.10.1956, Vuï Cheá ñoä keá toaùn thuoäc Boä Taøi chính ñöôïc thaønh laäp theo Nghò ñònh soá 1076 - TTg. Töø naêm 1957, ñeå ñaùp öùng nhu caàu cho quaù trình chuyeån caùc xí nghieäp quoác doanh sang cheá ñoä haïch toaùn kinh teá, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh hai cheá ñoä keá toaùn cô baûn laø “Cheá ñoä keá toaùn xí nghieäp coâng nghieäp” vaø “Cheá ñoä keá toaùn kieán thieát cô baûn”. Caùc cheá ñoä naøy ñaõ goùp phaàn quan troïng ñöa coâng taùc keá toaùn ñi vaøo neà neáp vaø laø tieàn ñeà cho vieäc xaây döïng heä thoáng keá toaùn Vieät Nam sau naøy. Ñeán naêm 1961, cuøng vôùi vieäc Chính phuû ban haønh Ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Nhaø nöôùc theo Nghò ñònh 175/CP ngaøy 28.10.1961, caùc cheá ñoä keá toaùn cho caùc xí nghieäp ngaønh xaây döïng, noâng nghieäp... cuõng ñöôïc tieáp tuïc ban haønh. Caùc cheá ñoä keá toaùn noùi treân ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc quaûn lyù, kieåm soaùt tình hình chaáp haønh keá hoaïch vaø baûo veä - 25 - taøi saûn xaõ hoäi chuû nghóa, taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù kinh teá, taøi chính cuûa Nhaø nöôùc, ñoàng thôøi ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc ñôn vò quoác doanh böôùc ñaàu ñi vaøo thöïc hieän cheá ñoä haïch toaùn kinh teá. 2.1.2- Giai ñoaïn töø naêm 1970-1994: Naêm 1970 heä thoáng cheá ñoä keá toaùn thoáng nhaát laàn ñaàu tieân trong lòch söû ra ñôøi, bao goàm: cheá ñoä ghi cheùp ban ñaàu [Quyeát ñònh soá 583/LBTC-TK], heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát [Quyeát ñònh soá 425/TC-CÑKT ngaøy 14.12.1970], cheá ñoä soå keá toaùn theo hình thöùc Nhaät kyù - Chöùng töø [Quyeát ñònh soá 426/TC-CÑKT ngaøy 14.12.1970]ø, cheá ñoä baùo caùo keá toaùn - thoáng keâ xí nghieäp coâng nghieäp [Quyeát ñònh soá 233/CP ngaøy 01.12.1970]. . . Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn naøy ñöôïc aùp duïng chung cho taát caû caùc ñôn vò thuoäc ngaønh saûn xuaát kinh doanh do trung öông quaûn lyù, khoâng phaân bieät quy moâ cuûa ñôn vò, ñaõ taïo neân moät neàn taûng phaùp lyù vöõng chaéc cho coâng taùc keá toaùn aùp duïng taïi caùc doanh nghieäp ôû taát caû caùc lónh vöïc hoaït ñoäng kinh doanh, goùp phaàn ñaéc löïc vaøo vieäc quaûn lyù taøi chính trong ñieàu kieän cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung. Sau khi giaûi phoùng mieàn Nam, thoáng nhaát ñaát nöôùc, chuùng ta böôùc vaøo giai ñoaïn phuïc hoài vaø xaây döïng neàn kinh teá sau chieán tranh, thöïc hieän coâng nghieäp hoùa xaõ hoäi chuû nghóa, tieán haønh coâng cuoäc caûi taïo kinh teá, xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi treân phaïm vi caû nöôùc. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi phaûi coù moät cheá ñoä keá toaùn thoáng nhaát, phuø hôïp, aùp duïng toaøn quoác. Chính vì vaäy, ngaøy 24.10.1975, Boä Taøi chính ban haønh Quyeát ñònh soá 34 TC/CÑKT veà söûa ñoåi, boå sung “Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát”. Thöïc hieän Nghò quyeát Ñaïi hoäi toaøn quoác Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam laàn thöù 6 (1986) veà chuyeån ñoåi cô cheá quaûn lyù sang cô cheá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa, xuaát phaùt töø ñoøi hoûi böùc thieát cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi cô cheá hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc, theo höôùng môû roäng quyeàn töï chuû saûn xuaát kinh doanh, ngaøy 11.07.1986, Boä Taøi chính ban haønh “Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát”. Tieáp theo treân cô sôû tinh thaàn - 26 - cuûa Nghò quyeát Hoäi nghò Trung öông 3 khoaù VI, naêm 1987 vaø Quyeát ñònh 217/HÑBT ñöôïc trieån khai ñaàu naêm 1988, Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc ñaõ ban haønh “Phaùp leänh keá toaùn vaø thoáng keâ” [Leänh 06/LCP-HÑNN ngaøy 20.05.1988], Hoäi ñoàng Boä tröôûng ñaõ ban haønh “Ñieàu leä toå chöùc keá toaùn Nhaø nöôùc” [Nghò ñònh soá 25/HÑBT ngaøy 18.03.1989], “Ñieàu leä keá toaùn tröôûng xí nghieäp quoác doanh” [Nghò ñònh soá 26/HÑBT ngaøy 18.03.1989], “Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát” [Quyeát ñònh soá 212/QÑ-CÑKT ngaøy 15.02.1989] . . . Nhöõng vaên baûn treân ñöôïc trieån khai thöïc hieän nhaèm chaán chænh coâng taùc keá toaùn, thoáng keâ, thoâng tin kinh teá ôû caùc ngaønh, caùc caáp, goùp phaàn laäp laïi kyû cöông trong coâng taùc quaûn lyù kinh teá, taøi chính vaø laøm laønh maïnh hoùa caùc quan heä kinh teá xaõ hoäi, taêng cöôøng quaûn lyù kinh teá - taøi chính caùc caáp, caùc ngaønh, thöïc hieän vieäc kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá, ñoàng thôøi ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá, baûo ñaûm cung caáp thoâng tin baèng soá lieäu moät caùch ñaày ñuû, kòp thôøi, chính xaùc vaø thoáng nhaát ôû moãi caáp, moãi ngaønh vaø trong caû nöôùc. Phaùp leänh Keá toaùn vaø Thoáng keâ ñöôïc ban haønh naêm 1988 chính laø neàn taûng vaø cô sôû phaùp lyù ñeå ñoåi môùi vaø toå chöùc laïi heä thoáng keá toaùn vaø thoáng keâ trong neàn kinh teá quoác daân thích öùng vôùi cô cheá quaûn lyù môùi. Coù theå coi ñaây chính laø thôøi ñieåm baét ñaàu tieán trình ñoåi môùi heä thoáng cheá ñoä keá toaùn Vieät Nam theo kinh teá thò tröôøng, theo thoâng leä quoác teá, höôùng tôùi moät neàn kinh teá môû vôùi xu theá hoäi nhaäp. Ñeå ñaùp öùng söï phaùt trieån neàn kinh teá vaø khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm cuûa cheá ñoä keá toaùn ñaõ ban haønh vaøo thôøi gian tröôùc, trong naêm 1990, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh haøng loaït cheá ñoä keá toaùn môùi nhö “Cheá ñoä Baùo caùo keá toaùn ñònh kyø aùp duïng cho xí nghieäp coâng nghieäp quoác doanh” [Quyeát ñònh soá 224/QÑ-CÑKT ngaøy 18.04.1990], “Heä thoáng cheá ñoä ghi cheùp ban ñaàu” [Quyeát ñònh soá 90/QÑ-CÑKT ngaøy 19.05.1990]. Treân tinh thaàn keá thöøa caùc cheá ñoä keá toaùn tröôùc ñaây, cheá ñoä keá toaùn môùi ban haønh laø - 27 - moät böôùc phaùt trieån ôû möùc cao hôn, vöøa baûo ñaûm tính thoáng nhaát thoâng tin taøi chính doanh nghieäp cung caáp cho caùc ñoái töôïng, vöøa baûo ñaûm tính linh hoaït phuïc vuï cho yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp cuûa moïi thaønh phaàn kinh teá hoaït ñoäng theo cô cheá thò tröôøng. 2.1.3- Töø naêm 1994 ñeán nay: Cheá ñoä keá toaùn ban haønh trong nhöõng naêm 1989 - 1990 maëc duø ñaõ ñöôïc caûi tieán nhöng vaãn coøn nhöõng nhöôïc ñieåm, chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng, phaïm vi cung caáp thoâng tin vaø ñoái töôïng keá toaùn chöa ñöôïc ñaày ñuû vaø toaøn dieän, ñoàng thôøi khoâng phuø hôïp vôùi thoâng leä keá toaùn quoác teá. Tröôùc tình hình ñoù, vaøo thaùng 12/1994, Boä Taøi chính ñaõ ban haønh cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp theo Quyeát ñònh soá 1141-TC/QÑ/CÑ keá toaùn ngaøy 1.11.1995. Cheá ñoä keá toaùn ban haønh theo Quyeát ñònh naøy bao goàm 4 noäi dung, ñoù laø: • Heä thoáng taøi khoaûn vaø noäi dung, keát caáu, phöông phaùp phaûn aùnh cuûa taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng cho doanh nghieäp. • Cheá ñoä baùo caùo taøi chính vaø noäi dung, phöông phaùp laäp baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. • Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn. • Cheá ñoä soå keá toaùn. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû keá toaùn, cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñöôïc ban haønh cuøng moät luùc ñaày ñuû caû 4 cheá ñoä nhö treân. Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn naøy ñaõ thoûa maõn ñöôïc yeâu caàu cô cheá quaûn lyù môùi ôû nöôùc ta, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu deã laøm, deã hieåu, minh baïch, coâng khai, deã kieåm tra, deã kieåm soaùt trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng. Trong giai ñoaïn ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam, haøng loaït vaên baûn veà cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñaõ ñöôïc ban haønh, ñoù laø söï coâng boá Luaät Keá toaùn, 22 Chuaån möïc keá toaùn. Caùc chuaån möïc keá toaùn coøn laïi theo döï kieán seõ coâng boá vaøo cuoái - 28 - naêm 2005 vaø töø naêm 2006 ñeán 2010 seõ hoaøn chænh vaø coâng boá laïi toaøn boä caùc Chuaån möïc keá toaùn ñaõ coâng boá [Theo Hoäi nghò keá toaùn laàn thöù 10-2003]. Qua nghieân cöùu lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa keá toaùn Vieät nam, coù theå nhaän thaáy raèng: trong töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa neàn kinh teá, heä thoáng cheá ñoä keá toaùn ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån phuø hôïp, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cung caáp thoâng tin cho caùc ñoái töôïng söû duïng trong töøng thôøi kyø vaø phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cô cheá quaûn lyù kinh teá ñoái vôùi caùc doanh nghieäp ôû nöôùc ta. Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn cuûa giai ñoaïn sau luoân coù söï caûi tieán ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa giai ñoaïn tröôùc, nhaèm baûo ñaûm söï phuø hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù doanh nghieäp cuûa töøng thôøi kyø, phaùt huy vai troø laø coâng cuï cung caáp thoâng tin höõu ích nhaát cho quaûn lyù doanh nghieäp noùi rieâng vaø quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá quoác daân noùi chung. 2.2/- Thöïc traïng cuûa heä thoáng cheá ñoä keá toaùn hieän haønh. Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp hieän nay ñöôïc nghieân cöùu, soaïn thaûo, ban haønh xuaát phaùt töø quan ñieåm chæ ñaïo cuûa Chính phuû vaø Boä Taøi chính phaûi caûi caùch moät caùch trieät ñeå, caên baûn. Keá toaùn doanh nghieäp phaûi keá caän vaø hoøa nhaäp vôùi nhöõng thoâng leä phoå bieán veà keá toaùn cuûa caùc nöôùc, phaûi trôû thaønh coâng cuï höõu hieäu cho quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp, keá toaùn phaûi goùp phaàn thuùc ñaåy tieán trình môû cöûa, hoäi nhaäp, thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi . . . Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp sau 10 naêm caûi caùch chöùng toû coù nhieàu öu ñieåm: • Laàn ñaàu tieân ôû Vieät Nam heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñöôïc ban haønh ñoàng boä vaø ñöôïc aùp duïng thoáng nhaát cho moïi loaïi hình doanh nghieäp thuoäc moïi lónh vöïc, moïi thaønh phaàn kinh teá, bao goàm 4 boä phaän cô baûn: Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn, Cheá ñoä soå keá toaùn, Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn, Cheá ñoä baùo caùo taøi chính. • Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñaõ xaây döïng treân cô sôû tuaân thuû moät soá nguyeân taéc keá toaùn chung ñöôïc thöøa nhaän treân theá giôùi, ñaûm baûo cho heä thoáng keá toaùn - 29 - doanh nghieäp Vieät Nam coù khaû naêng hoøa nhaäp vôùi keá toaùn cuûa caùc nöôùc, nhö : cô sôû keá toaùn doàn tích, nguyeân taéc giaù goác, nguyeân taéc phuø hôïp, nguyeân taéc thaän troïng . . • Heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp ñaõ qui ñònh noäi dung phaûn aùnh caùc nghieäp vuï kinh teá trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng vaø döï kieán caû nhöõng nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong töông lai gaàn nhö taøi saûn coá ñònh voâ hình, caùc loaïi cho thueâ taøi saûn (thueâ hoaït ñoäng, thueâ taøi chính), caùc loaïi döï phoøng, haïch toaùn vaø xöû lyù cheânh leäch tyû giaù ngoaïi teä, haïch toaùn caùc khoaûn chieát khaáu, giaûm giaù . . . • Töø khi ban haønh laàn löôït caùc chuaån möïc keá toaùn tôùi nay, cöù sau moãi ñôït ban haønh chuaån möïc keá toaùn, Boä Taøi chính laïi ban haønh caùc thoâng tö höôùng daãn keá toaùn thöïc hieän chuaån möïc keá toaùn. Trong caùc thoâng tö naøy heä thoáng cheá ñoä keá toaùn laïi ñöôïc söûa ñoåi boå sung theo quy ñònh cuûa töøng chuaån möïc. Noäi dung söûa ñoåi tröôùc heát laø vieäc söûa ñoåi vaø boå sung caùc taøi khoaûn keá toaùn, noäi dung vaø phöông phaùp ghi cheùp caùc taøi khoaûn ñeå ghi nhaän caùc giao dòch vaø söï kieän kinh teá theo quy ñònh cuûa chuaån möïc, phuïc vuï vieäc laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính. Noäi dung söûa ñoåi tieáp theo laø söûa ñoåi, boå sung bieåu maãu caùc baùo caùo taøi chính (Baûng caân ñoái keá toaùn, Baùo caùo keát quaû kinh doanh, Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä, Thuyeát minh baùo caùo taøi chính). Maãu bieåu baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc söûa ñoåi boå sung theo yeâu caàu, nguyeân taéc trình baøy baùo caùo taøi chính, giaù trò cuûa töøng khoaûn muïc, chæ tieâu phaûn aùnh treân baùo caùo ñoái vôùi töøng giao dòch. • Nhaèm ñaùnh giaù thöïc traïng vaän duïng heä thoáng cheá ñoä chöùng töø keá toaùn, cheá ñoä soå keá toaùn doanh nghieäp, taùc giaû khaûo saùt thöïc teá taïi caùc doanh nghieäp laø: Coâng ty XNK Vaät tö kyõ thuaät, Coâng ty TNHH ._.aûi traû” duøng ñeå phaûn aùnh thueá thu nhaäp doanh nghieäp phaûi traû trong töông lai. - 75 - Keát caáu vaø noäi dung phaûn aùnh cuûa taøi khoaûn TK 345 -Beân nôï: - Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû ñaõ traû hoaëc ñaõ khaáu tröø trong kyø + Beân coù: - Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû phaùt sinh trong kyø + Soá dö beân coù: - Thueá thu nhaäp hoaõn laïi phaûi traû hieän coù vaøo ñaàu kyø, cuoái kyø • Thuoäc nhoùm taøi khoaûn loaïi 4: Giöõ nguyeân teân goïi: “Nguoàn voán chuû sôû höõu” ß Boå sung taøi khoaûn: Boå sung taøi khoaûn caáp 2 ; Taøi khoaûn 411 “Nguoàn voán kinh doanh” : boå sung theâm (02) taøi khoaûn caáp 3 cho phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa nguoàn voán kinh doanh hieän nay taïi caùc doanh nghieäp Ñoù laø caùc taøi khoaûn sau: + Taøi khoaûn 4111: Voán ñaàu tö cuûa chuû sôû huõu + Taøi khoaûn 4112: Thaëng dö voán coå phaàn; Thaëng dö voán coå phaàn laø soá voán goùp taêng leân (hoaëc giaûm xuoáng) trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp do caùc nghieäp vuï phaùt sinh lieân quan ñeán taøi saûn cuûa doanh nghieäp nhö cheânh leäch giöõa meänh giaù vôùi giaù phaùt haønh coå phieáu, ; Taøi khoaûn 413 “Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn” cuõng chia thaønh (03) taøi khoaûn caáp nhaèm phaûn aùnh theo quy ñònh. Ñoù laø: + Taøi khoaûn 4131 “Cheânh leäch tyû giaù hoái ñoaùi ñaùnh giaù laïi cuoái naêm taøi chính” + Taøi khoaûn 4132 “Cheânh leäch tyû giaù hoái ñoaùi trong giai ñoaïn ñaàu tö xaây döïng cô baûn” + Taøi khoaûn 4133 “Cheânh leäch tyû giaù hoái ñoaùi töø chuyeån ñoåi baùo caùo taøi chính” ß Boå sung taøi khoaûn môùi: - 76 - ; Taøi khoaûn 418 “Quyõ khaùc thuoäc voán chuû sôû höõu”: phaûn aùnh caùc nguoàn voán töông ñöông khaùc laøm taêng (hoaëc giaûm) voán goùp cuûa doanh nghieäp chöa keå ôû treân (neáu coù) nhö quyõ döï tröõ töï nguyeän, quyõ döï tröõ baét buoäc... ; Taøi khoaûn 419 “Coå phieáu quyõ” : duøng ñeå phaûn aùnh giaù trò hieän coù vaø bieán ñoäng taêng, giaûm cuûa soá coå phieáu maø caùc coâng ty coå phaàn mua laïi chính coå phieáu do mình phaùt haønh theo luaät ñònh. Soá coå phieáu maø coâng ty mua laïi naøy khoâng bò huûy boû maø seõ ñöôïc taùi phaùt haønh trong thôøi gian tôùi theo quy ñònh. Soá coå phieáu mua laïi naøy khoâng ñöôïc nhaän coå töùc, khoâng coù quyeàn baàu cöû hay tham gia chia phaàn taøi saûn khi coâng ty giaûi theå. Noùi caùch khaùc, soá coå phieáu maø coâng ty mua laïi coù theå coi nhö coå phieáu chöa baùn. Veà thöïc chaát, taøi khoaûn 419 laø taøi khoaûn ñieàu chænh giaûm cuûa taøi khoaûn 411. Taøi khoaûn 419 “Coå phieáu mua laïi” phaûn aùnh giaù trò hieän coù vaø bieán ñoäng taêng, giaûm cuûa soá coå phieáu maø caùc coâng ty coå phaàn mua laïi chính coå phieáu do mình phaùt haønh theo luaät ñònh thueá thu nhaäp doanh nghieäp phaûi traû trong töông lai. Keát caáu vaø noäi dung phaûn aùnh cuûa taøi khoaûn TK 419 + Beân nôï: - Taêng coå phieáu quyõ khi coâng ty mua laïi coå phieáu do hoï phaùt haønh ñeå laøm coå phieáu quyõ. + Beân coù: - Giaûm coå phieáu quyõ khi coâng ty phaùt haønh coå phieáu quyõ ra thò tröôøng hay do taùi phaùt haønh, do söû duïng hay huûy boû. + Soá dö beân nôïù: - Giaù trò coå phieáu quyõ hieän coøn. ß Boû taøi khoaûn: ; Taøi khoaûn 417 “Quyõ hoã trôï saép xeáp vaø coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc” vì theo Nghò ñònh soá 187/2004/NÑ-CP ngaøy 16.11.2004 cuûa Chính phuû veà chuyeån doanh nghieäp nhaø nöôùc sang coâng ty coå phaàn vaø Thoâng tö soá 126/2004/TT-BTC höôùng daãn nghò ñònh naøy: thì ñoái vôùi soá tieàn coøn laïi sau coå phaàn hoùa ñöôïc xöû lyù thaønh 2 phaàn: Phaàn boå sung voán kinh doanh seõ ghi taêng taøi khoaûn 411 “Nguoàn voán kinh - 77 - doanh”; Phaàn hoã trôï saép xeáp laïi lao ñoäng cho caùc coâng ty coå phaàn ñaõ coå phaàn hoùa haïch toaùn vaøo Taøi khoaûn 3388 “Nôï phaûi traû”. ; Taøi khoaûn 451 “Quyõ quaûn lyù cuûa caáp treân” vì Nghò ñònh soá 199/2004/NÑ-CP ngaøy 03.12.2004 cuûa Chính phuû ban haønh quy cheá quaûn lyù taøi chính coâng ty nhaø nöôùc vaø quaûn lyù voán nhaø nöôùc ñaàu tö ôû doanh nghieäp khaùc vaø Thoâng tö soá 33/2005/TT-BTC höôùng daãn moät soá ñieàu cuûa nghò ñònh naøy quy ñònh: Khi nhaän kinh phí quaûn lyù caáp döôùi noäp leân, ñôn vò caáp treân tính vaøo doanh thu, ñôn vò caáp döôùi tính vaøo chi phí. • Thuoäc nhoùm taøi khoaûn loaïi 5, 6: Giöõ nguyeân teân goïi: Loaïi 5: “Doanh thu”; Loaïi 6: “Chi phí saûn xuaát, kinh doanh”. ß Söûa ñoåi taøi khoaûn: ; Taøi khoaûn 511 “Doanh thu baùn haøng”: söûa teân thaønh”Doanh thu baùn haøng vaø cung caáp dòch vuï ra beân ngoaøi”: ; Taøi khoaûn 512 “Doanh thu noäi boä”: söûa teân thaønh”Doanh thu baùn haøng vaø cung caáp dòch vuï noäi boä”: ; Taøi khoaûn 635 “Chi phí taøi chính”: söûa teân thaønh ”Chi phí hoaït ñoäng taøi chính” cho phuø hôïp vôùi taøi khoaûn 515 “Doanh thu hoaït ñoäng taøi chính” ß Boå sung taøi khoaûn: ; Taøi khoaûn 632 “Giaù voán haøng baùn”: söûa teân thaønh ”Giaù voán haøng baùn vaø cung caáp dòch vuï” cho phuø hôïp vôùi noäi dung phaûn aùnh cuûa taøi khoaûn 511 “Doanh thu baùn haøng vaø cung caáp dòch vuï” vaø chia thaønh (02) taøi khoaûn: + Taøi khoaûn 6321 “Giaù voán haøng hoùa” + Taøi khoaûn 6322 “Giaù voán cung caáp dòch vuï” • Thuoäc nhoùm taøi khoaûn loaïi 7, 8: - 78 - Giöõ nguyeân teân goïi: Loaïi 7: “Thu nhaäp khaùc”; Loaïi 8: “Chi phí khaùc”. ß Boå sung taøi khoaûn: ; Taøi khoaûn 833 “Chi phí thueá thu nhaäp doanh nghieäp” vôùi (02) taøi khoaûn caáp 2 laø: + Taøi khoaûn 8331 “Chi phí thueá thu nhaäp doanh nghieäp hieän haønh” + Taøi khoaûn 8332 “Chi phí thueá thu nhaäp doanh nghieäp hoaõn laïi” • Thuoäc nhoùm taøi khoaûn ngoaøi baûng: loaïi 0 Chæ neân ñeå laïi (05) taøi khoaûn, bao goàm: ß Taøi khoaûn 001 “Taøi saûn thueâ ngoaøi” ; ß Taøi khoaûn 002 “Vaät tö, haøng hoaù nhaän giöõ hoä, nhaän gia coâng” ; ß Taøi khoaûn 003 “Haøng hoaù nhaän baùn hoä, kyù göûi” ; ß Taøi khoaûn 004 “Nôï khoù ñoøi ñaõ xöû lyù" ; ß Taøi khoaûn 007 “Ngoaïi teä caùc loaïi” ; Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát sau khi hoaøn thieän seõ bao goàm caùc taøi khoaûn sau [Phuï luïc soá 3.3] 3.2.3.2.2- Giaûi phaùp ñeà nghò ñieàu chænh phöông phaùp haïch toaùn moät soá taøi khoaûn: • Caùc taøi khoaûn coâng nôï: Taøi khoaûn 131 “Phaûi thu cuûa khaùch haøng”; 331 “Phaûi traû cho ngöôøi baùn”; 136 “Phaûi thu noäi boä”; 336 “Phaûi traû noäi boä” caàn ñöôïc haïch toaùn chi tieát thaønh nôï daøi haïn, ngaén haïn cho phuø hôïp vôùi vieäc phaân tích ñaùnh giaù tình hình doanh nghieäp lieân quan ñeán baûng caân ñoái keá toaùn. Cuoái nieân ñoä keá toaùn, caên cöù vaøo soå theo doõi chi tieát, boä phaän keá toaùn doanh nghieäp seõ phaân loaïi caùc khoaûn muïc treân thaønh ngaén haïn, daøi haïn nhaèm phuïc vuï cho yeâu caàu cuûa vieäc phaân tích tình hình doanh nghieäp ñöôïc chính xaùc, ñaûm baûo tính thích hôïp cuûa baùo caùo taøi chính. - 79 - • Ñoái vôùi taøi khoaûn 1381 “Taøi saûn thieáu chôø xöû lyù” nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn chöông 2, ñeå vieäc ñaùnh giaù taøi saûn cuûa doanh nghieäp ñöôïc trung thöïc lieân quan ñeán vieäc tính toaùn caùc chæ tieâu phaân tích veà cô caáu taøi chính doanh nghieäp. Trong tröôøng hôïp ñeán cuoái kyø keá toaùn neáu vaãn chöa coù keát luaän veà vieäc xöû lyù lieân quan ñeán taøi saûn naøy thì neân haïch toaùn vaøo taøi khoaûn 811 “Chi phí khaùc” ñeå ñaûm baûo tính thaän troïng trong haïch toaùn keá toaùn. Khi coù quyeát ñònh xöû lyù chính thöùc seõ haïch toaùn vaøo caùc taøi khoaûn lieân quan. • Taøi khoaûn 153 “Coâng cuï, duïng cuï”: caàn quy ñònh roõ coâng cuï, duïng cuï xuaát duøng phaûi tính ngay vaøo chi phí saûn xuaát kinh doanh; Chæ nhöõng coâng cuï, duïng cuï coù giaù trò lôùn, söû duïng nhieàu naêm thì phaân boå nhieàu laàn nhöng toái ña khoâng quaù 2 naêm (Theo thoâng tö soá 33) 3.2.4- Hoaøn thieän veà cheá ñoä baùo caùo taøi chính Hoaøn thieän heä thoáng baùo caùo taøi chính nhaèm thoûa maõn caùc nhu caàu veà cung caáp thoâng tin chính xaùc cho ngöôøi söû duïng phuïc vuï cho coâng taùc phaân tích tình hình taøi chính doanh nghieäp. Ñaây laø moät ñoøi hoûi taát yeáu vaø xuaát phaùt töø nhu caàu thöïc tieãn vaø cuõng laø chöùc naêng cô baûn cuûa keá toaùn. Nhöõng thoâng tin taøi chính ñöôïc caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin caàn ñeán ñeå phaân tích ñaùnh giaù tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp nhaèm ñöa ra caùc quyeát ñònh ñuùng ñaén trong vieäc baûo veä lôïi ích chính ñaùng, hôïp phaùp cuûa mình, ñoàng thôøi ñöa ra nhöõng quyeát ñònh phaân boå nguoàn löïc moät caùch toái öu nhaát. Do vaäy, yeâu caàu ñoøi hoûi phaûi töøng böôùc hoaøn thieän heä thoáng baùo caùo taøi chính veà caû noäi dung vaø hình thöùc laø taát yeáu ñeå ñaûm baûo caùc chæ tieâu döïa treân caùc baùo caùo taøi chính seõ phaûn aùnh ñaày ñuû tình traïng taøi chính cuûa doanh nghieäp. Neáu khoâng tieán haønh hoaøn thieän, boå sung cho heä thoáng baùo caùo taøi chính kòp thôøi vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa neàn kinh teá thì ngöôøi söû duïng thoâng tin chæ döïa vaøo caùc baùo caùo taøi chính seõ raát khoù naém baét - 80 - ñöôïc tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp, thaäm chí coù theå söû duïng thoâng tin sai leäch ñeå phaân tích hoaït ñoäng taøi chính vaø ñöa ra caùc quyeát ñònh sai laàm. 3.2.4.1- Quan ñieåm hoaøn thieän: • Heä thoáng baùo caùo taøi chính caàn phaûi cung caáp thoâng tin keá toaùn höõu ích ñoái vôùi ngöôøi söû duïng baèng vieäc ñaûm baûo 4 tính chaát ñònh tính cô baûn deã hieåu, phuø hôïp, ñaùng tin caäy vaø coù theå so saùnh ñöôïc. • Heä thoáng baùo caùo taøi chính phaûi phuø hôïp vôùi tính ña daïng cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp: Baùo caùo phaûi linh hoaït, phuø hôïp vôùi tính ña daïng cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp, nhaèm ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa quaûn lyù kinh teá taøi chính cuûa Nhaø nöôùc cuõng nhö yeâu caàu chæ ñaïo ñieàu haønh cuûa caùc doanh nghieäp. • Heä thoáng baùo caùo taøi chính phaûi tuaân thuû phaùp luaät vaø cheá ñoä vaø phaûi ñöôïc coâng khai. Ñoàng thôøi baùo caùo taøi chính phaûi ñöôïc trình baøy moät caùch trung thöïc vaø hôïp lyù tình hình taøi chính, tình hình vaø keát quaû kinh doanh vaø caùc luoàng tieàn cuûa doanh nghieäp, treân cô sôû tuaân thuû caùc chuaån möïc keá toaùn , cheá ñoä keá toaùn vaø caùc quy ñònh hieän haønh coù lieân quan. • Heä thoáng baùo caùo taøi chính phaûi döïa treân quan ñieåm ñaûm baûo coù moät ngoân ngöõ keá toaùn chung. Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa hoäi nhaäp, neàn kinh teá Vieät Nam ñang tích cöïc chuû ñoäng ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù kinh teá. Vì theá caùc coâng cuï quaûn lyù kinh teá taøi chính, trong ñoù coù keá toaùn cuõng ñoøi hoûi phaûi ñoåi môùi sao cho thích hôïp vôùi caùc chuaån möïc, thoâng leä keá toaùn cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, nhaèm giuùp thu heïp nhöõng khoaûng caùch khaùc bieät veà heä thoáng baùo caùo taøi chính giöõa caùc nöôùc vôùi nhau, töø ñoù töøng böôùc taïo ra moät ngoân ngöõ chung veà keá toaùn. 3.2.4.2.- Hoaøn thieän caùc chæ tieâu treân baùo caùo taøi chính 3.2.4.2.1- Baûng caân ñoái keá toaùn • Boå sung, ñieàu chænh nhöõng toàn taïi treân Baûng caân ñoái keá toaùn hieän haønh - 81 - ß Phaàn Taøi saûn ; Taøi saûn ngaén haïn: + Muïc III.3: Chæ tieâu“Phaûi thu noäi boä” boå sung theâm “ngaén haïn”, teân goïi cuûa chæ tieâu seõ laø “Phaûi thu noäi boä ngaén haïn” + Muïc III.5: Chæ tieâu “Caùc khoaûn phaûi thu khaùc” boå sung theâm soá lieäu ñeå ghi vaøo chæ tieâu naøy ngoaøi soá dö nôï cuûa caùc taøi khoaûn 138, 338, 141, 144; coøn theâm vaøo soá dö nôï cuûa taøi khoaûn 1382 “Voán goïi chöa goùp” vaø taøi khoaûn 1385 “Phaûi thu veà coå phaàn hoùa”. + Muïc III.6: Chæ tieâu “Döï phoøng caùc khoaûn phaûi thu khoù ñoøi” ñaët teân laïi cho phuø hôïp vôùi chæ tieâu “Phaûi thu “laø “Döï phoøng phaûi thu khoù ñoøi” + Muïc V.1: Chæ tieâu “Chi phí traû tröôùc ngaén haïn” Chæ tieâu naøy ñeà nghò boû nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn {3.3.3.2}. + Muïc V.2: Chæ tieâu “Caùc khoaûn thueá phaûi thu”: Chæ tieâu naøy phaûn aùnh caùc khoaûn thueá GTGT coøn ñöôïc khaåu tröø vaø khoaûn thueá noäp thöøa cho Nhaø nöôùc taïi thôøi ñieåm baùo caùo. Soá lieäu ñeå ghi vaøo chæ tieâu “Caùc khoaûn thueá phaûi thu” caên cöù vaøo soá dö nôï Taøi khoaûn 133 “Thueá giaù trò giaù taêng ñöôïc khaáu tröø” vaø chi tieát soá dö nôï Taøi khoaûn 333 “Thueá vaø caùc khoaûn phaûi noäp Nhaø nöôùc” treân Soå Caùi. Soá dö nôï cuûa taøi khoaûn 333 phaûn aùnh soá tieàn thueá doanh nghieäp ñaõ noäp Nhaø nöôùc coøn thöøa. Ñeå ñaûm baûo tính deã hieåu khi ñoïc baùo caùo taøi chính, ñeà nghò chæ tieâu naøy treân Baûng caân ñoái keá toaùn caàn ñöôïc taùch thaønh (02) chæ tieâu laø: “Thueá giaù trò gia taêng ñöôïc khaáu tröø” vaø “Thueá vaø caùc khoaûn khaùc phaûi thu nhaø nöôùc” + Muïc V.3: Chæ tieâu “Taøi saûn ngaén haïn khaùc”, soá lieäu ñeå ghi vaøo chæ tieâu naøy caên cöù vaøo soá dö nôï Taøi khoaûn 1381 “Taøi khoaûn thieáu chôø xöû lyù” treân Soå Caùi, nhö ñaõ trình baøy, vieäc trình baøy chæ tieâu naøy ôû phaàn Taøi saûn treân Baûng caân ñoái keá toaùn - 82 - laø chöa phaûn aùnh trung thöïc tình hình taøi saûn cuûa doanh nghieäp, bôûi vì noù seõ laøm taêng khoáng leân giaù trò taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Nhö vaäy, ñeà nghò trong chæ tieâu “Taøi saûn ngaén haïn khaùc” seõ khoâng tính vaøo ñoù khoaûn muïc “Taøi khoaûn thieáu chôø xöû lyù”. Nhö vaäy phaàn V cuûa Taøi saûn bao goàm: TAØI SAÛN Soá cuoái naêm Soá ñaàu naêm V. Taøi saûn ngaén haïn khaùc 1. Thueá GTGT ñöôïc khaáu tröø 2. Thueá vaø caùc khoaûn khaùc phaûi thu nhaø nöôùc 3. Taøi saûn ngaén haïn khaùc ; Taøi saûn daøi haïn: + Muïc I: Boå sung theâm chæ tieâu I.2: “Voán kinh doanh ôû caùc ñôn vò tröïc thuoäc” theo höôùng daãn cuûa Thoâng tö 23 vaø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän haønh. + Muïc II: Chæ tieâu “Taøi saûn coá ñònh” [maõ soá 220] bao goàm: II.1: “Taøi saûn coá ñònh höõu hình”; II.1: “Taøi saûn coá ñònh thueâ taøi chính”; II.1: “Taøi saûn coá ñònh voâ hình” vaø muïc III “Baát ñoäng saûn ñaàu tö” ñöôïc trình baøy chi tieát caùc khoaûn muïc theo trình töï: Giaù trò taøi saûn coøn laïi- Nguyeân giaù taøi saûn- Giaù trò hao moøn luõy keá cuûa taøi saûn. Do Baùo caùo thuyeát minh taøi chính, ñaõ coù trình baøy raát roõ caùc noäi dung naøy, vì vaäy treân Baùo caùo caân ñoái keá toaùn chæ neân trình baøy giaù trò coøn laïi cuûa moãi loaïi taøi saûn, nhö vaäy seõ ñaûm baûo nguyeân taéc deã hieåu, deã tính toaùn. + Muïc IV.4: Chæ tieâu “Döï phoøng giaûm giaù chöùng khoaùn ñaàu tö daøi haïn” ñeà nghò ñaët teân laïi cho phuø hôïp vôùi noäi dung nghieäp vuï kinh teá laø “Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn” + Muïc V.1: Chæ tieâu “Chi phí traû tröôùc daøi haïn” ñeà nghò ñaët teân laïi cho phuø hôïp vôùi noäi dung nghieäp vuï kinh teá laø “Chi phí traû tröôùc”. + Muïc V: Boå sung chæ tieâu “Taøi saûn thueá thu nhaäp hoaõn laïi” ñaõ trình baøy [3.2.3.2] - 83 - + ÔÛ phaàn naøy, caùc chæ tieâu taøi saûn caàn ñöôïc trình baøy laïi theo tính khaû thanh, cuï theå laø khoaûn muïc “Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn”, “Baát ñoäng saûn ñaàu tö”, “Taøi saûn daøi haïn khaùc” coù tính thanh khoaûn cao hôn neân caàn ñöôïc xeáp leân treân muïc “Taøi saûn coá ñònh”. Nhö vaäy, Phaàn B- Taøi saûn daøi haïn treân Baûng caân ñoái keá toaùn nhö sau: TAØI SAÛN DAØI HAÏN Soá cuoái naêm Soá ñaàu naêm I- Caùc khoaûn phaûi thu daøi haïn 1. Phaûi thu daøi haïn cuûa khaùch haøng 2. Voán kinh doanh ôû ñôn vò tröïc thuoäc 3. Phaûi thu daøi haïn khaùc . . . II- Baát ñoäng saûn ñaàu tö III- Caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính daøi haïn . . . . . . 4. Döï phoøng giaûm giaù ñaàu tö daøi haïn IV- Taøi saûn daøi haïn khaùc V- Taøi saûn coá ñònh (Giaù trò coøn laïi) 1. Taøi saûn coá ñònh höõu hình 2. Taøi saûn coá ñònh thueâ taøi chính 3. Taøi saûn coá ñònh voâ hình 4. . . . . . . ß Phaàn Nguoàn voán: ; Nôï phaûi traû: + Muïc I.5: Chæ tieâu “Phaûi traû coâng nhaân vieân” ñeà nghò söûa teân laïi cho phuø hôïp vôùi noäi dung nghieäp vuï kinh teá laø “Phaûi traû ngöôøi lao ñoäng” + Muïc I.6: Chæ tieâu “Chi phí phaûi traû” ñeà nghò taùch ra laøm (02) chæ tieâu laø “Chi phí phaûi traû ngaén haïn” vaø “Chi phí phaûi traû daøi haïn”. “Chi phí phaûi traû daøi haïn” ñöôïc xeáp vaøo muïc II.3 “Phaûi traû daøi haïn khaùc”. Ñaây laø khoaûn trích tröôùc vaøo chi phí saûn xuaát kinh doanh trong kyø nhöng chöa ñöôïc traû chi traû tieàn ñeán thôøi ñieåm laäp baùo caùo, nhö : Trích tröôùc söûa chöõa lôùn taøi saûn coá ñònh, chi phí söûa chöõa treân 1 naêm . . . Noäi - 84 - dung cuûa chæ tieâu naøy bao haøm caû noäi dung mang tính ngaén haïn vaø daøi haïn. Do ñoù, ñeå vieäc phaân tích taøi chính doanh nghieäp ñöôïc chính xaùc caàn phaân loaïi chæ tieâu nhö treân. + Muïc I.7: Chæ tieâu “Phaûi traû noäi boä” ñeà nghò söûa teân laïi cho phuø hôïp vôùi noäi dung nghieäp vuï kinh teá laø “Phaûi traû noäi boä ngaén haïn” + Muïc II.2: Chæ tieâu “Phaûi traû daøi haïn noäi boä” ñeà nghò söûa teân laïi cho phuø hôïp vôùi noäi dung nghieäp vuï kinh teá laø “Phaûi traû noäi boä daøi haïn” + Boå sung muïc II.6: Chæ tieâu “Quyõ döï phoøng trôï caáp maát vieäc laøm” nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn [3.2.3] Muïc I. Chæ tieâu “Voán chuû sôû höõu” seõ boå sung caùc thaønh phaàn voán: Voán ñaàu tö cuûa chuû sôû höõu; Thaëng dö voán coå phaàn; Voán khaùc; Coå phieáu ngaân quyõ; Cheânh leäch ñaùnh giaù laïi taøi saûn; Cheânh leäch tyû giaù hoái ñoaùi; Nguoàn voán ñaàu tö xaây döïng cô baûn; Quyõ ñaàu tö phaùt trieån; Quyõ döï phoøng taøi chính; Quyõ khaùc thuoäc voán chuû sôû höõu; Lôïi nhuaän chöa phaân phoái + Muïc II.1: Chæ tieâu “Quyõ khen thöôûng, phuùc lôïi” ñeà nghò chuyeån sang theo doõi ôû nôï phaûi traû ngöôøi lao ñoäng ( Ñaõ trình baøy ôû giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn [3.2.3.2]} ß Caùc chæ tieâu ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn (Nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn heä thoáng taøi khoaûn) • Baûng caân ñoái keá toaùn ñeà nghò hoaøn thieän: {Phuï luïc soá 4.3a } • Baûng caân ñoái keá toaùn giöõa nieân ñoä Caên cöù Chuaån möïc keá toaùn VAS 27 “Baùo caùo taøi chính giöõa nieân ñoä”. Theo quan ñieåm cuûa taùc giaû thì chæ caàn ban haønh bieåu maãu baùo caùo taøi chính giöõa nieân ñoä vôùi nhöõng chæ tieâu caàn thieát, toái thieåu doanh nghieäp caàn phaûi neâu trong ñoù. Thöïc teá, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, caùc doanh nghieäp coù quy moâ lôùn seõ laäp baùo caùo naøy theo baùo - 85 - caùo taøi chính naêm ñeå ñaùp öùng yeâu caàu caàn ñöôïc thoâng tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö, ngaân haøng cho vay voán. . . Maãu bieåu baùo caùo taøi chính giöõa nieân ñoä kieán nghò nhö sau: {Phuï luïc soá 4.3b} 3.3.4.2.2- Baûng Baùo caùo keát quaû kinh doanh • Boå sung, ñieàu chænh nhöõng toàn taïi treân Baûng baùo caùo keát quaû kinh doanh ß Muïc 15 chæ tieâu “Thueá thu nhaäp doanh nghieäp” ñeà nghò ñoåi teân laø “Chi phí thueá thu nhaäp doanh nghieäp” theo Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam (VAS17) “Thueá thu nhaäp doanh nghieäp”. Vaø chi tieát thaønh (02) chæ tieâu laø : ; Chi phí thueá thu nhaäp hieän haønh ; Chi phí thueá thu nhaäp hoaõn laïi ß Boå sung muïc 17 Chæ tieâu: “Lôïi nhuaän treân noät coå phieáu” vôùi coâng thöùc tính nhö sau: Laõi cô baûn treân 1 coå phieáu = Lôïi nhuaän sau thueá thu nhaäp doanh nghieäp / Soá löôïng coå phieáu bình quaân ñang löu haønh • Baûng Baùo caùo keát quaû kinh doanh ñeà nghò hoaøn thieän: {Phuï luïc soá 4.3c} • Baûng Baùo caùo keát quaû kinh doanh giöõa nieân ñoä {Phuï luïc soá 4.3d } 3.3.4.2.3- Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä • Boå sung, ñieàu chænh nhöõng toàn taïi treân Baûng baùo caùo keát quaû kinh doanh ß Söûa laïi chæ tieâu “Chi traû laõi vay” treân baùo caùo ß Noäi dung phaûn aûnh khoâng chæ coù tieàn maø coøn coù nhöõng khoaûn töông ñöông tieàn vaø caùc khoaûn ñaàu tö taøi chính ngaén haïn nöõa. Quan nieäm veà tieàn trong caùc BCLCTT caàn ñöôïc môõ roäng hôn nöõa. Caùc khoaûn muïc ñöôïc coi laø tieàn hieän nay chæ goàm: tieàn maët, tieàn göûi ngaân haøng, tieàn ñang chuyeån, - 86 - vaøng baïc, ñaù quyù . . . Nhaèm ñaûm baûo söï phuø hôïp vôùi chuaån möïc keá toaùn quoác teá, ñoâng thôøi phaûn aùnh ñuùng baûn chaát cuûa tieàn laø khoaûn thanh toaùn nhanh, khaùi nieäm tieàn môû roäng hôn trong BCLCTT seõ bao goàm: tieàn vaø caùc khoaûn muïc töông ñöông tieàn. Trong ñoù: ; Tieàn bao goàm: tieàn maët, tieàn göûi ngaân haøng, tieàn ñang chuyeån, vaøng baïc, ñaù quyù. ; Caùc khoaûn töông ñöông tieàn laø caùc khoaûn ñaàu tö ngaén haïn (thôøi haïn ñaàu tö nhoû hôn hoaëc baèng 3 thaùng) vaø coù tính thanh khoaûn cao. 3.3.4.2.4- Baûng Thuyeát minh baùo caùo taøi chính ß Laøm goïn hôn moät soá chæ tieâu khoâng caàn thieát phaûi daøi doøng. ß Boå sung theâm thoâng tin veà caùc söï kieän sau ngaøy keát thuùc nieân ñoä ß Caùc chæ tieâu ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn ß Phaàn II, III cuûa baùo caùo keát quaû kinh doanh cuõ ß Nhìn chung baùo caùo thuyeát minh taøi chính ñaõ töông ñoái ñaày ñuû, ñeà nghò tuøy theo loaïi hình doanh nghieäp, yeâu caàu cuûa töøng doanh nghieäp, maø cho pheùp doanh nghieäp ñöôïc laäp baùo caùo theo ñaëc ñieåm cuûa mình maø phaûi ñaûm baûo nhöõng chæ tieâu chính theo quy ñònh hieän haønh. 3.4/- Ñieàu kieän caàn thieát ñeå thöïc hieän moät soá giaûi phaùp treân 3.4.1- Quaûn lyù vó moâ: 3.4.1.1- Hoaøn thieän theå cheá quaûn lyù nhaø nöôùc trong lónh vöïc keá toaùn phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù. Treân cô sôû quan ñieåm ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng keá toaùn ñaõ neâu {muïc 3.1}, caàn phaûi xuùc tieán thieát laäp heä thoáng boä maùy quaûn lyù trong lónh vöïc keá toaùn phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù vaø phuø hôïp vôùi boä maùy quaûn lyù Nhaø nöôùc noùi chung. Neàn kinh teá nöôùc ta khi ñöôïc chuyeån ñoåi sang cô cheá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø - 87 - nöôùc, heä thoáng boä maùy quaûn lyù veà keá toaùn cuõng phaûi töøng böôùc ñöôïc xaây döïng moät caùch phuø hôïp. Muïc tieâu cô baûn cuûa tieán trình ñoåi môùi naøy phaûi ñöôïc xaùc ñònh vaø quaùn trieät moät caùch nhaát quaùn ñeå taêng cöôøng chöùc naêng quaûn lyù, kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc baèng coâng cuï phaùp luaät, chuyeån giao daàn chöùc naêng höôùng daãn, huaán luyeän, tö vaán, kieåm tra, kieåm soaùt cho caùc toå chöùc ngheà nghieäp. Trong ñieàu kieän kinh teá thò tröôøng hieän nay, cuõng nhö quaûn lyù caùc lónh vöïc khaùc, Nhaø nöôùc quaûn lyù hoaït ñoäng keá toaùn, kieåm toaùn baèng coâng cuï luaät phaùp laø chuû yeáu. Töø quan ñieåm naøy, chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc veà keá toaùn, kieåm toaùn chæ neân bao goàm chöùc naêng nghieân cöùu, soaïn thaûo ban haønh khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn, kieåm toaùn; chöùc naêng kieåm tra, kieåm soaùt quaù trình thöïc hieän keá toaùn, kieåm toaùn, chöùc naêng toå chöùc thi tuyeån vaø caáp chöùng chæ haønh ngheà keá toaùn, kieåm toaùn vieân. Chöùc naêng quaûn lyù ngheà nghieäp töùc laø quaûn lyù chaát löôïng haønh ngheà cuûa ñoäi nguõ caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp vaø caùc keá toaùn vieân haønh ngheà thì Boä Taøi chính neân chuyeån giao cho caùc toå chöùc ngheà nghieäp. Ñoàng thôøi cuõng chuyeån giao cho caùc toå chöùc naøy chöùc naêng soaïn thaûo, ban haønh caùc taøi lieäu höôùng daãn cuï theå thöïc hieän caùc Chuaån möïc keá toaùn, Chuaån möïc kieåm toaùn. ÔÛ nöôùc ta hieän nay, caàn cuûng coá vaø phaùt trieån toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa Hoäi keá toaùn Vieät Nam vaø Hoäi ñoàng quoác gia veà keá toaùn. Hieäp hoäi keá toaùn phaûi toå chöùc quaûn lyù ñöôïc hoaït ñoäng chuyeân moân vaø ñaïo ñöùc ngheà nghieäp cuûa hoäi vieân, caàn thieát phaûi ñöa ra moät boä luaät veà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp. Hoäi ngheà nghieäp caàn khuyeán khích, taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng tö vaán keá toaùn taøi chính ñeå giuùp doanh nghieäp thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin chính xaùc khi ra quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh. 3.4.1.2- Hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù veà keá toaùn: 3.4.1.2.1- Hoaøn thieän Luaät keá toaùn: Luaät keá toaùn ñaõ ñöôïc soaïn thaûo khaù coâng phu vôùi nhöõng quan ñieåm xöû lyù tieân tieán. Luaät keá toaùn laø moät Boä Luaät chi tieát vaø ñöôïc höôùng daãn theâm trong Nghò ñònh - 88 - 129/2004/NÑ-CP ngaøy 31.05.2004. Tuy nhieân, ñeå Luaät keá toaùn thöïc söï hoaøn chænh, phaùt huy hieäu löïc phaùp lyù cao trong quaûn lyù keá toaùn vaø thuaän tieän cho caùc ñôn vò, toå chöùc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, Boä Taøi chính caàn coù nhöõng thoâng tö, vaên baûn döôùi luaät höôùng daãn theâm moät soá noäi dung cuï theå sau: y Caàn ban haønh caùc thoâng tö höôùng daãn cuï theå veà keá toaùn trong moâi tröôøng xöû lyù baèng maùy vi tính. y Quy ñònh cuï theå vieäc söûa chöõa soå theo phöông phaùp ghi aâm khi keá toaùn baèng maùy vi tính. y Luaät keá toaùn vaø Nghò ñònh 129 quy ñònh Toång coâng ty nhaø nöôùc phaûi laäp Baùo caùo taøi chính toång hôïp hoaëc baùo caùo taøi chính hôïp nhaát. Tuy nhieân caùc quy ñònh coøn neâu chung chung, chöa quy ñònh cuï theå trong nhöõng tröôøng hôïp naøo thì Toång Coâng ty Nhaø nöôùc phaûi laäp baùo caùo taøi chính toång hôïp hoaëc hôïp nhaát. Chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam soá 25 “Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con” quy ñònh veà nguyeân taéc, trình töï, phöông phaùp laäp baùo caùo taøi chính hôïp nhaát. Nhöng ñoái vôùi vieäc laäp baùo caùo taøi chính toång hôïp cuûa caùc Toång coâng ty Nhaø nöôùc thì chöa coù höôùng daãn cuï theå laøm cho doanh nghieäp thöïc hieän khoâng ñoàng boä. y Caàn coù höôùng daãn veà caùch tính khaáu hao khaùc nhau giöõa Thoâng tö 128/2003/TT-BTC ngaøy 22.12.2003 cuûa Boä Taøi chính vaø Quyeát ñònh soá 206/2003/QÑ- BTC ngaøy 12.12.2003; höôùng daãn xöû lyù cheânh leäch tyû giaù coù söï khaùc bieät giöõa Nghò ñònh 199/2004/CP-NÑ vaø Thoâng tö 33/2005/TT-BTC. 3.4.1.2.2- Hoaøn thieän heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam: Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñöôïc ban haønh döïa treân nguyeân taéc: Döïa vaøo chuaån möïc keá toaùn quoác teá, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän neàn kinh teá Vieät Nam hieän taïi vaø nhöõng naêm töông lai, phuø hôïp vôùi heä thoáng luaät phaùp veà taøi chính hieän haønh, khoâng ñeå xaûy ra xung ñoät phaùp lyù. - 89 - Vôùi möùc ñoä phaùt trieån hieän taïi cuûa neàn kinh teá Vieät Nam caàn phaûi tieáp tuïc soaïn thaûo vaø coâng boá theâm moät soá chuaån möïc keá toaùn treân cô sôû nghieân cöùu chuaån möïc baùo caùo taøi chính quoác teá (IFRS) ñeå hoaøn thieän hôn nöõa heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam nhö: Chuaån möïc veà “Hôïp nhaát kinh doanh”, “Caùc khoaûn döï phoøng, taøi saûn vaø nôï tieàm taøng”, “Laõi treân coå phieáu”, “Veà giaûm giaù trò taøi saûn”. . . 3.4.1.2.3- Hoaøn thieän heä thoáng luaät phaùp khaùc: Ñeå taïo ñieàu kieän cho vieäc hoaøn thieän heä thoáng cheá ñoä keá toaùn vaø ñeå cho keá toaùn phaùt huy cao nhaát vai troø trong caùc doanh nghieäp thì beân caïnh Luaät keá toaùn ñaõ ban haønh, Nhaø nöôùc caàn coâng boá vaø ban haønh, boå sung moät soá luaät khaùc nhö: - Luaät Kieåm toaùn nhaø nöôùc: Luaät Keá toaùn vaø Luaät Kieåm toaùn nhaø nöôùc seõ taïo thaønh heä thoáng vaên baûn phaùp lyù cao nhaát cho hoaït ñoäng keá toaùn, kieåm toaùn cuûa Vieät Nam trong xu theá hoäi nhaäp. - Luaät Thueá: Vieäc ban haønh vaø thöïc thi caùc Luaät Thueá caàn phaûi coù söï toân troïng caùc nguyeân taéc vaø caùc chuaån möïc keá toaùn. 3.4.1- Quaûn lyù vi moâ: Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp caàn: • Chuû ñoäng xaây döïng, hoaøn thieän caùc heä thoáng bieåu maãu chöùng töø keá toaùn, soå saùch keá toaùn, heä thoáng taøi khoaûn caáp 2, caáp 3 vaø xaây döïng heä thoáng bieåu maãu thoâng tin phuïc vuï cho coâng taùc keá toaùn quaûn trò taïi doanh nghieäp. • Chuù troïng ñeán coâng taùc boài döôõng löïc löôïng nhaân söï laøm coâng taùc keá toaùn. Vieäc ñaøo taïo boài döôõng cho ñoäi nguõ keá toaùn caàn chuù yù ñeán kieán thöùc veà: tin hoïc, kinh teá chuyeân ngaønh, kieåm toaùn noäi boä vaø quaûn trò taøi chính. • Naâng cao vai troø cuûa Ban Kieåm soaùt trong doanh nghieäp, xaây döïng cuûng coá vaø phaùt trieån boä phaän kieåm soaùt noäi boä. - 90 - KEÁT LUAÄN Trong söï nghieäp xaây döïng vaø phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc, keá toaùn luoân giöõ vai troø laø moät coâng cuï quaûn lyù kinh teá- taøi chính saéc beùn treân phöông dieän vi moâ laãn vó moâ. Vôùi neàn kinh teá thò tröôøng, trong giai ñoaïn hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi, toaøn caàu hoùa vôùi doøng chaûy maïnh meõ hieän nay thì coâng taùc keá toaùn laïi caøng trôû neân caàn thieát cho moïi hoaït ñoäng, cho moïi loaïi hình doanh nghieäp. Söï ñoåi môùi caên baûn cuûa cô cheá quaûn lyù kinh teá môùi ñaõ ñoøi hoûi keá toaùn cuõng phaûi ñoåi môùi cho phuø hôïp. Vieäc thöïc hieän Luaän aùn naøy, nieàm mong muoán cuûa taùc giaû laø coù theå ñoùng goùp moät phaàn naøo ñoù nhöõng yù kieán cuûa baûn thaân cho vieäc hoaøn thieän heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp treân cô sôû nhöõng kieán thöùc ñaõ ñöôïc trau doài trong thôøi gian hoïc vaø kinh nghieäm tích luõy ñöôïc trong thöïc teá coâng taùc. Nhöõng giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp cuûa ñeà taøi naøy, laø nhöõng giaûi phaùp döïa treân nhöõng ñuùc keát, nghieân cöùu töø vieäc vaän duïng luaät leä, cheá ñoä, chuaån möïc keá toaùn ñaõ ban haønh nhaèm aùp duïng vaøo coâng taùc keá toaùn trong thôøi gian ngaén haïn. Taùc giaû cuõng mong muoán Luaän aùn naøy seõ coù nhöõng ñoùng goùp höõu ích cho caùc cô quan höõu quan trong vieäc höôùng tôùi xaây döïng moät heä thoáng keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam thaät hoaøn thieän, mang tính thoáng nhaát cao trong töông lai khi maø vieäc ban haønh caùc chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam ñaõ ñaày ñuû vaø phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. ._.