Giải pháp hài hoà thủ tục ODA tại Việt Nam

Môc lôc C¸c thuËt ng÷ viÕt t¾t Adb ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ Cdf khung ph¸t triÓn toµn diÖn CPRS chiÕn l­îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo toµn diÖn Fao tæ chøc l­¬ng n«ng thÕ giíi FDI §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi GDP tæng s¶n phÈm quèc néi GNP tæng s¶n phÈm quèc gia GNI tæng thu nhËp quèc gia IMF Quü tiÒn tÖ quèc tÕ JBIC Ng©n hµng hîp t¸c Quèc tÕ NhËt B¶n Kw Kawai Opec c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má Mib quü ph¸t triÓn B¾c ¢u Nib ng©n hµng ®Çu t­ B¾c ¢u Undp ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc Unicef quü nhi ®ång liªn hîp quèc Unesco tæ chøc V¨n ho¸, khoa häc, Gi¸o dôc cña LHQ Oda hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc OECD Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn DAC uû ban hç trî ph¸t triÓn PMU ban qu¶n lý dù ¸n Swaps ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn toµn ngµnh Sida c¬ quan Hîp t¸c quèc tÕ Thuþ §iÓn Ngos c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ Who tæ chøc y tÕ thÕ giíi Lêi nãi ®Çu HiÖn nay, sù nghiÖp ®æi míi do §¶ng ta khëi x­íng vµ l·nh ®¹o ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín, quan träng. Chóng ta ®ang kh¬i dËy vµ ph¸t huy m¹nh mÏ søc m¹nh néi sinh, ra søc tiÕt kiÖm ®Ó ®Èy m¹nh C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §ång thêi, chóng ta còng cè g¾ng thu hót nguån vèn n­íc ngoµi, trong ®ã cã nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA, vµ sö dông chóng mét c¸ch hîp lý, kÞp thêi, cã hiÖu qu¶. ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam, nguån vèn ODA cã vai trß hÕt søc quan träng v× ®©y lµ nguån vèn ­u ®·i (kh«ng hoµn l¹i hoÆc cho vay víi l·i suÊt rÊt thÊp, thêi gian hoµn vèn dµi), dïng ®Ó bï ®¾p ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Bªn c¹nh ®ã, víi nguån ODA ®a d¹ng cña c¸c ®èi t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, ViÖt Nam khai th¸c ®­îc c¸c thÕ m¹nh vÒ c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn vµ ®iÒu kh«ng kÐm phÇn quan träng chÝnh lµ ODA lµ c©y cÇu giao l­u v¨n ho¸ vµ con ng­êi gi÷a n­íc tµi trî vµ ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ nghiªn cøu qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA cña ViÖt Nam, chóng ta ph¶i thõa nhËn: ODA ë ViÖt Nam ch­a thùc sù ph¸t huy hÕt tiÒm lùc vèn cã. Tõ n¨m 1993 ®Õn hÕt n¨m 2001 vèn ODA gi¶i ng©n chØ ®¹t kho¶ng 9,5 tØ USD, t­¬ng ®­¬ng víi kho¶ng 54% tæng vèn ODA cam kÕt (19,94 tØ USD). Nguyªn nh©n mét mÆt lµ do qu¸ tr×nh qu¶n lÝ vµ sö dông ODA cña ViÖt Nam ch­a thËt tèt, mÆt kh¸c ch­a cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî. Trªn c¬ së nghiªn cøu nh÷ng bÊt cËp trong quy tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA, ®ång thêi c¨n cø vµo chiÕn l­îc ODA cña ChÝnh phñ ViÖt Nam trong thêi gian tíi, râ rµng cÇn ph¶i cã mét nghiªn cøu cô thÓ t×m ra nh÷ng kh¸c biÖt c¨n b¶n vÒ quy tr×nh ODA cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî. ®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p hµi hoµ thñ tôc ODA t¹i ViÖt Nam” ®­îc thùc hiÖn nh»m lµm s¸ng tá nh÷ng nhËn ®Þnh trªn, ®ång thêi ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p hµi hoµ thñ tôc gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ thu hót vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi t­¬ng xøng víi tiÒm lùc vèn cã cña nã. Víi ý nghÜa ®ã, ®Ò tµi chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu thùc tr¹ng ODA giai ®o¹n 1993 ®Õn nay, cïng tham kh¶o kinh nghiÖm qu¶n lý vµ sö dông ODA ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c nh­ Th¸i Lan, In®«nªsia… Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn, t¸c gi¶ chñ yÕu sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thèng kª, tæng hîp vµ ph©n tÝch, ®ång thêi tu©n thñ chÆt chÏ ba nguyªn t¾c, ®ã lµ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh khoa häc, tÝnh hÖ thèng vµ tÝnh logic gi÷a c¸c néi dung trong ®Ò tµi. Víi nh÷ng môc ®Ých, ph­¬ng ph¸p vµ nguyªn t¾c trªn, kho¸ luËn ®­îc kÕt cÊu thµnh 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ ODA ®­a ra c¸c kh¸i niÖm lµm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng ODA t¹i ViÖt Nam. Ch­¬ng II: ODA ë ViÖt Nam vµ sù cÇn thiÕt ph¶i hµi hoµ thñ tôc gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ nhµ tµi trî sÏ ®i s©u vµo nghiªn cøu qui tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA cña ChÝnh phñ ViÖt Nam thêi gian qua, tõ ®ã t×m ra nh÷ng bÊt cËp ®Ó minh chøng cho sù cÇn thiÕt ph¶i hµi hoµ thñ tôc ODA gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ nhµ tµi trî. Ch­¬ng III: khuyÕn nghÞ hµi hoµ thñ tôc ODA t¹i ViÖt Nam ®Ò xuÊt mét sè khuyÕn nghÞ chÝnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ODA t¹i ViÖt Nam. Kho¸ luËn sÏ kh«ng thÓ hoµn thµnh nÕu thiÕu sù chØ b¶o tËn t×nh cña Th¹c sÜ Ph¹m thÞ Mai Khanh. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o. V× thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi cã h¹n, mÆc kh¸c ch­a cã kinh nghiÖm thùc tÕ nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. RÊt mong sù chØ b¶o tËn t×nh cña c¸c thÇy c« vµ sù gãp ý cña c¸c b¹n sinh viªn. Hµ néi, ngµy 10 th¸ng 12 n¨m 2002 Sinh viªn thùc hiÖn NguyÔn thÞ Ngäc DiÔm Ch­¬ng ITæNG QUAN VÒ ODA Trong ch­¬ng nµy, phÇn I ®­a ra c¸c kh¸i niÖm vµ c¸ch ph©n lo¹i ODA. PhÇn II sÏ tr×nh bµy vÒ xu h­íng vËn ®éng ODA trªn thÕ giíi, tõ ®ã tæng kÕt bµi häc kinh nghiÖm vÒ vÊn ®Ò qu¶n lÝ vµ sö dông ODA cho chÝnh phñ ViÖt Nam. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Ò ra trong ch­¬ng I lµ c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cho bøc tranh tæng quan ODA ë ViÖt Nam. §©y còng lµ c¬ së cho viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî trong viÖc ®iÒu phèi ODA, tõ ®ã ®Ò ra gi¶i ph¸p hµi hoµ thñ tôc ODA ë ViÖt Nam. i. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i vèn ODA Kh¸i niÖm 1.1 LÞch sö h×nh thµnh ODA ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc thùc ra ®· cã tõ rÊt l©u ®êi, nh­ng tõ thêi xa x­a Êy, ng­êi ta ch­a gäi nã b»ng c¸i tªn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc nh­ ngµy nay. Thêi nguyªn thuû, x· héi ch­a h×nh thµnh nªn nhµ n­íc, gi÷a c¸c bé l¹c ®· cã sù hç trî nhau vÒ mÆt vËt chÊt. Khi mét bé l¹c thiÕu thèn sÏ ®­îc bé l¹c kh¸c d­ d¶ h¬n gióp ®ì. §Çu tiªn sù gióp ®ì nµy cßn v« t­, vÒ sau nã ®· mang s¾c th¸i “vay tr¶”, bªn cho vay ®Æt ra mét sè ®iÒu kiÖn buéc bªn ®i vay ph¶i tu©n theo. Thêi nay, x· héi cµng ngµy cµng ph¸t triÓn lµm hè s©u ng¨n c¸ch gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng lín. C¸c n­íc nghÌo bªn c¹nh viÖc huy ®éng nguån vèn tÝch luü trong n­íc vÉn cÇn ph¶i cã sù hç trî tõ phÝa ngoµi. ChÝnh v× thÕ mµ nhu cÇu vay mù¬n gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng t¨ng lªn, phøc t¹p h¬n. Trªn thÕ giíi, viÖc cung cÊp ODA thùc chÊt ®· ®­îc tiÕn hµnh tõ nhiÒu thËp kØ tr­íc ®©y, b¾t ®Çu tõ kÕ ho¹ch Masan cña MÜ viÖn trî cho c¸c n­íc T©y ¢u nh»m kh«i phôc kinh tÕ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Thêi gian nµy, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· tho¶ thuËn trî gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn d­íi d¹ng viÖn trî kh«ng hoµn l¹i hoÆc cho vay víi ®iÒu kiÖn ­u ®·i. TiÕp ®ã héi nghÞ C«l«mb« n¨m 1955 h×nh thµnh nh÷ng ý t­ëng vµ nguyªn t¾c ®Çu tiªn vÒ hîp t¸c ph¸t triÓn. Ngµy 14/12/1960, Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD - Organisation for Economic Co-operation and Development) ra ®êi t¹i Paris bao gåm 20 thµnh viªn ban ®Çu tËp hîp l¹i cïng hîp t¸c ph¸t triÓn. Tæ chøc nµy ®· ®ãng gèp phÇn quan träng nhÊt trong viÖc trî gióp c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Trong khu«n khæ hîp t¸c vµ ph¸t triÓn, c¸c n­íc thµnh viªn cña OECD ®· lËp ra Uû ban chuyªn m«n, trong ®ã cã Uû ban hç trî ph¸t triÓn (DAC - Development Assistance Committee) chuyªn tr¸ch gióp ®ì c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­. thµnh viªn ban ®Çu cña DAC gåm 18 n­íc : ¸o, BØ, Hµ Lan, Nauy, Thuþ §iÓn,Thuþ SÜ, V­¬ng quèc Anh, Mü, Australia, Niudilan, NhËt B¶n, PhÇn Lan... C¸c n­íc trong uû ban nµy theo th­êng k× th«ng b¸o c¸c kho¶n ®ãng gãp cña hä cho ch­¬ng tr×nh viÖn trî ph¸t triÓn ®Ó DAC biÕt vµ trao ®æi c¸c vÊn ®Ò liªn quan víi chÝnh s¸ch viÖn trî ph¸t triÓn. LÇn ®Çu tiªn DAC ®­a ra kh¸i niÖm vÒ ODA n¨m 1969. N¨m 1970, §¹i héi ®ång liªn hîp quèc ®· chÝnh thøc th«ng qua chØ tiªu ODA b»ng 0,7% GNP cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµo n¨m 1985 vµ b»ng 1% vµo ®Çu n¨m 2000. N¨m 1994, Ng©n hµng thÕ giíi ®­îc thµnh lËp t¹i héi nghÞ quèc tÕ vÒ tµi chÝnh - tiÒn tÖ tæ chøc vµo th¸ng 7/1994 t¹i Breton Woods thuéc bang New Harmpshire (Mü). Môc tiªu chÝnh cña ng©n hµng thÕ giíi lµ thóc ®Èy sù tiÕn bé kinh tÕ - x· héi vµ t¨ng tr­ëng phóc lîi cña c¸c n­íc thµnh viªn ®ang ph¸t triÓn víi t­ c¸ch nh­ mét trung gian tµi chÝnh. Ngµy nay, ng©n hµng thÕ giíi gãp phÇn quan träng trong viÖc d¶i ng©n ODA cho c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn, trong ®ã cã c¶ ViÖt Nam. 1.2 Kh¸i niÖm ODA ODA lµ tªn gäi viÕt t¾t cña tõ tiÕng Anh: Official Development Assistance, gäi lµ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc hay viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. HiÖn nay ch­a cã mét kh¸i niÖm thèng nhÊt vÒ ODA trªn thÕ giíi, mçi mét chÝnh phñ, mét tæ chøc ®Òu cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm nµy theo quan ®iÓm cña m×nh. Theo Uû ban viÖn trî ph¸t triÓn (DAC - Development Assistance Committee): “ODA lµ nguån vèn hç trî chÝnh thøc tõ bªn ngoµi bao gåm c¸c kho¶n tiÒn viÖn trî vµ cho vay víi c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·i; ODA ®­îc hiÓu lµ nguån vèn dµnh cho c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn (vµ c¸c tæ chøc nhiªï bªn) ®­îc c¸c c¬ quan chÝnh phñ cña c¸c ChÝnh Phñ trung ­¬ng, ®Þa ph­¬ng hoÆc c¸c c¬ quan thõa hµnh cña chÝnh phñ, c¸c tæ chøc liªn chÝnh phñ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ tµi trî. Vèn ODA ph¸t sinh tõ nhu cÇu cÇn thiÕt cña mét quèc gia, mét ®Þa ph­¬ng, mét ngµnh ®­îc tæ chøc quèc tÕ hay n­íc b¹n xem xÐt vµ cam kÕt tµi trî, th«ng qua mét hîp ®Þnh quèc tÕ ®­îc ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn hai bªn nhËn vµ hç trî vèn kÝ kÕt. HiÖp ®Þnh hç trî quèc tÕ vèn nµy ®­îc chi phèi bëi c«ng ph¸p quèc tÕ. §iÒu kiÖn giao dÞch tµi chÝnh cña giao dÞch nµy cã tÝnh chÊt ­u ®·i vµ yÕu tè kh«ng hoµn l¹i chøa Ýt nhÊt 25%”.(www.oecd.org/DAC/donorpractices ) Ng©n hµng thÕ giíi (WB - World Bank) quan niÖm: “ODA lµ mét phÇn cña ODF (Official Development Finance), Tµi chÝnh ph¸t triÓn chÝnh thøc, trong ®ã cã yÕu tè viÖn trî kh«ng hoµn l¹i céng víi cho vay ­u ®·i chiÕm Ýt nhÊt 25% trong tæng viÖn trî. Tµi chÝnh ph¸t triÓn chÝnh thøc lµ tÊt c¶ c¸c nguån tµi chÝnh mµ chÝnh phñ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn”.( www.WorldBank.org ) ChÝnh phñ NhËt B¶n ®­a ra ®Þnh nghÜa “Mét lo¹i viÖn trî muèn lµ ODA ph¶i cã ®ñ ba yÕu tè cÊu thµnh: do chÝnh phñ c¬ quan ®¹i diÖn cÊp cã môc ®Ých gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao phóc lîi cho n­íc tiÕp nhËn ­u ®·i ph¶i ®¹t trªn 25% trong ®ã ­u ®·i lµ mét chØ sè hîp tõ ba yÕu tè: l·i suÊt, thêi h¹n tr¶ nî, thêi gian ho·n nî (thêi gian ©n h¹n) trong t­¬ng quan so s¸nh víi c¸c yÕu tè t­¬ng tù cña ng©n hµng th­¬ng m¹i”.( www.jbic.go.jp/Enghlish ) ChÝnh phñ ViÖt Nam quy ®Þnh t¹i §iÒu 1 Quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc - ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP ngµy 04/5/200: “Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (sau ®©y gäi t¾t lµ ODA) trong quy chÕ nµy ®­îc hiÓu lµ ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a nhµ n­íc hoÆc chÝnh phñ n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi nhµ tµi trî, bao gåm: a, ChÝnh phñ n­íc ngoµi b, C¸c tæ chøc liªn chÝnh phñ hoÆc liªn quèc gia H×nh thøc cung cÊp ODA bao gåm: a, ODA kh«ng hoµn l¹i b, ODA vay ­u ®·i cã yÕu tè kh«ng hoµn l¹i (cßn gäi lµ “thµnh tè hç trî”) ®¹t Ýt nhÊt 25%. Ph­¬ng thøc cung cÊp ODA bao gåm: a, Hç trî c¸n c©n thanh to¸n b, Hç trî ch­¬ng tr×nh c, Hç trî dù ¸n Râ rµng lµ ch­a cã mét kh¸i niÖm chÝnh thøc vÒ ODA DAC ®­a ra kh¸i niÖm ODA d­íi gãc ®é cña nhµ tµi trî. Môc ®Ých cña ODA lµ hç trî tµi chÝnh cho c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi th«ng qua c¸c hîp ®Þnh quèc tÕ. Kh¸i niÖm ODA cña DAC nhÊn m¹nh tíi nguån tµi trî song ph­¬ng cña c¸c n­íc thuéc Tæ chøc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh tÕ OECD – Organisation for Economic Co-operation and Development. WB ®­a ra kh¸i niÖm ODA bao gåm c¶ viÖn trî ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng, nhÊn m¹nh tíi khÝa c¹nh tµi chÝnh cña ODA (lµ tËp con cña ODF) mµ kh«ng ®Ò cËp tíi môc ®Ých cña ODA lµ g×. ChÝnh phñ NhËt B¶n ®­a ra kh¸i niÖm ODA t­¬ng ®èi bao qu¸t. §Ò cËp ®Õn c¶ nhµ cung cÊp, môc ®Ých sö dông cña n­íc tiÕp nhËn vµ ®iÒu kiÖn ­u ®·i ®èi víi kho¶n viÖn trî ODA ®ã so víi tÝn dông th­¬ng m¹i. ViÖt Nam ®øng trªn quan ®iÓm cña n­íc nhËn viÖn trî, ®­a ra kh¸i niÖm ODA nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ nhµ tµi trî (gåm c¸c chÝnh phñ n­íc ngoµi, c¸c tæ chøc liªn chÝnh phñ hoÆc liªn quèc gia). ViÖt Nam ®­a ra c¸c h×nh thøc cung cÊp ODA gåm ODA kh«ng hoµn l¹i vµ ODA vay ­u ®·i cã yÕu tè kh«ng hoµn l¹i ®¹t Ýt nhÊt 25%. §ång thêi, ViÖt Nam còng nhÊn m¹nh tíi môc ®Ých cña ODA lµ hç trî c¸n c©n thanh to¸n, hç trî ch­¬ng tr×nh, hç trî dù ¸n. Nh­ vËy, ®øng trªn quan ®iÓm kh¸c nhau cã nh÷ng kh¸i niÖm vÒ ODA kh¸c nhau. Mét c¸ch chung nhÊt, ODA thùc chÊt lµ mét kho¶n vèn cã tÝnh ­u ®·i mµ c¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c tæ chøc quèc tÕ dµnh cho c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn nh»m hç trî c¸c n­íc nµy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. 2. Ph©n lo¹i nguån vèn ODA Cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ODA: 2.1 Theo ph­¬ng thøc hoµn tr¶ Theo ph­¬ng thøc nµy, ODA cã thÓ chia lµm 3 lo¹i: 2.1.1 ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i Lµ nguån vèn mµ bªn n­íc ngoµi (chÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ) cung cÊp cho n­íc nhËn viÖn trî mµ kh«ng yªu cÇu hoµn l¹i. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i hiÖn nay chiÕm kho¶ng 25% trong tæng sè vèn ODA trªn thÕ giíi. Tuú theo tõng n­íc mµ tØ lÖ nµy cã sù thay ®æi. Cã thÓ ®èi víi n­íc nµy tØ lÖ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i trong tæng nguån vèn ODA cao nh­ng ®èi víi n­íc kh¸c tØ lÖ ®ã l¹i thÊp. Cã thÓ coi viÖn trî kh«ng hoµn l¹i nh­ mét nguån thu cña ng©n s¸ch nhµ n­íc, ®­îc sö dông d­íi h×nh thøc nhµ n­íc cÊp ph¸t l¹i cho c¸c nhu cÇu kinh tÕ - x· héi héi hoÆc ®­îc sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n tho¶ thuËn tr­íc gi÷a bªn cung cÊp vµ bªn nhËn viÖn trî. ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i th­êng ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng viÖn trî kÜ thuËt vµ viÖn trî nh©n ®¹o b»ng hiÖn vËt. 2.1.2 ViÖn trî cã hoµn l¹i (cßn gäi lµ tÝn dông ­u ®·i) Lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông bªn n­íc ngoµi dµnh cho n­íc nhËn viÖn trî víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i. ViÖn trî cã hoµn l¹i cã thÓ coi lµ nguån thu phô thªm ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc (nhµ n­íc ph¶i ®i vay), do ®ã nã chØ ®­îc sö dông d­íi h×nh thøc tÝn dông ®Çu t­ cho c¸c môc ®Ých cã kh¶ n¨ng thu håi vèn, hoµn tr¶ cho nhµ n­íc c¶ vèn lÉn l·i ®Ó tr¶ nî cho bªn n­íc ngoµi. TÝn dông ­u ®·i chiÕm tØ träng lín trong tæng ODA trªn thÕ giíi vµ th­êng lµ cho vay theo dù ¸n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i do hai bªn tho¶ thuËn tr­íc. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i th­êng lµ: l·i suÊt thÊp (tuú thuéc vµo môc tiªu vay vµ n­íc vay) thêi h¹n vay nî dµi (tõ 20 ®Õn 30 n¨m) nh»m gi¶m g¸nh nÆng tr¶ nî cho c¸c n­íc vay trong thêi gian ®Çu gÆp khã kh¨n. cã thêi gian ©n h¹n (thêi gian kh«ng ph¶i tr¶ l·i hoÆc ho·n tr¶ nî) ®Ó c¸c n­íc tiÕp nhËn cã ®ñ thêi gian ph¸t huy hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn vay, t¹o nguån ®Ó tr¶ nî cho sau nµy. 2.1.3 ODA cho vay hçn hîp Lµ c¸c kho¶n ODA kÕt hîp mét phÇn ODA kh«ng hoµn l¹i vµ mét phÇn lµ tÝn dông (tÝn dông ­u ®·i hoÆc tÝn dông th­¬ng m¹i). Nh×n chung c¸c n­íc cung cÊp ODA ®ang cã chiÒu h­íng gi¶m viÖn trî kh«ng hoµn l¹i vµ t¨ng h×nh thøc tÝn dông ­u ®·i, ODA cho vay hçn hîp. Theo môc ®Ých cña vèn ODA Theo tiªu chÝ nµy ta cã hai lo¹i ODA: 2.2.1 Hç trî c¬ b¶n Lµ nh÷ng nguån lùc ®­îc cung cÊp ®Ó ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi vµ m«i tr­êng. Hç trî c¬ b¶n th­êng lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông ­u ®·i, ®­îc ®Çu t­ ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n x©y dùng, c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng kÜ thuËt c¸c lÜnh vùc: n¨ng l­îng, giao th«ng vËn t¶i, n«ng nghîp, thuû lîi, th«ng tin liªn l¹c, c¸c ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho n­íc nhËn ODA ph¸t triÓn m¹nh c¶ s¶n xuÊt vµ kinh tÕ - x· héi, thóc ®Èy ®Çu t­ t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc, t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh. 2.2.2 Hç trî kÜ thuËt Lµ nh÷ng nguån lùc dµnh cho chuyÓn giao tri thøc, c«ng nghÖ, ®µo t¹o kÜ thuËt hoÆc ph©n tÝch qu¶n lÝ, kinh tÕ, th­¬ng m¹i, thèng kª, c¸c vÊn ®Ò x· héi, nghiªn cøu c¬ b¶n hoÆc nghiªn cøu kh¶ thi dù ¸n ®Çu t­, ph¸t triÓn thÓ chÕ vµ nguån nh©n lùc…Lo¹i hç trî nµy chñ yÕu lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. 2.3 Theo ®iÒu kiÖn rµng buéc Theo ®iÒu kiÖn nµy, ODA cã thÓ chia lµm 3 lo¹i 2.3.1 ODA kh«ng rµng buéc Lµ nguån vèn ODA nhµ tµi trî dµnh cho n­íc tiÕp nhËn mµ kh«ng kÌm theo ®iÒu kiÖn rµng buéc vÒ nguån vèn sö dông hay môc ®Ých sö dông ODA ®ã. 2.3.2 ODA cã rµng buéc Lµ nguån ODA nhµ tµi trî dµnh cho n­íc tiÕp nhËn kÌm theo nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc vÒ nguån sö dông hay môc ®Ých sö dông vèn ODA ®ã. Rµng buéc vÒ nguån sö dông: nghÜa lµ viÖc mua s¾m hµng ho¸, trang thiÕt bÞ, dÞch vô b»ng nguån vèn ODA chØ giíi h¹n cho mét sè c«ng ty do n­íc tµi trî së h÷u hoÆc kiÓm so¸t (®èi víi viÖn trî song ph­¬ng) hoÆc c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc thµnh viªn (®èi víi viÖn trî ®a ph­¬ng). Rµng buéc vÒ môc ®Ých sö dông: nguån vèn ODA cung cÊp chØ ®­îc sö dông cho mét sè lÜnh vùc, mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh hay mét s« dù ¸n cô thÓ. 2.3.3 ODA rµng buéc mét phÇn Mét phÇn nguån vèn ODA ph¶i ®­îc chi tiªu ë n­íc cÊp viÖn trî, phÇn cßn l¹i kh«ng bÞ rµng buéc mµ cã thÓ chi tiªu ë bÊt cø n¬i nµo kh¸c. 2.4 Theo nguån viÖn trî Theo tiªu chÝ nµy, ta cã 2 lo¹i ODA: 2.4.1 ODA song ph­¬ng Lµ c¸c kho¶n viÖn trî trùc tiÕp tõ n­íc nµy ®Õn n­íc kia (n­íc ph¸t triÓn viÖn trî cho c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn) th«ng qua hîp ®Þnh ®­îc kÝ kÕt gi÷a hai chÝnh phñ. ODA song ph­¬ng chiÕm tØ träng lín trong tæng sè ODA l­u chuyÓn trªn thÕ giíi, vµo kho¶ng 80%. C¸c n­íc tµi trî ODA song ph­¬ng lín trªn thÕ giíi lµ: MÜ, NhËt, Ph¸p, §øc, Hµ Lan, Anh, Canada, Ytalia… V× ODA song ph­¬ng lµ nguån vèn chuyÓn giao trùc tiÕp gi÷a hai chÝnh phñ nªn thñ tôc tiÕn hµnh cung cÊp vµ tiÕp nhËn so víi nguån ODA ®a ph­¬ng ®¬n gi¶n h¬n vµ thêi gian kÝ kÕt viÖn trî còng nhanh h¬n. Tuy nhiªn c¸c n­íc viÖn trî yªu cÇu néi dung cña c¸c kho¶n viÖn trî ph¶i rÊt chi tiÕt vµ cô thÓ. §ång thêi, ODA song ph­¬ng th­êng ph¶i kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc do n­íc viÖn trî ®­a ra. Mçi n­íc cÊp ODA song ph­¬ng cã thÓ ®­a ra c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc riªng, nh­ng rµng buéc chung nhÊt vÉn lµ rµng buéc vÒ nguån sö dông vµ môc ®Ých sö dông vèn ODA. 2.4.2 ODA ®a ph­¬ng Lµ viÖn trî chÝnh thøc cña mét tæ chøc quèc tÕ hay cña ChÝnh phñ mét n­íc dµnh cho ChÝnh phñ mét n­íc kh¸c nh­ng thùc hiÖn qua mét tæ chøc ®a ph­¬ng. Nguån ODA ®a ph­¬ng chØ chiÕm kho¶ng 20% trong tæng sè ODA trªn thÕ giíi, tuy nhiªn do nguån nµy ®­îc h×nh thµnh tù sù ®ãng gãp cña c¸c n­íc thµnh viªn nªn nã cã tÝnh æn ®Þnh h¬n so víi ODA song ph­¬ng khi x¶y ra nh÷ng biÕn cè lín nh­: khñng ho¶ng kinh tÕ, khñng ho¶ng dÇu löa, suy tho¸i kinh tÕ. C¸c tæ chøc cung cÊp viÖn trî ®a ph­¬ng gåm cã hai lo¹i tæ chøc chñ yÕu: c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµ c¸c tæ chøc thuéc khèi Liªn hîp quèc. C¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ gåm cã: Ng©n hµng thÕ giíi (WB - World Bank), Quü Kwait (KW - Kwait Fund), Quü c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC), Ng©n hµng ®Çu t­ B¾c ¢u (NiB), Quü ph¸t triÓn B¾c ¢u (MiB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB - Asian Development Bank)… C¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng liªn hîp quèc nh­: Tæ chøc L­¬ng N«ng thÕ giíi (FAO - Food and Argiculture Organization), Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO - World Health Organization), Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc (UNDP - United Nation Development Program), Quü nhi ®ång Liªn hîp quèc (UNiCEF), Ch­¬ng tr×nh l­¬ng thùc thÕ giíi (WFP), Quü d©n sè Liªn hîp quèc (UNiDO), Tæ chøc V¨n ho¸ - khoa häc - gi¸o dôc cña Liªn hîp quèc (UNESCO)… Ngoµi hai nguån trªn, ODA cßn ®­îc cung cÊp bëi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO - Non Governmental Organization). Nguån viÖn trî nµy th­êng ®­îc chuyÓn giao trùc tiÕp tõ tæ chøc cung cÊp tíi c¸c tæ chøc vµ ®Þa ph­¬ng cña n­íc nhËn viÖn trî. Nã th­êng kh«ng ®i kÌm víi c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc chÆt chÏ nh­ng l¹i cã nhiÒu lo¹i h×nh phøc t¹p. §ång thêi, bªn c¹nh môc ®Ých hç trî ph¸t triÓn, c¸c kho¶n viÖn trî cßn mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña c¸c tæ chøc nµy. Do ®ã ChÝnh phñ c¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn cÇn thËn träng trong viÖc thu hót, qu¶n lÝ vµ sö dông nguån hç trî ODA. Theo h×nh thøc ODA Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, ODA ®­îc chia lµm ba lo¹i: 2.5.1 Hç trî c¸n c©n thanh to¸n Gåm c¸c kho¶n ODA ®­îc cung cÊp d­íi d¹ng tiÒn mÆt hoÆc thanh to¸n ®Ó hç trî ng©n s¸ch nhµ n­íc, th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c d¹ng: ChuyÓn giao tiÒn tÖ trùc tiÕp cho n­íc nhËn ODA (lo¹i h×nh nµy Ýt gÆp) Hç trî nhËp khÈu (viÖn trî hµng hãa): ChÝnh phñ n­íc nhËn ODA tiÕp nhËn mét l­îng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng víi kho¶n cam kÕt, b¸n cho thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thu néi tÖ. 2.5.2 Hç trî ch­¬ng tr×nh C¸c kho¶n hç trî nh»m ph¸t triÓn thÓ chÕ, t¨ng c­êng n¨ng lùc cña c¸c c¬ quan ViÖt nam, chuyÓn giao c«ng nghÖ, cung cÊp chuyªn gia, ng­êi t×nh nguyÖn, cung cÊp mét sè trang thiÕt bÞ, nhËn ®µo t¹o c¸n bé ViÖt nam t¹i chç hoÆc ë n­íc ngoµi t¹i c¸c kho¸ häc ng¾n h¹n d­íi mét n¨m, hç trî nghiªn cøu, ®iÒu tra c¬ b¶n (lËp quy ho¹ch, b¸o c¸o kh¶ thi…). Mét hç trî kÜ thuËt cã thÓ bao gåm mét hoÆc mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c néi dung trªn. 2.5.3 Hç trî dù ¸n ODA ®­îc cung cÊp ®Ó thùc hiÖn dù ¸n x©y dùng c¬ b¶n bao gåm: x©y l¾p, l¾p ®Æt trang thiÕt bÞ hoÆc chØ thuÇn tuý cung cÊp trang thiÕt bÞ. Trong néi dung dù ¸n x©y dùng c¬ b¶n c¬ b¶n cã thÓ bao gåm dÞch vô t­ vÊn, ®µo t¹o c¸n bé ViÖt nam t¹i chç hoÆc göi ra n­íc ngoµi. Lo¹i h×nh nµy chiÕm tØ träng lín nhÊt trong tæng vèn ODA vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc nhËn viÖn trî dù ¸n lµ: Ph¶i cã dù ¸n cô thÓ, chi tiÕt vÒ h¹ng môc sÏ sö dông vèn ODA Tãm l¹i cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ODA. Tuú theo tõng tr­êng hîp cô thÓ mµ chóng ta cã gãc nh×n vÒ ODA kh¸c nhau. 3. T¸c dông ODA ®èi víi n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ë c¸c khÝa c¹nh sau: Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA lµ mét nguån vèn quan träng bæ sung cho nguån vèn trong n­íc. Nh­ ta ®· biÕt, c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn th× vÊn ®Ò lín ®Æt ra lµ: c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, t¹o tiÒn ®Ò t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. §Ó thùc hiÖn ®­îc viÖc nµy th× mét nh©n tè tiªn quyÕt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc lµ Vèn. Cã hai c¸ch ®Ó c¸c n­íc nµy huy ®éng ®­îc vèn phôc vô cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn: mét lµ, tõ nguån vèn tÝch luü trong néi bé nÒn kinh tÕ, hai lµ, tõ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong giai ®o¹n ®Çu, møc tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp, vèn trong n­íc th­êng kh«ng ®¸p øng ®ñ nªn nguån vèn n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA cã ý nghÜa hÕt søc quan träng. C¸c n­íc C«ng nghiÖp míi (NiCs) vµ c¸c n­íc ASEAN, thêi k× ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, viÖn trî n­íc ngoµi cã tÇm quan träng ®¸ng kÓ. Ch¼ng h¹n, §µi Loan ®· dïng viÖn trî vµ vèn n­íc ngoµi ®¸p øng 50% tæng khèi l­îng vèn ®Çu t­ trong n­íc. Vèn ODA lµ mét nguån vèn cã tÝnh chÊt ­u ®·i nªn th­êng ®­îc sö dông vµo ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng - mét lÜnh vùc t¹o tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn kinh tÕ. ë ViÖt Nam, nguån vèn ODA kh«ng nh÷ng gióp chÝnh phñ ®Çu t­ cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi mµ thËm chÝ nã cßn ®­îc dïng vµo bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc. VÝ dô n¨m 1998, víi kho¶ng 2.380 triÖu USD ODA cam kÕt, ViÖt Nam chi cho x©y dùng c¬ b¶n kho¶ng 35%, cho gi¸o dôc ®µo t¹o 17%, hç trî ng©n s¸ch nhµ n­íc 3% vµ cßn l¹i kho¶ng 45% cho vay l¹i. ODA d­íi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i gióp c¸c n­íc tiÕp nhËn tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Bªn c¹nh vèn, ®©y còng lµ mét nguån lùc quan träng gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn v× ngµy nay, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i lµ ch×a kho¸ cña thµnh c«ng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn , vèn dÜ cã tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ l¹c hËu so víi thÕ giíi thËm chÝ kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó ®Çu t­ nghiªn cøu khoa häc hoÆc mua l¹i nh÷ng thµnh tùu ®ã tõ cac n­íc trªn thÕ giíi ¸p dông vµo n­íc m×nh. Trong t×nh tr¹ng ®ã, nguån vèn ODA dµnh cho c¸c dù ¸n kÌm theo víi chóng lµ nh÷ng hîp ®ång mua s¾m m¸y mãc, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, nh÷ng ch­¬ng tr×nh hç trî kÜ thuËt vÒ nghiªn cøu c¬ b¶n, chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®µo t¹o nguån nh©n lùc ... trë thµnh mét nguån cung cÊp quý b¸u nh÷ng thµnh tùu khoa häc - c«ng nghÖ cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §©y chÝnh lµ lîi Ých c¨n b¶n vµ l©u dµi mµ ODA ®em l¹i cho c¸c n­íc nhËn viÖn trî. Bªn c¹nh ®ã, ODA cßn gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc v× bªn c¹nh khoa häc c«ng nghÖ, nhµ tµi trî cßn gióp c¸c n­íc nµy ®µo t¹o chuyªn gia, më c¸c kho¸ ®µo t¹o ng¾n ngµy båi d­ìng cho c¸c c¸n bé thùc hiÖn dù ¸n. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cßn gióp c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoµn thiÖn c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ ë ®©y ®­îc hiÓu lµ c¬ cÊu theo khu vùc (nhµ n­íc - t­ nh©n) vµ c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh. HiÖn nay, phÇn lín c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu cã chÝnh s¸ch chuyÓn tõ kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß trung t©m sang khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc t­ nh©n. §ång thêi, c¸c n­íc nµy ®ang cè g¾ng ph¸t triÓn ngµnh dÞch vô vµ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän. Hç trî ph¸t triÓn, th«ng qua c¸c dù ¸n tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu (SAC – Structure Adjustment Credit cña iMF, WB) hoÆc c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo mét sè ngµnh quan träng nh­: n¨ng l­îng, giao th«ng vËn t¶i, viÔn th«ng ®ang gãp phÇn tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc, ngoµi ý nghÜa lµ nguån vèn quan träng bæ sung cho c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn cßn cã t¸c dông t¨ng kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn më réng ®Çu t­ trong n­íc. Nguån n­íc hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc th­êng do chÝnh phñ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn tµi trî cho c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. §Ó nhËn ®­îc nguån vèn nµy, ChÝnh phñ c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ph¶i ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ theo h­íng më cöa, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch kinh tÕ - x· héi vµ ph¶i ®­îc chÝnh phñ n­íc cÊp ODA c«ng nhËn nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch ®ã. Nh­ vËy, ®èi víi n­íc ®ang ph¸t triÓn, nhËn ®­îc ODA tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî lµ mét minh chøng thuyÕt phôc cho nç lùc c¶i c¸ch ®Ó ph¸t triÓn cña quèc gia ®ã. C¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n quèc tÕ, khi thÊy chÝnh phñ cña hä cÊp ODA cho mét quèc gia nµo ®ã sÏ tin t­ëng h¬n vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña quèc gia ®ã vµ cã thÓ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®Çu t­. §©y còng lµ mét lÝ gi¶i kh¸c cho viÖc ODA gãp phÇn luång vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDi ®æ vµo c¸c n­íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. Th­êng th× c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n quèc tÕ sÏ e ng¹i ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng do ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy th­êng cÇn l­îng vèn lín, thêi gian dµi, l·i suÊt thÊp vµ thêi gian thu håi vèn chËm, thËm chÝ lîi nhuËn cã thÓ bÞ chuyÓn sang ngµnh kh¸c. Trong khi ®ã ODA, víi ­u ®iÓm lµ mét nguån vèn cã quy m« lín, l·i suÊt cho vay thÊp, l¹i chuyªn ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng, v× thÕ kh¾c phôc ®­îc tÊt c¶ nh­îc ®iÓm cña c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ kh¸c. Khi c¬ së h¹ tÇng ®­îc c¶i thiÖn, sÏ gãp phÇn quan träng vµo thu hót ®Çu t­ FDi. Bªn c¹nh ­u tiªn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, nguån vèn ODA cßn ®­îc sö dông cho mét sè dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, d©n sè kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, vÊn ®Ò vÒ giíi... Tãm l¹i, víi nh÷ng ­u ®iÓm ë trªn, ODA lµ mét nguån vèn rÊt quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn còng ph¶i l­u ý lµ thùc ra ODA lµ mét nguån vèn cã kh¶ n¨ng g©y nî, nh­ng v× tÝnh chÊt ­u ®·i cña nã nªn ng­êi ta th­êng quªn ®i yÕu tè còng rÊt quan träng nµy. V× vËy, mçi quèc gia cÇn cã chiÕn l­îc thu hót vµ sö dông nguån vèn nµy mét c¸ch hîp lÝ, phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, nhÊt lµ ph¶i cã kÕ ho¹ch tr¶ nî ®óng hÑn. NÕu qu¸ coi träng nguån vèn nµy, coi ®©y lµ c¸i phao cøu sinh cho nÒn kinh tÕ th× tõ chç phô thuéc vµo kinh tÕ, sÏ dÉn ®Õn phô thuéc vµo chÝnh trÞ lµ mét t­¬ng lai kh«ng xa. Ii. Xu h­íng VËN ®éng ODA trªn thÕ giíi hiÖn nay Trong khu«n khæ ®Ò tµi, xu h­íng vËn ®éng ODA trªn thÕ giíi ®­îc ®Ò cËp tíi nh»m xem xÐt quy m« vµ sù ph©n bæ dßng vèn ODA trªn toµn thÕ giíi, tõ ®ã x¸c ®Þnh vÞ thÕ cña ViÖt Nam trong ho¹t ®éng quèc tÕ nµy. 1. Nguån vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc hiÖn nay ®ang cã xu h­íng gi¶m tõ biÓu ®å (H×nh 1) ta thÊy, râ rµng c¸c n­íc ph¸t triÓn ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn tØ lÖ hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA trong tæng thu nhËp quèc d©n trong giai ®o¹n 1995-2000 ngo¹i trõ mét sè n­íc nh­ §an M¹ch, Hµ Lan, Lucxembua… Tæng nguån vèn ODA cña c¸c n­íc DAC gi¶m tõ 58,9 triÖu USD n¨m 1995 xuèng cßn 53,7 triÖu USD n¨m 2000.( B¶ng 6.9 trang 359 Global Links - 2002 World Development Indicators ) H×nh 1: TØ lÖ ODA trong GNI mét sè n­íc DAC (§¬n vÞ: %) V× vËy cã thÓ thÊy râ rµng triÓn väng cho sù gia t¨ng l­îng ODA trªn thÕ giíi cßn rÊt nghÌo nµn. 2. Nguån cung cÊp ODA ®a ph­¬ng cã tÝnh chÊt æn ®Þnh h¬n song ph­¬ng ViÖn trî ®a ph­¬ng cã tÝnh chÊt æn ®Þnh h¬n song ph­¬ng (b¶ng 1). Nguån vèn song ph­¬ng biÕn ®éng rÊt thÊt th­êng, cã thÓ ®¹t 9,6 triÖu USD n¨m 1990, nh­ng còng cã thÓ gi¶m xuèng cßn 0,2 triÖu UDS n¨m 1997 vµ l¹i t¨ng lªn 2,8 triÖu USD trong n¨m 1998 tiÕp theo. Trong khi nguån song ph­¬ng tuy cã biÕn ®éng nh­ng biªn ®é rÊt hÑp, ®¹t 6,0 triÖu USD n¨m 1990; 7,4 triÖu USD n¨m 1997 vµ 6,9 triÖu USD n¨m 1998. §iÒu nµy còng dÔ hiÓu do nguån tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc cung cÊp ODA ®a ph­¬ng ®­îc h×nh thµnh bëi sù ®ãng gãp cña nhiÒu n­íc, ®ång thêi chÞu sù rµng buéc cña c¸c hiÖp ­íc quèc tÕ. Ng­îc l¹i, nguån tµi chÝnh cña viÖn trî song ph­¬ng ®­îc h×nh thµnh tõ ng©n s¸ch cña n­íc cung cÊp, phô thuéc vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ, t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi néi t¹i cña n­íc ®ã nªn viÖn trî cã thÓ t¨ng hay gi¶m mét c¸ch bÊt th­êng. B¶ng 1: Vèn chÝnh thøc dµi h¹n vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn giai ®o¹n 1990-1998 (§¬n vÞ: %) Vèn ph¸t triÓn chÝnh thøc ­u ®·i 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Kh«ng hoµn l¹i 29.2 35.3 30.5 28.3 32.4 32.3 28.9 26.7 20.3 TÝn dông 15.6 15.7 13.5 13.2 13.3 12.3 11.2 7.7 9.7 - song ph­¬ng 9.6 9.3 7.0 6.7 5.6 5.1 2.9 0.2 2.8 - ®a ph­¬ng 6.0 6.4 6.5 6.5 7.8 7.2 8.2 7.4 6.9 Tæng céng 44.8 51.0 44.0 41.5 45.8 44.7 40.1 33.4 32.7 (nguån: OECD) C¸c nhµ tµi trî ODA ®a ph­¬ng chñ yÕu lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh nh­ : Ng©n hµng thÕ giíi (WB - World Bank), Quü Kwait (KF - Kwait Fund), Quü c¸c n­íc xuÊt khÈu dÇu má OPEC, Ng©n hµng ®Çu t­ B¾c ¢u (NiB), Quü ph¸t triÓn B¾c ¢u (MiB), Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB - Asian Development Bank).. C¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng chñ yÕu lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn: MÜ, NhËt, Ph¸p, §øc, Hµ Lan, Anh, Canada, Ytalia... 3. C¸c khu vùc trªn thÕ giíi ®ang c¹nh tranh gay g¾t thu hót ODA trªn thÕ giíi. HiÖn nay, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi ®ang c¹nh tranh gay g¾t ®Ó thu hót ODA trªn thÕ giíi (h×nh 2). §øng ®Çu trong viÖc thu hót nguån vèn ODA lµ c¸c n­íc thuéc Ch©u ®¹i d­¬ng vµ c¸c n­íc ch©u ¸ kh¸c ®¹t 10,324 triÖu USD. TiÕp ®ã lµ c¸c n­íc phô cËn Sahara thu hót ®­îc 8,891 triÖu USD. H×nh 2 (§¬n vÞ: triÖu USD) (Nguån: OECD) ®èi víi c¸c quèc gia riªng lÎ, viÖc sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tµi chÝnh ®ång thêi víi viÖc æn ®Þnh chÝnh trÞ kinh tÕ l._.µ nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng thu hót vèn ODA. Song chóng ta cÇn thÊy ®­îc mét thùc tÕ lµ: kh«ng ph¶i nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt sÏ nhËn ®­îc ODA lín nhÊt. Theo lêi «ng Mabbuo Uihab, mét quan chøc cña Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc - UNDP, th×: “2/3 d©n nghÌo nhÊt thÕ giíi tËp trung ë 10 n­íc chØ nhËn ®­îc 1/3 tæng viÖn trî cña thÕ giíi”.( 5 www.oda-mpi.gov.vn ) (B¶ng 2). B¶ng 2: Ph©n bæ viÖn trî cña c¸c n­íc DAC trªn thÕ giíi n¨m 2000 (§¬n vÞ: triÖu USD) C¸c n­íc DAC 10 Nhµ tµi trî hµng ®Çu DAC C¸c nhµ tµi trî DAC cßn l¹i C¸c n­íc thu nhËp thÊp 14.689,6 1.792,7 C¸c n­íc thu nhËp trung b×nh 24.444,6 1.856,2 C¸c n­íc thu nhËp cao 1.770,7 1.141,6 Tæng 40.904,9 4.522,8 (nguån: OECD) 4. ChÝnh s¸ch ­u tiªn ODA cña c¸c nhµ tµi trî ®· cã s¾c th¸i míi Theo tiªu chÝ tµi trî, môc tiªu vµ yªu s¸ch cña c¸c nhµ tµi trî ngµy cµng cô thÓ lµm tÝnh rµng buéc cña viÖn trî cµng t¨ng lªn m¹nh mÏ. §iÒu nµy, ®èi víi nhµ tµi trî sÏ ®¹t ®­îc môc ®Ých ë møc ®é cao h¬n, nhanh chãng h¬n. Cßn ®èi víi n­íc nhËn viÖn trî còng nhanh chãng x¸c ®Þnh ®­îc kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng vÊn ®Ò mµ nhµ tµi trî ®Æt ra. HiÖn nay, c¸c nhµ tµi trî th­êng ®Æt ra c¸c môc tiªu sö dông nguån vèn ODA ë c¸c n­íc nhËn viÖn trî nh­ sau: T¹o tiÒn ®Ò t¨ng tr­ëng kinh tÕ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo B¶o vÖ m«i tr­êng Hç trî khai th¸c tiÒm n¨ng s½n cã vµ sö dông chóng cã hiÖu qu¶ Bªn c¹nh c¸c vÊn ®Ò trªn th× gÇn ®©y vÊn ®Ò phô n÷ trong ph¸t triÓn còng th­êng xuyªn ®­îc ®Ò cËp tíi trong chÝnh s¸ch ODA cña nhiÒu nhµ tµi trî. Phô n÷ trong ph¸t triÓn (WID - Women In Development) lµ mét quan ®iÓm ®Ò cao vai trß cña ng­êi phô n÷ vµ khuyÕn khÝch hä tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi. C¸c nhµ tµi trî nh­ ADB, NhËt B¶n, Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp Quèc vÒ phô n÷…lu«n ®Æt ra môc tiªu cho ho¹t ®éng ODA nh»m vµo viÖc n©ng cao ®Þa vÞ kinh tÕ vµ n¨ng lùc c¸ nh©n cña phô n÷ trong thêi ®¹i míi. Khung1 “ChiÕn l­îc hç trî quèc gia (CAS) giai ®o¹n 1999 - 2001” cña World Bank dµnh cho ViÖt Nam. ChiÕn l­îc nµy gåm cã c¸c ho¹t ®éng vÒ tµi chÝnh vµ t­ vÊn nh»m hç trî cho 7 lÜnh vùc ­u tiªn cña ChÝnh phñ: T¨ng c­êng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh; Ph¸t triÓn khu vùc tµi chÝnh; C¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc; N©ng cao n¨ng suÊt th«ng qua ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng; Thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng th«n vµ t¨ng c­êng b¶o vÖ m«i tr­êng; §Çu t­ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ thóc ®Èy c«ng b»ng x· héi; C¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh Nhµ n­íc, t¨ng c­êng tÝnh c«ng khai vµ kh¶ n¨ng tham gia. (nguån: B¸o c¸o tæng quan viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ViÖt Nam -ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc - ViÖt Nam). III. Bµi häc kinh nghiÖm qu¶n lÝ vµ sö dông ODA cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi Qu¸ tr×nh tiÕp nhËn, qu¶n lÝ vµ sö dông ODA ®· diÔn ra ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Cã nh÷ng n­íc sö dông ODA thµnh c«ng, vµ còng cã nh÷ng n­íc r¬i vµo th¶m ho¹ nî nÇn chång chÊt. T×m hiÓu kinh nghiÖm thu hót, qu¶n lý vµ sö dông ODA cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi lµ mét bµi häc quÝ b¸u cho ChÝnh phñ ViÖt Nam trong c«ng t¸c qu¶n lý nguån vèn nµy. 1. Kinh nghiÖm thµnh c«ng Trong nhiÒu n¨m qua, Ch©u ¸ lµ khu vùc thu hót ®­îc mét l­îng lín viÖn trî tõ n­íc ngoµi. Bµi häc qu¶n lÝ vµ sö dông ODA thµnh c«ng tõ c¸c n­íc trong khu vùc lµ mét kinh nghiÖm quÝ b¸u cho ChÝnh phñ ViÖt Nam. §µi Loan nay ®· trë thµnh “con Rång Ch©u ¸” thêi k× tiÒn cÊt c¸nh ®· x¸c ®Þnh ®óng lÜnh vùc ­u tiªn ®Çu t­ lµ n«ng nghiÖp nªn trong 3 n¨m tõ 1951 ®Õn 1953, §µi Loan ®· dµnh h¬n mét nöa (trong tæng sè 267 triÖu USD viÖn trî) cho n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ do ®Çu t­ ®óng h­íng nªn §µi Loan ®· trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp míi vµo gi÷a nh÷ng n¨m 60. T¹i Ên ®é, n¨m 1986 thñ t­íng Ragip Gandi ®· ph¸t ®éng vµ trùc tiÕp chØ ®¹o phong trµo chèng tham nhòng. KÕt qu¶ lµ kho¶n tiÕt kiÖm tõ viÖn trî tõ n­íc nµy n¨m 1997 ®· t¨ng lªn 20%. ë Malaysia, viÖc kiÓm tra chÆt chÏ chØ tiªu vay nî n­íc ngoµi lµ nguyªn nh©n gãp phÇn gi¶m nî nhµ n­íc tõ 47,3 tØ Ringit (chiÕm 54,8% GNP n¨m 1988) xuèng cßn 44.1 tØ Ringit (b»ng 46,4% GNP n¨m 1989). Nghiªn cøu qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA cña Th¸i Lan, ta thÊy ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng khai th¸c nguån vèn ODA Th¸i Lan ®· thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc sau: Thø nhÊt, chuÈn bÞ tèt dù ¸n xin viÖn trî ViÖc chuÈn bÞ tèt c¸c dù ¸n tr­íc khi xin viÖn trî sÏ gióp cho Th¸i Lan chñ ®éng ®Þnh h­íng nguån vèn vµ lÜnh vùc ®Çu t­ ­u tiªn, tõ ®ã cã kÕ ho¹ch sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã kÕ ho¹ch tr¶ nî hîp lý. Khi ®Ò xuÊt víi bªn cÊp viÖn trî, ChÝnh phñ Th¸i Lan th­êng tiÕn hµnh xem xÐt ®Ó x¸c ®Þnh tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò: TÝnh cÊp thiÕt cña dù ¸n Nªn huy ®éng tõ nguån vèn trong n­íc hay bªn ngoµi §Þnh râ møc vèn cÇn vay vµ møc huy ®éng trong n­íc HiÖu qu¶ sö dông vµ kh¶ n¨ng hoµn tr¶ trong t­¬ng lai Sau ®ã tiÕn hµnh ®µm ph¸n ë cÊp ChÝnh phñ ®Ó lùa chän nguån vay cã lîi nhÊt Khi ch­a ®­îc sù phª duyÖt cña ChÝnh phñ, c¸c chñ dù ¸n kh«ng ®­îc phÐp tiÕp xóc víi ®èi t¸c n­íc ngoµi ®Ó tr¸nh nh÷ng cuéc vËn ®éng ngÇm kh«ng kh¸ch quan. Thø hai, x¸c ®Þnh ®óng lÜnh vùc ®Çu t­ ­u tiªn Th¸i Lan lu«n ­u tiªn sö dông: PhÇn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ®­îc sö dông vµo lÜnh vùc h¹ tÇng x· héi hoÆc vµo nh÷ng lÜnh vùc cã t¸c ®éng lín ®Õn ®¹i ®a sè quÇn chóng nh©n d©n. PhÇn vèn hoµn l¹i sö dông ®Ó ®Çu t­ cho c¸c lÜnh vùc ®ßi hái ph¶i cã vèn ®Çu t­ lín, thêi gian thu håi vèn dµi, kh«ng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc nh­ c¸c dù ¸n h¹ tÇng c¬ së, hÖ thèng giao th«ng, viÔn th«ng, n¨ng l­îng, thuû lîi… Thø ba, quy ®Þnh râ nguyªn t¾c sö dông vèn ODA C¸c ®iÒu kho¶n khi sö dông vèn vay ®­îc quy ®Þnh kh¸ chÆt chÏ: Mçi dù ¸n buéc ph¶i cã kho¶n chi tiªu t­ vÊn chiÕm 4 - 5% trÞ gi¸ dù ¸n vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c c«ng ty t­ vÊn cã tr×nh ®é, cã n¨ng lùc thùc sù trong viÖc thiÕt lËp luËn chøng kinh tÕ kÜ thuËt, thiÕt kÕ chi tiÕt thùc hiÖn dù ¸n, mua s¾m thiÕt bÞ víi tÝnh n¨ng kÜ thuËt hiÖn ®¹i, gi¸ c¶ hîp lÝ… PhÇn thi c«ng c«ng tr×nh vµ mua s¾m thiÕt bÞ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®Êu thÇu theo nguyªn t¾c: nÕu trong n­íc ®¶m ®­¬ng ®­îc th× thùc hiÖn ®Êu thÇu trong n­íc, nÕu ®Êu thÇu quèc tÕ p¶i tham kh¶o chi tiÕt vÒ gi¸, tÝnh n¨ng kÜ thuËt ®Ó chän nhµ thÇu tèt nhÊt Thø t­, quy ®Þnh h¹n møc vay vµ tr¶ nî hµng n¨m §©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p gióp Th¸i Lan kh«ng bÞ sa lÇy vµo vßng nî nÇn nh­ mét sè n­íc kh¸c do c¸c ®Þnh râ “trÇn vay tr¶” hµng n¨m. mäi kho¶n vay kh«ng ®­îc tÝnh vµo nguån thu ng©n s¸ch nh­ng c¸c kho¶n tr¶ nî ph¶i tÝnh vµo kho¶n chi ®Ó c©n ®èi ng©n s¸ch quèc gia hµng n¨m. ChÝnh phñ Th¸i lan th­êng khèng chÕ: møc vay nî kh«ng qu¸ 10% thu ng©n s¸ch møc tr¶ nî b»ng 9% kim ng¹ch xuÊt khÈu hoÆc 20% chi ng©n s¸ch nhµ n­íc nh»m c©n ®èi kh¶ n¨ng vay tr¶ vµ møc xuÊt khÈu phï hîp víi ®Êt n­íc. NhiÒu dù ¸n cã nguån vay vµ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, nh­ng do c¸c chØ tiªu v­ît qu¸ møc cho phÐp nªn bÞ g¸c l¹i. BiÖn ph¸p nµy gióp Th¸i lan lu«n tr¶ nî ®óng h¹n mÆc dï lµ n­íc cã tØ lÖ nguån vèn vay nî bªn ngoµi caotõ n¨m 1980 ®Õn 1986 Th¸i lan vay nî b×nh qu©n 1,75 tØ USD/n¨m trung b×nh tr¶ ®­îc nî kho¶n trªn 1 tØ USD mét n¨m, riªng n¨m 2000 tr¶ 2 tØ USD. 2. Bµi häc thÊt b¹i TiÕp nhËn vµ sö dông nguån vèn ODA cã thÓ xem nh­ con dao hai l­ìi: nÕu sö dông tèt, cã hiÖu qu¶ sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t kinh tÕ triÓn x· héi, ng­îc l¹i sÏ trë thµnh mét g¸nh nÆng nî nÇn, ®Èy c¸c n­íc nµy vµo th¶m c¶nh bi ®¸t h¬n. Bªn c¹nh thµnh c«ng, mét sè n­íc chËm ph¸t triÓn còng ®· ®Ó l¹i nh÷ng bµi häc ®¸ng nhí ®Ó c¸c n­íc kh¸c rót kinh nghiÖm. ë Ch©u mü la tinh, mét sè n­íc ®· sö dông vèn vay vµo môc ®Ých phi môc ®Ých b»ng c¸ch nhËp khÈu hµng tiªu dïng lµ chñ yÕu. Ngoµi ra n¹n tham nhòng hèi lé trong c¸c quan chøc cã thÈm quyÒn khiÕn cho kh«ng nh÷ng kinh tÕ - x· héi kh«ng ®­îc c¶i thiÖn mµ ®Êt n­íc cßn r¬i vµo t×nh c¶nh ®ãi nghÌo h¬n tr­íc. Cã nh÷ng n­íc ®· bá qua nguyªn t¾c ®Êu thÇu c¹nh tranh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¶i mua thiÕt bÞ víi gi¸ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trªn thÞ tr­êng khiÕn cho kho¶n ­u ®·i l¹i trë thµnh kho¶n vay cã l·i suÊt cao h¬n c¶ l·i suÊt th­¬ng maÞ. Brazil lµ mét ®iÓn h×nh vÒ tÝnh bÊt hîp lÝ trong c¬ cÊu ®Çu t­. c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng ®­îc x©y dùng víi l­îng vèn lín, ngèn mÊt kho¶ng 3/4 l­îng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn ®èi víi mét n­íc míi tho¸t khái nghÌo nµn. Khung 2 Nh÷ng ®iÒu cÇn nh¾c l¹i: Tr¸nh c¸i bÉy nî nÇn vµ sù lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi Nh×n l¹i kinh ngiÖm h¬n 40 n¨m qua cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, chóng ta cã thÓ thÊy sù trïng lÆp râ rÖt song ®¸ng lo ng¹i vµ x¶y ra t­¬ng ®èi nhiÒu gi÷a t×nh tr¹ng ph¸t triÓn bÊt æn ®Þnh cña mét sè n­íc víi nh÷ng kho¶n vèn vay n­íc ngoµi lín kh«ng ®­îc sö dông mét c¸ch phï hîp. H¬n 60 n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· vÊp ph¶i t×nh tr¹ng ph¸t triÓn lÖch l¹c hoÆc bÊt æn ®Þnh do sö dông kh«ng phï hîp nguån vèn n­íc ngoµi. PhÇn lín c¸c n­íc nµy vÉn ë trong t×nh tr¹ng nghÌo khæ, nî nÇn chång chÊt vµ lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi. ChÝnh phñ cña nhiÒu n­íc trong sè nµy ®· sö dông nguån vèn vay n­íc ngoµi ®Ó t¹o c¬ héi vÒ chÝnh trÞ nh»m tr× ho·n nh÷ng quyÕt ®Þnh khã kh¨n song cuèi cïng vÉn kh«ng tr¸nh khái, mµ lÏ ra cÇn ®­a ra sím th× tèt h¬n. §iÒu nµy x¶y ra víi mét sè n­íc cña Ch©u Phi, Ch©u Mü La tinh vµ §«ng ¢u vµo nöa cuèi cña thËp kØ 70 vµ ®Çu thËp kØ 80. Trong nhiÒu tr­êng hîp, nguån vèn n­íc ngoµi bÞ chi phèi bëi bªn cung, lµ nh÷ng chñ ng©n hµng cã ý ®Þnh tèt ®Ñp sèt s¾ng muèn x©y dùng nhanh c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n. ChÝnh nguån vèn nµy ®· lµm d«i ra mét kho¶n tiÒn trong Ng©n s¸ch Nhµ n­íc, sau ®ã nh÷ng kho¶n tiÒn nµy l¹i ®­îc ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t­ kÐm hiÖu qu¶ nh­ c¸c dù ¸n lín phôc vô cho chÝnh trÞ, c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm ¨n thua lç… Nguån vèn ODA nh­ vËy ban ®Çu cã vÎ nh­ mang l¹i hiÖu qu¶ do kÝch thÝch ho¹t ®éng kinh tÕ trong mét vµi n¨m th«ng qua viÖc t¨ng møc chi vµ t¹m thêi ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP, nh­ng kÕt qu¶ lµ sau mét thêi gian, nh÷ng quèc gia ®ã ®Òu r¬i vµo th¶m c¶nh nî nÇn, phô thuéc vµo chÝnh trÞ c¸c quèc gia kh¸c. T×nh tr¹ng nµy cßn t¹o c¬ héi cho tham nhòng, lµm suy yÕu c¸c trô cét ph¸t triÓn cña mét quèc gia. Møc nî n­íc ngoµi cña ViÖt Nam hiÖn nay t­¬ng ®èi cao (vµo kho¶ng 45% GDP) song hoµn toµn cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc vµ mang tÝnh bÒn v÷ng. Tuy nhiªn, ChÝnh phñ ViÖt Nam vÉn cã kÕ ho¹ch vay thªm nh÷ng kho¶n kinh phÝ lín trong m­êi n¨m tíi, v× vËy møc t¨ng tr­ëng GDP cña ViÖt Nam cßn t¨ng lªn n÷a kÝch thÝch t¨ng tr­ëng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, møc tÝch luü trong n­íc ta l¹i t­¬ng ®èi thÊp. V× vËy, ®Ó tr¸nh c¸i bÉy nî nÇn, vµ sù lÖ thuéc vµo n­¬c ngoµi, ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p nh­ tiÕp tôc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ, ph¸t triÓn mét khu vùc t­ nh©n lµnh m¹nh h¬n ®Ó t¹o nguån thu trong n­íc, ®ång thêi sö dông nguån vèn vay n­íc ngoµi mét c¸ch thËn träng vµ cã chiÕn l­îc. (nguån: UNDP th¸ng 12 n¨m 1998; tê Economic Times th¸ng 1/2001) KÕt qu¶ lµ, Brazil ®· trë thµnh con nî lín nhÊt thÕ giíi vµo n¨m 1986 víi tæng nî lµ 108 tØ USD vµ lµ mét trong hai n­íc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi tuyªn bè vì nî vµo th¸ng 8 n¨m 1992. ë Ch©u Phi, nguån viÖn trî ®· ®­îc tËp trung qu¸ lín vµo viÖc x©y dùng c¸c biÖt thù lín, ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn thµnh thÞ mµ kh«ng quan t©m ®Õn lÜnh vùc chÝnh lµ n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ lµ nÒn kinh tÕ ph¶i høng chÞu mét g¸nh nî chång chÊt do ®Çu t­ kh«ng ®óng môc ®Ých. Tõ c¸c kinh nghiÖm quý b¸u nµy, bµi häc chÝnh rót ra lµ: nÕu nh÷ng kho¶n vèn n­íc ngoµi lín ®­îc ®Çu t­ vµo mét n­íc cã m«i tr­êng chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ kÐm, chÝnh phñ n­íc ®ã cßn yÕu kÐm trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc ph©n bæ nguån vèn ODA th× dÉn ®Õn nguy c¬ lµm trÇm träng thªm nh÷ng sù mÊt c©n ®èi cña quèc gia ®ã. Sù mÊt c©n ®èi vÒ tµi chÝnh vµ c¬ cÊu, ph¸t triÓn sai lÖch c¸c n¨ng lùc quèc gia theo h­íng chØ chó träng vµo nh÷ng n¨ng lùc phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn tr­íc ®©y mµ Ýt chó träng ®Õn nh÷ng n¨ng lùc cÇn thiÕt cho t­¬ng lai rÊt nguy hiÓm. T×nh tr¹ng nµy cßn t¹o c¬ héi cho tham nhòng vµ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nî qu¸ møc. LÖ thuéc vµo viÖn trî n­íc ngoµi tõ gãc ®é kinh tÕ sang phô thuéc vµo chÝnh trÞ lµ mét t­¬ng lai kh«ng xa. Trªn ®©y lµ mét sè nÐt kh¸i qu¸t nhÊt vÒ xu h­íng vËn ®éng cña ODA cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi hiÖn nay. Cïng ®ã lµ mét sè bµi häc kinh nghiÖm rót ra tõ thùc tÕ qu¶n lÝ vµ sö dông ODA cña mét sè n­íc cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi kh¸ gièng ViÖt Nam. ViÖt Nam còng n»m trong sè c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, v× thÕ còng rÊt cÇn nguån vèn ODA. bëi thÕ nh÷ng xu h­íng vµ bµi häc nµy cã t¸c ®éng rÊt lín tíi viÖc thu hót vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam. ®iÒu nµy sÏ ®­îc lµm s¸ng tá h¬n ë ch­¬ng II cña ®Ò tµi. Ch­¬ng II Oda ë ViÖt Nam vµ sù cÇn thiÕt ph¶i hµi hoµ thñ tôc gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam vµ nhµ tµi trî Trong giai ®o¹n tõ 1993 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· nhËn ®­îc nhËn ®­îc sù hç trî tÝch cùc cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ ®èi víi c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®· ®ãng vai trß quan träng, gãp phÇn gióp ViÖt Nam ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo c¶i thiÖn ®êi sèng. Ch­¬ng II cña ®Ò tµi sÏ kh¸i l­îc vÒ ho¹t ®éng ODA ë ViÖt Nam, tõ ®ã ®i s©u nghiªn cøu qu¸ tr×nh qu¶n lÝ vµ sö dông ODA cña chÝnh phñ ViÖt Nam thêi gian qua. Trªn c¬ së ®ã t×m ra nh÷ng ®iÓm bÊt cËp ®Ó minh chøng cho sù cÇn thiÕt ph¶i hµi hoµ thñ tôc ODA ë ViÖt Nam. I. Kh¸i qu¸t quy tr×nh qu¶n lý vµ sö dông Oda t¹i ViÖt Nam 1. Quan ®iÓm cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vÒ nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA Tr­íc n¨m 1991, n­íc ta nhËn ODA tõ 3 nguån cung cÊp chñ yÕu: + Liªn X« cò vµ mét sè n­íc XHCN kh¸c Mét sè n­íc thuéc tæ chøc OECD Mét sè tæ chøc quèc tÕ, tæ chøc liªn ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ B¶y n¨m tr­íc ®©y, th¸ng 11 n¨m 1993, t¹i Paris – thñ ®« n­íc céng hoµ Ph¸p, ®· diÔn ra Héi nghÞ quèc tÕ c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam, ®¸nh dÊu sù héi nhËp trë l¹i cña ViÖt Nam víi céng ®ång tµi trî quèc tÕ. T¹i héi nghÞ, ngoµi kho¶n cam kÕt hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) dµnh cho ViÖt Nam trÞ gi¸ 1.800 triÖu USD, c¸c bªn còng ®· nhÊt trÝ thiÕt lËp diÔn ®µn ®èi tho¹i th­êng niªn gi÷a ViÖt Nam vµ Céng ®ång tµi trî quèc tÕ th«ng qua héi nghÞ Nhãm t­ vÊn (CG - Consultant Group) do ng©n hµng thÕ giíi chñ tr× vµ tæ chøc cã sù tham kh¶o ý kiÕn cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc (UNDP). Trong h¬n 15 n¨m thùc hiÖn sù nghiÖp ®æi míi, ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 1991 - 2000 kh¸ cao, GDP b×nh qu©n 7,5%/n¨m. ®êi sèng ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, næi bËt lµ c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín. Sau 10 n¨m tØ lÖ hé ®ãi nghÌo theo tiªu chuÈn quèc gia ®· gi¶m 2/3 so víi n¨m 1990, tÝnh theo tiªu chuÈn quèc tÕ, tØ lÖ ®ãi nghÌo gi¶m gÇn mét nöa. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña nh÷ng thµnh tÝch trªn lµ nguån lùc trong n­íc, mét nh©n tè quyÕt ®Þnh ®· ®­îc kh¬i dËy nhê cã chÝnh s¸ch ®æi míi ®óng ®¾n, hîp lßng d©n trªn c¸c mÆt ®êi sèng kinh tÕ, x· héi cña ®Êt n­íc. §ång thêi, nguån hç trî tõ bªn ngoµi, chñ yÕu lµ nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®· cã vai trß quan träng nh­ mét chÊt xóc t¸c cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi. ViÖc c¸c nhµ tµi trî cam kÕt tµi trî ODA cho ViÖt Nam lµ mét th«ng ®iÖp quan träng vÒ sù ®ång t×nh vµ ñng hé chñ tr­¬ng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam. ®ã lµ mét hËu thuÉn chÝnh trÞ quan träng. Víi ODA , ViÖt Nam tranh thñ ®­îc nguån tµi chÝnh quan träng ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn, tr­íc hÕt lµ c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ vµ x· héi, lÜnh vùc mµ ®Çu t­ t­ nh©n trong n­íc vµ ngoµi n­íc hiÖn ch­a thËt sù quan t©m. víi nguån ODA ®a d¹ng cña c¸c ®èi t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, ViÖt Nam khai th¸c ®­îc c¸c thÕ m¹nh vÒ c«ng nghÖ, kinh nghiÖm qu¶n lÝ tiªn tiÕn vµ ®iÒu kh«ng kÐm phÇn quan träng chÝnh lµ ODA lµ c©y cÇu giao l­u v¨n ho¸ vµ con ng­êi gi÷a n­íc tµi trî vµ ViÖt Nam. Tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn, râ rµng nguån vèn ODA rÊt ®­îc coi träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ viÖc qu¶n lÝ vµ sö dông ODA t¹o thµnh mét hµnh lang ph¸p lý cho c¸c nhµ tµi trî muèn hç trî cho ViÖt Nam. 2. Khung ph¸p lý vµ c¸c ho¹t ®éng hç trî 2.1 C¸c v¨n b¶n khung Trong thêi gian qua, b¾t ®Çu tõ n¨m 1993, n¨m cã sù kiÖn ®¸nh dÊu viÖc ViÖt Nam chÝnh thøc nèi l¹i c¸c quan hÖ víi céng ®ång quèc tÕ th«ng qua Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam (héi nghÞ Paris n¨m 1993), nh»m t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho viÖc thu hót, qu¶n lÝ vµ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc t¹i ViÖt Nam, ChÝnh phñ ®· kh«ng ngõng hoµn thiÖn khung ph¸p lÝ cho viÖc qu¶n lÝ nguån vèn vay nµy. Trong giai ®o¹n 1993 – 2001, viÖc ChÝnh phñ ®· ba lÇn ban hµnh c¸c v¨n b¶n khung ph¸p lÝ cao nhÊt cho ho¹t ®éng thu hót, qu¶n lÝ vµ sö dông nguån vèn ODA, b¾t ®Çu lµ NghÞ ®Þnh 20/1994/N§-CP ban hµnh n¨m 1994 (ch­a ®Çy mét n¨m sau héi nghÞ Paris). TiÕp ®ã lµ NghÞ ®Þnh 87CP/N§-CP ban hµnh n¨m 1997 vµ hiÖn nay lµ NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ban hµnh n¨m 2001. Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý nµy lµ mét minh chøng thuyÕt phôc cho thÊy tÇm quan träng cña v«n ODA trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. §©y còng chÝnh lµ ba lÇn khu«n khæ ph¸p lÝ c¬ b¶n cho ho¹t ®éng Qu¶n lÝ Nhµ n­íc vÒ nguån vèn ODA ®­îc bæ sung, söa ®æi, hoµn thiÖn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn biÕn ®æi cña thùc tÕ tiÕp nhËn vµ qu¶n lÝ nguån vèn ODA. XÐt riªng vÒ NghÞ ®Þnh hiÖn hµnh sè 17/2001/N§-ChÝnh phñ (khung 3), ®©y ®­îc coi lµ v¨n b¶n ®­îc céng ®ång tµi trî quèc tÕ ®ãn nhËn vµ ñng hé m¹nh mÏ nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay. Sù tiÕn bé cña NghÞ ®Þnh 17 th«ng qua viÖc kh¾c phôc c¸c ®iÓm yÕu cña c¸c v¨n b¶n tr­íc ®ã vµ bæ sung c¸c ®iÓm míi ph¶n ¸nh c¸c nguyªn t¾c, quan ®iÓm hiÖn ®¹i trong qu¶n lÝ vµ tiÕp nhËn nguån vèn nµy nh­ c«ng khai, minh b¹ch, tinh thÇn lµm chñ, quan hÖ ®èi t¸c vµ hµi hoµ thñ tôc ®· ®¸nh dÊu mét sù ph¸t triÓn vÒ chÊt so c¸c v¨n b¶n khung tr­íc ®©y. Khung 3 C¸c néi dung chÝnh cña NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP ngµy 5/4/2001 NghÞ ®Þnh 17 thay thÕ NghÞ ®Þnh 87/1997/N§-CP vµ lµ mét khu«n khæ ph¸p lÝ hoµn chØnh ®iÒu chØnh toµn bé chu k× viÖn trî tõ viÖc huy ®éng ®Õn triÓn khai thùc hiÖn, kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng viÖn trî). Gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Æc biÖt ë c¸c vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa trë thµnh c¸c ­u tiªn hµng ®Çu (§iÒu 3.1.a, 3.2.a); ThÈm quyÒn phª duyÖt dù ¸n, phª chuÈn c¸c söa ®æi trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn tõng b­íc ®­îc ph©n cÊp. §¸ng chó ý lµ trô së chÝnh cña c¸c c¬ quan liªn quan (Line Agencies) hiÖn nay ®· ®­îc quyÒn phª chuÈn c¸c dù ¸n hç trî kÜ thuËt vµ nh÷ng söa ®æi, tuú theo giíi h¹n ®­îc quy ®Þnh cô thÓ (§iÒu 20.2, 31); Tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ dù ¸n vµ thùc hiÖn triÓn khai ODA (PPU) vµ (PMU) ®· ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng, lo¹i bá dÇn c¸c vÊn ®Ò lín vÒ kÕ ho¹ch triÓn khai (§iÒu 13); §èi víi c¸c quy ®Þnh kh¸c cã liªn quan ®Õn b¶n chÊt dù ¸n ODA, nh÷ng ®iÒu cÇn c©n nh¾c thªm trong c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi ®· ®­îc quy ®Þnh cô thÓ (§iÒu 18.6); C¸c ®iÒu kho¶n bæ sung vÒ c¸c lo¹i h×nh cÊp vèn (cÊp vèn ®Ó chuÈn bÞ, cÊp vèn ®èi øng ®Ó b¾t ®Çu thùc hiÖn, vèn øng tr­íc ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA) quy ®Þnh mét c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c nguån tµi chÝnh liªn quan, chuÈn bÞ kÕ ho¹ch tµi chÝnh vµ gi¶i ng©n vèn theo kÕ ho¹ch. §iÒu nµy dù kiÕn sÏ ng¨n chÆn ®­îc sù chËm trÔ tiÒm tµng mµ nhiÒu dù ¸n ®ang triÓn khai gÆp ph¶i do thiÕu vèn cÊp (§iÒu 5.12.a,vµ b 12,26,27); C¸c tr¸ch nhiÖm ë cÊp ®é vÜ m« kh¸c còng ®­îc quy ®Þnh cô thÓ ®èi víi c¸c cÊp qu¶n lÝ nhµ n­íc vÒ nguån vèn ODA trong viÖc h­íng dÉn, hç trî cÊp d­íi trong qu¸ tr×nh thu hót, huy ®éng vµ sö dông ODA (§iÒu 38,39.5); vµ C¬ chÕ b¸o c¸o, quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c c¬ quan h÷u quan/PMU trong c«ng t¸c kiÓm tra, ®¸nh gi¸ dù ¸n ®­îc quy ®Þnh râ rµng. M&E hiÖn cã tÝnh b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ dù ¸n, ch­¬ng tr×nh ODA (§iÒu 33.3) vµ c¸c yªu cÇu tr¸ch nhiÖm ®· ®­îc c«ng bè râ rµng. Bªn c¹nh NghÞ ®Þnh 17/N§-CP, ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c nh»m qu¶n lÝ vµ hç trî ho¹t ®éng qu¶n lÝ nhµ n­íc ë c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau trong lÜnh vùc sö dông nguån vèn ODA. Trong sè nµy cã c¸c v¨n b¶n quan träng nh­: Th«ng t­ sè 06/2001/TT-BKH ngµy 20 th¸ng 9 n¨m 2001 cña Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­ h­íng dÉn thùc hiÖn quy chÕ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 07/2001/N§-CP ngµy 04 th¸ng 5 n¨m 2001 cña ChÝnh phñ QuyÕt ®Þnh sè 96/2000/Q§-BTC ngµy 12/6/2000 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh ban hµnh h­íng dÉn chi tiÕt vÒ quy tr×nh vµ thñ tôc rót vèn ODA NghÞ ®Þnh 14/2001/N§-CP ngµy 05/5/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Quy chÕ §Êu thÇu ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 88/1999/N§-CP ngµy 01/9/1999 cña ChÝnh phñ Th«ng t­ sè 02/2000/TT-BKH ngµy 12/1/2000 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vÒ viÖc H­íng dÉn thùc hiÖn quy chÕ chuyªn gia n­íc ngoµi ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 211/1998/Q§-TTg ngµy 31/10/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ (danh s¸ch c¸c v¨n b¶n ph¸p quy - phô lôc 1) Ngoµi ra, do ODA ®­îc coi lµ mét nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc (theo LuËt Ng©n s¸ch), viÖc sö dông nguån vèn ODA còng ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh chung cña Nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ ®Êu thÇu vµ qu¶n lÝ ®Çu t­ vµ x©y dùng trong tr­êng hîp c¸c quy ®Þnh nµy kh«ng tr¸i víi c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam kÝ kÕt hoÆc gia nhËp. T­¬ng tù, c¸c thñ tôc vÒ thuÕ nãi chung hoÆc kÝ kÕt thùc hiÖn c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ vÒ ODA nãi riªng còng n»m trong mét khu«n khæ chung cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam. 2.2 C¸c ho¹t ®éng hç trî Song song víi viÖc kiÖn toµn vÒ mÆt ph¸p lý, ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· tiÕn hµnh mét lo¹t c¸c ho¹t ®éng tÝch cùc, gãp phÇn hç trî c«ng t¸c qu¶n lý ODA nh­: Phèi hîp víi c¸c nhµ tµi trî tæ chøc héi nghÞ liªn quan ®Õn thÓ chÕ ODA, c¸c héi nghÞ kiÓm ®iÓm vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c héi nghÞ kiÓm ®iÓm vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· phèi hîp víi céng ®ång c¸c nhµ tµi trî tæ chøc thµnh c«ng hai Héi nghÞ: Héi nghÞ lÇn thø nhÊt vÒ qu¶n lÝ c¸c dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA nh»m x¸c ®Þnh vµ th¸o gì nh÷ng vÊn ®Ò v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh dù ¸n ODA ë H¶i Phßng ngµy 12 - 13/4/2000; Héi nghÞ lÇn 2 tæ chøc ngµy 31/8/2001 víi cïng néi dung trªn ®· t¹i Hµ Néi nh»m cËp nhËt vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®· ®Ò ra ®Ó c¶i tiÕn qu¸ tr×nh thùc hiÖn vèn ODA. X¸c ®Þnh râ rµng h¬n nguyªn t¾c vµ néi dung cña viÖc ph©n cÊp trong qu¶n lý nguån vèn ODA ë mäi ngµnh, mäi cÊp tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ®· ®­îc vÒ quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm cña tõng ®¬n vÞ tham gia ChØ ®¹o kÞp thêi vµ cô thÓ viÖc thu hót vµ sö dông ODA nh­ ®¶m b¶o vèn ®èi øng, vÊn ®Ò thuÕ VAT ®èi víi c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA. Nhê vËy nhiÒu v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n ODA ®· ®­îc th¸o gì Quan t©m nhiÒu h¬n tíi c«ng t¸c theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ODA. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ ®· phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan theo dâi chÆt chÏ t×nh h×nh thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n ODA, ®Æc biÖt lµ ®èi víi kho¶ng 40 dù ¸n ODA cã quy m« vèn lín, nh»m gi¶i quyÕt kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n g©y nªn sù chËm trÔ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ChuÈn hãa hÖ thèng th«ng tin vÒ ODA ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n. Theo tinh thÇn N§ 17/2001/N§-CP mçi c¬ quan qu¶n lÝ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng sÏ ph¶i thµnh lËp ®¬n vÞ chuyªn tr¸ch vÒ theo dâi vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n. Tuy nhiªn, c«ng t¸c nµy míi ®­îc triÓn khai ë mét sè c¬ quan tæng hîp vµ qu¶n lÝ dù ¸n, ch­a ph¸t triÓn thµnh mét hÖ thèng th«ng tin bao qu¸t ®­îc toµn bé ho¹t ®éng tiÕp nhËn vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam. N©ng cao n¨ng lùc cho c¸c c¸n bé ViÖt Nam tõ cÊp qu¶n lý vÜ m« tíi c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n ODA b»ng nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o kh¸c nhau vµ qua thùc tÕ thùc hiÖn dù ¸n. t¨ng c­êng c«ng t¸c ®iÒu phèi gi÷a c¸c cÊp, c¸c Bé, nghµnh cã liªn quan. §Ó ®Þnh h­íng vµo viÖc thu hót vµ sö dông ODA tËp trung cho c¸c môc tiªu ph¸t triÓn ­u tiªn cña ChÝnh phñ, ngoµi ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 10 n¨m 2001 – 2010, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 5 n¨m 1996 - 2000, ChÝnh phñ ®· x©y dùng: Ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng céng (PIP); Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng thêi k× 1996 – 2000; Quy ho¹ch thu hót vµ sö dông ODA phôc vô kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi giai ®o¹n 1996 - 2000 vµ ®Þnh h­íng ®Õn n¨m 2010 ChiÕn l­îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr­ëng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo (CPRGS) ë ViÖt Nam. HiÖn nay, mét sè nhµ tµi trî ®· bµy tá mong muèn ®­îc coi ®©y lµ c¬ së ®Ó kÕ ho¹ch ho¸ viÖc sö dông nguån vèn tµi trî cña m×nh liªn quan tíi xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo ë ViÖt Nam. Trªn ®©y lµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý vµ c¸c ho¹t ®éng hç trî cho ho¹t ®éng ODA. ®©y chÝnh lµ c¨n cø quan träng ®Ó thùc hiÖn mét chu tr×nh dù ¸n ODA t¹i ViÖt Nam 3. kh¸i qu¸t chu tr×nh dù ¸n ODA ë ViÖt Nam (h×nh 4) §Ó ®­îc cung cÊp ODA, bªn tiÕp nhËn ODA (phÝa ChÝnh phñ ViÖt Nam) ph¶i lÇn l­ît tiÕn hµnh c¸c b­íc sau: Tæ chøc vµ tham dù Héi nghÞ nh÷ng nhµ tµi trî chÝnh. T¹i ®©y, ®¹i biÓu cña n­íc xin viÖn trî sÏ nªu nh÷ng yªu cÇu vÒ viÖn trî cña n­íc m×nh, ®ång thêi cam kÕt mét sè vÊn ®Ò theo yªu cÇu cña bªn viÖn trî KÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh cÊp chÝnh phñ vÒ viÖn trî KÝ hiÖp ®Þnh khung chi tiÕt: nguån cung cÊp, h×nh thøc viÖn trî, vèn ®èi øng trong n­íc… LËp dù ¸n: thÓ bªn nhËn viÖn trî lËp dù ¸n, nh­ng th­êng c¸c nhµ tµi trî muèn qu¶n lý nguån vèn vay nªn sÏ tù lËp dù ¸n hoÆc t­ vÊn cho bªn nhËn viÖn trî lËp dù ¸n ThÈm ®Þnh dù ¸n: qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh dù ¸n cã khi do phÝa nhËn viÖn trî thùc hiÖn, nh­ng còng cã khi c¶ hai bªn cung cÊp vµ tiÕp nhËn cïng phèi hîp thÈm ®Þnh XÐt thÇu x©y l¾p vµ mua s¾m thiÕt bÞ B¸o c¸o tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n vµ rót vèn Thanh to¸n vµ nghiÖm thu c«ng tr×nh §Ó cã ®­îc cam kÕt hç trî cho c¸n c©n thanh to¸n, hç trî theo ch­¬ng tr×nh, hç trî kÜ thuËt vµ hç trî dù ¸n, hai bªn ®èi t¸c ph¶i cã qu¸ tr×nh t×m hiÓu, xem xÐt, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ c¸c yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng; trong ®ã cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ (hoÆc kh«ng hoµn tr¶) cña bªn ®­îc hç trî. Qu¸ tr×nh nµy còng ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng b­íc ®µm ph¸n, kÝ kÕt theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, theo luËt trong n­íc vµ c¸c cam kÕt theo th«ng lÖ quèc tÕ. VÝ dô: ®Ó ®­îc nhËn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, ChÝnh phñ NhËt B¶n yªu cÇu ®èi t¸c ph¶i thùc hiÖn c¸c b­íc nh­ sau (khung 4) trªn ®©y lµ kh¸i qu¸t quy tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ODA t¹i ViÖt Nam. Tuy vËy chóng ta còng ph¶i thõa nhËn mét thùc tÕ lµ c«ng t¸c qu¶n lý vµ qu¸ tr×nh sö dông ODA t¹i ViÖt Nam thêi gian qua cßn tån t¹i nhiÒu mÆt yÕu kÐm, nhÊt lµ ë kh©u chuÈn bÞ, tæ chøc vµ thùc hiÖn dù ¸n. chÝnh v× thÕ mµ kÕt qu¶ thùc hiÖn dù ¸n ODA thêi gian qua ch­a cao, ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ tèt nh­ mong ®îi. Khung 4 Kh¸i qu¸t chu tr×nh tiÕp nhËn dù ¸n ODA cña NhËt B¶n N­íc chñ nhµ ®Æt yªu cÇu viÖn trî víi §¹i sø qu¸n NhËt B¶n (§SQNB) Trªn c¬ së ®Ò nghÞ cña n­íc chñ nhµ, §SQNB cung cÊp d÷ liÖu vµ th«ng tin liªn quan cho ChÝnh phñ NhËt B¶n Bé ngo¹i giao NhËt B¶n thay mÆt cho ChÝnh phñ NhËt B¶n chuyÓn tíi n­íc chñ nhµ nh÷ng ®¸nh gi¸ qua nh÷ng yªu cÇu mµ NhËt B¶n nhËn ®­îc Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan h÷u quan kh¸c t­ vÊn, phèi hîp víi Bé Ngo¹i giao ®Ó xem xÐt viÖc cÊp ODA cho n­íc chñ nhµ Th«ng qua §SQNB, Bé ngo¹i giao NhËt B¶n yªu cÇu n­íc chñ nhµ thùc hiÖn qu¸ tr×nh thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, th¶o luËn viÖc cung cÊp vµ tiÕp nhËn; ®ång thêi Bé Ngo¹i giao lµm b¸o c¸o göi lªn ChÝnh phñ NhËt B¶n Néi c¸c NhËt B¶n sau khi xem xÐt kÜ c¸c yÕu tè liªn quan sÏ quyÕt ®Þnh vÒ viÖc cÊp viÖn trî hay kh«ng cÊp cho bªn xin viÖn trî ChÝnh phñ NhËt B¶n h­íng dÉn §¹i sø qu¸n NhËt B¶n chuÈn bÞ c«ng hµm trao ®æi víi n­íc chñ nhµ §¹i sø qu¸n NhËt B¶n trao ®æi vµ kÝ kÕt c«ng hµm víi n­íc chñ nhµ (nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­) 4. KÕt qu¶ thùc hiÖn ODA 4.1 Cam kÕt vµ thùc hiÖn ODA thêi k× 1993 –2001 Theo b¸o c¸o cña UNDP n¨m 2000, ViÖt Nam ®øng thø 7 trong sè 10 quèc gia nhËn viÖn trî ODA tõ c¸c n­íc thuéc Uû ban hç trî ph¸t triÓn DAC, sau c¸c n­íc In®«nªxia, Trung Quèc, Nga, Ai cËp, Ên ®é, Th¸i lan (b¶ng 3): B¶ng 3: 10 n­íc nhËn ODA nhiÒu nhÊt tõ DAC n¨m 2000 (§¬n vÞ: triÖu USD) stt N­íc Tæng vèn ODA 1 Indonªxia 2456 2 Trung Quèc 2097 3 Nga 1495 4 Ai cËp 1442 5 Ên §é 1438 6 Th¸i Lan 1187 7 ViÖt Nam 1153 8 Isarel 1000 9 Philipin 990 10 banglades 825 (Nguån : OECD) Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· hîp t¸c víi céng ®ång c¸c nhµ tµi trî tæ chøc thµnh c«ng 9 héi nghÞ t­ Nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî (Héi nghÞ CG) vµ ®­îc céng ®ång tµi trî cam kÕt hç trî ODA víi trÞ gi¸ lµ 19,94 tØ USD (B¶ng 4) B¶ng 4 : Cam kÕt vµ thùc hiÖn ODA thêi kú 1993-2001 (§¬n vÞ: triÖu USD) N¨m Cam kÕt ODA Thùc hiÖn ODA Tæng sè 19.940 9.571 1993 1.810 413 1994 1.940 725 1995 2.260 737 1996 2.430 900 1997 2.400 1.000 1998 *2.200 1.242 1999 **2.210 1.350 2000 2.400 1.650 2001 2.400 1.500 (Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­) Ghi chó: (*) ch­a kÓ 0,5 tØ USD dù ®Þnh hç trî c¶i c¸ch kinh tÕ (**) ch­a kÓ 0,7 tØ USD dù ®Þnh hç trî c¶i c¸ch kinh tÕ. Tõ b¶ng trªn ta thÊy râ rµng c¶ vèn ODA cam kÕt vµ thùc hiÖn ®Òu cã b­íc tiÕn triÓn kh¸, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc vµ thùc hiÖn kh¸ tèt kÕ ho¹ch gi¶i ng©n hµng n¨m. Tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 2001, vèn ODA gi¶i ng©n kho¶ng 9,5 tØ USD, so víi ODA cam kÕt lµ 19,94 tØ USD chiÕm 54%. 4.2 Ph©n bæ ODA theo nhµ tµi trî N¨m 2000, m­êi nhµ tµi trî hµng ®Çu cung cÊp h¬n 93% tæng vèn ODA ®­îc gi¶i ng©n cho ViÖt Nam, trong ®ã riªng ba nhµ tµi trî lín lµ NhËt B¶n, ADB vµ ng©n hµng thÕ giíi WB cã møc gi¶i ng©n cao nhÊt chiÕm tíi 76% tæng vèn (H×nh 3). H×nh 3: gi¶i ng©n cña 10 nhµ tµi trî hµng ®Çu cho ViÖt Nam n¨m 2000 (®¬n vÞ: triÖu USD) (nguån: ®iÒu tra ODA cña UNDP) NhËt B¶n cñng cè vÞ trÝ lµ nhµ tµi trî lín nhÊt cho ViÖt Nam víi møc gi¶i ng©n 870 triÖu USD trong n¨m 200. ADB lµ nhµ tµi trî lín thø hai cho ViÖt Nam trong n¨m 2000 víi møc gi¶i ng©n h¬n 226 triÖu USD. Møc gi¶i ng©n cña ng©n hµng thÕ giíi WB gi¶m mét chót tõ 158 triÖu n¨m 1999 xuèng cßn 139 triÖu USD n¨m 2000, phÇn lín do dù ¸n kh«i phôc nhµ m¸y ®iÖn ®· kÕt thóc. C¸c nhµ tµi trî kh¸c nh­ Ph¸p, §an M¹ch, Thuþ ®iÓn, Hµ Lan, èt-xt¬-r©y-lia, ®øc, …vÉn tiÕp tôc cam kÕt tµi trî ODA cho chÝnh phñ ViÖt Nam. Nhãm c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng cung cÊp kho¶ng 73% nguån vèn ODA ®­îc gi¶i ng©n ë ViÖt Nam trong ®ã riªng nhµ tµi trî NhËt B¶n chiÕm tíi 54%, cßn l¹i lµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî kh¸c. 4.3 ._.¸ch, thñ tôc vµ th«ng lÖ ho¹t ®éng ph¶i ®­îc thèng nhÊt ë cÊp ®é quèc gia, phï hîp víi th«ng lÖ cña n­íc nhËn viÖn trî, tõ ®ã míi cã thÓ thùc hiÖn tèt c«ng t¸c hµi hoµ ë cÊp ®é quèc tÕ víi céng ®ång c¸c nhµ tµi trî. Sù phèi hîp thèng nhÊt tËp trung vµo viÖc tèi ®a ho¸ c¸c t¸c ®éng thu ®­îc tõ c¸c kho¶n ®Çu t­ trong khi ®ã hiÖu qu¶ cña viÖn trî ®èi víi mét quèc gia l¹i phô thuéc chÆt chÏ vµo viÖc lùa chän c¸c kho¶n ®Çu t­ nµy vµ mèi liªn hÖ gi÷a kÕ ho¹ch chi tiªu víi nh÷ng c¶i tæ chÝnh s¸ch. v× tÝnh chÊt ®ã, c¸c lùa chän ®Çu t­ kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch t¸ch biÖt mµ ph¶i ®­îc xem xÐt trong bèi c¶nh mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn toµn diÖn bao gåm toµn ngµnh hoÆc toµn quèc gia. LuËn ®iÓm nµy dÉn ®Õn viÖc ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ph¶i x©y dùng mét khu«n khæ ph¸t triÓn toµn diÖn cho ViÖt Nam (CDF) dùa trªn mét ChiÕn l­îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo toµn diÖn (CPRS)… vµ c¸c ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc thÓ chÕ vµ ®iÒu hµnh trªn ph¹m vi toµn quèc. Lóc nµy lµ hîp thêi ®Ó tiÕn hµnh hµi hoµ thñ tôc ODA ë ViÖt Nam nh»m phèi hîp c¸c nç lùc chung gãp phÇn hç trî ChÝnh phñ ViÖt Nam ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn trong chiÕn l­îc 2001-20010 vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 n¨m 2001-2005. CÊp ®é ngµnh Gi÷a c¸c ngµnh ë ViÖt Nam còng cÇn cã sù phèi hîp hµi hoµ. Do kh«ng cã sù hµi hoµ gi÷a nhu cÇu vèn ODA nªn nguån vèn ODA gi÷a c¸c ngµnh ë ViÖt Nam ch­a ®­îc ph©n bæ hîp lý. Tõ thùc tÕ ®ã, ngay c¶ gi÷a c¸c ngµnh h÷u quan ë ViÖt Nam còng cÇn cã sù phèi hîp hµi hoµ víi nhau ®Ó ho¹t ®éng ODA ë ViÖt Nam ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt. Chë cÊp ®é ngµnh, ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®· vµ ®ang t×m kiÕm c¸c kh¶ n¨ng x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh toµn diÖn, hoµn chØnh vµ hÖ thèng h¬n, bao gåm c¶ gi¶i ph¸p toµn ngµnh (SWAPs). Sù phèi hîp thèng nhÊt vÒ thñ tôc cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî cã thÓ t¹o thuËn lîi ®Ó tiÕn tíi c¸c gi¶i ph¸p toµn diÖn h¬n, nh­ cho phÐp c¸c nhµ tµi trî ®ång cÊp vèn cho c¸c dù ¸n lín, Ngay trong mét ngµnh còng cÇn cã sù phèi hîp hµi hoµ. Trªn thùc tÕ, c«ng t¸c ODA ë ViÖt Nam vÉn cßn tËp trung nhiÒu tíi hiÖu qu¶ tõng dù ¸n chø ch­a xÐt tíi hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®ã trªn ph­¬ng diÖn toµn ngµnh. ë cÊp ngµnh, ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî cÇn khai th¸c kh¶ n¨ng x©y dùng c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn theo ch­¬ng tr×nh mét c¸ch toµn diÖn gäi lµ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ngµnh (SWAPs – sector wide approaches). Ph­¬ng ph¸p SWAPs ®ßi hái tÊt c¶ c¸c nhµ tµi trî trong cïng mét ngµnh, mét lÜnh vùc nh­ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp,….®Òu ph¶i cã mét c¸ch tiÕp cËn chung víi ChÝnh phñ ViÖt Nam theo kiÓu “ræ tµi trî” nghÜa lµ cïng ®ãng gãp thùc hiÖn dù ¸n theo mét ngµnh cô thÓ chø kh«ng tµi trî riªng lÎ cho mçi dù ¸n. Ch¼ng h¹n, nhµ tµi trî A cam kÕt tµi trî cho ChÝnh phñ ViÖt Nam 10 triÖu USD vµo dù ¸n trång rõng, nhµ tµi trî B cam kÕt tµi trî cho ChÝnh phñ ViÖt Nam 20 triÖu USD vµo mét dù ¸n phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc. C¶ hai lÜnh vùc ®Òu thuéc ngµnh n«ng nghiÖp nªn thay v× thµnh lËp hai Ban qu¶n lý dù ¸n thùc hiÖn hai dù ¸n trªn, hai nhµ tµi trî sÏ cïng gãp vèn vµo “giá vèn chung” do Bé l©m nghiÖp ®øng ra lµm ®Çu mèi thùc hiÖn vµ chØ ®Þnh mét Ban qu¶n lý duy nhÊt phèi hîp thùc hiÖn c¶ hai dù ¸n. C¸ch lµm nµy cho phÐp c¸c nhµ tµi trî ®ång tµi trî mét sè dù ¸n ë quy m« lín h¬n, ®em l¹i hiÖu cao h¬n mµ chi phÝ thùc hiÖn l¹i gi¶m ®i rÊt nhiÒu. C¸c ch­¬ng tr×nh tiÕp cËn toµn ngµnh cã thÓ ®­îc x©y dùng theo mét c¸ch thøc hoµn chØnh trõ c¸c dù ¸n tµi trî ®¬n lÎ ch­a ®­îc thèng nhÊt g¾n liÒn víi khu«n khæ ngµnh nh­ tr­êng hîp ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®ang tiÕn hµnh trong ngµnh L©m nghiÖp. C¸c ch­¬ng tr×nh SWAPs lu«n g¾n liÒn víi dù ¸n phèi hîp víi c¸c ho¹t ®éng tµi trî, tr¸nh trïng lÆp, thiÕt lËp mèi liªn kÕt víi c¸c ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch chÝnh s¸ch vµ cã liªn quan tíi kh¶ n¨ng cã thÓ thay thÕ vèn. Do ®ã, sù thèng nhÊt vµ c¸c ch­¬ng tr×nh SWAPs nµy sÏ tù m×nh n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖn trî vµ thËm chÝ khi ®­îc kÕt hîp víi nhau, chóng sÏ ph¸t huy t¸c dông h¬n n÷a. Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p SWAPs ®ßi hái ph¶i hµi hoµ thñ tôc cña ChÝnh phñ vµ cña nhµ tµi trî ®ã trong ®ã ChÝnh phñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé vÒ viÖc thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c dù ¸n trong tõng ngµnh cô thÓ, t­¬ng tù nh­ viÖc ChÝnh phñ nhËn tµi trî trùc tiÕp x©y dùng ChiÕn l­îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo toµn diÖn (CPRGS). MÆt kh¸c, viÖc xóc tiÕn ch­¬ng tr×nh SWAPs tµi trî theo giá vèn trong khu«n khæ cña ph¸t triÓn toµn diÖn ph¶i lµ mét môc tiªu ph¸t triÓn dµi h¹n cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî. Tõng c¶i c¸ch tµi trî vÒ chÝnh s¸ch vµ thñ tôc cã thÓ ®­îc nh×n nhËn trong qu¸ tr×nh chuyÓn m×nh h­íng tíi môc tiªu cuèi cïng lµ hiÖu qu¶ cña viÖn trî. Sù phèi hîp thèng nhÊt liªn quan tíi mét lo¹t c¸c b­íc nh­ vËy. Môc tiªu cuèi cïng cña viÖc phèi hîp thèng nhÊt lµ nh»m sö dông hÖ thèng ChÝnh phñ víi c¸c nhµ tµi trî chØ tham gia vµo viÖc kiÕn t¹o c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia vµ ph¸t triÓn toµn ngµnh vµ x©y dùng c¸c ®¸nh gi¸ c¸c chØ sè tæng qu¸t vÒ kÕt qu¶. 3. CÊp dù ¸n nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, râ rµng hµi hoµ thñ tôc lµ mét c¸ch lµm “hîp thêi” trong bèi c¶nh ViÖt Nam còng nh­ xÐt trªn b×nh diÖn quèc tÕ hiÖn nay. Hµi hoµ thñ tôc ODA ë mét khÝa c¹nh hÑp h¬n, lµ sù phèi hîp gi÷a c¸c bªn, nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ, nh»m gi¶m bít hai yÕu tè quan träng nhÊt cña mét dù ¸n ODA: thêi gian vµ kinh phÝ. §©y chÝnh lµ hai yªu cÇu cèt lâi lµm n¶y sinh quan niÖm vÒ hµi hoµ nh»m t¨ng c­êng hiÖu qu¶ sö dông ODA t¹i ViÖt Nam nãi riªng vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c nãi chung. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, ®ång thêi phï hîp víi ph­¬ng ph¸p luËn, khuyÕn nghÞ hµi hoµ cña kho¸ luËn tËp trung chi tiÕt ho¸ theo 4 b­íc cña mét chu tr×nh dù ¸n bao gåm: X¸c ®Þnh vµ chuÈn bÞ dù ¸n ®Êu thÇu vµ qu¶n lý kÕ to¸n kiÓm to¸n vµ gi¶i ng©n gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ C¸c khuyÕn nghÞ vÒ phÝa ViÖt Nam ®­îc nªu râ cho ChÝnh phñ mét c¸ch tæng hîp v× c¸c Bé thuéc ChÝnh phñ c¬ b¶n tu©n theo cïng mét thñ tôc. C¸c khuyÕn nghÞ, t­¬ng tù nh­ vËy vÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî, còng ®­îc ®­a ra mét c¸ch thèng nhÊt. C¸c nhµ tµi trî cÇn thèng nhÊt ®­a ra quy ®Þnh lùa chän ph­¬ng ph¸p phèi hîp thÝch hîp. Ph­¬ng ph¸p cña nhµ tµi trî duy nhÊt sÏ kh«ng ®­îc sö dông ®Ó khuyÕn nghÞ nÕu nã râ rµng kh«ng hîp lý vµ phï hîp. Mét chñ ®iÓm xuyªn suèt trong nh÷ng ®Ò xuÊt khuyÕn nghÞ nµy lµ v¨n b¶n ph¸p luËt míi ®­îc ban hµnh: NghÞ ®Þnh 17CP/2001/N§-CP. ®©y lµ c«ng cô ph¸p lý toµn diÖn nhÊt cho viÖc thiÕt kÕ, triÓn khai vµ ®¸nh gi¸ dù ¸n ODA ë ViÖt Nam. 3.1 X¸c ®Þnh vµ chuÈn bÞ dù ¸n NghÞ ®Þnh 17/2001/N§-CP vµ c¸c quy chÕ kh¸c ®· ®­a ra mét hÖ thèng nh÷ng h­íng dÉn vµ thñ tôc ®èi víi giai ®o¹n x¸c ®Þnh vµ chuÈn bÞ dù ¸n. tuy nhiªn, khu«n khæ quy chÕ vÉn cßn r©t míi mÎ vµ kh¶ n¨ng triÓn khai cßn nhiÒu h¹n chÕ. Thªm vµo ®ã, nh÷ng ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng trong x¸c ®Þnh vµ chuÈn bÞ dù ¸n vÉn cßn tiÕp tôc ®­îc sö dông, vµ cßn nhiÒu ngÇn ng¹i trong sö dông ph­¬ng ph¸p míi v× ®ßi hái phøc t¹p h¬n víi nh÷ng môc tiªu vµ sè liÖu cô thÓ h¬n. nhu cÇu næi bËt ë ViÖt Nam trong lÜnh vùc nµy lµ ph¶i x©y dùng vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc viÖc ®µo t¹o vµ thóc ®Èy gi¸ trÞ c¸c ph­¬ng ph¸p luËn míi hoÆc míi ch­a ®­îc c¶i tiÕn lµ mét th¸ch thøc träng t©m. X¸c ®Þnh dù ¸n PhÝa ViÖt Nam do Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ lµm ®Çu mèi phèi hîp víi c¸c Ban, Ngµnh h÷u quan kh¸c cÇn tiÕn hµnh x¸c ®Þnh dù ¸n mét c¸ch nghiªm tóc, kÞp thêi ®­a ra vËn ®éng thu hót ODA t¹i Héi nghÞ CG. PhÝa c¸c nhµ tµi, c¸c nhµ tµi trî cho cïng mét quèc gia cÊn cè g¾ng phèi hîp tèi ®a, ®ång thêi thèng nhÊt c¸c chiÕn l­îc quèc gia riªng lÎ cña hä víi t­ c¸ch lµ mét nhãm c¸c nhµ tµi trî (nh­ng vÉn thùc hiÖn c¸c chiÕn l­îc riªng cña m×nh) ViÖc c©n nh¾c chiÕn l­îc quèc gia ph¶i tiÕn hµnh 5 n¨m mét lÇn trong vßng 6 th¸ng sau c¸c k× §¹i héi §CS ViÖt Nam, phï hîp víi chiÕn l­îc cña ViÖt Nam ®ång thêi cho phÐp c¸c nhµ tµi trî ®¸nh gi¸ chiÕn l­îc cña ViÖt Nam sau khi ®· cã ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn cho 5 n¨m. BÊt cø mét s¸ng kiÕn quèc tÕ nµo mµ theo ®ã c¸c nhµ tµi trî thµnh lËp hoÆc thay ®æi liªn minh v× môc ®Ých ph©n phèi viÖn trî ®Òu ph¶i cã th«ng b¸o chÝnh thøc cho ChÝnh phñ ViÖt Nam. C¸c quèc gia tµi trî cÇn cho phÐp x©y dùng nh÷ng chiÕn l­îc tµi trî t¹i n¬i n­íc nhËn viÖn trî víi ®iÒu kiÖn nh÷ng chiÕn l­îc nµy mang tÝnh t­¬ng thÝch víi nh÷ng môc tiªu chiÕn l­îc quèc tÕ vÒ ODA cña hä. Mçi nhµ tµi trî cÇn cã mét chiÕn l­îc riªng cho ViÖt Nam (chiÕn l­îc nµy ph¶i ®­îc kÕt hîp hµi hoµ tèi ®a víi c¸c nhµ tµi trî cßn l¹i). ®ång thêi chiÕn l­îc nµy còng ph¶i phï hîp víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. CÇn tæ chøc c¸c Héi nghÞ th­êng niªn víi ChÝnh phñ ViÖt Nam th¶o luËn vµ ®i tíi thèng nhÊt vÒ viÖc hç trî trong khu«n khæ nh÷ng chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ChÝnh phñ ViÖt Nam . ChuÈn bÞ dù ¸n PhÝa ViÖt Nam cÇn nhanh triÓn khai viÖc chuÈn bÞ dù ¸n, chi phÝ chuÈn bÞ ph¶i minh b¹ch, râ rµng vµ c«ng khai. ®©y lµ b­íc tiÒn ®Ò cho viÖc lËp b¸o c¸o tiÒn kh¶i thi, quyÕt ®Þnh tíi hiÖu qu¶ vµ lîi Ých cña dù ¸n ODA. Trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ dù ¸n, c¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn thèng nhÊt vÒ c¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n chuÈn vµ chung trong tr­êng hîp nh÷ng thuËt ng÷ nµy sÏ ®­îc sö dông ngay ë ViÖt Nam vµ ®­îc ®­a ra giíi thiÖu ë nh÷ng n¬i ch­a ®­îc sö dông. TÊt c¶ c¸c chi phÝ chuÈn bÞ còng ph¶i râ rµng minh b¹ch vµ ®­îc tÝnh ®Õn trong c¸c nghiªn cøu kh¶ thi cña dù ¸n, trong c¸c b¶n ph©n tÝch tµi chÝnh, còng nh­ trong sæ s¸ch kÕ to¸n sau ®ã. Nh÷ng chi phÝ nµy bao gåm c¶ “c¬ chÕ båi d­ìng” truyÒn thèng. C¸c nhµ tµi trî nªn phèi hîp c¸c ph­¬ng ph¸p luËn cña c¸c nghiªn cøu kh¶ thi dù ¸n vµ c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ theo mét nghi thøc chi tiÕt h¬n. C¸c nhµ tµi trî cÇn chÊp nhËn nh÷ng ph­¬ng ph¸p luËn chung, trong ®ã tÝnh ®Õn nh÷ng ph©n tÝch t¸c ®éng cña nghÌo ®ãi nh­ mét phÇn trong c¸c nghiªn cøu kh¶ thi cña m×nh. CÇn thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh x©y dùng vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc toµn diÖn ®Ó cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn v× thùc tr¹ng vÒ kÜ n¨ng qu¶n lý dù ¸n cßn rÊt tåi ë cÊp tØnh, lµ n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh lùa chän vµ chuÈn bÞ dù ¸n c¬ b¶n. C¸c nhµ tµi trî cÇn cung cÊp hç trî vÒ ®µo t¹o nh»m trang bÞ thªm cho ChÝnh phñ ViÖt Nam ph­¬ng ph¸p luËn ®¸nh gi¸ t¸c ®éng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña tõng dù ¸n ODA, ®ång thêi n©ng cao nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña tÝnh bÒn v÷ng l©u dµi c¶ vÒ hç trî tµi chÝnh vµ hç trî kü thuËt nghiÖp vô ®èi víi c¸c dù ¸n ®· ®­îc triÓn khai. VÒ l©u dµi, ®Ó gi¶m bít chi phÝ cho viÖc tiÒn thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n C¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam nªn thèng nhÊt th«ng qua mét lo¹t c¸c yªu cÇu chung ®èi víi cïng mét néi dung cña b¶n Ph©n tÝch Khung logic( “Ph­¬ng ph¸p khung Logic lµ mét c«ng cô qu¶n lý nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch, triÓn khai vµ ®¸nh gi¸ mét dù ¸n. ph­¬ng ph¸p khung Logic trong tr­êng hîp nµy ®­îc hiÓu víi ý nghÜa nh­ sau: ®©y lµ mét gi¶i tr×nh dµnh cho c¸c nhµ tµi trî vµ c¸c ®èi t¸c vÒ ý t­ëng dù ¸n, b¸o c¸o tr­íc ®¸nh gi¸, c¸c tµi liÖu dù ¸n, b¸o c¸o tiÕn tr×nh… ®©y lµ mét tãm t¾t dù ¸n d­íi h×nh thøc biÓu trong triÓn khai dù ¸n danh s¸ch c¸c c«ng cô ph©n tÝch ®­îc sö dông trong c¸c héi th¶o gi÷a c¸c bªn” ( Theo Grant Thornton) ) (lµ mét c«ng cô ®ang ®­îc sö dông rÊt réng r·i trªn thÕ giíi hiÖn nay víi t­ c¸ch lµ mét c«ng cô thÈm ®Þnh chÝnh, bá bít giai ®o¹n tiÒn kh¶ thi trong chu tr×nh dù ¸n). giai ®o¹n ®Çu, c¸c nhµ tµi trî nªn cè g¾ng hç trî cho ChÝnh phñ ViÖt Nam qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh dù ¸n vµ viÖc so¹n th¶o khung logic. Ph©n tÝch tµi chÝnh ®èi víi dù ¸n ph¶i tÝnh ®Õn mét phßng ngõa rñi ro vÒ gi¸ trªn c¬ së tØ lÖ l¹m ph¸t quèc tÕ, tØ lÖ l¹m ph¸t trong n­íc vµ tØ gi¸ hèi ®o¸i ®ang thÞnh hµnh. nh÷ng yÕu tè qu¶n lý rñi ro trong c¸c dù ¸n ph¶i trë thµnh mét néi dung chuÈn mùc cña ho¹t ®éng ®¸nh gi¸ dù ¸n, bao gåm c¶ nh÷ng biÕn ®éng ng­îc vÒ tØ gi¸ hèi ®o¸i. ®Ó giai ®o¹n chuÈn bÞ dù ¸n ®¹t hiÖu qu¶ h¬n, cÇn ®­a ra mét thµnh tè tiªu chuÈn cho viÖc tham kh¶o c¸c b¸o c¸o ®¸nh gi¸ cña c¸c dù ¸n kh¸c tr­íc ®ã trong cïng mét lÜnh vùc hoÆc c¸c dù ¸n t­¬ng tù ë c¸c lÜnh vùc kh¸c. 3.2 Mua s¾m trang thiÕt bÞ vµ Qu¶n lý dù ¸n ®©y lµ mét quy tr×nh hÕt søc phøc t¹p, ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp cña nhiÒu bªn. hÇu hÕt viÖc ®Êu thÇu mua s¾m trang thiÕt bÞ ®Òu ®­îc diÔn ra ë n­íc nhËn viÖn trî, chØ mét ngo¹i lÖ ®¸ng chó ý lµ viÖc sö dông nh÷ng chuyªn gia t­ vÊn th­êng thuª ®Õn tõ n­íc viÖn trî. Theo mét b¸o c¸o gÇn ®©y cña WB, nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ®Êu thÇu mua s¾m ë ViÖt Nam n»m ë vÊn ®Ò triÓn khai nhiÒu h¬n lµ vÊn ®Ò luËt ph¸p. V× thÕ nh÷ng khuyÕn nghÞ sau ®©y tËp trung vµo viÖc phèi hîp hµi hoµ c¸c quy tr×nh thñ tôc ®Êu thÇu mua s¾m cña c¸c nhµ tµi trî víi nhau vµ quy tr×nh thñ tôc ®Êu thÇu cña c¸c nhµ tµi trî víi ChÝnh phñ ViÖt Nam. VÊn ®Ò chñ ®¹o cña khuyÕn nghÞ hµi hoµ trong b­íc nµy chñ yÕu xoay quanh Ban qu¶n lý dù ¸n, nhÊt lµ vÊn ®Ò nh©n sù, tÝnh hiÖu qu¶ vµ vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng. §Êu thÇu mua s¾m C¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ cÇn ®iÒu chØnh hµi hoµ nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt tån t¹i trong c¸c thñ tôc, tõ ®ã tiÕt kiÖm thêi gian vµ chi phÝ liªn quan. C¸c nhµ tµi trî cÇn tiÕn hµnh qu¶ng c¸o ®Êu thÇu trªn cïng mét Ên phÈm cña ChÝnh phñ vµ sö dông/ x©y dùng trang m¹ng t­¬ng ®­¬ng. Trong xÐt thÇu cÇn xÐt tíi mét sè ®iÓm quan träng nh­: c¸c thñ tôc ®¸nh gi¸ nhÊt qu¸n cÇn ®­îc c«ng bè râ rµng vµ ¸p dông réng r·i; c¸c cÊu phÇn cña gi¸ c¶ cÇn chiÕm tíi 20% thang ®¸nh gi¸; nªn tõ chèi nh÷ng gãi thÇu chØ ®¹t Ýt h¬n 70% thang ®iÓm ®¸nh gi¸; cÇn tiÕn hµnh ®iÒu tra nh÷ng gãi thÇu ®­îc ®¸nh gi¸ thÊp chø kh«ng nªn tù ®éng tõ chèi hä; qu¶ng c¸o thÇu cÇn thùc hiÖn tèi thiÓu tr­íc 30 ngµy; c¸c bªn tham gia thÇu cÇn cã 30 ngµy ®Ó chuÈn bÞ vµ nép thÇu; ho¹t ®éng chÊm thÇu/ ®¸nh gi¸ thÇu cÇn ph¶i thùc hiÖn trong vßng 40 ngµy cÇn cã tèi thiÓu 5 gãi thÇu trong c¸c ®ît thÇu c¹nh tranh h¹n chÕ… CÇn ®iÒu chØnh hµi hoµ c¸c ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu ®­îc sö dông gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî ®Ó cã mét ph­¬ng ph¸p t­¬ng ®ång: ®Êu thÇu c«ng khai/c¹nh tranh quèc tÕ ®Êu thÇu c¹nh tranh h¹n chÕ ®Êu thÇu c¹nh tranh trong n­íc ®Êu thÇu mua trùc tiÕp vµ tõ mét nguån duy nhÊt. ®Ó ®¬n gi¶n hãa c«ng t¸c b¸o c¸o t¹i ViÖt Nam, tÊt c¶ nh÷ng giíi h¹n tµi chÝnh trong c¸c v¨n b¶n luËt vÒ ®Êu thÇu mua s¾m, kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng thñ tôc ®­îc ChÝnh phñ hay nhµ tµi trî sö dông, ®Òu ph¶i quy ®Þnh b»ng §ång ViÖt Nam (VND) thay v× euro hay USD, CHF, JPY…V× vËy, nh÷ng giíi h¹n ®· ®­îc ®iÒu chØnh ®èi víi c¸c ®Êu thÇu s¬ tuyÓn, c«ng khai,… ®Òu ®­îc thÓ hiÖn b»ng VND. C¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ph¶i thèng nhÊt vÒ c¸c giíi h¹n tµi chÝnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng nh­ s¬ tuyÓn vµ c¸c quy ®Þnh ®èi víi viÖc sö dông ph­¬ng thøc ®Êu thÇu kh¸c. c¸c nhµ lËp kÕ ho¹ch dù ¸n ph¶i x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ®Êu thÇu mua s¾m cho dù ¸n nh­ lµ mét phÇn cña quy tr×nh ho¹ch ®Þnh dù ¸n chø kh«ng ph¶i tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ dù ¸n. §iÒu nµy sÏ ®Èy nhanh tèc ®é cña qu¸ tr×nh ®Êu thÇu mua s¾m, tõ ®ã gi¶m bít nh÷ng tr× ho·n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n. ®ång thêi còng gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc vÒ vai trß cña ho¹t ®éng ®Êu thÇu, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n. C¸c tµi liÖu vÒ ®Êu thÇu ®· ®iÒu chØnh thèng nhÊt cÇn ®­îc x©y dùng hay sö dông tiÕp tôc ®iÒu chØnh tõ nh÷ng nguån kh¸c, nh­ nh÷ng tµi liÖu ®Êu thÇu ®· ®iÒu chØnh cña c¸c Ng©n hµng ®a ph­¬ng vµ c¸c Tæ chøc quèc tÕ. MÆc dï c¸c nhµ tµi trî hiÖn nay, phÇn lín ®ang ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ®Êu thÇu t¹i ViÖt Nam nh­ng vÉn tån t¹i mét sè nh©n tè khiÕn hä vÉn ph¶i thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Êu thÇu t¹i quèc gia b¶n ®Þa cña hä. VÝ dô nh÷ng kho¶n vay hçn hîp bao gåm kho¶n vay vµ mét phÇn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, cÊu thµnh nguån vèn ODA. Th«ng lÖ nµy th­êng liªn quan tíi viÖc sö dông c¸c t­ vÊn hoÆc tæ chøc tõ n­íc hay khu vùc b¶n ®Þa cña nhµ tµi trî. Th¾t chÆt ho¹t ®éng viÖn trî ph©n nh¸nh, gi¶m hiÖu qu¶ viÖn trî, khuyÕn khÝch viÖc sö dông nh÷ng c«ng nghÖ kh«ng cßn phï hîp lµ c¸c nguyªn do träng t©m dÉn ®Õn sù sai lÖch vÒ môc tiªu ph¸t triÓn cña c¸c dù ¸n. C¸c nhµ tµi trî cÇn ®Èy m¹nh tµi trî ë nh÷ng kh©u thÝch hîp ®Ó tËn dông ®­îc h¬n n÷a nguån cung cÊp, dÞch vô vµ c«ng viÖc ®· cã s½n ë n­íc nhËn viÖn trî, tõ ®ã gi¶m c¸c chi phÝ cã liªn quan. Qu¶n lý Ban qu¶n lý dù ¸n (PMU) cÇn cã kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n ®a môc tiªu nh»m gi¶m bít nh÷ng thiÕu hôt vÒ kÜ n¨ng cña PMU nhá vµ thiÕu kinh nghiÖm. Ban qu¶n lý dù ¸n PMU cÇn n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh c¸c dù ¸n ®a môc tiªu ®Ó gi¶m bít nh÷ng h¹n chÕ vÒ kü n¨ng cña PMU nhá. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh«ng qui ®Þnh mét møc chi phÝ chuÈn, ChÝnh phñ ViÖt Nam ph¶i quy ®Þnh cô thÓ, rµnh m¹ch vÒ nh÷ng nguyªn t¾c chi phÝ cho m×nh, bao gåm c¶ nh÷ng kho¶n nhá nhÊt nh­ chi phÝ tham dù c¸c cuéc héi th¶o. VÒ vÊn ®Ò tr¶ l­¬ng qu¸ thÊp, ChÝnh phñ cÇn tiÕn hµnh ®iÒu chØnh trªn b×nh diÖn quèc gia thay v× c¸c nhµ tµi trî thùc hiÖn trong c¸c dù ¸n tµi trî cña m×nh. trong thêi gian tíi, c¸c nhµ tµi trî ph¶i ®iÒu chØnh cho phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c chi phÝ chung. Nh÷ng nguyªn t¾c nµy ph¶i ®¶m b¶o nguyªn toµn diÖn vµ t¾c chÆt chÏ, ®­îc tÊt c¶ c¸c nhµ tµi trî chÊp nhËn. C¸c nguyªn t¾c chi phÝ chung cho c¸c dù ¸n viÖn trî cÇn ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ ë cÊp ngµnh. Mçi dù ¸n kh¸c nhau cÇn cã nh÷ng “xª dÞch” chi phÝ ®èi chót t¹o nªn sù linh ho¹t vÓ chi phÝ trong mét khu«n khæ nhÊt ®Þnh. T¹i mçi ngµnh cô thÓ, nh÷ng chi phÝ cô thÓ kh¸c nhau lµ cã thÓ th­¬ng l­îng ®­îc víi tõng dù ¸n míi. Nh÷ng nguyªn t¾c chi phÝ cô thÓ cho tõng ngµnh cÇn ®­îc ®iÒu tra vµ kiÓm ®Þnh ë c¸c ngµnh cho phÐp , tõ ®ã lµm c¬ së cho c¸c dù ¸n tiÕp theo t­¬ng tù ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng mçi dù ¸n mçi gi¸. TÊt c¶ c¸c dù ¸n ph¶i cã kÕ ho¹ch triÓn khai chÆt chÏ vÒ thêi gian vµ chuÈn x¸c vÒ néi dung triÓn khai víi t­ c¸ch lµ mét phÇn cña hå s¬ dù ¸n víi c¸c néi dung chuÈn mùc. CÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu nghiªm tóc vai trß ¶nh h­ëng cña c¸c Ban Qu¶n lý dù ¸n nh»m phèi hîp chÆt chÏ h¬n n÷a vai trß cña c¸c Ban Qu¶n lý nµy víi c¬ cÊu cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. Vai trß cña t­ vÊn n­íc ngoµi còng cÇn ®­îc nªu cô thÓ trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch dù ¸n, ®Ó tõ ®ã cã sù ph©n c«ng râ rµng vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô tõ phÝa ChÝnh phñ ViÖt Nam còng nh­ tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî VÒ l©u dµi, cÇn tiÕn hµnh mét nghiªn cøu ph¸t triÓn vÒ hç trî ®Êu thÇu mua s¾m, lµ mét phÇn quan träng trong ch­¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ sö dông c¸c chuyªn gia, nh÷ng ng­êi cã thÓ hç trî cho c¸c Ban qu¶n lý dù ¸n (PMU) trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Êu thÇu mua s¾m. §Ò ra cho Ban nµy tr¸ch nhiÖm ®µo t¹o c¸c c¸n bé ®Êu thÇu, thËm chÝ lµ ho¹t ®éng víi chøc n¨ng cña c¸n bé ®µo t¹o cho c¸c c¸n bé ®µo t¹o. trªn b×nh diÖn quèc tÕ c¸c tµi liÖu vÒ ®Êu thÇu ®· ®iÒu chÝnh thèng nhÊt cÇn ®­îc x©y dùng hay sö dông tiÕp tôc ®iÒu chØnh tõ nh÷ng nguån hç trî kh¸c. mÆc dï hiÖn nay, phÇn lín c¸c nhµ tµi trî ®Òu thùc hiÖn ®Êu thÇu t¹i ViÖt Nam, nh­ng trong mét sè tr­êng hîp còng nªn cho phÐp thùc hiÖn ®Êu thÇu t¹i quèc gia b¶n ®Þa cña hä nh­ nh÷ng kho¶n vay hçn hîp bao gåm kho¶n vay vµ mét phÇn viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cÊu thµnh nªn nguån vèn ODA. th«ng lÖ nµy th­êng liªn quan tíi viÖc sö dông c¸c t­ vÊn hoÆc c¸c tæ chøc tõ c¸c n­íc ngoµi hay chÝnh quèc gia b¶n ®Þa cña nhµ tµi trî. th¾t chÆt viÖc viÖn trî ph©n nh¸nh lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña viÖn trî, kh«ng nªn qu¸ ®Æt viÖc sö dông c«ng nghÖ kh«ng cßn phï hîp lµm dÉn ®Õn t×nh tr¹ng träng t©m cña dù ¸n kh«ng cßn lµ hç trî ph¸t triÓn mµ lµ thùc hiÖn c¸c hîp ®ång b¶o ®¶m. c¸c nhµ tµi trî cÇn ®Èy m¹nh tµi trî ë nh÷ng kh©u cã thÓ ®Ó cã thÓ tËn dông h¬n n÷a nguån cung cÊp, dÞch vô vµ c¸c c«ng viÖc cã s½n ë n­íc nhËn viÖn trî, tõ ®ã c¾t gi¶m c¸c chi phÝ giao dÞch cã liªn quan. KÕ to¸n, kiÓm to¸n vµ gi¶i ng©n vèn Nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng II, hÖ thèng kÕ to¸n hiÖn thêi cña ChÝnh phñ ViÖt Nam t­¬ng ®èi chi tiÕt vµ hoµn chØnh, tuy nhiªn hÖ thèng nµy ch­a phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. KÕ to¸n Mét quy chÕ kiÓm so¸t néi bé ph¶i ®­îc so¹n th¶o quy ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p, quy tr×nh cô thÓ thñ tôc kiÓm so¸t néi bé thÝch hîp ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c dù ¸n. CÇn cã sù tham gia ®Çy ®ñ cña phÝa ChÝnh phñ ViÖt Nam vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý ho¹t ®éng kÕ to¸n cña dù ¸n. PhÝa ViÖt Nam còng cÇn cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c tµi kho¶n dù ¸n, ®ång thêi triÓn khai c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn nh©n lùc vÒ lÜnh vùc nµy. C¸c bªn cÇn x©y dùng mét hÖ thèng kÕ to¸n ®¬n nhÊt, phï hîp víi m«i tr­êng ph¸p lý cña ChÝnh phñ ViÖt Nam. HiÖn nay ch­a cã mét hÖ thèng kÕ to¸n thiÕt kÕ trªn m¸y tÝnh cã thÓ ghi chÐp ®­îc c¸c giao dÞch theo mét h×nh thøc thÝch hîp cho viÖc lËp c¸c b¸o c¸o cho c¶ phÝa ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî. V× thÕ cÇn thiÕt kÕ mét hÖ thèng kÕ to¸n linh ho¹t cã thÓ sö dông cho tÊt c¶ c¸c dù ¸n, cho phÐp nhËp d÷ liÖu c¶ b»ng tiÕng ViÖt vµ tiÕng Anh víi c¸c lo¹i ®ång tiÒn kh¸c nhau. C¸c sæ s¸ch kÕ to¸n sö dông trong dù ¸n còng ph¶i ®­îc thiÕt kÕ theo mét mÉu chuÈn. KiÓm to¸n C¸c ®iÒu kho¶n tham chiÕu tiªu chuÈn cÇn ph¶i so¹n th¶o vµ ®­îc tu©n thñ trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n tÊt c¶ c¸c dù ¸n cña c¸c nhµ tµi trî thµnh viªn. ViÖc kiÓm to¸n néi bé c¸c c¬ chÕ kiÓm so¸t néi bé ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ngay tõ giai ®o¹n khëi ®Çu dù ¸n. §èi víi c¸c dù ¸n lín (vÝ dô trªn 1 triÖu USD) ph¶i tiÕn hµnh kiÓm to¸n gi÷a c¸c kú th­êng xuyªn. Mçi dù ¸n nªn cã nhãm duy nhÊt c¸c kiÓm to¸n viªn ®­îc chØ ®Þnh, ®ång thêi cÇn chØ ®Þnh kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn kiÓm to¸n chi tiªu dù ¸n, bao gåm c¶ chi tiªu ë n­íc ngoµi vµ c¸c chi tiªu n»m ngoµi quü hç trî. C¸c tiªu chuÈn biÓu mÉu b¸o c¸o kiÓm to¸n cÇn ph¶i ®­îc thèng nhÊt gi÷a c¸c nhµ tµi trî, trong ®ã ph¶i ®¸p øng c¶ yªu cÇu cña c¬ quan kiÓm to¸n cao nhÊt cña mçi n­íc tµi trî. Gi¶i ng©n vèn CÇn cã mét danh môc tiªu chuÈn vÒ chi phÝ phï hîp víi c¸c dù ¸n trong hîp ®ång nh»m gãp phÇn xo¸ bá nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh do mçi bªn tham gia hîp ®ång sö dông c¸c tiªu chuÈn chi tiªu cña m×nh. C¸c thñ tôc thanh to¸n tr­íc ph¶i tu©n theo mÉu chuÈn vÒ gi¶i ng©n vèn. ChÝnh phñ cÇn tiÕn hµnh mét nghiªn cøu nh»m x¸c ®Þnh lý do t¹i sao c¸c dù ¸n viÖn trî l¹i gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò rót vèn. C¸c bªn còng cÇn thèng nhÊt x©y dùng kÕ ho¹ch rót vèn cô thÓ cho tõng dù ¸n cô thÓ. 3.4 Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ Khã kh¨n ph¸t sinh trong b­íc nµy lµ ChÝnh phñ ViÖt Nam th­êng tËp trung vµo ho¹t ®éng gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ chñ yÕu dùa vµo kÕt qu¶ ®Çu ra trong khi träng t©m ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ tµi trî l¹i lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®Çu ra ®ã, nghÜa lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n chø kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ kÕt qu¶ thùc hiÖn. ChÝnh v× thÕ b­íc nµy còng cÇn ph¶i cã sù hµi hoµ gi÷a c¸c bªn: Tr­íc m¾t, cÇn cã sù thèng nhÊt gi÷a c¸c bªn vÒ quy tr×nh gi¸m s¸t còng nh­ c¸c yªu cÇu ®¸nh gi¸ ®Ó kh«ng tån t¹i sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c bªn vÒ tiªu chÝ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸. VÒ l©u dµi, cÇn cung cÊp hoÆc hç trî ®µo t¹o cho tÊt c¶ c¸c cÊp nh©n viªn tham gia vµo viÖc qu¶n lý dù ¸n ODA theo nh÷ng yªu cÇu vµ tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng t¸c Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ nh­ ®· m« t¶ trong NghÞ ®Þnh 17/N§-CP. Nªn ban hµnh mét quy chÕ quy ®Þnh râ nh÷ng yªu cÇu vµ tr¸ch nhiÖm cô thÓ ®èivíi c¸c cÊp kh¸c nhau nh­ Ban qu¶n lý dù ¸n, c¸c cÊp chÝnh quyÒn tØnh, c¸c Bé, nghµnh h÷u quan. Còng nªn chó träng ®µo t¹o c¸c gi¶ng viªn cho c«ng t¸c nµy b»ng c¸ch xem xÐt hç trî n©ng cao ph­¬ng ph¸p luËn vÒ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸, ®Æc biÖt lµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng theo tiªu chuÈn quèc tÕ. C¸c nhµ tµi trî vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu, x©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin gi¸m s¸t vµ qu¶n lý vÒ tiÕn ®é còng nh­ kÕt qu¶ thùc hiÖn dù ¸n ODA, nh»m hç trî cho hÖ thèng th«ng tin ®ang ®­îc sö dông t¹i Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ ®Ó hÖ thèng nµy cã thÓ ®­îc ®­a vµo sö dông ë tÊt c¶ c¸c c¬ quan h÷u quan kh¸c cña ViÖt Nam. Nghiªn cøu c¾t gi¶m c¸c ph¸i ®oµn gi¸m s¸t tõ c¸c n­íc tµi trî, ®ång thêi qui ®Þnh chÆt chÏ h¬n vai trß gi¸m s¸t cña phÝa ChÝnh phñ ViÖt Nam ®èi víi c¸c dù ¸n ODA nh»m gi¶m chi phÝ ®i l¹i, còng lµ gi¶m c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông ODA ë ViÖt Nam. KÕt luËn Qua c¸c néi dung ph©n tÝch trong ®Ò tµi, nhÊt lµ nh÷ng bÊt cËp trong quy tr×nh thùc hiÖn dù ¸n ODA ë ViÖt Nam, cã thÓ kÕt luËn r»ng: Hµi hoµ thñ tôc ODA lµ mét c¸ch lµm ®óng ®¾n hiÖn nay. Hµi hoµ lµ c¶ mét qu¸ tr×nh quan hÖ ®èi t¸c ®ßi hái ph¶i mÊt nhiÒu n¨m phèi hîp gi÷a ChÝnh phñ vµ nhµ tµi trî, gi÷a céng ®ång c¸c nhµ tµi trî víi nhau. Tuy nhiªn nÕu hµi hoµ ®­îc thùc hiÖn tèt th× nh÷ng lîi Ých thu ®­îc tõ ho¹t ®éng nµy sÏ gióp cho ho¹t ®éng ODA cã hiÖu qu¶ h¬n ë c¸c n­íc tiÕp nhËn vµ ®èi víi c¸c nhµ tµi trî. Phï hîp víi thùc tÕ quy tr×nh dù ¸n ODA ë ViÖt Nam, phï hîp víi ph­¬ng ph¸p luËn mµ xuyªn suèt lµ NghÞ ®Þnh 17/N§-CP c¸c khuyÕn nghÞ hµi hoµ ®­îc chia theo cÊp ChÝnh phñ, cÊp ngµnh vµ cô thÓ ho¸ theo bèn b­íc thùc hiÖn dù ¸n bao gåm: ChuÈn bÞ dù ¸n C«ng t¸c thÈm ®Þnh vµ phª duyÖt v¨n kiÖn dù ¸n Quy tr×nh mua s¾m Theo dâi vµ ®¸nh gia dù ¸n Lóc nµy lµ hîp thêi ®Ó tiÕn hµnh hµi hoµ thñ tôc ODA ë ViÖt Nam nh»m phèi hîp c¸c nç lùc chung gãp phÇn hç trî ChÝnh phñ ViÖt Nam ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ph¸t triÓn trong chiÕn l­îc 2001-20010 vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 5 n¨m 2001-2005 Theo lêi TS, D­¬ng §øc ¦ng, Vô tr­ëng Vô kinh tÕ §èi ngo¹i, Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ “NÕu kh«ng ph¶i chóng ta th× lµ ai? Vµ nÕu kh«ng ph¶i lµ b©y giê th× bao giê?” (tôc ng÷ cæ Trung Quèc) tµi liÖu tham kh¶o PGS.TS Vò ChÝ Léc: Gi¸o tr×nh §Çu t­ n­íc ngoµi. Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc 1997 Hµ thÞ Ngäc Oanh: Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA - nh÷ng kiÕn thøc c¨n b¶n vµ thùc tiÔn ë ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc 2000. B¸o c¸o ngiªn cøu chÝnh s¸ch cña Ng©n hµng thÕ giíi: ®¸nh gi¸ viÖn trî khi nµo cã t¸c dông, khi nµo kh«ng vµ t¹i sao? Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 1998. B¸o c¸o tiÕn triÓn trong chiÕn l­îc hç trî quèc gia cña nhãm Ng©n hµng thÕ giíi giai ®o¹n 2002-2003. b¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2001 cña ng©n hµng thÕ giíi- ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸ - ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp Quèc: ViÖt Nam 2010 tiÕn vµo thÕ kØ 21- tæng quan. ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn liªn hîp quèc - ViÖt Nam: B¸o c¸o tæng quan viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ViÖt Nam 2001. Thùc tr¹ng cña viÖn trî 2000: Mét ®¸nh gi¸ ®éc lËp vÒ gi¶m nghÌo vµ hç trî ph¸t triÓn. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 2000. C¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã liªn quan (Phô lôc 1) Grant thortant: Dù th¶o b¸o c¸o chÝnh Nghiªn cøu hµi hoµ thñ tôc gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam vµ nhµ tµi trî 2001. 10. www.mpi-oda 11. www.worldbank.org 12. www.jbic.org 13. www.adb.org 14. www.developmentgateway.org Phô lôc Phô lôc 1: Danh s¸ch c¸c v¨n b¶n ph¸p quy Th«ng t­ sè 06/2001/TT-BKH ngµy 20 th¸ng 9 n¨m 2001 cña Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­ h­íng dÉn thùc hiÖn quy chÕ sö dông nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 07/2001/N§-CP ngµy 04 th¸ng 5 n¨m 2001 cña ChÝnh phñ. Th«ng t­ sè 42/2001/TT-BTC ngµy 12/6/2001 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn qu¶n lÝ h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT cho c¸c dù ¸n sö dông nguån vèn ODA. Th«ng t­ sè 04/2001/TT-BKH ngµy 05/6/2001 cña Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ h­íng dÉn thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sè 64/2001/Q§-TTg ngµy 26/04/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ qu¶n lÝ vµ sö dông nguån viÖn trî chÝnh phñ n­íc ngoµi. NghÞ ®Þnh sè 17/2001/N§-CP ngµy 04/5/2001 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ Qu¶n lÝ vµ sö dông mguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. Th«ng t­ sè 28/2001/TT-BTC ngµy 03/5/2001 cña Bé tµi chÝnh h­íng dÉn ghi thu, ghi chi Ng©n s¸ch nhµ n­íc thuÕ nhËp khÈu, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu ®èi víi c¸c dù ¸n cÊp n­íc sö dông vèn ODA theo c¬ chÕ vay l¹i Ng©n s¸ch nhµ n­íc. QuyÕt ®Þnh sè 96/2000/Q§-BTC ngµy 12/6/2000 cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh ban hµnh h­íng dÉn chi tiÕt vÒ quy tr×nh vµ thñ tôc rót vèn ODA. Th«ng t­ sè 52/2001/TT-BTC ngµy 05/6/2000 cña Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn viÖc miÔn thu thuÕ, lÖ phÝ ®èi víi c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA. NghÞ ®Þnh 14/2001/N§-CP ngµy 05/5/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Quy chÕ §Êu thÇu ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 88/1999/N§-CP ngµy 01/9/1999 cña ChÝnh phñ. NghÞ ®Þnh 12/2000/N§-CP ngµy 5/5/2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Quy chÕ Qu¶n lÝ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 52/1999/N§-CP ngµy 08/7/1999 cña ChÝnh phñ. Th«ng t­ sè 02/2000/TT-BKH ngµy 12/1/2000 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vÒ viÖc H­íng dÉn thùc hiÖn quy chÕ chuyªn gia n­íc ngoµi ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 211/1998/Q§-TTg ngµy 31/10/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. Th«ng t­ sè 06/1999/TT-BKH ngµy 24/11/1999 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vÒ viÖc h­íng dÉn vÒ tæng møc ®Çu t­, Hå s¬ thÈm ®Þnh dù ¸n ®Çu t­ vµ B¸o c¸o ®Çu t­. NghÞ ®Þnh sè 88/1999/N§-CP ngµy 1/9/1999 cña ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ ®Êu thÇu. NghÞ ®Þnh sè 52/1999/N§-CP cña ChÝnh phñ Ban hµnh Quy chÕ qu¶n lÝ vµ ®Çu t­ x©y dùng. QuyÕt ®Þnh sè 72/1999/Q§-BTC ngµy 9/7/1999 cña Bé tµi chÝnh Ban hµnh quy chÕ lËp, sö dông vµ qu¶n lÝ tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi. Th«ng t­ sè 82/1999/TT-BTC ngµy 30/6/1999 cña Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc h­íng dÉn thùc hiÖn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi c¸c dù ¸n sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA. QuyÕt ®Þnh sè 211/1998/Q§-TTg ngµy 31/10/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ chuyªn gia n­íc ngoµi thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA ë ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh sè 90/1998/Q§-TTg ngµy 07/11/1998 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi. Th«ng t­ sè 06/1998/TTLT-BKH-BTC ngµy14/8/1998 cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Bé Tµi chÝnh h­íng dÉn c¬ chÕ qu¶n lÝ vèn ®èi øng cho c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA. Th«ng t­ Liªn tÞch sè 81/1998/TTLT-BTC-NHNN ngµy 17/6/1998 cña Bé Tµi chÝnh - Ng©n hµng nhµ n­íc h­íng dÉn quy tr×nh, thñ tôc vµ qu¶n lÝ viÖc rót vèn ®èi víi nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. Phô lôc 2: 24 nhµ thÞ tr­êng song ph­¬ng cña ViÖt Nam Anh Áo Bỉ Canađa Đan Mạch Đức Hà Lan Hàn Quốc Italia Luc-xem-bua Malayxia Mỹ Na Uy Nhật Bản Niu di lân Ôxtrâylia Pháp Phần Lan Tây Ban Nha Thái Lan Thuỵ Điển Thuỵ Sĩ Trung Quốc Xingapo Phô lôc 3: 15 nhµ tµi trî song ph­¬ng cña ViÖt Nam Công ty Tài chính quốc tế Chương trình phát triển của LHQ Chương trình kiểm soát ma tuý quốc tế của LHQ Cộng đồng Châu Âu Ngân hàng phát triển Châu Á Ngân hàng Thế giới Quỹ dân số của LHQ Quỹ nhi đồng LHQ Quỹ phát triển nông nghiệp quốc tế Quỹ tiền tệ quốc tế Tổ chức lao động quốc tế Tổ chức nông nghiệp và lương thực Tổ chức phát triển công nghiệp của LHQ Tổ chức Y tế thế giới Chương trình lương thực thế giới ._.