Giải pháp hoàn thiện chế độ cho thuê tài chính ở Việt Nam

Môc Lôc Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ë ViÖt Nam, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ nh»m c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp, còng nh­ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu C«ng nghiÖp ho¸, HiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc nh»m nhanh chãng ®­a ®Êt n­íc b¾t kÞp tèc ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi th× nhu cÇu vèn ®Çu t­ rÊt lín. MÆc dï Nhµ n­íc ta ®· tÝch cùc t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh cung øng vèn vµ tËp trung ®Çu t­ cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh nh­ng nguån vèn vÉn khan hiÕm vµ lµ bµi to¸n lµm ®au ®Çu c¸c doanh nghiÖp. Thùc tÕ cho thÊy, kh¶ n¨ng tÝch luü vèn cña c¸c doanh nghiÖp rÊt h¹n chÕ, kh¶ n¨ng t¸i ®Çu t­, ®æi míi thiÕt bÞ còng rÊt thÊp dÉn ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm kÐm, gi¸ thµnh cao. Do ®ã, doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong tiªu thô vµ c¹nh tranh. MÆt kh¸c, doanh nghiÖp còng khã vay ®­îc vèn ng©n hµng bëi vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh lµ vèn trung vµ dµi h¹n trong khi ng©n hµng chØ d­ thõa vèn ng¾n h¹n. H¬n n÷a, khi cho vay, nÕu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç, ng©n hµng khã cã thÓ thu håi ®­îc vèn bëi ®Êt ®ai, tµi s¶n cña doanh nghiÖp l¹i do Nhµ n­íc n¾m gi÷, d©y chuyÒn thiÕt bÞ l¹i l¹c hËu, gi¸ trÞ thanh to¸n thÊp. ChÝnh v× nh÷ng lý do ®ã nªn sè c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç ngµy cµng nhiÒu. T×nh tr¹ng nî nÇn kÐo dµi, kÓ c¶ nî ng©n s¸ch vµ nî chiÕm dông vèn lÉn nhau diÔn ra kh¸ phæ biÕn. §øng tr­íc thùc tr¹ng nµy, Cho thuª tµi chÝnh nh­ mét ph­¬ng thuèc h÷u hiÖu gi¶i quyÕt c¨n bÖnh trÇm kha thiÕu nguån vèn. §©y lµ c«ng cô võa gi¶m thiÓu rñi ro ®èi víi vèn ®Çu t­ võa nhanh chãng ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp, ®­a nÒn kinh tÕ sím tiÕp cËn víi tr×nh ®é khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn nhÊt trªn thÕ giíi. Ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam tuy cßn lµ mét ho¹t ®éng cÊp tÝn dông trung vµ dµi h¹n hÕt søc míi mÎ nh­ng cã thÓ thÊy nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ n­íc ta ®èi víi ho¹t ®éng nµy lµ rÊt lín. Nh­ng qua thêi gian thùc tÕ thùc hiÖn cho thÊy sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam cßn chËm, ch­a t­¬ng xøng víi vai trß, kh¶ n¨ng vµ ch­a ph¸t huy hÕt nh÷ng ­u ®iÓm cña nã. Mét trong c¸c nguyªn nh©n chÝnh lµ hµnh lang ph¸p lý cña chóng ta cßn thiÕu, nhiÒu s¬ hë vµ ch­a ®ång bé. Sù kh«ng phï hîp cña ph¸p luËt trong mèi quan hÖ víi kinh tÕ nãi chung vµ trong mèi quan hÖ víi ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh nãi riªng sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do nªu trªn, qua t×m hiÓu thùc tÕ vµ tiÕn hµnh ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh ®iÒu chØnh ho¹t ®éng Cho thuª tµi chÝnh, em ®· lùa chän viÕt kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ChÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam”. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi - T×m hiÓu mét c¸ch hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh. T×m hiÓu t×nh h×nh cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi mét c¸ch kh¸i qu¸t vµ cô thÓ ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u cho viÖc hoµn thiÖn chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam. - T×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh còng nh­ chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam ®Ó t×m ra nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c cÇn th¸o gì, vµ dùa trªn viÖc ph©n tÝch c¬ së ph¸p lý cña ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh rót ra ®­îc nh÷ng khã kh¨n thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh. Tõ ®ã ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ cô thÓ gãp phÇn hoµn thiÖn chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh theo ph¸p luËt ViÖt Nam. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu: Khãa luËn ®i vµo nghiªn cøu cho thuª tµi chÝnh vµ chÕ ®é cña nã ë ViÖt Nam, trong ®ã tËp trung ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh trùc tiÕp ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p phï hîp. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Kho¸ luËn ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së ph­¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö vµ duy vËt biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin kÕt hîp víi t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vµ nh÷ng quan ®iÓm ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Kho¸ luËn cßn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc kh¸c nh­: ph©n tÝch, tæng hîp, thèng kª, so s¸nh... 5. Bè côc cña Kho¸ luËn: Ngoµi phÇn Lêi nãi ®Çu, KÕt luËn, Phô lôc, Néi dung cña kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ cho thuª tµi chÝnh vµ chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh hiÖn nay ë ViÖt Nam Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam Do cho thuª tµi chÝnh lµ mét lÜnh vùc cßn míi vµ viÖc nghiªn cøu ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh lµ vÊn ®Ò ®ßi hái ChÝnh phñ cïng nhiÒu c¬ quan Bé ngµnh tham gia vµ phèi hîp thùc hiÖn , nªn mÆc dï ®· cè g¾ng b»ng tÊt c¶ t©m huyÕt vµ n¨ng lùc hiÓu biÕt cña m×nh ®Ó hoµn thµnh kho¸ luËn mét c¸ch tèt ®Ñp nhÊt nh­ng kho¸ luËn ch¾c ch¾n vÉn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. V× vËy, em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý ®Ó kho¸ luËn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, ®Æc biÖt lµ C« gi¸o Lª ThÞ Thanh vµ bµ §oµn Xu©n Thanh - phã gi¸m ®èc Vietcombank Financial Company cïng c¸c c¸n bé Vô qu¶n lý c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· tËn t×nh h­íng dÉn vµ gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ cho thuª tµi chÝnh vµ chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh I. Kh¸i qu¸t vÒ cho thuª tµi chÝnh 1. Kh¸i niÖm Cho thuª tµi chÝnh vµ ChÕ ®é cho thuª tµi chÝnh Ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh xuÊt hiÖn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan do nhu cÇu cña ®êi sèng x· héi ngµy cµng cao, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh. Bëi vËy cho thuª tµi s¶n th«ng th­êng kh«ng cßn kh¶ n¨ng ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña bªn thuª còng nh­ bªn cho thuª vµ kh¸i niÖm cho thuª tµi chÝnh ra ®êi ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n th«ng th­êng. Cho thuª tµi chÝnh lµ mét giao dÞch thuª tµi s¶n trong ®ã, hoÆc lµ bªn ®i thuª ®­îc chuyÓn giao quyÒn së h÷u tµi s¶n khi kÕt thóc hîp ®ång thuª, hoÆc bªn ®i thuª ®­îc quyÒn lùa chän mua tµi s¶n, hoÆc thêi h¹n thuª t­¬ng ®èi dµi so víi thêi h¹n h÷u dông cña tµi s¶n, hoÆc tæng sè tiÒn thanh to¸n cña mét hîp ®ång thuª t­¬ng ®èi lín so víi gi¸ trÞ cña tµi s¶n. Kh¸i niÖm cho thuª tµi chÝnh xuÊt hiÖn trªn thÕ giíi lÇn ®Çu tiªn t¹i Mü vµo kho¶ng nh÷ng n¨m 50 cña thÕ kû XX vµ nhanh chãng lan truyÒn sang c¸c quèc gia kh¸c do nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt cña ho¹t ®éng nµy so víi nhiÒu ph­¬ng thøc tµi trî vèn kh¸c trong khi nÒn kinh tÕ cña hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu cÇn thu hót vèn cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Theo Uû ban Tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ (International Accounting Standard Committee – IASC) th× bÊt cø mét giao dÞch nµo tho¶ m·n Ýt nhÊt 1 trong 4 tiªu chuÈn sau ®©y ®Òu ®­îc gäi lµ thuª tµi chÝnh: 1.QuyÒn së h÷u tµi s¶n ®­îc chuyÓn giao chËm nhÊt lµ khi kÕt thóc hîp ®ång (ownership transferred by the end of the lease term). 2.Hîp ®ång cã quy ®Þnh quyÒn mÆc c¶ mua (Bargain purchasing option).QuyÒn mÆc c¶ mua lµ quyÒn ®­îc lùa chän mua tµi s¶n thuª víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thÞ tr­êng ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong thêi h¹n hîp ®ång hoÆc khi chÊm døt hîp ®ång. (The option of purchasing the leased asset at less than fair value at some point during or at the end of the lease period). 3.Thêi h¹n hîp ®ång b»ng phÇn lín thêi h¹n cña ho¹t ®éng tµi s¶n (lease term for major part of asset’s useful life). 4.HiÖn gi¸ (gi¸ trÞ hiÖn t¹i)cña c¸c kho¶n tiÒn thuª lín h¬n hoÆc gÇn b»ng gi¸ trÞ cña tµi s¶n. (Present value of minimum lease payments greater than or subtantially equal to asset’s value). Tuú theo mçi n­íc, c¨n cø vµo t×nh h×nh kinh tÕ, sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt...kh¸c nhau mµ c¸c tiªu chuÈn trªn ®­îc quy ®Þnh cô thÓ h¬n. Ch¼ng h¹n nh­ ë Mü, tiªu chuÈn 3 vµ 4 ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: 3.Thêi h¹n thuª b»ng 75% hoÆc cao h¬n so víi ®êi sèng ho¹t ®éng ­íc tÝnh cña tµi s¶n thuª. (The period of lease is 75% or more of estimated service life of leased asset). 4.HiÖn gi¸ c¸c kho¶n tiÒn thuª tèi thiÓu lµ 90% hoÆc lín h¬n gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tµi s¶n thuª. (The present value of the minimum lease payment is 90% or more of the faire value of the leased asset). Kh¸i niÖm vÒ cho thuª tµi chÝnh lÇn ®Çu tiªn ®­îc ®Ò cËp ë n­íc ta trong Qui chÕ t¹m thêi vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 64/ N§- CP ngµy 9/10/1995. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngµy 12/12/1997 cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/8/1998, t¹i kho¶n 11 ®iÒu 20 quy ®Þnh: “ Cho thuª tµi chÝnh lµ ho¹t ®éng tÝn dông trung vµ dµi h¹n trªn c¬ së hîp ®ång cho thuª tµi s¶n gi÷a bªn cho thuª lµ toá chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng thuª. Khi kÕt thóc thêi h¹n thuª, kh¸ch hµng thuª mua l¹i hoÆc tiÕp tôc thuª tµi s¶n ®ã theo ®iÒu kiÖn ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång thuª. Trong thêi h¹n thuª, c¸c bªn kh«ng ®­îc ®¬n ph­¬ng huû bá hîp ®ång”. §Ó cô thÓ ho¸ qui ®Þnh trªn cña LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông, NghÞ ®Þnh sè 16/2000/N§-CP ngµy 2/5/2001 vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®­îc ban hµnh thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 64/N§-CP ngµy 9/10/1995, t¹i kho¶n 1.2 §iÒu 1 qui ®Þnh: “ Cho thuª tµi chÝnh lµ mét ho¹t ®éng tÝn dông trung, dµi h¹n th«ng qua viÖc cho thuª m¸y mãc, thiÕt bÞ,ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµ c¸c ®éng s¶n kh¸c trªn c¬ së hîp ®ång cho thuª gi÷a bªn cho thuª vµ bªn thuª. Bªn cho thuª cam kÕt mua m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­ong tiÖn vËn chuyÓn vµ c¸c ®éng s¶n kh¸c theo yªu cÇu cña bªn thuª vµ n¾m gi÷ quyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n cho thuª. Bªn thuª sö dông tµi s¶n thuª vµ thanh to¸n tiÒn thuª trong suèt thêi h¹n thuª ®· ®­îc hai bªn tho¶ thuËn. Khi kÕt thóc thêi h¹n thuª, bªn thuª ®­îc quyÒn lùa chän mua l¹i tµi s¶n thuª hoÆc tiÕp tôc thuª theo c¸c ®iÒu kiÖn ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh. Tæng sè tiÒn thuª mét lo¹i tµi s¶n quy ®Þnh t¹i hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh Ýt nhÊt ph¶i t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®ã t¹i thêi ®iÓm ký hîp ®ång”. ë mçi quèc gia kh¸c nhau cã ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ®Òu cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh do thÓ chÕ Nhµ n­íc vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nh­ng nh×n chung ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh mang nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: - Bªn cho thuª th­êng lµ c¸c c«ng ty chuyªn doanh. - Ng­êi thuª cã quyÒn lùa chän tµi s¶n thuª, bªn cung øng tµi s¶n thuª vµ sö dông tµi s¶n ®ã trong thêi h¹n thuª theo nh÷ng môc ®Ých hîp ph¸p cña m×nh. - Thêi h¹n cho thuª trong hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh lµ trung hoÆc dµi h¹n, chiÕm phÇn lín thêi gian h÷u dông cña tµi s¶n cho thuª (tõ 60- 70%). - Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh lµ hîp ®ång kh«ng ®­îc huû ngang. - Tæng sè tiÒn thuª tµi s¶n th­êng lín h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ cña tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång. - Bªn cho thuª së h÷u tµi s¶n trong suèt qu¸ tr×nh thuª. - PhÇn lín chi phÝ vËn hµnh, b¶o hiÓm tµi s¶n ®­îc chuyÓn giao tõ bªn cho thuª sang bªn thuª. ChÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ®­îc hiÓu lµ tæng thÓ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt do c¸c c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong lÜnh vùc cho thuª tµi chÝnh. Néi dung chñ yÕu cña chÕ ®é nµy gåm c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc tæ chøc, thµnh lËp vµ ho¹t cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh, vÒ hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh, vÒ bªn thuª, vÒ tµi s¶n cho thuª, vÒ viÖc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng nµy... ChØ míi s¬ qua vÒ cho thuª tµi chÝnh nh­ng ta ®· cã thÓ thÊy cho thuª tµi chÝnh cã nh÷ng ­u ®iÓm h¬n h¼n c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c vµ nghiªn cøu ®Ó hoµn thiÖn chÕ ®é ph¸t triÓn thÞ tr­êng nµy qu¶ lµ cÇn thiÕt, nhÊt lµ ®èi víi ViÖt Nam chóng ta. 2. Sù kh¸c biÖt gi÷a cho thuª tµi chÝnh víi h×nh thøc cho thuª vËn hµnh vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông kh¸c ViÖc ph©n biÖt ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh víi ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n th«ng th­êng (cho thuª vËn hµnh), víi h×nh thøc thuª mua tr¶ gãp vµ víi ho¹t ®éng vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó mua tµi s¶n vµ gióp cho viÖc nhËn diÖn mét giao dÞch trªn thùc tÕ cã ph¶i lµ giao dÞch cho thuª tµi chÝnh hay kh«ng lµ rÊt cÇn thiÕt, v× nã cßn liªn quan ®Õn vÊn ®Ò x¸c ®Þnh luËt ¸p dông vµ chÕ ®é ®iÒu chØnh. a) Ph©n biÖt cho thuª tµi chÝnh vµ cho thuª vËn hµnh B¶ng 1 : Ph©n biÖt cho thuª tµi chÝnh vµ cho thuª vËn hµnh Tiªu chÝ Cho thuª tµi chÝnh Cho thuª vËn hµnh Bªn cho thuª C«ng ty cho thuª tµi chÝnh BÊt kú c¸ nh©n, tæ chøc nµo cã ®ñ n¨ng lùc chñ thÓ vµ cã tµi s¶n cho thuª. Thêi h¹n thuª ChiÕm phÇn lín thêi gian h÷u Ých cña tµi s¶n Th­êng rÊt ng¾n so víi thêi gian h÷u Ých cña tµi s¶n. QuyÒn huû ngang hîp ®ång Kh«ng ®­îc quyÒn huû ngang hîp ®ång §­îc quyÒn huû ngang hîp ®ång TiÒn thuª tµi s¶n Th­êng lín h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ cña tµi s¶n cho thuª t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång Th­êng nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trÞ cña tµi s¶n cho thuª ViÖc cung øng tµi s¶n thuª Tµi s¶n thuª do bªn thuª ®Æt mua theo yªu cÇu cña m×nh vµ sö dông tµi s¶n ®ã Tµi s¶n thuª th­êng do bªn cho thuª cung cÊp Chi phÝ vËn hµnh, b¶o tr×, b¶o hiÓm vµ rñi ro liªn quan ®Õn tµi s¶n Do bªn thuª chÞu Do bªn cho thuª chÞu ChuyÓn quyÒn së h÷u khi kÕt thóc hîp ®ång Do hai bªn tho¶ thuËn vµ nÕu bªn thuª mua l¹i tµi s¶n th× sÏ ®­îc ­u tiªn mua víi gi¸ danh nghÜa thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n thuª t¹i thêi ®iÓm kÕt thóc hîp ®ång Th­êng kh«ng x¶y ra H×nh thøc ph¸p lý Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh Hîp ®ång thuª tµi s¶n LuËt ®iÒu chØnh Ph¸p luËt vÒ cho thuª tµi chÝnh Ph¸p luËt d©n sù b) Ph©n biÖt cho thuª tµi chÝnh vµ thuª mua tr¶ gãp B¶ng 2: Ph©n biÖt Cho thuª tµi chÝnh vµ Thuª mua tr¶ gãp Tiªu thøc Cho thuª tµi chÝnh Thuª mua tr¶ gãp Bªn cho thuª C«ng ty cho thuª tµi chÝnh Nhµ cung cÊp hoÆc C«ng ty cho thuª tµi chÝnh Bªn ®i thuª C¸c ph¸p nh©n C¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n Thêi h¹n hîp ®ång Cã thêi h¹n dµi tõ 1 ®Õn 20 n¨m thËm chÝ dµi h¬n Cã thêi h¹n trung b×nh tõ 1 ®Õn 5 n¨m Gi¸ trÞ cßn l¹i Cã thÓ chuyÓn giao cho ng­êi thuª khi hÕt h¹n hîp ®ång ChuyÓn giao cho ng­êi thuª khi hÕt h¹n hîp ®ång QuyÒn së h÷u QuyÒn së h÷u thuéc vÒ bªn cho thuª vµ cã thÓ ®­îc chuyÓn giao cho bªn thuª khi kÕt thóc hîp ®ång ChuyÓn giao cho bªn thuª vµo thêi ®iÓm kÕt thóc hîp ®ång c) Ph©n biÖt cho thuª tµi chÝnh víi vay vèn tæ chøc tÝn dông ®Ó mua tµi s¶n B¶ng 3: Ph©n biÖt cho thuª tµi chÝnh víi vay vèn tæ chøc tÝn dông Tiªu chÝ Cho thuª tµi chÝnh Vay vèn ®Ó mua tµi s¶n H×nh thøc tµi trî B»ng hiÖn vËt. Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã tµi s¶n b¶o ®¶m B»ng tiÒn vµ th­êng ph¶i cã tµi s¶n b¶o ®¶m QuyÒn së h÷u tµi s¶n Tµi s¶n thuéc quyÒn së h÷u cña bªn cho thuª trong suèt qu¸ tr×nh thuª Ng­êi vay vèn dïng tiÒn vay ®Ó mua tµi s¶n vµ lµ ng­êi së h÷u tµi s¶n ®ã Thêi h¹n hîp ®ång Trung hoÆc dµi h¹n Ng¾n, trung, dµi h¹n H×nh thøc ph¸p lý Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh Hîp ®ång tÝn dông 3. C¸c ph­¬ng thøc vµ h×nh thøc cho thuª tµi chÝnh 3.1. C¸c ph­¬ng thøc cho thuª tµi chÝnh §Ó thùc hiÖn mét giao dÞch cho thuª tµi chÝnh, ng­êi ta cã thÓ sö dông nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o sù thuËn tiÖn vµ mang l¹i nh÷ng lîi Ých tèt nhÊt cho c¶ bªn thuª vµ bªn cho thuª. D­íi ®©y lµ mét sè ph­¬ng thøc cho thuª ®­îc sö dông réng r·i ë nhiÒu n­íc: * Cho thuª liªn kÕt (Syndicate Lease) Theo ph­¬ng thøc nµy bªn cho thuª cã thÓ lµ hai hay nhiÒu c«ng ty cïng liªn kÕt víi nhau ®Ó tµi trî cho mét bªn thuª (®ång tµi trî). V× vËy, tµi s¶n thuª trong tr­êng hîp nµy th­êng lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín. ViÖc thanh to¸n tiÒn thuª còng nh­ ph­¬ng thøc xö lý tµi s¶n khi kÕt thóc thêi h¹n thuª sÏ thùc hiÖn theo sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn trong hîp ®ång. * Cho thuª b¾c cÇu (Leveraged Lease) Trong thùc tÕ, c«ng ty cho thuª tµi chÝnh th­êng cã nhiÒu kh¸ch hµng vµ kh«ng ph¶i lóc nµo hä còng ®ñ nguån vèn ®Ó thùc hiÖn tÊt c¶ giao dÞch cho thuª. Do ®ã, khi thùc hiÖn giao dÞch cho thuª, c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cã thÓ ®i vay tõ bªn thø ba (th­êng lµ c¸c ng©n hµng hoÆc ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c) ®Ó mua tµi s¶n cho thuª. Nh»m ®¶m b¶o sù an toµn cña giao dÞch, ph¸p luËt c¸c n­íc th­êng giíi h¹n kho¶n tiÒn vay so víi gi¸ trÞ tµi s¶n. Vai trß cña c¸c bªn trong giao dÞch nµy thÓ hiÖn nh­ sau: Bªn cho vay: Cho vay phÇn lín sè tiÒn mua tµi s¶n. NhËn tiÒn tr¶ nî (c¶ gèc vµ l·i) tõ bªn cho thuª. Bªn cho thuª: Vay phÇn lín sè tiÒn tµi trî tõ bªn cho vay víi vËt thÕ chÊp chÝnh lµ tµi s¶n cho thuª h×nh thµnh tõ vèn vay. Gi÷ quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ cho thuª l¹i tµi s¶n ®ã. Ph¶i tr¶ nî vay vµ ®­îc h­ëng c¸c kho¶n chªnh lÖch gi÷a tiÒn cho thuª vµ tiÒn tr¶ nî. Bªn thuª: Tr¶ tiÒn thuª cho bªn cho thuª theo yªu cÇu cña hä vµ chÞu mäi rñi ro cã thÓ x¶y ra víi tµi s¶n. Sö dông tµi s¶n. *Cho thuª gi¸p l­ng (Under Lease) Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña cho thuª tµi chÝnh lµ c¸c bªn kh«ng ®­îc huû ngang hîp ®ång tr­íc thêi h¹n. Do ®ã, nÕu sau khi ký hîp ®ång, bªn thuª kh«ng cßn nhu cÇu sö dông tµi s¶n n÷a vµ thêi h¹n thuª vÉn ch­a hÕt th× hä sÏ ë trong t×nh tr¹ng hÕt søc bÊt lîi. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, bªn thuª cã thÓ t×m mét bªn thø hai ®Ó cho thuª l¹i tµi s¶n. Bªn thuª thø hai sÏ tr¶ tiÒn thuª cho bªn thuª thø nhÊt ®ång thêi cã mäi quyÒn lîi, nghÜa vô kh¸c trong viÖc sö dông tµi s¶n thuª. Tuy nhiªn, v× hîp ®ång ký gi÷a bªn cho thuª vµ bªn thuª thø nhÊt vÉn cßn hiÖu lùc nªn bªn thuª thø nhÊt vÉn cã nghÜa vô tr¶ tiÒn thuª vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm liªn ®íi ®èi víi nh÷ng rñi ro, thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra ®èi víi tµi s¶n. ViÖc cho thuª l¹i tµi s¶n chØ ®­îc tiÕn hµnh nÕu cã sù ®ång ý ®¬n gi¶n, nhanh gän. §©y còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña cho thuª tµi chÝnh víi c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông kh¸c. - Cho thuª tµi chÝnh gióp bªn cho thuª më réng diÖn kh¸ch hµng, ®a d¹ng ho¸ viÖc sö dông vèn ®ång thêi më réng mèi kinh doanh ®a ph­¬ng. Vèn cÊp tÝn dông sö dông linh ho¹t h¬n v× tiÒn thuª ®­îc thu håi dÇn vÒ tõng kú vµ bªn cho thuª cã thÓ sö dông ngay cho viÖc t¸i ®Çu t­, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn cao. §©y còng cã thÓ coi lµ h×nh thøc b¸n hµng bæ sung nÕu bªn cho thuª ®ång thêi lµ nhµ cung cÊp. 3.2. C¸c h×nh thøc cho thuª tµi chÝnh ë mçi quèc gia, mçi khu vùc, c¸c giao dÞch cho thuª tµi chÝnh ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt t¹o nªn sù phong phó vµ phøc t¹p cña nghiÖp vô nµy. Tuy nhiªn, nh×n chung chóng tån t¹i d­íi nh÷ng h×nh thøc sau: * Thuª tµi chÝnh thuÇn (Finance Leases): lµ h×nh thøc mµ s¶n phÈm cña giao dÞch cho thuª gÇn nh­ lµ mét kho¶n vay do møc ®é c¹nh tranh cña thÞ tr­êng thÊp. Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh lµ nh÷ng hîp ®ång hoµn tr¶ toµn phÇn vµ kh«ng ®­îc huû ngang. TiÒn thuª ®­îc tr¶ ®Òu theo c¸c kú. Ng­êi ®i thuª chÞu mäi chi phÝ vËn hµnh, söa ch÷a, b¶o hµnh cho dông cô ®i thuª. cuèi thêi h¹n thuª, ng­êi ®i thuª sÏ mua l¹i tµi s¶n ®ã. H×nh thøc nµy ®ang th«ng dông t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. * Thuª tµi chÝnh linh ho¹t (Flexible Finance Lease): lµ h×nh thøc dùa vµo sù gia t¨ng cña møc ®é c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, ng­êi cho thuª ®­a vµo s¶n phÈm cña m×nh nh÷ng yÕu tè c¹nh tranh nh­ quyÒn chän mua tµi s¶n theo gi¸ cè ®Þnh, quyÒn tr¶ l¹i tµi s¶n khi kÕt thóc hîp ®ång hoÆc quyÒn gia h¹n hîp ®ång, c¸c dÞch vô b¶o tr× söa ch÷a....TiÒn thuª ®­îc ph©n bæ cho phï hîp víi luång tiÒn vèn cña ng­êi ®i thuª, ®ång thêi c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh còng bÞ rµng buéc nhiÒu h¬n. * Thuª vËn hµnh (Operating leases): lµ h×nh thøc mµ tõng lo¹i thiÕt bÞ cho thuª ®­îc cho thuª tµi chÝnh chuyªn m«n ho¸. * Thuª tµi chÝnh ®æi míi (Innovative Leases): lµ h×nh thøc mµ c¹nh tranh kh«ng chØ diÔn ra gi÷a cho thuª tµi chÝnh vµ c¸c h×nh thøc tµi trî kh¸c mµ cßn diÔn ra ngay trong ngµnh. Do ®ã dÉn tíi c¸c nhµ kinh doanh ph¶i nç lùc h¬n trong viÖc thiÕt lËp s¶n phÈm ®éc quyÒn cña m×nh. §Æc tr­ng chÝnh cña nh÷ng c«ng cô míi nµy lµ nh÷ng dÞch vô mang tÝnh khÐp kÝn, hoÆc cã gi¸ c¶ c¹nh tranh do c¸c c«ng ty tËn dông ®­îc lîi thÕ quy m« cña m×nh. S¶n phÈm chÝnh cña giai ®o¹n nµy lµ : cho thuª trän gãi, cho thuª liªn kÕt, tµi trî dù ¸n vµ chøng kho¸n ho¸. Ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh cña c¸c n­íc T©y ¢u, Mü vµ NhËt B¶n ®ang vËn dông h×nh thøc nµy. * Thuª tµi chÝnh hoµn thiÖn (Maturity Leases): lµ h×nh thøc mµ ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u, sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c h×nh thøc cho thuª lµ kh«ng ®¸ng kÓ. DÞch vô cho thuª ®· hoµn toµn trë thµnh hµng ho¸, tÝnh linh ho¹t cña dÞch vô ®· v­¬n tíi møc hoµn thiÖn. Sù b·o hoµ cña thÞ tr­êng sÏ dÉn tíi sù mua l¹i hay s¸t nhËp c¸c c«ng ty thuª mua thµnh c¸c tËp ®oµn lín. Ch­a mét n­íc nµo trªn thÕ giíi ¸p dông ®­îc h×nh thøc nµy. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ph­¬ng thøc vµ h×nh thøc cho thuª tµi chÝnh còng thuËn lîi cho viÖc cã mét chÕ ®é hîp lý ®Ó ®iÒu chØnh, h­íng ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ®i theo chiÒu h­íng tÝch cùc. 4. Vai trß cña cho thuª tµi chÝnh ViÖc x¸c ®Þnh vai trß cña cho thuª tµi chÝnh gióp chóng ta ®Þnh h×nh ®­îc tÇm quan träng cña nã ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch biÖn ph¸p phï hîp h­íng nã ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi vai trß vµ ý nghÜa cña nã. 4.1.§èi víi bªn cho thuª - Cho thuª tµi chÝnh lµ mét ph­¬ng thøc tµi trî vèn h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra. Trong suèt thêi h¹n thuª, quyÒn së h÷u tµi s¶n lu«n thuéc vÒ bªn cho thuª, do ®ã nÕu cã bÞ ®e däa ®èi víi sù an toµn cña tµi s¶n thuª nh­ bªn thuª vi ph¹m hîp ®ång, bªn thuª bÞ gi¶i thÓ, ph¸ s¶n...hä cã thÓ thu håi tµi s¶n ngay lËp tøc. - Cho thuª tµi chÝnh ®¶m b¶o viÖc sö dông ®óng ®¾n sè vèn tµi trî. Lý do lµ ph­¬ng thøc nµy tµi trî b»ng hiÖn vËt nªn dÔ kiÓm tra, kiÓm so¸t vèn cÊp tÝn dông. - Hå s¬ tµi trî ®¬n gi¶n nªn bªn cho thuª cã thÓ quyÕt ®Þnh nhanh. Trong giao dÞch cho thuª tµi chÝnh, bªn cho thuª tham gia víi t­ c¸ch nhµ tµi trî, cung cÊp vèn ®Ó mua tµi s¶n theo yªu cÇu cña bªn thuª nªn hä kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c yÕu tè mang tÝnh kü thuËt, nghiÖp vô liªn quan ®Õn tµi s¶n. H¬n n÷a, ®é an toµn cho vèn ®Çu t­ cao nªn nh×n chung thñ tôc tµi trî th­êng ®¬n gi¶n, nhanh gän. §©y còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña cho thuª tµi chÝnh víi c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông kh¸c. - Cho thuª tµi chÝnh gióp bªn cho thuª më réng diÖn kh¸ch hµng, ®a d¹ng ho¸ viÖc sö dông vèn ®ång thêi më réng mèi kinh doanh ®a ph­¬ng. Vèn cÊp tÝn dông sö dông linh ho¹t h¬n v× tiÒn thuª ®­îc thu håi dÇn vÒ tõng kú vµ bªn cho thuª cã thÓ sö dông ngay cho viÖc t¸i ®Çu t­, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn cao. §©y còng cã thÓ coi lµ h×nh thøc b¸n hµng bæ sung nÕu bªn cho thuª ®ång thêi lµ nhµ cung cÊp. 4.2. §èi víi bªn thuª - Bªn thuª cã thÓ gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ nguån vèn ®Çu t­. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, nhu cÇu gia t¨ng c«ng suÊt, sö dông tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp cã thÓ t¨ng lªn bÊt cø lóc nµo, nã ®ßi hái ph¶i cã sù tÝch luü. Song kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp kh«ng ph¶i lu«n ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®ã, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ nguån vèn trung vµ dµi h¹n, nÕu ®i vay theo c¸c thÓ thøc tÝn dông th«ng th­êng th× th­êng kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n b¶o ®¶m. Tuy nhiªn, th«ng qua c¸c tæ chøc cho thuª tµi chÝnh, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tõ tay kh«ng mµ vÉn cã ®­îc m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô yªu cÇu s¶n xuÊt. - Nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn vay vèn cña ng©n hµng còng cã thÓ nhËn ®­îc vèn tµi trî th«ng qua cho thuª tµi chÝnh. C¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« võa vµ nhá hay nh÷ng doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp, ch­a cã uy tÝn víi ng©n hµng th­êng rÊt khã tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn chèng rñi ro, nªn th­êng bÞ c¸c ng©n hµng tõ chèi cho vay. Bëi v×, ng©n hµng kh«ng trùc tiÕp qu¶n lý ®­îc c¸c kho¶n tiÒn cho kh¸ch hµng vay, nªn khi cã rñi ro x¶y ra, kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®­îc nî, th× ng©n hµng chØ cã quyÒn h¹n gièng nh­ nh÷ng chñ nî kh¸c trong khu«n khæ tµi s¶n b¶o ®¶m mµ th«i. Tr¸i l¹i, trong ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh, ng­êi cho thuª n¾m quyÒn së h÷u ®èi víi tµi s¶n cho thuª vµ hä cã thÓ trùc tiÕp theo dâi, kiÓm tra viÖc sö dông tµi s¶n còng nh­ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña bªn thuª. NÕu cã nh÷ng nguy c¬ rñi ro x¶y ra víi tµi s¶n cho thuª th× hä cã thÓ thu håi tµi s¶n ®ã ngay lËp tøc. Do vËy, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu ®Çu t­ cña kh¸ch hµng ngay c¶ khi tµi chÝnh, uy tÝn cña hä cßn h¹n chÕ. - Cho thuª tµi chÝnh gióp cho bªn thuª kh«ng bÞ ø ®äng vèn ®Çu t­ vµo tµi s¶n cè ®Þnh. - Cho thuª tµi chÝnh lµ ph­¬ng thøc tµi trî vèn ®¸p øng kÞp thêi c¸c c¬ héi kinh doanh. So víi c¸c ph­¬ng thøc tµi trî kh¸c th× thñ tôc tµi trî theo ph­¬ng thøc cho thuª tµi chÝnh th­êng ®¬n gi¶n, nhanh chãng. H¬n n÷a, bªn thuª cã quyÒn lùa chän tµi s¶n, nhµ cung øng tµi s¶n tõ tr­íc nªn cã thÓ rót ng¾n ®­îc thêi gian thÈm ®Þnh. Trªn thùc tÕ, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh th­êng chuyªn m«n ho¸ vÒ tµi s¶n cho thuª, nªn tµi s¶n cho thuª th­êng ®­îc tæ chøc cung øng theo ph­¬ng thøc khÐp kÝn, thiÕt bÞ th­êng ®­îc g¾n liÒn víi phô tïng, linh kiÖn, kü n¨ng qu¶n trÞ, huÊn luyÖn ®µo t¹o, thËm chÝ c¶ t­ vÊn vÒ kü thuËt c«ng nghÖ, thÞ tr­êng, s¶n phÈm cho kh¸ch hµng, do ®ã gióp cho bªn thuª nhanh chãng ®¸p øng ®­îc c¸c c¬ héi kinh doanh. - Th«ng qua cho thuª tµi chÝnh, doanh nghiÖp cã thÓ t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng huy ®éng nguån vèn tõ bªn ngoµi. 4.3 §èi víi nÒn kinh tÕ - Cho thuª tµi chÝnh gãp phÇn thu hót vèn ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ. Do cho thuª tµi chÝnh cã møc ®é rñi ro thÊp, ph¹m vi tµi trî réng r·i, kh¶ n¨ng quay vßng vèn nhanh nªn cã thÓ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, tæ chøc, c¸ nh©n vµ ®Æc biÖt lµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh ®Çu t­ vµo ho¹t ®éng nµy. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn giao l­u quèc tÕ ngµy nay, cho thuª tµi chÝnh gãp phÇn gióp c¸c quèc gia thu hót nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cho nÒn kinh tÕ th«ng qua c¸c lo¹i tµi s¶n cho thuª mµ quèc gia ®ã nhËn ®­îc. §ång thêi, h×nh thøc thu hót vèn ®Çu t­ nµy kh«ng lµm t¨ng kho¶n nî n­íc ngoµi cña quèc gia vµ thêi gian sö dông nguån vèn nµy cã thÓ dµi h¬n c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ kh¸c. - Cho thuª tµi chÝnh gãp phÇn thóc ®Èy ®æi míi c«ng nghÖ, thiÕt bÞ, c¶i tiÕn khoa häc kü thuËt. Th«ng qua ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh, c¸c lo¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ cã tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®­îc ®­a vµo c¸c doanh nghiÖp, gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña nÒn s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ vèn ®Çu t­. Ngay c¶ víi c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh­ Hoa Kú, NhËt B¶n, Ph¸p...cho thuª tµi chÝnh vÉn ph¸t huy t¸c dông cËp nhËt ho¸ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cho nÒn kinh tÕ. Do vËy, ®èi víi c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn, nÕu cã nh÷ng biÖn ph¸p ®óng ®¾n, ®ång bé th× t¸c dông cña nã cßn m¹nh mÏ h¬n nhiÒu v× cã thÓ rót ng¾n ®­îc tiÕn tr×nh ph¸t triÓn, lËp tøc b¾t kÞp víi sù tiÕn bé cña nh©n lo¹i th«ng qua h×nh thøc tµi trî nµy. 5. Rñi ro cã thÓ x¶y ra trong giao dÞch Cho thuª tµi chÝnh MÆc dï møc ®é rñi ro cña cho thuª tµi chÝnh thÊp h¬n so víi c¸c h×nh thøc tµi trî vèn kh¸c,song do ®Æc ®iÓm cña nã lµ lo¹i tµi trî trung, dµi h¹n, quy m« cña kho¶n tµi trî kh¸ lín nªn vÊn ®Ò t×m hiÓu c¸c rñi ro trong ho¹t ®éng nµy xÐt vÒ môc ®Ých hoµn thiÖn chÕ ®é ®iÒu chØnh còng rÊt cÇn thiÕt. 5.1. Rñi ro liªn quan ®Õn tµi s¶n - Tµi s¶n cho thuª kh«ng ®óng yªu cÇu kü thuËt cña ng­êi thuª Trong tr­êng hîp nµy ng­êi thuª cã quyÒn göi tr¶ l¹i tµi s¶n, yªu cÇu ng­êi cho thuª cung cÊp tµi s¶n thay thÕ hoÆc thËm chÝ huû bá hîp ®ång yªu cÇu ng­êi cho thuª båi th­êng. Rñi ro nµy th­êng x¶y ra khi c¸c nh©n viªn chuyªn tr¸ch cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n vÒ thiÕt bÞ hoÆc tµi s¶n ®­îc mua tõ nhµ cung cÊp kh«ng ®¸ng tin cËy. - Rñi ro gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n sau khi cho thuª Ng­êi cho thuª lu«n ®øng tr­íc rñi ro vÒ gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n. Sau thêi gian cho thuª tµi s¶n sÏ cã thÓ ph¶i chÞu nh÷ng rñi ro sau: + Tµi s¶n cã nh÷ng Èn tú + Tµi s¶n ®· lçi thêi kh«ng thÓ t¸i chÕ n©ng cÊp + Tµi s¶n bÞ h­ háng mÊt phÈm chÊt + Tµi s¶n bÞ mÊt KÕt qu¶ lµ tµi s¶n cho thuª ®­îc thu håi kh«ng thÓ cho thuª tiÕp hoÆc b¸n l¹i. §iÒu nµy ®Æt ra yªu cÇu ®èi víi ng­êi cho thuª lµ ph¶i quy ®Þnh møc phÝ thuª sao cho hÊp dÉn ®èi víi ng­ßi ®i thuª nh­ng còng cã thÓ bï ®¾p ®­îc rñi ro nµy. 5.2. Rñi ro vÒ tµi chÝnh - Rñi ro vÒ thanh to¸n §©y lµ rñi ro x¶y ra ®èi víi nguån tµi chÝnh cña ng­êi cho thuª trong tr­êng hîp ng­êi thuª kh«ng thanh to¸n tiÒn thuª khi ®Õn h¹n. Tr­êng hîp nµy th­êng x¶y ra khi t×nh h×nh tµi chÝnh cña ng­êi thuª qu¸ khã kh¨n, hoÆc bÞ ph¸ s¶n. Còng cã nhiÒu tr­êng hîp ng­êi thuª kh«ng thanh to¸n do muèn chiÕm dông vèn. VÒ mÆt ph¸p lý, ng­êi cho thuª hoµn toµn cã quyÒn ®ßi l¹i tµi s¶n vµ huû ngang hîp ®ång. Nh­ng trªn thùc tÕ, viÖc ®ßi l¹i tµi s¶n rÊt phøc t¹p vµ tèn kÐm. H¬n n÷a, lóc ®ã ng­êi cho thuª ph¶i g¸nh chÞu toµn bé kho¶n lç do kh«ng ®ßi ®­îc c¸c kho¶n tiÒn thuª mµ ng­êi thuª ®ang nî. ViÖc ®ßi båi th­êng mÊt rÊt nhiÒu thêi gian nh­ng th­¬ng kh«ng cã kÕt qu¶. - TiÒn thuª thu ®­îc kh«ng ®ñ bï ®¾p vèn gèc Rñi ro nµy cã thÓ x¶y ra do nh÷ng nguyªn nh©n sau: + Do sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i theo h­íng bÊt lîi cho ng­êi cho thuª (®èi víi lo¹i thiÕt bÞ nhËp khÈu hay tµi trî cho thuª quèc tÕ) + Do tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng nhanh + Do sù biÕn ®éng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng vèn dÉn tíi cã sù chªnh lÖch cao gi÷a l·i suÊt huy ®éng vèn va l·i suÊt tµi trî, g©y bÊt lîi cho ng­êi cho thuª. - Rñi ro nguån vèn Ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh cã tû lÖ nî trªn vèn cao, v× vËy phÇn lín tiÒn cho thuª ®­îc dïng ®Ó tr¶ nî. Vµ rñi ro cña viÖc sö dông tû lÖ nî trªn vèn cao thÓ hiÖn ë ba mÆt: + Thø nhÊt, ®ã lµ nghÜa vô ph¶i tr¶ mét sè tiÒn lín ®Çu t­ tµi trî cho tµi s¶n mang cho thuª. C¸c kho¶n nî ®Õn h¹n ®Òu ph¶i tr¶ dï cho ng­êi cho thuª ®· thu ®­îc phÝ cho thuª hay ch­a, cho dï thu nhËp tõ giao dÞch cã ®ñ ®Ó tr¶ nî hay kh«ng. + Thø hai, ®ã lµ rñi ro l·i suÊt. Khi nguån vèn vay cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh lµ mét nguån vèn vay kh«ng t­¬ng xøng víi l·i suÊt trong hîp ®ång thuª (th¶ næi), th× biÕn ®éng l·i suÊt lµ mét rñi ro ®¸ng kÓ ®èi víi ng­êi cho thuª. NÕu nh­ l·i suÊt ®i vay biÕn ®éng lªn cao h¬n l·i suÊt cña hîp ®ång thuª, th× xem nh­ ng­êi cho thuª bÞ lç. + Cuèi cïng ph¶i kÓ ®Õn mét rñi ro lµ ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng tû lÖ nî trªn vèn cao khiÕn cho c«ng ty cho thuª tµi chÝnh kh«ng t×m ®­îc nguån vèn tµi trî. 5.3. C¸c rñi ro chung trong kinh doanh Trong ho¹t ®éng Cho thuª tµi chÝnh còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c, ®Òu cã c¸c rñi ro chung trong kinh doanh nh­ sù thay ®æi cña ph¸p luËt, sù thay ®æi c¸c s¾c thuÕ, c¸c biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, tµi chÝnh...C¸c rñi ro nµy cã thÓ g©y ra nhiÒu khã kh¨n thËm chÝ ®Èy c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®Õn ph¸ s¶n. LÊy c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh cña NhËt B¶n lµm vÝ dô. Nh÷ng n¨m 80, nhu cÇu tù ®éng ho¸ vµ nhu cÇu vèn ®Çu t­ trong n­íc cïng víi viÖc c¶i tæ LuËt qu¶n lý Ngo¹i hèi nh»m quèc tÕ ho¸ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ®· lµm cho c«ng nghiÖp thuª mua NhËt B¶n ph¸t triÓn m¹nh. Tuy n._.hiªn, ®Õn cuèi n¨m 1990, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n b¾t ®Çu thêi kú ®i xuèng. Nhu cÇu thuª tµi chÝnh bçng nhiªn mÊt chç ®øng. Vµ n¨m 1992 lÇn ®Çu tiªn c«ng nghiÖp thuª mua NhËt B¶n tr¶i qua thêi kú t¨ng tr­ëng ©m lµ -11,7% so víi n¨m 1991. Bëi v×, ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh g¾n liÒn víi hiÖn vËt lµ mét ­u ®iÓm, nh­ng chÝnh nã l¹i trë thµnh mét nh­îc ®iÓm khi nÒn kinh tÕ r¬i vµo suy tho¸i, v× trong suy tho¸i ho¹t ®éng Cho thuª tµi chÝnh r¬i vµo ®iÓm “ chÕt” khã cøu ch÷a. Hµng lo¹t m¸y mãc, vËt t­ thiÕt bÞ n»m chÕt kh«ng sinh lîi nhuËn; ng­êi thuª kh«ng tr¶ ®­îc tiÒn thuª vËt t­, trong khi ®ã vËt t­ thiÕt bÞ ph¶i chÞu hao mßn v« h×nh vµ h÷u h×nh rÊt lín; chñ së h÷u kh«ng dÔ g× b¸n vËt t­, thiÕt bÞ ®· sö dông ®Ó thu håi l¹i vèn tiÒn tÖ. VÝ dô, hiÖn nay kinh tÕ ®ang suy tho¸i, du lÞch vËn t¶i ®ang lao ®ao xuèng dèc, m¸y bay, xe chë kh¸ch ®· sö dông dï b¸n rÎ còng Ýt ng­êi mua. Ngoµi ra, ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cã mèi liªn hÖ h÷u c¬ nh­ h×nh víi bãng. nh÷ng khã kh¨n bÊt tr¾c x¶y ra ®èi víi ng©n hµng ®Òu cã thÓ x¶y ra ®èi víi c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ ng­îc l¹i. Vô ph¸ s¶n cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh NhËt B¶n (Japan Leasing Corporation- JLC) ngµy 28/9/1998 ®Ó l¹i mãn nî khæng lå 16,1 tû USD phÇn lín b¾t nguån tõ nh÷ng khã kh¨n cña c¸c cæ ®«ng chÝnh lµ ng©n hµng th­¬ng m¹i (trong ®ã cã Long Term Credit Bank – mét ng©n hµng ®ang trong thêi kú khñng ho¶ng nî). X¸c ®Þnh rñi ro ®Ó thÊy r»ng víi nh÷ng rñi ro mµ bªn thuª hay bªn cho thuª thËt sù khã kh¾c phôc th× nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî phï hîp ®Ó kh¾c phôc rñi ro. 6. Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh 6.1. Kh¸i niÖm Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh lµ mét lo¹i hîp ®ång kinh tÕ ®­îc gi÷a hai bªn cho thuª vµ bªn cho thuª vÒ viÖc cho thuª mét hoÆc mét sè m¸y mãc - thiÕt bÞ, ®éng s¶n kh¸c trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh (thêi h¹n cho thuª) vµ tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn cho thuª tµi chÝnh Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau ®©y : - §­îc lËp thµnh v¨n b¶n - §¨ng ký t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¬ quan qu¶n lý hîp ®ång, n¬i C«ng ty ®Æt trô së theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - Kh«ng ®­îc huû bá tr­íc h¹n (huû ngang) thêi h¹n thuª ®· tho¶ thuËn quy ®Þnh trong hîp ®ång. 6.2. C¸c ®iÒu kho¶n c¬ b¶n cña hîp ®ång Mét hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh ph¶i bao gåm nh÷ng néi dung c¬ b¶n sau: Sè hîp ®ång, ngµy th¸ng n¨m ký hîp ®ång. Tªn, ®Þa chØ ®Çy ®ñ cña bªn cho thuª, bªn ®i thuª. Tµi s¶n cho thuª: tªn, quy c¸ch, sè sªri, c«ng dông vµ sè l­îng tµi s¶n cho thuª. Gi¸ mua m¸y mãc thiÕt bÞ; Thêi gian h÷u Ých cÇn thiÕt cña thiÕt bÞ (thêi gian khÊu hao b×nh qu©n); Thêi h¹n khÊu hao cña thiÕt bÞ; Môc ®Ých sö dông; Thêi h¹n thuª; §Þa ®iÓm l¾p ®Æt thiÕt bÞ; C¸c cam kÕt tho¶ thuËn cña c¸c bªn; TiÒn thuª ph¶i tr¶ c¶ gèc lÉn l·i; B¶o hiÓm tµi s¶n; C¸c cam kÕt chuyÓn quyÒn së h÷u, mua l¹i hoÆc tiÕp tôc thuª; Ngµy hiÖu lùc cña hîp ®ång. Iii. mét sè ®Æc ®iÓm vÒ chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi vµ bµi häc kinh nghiÖm víi ViÖt Nam MÆc dï cho thuª tµi chÝnh ®èi víi ViÖt nam cßn míi mÎ, nh­ng nghiÖp vô nµy ®· ph¸t triÓn m¹nh t¹i nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn. Do ®ã, cÇn nghiªn cøu chÕ ®é ®iÒu chØnh ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi ®Ó tõ ®ã chóng ta cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u nh»m khai th¸c tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng cho thuª tµi chÝnh ViÖt Nam. 1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi C«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn kh¾p thÕ giíi. Tuy nhiªn møc ®é vµ quy m« ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ë tõng quèc gia lµ kh¸c nhau. Cïng n»m trªn lôc ®Þa ch©u Mü nh­ng tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh cña khu vùc B¾c Mü vµ Nam Mü cã sù kh¸c biÖt kh¸ lín. C«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ë B¾c Mü ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi víi gi¸ trÞ giao dÞch chiÕm 43% gi¸ trÞ cho thuª tµi chÝnh toµn cÇu. ThÞ tr­êng cho thuª tµi chÝnh cña Mü b­íc vµo giai ®o¹n cho thuª tµi chÝnh hoµn thiÖn (Maturity). Trong khi ®ã thÞ phÇn cña c«ng nghiÖp nµy ë Canada vÉn cßn thÊp. T×nh tr¹ng nµy ph¶n ¸nh rÊt râ chÝnh s¸ch thuÕ thu nhËp chÆt chÏ ®· kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi cho thuª vµ ng­êi thuª tiÕn tíi giao dÞch. Tuy nhiªn viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh tù do th­¬ng m¹i B¾c Mü (NAFTA) ®· t¹o có huých m¹nh cho c¸c giao dÞch qua biªn giíi. KÕt qu¶ lµ, Mªxico ®· cã ®­îc b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh cña ngµnh nµy trong vßng 5 n¨m trë l¹i ®©y lu«n v­ît møc 30%. Mªxico ®øng trong hµng 20 n­íc cã c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi. C¸c hµng ho¸ cho thuª tµi chÝnh chñ yÕu lµ : C¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i (chñ yÕu lµ « t«) vµ c¸c thiÕt bÞ th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ë Nam Mü tèc ®é ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµo thËp kû 90 (thÕ kû 20). Brazin ®· v­¬n lªn ®øng vµo hµng 10 n­íc cã khèi l­îng giao dÞch cho thuª tµi chÝnh nhiÒu nhÊt thÕ giíi. Colombia còng ®· cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng ngo¹n môc trong ngµnh nµy. Cßn c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ë Achentina ®ang trong giai ®o¹n cñng cè vµ phôc håi sau khi ®· sôp ®æ hoµn toµn bëi khñng ho¶ng kinh tÕ nh÷ng n¨m 80 ®Çu thËp kû 90. Ch©u ¢u lµ mét trong 3 thÞ tr­êng cã khèi l­îng giao dÞch cho thuª tµi chÝnh lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm kho¶ng 25% gi¸ trÞ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh trªn toµn thÕ giíi. §øc, Anh, Ph¸p, Italia ®­îc xÕp vµo hµng nh÷ng n­íc c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi. Nh÷ng sè liÖu thèng kª gÇn ®©y cho thÊy cho thuª tµi chÝnh lµ nguån cung cÊp thiÕt bÞ lín thø 2 sau c¸c kho¶n tÝn dông trùc tiÕp. Mét ph©n tÝch cña Leaseurope chØ ra r»ng ®èi t­îng chÝnh cña hîp ®ång cho thuª th­êng lµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i (chñ yÕu lµ « t«) 35%; thiÕt bÞ c«ng nghiÖp (29%); m¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ v¨n phßng (24%), c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c (tµu thuû, m¸y bay, thiÕt bÞ ®­êng s¾t) 8%. Mét sè n­íc Ch©u ¢u ®· cã luËt cho thuª tµi chÝnh (Anh, Ph¸p), cßn mét sè n­íc th× nh÷ng quy ®Þnh vÒ cho thuª tµi chÝnh n»m ë luËt d©n sù (§øc, Italia) vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. Tuy nhiªn ®a sè c¸c n­íc c«ng nhËn tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ 17 lµ tiªu chuÈn kÕ to¸n cho thuª tµi chÝnh quèc tÕ (IAS 17 – International Accounting Standard). Khèi l­îng giao dÞch cho thuª tµi chÝnh ë Ch©u ¸ chiÕm kho¶ng 25% tæng gi¸ trÞ giao dÞch cho thuª tµi chÝnh thÕ giíi. HiÖn nay, 18 quèc gia Ch©u ¸ ®· thµnh lËp ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh. Trong ®ã 14 n­íc ®øng vµo hµng thø 50 quèc gia cã c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi. §øng ®Çu khu vùc lµ NhËt B¶n, sau ®ã lµ Hµn Quèc... Ngoµi ra còng ph¶i kÓ ®Õn mét lo¹t c¸c quèc gia Ch©u ¸ kh¸c ®· cã nh÷ng t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ trong ngµnh c«ng nghiÖp nµy ë thËp kû 90 lµ §µi Loan, Singapore, Hång K«ng vµ ®Æc biÖt lµ Trung Quèc. Nhu cÇu m¸y m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®· khiÕn n­íc nµy trë thµnh mét thÞ tr­êng cho thuª tµi chÝnh hÊp dÉn trong thÕ kû 21. C«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh cña n­íc nµy tuy cßn non trÎ nh­ng cã tiÒm n¨ng lín ®Ó ph¸t triÓn. Nam Phi lµ n­íc cã khèi l­îng giao dÞch lín nhÊt Ch©u Phi vµ n»m trong 20 n­íc cã giao dÞch cho thuª tµi chÝnh lín nhÊt thÕ giíi. Maroc vµ Malauy lµ hai n­íc còng cã khèi l­îng giao dÞch cho thuª tµi chÝnh ®¸ng kÓ. Cßn ë c¸c n­íc kh¸c thuéc Ch©u Phi, ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn chËm ch¹p vµ tr× trÖ, khèi l­îng giao dÞch kh«ng ®¸ng kÓ. Mét trong nh÷ng lý do cña sù yÕu kÐm nµy lµ sù bÊt æn vÒ chÝnh trÞ dÉn tíi khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ. Ngoµi ra, còng ph¶i kÓ ®Õn c¸c ®¹o luËt vµ quy ®Þnh ®· ®Èy ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh vµo chç bÕ t¾c vµ bÊt lîi. H×nh thøc cho thuª tµi chÝnh chñ yÕu ë c¸c n­íc Ch©u Phi lµ tµi trî cho thuª cña c¸c tæ chøc quèc tÕ víi l·i suÊt thÊp,nh»m t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c n­íc nµy. Tãm l¹i, tuy møc ®é ph¸t triÓn ë tõng khu vùc, quèc gia kh¸c nhau, c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ®· v­¬n c¸nh tay cña m×nh ra kh¾p thÕ giíi, mang l¹i lîi Ých cho quèc gia nµo biÕt tËn dông nh÷ng ­u thÕ cña nã vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc m×nh. 2. Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi C¸c giao dÞch cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi th­êng dùa vµo mét trong c¸c nguån luËt sau: -HiÖp ®Þnh thèng nhÊt d©n sù vÒ cho thuª tµi chÝnh quèc tÕ(HiÖp héi cho thuª tµi chÝnh quèc tÕ tho¶ thuËn ngµy 26/ 5/ 1988, t¹i Ohawa – Canada). -Tiªu chuÈn cho thuª tµi chÝnh cña uû ban tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ(International Accounting Standard Committee –IASC). - LuËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh cña quèc gia. §Ó t×m hiÓu c¸c chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh trªn thÕ giíi do ®ã chóng ta còng cÇn dùa vµo c¸c nguån luËt nµy. 2.1.VÒ tiªu chuÈn C«ng ty ho¹t ®éng Cho thuª tµi chÝnh * T­ c¸ch ph¸p nh©n: LuËt ph¸p cña hÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu cÊm c¸c thÓ nh©n, c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n hay c«ng ty phi tµi chÝnh tham gia vµo ho¹t ®éng Cho thuª tµi chÝnh. C¸c chñ thÓ cho thuª tµi chÝnh th­êng gÆp lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c h·ng s¶n xuÊt, c¸c C«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®éc lËp vµ cã thÓ lµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm (Ph¸p). Tuy nhiªn ë mét sè quèc gia cã quy chÕ réng r·i, coi nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh cho thuª tµi chÝnh nh­ mét c«ng ty th­¬ng m¹i (Th¸i Lan) hay coi cho thuª tµi chÝnh lµ mét h×nh thøc hç trî b¸n s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty c«ng nghiÖp nÕu ho¹t ®éng nµy ®­îc thùc hiÖn qua c¸c c«ng ty con (dealers) chuyªn kinh doanh cho thuª tµi chÝnh (Hoa Kú). ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, cho thuª tµi chÝnh ®­îc coi nh­ kªnh thu hót vèn vµ c«ng nghÖ, nªn c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ho¹t ®éng nh­ mét c«ng ty xuÊt nhËp khÈu ®Ó tµi trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c n­íc nµy th­êng khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh 100% vèn n­íc ngoµi (Hµn Quèc, Trung Quèc). * Vèn ph¸p ®Þnh : LuËt ph¸p cña c¸c quèc gia ®Òu quy ®Þnh cô thÓ vÒ møc tèi thiÓu cña c¸c c«ng ty ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh, tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh n­íc ®ã nãi riªng. Hµn Quèc quy ®Þnh vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty Ýt nhÊt ph¶i 30 triÖu Won vµ huy ®éng d­íi d¹ng tiÒn mÆt, Mü 17 triÖu USD, ViÖt Nam Ýt nhÊt 55 tû VND ®èi víi c«ng ty 100% vèn trong n­íc vµ 5 triÖu USD ®èi víi c«ng ty cã vèn n­íc ngoµi. * Nguån vèn ho¹t ®éng: HÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu cã nh÷ng quy ®Þnh hÕt søc chÆt chÏ vÒ nguån huy ®éng vèn cña c¸c c«ng ty Cho thuª tµi chÝnh. §a sè c¸c n­íc ®Òu cÊm c¸c c«ng ty huy ®éng tiÒn göi cña c«ng chóng ®Ó tµi trî. Nguån vèn ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy cã thÓ huy ®éng tõ c¸c nguån sau: - Nguån tÝn dông cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¸c c«ng ty cã thÓ vay trung h¹n, dµi h¹n tõ ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh. - Nguån vèn huy ®éng tõ thÞ tr­êng vèn trong vµ ngoµi n­íc. - Ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n nh­ng kh«ng qu¸ 20 lÇn sè d­ vèn riªng. - Nguån vèn hç trî cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ c¸c quü trî cÊp. Nguån vèn cÊp tõ ng©n hµng mÑ, nÕu c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh lµ chi nh¸nh hay c«ng ty con. Vèn tù cã cña c«ng ty Cho thuª tµi chÝnh. 2.2.VÒ giao dÞch cho thuª tµi chÝnh * Gi¸ trÞ giao dÞch: Nh×n chung c¸c quèc gia ®Òu cã quy chÕ níi láng h¹n møc tÝn dông cña c¸c c«ng ty Cho thuª tµi chÝnh h¬n c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c, do ®ã gi¸ trÞ giao dÞch cã thÓ rÊt lín. C¸c quèc gia quy ®Þnh h¹n møc tµi trî cho mét hîp ®ång cã thÓ dao ®éng tõ 20%- 200% vèn tù cã cña bªn cho thuª. Víi møc quy ®Þnh nh­ vËy hîp ®ång thuª cã thÓ ®¹t gi¸ trÞ rÊt lín vµ linh ho¹t. Së dÜ cã sù ­u ®·i nµy lµ do ho¹t ®éng cña c¸c C«ng ty Cho thuª tµi chÝnh cã møc rñi ro vÒ chªnh lÖch thêi h¹n tÝn dông thÊp h¬n do kh«ng nhËn tiÒn göi vµ kh«ng cã sù biÕn ®éng lín vÒ vèn. * §èi t­îng giao dÞch: C¸c n­íc ph¸t triÓn ®Òu quy ®Þnh tû lÖ sö dông thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong n­íc ®Ó tµi trî cho thuª (Mü, Ph¸p, NhËt B¶n). Së dÜ cã quy ®Þnh nµy lµ do chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn trong n­íc. Ngoµi ra t¹i Ph¸p, ng­êi thuª sÏ nhËn ®­îc sù hç trî ®Æc biÖt nÕu thiÕt bÞ cho thuª (®èi t­îng giao dÞch) cã liªn quan ®Õn c«ng nghÖ tiÕt kiÖm n¨ng l­îng, n¨ng l­îng míi, “ kh«i phôc” dù tr÷ kho¸ng s¶n... T¹i c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, do nhu cÇu nhËp khÈu c«ng nghÖ míi tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn nªn th­êng kh«ng quy ®Þnh tû lÖ thiÕt bÞ s¶n xuÊt trong n­íc, mµ cßn miÔn thuÕ nhËp khÈu cho nh÷ng thiÕt bÞ nhËp ®Ó t¸i xuÊt s¶n phÈm (Hµn Quèc, Trung Quèc...) * QuyÒn chän mua : C¸c quèc gia quy ®Þnh rÊt kh¸c nhau vÒ quyÒn nµy. ë Singapore, quyÒn chän mua bÞ cÊm hoµn toµn. Bëi v× hä cho r»ng nÕu kh«ng bá quyÒn chän mua th× kh«ng cßn c¬ së ®Ó ph©n biÖt gi÷a cho thuª tµi chÝnh vµ cho thuª tr¶ gãp. Trong khi ®ã t¹i Mü, LuËt thèng nhÊt th­¬ng m¹i quy ®Þnh ng­êi mua cã thÓ mua tµi s¶n thuª, hay tiÕp tôc thuª vµ thêi ®iÓm kÕt thóc hîp ®ång. Gi¸ mua hay gi¸ trÞ hîp ®ång thuª gia h¹n ph¶i theo gi¸ trÞ hîp lý nh­ gi¸ b¸n trªn thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm mua. Nh×n chung LuËt cña nhiÒu quèc gia quy ®Þnh hîp ®ång thuª ph¶i dù liÖu quyÒn chän mua cho ng­êi thuª khi kÕt thóc thêi h¹n thuª. * Ph­¬ng thøc thanh to¸n: C¸c quèc gia ®Òu cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt linh ho¹t trong ph­¬ng thøc thanh to¸n. Mét sè quèc gia cho phÐp ®iÒu chØnh møc phÝ cho thuª theo møc l¹m ph¸t. HÇu hÕt c¸c n­íc cho phÐp sö dông c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ trong giao dÞch cho thuª tµi chÝnh. ë Hµn Quèc, c¸c giao dÞch tµi trî 100% b»ng ngo¹i tÖ chiÕm tõ 40 – 50%. C«ng ty cho thuª tµi chÝnh ph¶i ®æi ngo¹i tÖ ë c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp ®æi ngo¹i tÖ. Tû gi¸ hèi ®o¸i ®­îc th¶ næi nªn trong giao dÞch cho thuª tµi chÝnh cã sö dông c¸c kho¶n tÝn dông ngo¹i tÖ th× phÝ cho thuª còng ®­îc th¶ næi theo tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ®­îc chuyÓn sang ng­êi thuª. Tuy nhiªn, LuËt cho thuª tµi chÝnh cña NhËt B¶n quy ®Þnh nÕu viÖc giao dÞch diÔn ra gi÷a c¸c bªn trong n­íc th× thanh to¸n b»ng néi tÖ. NÕu mét trong hai bªn lµ n­íc ngoµi th× ®ång tiÒn thanh to¸n do hai bªn tho¶ thuËn. Nh×n chung, sù linh ho¹t trong ph­¬ng thøc thanh to¸n cïng víi nh÷ng quy ®Þnh vÒ phÝ tµi trî mét phÇn t¹o nªn ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn kh¾p thÕ giíi. 3. Kinh nghiÖm rót ra tõ ChÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ë Hµn Quèc vµ §øc: 3.1. Kinh nghiÖm rót ra tõ ChÕ ®é cho thuª t¹i chÝnh cña Hµn Quèc Nh÷ng kinh nghiÖm cña Hµn Quèc trong lÜnh vùc cho thuª tµi chÝnh ®· cung cÊp nh÷ng bµi häc quý gi¸ cho c¸c n­íc mong muèn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh cña m×nh, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ViÖt Nam do cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång víi hoµn c¶nh cña Hµn Quèc. Ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh cña Hµn Quèc ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay do nhiÒu nh©n tè, nh­ng quan träng h¬n c¶ lµ do Hµn Quèc ®· cã mét ChÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ®óng ®¾n vµ phï hîp. Ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh cña Hµn Quèc cã thÓ nãi lµ ®· nhËn ®­îc mét sù hç trî rÊt lín tõ phÝa chÝnh phñ. Ngay tõ ®Çu, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· cã chñ tr­¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh thµnh mét lÜnh vùc tµi chÝnh ®éc lËp vµ riªng biÖt , ®ång thêi ban hµnh c¸c ®¹o luËt vµ c¸c v¨n b¶n cô thÓ, tõng b­íc hoµn thiÖn theo nh÷ng b­íc tiÕn cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy. §iÒu chØnh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë Hµn Quèc lµ LuËt kinh doanh cho thuª, NghÞ ®Þnh sè 12208 cña Tæng thèng h­íng dÉn thi hµnh LuËt kinh doanh cho thuª vµ Quy ®Þnh cña Bé tµi chÝnh sè 1882, ngµy 18/5/1992 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 12208 cña Tæng thèng. Ngoµi ra, mét sè ®iÒu luËt cña c¸c ®¹o luËt kh¸c nh­ LuËt th­¬ng m¹i, LuËt thuÕ c«ng ty, LuËt h¶i quan, LuËt ngo¹i th­¬ng...®­îc dÉn chiÕu tíi trong LuËt kinh doanh cho thuª còng cã t¸c dông chi phèi ho¹t ®éng cho thuª ta× chÝnh. Ngay trong ®iÒu 1 cña LuËt kinh doanh cho thuª Hµn Quèc, môc ®Ých hç trî ®èi víi ho¹t ®éng cho thuª ®· ®­îc quy ®Þnh râ: “Môc ®Ých cña ®¹o luËt nµy lµ ñng hé viÖc ®Çu t­ vµo thiÕt bÞ cña c¸c c«ng ty c«ng nghiÖp nh»m gióp ®ì ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n th«ng qua viÖc hç trî cho sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña c«ng nghiÖp cho thuª vµ b»ng c¸ch ®iÒu chØnh hîp lý ho¹t ®éng cña nã”. LuËt cña Hµn Quèc kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh vµ c¸c h×nh thøc tµi trî kh¸c. V× vËy, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh kh«ng ph¶i nép thuÕ doanh thu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, vµ ®­îc h­ëng cïng mét møc thuÕ lîi tøc víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông,....§iÒu ®ã ®· gióp t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông vèn cã trªn thÞ tr­êng Hµn Quèc. Bªn c¹nh ®ã, LuËt còng ®­a ra c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ nh»m thu hót vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc vµo lÜnh vùc cho thuª tµi chÝnh. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®­îc ®­a ra lµ khuyÕn khÝch vÒ thuÕ: c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®­îc miÔn thuÕ lîi tøc trong 5 n¨m ho¹t ®éng ®Çu tiªn, ngoµi ra, cßn ®­îc gi¶m 50% thuÕ ®¸nh vµo cæ tøc chia cho c¸c cæ ®«ng n­íc ngoµi. T¸c dông cña nh÷ng biÖn ph¸p nãi trªn ®Æc biÖt cã ý nghÜa trong thêi gian míi ®­a lo¹i h×nh cho thuª tµi chÝnh vµo nÒn kinh tÕ. Theo c¸c quy ®Þnh cña LuËt Hµn Quèc, c¸c doanh nghiÖp khi sö dông h×nh thøc thuª tµi chÝnh ®Ó tµi trî cho nhu cÇu ®Çu t­ m¸y mãc thiÕt bÞ ®­îc h­ëng mäi quyÒn lîi nh­ khi hä trùc tiÕp mua s¾m thiÕt bÞ m¸y mãcb»ng nguån vèn cña minhf hoÆc nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. C¸ch thøc ®èi xö nh­ vËy ®· t¸c ®éng ®Õn quyÕt ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp khi lùa chän h×nh thøc tµi trî cho nhu cÇu mua s¾m, ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ cña m×nh. Sö dông cho thuª tµi chÝnh hay h×nh thøc kh¸c th× quyÒn lîi ph¸p lý cña doanh nghiÖp vÉn vËy, trong khi cho thuª tµi chÝnh l¹i cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n c¸c h×nh thøc tµi trî th«ng th­êng, nh­: tû lÖ tµi trî cao, kh«ng yªu cÇu tµi s¶n thÕ chÊp (luËt cña Hµn Quèc kh«ng cho phÐp c¸c c«ng ty cho thuª yªu cÇu thÕ chÊp, trõ tr­êng hîp t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®i thuª qu¸ xÊu, vµ ngay c¶ trong tr­êng hîp ®ã, møc thÕ chÊp ®èi víi mçi giao dÞch còng bÞ khèng chÕ kh«ng v­ît qu¸ 5% chi phÝ mua thiÕt bÞ cho thuª), ra quyÕt ®Þnh nhanh chãng, linh ho¹t trong thanh to¸n tiÒn thuª,...nªn còng dÔ hiÓu lµm sao cho thuª tµi chÝnh l¹i ®­îc ­a thÝch h¬n. Nh×n chung, LuËt cña Hµn Quèc dµnh cho c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh kh¸ nhiÒu ­u ®·i trong viÖc huy ®éng nguån vèn ho¹t ®éng. Bªn c¹nh c¸c nguån vèn vay tõ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian trong vµ ngoµi n­íc, c¸c c«ng ty cho thuª ®­îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu víi gi¸ trÞ ph¸t hµnh tèi ®a lªn tíi 10 lÇn gi¸ trÞ rßng cña c«ng ty. (§iÒu 7.3, LuËt kinh doanh cho thuª Hµn Quèc). Tr¸i phiÕu do c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ph¸t hµnh cã thÓ kh«ng cÇn ®¶m b¶o. Sù ­u ®·i nµy gióp cho c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong lÜnh vùc cho thuª tµi chÝnh nhanh chãng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. H¬n n÷a, thêi h¹n cña tr¸i phiÕu th­êng ®­îc Ên ®Þnh “khíp” víi thêi h¹n c¸c hîp ®ång cho thuª, do ®ã gi¶m ®­îc rñi ro vÒ sù kh«ng ¨n khíp gi÷a vèn vay víi c¸c thêi h¹n cho thuª. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cña Hµn Quèc cßn ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc ®i vay c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông n­íc ngoµi. TiÒn l·i cña kho¶n vay n­íc ngoµi ®­îc miÔn thuÕ chuyÓn tiÒn ra n­íc ngoµi. Ngoµi ra, LuËt còng cho phÐp c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh “tiÕp cËn” víi c¸c quü khuyÕn khÝch ®Çu t­ cña Hµn Quèc, nh­: Quü ®Çu t­ quèc gia, Quü néi ®Þa ho¸ m¸y mãc, Quü tÝn dông ngo¹i tÖ ®Æc biÖt,...C«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®­îc h­ëng sù ­u tiªn ®Æc biÖt nµy khi doanh nghiÖp ®i thuª tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc tµi trî tõ c¸c quü ®ã. ChØ cÇn xuÊt tr×nh cho tæ chøc qu¶n lý c¸c quü trªn hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh vµ c¸c tµi liÖu chøng nhËn ng­êi ®i thuª thuéc ®èi t­îng ®­îc tµi trî, c«ng ty cho thuª tµi chÝnh sÏ ®­îc sö dông nguån vèn tõ c¸c quü nµy ®Ó tiÕn hµnh giao dÞch cho thuª. (§iÒu 7.4, LuËt kinh doanh cho thuª vµ §iÒu 6.3, NghÞ ®Þnh Tæng thèng). BiÖn ph¸p nµy ®· gióp c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Hµn Quèc th¸o gì khã kh¨n trong huy ®éng nguån vèn ho¹t ®éng, ngay c¶ trong bèi c¶nh chÝnh phñ Hµn Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Hµn Quèc kh«ng chØ ®øng v÷ng mµ cßn cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a. LuËt cña Hµn Quèc còng quy ®Þnh rÊt linh ho¹t vÒ vÊn ®Ò thanh to¸n tiÒn thuª vµ cho phÐp c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Ên ®Þnh ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ®ång ngo¹i tÖ ®· sö dông ®Ó nhËp khÈu thiÕt bÞ cho thuª, nhê ®ã, gióp c¸c c«ng ty nµy gi¶m bít rñi ro hèi ®o¸i vµ ®­îc chñ ®éng vÒ nguån vèn ngo¹i tÖ sö dông trong qu¸ tr×nh kinh doanh. LuËt kinh doanh cho thuª cña Hµn Quèc cßn cho phÐp c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®­îc h­ëng miÔn trõ tõ nhiÒu luËt kh¸c, c¸c thñ tôc liªn quan ®Òu ®­îc quy ®Þnh ®¬n gi¶n ho¸. 3.2. Kinh nghiÖm rót ra tõ ChÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ë §øc: *§Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng cho thuª tµi chÝnh ë §øc: §øc lµ mét n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn vµ ®iÓn h×nh. Ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh non trÎ cña n­íc ta cã thÓ häc tËp ®­îc nhiÒu ®iÒu bæ Ých tõ quèc gia nµy. ë §øc cã h¬n 1000 c«ng ty cho thuª tµi chÝnh . Trong ®ã 250 c«ng ty cã thÞ phÇn lín chñ yÕu ®­îc thµnh lËp b»ng c¸ch liªn doanh. N¨m 2001, ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ë §øc ®¹t møc t¨ng tr­ëng 4,9% , t­¬ng ®­¬ng víi 95 tû DM. Theo nghiªn cøu cña viÖn Munich ( mét trong nh÷ng viÖn nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Çu n·o ë §øc ), cã thÓ kh¸i qu¸t t×nh h×nh cô thÓ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë §øc n¨m 2001 qua hai B¶ng sau: B¶ng 4 : Kh¸ch hµng cho thuª tµi chÝnh ë §øc n¨m 2001 §èi t­îng PhÇn tr¨m Tû DM C¸c dÞch vô kh¸c 28.1 26.6 S¶n xuÊt 20.9 19.8 Th­¬ng m¹i/ Ph©n phèi 15.7 14.9 VËn t¶i & Th«ng tin 12.0 11.3 Ng­êi tiªu dïng 10.0 9.5 N¨ng l­îng vµ nguån n­íc, má 3.5 3.3 ChÝnh phñ 3.5 3.3 Ng©n hµng, tµi chÝnh vµ b¶o hiÓm 3.2 3.0 X©y dùng vµ kiÕn tróc 3.1 2.9 Tæng 100.0 94.6 B¶ng 5 : Tµi s¶n cho thuª ë §øc n¨m 2001 Tµi s¶n cho thuª tµi chÝnh PhÇn tr¨m Tû DM Xe cé , trong ®ã Xe cã ®éng c¬: 52.5 50.5 49.7 47.8 M¸y tÝnh vµ thiÕt bÞ v¨n phßng 12.9 12.2 M¸y c«ng nghiÖp 8.4 7.9 ThiÕt bÞ truyÒn h×nh 7.8 7.4 Tµi s¶n l­u ®éng 81.6 77.2 BÊt ®éng s¶n 18.4 17.4 Tæng 100.0 94.6 (Nguån : ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ Munich, §øc) * Kinh nghiÖm vÒ chÕ ®é Cho thuª tµi chÝnh ë §øc: a. C¸c quy ®Þnh vÒ H¹n chÕ, §iÒu chØnh vµ Gi¸m s¸t ë §øc kh«ng cã bÊt cø mét quy ®Þnh h¹n chÕ nµo ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. C¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh kh«ng cÇm gi÷ (Non-captive) kh«ng ph¶i lµ c¸c ng©n hµng vµ v× vËy kh«ng chÞu bÊt cø c¸c quy ®Þnh rµng buéc nµo kÓ c¶ c¸c quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng. Tuy nhiªn c¸c c«ng ty thuéc së h÷u c¸c ng©n hµng cã thÓ gi¸n tiÕp chÞu sù quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña ng©n hµng bëi v× c¸c ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty nµy th­êng phèi hîp víi ho¹t ®éng tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty mÑ ( lµ c¸c ng©n hµng) víi môc ®Ých chung cña c¶ tËp ®oµn. Tr­íc ®©y kh«ng l©u ®· xuÊt hiÖn xu h­íng trong ®ã tÊt c¶ c¸c c«ng ty tµi chÝnh trùc thuéc c¸c ng©n hµng lËp c¸c b¸o c¸o vÒ c¸c giao dÞch tµi chÝnh v­ît qu¸ ng­ìng 3 triÖu DM (quy ®Þnh vÒ c¸c kho¶n tÝn dông cã quy m« lín). Do theo LuËt d©n sù quan ®iÓm nµy vÒ c¬ b¶n lµ sai. Nh×n chung ë §øc th× cho thuª tµi chÝnh kh«ng ph¶i lµ mét lo¹i h×nh tÝn dông, vµ do vËy nã kh«ng ph¶i chÞu sù gi¸m s¸t cña c¸c ng©n hµng . Trong khi ®ã c¸c nhµ lËp ph¸p l¹i chÊp nhËn quan ®iÓm nµy vµ huû bá c¸c kÕ ho¹ch tr­íc ®©y. b. C¸c quy ®Þnh vÒ LuËt d©n sù vµ LuËt tµi chÝnh cña §øc vÒ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh: Theo LuËt d©n sù cña §øc , c¸c hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh vÒ c¬ b¶n ®­îc coi lµ c¸c hîp ®ång cho thuª, bëi v× nã ®iÒu tiÕt h×nh thøc mµ tµi s¶n cho thuª ®­îc vèn ho¸ c¶ vÒ mÆt th­¬ng m¹i vµ tµi kho¶n thuÕ . Kh¸i niÖm vÒ së h÷u kinh tÕ ®­îc nªu trong Môc 39 cña cuèn M· sè tµi chÝnh ( Fiscal Code)ë §øc. Theo quy ®Þnh nµy ng­êi së h÷u lµ ng­êi mµ theo LuËt D©n sù , sÏ t¸ch biÖt gi÷a ng­êi së h÷u thùc tÕ theo ph¸p luËt víi ng­êi sö dông tµi s¶n. Nh×n chung , ng­êi cho thuª võa lµ ng­êi së h÷u vÒ mÆt kinh tÕ võa lµ ng­êi së h÷u vÒ mÆt ph¸p luËt ®èi víi tµi s¶n cho thuª. Cã mét tr­êng hîp ngo¹i lÖ x¶y ra khi ng­êi ®i thuª cã thÓ kh«ng cho phÐp ng­êi cho thuª cã bÊt cø ¶nh h­ëng nµo ®èi víi tµi s¶n cho thuª tµi chÝnh trong mét thêi gian dµi. Trong tr­êng hîp nµy, së h÷u kinh tÕ ®èi víi tµi s¶n cho thuª ®­îc xem nh­ lµ thuéc vÒ ng­êi ®i thuª. C¸c quy ®Þnh vÒ cho thuª tµi chÝnh ë §øc gåm : NghÞ ®Þnh vÒ cho thuª tµi chÝnh thanh to¸n toµn bé ®­îc ban hµnh n¨m 1971 vµ 1972 vµ NghÞ ®Þnh vÒ cho thuª tµi chÝnh thanh to¸n tõng phÇn ban hµnh 1975 vµ 1991. Trong mäi tr­êng hîp, ng­êi së h÷u kinh tÕ ph¶i chuyÓn thµnh vèn tµi s¶n ®i thuª vµo b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. Khi mét hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh kh«ng phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh vÒ cho thuª tµi chÝnh còng nh­ kh«ng quy ®Þnh vÒ viÖc chuyÓn giao së h÷u kinh tÕ cña tµi s¶n cho thuª cho ng­êi ®i thuª th× hîp ®ång ®ã ®­îc coi lµ hîp ®ång v× môc ®Ých kÕ to¸n vµ ®­îc xÕp vµo lo¹i hîp ®ång mua b¸n tÝn dông. C¸c hîp ®ång cho thuª ®Æc biÖt, theo ®ã chØ ng­êi ®i thuª ®­îc quyÒn sö dông tµi s¶n v× môc ®Ých kinh tÕ, còng ®­îc xem lµ hîp ®ång mua b¸n tÝn dông. ë §øc, B¶ng c©n ®èi tµi s¶n ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cho viÖc lËp b¶ng c©n ®èi thuÕ, nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ tµi chÝnh cña hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh kh«ng thÓ t¸ch biÖt gi÷a ®Æc ®iÓm th­¬ng m¹i vµ luËt ph¸p cña nã. Khi mét hîp ®ång quy ®Þnh viÖc chuyÓn giao quyÒn së h÷u kinh tÕ vÒ tµi s¶n thuª cho ng­êi ®i thuª, tµi s¶n ®ã ph¶i ®­îc vèn ho¸ trong b¶ng c©n ®èi tµi s¶n còng nh­ thuÕ cña ng­êi ®i thuª. ViÖc vèn ho¸ tµi s¶n mµ ng­êi ®i thuª thùc hiÖn th«ng th­êng mang l¹i cho ng­êi ®i thuª bít ®i nh÷ng g¸nh nÆng vÒ tµi chÝnh, so víi t×nh h×nh khi tµi s¶n thuª cßn n»m trong tµi s¶n cña ng­êi cho thuª. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao c¸c c«ng ty rÊt ­a thÝch viÖc thuª tµi s¶n. Khi tµi s¶n ®i thuª ®­îc vèn ho¸ vµo tµi s¶n cña ng­êi ®i thuª, th× ®èi víi ng­êi cho thuª kho¶n thu nhËp tõ tiÒn thuª sÏ ®­îc xem lµ chi phÝ khÊu trõ vµo thuÕ. Trong tr­êng hîp khi tµi s¶n ®­îc vèn ho¸ vµo b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng­êi ®i thuª vµ khi hîp ®ång cho thuª ®­îc xem lµ hîp ®ång mua b¸n tÝn dông, thu nhËp tõ tiÒn thuª sÏ kh«ng cßn ®­îc xem lµ chi phÝ khÊu trõ vµo thuÕ vµ ng­êi ®i thuª vµ ng­êi ®i thuª trë thµnh ®èi t­îng ph¶i chÞu thuÕ. Sè thuÕ lín vµo nh÷ng thuËn lîi ngoµi b¶ng kÕ to¸n mang l¹i tõ viÖc vèn ho¸ tµi s¶n cña ng­êi ®i thuª cã nghÜa lµ ng­êi cho thuª sÏ tr¸nh sö dông c¸c hîp ®ång cã h×nh thøc lµ hîp ®ång mua b¸n. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh hiÖn nay ë ViÖt Nam I. sù cÇn thiÕt vµ T×nh h×nh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam 1. Sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam C«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ®· ®Æt ra yªu cÇu ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ vèn ®· cò n¸t vµ l¹c hËu cña n­íc ta. C¸c nguån vèn hiÖn t¹i (vèn ng©n s¸ch, vèn tù bæ sung,...) ®Òu thiÕu vµ yÕu, chØ cã thÓ ®¸p øng ®­îc tõ 30% - 40% nhu cÇu ®Çu t­ vµ ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ trong c¶ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, thÞ tr­êng hµng ho¸ n­íc ta ®ang b­íc vµo thêi kú c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t ®ßi hái c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i n¨ng ®éng ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng ®ßi hái chÊt l­îng, mÉu m· ngµy cµng kh¾t khe. Trong bèi c¶nh ®ã, “vèn” lµ mét bµi to¸n hãc bóa lµm ®au ®Çu kh«ng Ýt c¸c nhµ kinh tÕ vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. H¬n n÷a, ®Ó vay ®­îc vèn tõ c¸c ng©n hµng hay c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i cã ch÷ tÝn hoÆc ph¶i cã chøng minh tµi chÝnh ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tr¶ nî. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, uy tÝn ch­a ®ñ thuyÕt phôc mµ ngay c¶ vèn ®iÒu lÖ ®Ó ho¹t ®éng còng kh«ng cao. VËy lµm sao ®Ó cã vèn kinh doanh, më réng s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn? Cho thuª tµi chÝnh víi nh÷ng lîi thÕ vµ vai trß cña nã ®· gióp ta phÇn nµo gi¶i ®­îc bµi to¸n hãc bóa vµ tr¶ lêi cho c©u hái trªn, trë thµnh cøu c¸nh cho nh÷ng doanh nghiÖp thiÕu vèn. Cã thÓ nãi : ViÖc triÓn khai ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam ®· ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi trang thiÕt bÞ cña doanh nghiÖp vµ ®­îc coi nh­ mét kªnh dÉn vèn trung vµ dµi h¹n cã hiÖu qu¶ ®èi víi nÒn kinh tÕ. 1.1. Cho thuª tµi chÝnh ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ n­íc ta Nhµ n­íc ®· ®Æt ra môc tiªu ®­a ViÖt Nam trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020 víi nh÷ng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cô thÓ sau: “... Lùc l­îng s¶n xuÊt ®¹t tr×nh ®é t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, thÓ hiÖn chñ yÕu ë sù chuyÓn ®æi s©u s¾c toµn diÖn c¬ cÊu nÒn kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp. Mét sè chØ tiªu quan träng lµ: - ChuyÓn ®æi c¬ cÊu GDP, c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô chiÕm kho¶ng 90% GDP (c«ng nghiÖp vµ x©y dùng kho¶ng 40 – 45%, n«ng nghiÖp 10%..). Khoa häc vµ c«ng nghÖ trë thµnh yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó më réng nÒn s¶n xuÊt x· héi: + Tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ ®¹t 15- 20%/n¨m. Hoµn thµnh c¬ b¶n c¬ giíi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ¸p dông réng r·i c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc trong nÒn kinh tÕ x· héi. + Tèc ®é t¨ng tr­ëng gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp 15-16%. + C«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong c¬ cÊu GDP ®Õn n¨m 2020 chiÕm kho¶ng 90%, riªng c«ng nghiÖp ph¶i chiÕm 40-45%, c«ng nghiÖp chÕ t¸c chiÕm 80-85% trong c«ng nghiÖp. + Ph¸t triÓn mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp t­¬ng ®èi ®a d¹ng, ®ñ søc trang bÞ cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®ñ søc m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ ®Ó xuÊt khÈu, ®ång thêi ®¸p øng nhu cÇu thay thÕ nhËp khÈu mét sè s¶n phÈm quan träng s¶n xuÊt trong n­íc cã hiÖu qu¶...” (TrÝch mét sè ý kiÕn vÒ ®Þnh h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020- Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­- ViÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn-10/1996) Nh­ vËy Nhµ n­íc ta ®· ®Æt ra nh÷ng môc tiªu hÕt søc cô thÓ cho c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn ph¶i nh×n th¼ng vµo thùc tÕ r»ng : Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, tuy ®· cã nhiÒu ®æi míi nh­ng c¸c doanh nghiÖp n­íc ta vÉn ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét t×nh tr¹ng quy m« tµi s¶n cè ®Þnh nhá bÐ, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu so víi tr×nh ®é c«ng nghÖ trong khu vùc vµ thÕ giíi. §a sè c¸c doanh nghiÖp n­íc ta thuéc lo¹i võa vµ nhá. Sè doanh nghiÖp cã quy m« vèn trªn 10 tû ®ång chØ chiÕm 20% tæng sè c¸c doanh nghiÖp. Lo¹i doanh nghiÖp cã vèn tõ 1 tû ®Õn 10 tû ®ång chiÕm 55%, cßn l¹i 25% cã quy m« d­íi 1 tû ®ång. VÒ m¸y mãc thiÕt bÞ: M¸y mãc thiÕt bÞ chØ chiÕm tû träng 26% gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh; nhµ x­ëng vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng kh¸c chiÕm 36%. phÇn cßn l¹i lµ c¸c tµi s¶n cè ®Þnh (nh­ xe h¬i, xe t¶i) kh«ng trùc tiÕp sö dông vµo ._. lín trong t­¬ng lai mét c¸ch dÔ dµng. 4.3. Ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy h­íng dÉn cô thÓ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh: Trong thêi gian tr­íc m¾t c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cÇn nhanh chãng ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cô thÓ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh nh»m ®«ng bé ho¸ c¸c quy ®Þnh trùc tiÕp ®iÒu chØnh ho¹t ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam. Cô thÓ nh­: - ViÖc nhËp khÈu tµi s¶n cho thuª (§iÒu 18 N§16CP) cÇn cã h­íng dÉn cña Bé Th­¬ng m¹i vµ Tæng côc H¶i quan. - ViÖc ®¨ng ký tµi s¶n cho thuª tµi chÝnh t¹i Trung t©m ®¨ng ký giao dÞch cã b¶o ®¶m (§iÒu 19 N§16CP) cÇn cã sù h­íng dÉn cña Bé t­ ph¸p. - ViÖc c«ng chøng vµ l­u hµnh b¶n sao giÊy chøng nhËn ®¨ng ký ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, tµu thuyÒn ®¸nh b¾t thuû h¶i s¶n (§iÒu 20N§16CP) cÇn cã sù h­íng dÉn cña Bé C«ng an vµ Bé T­ ph¸p. - N¬i ®¨ng ký vµ ®¨ng kiÓm ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, tµu thuyÒn ®¸nh b¾t thuû h¶i s¶n cÇn cã sù h­íng dÉn cña Bé C«ng an vµ Bé Giao th«ng vËn t¶i. - Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thuÕ (§iÒu 22 N§16CP) cÇn cã h­íng dÉn cña Tæng côc thuÕ vµ tæng côc h¶i quan. - Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c cÇn cã sù h­íng dÉn cô thÓ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc... 4.4. Phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®Ó thóc ®Èy ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh a. Ng©n hµng Nhµ n­íc phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan h÷u quan thóc ®Èy ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh: Ng©n hµng Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ho¹t ®éng ®èi ngo¹i vµ vay vèn trùc tiÕp n­íc ngoµi, tiÕp cËn víi nguån vèn ­u ®·i cña n­íc ngoµi nh­ nguån vèn ODA, c¸c dù ¸n tµi trî cña ChÝnh phñ, ng©n hµng, c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá, trî gióp ng­êi håi h­¬ng t¹o c«ng ¨n viÖc lµm... Ng©n hµng Nhµ n­íc chñ ®éng t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh vµ nghiÖp vô cho vay th«ng th­êng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan h÷u quan nªn cã chÝnh s¸ch hç trî ®èi víi c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vÒ c¸c kho¶n tiÒn cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i,vÒ c¬ chÕ qu¶n lý... MÆt kh¸c, do ®©y lµ nghiÖp vô míi nªn Ng©n hµng Nhµ n­íc tiÕp tôc kªu gäi c¸c tæ chøc song ph­¬ng, ®a ph­¬ng hç trî ®µo t¹o nghiÖp vô cho c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. b. H×nh thµnh c¸c liªn kÕt ho¹t ®éng: CÇn tæ chøc hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c Bé qu¶n lý ngµnh cã nhu cÇu vÒ thuª mua tµi chÝnh (nh­ Bé Giao th«ng vËn t¶i, Bé X©y dùng, Bé C«ng nghiÖp...) vµ c¸c chñ ®Þa ph­¬ng lµm chñ ®Çu t­. ViÖc hîp t¸c nµy ®em l¹i nhiÒu ­u ®iÓm quan träng, t¹o tiÒn ®Ò cho dÞch vô cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn ch¾c ch¾n: Lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp vµ Bé qu¶n lý ngµnh - §¶m b¶o cã thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶ ®Ó tham gia ®Êu thÇu mµ chØ ph¶i thuª sau khi th¾ng thÇu. - Lªn kÕ ho¹ch ch¾c ch¾n vÒ ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ mµ kh«ng sî bÞ ®éng vÒ vèn vay. - Tr¸nh ®­îc thñ tôc thÕ chÊp vµ b¶o l·nh phiÒn phøc khi ®Çu t­ vµo c¸c thiÕt bÞ lín. Lîi Ých cña c¸c ng©n hµng: - Thùc hiÖn nhanh kh©u thÈm ®Þnh bëi v× mét dù ¸n ®­îc Bé qu¶n lý ngµnh duyÖt th­êng ph¶i qua nhiªï héi ®ång, cã nhiÒu chuyªn gia giái ph¶n biÖn nªn nh÷ng sai sãt vÒ kü thuËt – kinh tÕ cã thÓ h¹n chÕ ®­îc. - C¸c dù ¸n n»m trong c¸c kÕ ho¹ch ®Çu t­ dµi h¹n th­êng cã nguån tµi trî ch¾c ch¾n (nh­ nguån ODA...) vµ do ®ã c¸c ng©n hµng cã thÓ yªn t©m. - C¬ chÕ thùc hiÖn c¸c dù ¸n qua ®Êu thÇu th­êng ®­îc c¸c ban qu¶n lý dù ¸n kiÓm tra kü nªn viÖc hç trî thu nî ®¬n gi¶n h¬n so víi cho thuª mua tµi chÝnh n»m ngoµi dù ¸n. * Do c¸c lîi ®iÓm trªn, chóng ta nªn ¸p dông mét h×nh thøc hîp t¸c theo tr×nh tù nh­ sau: - C¸c Bé qu¶n lý ngµnh, c¸c c¬ quan qu¶n lý ®Çu t­ ®­a ra c¸c dù ¸n víi c¸c ®iÒu kiÖn tµi chÝnh kÌm theo. - C¸c ng©n hµng tËp hîp víi c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn dù ¸n thµnh mét tËp ®oµn c«ng nghiÖp – tµi chÝnh (5-6 c«ng ty x©y dùng, 4-5 ng©n hµng, 1 c«ng ty t­ vÊn, 1-2 c«ng ty th­¬ng m¹i, dÞch vô). TËp ®oµn nµy tù lo vÒ thiÕt bÞ, vèn liÕng ®Ó thùc hiÖn dù ¸n, sau ®ã thu håi dÇn. - Trong khu«n khæ cña tËp ®oµn tµi chÝnh – c«ngnghiÖp ®Ó thùc hiÖn dù ¸n cô thÓ ®ã, tæ hîp 4-5 ng©n hµng sÏ hîp t¸c ®ång tµi trî cho doanh nghiÖp c¶ thuª mua thiÕt bÞ vµ vèn l­u ®éng thùc hiÖn dù ¸n. - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, Bé qu¶n lý ngµnh sÏ chØ ®¹o vµ ®iÒu chØnh tËp ®oµn tµi chÝnh – c«ng nghiÖp th«ng qua ®¹i diÖn cña m×nh trong tËp ®oµn. Nh­ vËy, dù ¸n sÏ ®­îc ®i ®óng h­íng theo chØ ®¹o cña trªn. M« h×nh nµy cã thÓ ¸p dông ®Ó: X©y c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng c¬ së vèn trªn 50 triÖu USD. X©y c¸c khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ. 4.5. VÒ chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh: ChÝnh s¸ch thuÕ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« rÊt quan träng cña Nhµ n­íc. ThuÕ kh«ng chØ ®¬n thuÇn t¹o ra kho¶n thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc mµ nã cßn thÓ hiÖn sù ­u ®·i cu¶ Nhµ n­íc ®èi víi tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc, tõng khu vùc nhÊt ®Þnh. Th«ng qua viÖc ®¸nh thuÕ, Nhµ n­íc cã thÓ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña mét ngµnh, mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh b»ng c¸ch dµnh cho ngµnh ®ã, lÜnh vùc ®ã nh÷ng møc thuÕ ­u ®·i. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng chÝnh s¸ch thuÕ cña ChÝnh phñ ®èi víi ngµnh cho thuª tµi chÝnh rÊt quan träng, cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh tíi sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng nµy, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n s¬ khai ban ®Çu. Theo ph¸p luËt hiÖn hµnh cña ViÖt Nam, N§ 16CP ra ®êi cïng víi c¸c v¨n b¶n ®i kÌm ®· lµm cho chÕ ®é thuÕ ®èi víi c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®­îc cëi më rÊt nhiÒu. Ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh kh«ng cßn ph¶i chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ doanh thu vµ còng kh«ng cßn ph¶i chÞu hai lÇn thuÕ tr­íc b¹. Tuy nhiªn, ®èi víi thiÕt bÞ cho thuª tµi chÝnh cã thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo, Bªn thuª ph¶i khÊu trõ dÇn trong suèt thêi h¹n thuª. §iÒu nµy nh­ thÓ hä ph¶i thuª lu«n c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (thuÕ GTGT), trong khi nÕu vay vèn ng©n hµng ®Ó mua thiÕt bÞ hä sÏ ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT ngay mét lÇn. Trong khi ®ã, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh khi mua tµi s¶n cho thuª chØ ®­îc xuÊt ho¸ ®¬n vµ thu thuÕ GTGT theo tõng kú tr¶ tiÒn cña Bªn thuª. V× vËy, nªn quy ®Þnh cho c«ng ty tµi chÝnh ®­îc khÊu trõ ngay toµn bé sè thuÕ GTGT ®· nép cho bªn thuª. Xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ sau: * Sau khi mua tµi s¶n vµ nhËn ®­îc ho¸ ®¬n thuÕ GTGT tõ phÝa nhµ cung cÊp, c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®­îc sao l¹i ho¸ ®¬n ®ã ®ång thêi x¸c nhËn vµo b¶n sao (nÕu cÇn ®Ò nghÞ c¬ quan thuÕ chøng nhËn) vµ cung cÊp b¶n sao ho¸ ®¬n thuÕ nµy cho bªn thuª. Dùa trªn hîp ®ång thuª vµ b¶n sao thuÕ ®· ®­îc x¸c nhËn nãi trªn, bªn thuª sÏ ®­îc phÐp khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi tµi s¶n ®i thuª khi tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép. * §Ó gióp bªn thuª ®­îc phÐp khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi tµi s¶n cho thuª, bªn cho thuª ®­îc phÐp ph¸t hµnh mét lo¹i ho¸ ®¬n ®Æc thï d­íi sù qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ. Sè liÖu ho¸ ®¬n dù kiÕn ph¸t hµnh sÏ ®­îc ®¨ng ký víi c¬ quan thuÕ. Trªn ho¸ ®¬n, ngoµi nh÷ng néi dung theo yªu cÇu cña c¬ quan thuÕ cßn cã nh÷ng néi dung sau: Tªn ho¸ ®¬n (Kh¸c víi tªn ho¸ ®¬n thuÕ GTGT th«ng th­êng). Tªn bªn cho thuª Tªn bªn thuª Gi¸ thiÕt bÞ (gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT) ThuÕ GTGT mµ c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ®· tr¶ cho nhµ cung cÊp Ghi chó: “Ho¸ ®¬n nµy kh«ng dïng ®Ó chuyÓn quyÒn së h÷u, kh«ng dïng ®Ó yªu cÇu thanh to¸n mµ chØ dïng ®Ó chuyÓn cho ng­êi thuª quyÒn khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi tµi s¶n thuª” Ho¸ ®¬n nµy sÏ ®­îc bªn cho thuª ph¸t hµnh cho bªn thuª vµo thêi ®iÓm mµ bªn thuª thanh to¸n kho¶n tiÒn thuª ®Çu tiªn. Cïng víi hîp ®ång thuª, nã t¹o thµnh c¨n cø ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó ng­êi thuª ®­îc phÐp khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo. * §Ó bªn thuª cã thÓ khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi tµi s¶n thuª, bªn thuª ph¶i trùc tiÕp tr¶ tiÒn thuÕ GTGT ®ã cho nhµ cung cÊp vµ sÏ nhËn ®­îc ho¸ ®¬n thuÕ GTGT ®øng tªn m×nh. Nãi c¸ch kh¸c, bªn cho thuª tr¶ tiÒn thiÕt bÞ, cßn bªn thuª tr¶ tiÒn thuÕ GTGT cho nhµ cung cÊp. Nhµ cung cÊp ph¸t hµnh hai ho¸ ®¬n riªng biÖt, phÇn gi¸ c¶ thiÕt bÞ cho bªn cho thuª vµ phÇn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cho bªn thuª. 4.6. VÒ møc l·i suÊt: Thêi gian qua l·i suÊt cho thuª còng lµ mét vÊn ®Ò lµm ®au ®Çu c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. Nªn ch¨ng, c¸c c«ng ty tËp chung vµo viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô kÌm theo tµi s¶n nh­ lµ mét ph­¬ng ph¸p c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Do ®ã, dï cho l·i suÊt cho thuª cao h¬n l·i cho vay trung b×nh dµi h¹n 2-3 %/n¨m th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn chÊp nhËn. Mét sè giao dÞch cho thuª b»ng ®ång ViÖt Nam nªn dùa trªn c¬ së ®¶m b¶o b»ng USD ®Ó l·i suÊt t­¬ng ®­¬ng víi cho thuª b»ng USD míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong bèi c¶nh hiÖn nay cña ViÖt Nam. Lµ mét tæ chøc tÝn dông, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ph¶i chÞu sù chi phèi chØ ®¹o chung cña vÒ l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. T×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®· t¹o nªn sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi nhau (c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, c«ng ty tµi chÝnh trùc thuéc c¸c Tæng c«ng ty lín cña Nhµ n­íc, C«ng ty Cho thuª tµi chÝnh..., ngoµi ra cßn cã lo¹i h×nh ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm vµ ®Æc biÖt lµ Quü Hç trî §Çu t­ víi møc l·i suÊt hÕt søc ­u ®·i (kho¶ng 0,6%/th¸ng), v« h×nh chung ®· t¹o ra mét ¸p lùc nhÊt ®Þnh ®Èy l·i suÊt cho vay xuèng thÊp h¬n nhiÒu l·i suÊt trÇn. V× vËy, Nhµ n­íc nªn cã mét quy ®Þnh chèng sù ph¸ gi¸ cña l·i suÊt bëi hä cã nh÷ng thuËn lîi riªng. Trong giai ®o¹n t¹o dùng thÞ tr­êng thuª mua, c¸c ng©n hµng cÇn m¹nh d¹n t×m c¸c ph­¬ng thøc phï hîp ®Ó gi¶m l·i suÊt tÝn dông vµ gi¶m c¸c thñ tôc b¶o l·nh phiÒn phøc. Ng©n hµng nhµ n­íc còng nªn cã chÝnh s¸ch hç trî ®èi víi c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vÒ c¸c kho¶n tiÒn cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i. 4.7. ChÝnh s¸ch trî gióp ph¸t triÓn, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng vèn trong n­íc vµ vèn ngoµi n­íc. VÒ chÝnh s¸ch trî gióp ph¸t triÓn Thø nhÊt, ChÝnh phñ yªu cÇu c¸c Bé, c¸c c¬ quan ngang Bé ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn xuèng c¸c doanh nghiÖp vÒ lo¹i h×nh tÝn dông míi mÎ nµy. Nh»m thùc hiÖn viÖc tuyªn truyÒn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc hiÓu râ lîi Ých vµ c¸ch vËn dông cho thuª tµi chÝnh nh»m th­ ®­îc kÕt qu¶ cao. Cã thÓ nãi ®©y chØ lµ mét h×nh thøc th«ng tin réng r·i cña c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng, cña c¸c chuyªn gia trong ho¹t ®éng tÝn dông, nh­ng nã cã mét vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam. T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÓu biÕt vÒ ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh cho c¸c chñ doanh nghiÖp. Nh­ vËy, nªn ch¨ng chóng ta tæ chøc c¸c buæi truyÒn h×nh, truyÒn thanh phæ biÕn c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ lo¹i h×nh tÝn dông nµy nh­ ®èi víi viÖc phæ cËp c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n trong thêi gian qua. Thø hai, nhµ n­íc nªn nghiªn cøu vµ trùc tiÕp ®­a ra c¸c lo¹i hµng ho¸ cho giao dÞch cho thuª tµi chÝnh bao gåm c¸c kho¶n môc víi c¸c quy ®Þnh cô thÓ. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ chóng ta ®­a ra gi¶i ph¸p nµy bëi v× thùc tÕ ë c¸c n­íc ¸p dông thµnh c«ng lo¹i h×nh cho thuª tµi chÝnh, ®iÓn h×nh nh­ ë §øc, còng ®· ph¶i ®­a ra c¸c hµng ho¸ víi c¸c quy ®Þnh cô thÓ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña lo¹i h×nh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh, tr¸nh hiÖn tr¹ng hçn lo¹n trong thÞ tr­êng cßn míi mÎ nµy. §ång thêi t­¬ng øng víi mçi lo¹i s¶n phÈm th× Nhµ n­íc cã nh÷ng gióp ®ì vÒ vèn, vÒ kü thuËt cho c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. Thø ba, më c¸c cuéc héi th¶o khoa häc cã tÇm cì quèc tÕ vÒ cho thuª tµi chÝnh nh»m n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ ®èi t¸c ë n­íc ngoµi. §èi víi n­íc ta ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh hoµn toµn cßn míi mÎ trong khi ë c¸c n­íc ph¸t triÓn th× ho¹t ®éng nµy ®· thùc sù trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trong nÒn kinh tÕ. V× vËy viÖc më c¸c héi th¶o quèc tÕ vÒ lÜnh vùc cho thuª tµi chÝnh lµ hoµn toµn cã lîi cho chóng ta kh«ng nh÷ng n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô mµ cßn t¹o thanh thÕ, n©ng cao uy tÝn cña chóng ta trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Trªn c¬ së ®ã thu hót ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh quèc tÕ vµ t×m ®èi t¸c cho c«ng ty cho thuª tµi chÝnh trong n­íc. Thø t­, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ph¸t triÓn ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ®å cò ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc bu«n b¸n nh÷ng tµi s¶n thuéc giao dÞch cho thuª hÕt hîp ®ång. VÝ dô nh­ cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng ®å cò, cã chÝnh s¸ch thuÕ trªn tµi s¶n cò mét c¸ch hîp lý...§iÒu ®ã kh«ng nh÷ng thóc ®Èy thÞ tr­êng cho thuª tµi chÝnh mµ cßn thóc ®Èy thÞ tr­êng hµng ho¸ cò ph¸t triÓn. TiÕp cËn thÞ tr­êng vèn trong n­íc: ViÖc thu hót ®ñ mét l­îng vèn trung vµ dµi h¹n tõ thÞ tr­êng vèn trong n­íc lµ mét th¸ch thøc lín mµ c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh gÆp ph¶i ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nhu cÇu vÒ vèn trong n­íc ®­îc ®Æt ra bëi v× rÊt nhiÒu ng­êi ®i thuª kh«ng muèn chÊp nhËn rñi ro vÒ ngo¹i hèi do xuÊt ph¸t tõ viÖc thuª c¸c tµi s¶n ®­îc mua b»ng ngo¹i tÖ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng c«ng ty ®i thuª míi thµnh lËp, nh÷ng c«ng ty ®i thuª nhá hoÆc cã môc tiªu b¸n s¶n phÈm cña m×nh ë thÞ tr­êng trong n­íc. §Ó gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò nµy, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cÇn chó ý xem xÐt c¸c nguån tµi trî trong n­íc tiÒm n¨ng sau: + Tõ c¸c ng©n hµng hay c¸c tæ chøc tµi chÝnh trong n­íc. + C¸c kho¶n tiÒn göi cã k× h¹n cña c¸c quü tiÕt kiÖm nh­: C«ng ty b¶o hiÓm, quü l­¬ng h­u... + Tõ c¸c thÞ tr­êng vèn trong n­íc, th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. + NhËn tiÒn gñi trùc tiÕp ( kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ cho phÐp). + C¸c kho¶n vay n­íc ngoµi mµ cã thÓ chuyÓn sang VN§. Trong sè c¸c nguån trªn th× nguån vay tõ c¸c ng©n hµng trong n­íc lµ nguån quan träng nhÊt ®èi víi c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. Mét trong nh÷ng c¸ch ®Ó gi¶m bít rñi ro khi tiÕp cËn thÞ tr­êng vèn trong n­íc lµ mêi mét ng©n hµng ®Þa ph­¬ng trë thµnh mét trong nh÷ng cæ ®«ng chÝnh cña c«ng ty vµ do vËy c«ng ty cã thÓ cã mét nguån cung cÊp vèn b»ng b¶n tÖ mét c¸ch dÔ dµng. C«ng cô nµy ®· ®­îc sö dông mét c¸ch kh¸ thµnh c«ng ë In®«nªsia, Thæ NhÜ K×, Céng hoµ SÐc, Ên §é, Gioãc®ani, Slovenia vµ Estonia. TiÕp cËn thÞ tr­êng vèn ngoµi n­íc: §èi víi mét sè nÒn kinh tÕ trong ®ã cã ViÖt Nam, khi mµ viÖc thu hót c¸c nguån tµi chÝnh trung dµi h¹n trong n­íc trë nªn khã kh¨n th× c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vÉn cã thÓ tiÕp tôc ph¸t triÓn b»ng c¸ch thùc hiÖn c¸c kho¶n cho thuª b»ng ngo¹i tÖ ®èi víi nh÷ng nhµ xuÊt khÈu- nh÷ng ng­êi cÇn nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó më réng kinh doanh hµng xuÊt khÈu. Trong nh÷ng tr­êng hîp nh­ vËy, ng©n hµng Nhµ n­íc vµ b¶n th©n c¸c c«ng ty cÇn ph¶i tiÕp cËn vµ nhê sù trî gióp cña c¸c tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ ( nh­ IFC-International Financial Company) ®Ó thu hót c¸c kho¶n vay b»ng ngo¹i tÖ. 4.8. Thµnh lËp lo¹i h×nh b¶o hiÓm tÝn dông HiÖn nay ë ViÖt Nam ch­a cã dÞch vô b¶o hiÓm tÝn dông nh»m phôc vô cho ho¹t ®éng thuª mua tµi chÝnh vµ theo c¸c chuyªn gia trong ngµnh tµi chÝnh th× ®iÒu nµy ®ang c¶n trë c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh míi ph«i thai ho¹t ®éng theo ®óng nguyªn t¾c quèc tÕ. B¶o hiÓm tÝn dông lµ lo¹i h×nh b¶o hiÓm dµnh cho c¸c ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh hay c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh..., nh»m ®¶m b¶o sÏ båi th­êng cho c¸c tæ chøc cho vay nµy trong tr­êng hîp kh¸ch hµng cña hä gÆp ruØ ro, kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn l¹i ®­îc sè tiÒn ®· vay. Cho ®Õn nay, lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy ch­a mét lÇn xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam mÆc dï trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi c¸c ho¹t ®éng tÝn dông ho¹t ®éng m¹nh mÏ, lo¹i h×nh b¶o hiÓm nµy ngµy cµng chøng tá tÇm quan träng vµ tÝnh cÊp thiÕt cña nã. Còng chÝnh v× kh«ng cã b¶o hiÓm thuª mua tµi chÝnh mµ c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam buéc ph¶i tù b¶o hiÓm cho m×nh b»ng c¸ch yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i thÕ chÊp hoÆc ®­îc b¶o l·nh. Nh­ng vÊn ®Ò lµ ë chç, theo tiªu chuÈn quèc tÕ, thuª mua tµi chÝnh lµ mét lo¹i h×nh tÝn dông kh«ng kÌm theo bÊt cø ®iÒu kiÖn thÕ chÊp hay tÝn chÊp nµo. V× vËy, cã thÓ nãi r»ng, ®Ó tù h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng xa rêi víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña nghiÖp vô nµy. §ång thêi, sù cè g¾ng cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh trong viÖc h¹n chÕ rñi ro b»ng c¸ch yªu cÇu kh¸ch hµng ph¶i thÕ chÊp hay tÝn chÊp còng cã thÓ ch¼ng ®em l¹i lîi Ých g× v× ch¼ng thÓ nµo mµ biÕt ®­îc nh÷ng g× mµ kh¸ch hµng ®em ra thÕ chÊp ®· ®­îc b¶o hiÓm hay ch­a. Theo c¸c chuyªn ra trong ngµnh b¶o hiÓm th× nguyªn nh©n cña viÖc ch­a cã lo¹i h×nh b¶o hiÓm tÝn dông ë ViÖt Nam lµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm trong n­íc cßn ch­a ®ñ giµ dÆn ®Ó cung cÊp nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸ phøc t¹p nµy. §ång thêi, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi còng kh«ng ®ñ can ®¶m ®Ó tham gia vµo thÞ tr­êng b¶o hiÓm tÝn dông cho c¸c ng©n hµng vµ c«ng ty tµi chÝnh cña ViÖt Nam v× hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn thÈm ®Þnh kh¸ch hµng ®i vay mét c¸ch kü cµng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy chóng ta nªn thùc hiÖn theo hai h­íng sau: - BiÖn ph¸p tr­íc m¾t: Thµnh lËp mét quü gióp ®ì c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh trong tr­êng hîp gÆp rñi ro. §©y lµ mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n trong khi cßn ch­a cã dÞch vô b¶o hiÓm tÝn dông ë ViÖt Nam. - BiÖn ph¸p l©u dµi: Nhanh chãng ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng mét c¸ch hoµn chØnh ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng thÈm ®Þnh c¸c kh¸ch hµng ®i vay. CÇn ph¶i ph¸t triÓn, ®µo t¹o ®éi ngò c¸c chuyªn gia thÈm ®Þnh cã tr×nh ®é, cã ®¹o ®øc, cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh nh÷ng ®¸nh gi¸ cÈn thËn vµ kü cµng ®èi víi t×nh h×nh tµi chÝnh cña ng­êi ®i vay. Ngoµi ra, ®Ó phôc vô tèt cho c«ng t¸c thÈm ®Þnh còng cÇn x©y dùng mét ng©n hµng th«ng tin vµ hÖ thèng th«ng tin c«ng nghÖ, th«ng tin rñi ro trong ho¹t ®éng tµi trî thuª mua tµi chÝnh. 4.9. ThiÕt lËp thÞ tr­êng mua b¸n thiÕt bÞ cò: CÇn thiÕt lËp mét thÞ tr­êng mua b¸n m¸y mãc thiÕt bÞ cò tõ c¸c nguån s½n cã trong n­íc ®Ó c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cã thÓ b¸n nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ cò, hoÆc tµi s¶n cho thuª sau khi ®¸o h¹n hîp ®ång nh­ng vÉn cßn gi¸ trÞ sö dông (hay ®· bÞ lçi thêi so víi c«ng nghÖ tiÕn tiÕn nh­ng cßn phï hîp víi nhu cÇu cña mét sè kh¸ch hµng ë nh÷ng ®Þa ph­¬ng nµo ®ã) ®Õn ®óng víi ng­êi cÇn chóng. Trong nhiÒu tr­êng hîp, khi ng­êi ®i thuª ®· thuª tµi s¶n nh­ng ®Õn mét thêi ®iÓm nµo ®ã trong thêi h¹n thuª l¹i kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng thanh to¸n nèt sè tiÒn thuª cßn l¹i th× ng­êi cho thuª sÏ thu tµi s¶n cho thuª vÒ. NÕu kh«ng cã mét thÞ tr­êng mua b¸n m¸y mãc thiÕt bÞ cò th× rÊt cã thÓ c«ng ty cho thuª tµi chÝnh kh«ng thÓ thu håi vèn bëi v× tµi s¶n ®ã ®· qu¸ cò, kh«ng thÓ tiÕp tôc cho thuª ®­îc n÷a. 4.10. Mét sè kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p kh¸c: * Thùc hiÖn réng r·i c¬ chÕ ®ång tµi trî cña c¸c ng©n hµng trong triÓn khai dÞch vô cho thuª tµi chÝnh víi c¸c lý do: - §ång tµi trî sÏ t¹o ra kh¶ n¨ng tµi chÝnh m¹nh h¬n. Thùc hiÖn quy chÕ nµy, ng©n hµng cã thÓ tµi trî cho c¸c dù ¸n cã quy m« lín, ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ-x· héi cao. - Tr¸nh ®­îc c¸c rµng buéc vÒ quy m« tµi trî, h¹n chÕ ®­îc rñi ro. - DÔ thùc hiÖn ®­îc t¸i thuª mua víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. * C¸c ng©n hµng nªn hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c c«ng ty t­ vÊn ®Ó thÈm ®Þnh dù ¸n ngay tõ lóc dù ¸n míi h×nh thµnh. C¸c ng©n hµng nªn tµi trî cho c«ng t¸c t­ vÊn ®Ó rót ng¾n thêi gian h×nh thµnh dù ¸n, gi¸ c¶ thiÕt bÞ hîp lý vµ gi¶i ph¸p tµi chÝnh phï hîp víi kh¶ n¨ng cña c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. * Theo kinh nghiÖm cña §øc- n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× nhµ n­íc ta nªn khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh liªn doanh, v× nh­ vËy sÏ lµm t¨ng thªm tiÒm lùc cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh lµm cho viÖc xö lý c¸c dù ¸n cho thuª dÔ dµng vµ cã hiÖu qu¶ h¬n, nh­ vËy còng cã thÓ tiÕp nhËn c¸c hîp ®ång cho thuª cã quy m« lín h¬n. Chóng ta còng nªn ban hµnh c¸c NghÞ ®Þnh trùc tiÕp ®iÒu chØnh viÖc thanh to¸n tiÒn thuª. Ngoµi ra, nÕu cã thÓ, chóng ta cã thÓ vèn ho¸ tµi s¶n ®i thuª vµo B¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña ng­êi ®i thuª vµ chi phÝ ®i thuª sÏ ®­îc khÊu trõ vµo thuÕ. §Ó hoµn thiÖn chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh th× vÒ phÝa c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ c¸c doanh nghiÖp ®i thuª còng cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp th× môc ®Ých cña viÖc hoµn thiÖn míi cã hiÖu qña. Do cho thuª tµi chÝnh lµ mét ho¹t ®éng kinh doanh rñi ro bëi v× b¶n chÊt ®©y còng lµ mét h×nh thøc cÊp tÝn dông. Muèn ®¹t ®­îc thµnh c«ng trong lÜnh vùc nµy, c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c cho thuª vµ thùc hiÖn mét sè c¸c biÖn ph¸p nh»m tù h¹n chÕ møc ®é rñi ro nh­ sau: ThiÕt lËp sù c©n ®èi trong ho¹t ®éng kinh doanh cho thuª: - Nhµ tµi trî cÇn thiÕt lËp mét c¬ cÊu c©n ®èi gi÷a nguån vay vµ tµi trî, thÓ hiÖn trªn hai mÆt: + CÇn ®¶m b¶o sù ¨n khíp chÝnh x¸c gi÷a thêi h¹n cña c¸c nguån vèn vay vµ thêi h¹n cña c¸c hîp ®ång tµi trî. + X©y dùng mét c¬ cÊu l·i suÊt tµi trî phï hîp víi l·i suÊt huy ®éng vèn, ®Ó nguån thu tõ phÝ tµi trî cã thÓ ®ñ trang tr¶i cho c¸c kho¶n chi phÝ, dôe phßng vµ cã lîi nhuËn ë møc hîp lý. - C¸c nhµ tµi trî nhá cÇn tr¸nh tËp trung vèn cña m×nh vµo mét kh¸ch hµng hay mét giao dÞch lín. §iÒu nµy sÏ rÊt nguy hiÓm, bëi nÕu kh¸ch hµng nµy mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶ th× giao dÞch sÏ bÞ ph¸ vì vµ ng­êi cho thuª cã thÓ bÞ ph¸ s¶n theo kh¸ch hµng. V× vËy, nÕu nhËn ®­îc nh÷ng yªu cÇu cho thuª ngoµi kh¶ n¨ng nguån tµi trî cña m×nh th× c«ng ty nªn giíi thiÖu nh÷ng giao dÞch ®ã cho c¸c nhµ tµi trî lín ®Ó h­ëng hoa hång. §¸nh gi¸ ®Þnh kú møc ®é an toµn cña c¸c giao dÞch: Nhµ tµi trî cÇn tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c giao dÞch tµi trî theo ®Þnh kú. Nh÷ng néi dung cÇn ®¸nh gi¸ lµ: - §¸nh gi¸ ®é lín cña hîp ®ång tµi trî so víi gi¸ trÞ tµi s¶n cã vµ doanh sè ho¹t ®éng cña kh¸ch hµng. - §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tr¶ tiÒn thuª cña kh¸ch hµng trong tõng giai ®o¹n vµ sù tån t¹i cña hä trong thêi h¹n hîp ®ång. - §¸nh gi¸ ng­êi b¶o l·nh ë t¹i thêi ®iÓm ®ã ®Ó xem xem kh¶ n¨ng cña hä so víi nh÷ng cam kÕt mµ hä ®· ®­a ra. ThiÕt lËp sù b¶o ®¶m: - C«ng ty cho thuª tµi chÝnh thµnh lËp quü dù phßng b»ng c¸ch trÝch lîi nhuËn hµng n¨m ®­a vµo quü nµy vµ nghiªm chØnh tu©n thñ quy chÕ sö dông quü ®· ®­îc Nhµ n­íc quy ®Þnh ®èi víi c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh. - Thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tù b¶o hiÓm b»ng c¸ch t¹o ra sù b¶o hiÓm cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tõ tæ chøc mÑ, hoÆc nÕu c«ng ty thuª mua tµi chÝnh lµ c«ng ty lín th× cã thÓ thµnh lËp mét chi nh¸nh chuyªn ®¶m nhiÖm viÖc b¶o hiÓm cho nã. - Thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm chÐo gi÷a c¸c c«ng ty cïng ngµnh hay víi c¸c nhµ cung cÊp thiÕt bÞ ®Ó ph©n t¸n rñi ro trong kinh doanh. Nh×n chung, ®Ó ®¶m b¶o sù an toµn tuyÖt ®èi cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cho thuª, c«ng ty thuª mua tµi chÝnh cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tù b¶o hiÓm mét c¸ch nghiªm ngÆt. Ngoµi ra ®èi víi b¶n th©n c¸c bªn cho thuª vµ bªn thuª cßn cã mét sè biÖn ph¸p sau: * C¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cÇn x©y dùng mét hÖ thèng c¸c nhµ cung cÊp thiÕt bÞ (nhÊt lµ b¸n thiÕt bÞ tr¶ chËm). Tæ chøc m¹ng l­íi ®¹i lý dÞch vô nh»m t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp thÞ vµ chÊt l­îng phôc vô, gi¶m phÝ qu¶n lý tµi s¶n, gi¶m rñi ro. * C¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cÇn thiÕt lËp quy chÕ lµm viÖc, quy tr×nh nghiÖp vô phï hîp víi b¶n chÊt cña c«ng t¸c cho thuª tµi chÝnh, ®Ó võa kiÓm so¸t ®­îc tµi s¶n cho thuª víi t­ c¸ch lµ ng­êi së h÷u ph¸p lý, võa phôc vô tèt cho bªn thuª. B¶n th©n c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh còng ph¶i cã nh÷ng nç lùc ®Ó kiÖn toµn tæ chøc vµ t¨ng c­êng ®µo t¹o nghiÖp vô chuyªn m«n, x©y dùng ®éi ngò c¸n bé th«ng th¹o vÒ nghiÖp vô cho thuª tµi chÝnh, am hiÓu vÒ chuyªn m«n m¸y mãc thiÕt bÞ cho thuª. * C¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh nªn thµnh lËp mét phßng Marketing ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c Market vµ c¸c ho¹t ®éng qu¶ng c¸o giíi thiÖu ®Ó ®­a ho¹t ®éng míi mÎ nµy giíi thiÖu víi mäi ng­êi vµ c¸c doanh nghiÖp. V× trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam, nhiÒu ng­êi cßn ch­a biÕt cho thuª tµi chÝnh lµ g× vµ sù hiÓu biÕt cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp vÒ ho¹t ®éng nµy còng ch­a thËt sù th«ng t­êng dÉn ®Õn t©m lý ng¹i tiÕp xóc. NÕu thùc hiÖn ®­îc tèt c«ng t¸c nµy th× ch¾c ch¾n sÏ ph¸t triÓn ®­îc ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty vµ v« h×nh chung còng ®em l¹i lîi Ých cho toµn ngµnh. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Nhµ n­íc còng nªn cã biÖn ph¸p hç trî kÕt hîp ®Ó t¨ng c­êng ho¹t ®éng tuyªn truyÒn giíi thiÖu ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh víi c¸c doanh nghiÖp. B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng nªn tù t×m hiÓu ®Ó t×m ra kªnh huy ®éng vèn hiÖu qu¶ nhÊt cho doanh nghiÖp cña m×nh. * Trong giao dÞch thuª tµi chÝnh, doanh nghiÖp ®i thuª nªn chó ý mét sè vÊn ®Ò: Doanh nghiÖp nªn chó träng thuª c¸c tµi s¶n t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng cao, cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc ®Õn dù ¸n ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. - Doanh nghiÖp ®i thuª nªn lùa chän ph­¬ng thøc thuª mua thuÇn v× møc ®é rñi ro thÊp, c¸c bªn trong giao dÞch cã tr¸ch nhiÖm cao. - Doanh nghiÖp nªn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh chÊt l­îng ®Ó cã nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ t×nh tr¹ng kü thuËt, c«ng nghÖ cña m¸y mãc, thiÕt bÞ ®­îc cung cÊp trong hîp ®ång thuª mua tµi chÝnh. - Doanh nghiÖp còng nªn tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ cho thuª tµi chÝnh ®Ó b¶o ®¶m ®­îc quyÒn lîi ph¸p lý cña m×nh khi cã vÊn ®Ò ph¸t sinh trong khi thuª tµi s¶n. * Trong giai ®o¹n ®Çu, ®Ó h¹n chÕ rñi ro, c¶ hai bªn (bªn thuª vµ bªn cho thuª) cÇn tËp trung thùc hiÖn c¸c giao dÞch víi gi¸ trÞ nhá (vµi tr¨m ngµn USD), tµi s¶n thuª thuéc lo¹i dÔ chuyÓn ®éng (ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, thiÕt bÞ thi c«ng, thiÕt bÞ lÎ...), gi¸ c¶ Ýt biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng, cã gi¸ trÞ sö dông kh«ng l©u l¾m, ®­îc sö dông trong ph¹m vi l·nh thæ ViÖt Nam. KÕt luËn Cho thuª tµi chÝnh lµ mét h×nh thøc cÊp tÝn dông cã rÊt nhiÒu ­u thÕ so víi c¸c h×nh thøc cÊp tÝn dông kh¸c, ®em l¹i nh÷ng lîi Ých kh«ng nhá cho nÒn kinh tÕ vµ c¸c bªn tham gia quan hÖ cho thuª tµi chÝnh. Qua ph©n tÝch cho thÊy ®©y lµ mét ho¹t ®éng cÊp tÝn dông rÊt phï hîp víi nh÷ng ®Æc thï cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ch­a ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng, vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ta do nhiÒu nguyªn nh©n. Trong ®ã, nguyªn nh©n quan träng nhÊt ph¶i kÓ ®Õn lµ nguyªn nh©n chÕ ®é cho thuª tµi chÝnh ch­a thùc sù hoµn thiÖn, hµnh lang ph¸p lý cßn thiÕu ®ång bé, cßn nhiÒu ®iÓm ch­a cô thÓ, ch­a phï hîp víi thùc tÕ. §Ó khuyÕn khÝch ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ph¸t triÓn vµ ®¶m b¶o viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng nµy cÇn thiÕt ph¶i nhanh chãng hoµn thiÖn quy chÕ ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi ®ãng gãp nhá bÐ cña m×nh qua kho¸ luËn nµy, em hy väng sÏ h÷u Ých phÇn nµo cho ngµnh c«ng nghiÖp cho thuª tµi chÝnh ®ang ph¸t triÓn hÕt søc khiªm tèn ë n­íc ta, còng mong nhËn ®­îc ý kiÕn quý b¸u tõ c¸c thÇy c« gi¸o vµ nh÷ng ng­êi quan t©m ®Õn lÜnh vùc nµy ®Ó luËn v¨n ®­îc hoµn thiÖn h¬n n÷a. Hµ néi, th¸ng 12 n¨m 2002 Sinh viªn NguyÔn Ph­¬ng HuyÒn Tµi liÖu tham kh¶o LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông. NghÞ ®Þnh sè 16/2001/N§-CP ngµy 02/5/2001 VÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty Cho thuª tµi chÝnh. Th«ng t­ sè 08/2001/TT- NHNN ngµy 6/9/2001 H­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 16/2001/N§-CP ngµy 2/5/2001 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty Cho thuª tµi chÝnh. NghÞ ®Þnh 82/1998/N§-CP ngµy 3/10/1998 cña ChÝnh phñ ban hµnh vèn ph¸p ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NghÞ ®Þnh sè 64 / CP ngµy 9/ 10/ 1995 Ban hµnh Quy chÕ T¹m thêi vÒ Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña C«ng ty Cho thuª tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam. Th«ng t­ cña Bé Tµi ChÝnh sè 49/1999/TT/BTC ngµy 6/5/1999 H­íng dÉn thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT ®èi víi ho¹t ®éng Cho thuª tµi chÝnh. QuyÕt ®Þnh cña thèng ®èc Ng©n Hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam sè 222/ Q§- NH2 ngµy 14/7/1997 VÒ viÖc bæ sung , söa ®æi mét sè tµi kho¶n vµo hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n c¸c tæ chøc TÝn dông. Th«ng t­ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam sè 03/ TT- NH2 ngµy 14/7/1997 h­íng dÉn h¹ch to¸n NghiÖp vô Cho thuª tµi chÝnh. Tµi liÖu “ C¸c vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn ho¹t ®éng Cho thuª t¹i ViÖt Nam ( Tµi liÖu cho Héi th¶o vÒ ho¹t ®éng cho thuª ngµy 27/3/1996, do C«ng ty cho thuª tµi chÝnh thuéc Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng cung cÊp). M¹nh TiÕn- Cho thuª tµi chÝnh mét h­íng ®i míi (T¹p chÝ Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam sè 8/1998). Th.s Vò Quèc Trung – Mét sè vÊn ®Ò trong ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam (T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3/2000). TrÇn Quèc Quýnh – V× sao c«ng ty cho thuª tµi chÝnh NhËt B¶n (JLC) bÞ ph¸ s¶n (T¹p chÝ Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng sè 4/1998). Vò Hµ C­êng- “ ThÞ phÇn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cho thuª tµi chÝnh cßn nhá” ( B¸o TBKTVN, 26/3/2001). Anh Thi- “ Cho thuª tµi chÝnh cßn xa l¹- Hµnh lang ph¸p lý ch­a thuËn cho ho¹t ®éng” (TBKTVN, 19/2/2001). Anh Thi- “Ký kÕt ba hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh míi” (TBKTVN, 18/4/2001). §oµn Thanh Hµ- “ Cho thuª tµi chÝnh- Gi¶i ph¸p vÒ vèn ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ cho c¸c doanh nghiÖp” (T¹p chÝ Tµi chÝnh sè 11(433)-2000, trang 25 ). Vò Hµ C­êng- “ KÝch thÝch cho thuª tµi chÝnh” (T¹p chÝ tµi chÝnh sè 5 (439)-2001, trang 41). §oµn Thanh Hµ- “ §i t×m lêi gi¶i cho ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay” (T¹p chÝ tµi chÝnh sè 10 ( 444)-2001, trang 38). Th.s NguyÔn Träng NghÜa – Phã vô tr­ëng c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh,NHNN ViÖt Nam – Vai trß cña c«ng nghÖ cho thuª ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ khu«n khæ ph¸p luËt ®èi víi ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh t¹i ViÖt Nam – Bµi ph¸t biÓu t¹i Héi th¶o vÒ “B¶o hiÓm ho¹t ®éng Ng©n hµng vµ Cho thuª tµi chÝnh” do c«ng ty B¶o hiÓm Swire vµ NHNN ®ång tæ chøc, Hµ Néi 5/9/1996. §oµn Xu©n Thanh- phã gi¸m ®èc C«ng ty cho thuª tµi chÝnh ViÖt Nam- T×nh h×nh cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam vµ ë c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Ng©n hµng Ngo¹i Th­¬ng, §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ c¸c kiÕn nghÞ vÒ mÆt ph¸p lý.( Tµi liÖu l­u hµnh néi bé c«ng ty, n¨m 2001). Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­- ViÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn- Mét sè ý kiÕn vÒ ®Þnh h­íng C«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam ®Õn 2020- 10/1996. Hoµng ThÞ Mai H¹nh, “ Cho thuª tµi chÝnh ë Hµn Quèc vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ë ViÖt Nam”, tµi liÖu cña tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng. Shawn D. Halladay, Sudhir P. Amembal – “The Hand-Book of Equipmant Leasing”. Copyright 1995.P.R.E.P Institute of America, Inc.Publisher Press.Utah.Volumn 1&2. Asian Development Bank – LEASING in Developing Asia. Volumn 1&2. Leasing in Emerging Markets ( Excutive Summary by Laurence W.Carter, Teresa Barge, and Irving Kuczynski, order from the World Bank Bookstore, 17/1/2000). German Leasing market – Global situation in 2001 and prospects for 2002 & German leasing market-Customers and leasing assets. ( verband.de/dbview/owa/assdoc.dpreview?pdid=656, 04/07/2002). ._.