Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng chủ lực trong lĩnh vực công nghiệp của các doanh nghiệp Việt Nam
Tài liệu Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng chủ lực trong lĩnh vực công nghiệp của các doanh nghiệp Việt Nam: ... Ebook Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng chủ lực trong lĩnh vực công nghiệp của các doanh nghiệp Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu các mặt hàng chủ lực trong lĩnh vực công nghiệp của các doanh nghiệp Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc
Ch¬ng I : Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n liªn quan ®Õn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc C«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam.
I. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp
1. Kh¸i niÖm
2. §Æc ®iÓm
3. ý nghÜa vµ tÇm quan trong
4. HiÖu qu¶ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc
II. Vai trß c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.
1. T¹o nguån vèn chñ yÕu ®Ó nhËp khÈu phôc vô qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
2. §ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
3. Gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gi¸m tû lÖ thÊt nghiÖp vµ c¸c vÉn ®Ò x· héi kh¸c.
4. Lµ c¬ së ®Ó ®Èy m¹nh, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
Ch¬ng II : Thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc
I. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc
1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu dÇu th«
1.1. T×nh h×nh khai th¸c
1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu
2. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng dÖt may
2.1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt
2.2 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu
3. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö
4. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu giÇy dÐp ViÖt Nam
5. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn.
6. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu vËt liÖu x©y dùng.
II. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu vµ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam
1. VÒ tèc ®é t¨ng trëng vµ quy m« ho¹t ®éng.
2. VÒ c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu
3. VÒ c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu
Ch¬ng III. §Þnh híng chung vµ c¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi.
I. §Þnh híng chung nh»m ph¸t triÓn mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam.
1. Quan ®iÓm môc tiªu vµ nhiÖm vô cña xuÊt khÈu.
2. §Þnh híng ph¸t triÓn mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc c¶u ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi
3. §Þnh híng thÞ trêng môc tiªu
II. Mét sè kinh nghiÖm quèc tÕ trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc.
Kinh nghiÖm x©y dùng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña mét sè níc §«ng ¸ kÓ tõ khi b¾t ®Çu thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®Õn nay.
1. Trung quèc
2. §µi Loan
3. Ên §é
III. Gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi.
A. Gi¶i ph¸p mang tÝnh vÜ m«
1.Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vµ më réng nguån hµng chñ lùc cho xuÊt khÈu
2. Gi¶i ph¸p t¸c ®éng hç trî nh»m t¹o vµ më réng thÞ trêng ®Çu ra co hµng xuÊt khÈu chñ lùc.
B. Gi¶i ph¸p mang tÝnh vi m«
1. Tæ chøc tèt viÖc nghiªn cøu më réng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng.
2. CÇn ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i hµng hãa xuÊt khÈu.
3. N©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, x©y dùng th¬ng hiÖu cho s¶n phÈm ViÖt Nam.
4. §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé, c«ng nh©n viªn.
6. §¶m b¶o kh©u lu th«ng vËn chuyÓn ®Ó giao hµng ®óng yªu cÇu.
7. Phèi hîp chÆt chÏ víi Nhµ níc ®Æc biÖt lµ Bé th¬ng m¹i.
8. C¸c doanh nghiÖp cÇn phèi hîp víi nhau nh»m thu ®îc hiÖu qu¶ tèi ®a khi xuÊt khÈu hµng hãa.
KÕt luËn.
Lêi nãi ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Ngo¹i th¬ng ®ãng gãp mét vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. Lµn sãng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ. Tuy nhiªn còng cÇn nhËn thÊy r»ng cã kh«ng Ýt khã kh¨n vµ nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p kh«ng ngõng xÈy ra.
§Ó ®Êt níc v÷ng m¹nh ®i lªn, chóng ta cÇn ph¶i cã mét c¸i nh×n tæng thÓ t×nh h×nh thÕ giíi, cÇn cã mét chiÕn lîc ph¸t triÓn cô thÓ, l©u dµi vµ quan träng lµ n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng thay ®æi cã tÝnh chÊt bíc ngoÆt ®Ó tr¸nh nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c níc trªn thÕ giíi.
§ã lu«n lu«n lµ môc tiªu mµ chóng ta ph¶i theo ®uæi.
Trong t×nh h×nh hiÖn nay ®Ó thùc hiÖn viÖc ®ã chóng ta cÇn ph¶i cã mét nguån lùc. §ã chÝnh lµ nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Mét trong nh÷ng nguån vèn quan träng lµ nguån thu tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Cã mét thùc tÕ lµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam hÇu hÕt lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, hµng cã gi¸ trÞ thÊp. Trong khi ®ã c¸c nÒn kinh tÕ lín ®Òu trung tËp trung vµo s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã hµm lîng gi¸ trÞ gia t¨ng cao lµm cho xu híng gi¸ c¶ c¸nh kÐo ngµy cµng do·ng ra.
VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ lµm thÕ nµo ®Ó ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt. Bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc duy tr× c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng, ph¶i tËn dông nh÷ng lîi thÕ s½n cã ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh hµng míi, ngµnh hµng c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña ®Êt níc thao híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.
Bëi tÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò vµ bëi mét thùc tÕ lµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ngµy cµng ®ãng gãp mét phÇn to lín cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc nªn ngêi viÕt ®· lùa chän ®Ò tµi : Gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cho bµi luËn cña m×nh.
2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa
* Môc ®Ých
Kho¸ luËn nµy nh»m ph©n tÝch vµ t×m hiÓu nh÷ng lîi thÕ mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®îc trong viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc. Bªn c¹nh ®ã, nã còng ®a ra ®îc mét sè nh÷ng th«ng tin bæ Ých cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam t×m hiÓu nh÷ng thÞ trêng tiÒm n¨ng còng nh nh÷ng c¬ héi míi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng nµy.
* ý nghÜa
Th«ng qua viÖc nghiªn cøu ®a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam.
3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
* §èi tîng nghiªn cøu tËp trung vµo c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Ngoµi ra kho¸ luËn cßn nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nµy nh ; ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cu¶ Nhµ níc, ThÞ trêng xuÊt khÈu...
* Ph¹m vi nghiªn cøu lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn ®ang s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp .
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
LuËn v¨n sö dông biÖn ph¸p duy vËt biÖn chøng, so s¸nh, ph©n tÝch vµ tæng hîp, kÕt hîp nh÷ng kÕt qu¶ thèng kª .
5. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ nh÷ng vÊn ®Ò míi.
Kho¸ luËn ph©n tÝch vµ lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, thuËn lîi còng nh khã kh¨n trong viÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp ®Ó tõ ®ã ®a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng nµy.
Nh÷ng ®iÓm míi cña kho¸ luËn
* Kho¸ luËn sÏ ®a ra ®îc mét vÊn ®Ò hÕt søc cÊp b¸ch trong t×nh h×nh hiÖn nay lµ viÖc tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng ngihÖp cã hµm lîng gi¸ trÞ cao nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt níc theo híng c«ng nghiÖp ho¸.
* Kho¸ luËn còng sÏ lµm næi bËt mét sè gi¶i ph¸p mµ trong ®ã c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ tham kh¶o ®Ó ®Þnh híng thÞ trêng vµ ®Ò ra nh÷ng ph¬ng híng ph¸t triÓn trong t¬ng lai.
6. Bè côc kho¸ luËn
Ngoµi lêi nãi ®Çu, KÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña kho¸ luËn ®îc tr×nh bµy trong 3 ch¬ng.
Ch¬ng I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n liªn qua ®Õn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp.
Ch¬ng II. Thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc.
Ch¬ng III. §Þnh híng chung vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n tiÕn sÜ Bïi Ngäc S¬n, c¸c thÇy c« vµ bÌ b¹n ®· tËn t×nh chØ dÉn, gióp ®ì em hoµn thµnh khoa luËn. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian còng nh tr×nh ®é nghiªn cøu, kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp, chØ ®¹o cña thÇy c« vµ c¸c b¹n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Ch¬ng I
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n liªn quan ®Õn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
I. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, ý nghÜa vµ tÇm quan träng cña mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp
1. Kh¸i niÖm
VÒ c©u hái “ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ g× ? “, cho ®Õn nay vÉn cha cã mét ®Þnh nghÜa nµo thèng nhÊt ë ph¹m vi quèc tÕ.
Tuy nhiªn, trong qóa tr×nh qu¶n lý hµng hãa xuÊt khÈu, mét quèc gia thêng chia thµnh hµng xuÊt khÈu lµm 3 lo¹i : hµng chñ lùc, hµng quan träng vµ hµng thø yÕu.
Hµng chñ lùc lµ lo¹i hµng chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu quèc gia do cã thÞ trêng níc ngoµi vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trong níc hiÖu qu¶. Hµng quan träng lµ hµng kh«ng chiÕm tû träng lín trong kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhng ®èi víi tõng thÞ trêng, tõng ®Þa ph¬ng l¹i cã vÞ trÝ quan träng. Hµng thø yÕu lµ hµng xuÊt khÈu mµ kim ng¹ch cña chóng thëng nhá.
Sù ph©n lo¹i nµy dùa trªn tiªu chÝ tû träng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mÆt hµng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhng tû träng nµy cô thÓ lµ bao nhiªu ®Ó coi mét mÆt hµng lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc l¹i kh«ng ®îc thèng nhÊt gi÷a c¸c quèc gia. Tuú tõng quèc gia vµ ë nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau, tû träng nµy ®îc ®a ra kh¸c nhau. Mét sè nhµ nghiªn cøu tõng cho r»ng tû träng cña mÆt hµng ®îc coi lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc khi nã chiÕm Ýt nhÊt 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña quèc gia. ë ViÖt Nam, ®Çu thËp kû 90 ®· cho r»ng, viÖc x¸c ®Þnh nµy kh«ng dùa theo tû träng mµ l¹i c¨n cø vµo gi¸ trÞ tuyÖt ®èi vµ cho r»ng mét mÆt hµng Ýt ra lµ ph¶i ®¹t 100 triÖu USD míi trë thµnh mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Cßn theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ Mü t¹i viÖn “ Technology Export Management” t¹i Berkeley (MÜ), kh«ng thÓ ®a ra mét tû träng cô thÓ trong kh¸i niÖm hµng xuÊt khÈu chñ lùc, mµ viÖc nh×n nhËn mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc c¨n cø vµo lîng USD lín (“large USD volume”) trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.
Nh vËy, cã nghÜa lµ kh«ng cã mét c¸ch nh×n hoµn toµn gièng nhau vÒ tû träng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mét mÆt hµng chñ lùc trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ë tÊt c¶ c¸c quèc gia, song cã mét ®iÓm chung vÒ sù nh×n nhËn mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ :
MÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ nh÷ng hµng hãa cã ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt trong níc cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n so víi nh÷ng hµng hãa kh¸c ; cã thÞ trêng tiªu thô réng r·i, æn ®Þnh, v÷ng ch¾c (trong mét thêi gian t¬ng ®èi dµi); gi¸ trÞ xuÊt khÈu chiÕm tû träng cao, mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi tæng kim ng¹ch cña mét quèc gia.
§©y còng chÝnh lµ kh¸i niÖm chung vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp.
2. §Æc ®iÓm.
(§iÒu kiÖn ®Ó ph©n biÖt mÆt hµng chñ lùc vµ kh«ng chñ lùc).
Tõ kh¸i niÖm trªn, cã thÓ nhËn thÊy r»ng mÆt xuÊt khÈu chñ lùc cã 3 ®Æc ®iÓm.
Mét lµ, mÆt hµng ®ã ph¶i cã thÞ trêng æn ®Þnh, v÷ng ch¾c trong mét thêi gian t¬ng ®èi dµi.
Hai lµ, mÆt hµng ®ã ph¶i æn ®Þnh, cã thÓ s¶n xuÊt víi khèi lîng lín vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao h¬n so víi hµng ho¸ kh¸c.
Ba lµ, cã kim ng¹ch lín vµ mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña quèc gia.
§Æc ®iÓm thø 3 lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng, nã lµ mét c¬ së ®Ó dÔ dµng nhËn biÕt mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vµ ®Ó ph©n biÖt nã víi nh÷ng mÆt hµng kh«ng chñ lùc. §iÒu ®¸ng chó ý ë trong ®Æc ®iÓm thø 3 nµy lµ ë chç kim ng¹ch cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña mét quèc gia chø kh«ng ph¶i lµ mét ®Þa ph¬ng nµo hay mét ngµnh.
Tãm l¹i, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cã 3 ®Æc ®iÓm, ®Æc ®iÓm vÒ kim ng¹ch, thÞ trêng vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hiÖu qu¶.
3. ý nghÜa vµ tËm quan träng cña viÖc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc.
Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ më vµ xu híng nhÊt thÓ ho¸ thÞ trêng thÕ giíi hiÖn nay th× ngo¹i th¬ng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng, ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ. XuÊt khÈu cã ý nghÜa then chèt ®èi víi sù ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng nã riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung. Nhng xuÊt khÈu cña mét quèc gia cã ph¸t triÓn ®îc hay kh«ng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu cña quèc gia ®ã, còng gièng nh mét doanh nghiÖp muèn ®øng vøng vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®ã ph¶i phï hîp nhu cÇu thÞ trêng vµ cã søc c¹nh tranh cao. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña mét níc muèn ph¸t triÓn ®îc ®ßi hái níc ®ã ph¶i cã mÆt hµng xuÊt khÈu hîp lý? Mét c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu hîp lý ph¶i cho phÐp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao nhÊt trªn c¬ së vËn dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, l©u dµi cho nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt trong c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu nµy cã nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, ®¹i diÖn cho toµn bé c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu vµ thÓ hiÖn ®îc tiÒm n¨ng, søc m¹nh cña mét quèc gia. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng cña m×nh, hiÖn nay trªn thÕ giíi nãi chung vµ ®Æc biÖt trong khu vùc §«ng Nam ¸ nãi riªng c¸c níc ®ang tiÕn hµnh song song hai chiÕn lîc ®ã lµ ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu vµ x©y dùng mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. Hai chiÕn lîc nµy kh«ng hÒ m©u thuÉn mµ tr¸i l¹i bæ sung cho nhau, hç trî cho nhau. §a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu ®Ó ph¸t huy mäi nguån lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn xuÊt khÈu, tr¸nh rñi ro ®ét biÕn vÒ thay ®æi nhu cÇu thÞ trêng. Cßn x©y dùng nhãm hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ nh»m tËp trung t¹o ra mét nhãm mÆt hµng cã vai trß ®éng lùc thóc ®Èy toµn bé nÒn xuÊt khÈu ph¸t triÓn nhanh vµ hiÖu qu¶ nhÊt.
V× vËy viÖc tËp trung x©y dùng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cã ý nghÜa lín ®èi víi nhiÒu mÆt cña nÒn kinh tÕ nhng cã thÓ thÊy râ ë mét sè ®iÓm sau:
3.1. §èi víi quy m« s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong níc
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu vµ ®Æc ®iÓm cña m×nh, nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cã ý nghÜa lín trong viÖc më réng quy m« s¶n xuÊt trong níc vµ ®ãng gãp tÝch cùc thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ theo ®ã lµ lµm phong phó thªm thÞ trêng néi ®Þa.
MÆt hµng xuÊt khÈu c«ng nghiÖp chñ lùc lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cã kim ng¹ch cao, thÞ trêng tiªu thô lín, vµ søc c¹nh tranh do ®ã ®ßi hái tiÒn ®Ò cho nã lµ mét nÒn s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn. §Ó cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu lín cña thÞ trêng thÕ giíi vÒ c¸c mÆt hµng thuéc nhãm hµng chñ lùc nµy ®ái hái quy m« s¶n xuÊt ph¶i ®îc më réng ®Õn møc ®é nµo ®ã. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng x· héi chñ nghÜa trong khi chóng ta cã nhu cÇu vèn ®Çu t lín nhng c¸c nguån vèn l¹i lu«n thiÕu do vËy viÖc tËp trung x©y dùng c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc sÏ gióp ta cã ®îc nguån ngo¹i tÖ lín tËp trung x©y dùng ®îc mét sè ngµnh cã quy m« s¶n xuÊt lín tríc hÕt lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vµ phôc vô ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
Do vËy x©y dùng vµ ph¸t triÓn nhãm hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ®· ®ãng gãp më réng quy m« s¶n xuÊt tiÕn tíi x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt hµng hãa lín.
X©y dùng nhãm hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ®ßi hái chóng ta ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu kh«ng chØ th«ng qua më réng quy m« s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch, æn ®Þnh, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu mµ cßn th«ng qua t¨ng dÇn hµng lîng chÕ biÕn cña s¶n phÈm. T¨ng hµm lîng chÕ biÕn cña hµng hãa xuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng trong níc. §Ó cã thÓ lµm ®îc ®iÒu nµy ®ßi hái hái ph¶i cã sù ®Çu t cho s¶n xuÊt, n©ng cao tr×nh ®é chÕ biÕn (m¸y mãc, khoa häc c«ng nghÖ, tr×nh ®é lao ®éng...). §iÒu nµy cã nghÜa lµ th«ng qua viÖc x©y dùng cñng cè ph¸t triÓn nhãm hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®· gãp phÇn chuyÓn dÞch cÇn c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
Nh vËy viÖc x©y dùng, ph¸t triÓn nhãm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ®· gãp phÇn më réng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt nãi riªng vµ c¬ cÊu toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung theo híng c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i.
Thùc tÕ níc ta, ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ x©y dùng nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Õn nay ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc. Tõ ®iÓm xuÊt ph¸t lµ níc cã nÒn s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn ®Õn nay chóng ta ®· c¬ b¶n h×nh thµnh ®îc mét sè ngµnh cã quy m« s¶n xuÊt lín ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Tiªu biÓu lµ c¸c ngµnh dÖt may, da - giµy. S¶n phÈm cña c¸c ngµnh nµy ®· vît qua ®îc hµng rµo kü thuËt vµo ®îc c¸c thÞ trêng khã tÝnh nh EU, B¾c Mü, NhËt B¶n... vµ c¬ b¶n c¹nh tranh ®îc c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c níc.
3.2. T¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu
Mét nÒn kinh tÕ cã c¬ së vËt ch¸t nghÌo nµn, kÐm ph¸t triÓn nÕu ®Çu t ph©n t¸n th× c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nÕu cã còng rÊt nhá bÐ kh«ng ®¸ng kÓ. KÕt qu¶ lµ nguån ngo¹i tÖ ®Æc biÖt quan träng thu tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ nhá bÐ vµ do ®ã t¸c ®éng cña nã ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Nhng còng trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ nguån vèn nh vËy nÕu song song víi qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng xuÊt khÈu, c¨n cø vµo thÞ trêng thÕ giíi vµ lîi thÕ so s¸nh c¶u ®Êt níc tËp trung nguån lùc u tiªn ph¸t triÓn mét sè mÆt hµng chñ lùc th× ®©y sÏ lµ ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu ph¸t triÓn t¨ng nhanh kim ng¹ch. Nhãm hµng nµy sÏ t¹o ®îc ®ét biÕn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Cô thÓ nhãm hµng xuÊt khÈu chñ lùc thêng lµ nh÷ng mÆt hµng cã kim ng¹ch lín, chiÕm tû träng t¬ng ®èi cao trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa cña c¶ níc vµ ®©y l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng ®Êt níc cã thÕ m¹nh c¹nh tranh nªn thêng cã tèc ®é t¨ng trëng m¹nh do vËy khi nhãm hµng nµy t¨ng trëng th× ®ãng gãp ngo¹i tÖ trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa cña c¶ níc lµ rÊt lín. X©y dùng thµnh c«ng nhãm hµng nµy lµ ®· t¹o ra ®îc mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín, cã søc c¹nh tranh cao mét mÆt trùc tiÕp t¨ng nguån vèn ngo¹i tÖ cho nÕn s¶n xuÊt trong níc (tríc hÕt lµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ), mÆt kh¸c gi¸n tiÕp ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt trong níc vµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm kh¸c th«ng qua cñng cè uy tÝn ®Êt níc trªn thÞ trêng quèc tÕ. Nhê vËy cã thÓ nãi nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ®ãng vai trß nh mét nguån lùc gióp kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh vµ æn ®Þnh.
3.3. T¹o ®iÒu gi÷ v÷ng vµ æn ®Þnh thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu
XuÊt khÈu cña mét quèc gia ®îc ®¹i diÖn bëi nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lc. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn toµn bé xuÊt khÈu nãi chung. Do vËy nhê vµo nh÷ng t lín vµ ®· ®îc kh¼ng ®Þnh qua thêi gian cña mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc mµ thÞ trêng xuÊt khÈu nãi chung cña mét níc còng ®îc gi÷ v÷ng vµ æn ®Þnh. Ngoµi ra th«ng qua xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc mµ mét níc ®· kh¼ng ®Þnh ®îc uy tÝn cña m×nh trªn thÞ trêng quèc tÕ do vËy t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng h¬n cho c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng kh¸c.
Môc tiªu cuèi cïng vµ chung nhÊt cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ nh»m nhËp khÈu. Do vËy hiÖn nay c¸c níc ®Òu cã chñ tr¬ng xuÊt nhËp khÈu liªn kÕt. §iÒu nµy cã nghÜa lµ xuÊt khÈu vµo mét thÞ trêng cã tÝnh ®Õn viÖc nhËp khÈu tõ thÞ trêng ®ã nh»m lµm t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Tãm l¹i x©y dùng nhãm hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cã t¸c dông cñng cè, më réng vµ æn ®Þnh thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu.
3.4. T¹o c¬ së vËt chÊt ®Ó më réng c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kü thuËt víi níc ngoµi.
Nh ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi chung cã t¸c dông thóc ®Èy më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Trong ®ã quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kü thuËt lµ mét bé phËn cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Nhê cã më réng ho¹t ®éng xuÊt khÈu mµ mét quèc gia thiÕ lËp vµ cñng cè ®îc mèi quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kü thuËt víi c¸c níc kh¸c.
Thùc tiÔn níc ta ®· chøng minh ®iÒu nµy. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu mµ ®i ®Çu lµ xuÊt khÈu hµng chñ lùc ®· më ®êng, thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt víi c¸c níc. GÇn ®©y chóng ta cã thÓ nhËn thÊy cïng víi ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu hµng hãa cña níc ta víi c¸c n¬ mµ ®iÓn h×nh gÇn ®©y lµ Mü, EU vµ NhËt B¶n - 3 trung t©m kinh tÕ lín cña thÕ giíi, c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc kü thuËt cña níc ta víi 3 ®èi t¸c lín nµy còng ®ang chuyÓn biÕn tÝch cùc. §Æc biÖt ®èi víi Mü m·i ®Õn n¨m 1994 Tæng thång Mü míi tuyªn bè b·i bá lÖnh cÊm vËn kinh tÕ chèng ViÖt Nam, n¨m 1995 quan hÖ ngo¹i giao gi÷a hai níc míi ®îc thiÕt lËp, nhng chØ sau mét thêi gian ng¾n tõ n¨m 1995 ®Õn nay ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng gi÷a hai níc ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ kÐo theo nã lµ c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kh¸c. N¨m 1993 bu«n b¸n hai chiÒu gi÷a Mü vµ ViÖt Nam míi ®¹t 62 triÖu USD ®Õn n¨m 1994 ®· lµ 180 triÖu USD vµ n¨m 1998 gi¸ trÞ bu«n b¸n hai chiÒu ®· lµ 927 triÖu USD. Quan hÖ ®Çu t do vËy còng ®îc më réng nhanh chãng n¨m 1994 míi cã 35 v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c C«ng ty Mü t¹i ViÖt Nam ®Õn cuèi n¨m 1995 ®· t¨ng lªn ®Õn 150 v¨n phßng. Mü tõ chç ®Çu t kh«ng ®¸ng kÓ vµo ViÖt Nam ®· v¬n lªn lµ mét trong 10 nhµ ®Ç t níc ngoµi lín nhÊt vµo ViÖt Nam. Quan hÖ viÖn trî vµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, hîp t¸c khoa häc kü thuËt kh¸c còng ®· ®îc c¶i thiÖn tÝch cùc. Cã thÓ nãi cïng víi nh÷ng nç lùc ngo¹i giao th× quan hÖ xuÊt nhËp khÈu mµ ®¸ng kÓ lµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng chñ lùc ®· gãp phÇn c¶i thiÖn thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c, ®Çu t gi÷a hai níc. §Õn nay cã thÓ nãi Mü ®· trë thµnh mét thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa vµ lµ ®èi t¸c lín cña ViÖt Nam trong c¸c lÜnh vùc hîp t¸c kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt.
VÊn ®Ò mÆt hµng c«ng nghiÖp x chñ lùc ë níc ta ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc níc quan t©m tõ l©u. ChÝnh v× viÖc x©y dùng mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cã vai trß vµ ý nghÜa to lín nh trªn nªn nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÊn ®Ò nµy cµng ®îc quan t©m nhiÒu h¬n khi chóng ta tiÕp xóc nhiÒu víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi.
4. HiÖu qu¶ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc
HiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nãi chung vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi riªng lµ mét yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi tõng doanh nghiÖp vµ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Do vËy trong nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII ®· nhÊn m¹nh : “ më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Më réng thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu, t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn s©u, t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng hãa vµ dÞch vô...” (nguån : V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng céng s¶n ViÖt nam lÇn thø III, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 1996). HiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu nhãm hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ®îc ®Ò cÊp trong kho¸ luËn nµy ®îc xÐt díi hai khÝa c¹nh lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi.
4.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña níc ta nay cßn nhiÒu bÊt cËp. ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ quan träng nhÊt ®ã lµ chØ tiªu lîi nhuËn ®©y lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån vong cña mçi doanh nghiÖp. Nguyªn nh©n lîi nhuËn ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn cha cao cã nhiÒu nhng chñ yÕu lµ do trong khi gi¸ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña ViÖt Nam t¬ng ®èi thÊp so víi gi¸ trung b×nh cña thÕ giíi vµ gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c níc th× chi phÝ nhËp khÈu nguyªn liÖu lín, tr×nh ®é n¨ng lùc chÕ biÕn thÊp... ph¬ng thchÝnh s¸ch nhËp khÈu chñ yÕu lµ theo h×nh thøc gia c«ng, xuÊt khÈu qua trung gian. Mùc dï cã nh÷ng h¹n chÕ nh vËy song nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc còng cã nhiÒu lîi thÕ ph¸t triÓn nh gi¸ lao ®éng rÎ, ®a sè lao ®éng cã tr×nh ®é gi¸o dôc phæ th«ng, vÞ trÝ ®Þa lý, khÝ hËu... nªn còng ®· bíc ®Çu mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cho ®Êt níc.
HiÖu qu¶ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc ®· ®îc c¶i thiÖn song cßn thÊp. Nh×n chung nhãm hµng nµy chñ yÕu lµ xuÊt khÈu theo ph¬ng thøc gia c«ng vµ qua trun gian. Tuy kim ng¹ch nhãm hµng nµy t¬ng ®èi cao cã hai mÆt hµng lµ Da - GiÇy, DÖt may cã kim ng¹ch hµng n¨m ®¹t trªn 1 tû USD vµ §iÖn tö ®¹t trªn 500 triÖu USD nhng do chñ yÕu dùa vµo nguyªn phô liÖu nhËp khÈu nªn lîi nhuËn thu vÒ kh«ng lµ bao chñ yÕu chØ bï ®¾p c«ng lao ®éng nh mÆt hµng Da - giµy vµ DÖt may chØ ®¹t lîng gi¸ trÞ gia t¨ng trong níc chØ kho¶ng 25 - 30% gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu.
4.2. HiÖu qu¶ x· héi
X©y dùng, ph¸t triÓn hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc kh«ng nh÷ng ®em l¹i hiÖu qu¶ vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn mang l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ x· héi to lín. Hµng n¨m viÖc tæ chøc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp kx chñ lùc ®· t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho mét bé phËn kh«ng nhá d©n c. Trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng thÕ giíi vµ lîi thÕ so s¸nh cña níc ta hiÖn nay th× ®a sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vÉn ®îc x©y dùng dùa trªn lîi thÕ vÒ gi¸ lao ®éng rÎ vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ chÝnh.
C¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay còng thu hót nhiÒu lao ®éng d«i d gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp. Trong nhãm nµy ®iÓn h×nh thu hót lao ®éng cã thÓ xÐt c¸c trêng hîp sau. Ngµnh DÖt may hiÖn nay thu hót kho¶ng 1,6 triÖu lao ®éng vµ dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 sè lao ®éng trong ngµnh sÏ vµo kho¶ng 2,5- 3 triÖu lao ®éng [2]. Ngµnh da - giµy lµ mét trong nh÷ng ngµnh sö dông lao ®éng lín. Theo thèng kª ngµnh Da - giÇy níc ta vµo n¨m 2000 thu hót kho¶ng 350.000 lao ®éng trong ®ã bao gåm cã 80% lµ lao ®éng n÷ [59] vµ dù kiÕn ®Õn n¨m 2005 sÏ t¹o viÖc lµm cho kho¶ng 516.000 lao ®éng, n¨m 2010 lµ 7120.000 lao ®éng [39]...ngµnh ®iÖn tö tin häc tuy ®· cã tr×nh ®é c«ng nghÖ t¬ng ®èi cao nhng chñ yÕu hiÖn nay vÊn chØ lµ l¾p r¸p nªn thu hót t¬ng ®èi nhiÒu lao ®éng.
Ngµnh DÇu khÝ thu hót lîng lao ®éng t¬ng ®èi Ýt.
Tõ viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c nh tÖ n¹n x· héi, vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo...ViÖt Nam ®· ®îc Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng níc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trªn thÕ giíi.
Th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu cã quy m« t¬ng ®èi c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc chóng ta ®· cñng cè vµ n©ng cao ®îc vÞ thÕ kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ®Êt níc trªn trêng quèc tÕ, gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn cña ®Êt níc. Tõ mét ®Êt níc nghÌo nµn l¹c hËu ®Õn nay ViÖt Nam ®· ®îc b¹n bÌ n¨m ch©u biÕt ®Õn. §¸ng mõng lµ chóng ta ®· v¬n lªn lµ níc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ®Çu thÕ giíi vÒ mét sè hµng chñ lùc dÖt may, da - giÇy.
Tãm l¹i, viÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ®· mang l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi to lín cho ®Êt níc. Tuy vËy cã thÓ thÊy ngay r»ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc cña níc ta míi chØ chñ yÕu dùa vµo lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ, tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ vÞ trÝ ®Þa lý mµ cha quan t©m ®Õn vÊn ®Òn chÊt lîng cña nguån lao ®éng vµ tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ chÕ biÕn nªn hiÖu qu¶ thùc tÕ mang l¹i cha c©n xøng. Do vËy ho¹t trong thêi gian tíi cÇn nhiÒu viÖc ph¶i lµm nh»m n©ng cao h¬n hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa nãi chung vµ cô thÓ lµ c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc.
II. Vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.
C«ng nghiÖp ho¸ theo nghÜa hÑp lµ qu¸ tr×nh thay thÕ lao ®éng thñ c«ng b»ng lao ®éng c¬ khÝ. Cßn theo nghÜa réng c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh thay thÕ liªn tôc tõ lao ®éng thñ c«ng lªn lao ®éng c¬ khÝ víi møc ®é ngµy cµng hiÖn ®¹i h¬n. Ngay nay c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo mét con ®êng phï hîp ®· trë thµnh mét nhu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi c¸c quèc gia ®Æc biÖt c¸c níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh ViÖt Nam ®Ó cã thÓ tho¸t khái t×nh tr¹ng tr× trÖ, chèng l¹i ®ãi nghÌo vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n. ViÖt Nam còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¸t triÓn kinh tÕ nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu. Hoµn c¶nh hiÖn nay chøa ®ùng nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ chóng ta cã thÓ rót ng¾n qu¸ tr×nh nµy b»ng c¸ch nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tiªn tiÕn, tiÕp thu c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tõ c¸c níc ph¸t triÓn mµ kh«ng ph¶i ph¸t triÓn tõ ®Çu. Cã thÓ thÊy ngay ®iÒu nµy trong c¬ cÊu hµng hãa nhËp khÈu cña ViÖt Nam. NÕu ph©n chia hµng hãa nhËp khÈu thµnh hai nhãm t liÖu s¶n xuÊt (thiÕt bÞ toµn bé, thiÕt bÞ lÎ, dông cô phô tïng vµ nguyªn liÖu vËt t) vµ t liÖu tiªu dung th× tõ n¨m 1990 ®Õn nay nhãm hµng t liÖu s¶n xuÊt lu«n chiÕm tû träng lín (thêng trªn 80%) trong kim ng¹ch nhËp khÈu cña níc ta:
B¶ng 1 : C¬ cÊu hµng hãa nhËp khÈu 1995 - 2000 ph©n theo nhãm hµng
N¨m
1995
1996
1997
1998
1999
2000
1. T liÖu s¶n xuÊt (%)
84,8
89,9
89,9
91,5
93,6
94,7
2. Hµng tiªu dïng (%)
15,2
15,2
10,1
8,5
6,4
5,3
Nguån : Niªn gi¸m hÖ thèng kª, NXB thèng kª 2001
Nhng trë ng¹i lín nhÊt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam nãi riªng vµ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nãi chung còng lµ nguån vèn ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Nguån vèn phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã thÓ ®îc h×nh thµnh tõ nh÷ng nguån chÝnh sau: §Çu t níc ngoµi; Vay nî viÖn trî ; Thu tõ ho¹t ®éng du lÞch, dÞch vô thu ngo¹i tÖ; XuÊt khÈu søc lao ®éng ; xuÊt khÈu hµng hãa...
Trong nh÷ng nguån thu ngo¹i tÖ chÝnh nµy th× nguån quan träng nhÊt vµ chñ yÕu lµ nguån thu tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa ra níc ngoµi. Thùc tiÔn ViÖt Nam lµ mét minh chøng. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn qua c¬ cÊu tæng nguån thu ngo¹i tÖ cña ViÖt Nam qua mét sè n¨m.
B¶ng 2 : C¸c nguån thu ngo¹i tÖ cña ViÖt Nam (§VT : TriÖu USD)
N¨m
Du lÞch
XuÊt khÈu
FDI
ODA
Tæng
1995
390,0
5.449
6.530,8
612
12.981,8
1996
291,5
7.256
8.497,3
985
17.029,8
1997
325,4
9.185
4.649,1
1.015
15.174,5
1998
258,3
9.340
3.897,4
1.430
14.925,7
1999*
265,2
11.540
1.568,0
1.452
14,818,2
2000
-
14.308
2.012,0
1.500
17.520,0
2001
1.360,0
15.100
2.436,0
1.750
20.646,0
Tæng
2.890,4
72.178
29.590,6
8.744
113.394,0
Nguån:- Niªn gi¸m thèng kª 2000.
-TS. Kim Ngäc (chñ biªn), Kinh tÕ thÕ giíi 2001 - 2002 ®Æc ®iÓm vµ triÓn väng, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, 2002.
C¸c nguån vèn ®Çu t níc ngoµi tuy rÊt quan träng trong giai ®o¹n ®Çu x©y dùng nÒn kinh tÕ, nhng ph¶i theo nguyªn t¾c lµ nhËn vèn ®Çu t cña níc ngoµi lµ ph¶i tr¶ b»ng s¶n phÈm hoÆc ph¶i chia sÎ tµi nguyªn cho ®èi t¸c. Cßn vay nî hay viÖn trî ®Òu ph¶i tr¶ nî sau thêi gian cam kÕt b»ng mäi c¸ch. Vèn ODA th× bao giê còng ®i kÌm víi ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ. §èi víi vèn trong níc th× sè vèn tõ dÞch vô du lÞch b»ng ngo¹i tÖ qu¸ nhá bÐ so víi vèn ®Çu t ban ®Çu cho c¸c ngµnh nµy. Nh vËy lµ chØ cã thÓ tr«ng chê vµo nguån vèn thu ®îc tõ xuÊt khÈu hµng hãa.
Sè liÖu cho trong b¶ng 2 cho chóng ta thÊy tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 6 n¨m gÇn ®©y lµ 72.178 triÖu USD trong khi ®ã tæng c¸c kho¶n thu ngo¹i tÖ kh¸c míi chØ ®¹t kho¶ng 41.216 triÖu USD. Nh vËy tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· chiÕm ®Õn 64% tæng nguån thu ngo¹i tÖ cña níc ta. Do vËy cã thÓ nãi r»ng xuÊt khÈu lu«n lu«n gi÷ vai trß lµ nguån cung cÊp ngo¹i tÖ quan träng nhÊt cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa ë níc ta mµ nã cßn cã t¸c ®éng t¹o ngo¹i tÖ gi¸n tiÕp th«ng qua t¸c ®éng t¬ng hç víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c. Th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu chóng ta cã ®îc nguån ngoÞa tÖ ®Ó thanh to¸n nh÷ng kho¶n nî níc ngoµi ®Õn kú h¹n nh»m t¨ng uy tÝn cña níc ta trªn trêng quèc tÕ. MÆt kh¸c xuÊt khÈu còng lµ c¨n cø ®Ó c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, c¸c tæ chøc què._.c tÕ ®¸nh gi¸ vÒ kh¶ n¨ng kinh tÕ cña mét quèc gia. Vµ cuèi cïng th«ng qua ¶nh hëng gi¸n tiÕp nµy xuÊt khÈu t¸c ®éng ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi viÖn trî,... t¹o uy tÝn cho c¸c kho¶n vay nî kh¸c lµm t¨ng cêng nguån ngo¹i tÖ phôc vô c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc.
2. §ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
C¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia thÓ hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña quèc gia ®ã. Nh×n chung c¸c níc ®Òu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo mét tr×nh tù chung lµ ®i tõ c¬ cÊu kinh tÕ mµ trong ®ã n«ng nghiÖp ®ãng vai trß chñ chèt sang c¬ cÊu kinh tÕ trong ®ã vai trß cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch lµ chñ yÕu. C¸c níc ph¸t triÓn hiÖn nay ®Òu cã c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn ®¹i lµ DÞch vô - C«ng nghiÖp - N«ng th«n. Trong khi ®ã c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong ®ã n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tØ träng kh¸ cao.
C¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn râ rÖt theo híng tÝch cùc qua nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tõ n¨m 1991®Õn nay phÇn ®ãng gãp cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vu cho tæng s¶n phÈm quèc néi kh«ng ngõng t¨ng lªn trong khi ®ã phÇn cña n«ng nghiÖp gi¶m xuèng t¬ng ®èi.
B¶ng 3 : Tèc ®é t¨ng vµ c¬ cÊu GDP cña ViÖt Nam giai ®o¹n 1991-2000
N¨m
Tçc ®é t¨ng
C¬ CÊu
Tæng sè
Chia ra
Tæng sè
Chia ra
N«ng l©m nghiÖp thuû s¶n
C«ng nghiÖp x©y dùng
DÞch vô
N«ng l©m nghiÖp thuû s¶n
C«ng nghiÖp x©y dùng
DÞch vô
1991
5.82
2.18
7.71
7.38
100.00
40.49
23.79
35.72
1992
8.70
6.88
12.79
7.58
100.00
33.94
27.26
38.80
1993
8.08
3.28
12.62
8.64
100.00
29.87
28.90
41.23
1994
8.83
3.37
13.39
9.56
100.00
27.43
28.87
43.70
1995
9.54
4.80
13.60
9.83
100.00
27.18
28.76
44.06
1996
9.34
4.40
14.46
8.8
100.00
27.76
29.73
42.51
1997
8.15
4.33
12.62
7.14
100.00
25.77
32.08
42.15
1998
5.76
3.53
8.33
5.08
100.00
25.78
32.49
41.73
1999
4.77
5.23
7.68
2.25
100.00
25.43
34.49
40.08
2000
6.75
4.04
10.07
5.57
100.00
24.30
36.61
39.09
Nguån : Kinh tÕ 2000 - 2001 ViÖt Nam vµ thÕ giíi, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, 2001.
XuÊt khÈu cã vai trß t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Sù thay ®æi trong c¬ cÊu xuÊt khÈu biÓu hiÖn sù thay ®æi trong c¬ cÊu kinh tÕ. Sù thay ®æi trong c¬ cÊu xuÊt khÈu biÓu hiÖn sù thay ®æi trong c¬ cÊu s¶n xuÊt cña mét quèc gia. Cã hai quan ®iÓm khi xem xÐt ®Õn t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia.
Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng xuÊt khÈu chØ lµ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm d thõa do s¶n xuÊt vît qu¸ nhu cÇu tiªu thô trong néi ®Þa. XÐt theo quan ®iÓm nµy th× xuÊt khÈu kh«ng cã vai trß, t¸c ®éng g× to lín ®Õn qu¸ tr×nh quan ®iÓm nµy th× xuÊt khÈu kh«ng cã vai trß, t¸c ®éng g× to lín ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia. Mµ trong hoµn c¶nh lµ mét níc cã nÒn s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn th× s¶n xuÊt cßn cha ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong níc dÉn ®Õn s¶n phÈm d thõa kh«ng cã hoÆc nÕu cã còng rÊt Ýt. Do v¹y xuÊt khÈu lµ hÕt søc nhá bÐ vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Vµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ diÔn ra hÕt søc chËm ch¹p.
Quan ®iÓm thø hai l¹i cho r»ng thÞ trêng ®Æc biÖt lµ thÞ trêng thÕ giíi lµ nh©n tè quan träng trong viÖc tæ chøc s¶n xuÊt. S¶n xuÊt nh÷ng c¸i mµ thÞ trêng cÇn chø kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt nh÷ng thø mµ m×nh cã kh¶ n¨ng. ThÞ trêng ngµy nay kh«ng cßn bÞ bã hÑp trong ph¹m vi biªn giíi l·nh thæ quèc gia n÷a mµ lµ thÞ trêng thÕ giíi. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nµy th× xuÊt khÈu ho¹t ®éng b¸n hµng hãa cña níc m×nh ra ngoµi ph¹m vi biªn giíi quèc gia ngµy cµng ph¸t huy vai träng quan träng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi riªng.
Tríc tiªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn sÏ t¹o m«i trêng, ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ngµnh kh¸c ph¸t triÓn. C¸c ngµnh kh¸c ë ®©y lµ nh÷ng ngµnh cã liªn quan, phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu. XuÊt khÈu ph¸t triÓn t¹o nhu cÇu ph¶i ph¸t triÓn mét hÖ thèng phôc vô cho nã bao gåm cã c¸c ngµnh ng©n hµng, vËn t¶i, b¶o hiÓm.... Bªn c¹nh ®ã muèn xuÊt khÈu ph¸t triÓn th× tiÒn ®Ò lµ ph¶i ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. C¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ phôc vô ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn th× thu nhËp cña nh©n c«ng ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh nµy còng sÏ ®îc n©ng cao. Mét khi thu nhËp t¨ng th× nhu cÇu tiªu dïng còng t¨ng lªn kh«ng cßn chØ giíi h¹n ë nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu nh ¨n, mÆc ... n÷a mµ sÏ ®îc më réng ra c¸c nhu cÇu cao h¬n nh vui ch¬i, gi¶i trÝ... Nhu cÇu t¨ng ®Õn lît m×nh ¹i t¹o tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô trong níc ph¸t triÓn.
Khi mét nÒn kinh tÕ ®ang ë giai ®o¹n kÐm ph¸t triÓn th× lu«n ë trong t×nh tr¹ng cÇu vît qu¸ cung, c¸c níc cha thÊy ®îc nhu cÇu më réng thÞ trêng. Trong giai ®o¹n nµy ho¹t ®éng s¶n xuÊt chñ yÕu ®¸p øng nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu nhá bÐ. Nhng khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn mét møc ®é nµo ®ã th× thÞ trêng trong níc kh«ng cßn ®ñ ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña nÒn s¶n xuÊt trong níc n÷a do vËy ®Æt ra nhu cÇu bøc thiÕt ph¶i më réng thÞ trêng ra khái biªn giíi quèc gia, ph¶i b¸n hµng hãa cña níc m×nh sang c¸c níc kh¸c tøc ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn. Thùc tiÔn ph¸t triÓn ®· chøng minh ®iÒu nµy (b¶ng 3). C¸c níc C«ng nghiÖp míi (NICs) ®· ph¸t triÓn theo chiÕn lîc s¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu trong giai ®o¹n ®Çu. Theo chiÕn lîc nµy chñ yÕu lµ s¶n xuÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu trong níc thay thÕ c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu. Nhng chiÕn lîc nµy còng chØ cã t¸c dông trong thêi gian ®Çu gióp nh÷ng níc nµy tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc theo chiÒu réng. C¸c níc NICs ®· p h¶i chuyÓn híng sang chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu khi thÞ trêng néi ®Þa tá ra h¹n hÑp ®èi víi nhu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt. §Õn lóc nµy th× s¶n xuÊt k h«ng bÞ giíi h¹n bëi thÞ trêng trong níc víi nh÷ng nhu cÇu h¹n hÑp n÷a mµ ®îc më réng ra c¶ thÞ trêng thÕ giíi víi nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng phong phó t¹o tiÒn ®Ò thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo chiÒu híng tÝch cùc. Vai trß më réng thÞ trêng th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu l¹i cµng tá ra quan träng, tÊt yÕu trong xu thÕ toµn cÇu hãa ®ang diÏn ra m¹nh mÏ hiÖn nay. Mét quèc gia kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®Çy ®ñ ®îc nÕu kh«ng më cöa thÞ trêng cña m×nh ®ång thêi tiÕn hµnh th©m nhËp thÞ trêng c¸c níc kh¸c th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Biªn giíi ®Þa lý cña mçi quèc gia mÊt dÇn ý nghÜa.
B¶ng 4: Mèc thêi ®iÓm thùc hiÖn chiÕn lîc CNH cña c¸c níc ASEAN.
Níc
Thay thÕ nhËp khÈu
Híng xuÊt khÈu
Xingapo
1961
1965
Indonªxia
1967
1982
Th¸i Lan
1962
1972
Malaixia
1958
1968
Philipin
1946
1970
Nguån: -WB, Several Country-Specific Report, UNTACD 1987.
-PTS. §ç §øc §Þnh, Mét sè vÊn ®Ò vÒ chiÕn lîc CNH vµ lý thuyÕt ph¸t triÓn, NXB ThÕ giíi, 1999.
XÐt tõ mét khÝa c¹nh kh¸c xuÊt khÈu l¹i gióp ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ th«ng qua viÖc t¹o ®iÒu kiÖn më réng ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¶ vÒ sè lîng, hiÖu qu¶ vµ chñng lo¹i. Víi mét nÒn ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn mét quèc gia kh«ng chØ kh«ng cßn bÞ phô thuéc vµo ®Çu ra lµ thÞ trêng trong níc n÷a mµ ®Çu vµo còng ®îc ph¸t triÓn th«ng qua ho¹t ®éng nhËp khÈu tõ bªn ngoµi. Nhng ®Ó cã thÓ nhËp khÈu th× ph¶i nãi ®Õn vai trß cña xuÊt khÈu lµ nguån vèn chñ yÕu cho ho¹t ®éng nhËp khÈu nh ®· ®îc ph©n tÝch ë phÇn trªn. Ngoµi ra xuÊt khÈu cßn gióp thiÕt lËp nguån cung cÊp hµng nhËp khÈu æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶. NhËt B¶n lµ mét m×nh chøng cho ®iÒu nµy. Víi mét nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn nghÌo nµn NhËt B¶n ®· ph¸t triÓn thµnh c«ng nh÷ng ngµnh kinh tÕ hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn nh ngµnh s¶n xuÊt thÐp, ngµnh s¶n xuÊt «t«, ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö.... Hµng lo¹t nh÷ng ngµnh mòi nhän cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n lµ nh÷ng ngµnh ®ßi hái ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt rÊt lín mµ trong níc kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc. Nhng chÝnh nhê cã sù phèi hîp gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu mµ NhËt B¶n ®· trë thµnh nÒn kinh tÕ lín thø hai víi c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn ®¹i. HiÖn nay, NhËt B¶n ®· trë thµnh níc xuÊt khÈu thÐp, «t«, c¸c s¶n phÈm ®iÓn tö.....hµng ®Çu thÕ giíi. Tãm l¹i môc ®Ých chung nhÊt cña xuÊt khÈu phôc vô tiªu dïng vµ s¶n xuÊt trong níc. Th«ng qua ho¹t ®éng nhËp khÈu ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· gãp phÇn më réng nguån cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n xuÊt trong níc gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp, hiÖn ®¹i mµ kh«ng bÞ giíi h¹n bëi nguån cung cÊp ®Çu vµo nghÌo nµn, h¹n hÑp trong níc.
T¸c ®éng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®Õn nÒn s¶n xuÊt níc ta cßn ®îc thÓ hiÖn ë viÖc ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®· t¹o ra tiÒn ®Ò kinh tÕ - kü thuËt nh»m c¶i t¹o vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn th«ng qua vai trß cña xuÊt khÈu nh mét ph¬ng tiÖn quan träng t¹o vèn, kü thuËt vµ c«ng nghÖ tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo ViÖt Nam, nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, t¹o ra mét n¨ng lùc s¶n xuÊt míi. Vai trß nµy cµng ph¸t huy trong ®iÒu kiÖn níc ta lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn cã nÒn s¶n xuÊt kÐm ph¸t triÓn víi c¬ së h¹ tÇng, kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu trong thêi kú ®Çu tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸.
Thùc hiÖn xuÊt khÈu cã nghÜa chóng ta ®· thùc hiÖn b¸n hµng ho¸ cña níc m×nh sang thÞ trêng c¸c níc kh¸c tham gia vµo thÞ trêng thÕ giíi. Do vËy, hµng hãa ViÖt Nam sÏ ph¶i tham gia vµo cuéc c¹nh tranh víi møc ®é hoµn toµn kh¸c víi thÞ trêng trong níc c¶ vÒ gi¸ c¶, chÊt lîng vµ mÉu m·u chñng lo¹i hµng hãa. Muèn tån t¹i trong cuéc c¹nh tranh nµy hµng hãa ViÖt Nam ph¶i tù n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh th«ng qua viÑc c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng cao chÊt lîng, hoµn thiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt b¸n hµng sao cho hiÖu qu¶ h¬n. ChÝnh do vËy mµ m«i trêng c¹nh tranh quèc tÕ ®· cã t¸c ®éng c¶i t¹o c¬ cÊu, qui tr×nh s¶n xuÊt trong níc theo híng phï hîp h¬n víi thÞ trêng, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng hãa ViÖt Nam.
C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã thÓ tiÕp cËn thÞ trêng thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp ph¶i chÊp nhËn quy luËt c¹nh tranh gay g¾t cña thÞ trêng nµy.
XÐt ë tÇm vi m« c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù hoµn thiÖn m×nh, ph¶i liªn tôc ®æi míi ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi vµ c¹nh tranh ®îc víi doanh nghiÖp c¸c níc kh¸c.
Tãm l¹i xÐt theo quan ®iÓm thø hai nµy xuÊt khÈu cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nÒn s¶n xuÊt trong níc, gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng tÝch cùc.
3. T¸c ®éng gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c
XuÊt khÈu kh«ng chØ cã t¸c ®éng thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, t¸c ®éng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt mµ cßn t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt x· héi.
Tríc tiªn xuÊt khÈu cã t¸c dông t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu lao ®éng. Níc ta lµ mét níc cã d©n sè thuéc lo¹i ®«ng trªn thÕ giíi (®øng thø 12 thÕ giíi). Trong ®ã, sè lîng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng t¬ng ®èi lín. Nhng lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o nµy vÉn cha ®îc sö dông hÕt dÉn ®Õn mét vÊn ®Ò næi cém lµ tû lÖ thÊt nghiÖp trong ®é tuæi lao ®éng ë níc ta lu«n cao h¬n møc b×nh qu©n cña thÕ giíi. B»ng viÖc më réng thÞ trêng t¸c ®éng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn xuÊt khÈu ®· ®ãng gãp phÇn kh«ng nhá gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp ë níc ta hiÖn nay. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹o c«ng ¨n viÖc lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp th«ng qua viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, c¸c ngµnh phôc vô ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ c¸c ngµnh kh¸c cã liªn quan.
Trong thêi gian qua, ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®îc ®Èy m¹nh ®· cã t¸c dông kh«i phôc l¹i vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh nghÒ truyÒn thèng cña níc ta nh c¸c lµng nghÒ gèm sø, m©y tre ®an, ... §©y lµ nh÷ng s¶n phÈm thu hót nhiÒu lao ®éng thñ c«ng, tËn dông lîi thÕ lao ®éng rÎ. Mét mÆt, ViÖc nµy cã t¸c dông ®em l¹i nguån ngo¹i tÖ cho ®Êt níc phôc vô c«ng nghiÖp ho¸. MÆt kh¸c gãp phÇn duy tr×, ph¸t triÓn, më réng truyÒn b¸ v¨n ho¸ truyÒn thèng, vµ thu hót mét lùc lîng lao ®éng ®«i d ®¸ng kÓ.
Th«ng qua ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nh nu«i trång thuû h¶i s¶n, s¶n xuÊt lóa g¹o... xuÊt khÈu ®· t¹o ra hµng triÖu c«ng ¨n viÖc lµm. Ngoµi ra ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn t¹o tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn mét lo¹t c¸c ngµnh phôc vô cho nã nh ngµnh ng©n hµng, vËn t¶i, b¶o hiÓm... C¸c ngµnh nµy còng ®· t¹o ra mét khèi lîng lín viÖc lµm víi møc thu nhËp kh«ng ph¶i nhá.
Giê ®©y nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt trong níc kh«ng chØ phôc vô nhu cÇu néi ®Þa n÷a mµ lµ nhu cÇu ®a d¹ng phong phó cña thÞ trêng thÕ giíi. Do vËy lµm xuÊt hiÖn ë níc ta mét sè ngµnh nghÒ míi nh»m ®¸p øng nhu cÇu hiÖn ®¹i cña thÞ trêng thÕ giíi. §Õn lît nã c¸c ngµnh nghÒ míi nµy l¹i thu hót mét lùc lîng lao ®éng d«i d gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm.
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña níc ta ph¸t triÓn, hµng hãa cña ta cã thÓ c¹nh tr¹nh trªn thÞ trêng thÕ giíi sÏ cñng cè ®Þa vÞ, uy tÝn cña ViÖt Nam víi c¸c ®èi t¸c níc ngoµi. C¸c nhµ ®Çu t sÏ yªn t©m h¬n khi ®Çu t vµo ViÖt Nam. Do vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh liªn doanh liªn kÕt vµ qua ®©y t¹o ra thªm nhu cÇu sö dông lao ®éng.
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn chÝnh lµ ®· t¹o ra nguån vèn thùc tÕ ®Ó nhËp khÈu nguyªn nhiªu vËt liÖu cho s¶n xuÊt trong níc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. H¬n thÕ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn t¹o ra nhu cÇu tiªu dïng lín h¬n trong níc th«ng qua viÖc t¹o ra thu nhËp cho lùc lîng lao ®éng vèn thÊt nghiÖp. Khi s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× tÊt yÕu cã nhu cÇu sö dông nhiÒu vµ æn ®Þnh h¬n.
Nh vËy xuÊt khÈu cã t¸c dông to lín trong viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë níc ta. VÊn ®Ò tû lÖ thÊt nghiÖp cao mét khi ®· ®îc gi¶i quyÕt th× sÏ kÐo theo hµng lo¹t vÊn ®Ò vÒ x· héi kh¸c nh trËt tù, an toµn x· héi, téi ph¹m.... còng ®îc gi¶m ®i ®¸ng kÓ.
XÐt tõ khÝa c¹nh kh¸c th× xuÊt khÈu cßn cã t¸c dông trùc tiÕp n©ng cao møc sèng cña ngêi d©n. xuÊt khÈu lµ ph¬ng tiÖn chÝnh t¹o ra nguån ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu t liÖu tiªu dïng gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao c¶ nh©n d©n. Tãm l¹i, xuÊt khÈu ®· cã t¸c dông gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, gi¶i quyÕt hµng lo¹t c¸c vÉn ®Ò x· héi kh¸c vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n.
4. Lµ c¬ së ®Ó ®Èy m¹nh, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i
Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ mét bé phËn cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i nhng tùu chung l¹i quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ víi th¬ng m¹i, kinh tÕ vµ kho¸ häc kü thuËt gi÷a mét quèc gia nµy víi mét quèc gia kh¸c hay mét tæ chøc quèc tÕ.
Nh vËy trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i bao gåm nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c nhau: XuÊt nhËp khÈu hµng hãa, §Çu t quèc tÕ, Du lÞch, DÞch vô (vËn t¶i ®êng biÓn, hµng kh«ng, bé, b¶o hiÓm. thanh to¸n quèc tÕ), xuÊt khÈu lao ®éng...
Tõ kh¸i niÖm ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i trªn ta thÊy sù thèng nhÊt h÷u c¬, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a c¸c lÜnh vùc cña ho¹t ®éng nµy. ë ®©y chóng ta tËp chung bµn ®Õn t¸c ®éng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa ®Õn c¸c lÜnh vùc kh¸c cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Ho¹t ®éng xÝ nghiÖp khÈu hµng hãa víi t c¸ch lµ ngµnh kinh tÕ thùc hiÖn chøc n¨ng lu th«ng hµng hãa gi÷a thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng ngoµi níc chØ lµ mét bé phËn cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia, nhng lµ mét bé phËn cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia, nhng lµ mét bé phËn v« cïng quan träng. §Æc biÖt ph¶i nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¸c ®éng thóc ®Èy më réng c¸c lÜnh vùc kh¸c cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc tiÔn níc ta ®· chøng minh ®iÒu nµy. Trong c¸c lÜnh vùc cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña níc ta chØ cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa l©u ®êi cßn hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng kh¸c ®Òu lµ míi mÎ.
Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa cña mét quèc gia lu«n cã quan hÖ mËt thiÕt phô thuéc lÉn nhau víi ho¹t ®éng ®Çu t quèc tÕ. Ho¹t ®éng ®Çu t quèc tÕ ë ®©y ph¶i xÐt trªn hai lÜnh vùc ®ã lµ ho¹t ®éng ®Çu t cña níc kh¸c vß níc së t¹i vµ ho¹t ®éng ®Çu t cña níc së t¹i ra níc ngoµi. XÐt tõ khÝa c¹nh thø nhÊt, ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa thÓ hiÖn ®îc tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh ph¸t triÓn cña mét níc ®èi víi c¸c níc kh¸c gãp phÇn thóc ®Èy c¸c chñ ®Çu t vµo dùa trªn nh÷ng tiÒm n¨ng thÕ m¹nh nµy. H¬n n÷a ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa ph¸t triÓn sÏ cµng lµm t¨ng uy tÝn quèc tÕ trªn trêng quèc tÕ nªn cµng cñng cè ®îc lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t quèc tÕ do vËy cã t¸c dông t¨ng dßng vèn ®Çu t níc ngoµi vµo. XÐt tõ khÝa c¹nh kh¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa còng lµ tiÒn ®Ò thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi cña c¸c nhµ ®Çu t trong níc. Th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa cña níc m×nh c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ t×m hiÓu ®îc nhu cÇu thÞ trêng, t×m hiÓu m«i trêng ®Çu t níc ngoµi. Do vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa lµ bíc dän ®êng cho ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi, mét h×nh thøc xuÊt khÈu cao h¬n - xuÊt khÈu t b¶n. Nh vËy xÐt ë c¶ hai khÝa c¹nh th× ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa vµ ho¹t ®éng ®Çu t quèc tÕ ®Òu cã quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i, thóc ®Èy lÉn nhau. §iÒu nµy cµng ®îc thÓ hiÖn râ th«ng qua thùc tiÔn ho¹t ®éng ®Çu t cña níc ngoµi vµo ViÖt Nam (do ViÖt Nam lµ níc chËm ph¸t triÓn ®ang trong thêi k× ®Çu c«ng nghiÖp ho¸, thiÕu vèn nªn c¬ b¶n ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi lµ nhá bÐ) trong nh÷ng n¨m qua. Tuy chóng ta cã Quy chÕ vÒ ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1977 nhng ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi hÇu nh kh«ng cã do trong giai ®o¹n nµy ho¹t ®éng xuÊt khÈu, c¬ së ®Ó thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi cha ®îc ph¸t triÓn chñ yÕu chØ tiÕn hµnh víi c¸c níc XHCN. Ph¶i ®Õn khi ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®îc §¶ng vµ Nhµ níc n©ng lªn thµnh mét trong 3 ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín, th× cïng víi sù t¨ng trëng m¹nh cña xuÊt khÈu ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam còng kh«ng ngõng gia t¨ng.
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa còng cã t¸c ®éng qua l¹i víi ho¹t ®éng du lÞch, trao ®æi dÞch vô. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa ra níc ngoµi ngoµi t¸c dông vÒ mÆt kinh tÕ cßn cã t¸c dông nh mét ph¬ng tiÖn phæ biÕn, giíi thiÖu v¨n ho¸ cña níc m×nh ra ngoµi biªn giíi quèc gia do vËy t¸c dông thu hót dßng kh¸ch vµo ViÖt Nam tham quan, t×m hiÓu c¬ héi lµm ¨n... thóc ®Èy ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn. Ngoµi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt mËt thiÕt víi c¸c dÞch vô nh vËn t¶i giao nhËn, thanh to¸n quèc tÕ, b¶o hiÓm... Ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét khi ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¸t sinh nhu cÇu ph¸t triÓn c¸c dÞch vô nµy ®Ó phôc vô cho nã. Vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa cµng më réng th× ®ßi hái c¸c dÞch vô nµy còng ph¶i ph¸t triÓn theo. Do vËy cã thÓ nãi ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa lµ tiÒn ®Ò xuÊt hiÖn, vµ më réng c¸c dÞch vô thanh to¸n quèc tÕ, vËn t¶i quèc tÕ, b¶o hiÓm... Ngîc l¹i c¸c ho¹t ®éng dÞch vô nµy cµng ph¸t triÓn cµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng hãa.
Ch¬ng II
thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng më réng ho¹t ®éng
xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc
I. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc
1. Thùc tr¹ng khai th¸c vµ xuÊt khÈu dÇu th«
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, dÇu khÝ ViÖt Nam ®· lu«n ph¸t triÓn ®óng híng, kh«ng ngõng v¬n lªn vµ trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi ngän cña ®Êt níc. S¶n lîng dÇu th¬ng phÈm ngµy mét t¨ng, thu ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu dÇu th« lu«n ®øng hµng ®Çu trong c¸c ngµnh kinh tÕ. §Æc biÖt, kÓ tõ n¨m 1991, dÇu th« ®· chÝnh thøc trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam vµ gãp phÇn quan träng vµo sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ vµ ®a ViÖt Nam trë thµnh níc xuÊt khÈu dÇu má thø 4 trong khu vùc.
1.1.T×nh h×nh khai th¸c
a. TiÒm n¨ng khai th¸c.
DÇu khÝ ViÖt Nam ®îc nhËn ®Þnh lµ cã triÓn väng tèt, ®Æc biÖt lµ vïng thÒm lôc ®Þa; kÕt qu¶ ban ®Çu x¸c ®Þnh nhiÒu bÓ trÇm tÝch cã triÓn väng trªn ®Êt liÒn vµ ngoµi biÓn ®ã lµ : bÓ s«ng Hång, Phó Khang, Cöu Long, Nam C«n S¬n, ngoµi kh¬i vÞnh T©y - Nam, Hoµng Sa vµ bÓ Trêng Sa.
b. S¶n lîng khai th¸c
Ngµnh dÇu khÝ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nhiÒu bíc ph¸t triÓn míi rÊt quan träng, nhiÒu má dÇu khÝ ®îc ph¸t hiÖn, nhiÒu má ®· vµ ®ang ph¸t triÓn ®a vµo khai th¸c nh má B¹ch Hæ, Rång Bunga, Kekwa, Rudy vµ R¹ng §«ng. S¶n lîng dÇu th« khai th¸c c¸c n¨m sau ®Òu t¨ng h¬n c¸c n¨m tríc. ChØ trong vßng 5 n¨m 1990 - 1995 s¶n lîng dÇu th« ®· t¨ng 282% (tõ 2700 ngh×n tÊn vµo n¨m 1990 lªn 7620 ngh×n tÊn vµo n¨m 1995). Vµ xÐt c¶ giai ®o¹n 1990 - 2000 th× con sè ®ã lµ 602% (tõ 2.700 ngh×n tÊn n¨m 1990 t¨ng lªn 16.274 ngh×n tÊn n¨m 2000). B¶ng sè liÖu díi ®©y cho thÊy sù t¨ng trëng s¶n lîng dÇu trong vßng 10 n¨m qua.
B¶ng 5 : S¶n lîng dÇu giai ®o¹n 1990 - 2000
§¬n vÞ tÝnh : ngh×n tÊn
N¨m
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
SL
2700
4000
5500
6300
7100
7620
8800
10090
12500
15217
16274
Nguån : Niªn gi¸m thèng kª 1996, 2000 -Tæng côc thèng kª.
1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu
a. Khèi lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu
MÆc dï ngµnh dÇu khÝ lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp non trÎ (tõ lóc khëi ®Çu lµ 1 liªn ®oµn ®Þa chÊt) nhng ®· nhanh chãng trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ chñ lùc ®ãng gãp lín lao cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. S¶n lîng dÇu th¬ng phÈm ngµ mét t¨ng qua c¸c n¨m, thu ngo¹i thÖ tõ xuÊt khÈu dÇu th« lu«n ®øng hµng ®Çu trong c¸c ngµnh kinh tÕ.
B¶ng 6 : Khèi lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th«
N¨m
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
KL
Ngh×n tÊn
3.917
5.446
6.153
6.949
7.552
8.112
9.638
12.145
14.855
15.500
17.000
Kim ng¹ch (TriÖu USD)
58/0
840
866
976
1.074
1.350
1.620
2.006
2.017
3.300
3.619
Nguån : - Niªn gi¸m thèng kª 1996, 2000-Tæng côc thèng kª
- Bµi “ thµnh tùu 15 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ “ - t¹p chÝ céng s¶n sè 1(1/2001)
b. ThÞ trêng xuÊt khÈu
ThÞ trêng xuÊt khÈu dÇu kh« ViÖt Nam ngµy cµng më réng. Cho ®Õn nay, NhËt B¶n, Mü, Singapore, Anh vµ Hµ Lan lµ nh÷ng thÞ trêng nhËp khÈu chÝnh dÇu th« cña ViÖt Nam víi tû träng lîng dÇu ViÖt Nam xuÊt sang c¸c níc nµy lµ NhËt B¶n (30%), Mü (22%), Singapore (20%), Anh (8%) vµ Hµ Lan (8%).
Tû träng dÇu ViÖt Nam xuÊt sang c¸c níc
Hµ Lan
Kh¸c
NhËt B¶n
Mü
Anh
Singapo
22%
30%
12%
20%
8%
8%
2. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng dÖt, may
Ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®· cã gÇn mét thÕ kû nay, cßn nh÷ng ho¹t ®éng thñ c«ng truyÒn thèng nh thªu thïa th× ®· tån t¹i tõ rÊt l©u. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ngµnh dÖt may ph¸t triÓn, c¸c h·ng dÖt ®îc trang bÞ m¸y mãc hiÖn ®¹i cña Ch©u ¢u (Liªn X«) vµ Trung Quèc. Ngay tõ nh÷ng n¨m 1970, ngµnh dÖt may ViÖt Nam d· xuÊt khÈu vµ ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 90, sau khi ViÖt Nam thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi th× thêi kú ph¸t triÓn cña ngµnh dÖt may híng xuÊt khÈu ®· thùc sù më rég. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng s¶n xuÊt hiÖn nay còng chØ chñ yÕu míi dõng l¹i ë gia c«ng xuÊt khÈu.
a. S¶n lîng
Ngµnh dÖt may chiÕm kho¶ng 16,4% trong c¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu n¨m 2002. MÆc dï ngµnh dÖt ®ang t¨ng rÊt chËm nhng tû lÖ ngµnh dÖt trong tæng s¶n lîng cña ngµnh c«ng nghiÖp (6,1%) lín h¬n ngµnh may (2,7%). S¶n lîng sîi t¨ng chËm, s¶n lîng v¶i thÓ hiÖn mét xu híng kh«ng s¸ng sña, b¾t ®Çu tõ n¨m 1993 s¶n lîng ®· t¨ng lªn râ rÖt nhng ®Õn n¨m 1996 còng chØ ®¹t 75% cña n¨m 1985. Trong ngµnh dÖt, doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm kho¶ng 60% tæng s¶n lîng cña ngµnh n¨m 1996. Trong khi ®ã doanh nghiÖp t nh©n chiÕm kho¶ng 24% vµ ®Çu t níc ngoµi chiÕm kho¶ng 16%. Trong ngµnh may, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm tû lÖ t¬ng tù lµ 15% doanh nghiÖp t nh©n cã vÞ trÝ quan träng h¬n chiÕm 49% vµ doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm 36%
b. C¬ cÊu s¶n phÈm
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n phÈm dÖt, may ®· dÇn ®îc ®a d¹ng ho¸. §Çu tiªn lµ kh©u s¶n xuÊt sîi, tû träng c¸c mÆt hµng Polyeste pha b«ng víi nhiÒu tû lÖ kh¸c nhau 50/50, 65/35, 83/17 t¨ng nhanh; c¸c lo¹i sîi 100% Polyeste còng ®îc s¶n xuÊt. §èi víi mÆt hµng 100% sîi b«ng, c¸c mÆt hµng sîi ®¬n ch¶i kü chØ sè cao phôc vô cho may xuÊt khÈu, mÆt hµng sîi b«ng dµy ®îc t¨ng cêng c«ng nghÖ lµm bãng, phßng co c¬ häc ®· ®îc s¶n xuÊt vµ xuÊt sang EU vµ NhËt B¶n.
C¬ cÊu s¶n phÈm may c«ng nghiÖp ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ, tõ chç chØ may ®îc nh÷ng s¶n phÈm b¶o hé lao ®éng, quÇn ¸o thêng dïng ë nhµ, ®ång phôc häc sinh, ®Õn nay ®· cã nh÷ng s¶n phÈm chÊt lîng cao tõng bíc ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña nh÷ng nhµ nhËp khÈu khã t×nh vÒ quÇn ¸o thÓ thao, quÇn ¸o Jean.
B¶ng 7 : T×nh h×nh s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm chñ yÕu cña ngµnh dÖt, may
TT
MÆt hµng
§V
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
1
Sîi dÖt
1000T
40
44
38
44,4
59,2
65,4
67,5
69,0
79,1
84,1
2
V¶i lôa
Tr.m
280
272
215
228
263
285
298,6
315
322,2
376
3
QuÇn ¸o dÖt kim
Tr.c¸i
26
18
31,4
29
30
28,3
25
29,4
34,4
33,4
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1996, 2000-Tæng côc thèng kª
a. S¬ lîc vÒ xuÊt khÈu hµng dÖt, may cña thÕ giíi
Ngµnh dÖt may lµ ngµnh c«ng nghiÖp hµng ®Çu cña nÒn kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia trong ®iÒu kiÖnbu«n b¸n hµng ho¸ quèc tÕ. xuÊt khÈu hµng dÖt may ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ lín cho quèc gia. §iÒu nµy ®Æc biÖt thÓ hiÖn râ trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc nh: Anh, NhËt B¶n, Trung Quèc, Nam ¸ vµ §«ng Nam ¸... HiÖn nay c«ng nghiÖp dÖt, may cña c¸c níc c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn ®Õn tr×nh ®é cao, s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm cao cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao.
TrÞ gi¸ xuÊt khÈu hµng dÖt, may cña khu vùc Ch©u ¸ lín nhÊt thÕ giíi, chiÕm 45% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng may mÆc vµ 43% xuÊt khÈu hµng dÖt cña toµn thÕ giíi. Ch©u ¸ cã nh÷ng níc ®øng ®Êu thÕ giíi v Ò xuÊt khÈu hµng dÖt, may nh Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Hµn Quèc...
b. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng dÖt, may cña ViÖt Nam
Trong xu thÕ chung cña mËu dÞch hµng dÖt, may thÕ giíi, ViÖt Nam chñ yÕu lµ xuÊt khÈu hµng may mÆc thµnh phÈm vµ mét mét sè s¶n phÈm dÖt (hÇu hÕt lµ hµng dÖt kim)
b1. Kim ng¹ch xuÊt khÈu
Tõ n¨m 1987, chÝnh phñ ViÖt Nam vµ Liªn X« cò ®· ký hiÖp ®Þnh vÒ hîp t¸c s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng dÖt, may. Ngµnh may c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam ®· thay ®æi theo híng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, nhng chñ yÕu lµ xuÊt khÈu sang c¸c níc trong khèi héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ. trong nh÷ng n¨m 1990-1991, do t¸c ®éng cña nh÷ng thay ®æi chÝnh trÞ - x· héi ë c¸c níc nµy, xuÊt khÈu hµng dÖt, may ViÖt Nam bÞ gi¶m sót nghiªm träng. Tõ 1992, ViÖt Nam ®· tõng bíc më réng thÞ trêng xuÊt khÈu sang c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tõ sau hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt, may gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®îc ký ngµy 15/12/1992, xuÊt khÈu hµng dÖt, may ViÖt Nam ®· t¨ng trëng nhanh chãng ®a hµng dÖt, may trë thµnh nhãm hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ ®øng thø hai sau dÇu th« tõ n¨m 1995 vµ cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt vµo n¨m 1998. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt, may chiÕm tû träng ngµy cµng lí trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.
B¶ng 8 : Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt, may 1995-2002
§VT : TriÖu USD
N¨m
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Kim ng¹ch
850
1.150
1.502,6
1.450
1.747,3
1.815
2013
2710
Nguån: Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, 2003.
b2. ThÞ trêng xuÊt khÈu
S¶n phÈm dÖt, may ViÖt Nam ®îc xuÊt khÈu sang hai khu vùc thÞ trêng: thÞ trêng h¹n ng¹ch nh EU, Cana®a, Nauy, Thæ NhÜ Kú vµ thÞ trêng phi h¹n ng¹ch nh: NhËt B¶n, Mü.
§èi víi c¸c thÞ trêng xuÊt khÈu h¹n ng¹ch, c¸c níc EU lµ thÞ trêng xuÊt khÈu hµng dÖt, may theo h¹n ng¹ch lín nhÊt cña ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam sang EU ®Æc biÖt ph¸t triÓn sauhiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may gi÷a ViÖt Nam víi EU ký ngµy 15/12/1992 vµ ®îc thùc hiÖn tõ n¨m 1993-1997. HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt, may gi÷a ViÖt Nam vµ EU trong giai ®o¹n 1998-2000 ®· ®îc ký ngµy 17-11-1997 cho phÐp n©ng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt, may tõ ViÖt Nam sang EU lªn 40% so víi gia ®o¹n tõ 1993 -1997 víi møc t¨ng trëng 3-6%/ n¨m.
Ngoµi thÞ trêng EU, ViÖt Nam cßn xuÊt khÈu hµng dÖt may theo h¹n ng¹ch sang mét sè níc nh Cana®a ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1997 lµ 18,2 triÖu USD vµ trªn 21,49 triÖu USD n¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Thæ NhÜ Kú lµ 578 ngµn USD trong n¨m 1998.
§èi víi c¸c thÞ trêng phi h¹n ng¹ch: thÞ trêng NhËt B¶n lµ thÞ trêng phi h¹n ng¹ch lín nhÊt cña ViÖt Nam víi kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng rÊt nhanh, ®Æc biÖt tõ n¨m 1994 vµ n¨m 1995 lµ n¨m ®Çu tiªn ViÖt Nam lät vµo danh s¸ch 10 níc xuÊt khÈu hµng dÖt, may lín nhÊt cña NhËt B¶n. Ngoµi thÞ trêng NhËt B¶n, thÞ trêng Mü ®îc ®¸nh gi¸ lµ thÞ trêng nhËp khÈu hµng dÖt, may cã nhiÒu tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam.
§Æc biÖt, 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 s¶n lîng than tiªu thô ®¹t 6.047 ngh×n tÊn trong ®ã than xuÊt khÈu ®¹t 2053 tÊn (t¨ng 42% so víi cïng kú n¨m tríc) do thÞ trêng than thÕ giíi ®· phôc håi, than ViÖt Nam duy tr× æ ®Þnh c¸c thÞ trêng truyÒn th«ng vµ më réng thªm thÞ trêng Bungari. Trung Quèc, Th¸i Lan, Philippin..
3. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö
Cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö thÕ giíi, trong nh÷ng n¨m ®©y mÆt hµng ®iÖn tö cña ViÖt Nam ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ trêng trong níc còng nh thÕ giíi.
§Æc biÖt, n¨m 1999 ®· ®¸nh dÊu bíc ngoÆt quan träng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu mÆt hµng ®iÖn tö cña ViÖt Nam, ®ã lµ mÆt hµng nµy ®· ®îc chÝnh thøc xÕp vµo danh môc 12 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam (theo bµi “ XuÊt khÈu hµng ho¸ 10 n¨m qua” cña Do·n Kh¸nh - chuyªn viªn kinh tÕ Bé Th¬ng m¹i - T¹p chÝ céng s¶n sè 17 (9/2000)).
KÓ tõ n¨m 1997 cho ®Õn nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö ®· t¨ng trëng víi tèc ®éc cao. Trong khi n¨m 1997, kim ng¹ch xuÊt khÈu míi ®¹t 307 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 467 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1999 kim ng¹ch ®· t¨ng lªn 590 triÖu USD (t¨ng 23% so víi n¨m1998); ®Æc biÖt, n¨m 2000 kim ng¹ch ®¹t 790 triÖu USD tøc t¨ng 33,8% so víi n¨m 1999 vµ t¨ng 157,3% so víi n¨m 1997.
B¶ng 9 : Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ®iÖn tö ViÖt Nam
§¬n vÞ : TriÖu USD
N¨m
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Kim ng¹ch XK
307
476
590
790
605
505
Nguån : Kinh tÕ 2002-2003 ViÖt Nam vµ ThÕ Giíi, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, 2003.
Nh÷ng sè liÖu nµy cho thÊy mÆc dï ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö - tin häc ViÖt Nam cßn non trÎ song c¸c nhµ s¶n xuÊt mÆt hµng ®iÖn tö phÇn mÒm ViÖt Nam trong mÊy n¨m qua thùc sù chøng minh ®îc tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña mÆt hµng nµy.
Tuy nhiªn, theo mét sè chuyªn gia cña héi tin häc ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö - tin häc ViÖt Nam cßn nhiÒu khã kh¨n nh tr×nh ®é chuyªn m«n cña c¸._.Èu chñ cña §µi Loan ®· chiÕm tû träng 66,5% n¨m 1976 vµ 67,8% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1990. Trong thêi kú 1977-1990, ho¸ chÊt tuy vÉn ®øng vÞ trÝ thø 9 trong b¶ng xÕp h¹ng s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc nhng cã tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 19,1%, chuyÓn tõ vÞ trÝ thø 8 lªn vÞ trÝ thø 7; ®å ®iÖn víi tèc ®é t¨ng 18,5% mçi n¨m vÉn gi÷ vÞ tÝ dÉn ®Çu. Thêi kú 1976-1990 cã 3 mÆt hµng chñ lùc gi¶m tû träng lµ hµng dÖt tõ 11,7% xuèng cßn 8,8% quÇn ¸o tõ 11,7% xuèng cßn 7,2% vµ thùc phÈm chÕ biÕn tõ 8,5% xuèng cßn 3,7%. Ba mÆt hµng nµy ®· gi¶m tû träng tõ 41,9% xuèng cßn 8,9% tuy kim ng¹ch Én t¨ngtèc ®é 8,0% n¨m.
Nh vËy, trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña §µi Loan, tû träng cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o liªn tôc t¨ng nhanh, ®Õn n¨m 1980 ®¹t ®Õn 90,8% n¨m 1990 lªn ®Õn 95,6%. T¬ng øng, hµng c«ng nghiÖp khai kho¸ng vµ s¶n phÈm n«ng nghiÖpgi¶m m¹nh vÒ tû träng. Trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o thËp kû 70, trong c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu, chñ yÕu vÉn lµ hµng dÖt vµ trong s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ. §Õn ®Çu thËp kû 80, trong hµng c¬ khÝ, ®iÖn tõ ®· ph¸t triÓn lªn vÞ trÝ chñ ®¹o nhng nh÷ng s¶n phÈm hµng dÖt truyÒn thèng vµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ vÉn chiÕm tû träng t¬ng ®èi lín. §Õn ®Çu thËp kû 80, c¸c hµng c¬ khÝ, ®iÖn tö ®· ph¸t triÓn lªn vÞ trÝ chñ ®¹o nhng nh÷ng s¶n phÈm hµng dÖt truyÒn thèng vµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ vÉn chiÕm tû träng t¬ng ®èi lín. §Õn ®Çu thËp kû 90, vÞ trÝ cña nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp tËp trung lao ®éng truyÒn thèng bÞ ®Èy xuèng hµng thø yÕu, thay thÕ chóng lµ nh÷ng s¶n phÈm kü thuËt cao vµ nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao.
B2/ Lùa chän mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc giai ®o¹n míi (1990 ®Õn nay)
B¾t ®Çu tõ thËp kû 90, ngoµi viÖc mét mÆt vÉn chó träng suy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh hµng dÖt may, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, ho¸ chÊt, thùc phÈm chÕ biÕn, §µi Loan cßn tiÕn hµng m¹nh mÏ ®iÒu chØnh c¬ cÊu vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi ®Ó lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc gia ®o¹n míi. trong ngµnh chÕ t¹o lo¹i h×nh c«ng nghiÖp tËp trung vèn vµ kü thuËt t¨ng cao, c«ng nghiÖp tËp trung lao ®éng t¨ng thÊp.
Víi nh÷ng chñ tr¬ng nh trªn, tõ n¨m 1990 ®Õn nay, §µi Loan ®· thùc sù më réng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc vµ ®iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau
B¶ng 20: MÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc §µi Loan giai ®o¹n 1993 - 2001
§¬n vÞ: triÖu USD
N¨m th¸ng
§éng vËt vµ c¸c sp tõ ®éng vËt
S¶n phÈm rau
Thùc phÈm, ®å uèng vµ thuèc l¸
Ho¸ chÊt
Da vµ s¶n phÈm thuéc da
Gç vµ s¶n phÈm tõ gç
Hµng may mÆc
M¸y mãc vµ thiÕt bÞ ®iÖn
Kim lo¹i vµ c¸c s¶n phÈm kim lo¹i
Ph¬ng tiÖn GT ®êng bé, m¸y bay, tµu thñy & c¸c TB t.øng
thiÕt bÞ chÝnh x¸c, ®ång hå, nh¹c cô
§å ch¬i, dông cô thÓ thao
1993
2.0433
514,9
870
1.937,4
1.053,2
785,2
12.039,4
33.474,7
7.133,1
4.677,0
2.165,7
2.816,1
1994
2.543,0
472,7
743,6
2.404,1
1.287,2
753,5
13.999,4
37.810,1
8.074,9
4.816,5
2.293,3
2.704,3
1995
3.092,2
457,6
661,4
3.238,2
1.446,9
741,0
15.622,0
48.829,1
10.026,8
5.361,8
2.588,5
2.746,1
1996
2.938,4
426,1
583,3
3.257,3
1.445,9
686,9
15.668,0
53.727,2
10.245,7
5.215,4
2.546,0
2.671,3
1997
1.593,1
340,4
498,1
3.277,6
1.456,3
653,3
16.660,5
58.990,8
11.530,6
5.587,7
2.751,8
2.382,8
1998
1.184,9
287,0
388,6
2.857,0
1.286,4
446,7
14.545,9
55.274,0
10.870,1
5.216,2
2.462,8
1.901,3
1999
1.117,6
349,7
397,0
3.266,9
1.196,0
413,6
14.172,7
64.161,9
11.606,9
5.151,9
2.966,9
1.781,2
2000
1.475,4
334,6
560,8
4.515,6
1.181,5
397,2
15.217,1
82.561,6
13.518,6
5.752.8
4.057,8
2.210,6
*2001
571,1
146,8
256,3
2.113,4
538
164,7
6.576,4
34.198
5.828,7
2.284,1
1.650,1
876,3
Chó thÝch: *2001 lµ sè liÖu 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001.
Nguån: Monthly bulletin of Taiwan Statistics, July 2001
3.Ên ®é
3.1. S¬ lîc nÒn c«ng nghiÖp Ên §é
NÒn t¶ng cong nghÖ cña Ên ®é ®i tõ c¸c cç xe ®Çy cång kÒnh víi nh÷ng b¸nh xe hiÖn ®¹i cho ®Õn n¨ng lùc vÖ tinh kh«ng gian. §Õn Ên §é ngêi ta cã thÓ nh×n thÊy nh÷ng cç m¸y dÖt b«ng cæ xa vµ m¸y xay x¸t g¹o n»m kÒ cËn c¸c nhµ m¸y cã c«ng nghÖ tinh vi nhÊt. Ên §é ®· cã nh÷ng bíc tiÕn khæng lå trong c¸c khu vùc c«ng nghiÖp ®a d¹ng nh ®iÖn n¨ng ®iÖn tuÎ, phÇn mÒm vi tÝnh, ho¸ dÇu, thÐp, c¸c s¶n phÈm c¬ khÝ, dÖt, giÊy, xi m¨ng, ®êng, «t«…
Ên ®é cã h¬n 200.000 ®¬n vÞ s¶n xuÊt trong khu vùc c«ng nghiÖp, trong sè ®ã 5% lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Bªn c¹nh ®¸y cßn kho¶ng 1,94 triÖu c¬ së n«ng nghiÖp nhá h¬n, hoµn toµn trong khu vùc t nh©n, thuª mín 12,4 triÖu nh©n c«ng vµ mét ngµnh c«ng nghiÖp n«ng th«n ho¹t ®éng s«i næi. C¸c doanh nghiÖp nhµ níc chñ yÕu tham gia vµo c¸c ngµnhc«ng nghiÖp c¬ khÝ nÆng, ®ãng gãp kho¶ng 29% tæng s¶n lîng vµ 34% gi¸ trÞu bæ sung vµo khu vùc s¶n xuÊt.
C«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ l©u da× ®· h×nh thµnh mét ngµnh c«ng nghiÖp vi tÝnh trong ®ã h¬n 70% mÆt ahngf xuÊt khÈu cña Ên §é lµ nh÷ng s¶n phÈm chÕ t¹o trong níc. TØ lÖ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®i ®Ðn c¸c quçc gia ph¸t triÓn chiÕm tØ lÖ 50% tæng sè hµng xuÊt khÈu hµng n¨m.
C¸c nhµ khoa häc Ên ®é cã lý do ®Ó tù hµo vÒ c¸c bíc ®ét ph¸ quan träng cña hä trong lÜnh vùc nghiªn cøu kh«ng gian. C«ng nghÖ vÖ tinh vµ c¸c øng dông d©n sù cña c«ng nghÖ h¹t nh©n. Ên §é cã mét lùc lîng nh©n sù cã chuyªn ngµnh kü thuËt lín hµng thø ba trªn thÕ giíi vµ l;µ nh÷ng nhµ xuÊt khÈu phÇn mÒm vi tÝnh hµng ®Çu thÕ giíi.
Ên §é lµ mét trong Ýt níc ®ang ph¸t triÓn ®· sím thiÕt lËp ®îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quan träng nh ®ãng tµu, s¶n xuÊt m¸y bay, «t«, c«ng cô c¬ khÝ, m¸y mãc n«ng nghiÖp, ho¸ chÊt, c¸c nhµ m¸y läc dÇu, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, dîc phÈm vµ dîc liÖu, diÖn n¨ng, giÊy vµ giÊy c¸ct«ng, ®iÖn tö. Ên §é còng ®i tiªn phong trong mét sè lÜnh vùc nh n¨ng kîng nguyªntö, nghiªn cøu kh«ng gian, vµ ph¸t triÓn ®¹i d¬ng. §Êt níc nµy cã m¹ng líi vÖ tinh viÔn th«ng ®îc triÓn khai trong níc, cã kh¶ n¨ng v÷ng ch¾c vÒ chu tr×nh h¹t nh©n trän vÑn tõ th¨m dß nhuyªn liÖu ®Õn x©y dùng c¸c lß ph¶n øng h¹t nh©n.
VÒ phÇn mÒm, Ch©u ¸ lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng tiªu thô lín nhÊt cña Ên §é. §iÒu nµy phï hîp víi nh÷ng c¶i thiÖn trong c¸c ngµnh du lÞch, viÔn th«ng lµ nh÷ng yÕu tè lµm gia t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu phÇn mÒm m¸y tÝnh cña Ên §é.
Trong thËp niªn qua, l·nh vùc c«ng nghiÖp lµ môc tiªu cña nhiÒu cuéc c¶i tæ kinh tÕ ë Ên §é. Tuy nhiªn, sù gi¶m sót vÒ mÆt s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp ®ang trë thµnh mèi quan t©m cña nhiÒu nhµ kinh tÕ níc nµy.. Nh÷ng c¶i c¸ch trong thËp niªn qua nh»m th¸o bá c¸c rµo c¶n trong lÜnh vùc ®Çu t, më réng th¬ng m¹i, t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn tù do c¸c c«ng nghÖ cña níc ngoµi ®· l¹i nhiÒu hi väng cho viÖc c¶i thiÖn nÒn kinh tÕ nãi chung vµ khu vùc c«ng nghiÖp nãi riªng. Ngêi ta còng hi väng r»ng sù c¶i thiÖn nµy còng sÏ n©ng cao c¸c kho¶n thu nhËp quèc gia, híng nÒn c«ng nghiÖp vµo lÜnh vùc xuÊt khÈu vµ t¹o c¬ héi thu hót nhiÒu lao ®éng vµo c¸c c¬ së s¶n xuÊt. Víi mét c¬ cÊu luËt lÖ kinh tÕ ngµy cµng cëi më, ngµnh c«ng nghiÖp cña Ên §é tá ra cã nhiÒu c¬ héi thu hót vèn ®Çu t trong còng nh ngoµi níc. Tuy nhiªn ®Ó hoµn thµnh lÜnh vùc phøc t¹p vµ nh¹y c¶m nµy, c¸c chÝnh s¸ch cÇn ®ång bé, trong ®ã cã nh÷ng thñ tôc ph¸ s¶n h÷u hiÖu v¸ mét thÞ trêng lao ®éng mÒm dÎo.
Trong thêi gian qua nÒn c«ng nghiÖp Ên §é cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau
ChØ sè s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cho thÊy møc t¨ng trëng vÒ s¶n lîng c«ng nghiÖp gi¶m cßn 5,1% trong n¨m tµi chÝnh 2000-2001, nh vËy lµ gi¶m 4% so víi n¨m tríc.
Sù gi¶m sót nÆng nÒ nhÊt thuéc vÒ lÜnh vùc ®iÖn n¨ng, møc t¨ng trëng gi¶m 3,3% chØ cßn 4,4%. Møc t¨ng trëng cña lÜnh vùc s¶n xuÊt còng gi¶m cßn 2,1% trong thêi gian tõ 4/2000 ®Õn 2/2001 so víi 6% cïng kú n¨m tríc.
LÜnh vùc duy nhÊt cã sù gia t¨ng vÒ møc ®é t¨ng trëng lµ lÜnh vùc tiªu thô víi tØ lÖ t¨ng trëng 7,7% tøc t¨ng 2,2% so víi cung kú n¨m tríc.
Trong c«ng nghiÖp nÆng, sù suy thãai ¶nh huëng ®Õn nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghiÖp quan träng nh kho¸ng chÊt kh«ng kim lo¹i (chñ yÕu lµ xim¨ng), kim lo¹i c¬ b¶n, s¶n phÈm b»ng kim lo¹i, m¸y mãc vµ trang thiÕt bÞ.
Trong c«ng nghiÖp nhÑ, sù suy gi¶m vÒ møc ®é t¨ng trëng thÊy râ nhÊt lµ sîi v¶i, s¶n phÈm lµm tõ sîi v¶ivµ da. Møc t¨ng trëng cña thøc uèng, thuèc l¸ vµ giÊy còng gi¶m. ChØ cã s¶n phÈm chÕ biÕn lµ cã sù gia t¨ng vÒ møc ®é t¨ng trëng.
3.2. VÊn ®Ò lùa chän mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc
Víi mét ¸p lùc d©n sè kh¸ nÆng nÒ trong nh÷ng n¨m qua, Ên §é ph¶i tõng bíc th¸o gì nh÷ng khã kh¨n néi t¹i cña mét nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu, c¶i tiÕn nh÷ng ph¬ng thøc qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu ®Ó gia t¨ng s¶n lîng vµ chÊt lîng nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt trong níc ®«ngf thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ Ên ®é th©m nhËp vµo thÞ trêng khu vùc còng nh thÞ trêng phong t©y.
Kim ng¹ch xuÊt khÈu
Trong n¨m tµi chÝnh 2000-2001 , tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Ên §é ®¹t 94,112 tØ USD t¨ng 11% so víi n¨m tríc vµ 24% so víi 2 n¨m tríc ®ã. Riªng vÒ xuót khÈu, víi kim ng¹ch h¬n 4 tØ USD, n¨m tµi chÝnh 2000-2001 t¨ng ®Õn 33% so víi thêi ®iÓm c¸ch ®ã 2 n¨m.
Còng nh t×nh tr¹ng kinh tÕ cña hÇu hÕt c¸c níc ph¸t triÓn, Ên §é khong tr¸nh khái t×nh tr¹ng nhËp siªu. Tuy nhiªn nÕu tÝnh trªn c¬ së kim ng¹ch xuÊt khÈu th× tØ lÖ nhËp siªu kh«ng caovµ cã khuynh h¬ngs gi¶m dÇn, tõ 12,13% n¨m 1998-1999. cßn 11,13% n¨m 1999-2000 vµ 6% n¨m 2000-2001. §iÒu nµy nãi lªn ®îc phÇn nµp nç lùc cã hiÖu qu¶ cña bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ Ên §é trong viÖc n©ng cao tiÒm n¨ng xuÊt khÈu , gi¶m nhÑ ¸p lùc nhËp khÈu ®Ó thu ng¾n møc ®é c¸ch biÖt thuËn lîi cña hai khu vùc ngo¹i th¬ng naú
B¶ng 21 : T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña Ên §é c¸c n¨m 1998-2001
1998-1999
1999-2000
2000-2001
XuÊt khÈu
33.128
37.599
44.217
NhËp khÈu
42.388
47.212
49.895
Tæng KN xuÊt nhËp khÈu
75.606
84.811
94.112
Chªnh lÖch (NhËp siªu)
-9.170
-9.613
-5.678
Nguån : -ITPC T×nh h×nh kinh tÕ Ên §é qua c¸c con sè
-Website:www.itpc.hochiminhcity.gov.vietnam.com
b.TrÞ gi¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh
B¶ng 22: B¶ng kª dãi ®©y cho thÊy t×nh h×nh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu trong thêi gian qua §VT : TriÖu USD
MÆt hµng
1997-1998
1998-1999
1999-2000
2001-2002
§¸ quý vµ n÷ trang
5.345,52
5.929,35
7.636,04
7.389,99
Hµng may mÆc
3.876,18
4.364,94
4.802,07
5.575,43
Sp c¬ khÝ
4.435,28
3.804,83
4.372,55
5.715,65
V¶i sîi cotton
3.246,28
2.771,88
3.138,94
3.499,60
Ho¸ chÊt c¸c lo¹i
2.821,79
2.654,61
2.945,69
3.664,15
S¶n phÈm da
1.656,69
1.660,72
1.538,39
1.951,48
H¶i s¶n
1.207,26
1.038,39
1.180,11
1.393,48
QuÆng vµ Kho¸ng s¶n
1.061,06
893,43
396.98
447,55
G¹o
907,04
1.492,91
716,63
640,50
Cao su thuû tinh
866,88
786,92
924,71
1.239,05
S¶n phÈmdÖt
822,80
719,65
861,64
1.095,42
Th¶m dÖt
545,60
543,54
606,39
581,56
QuÆng s¾t
476,17
384,00
265,56
356,65
Trµ
504,86
538,35
407,49
432,48
H¹t ®iÒu
378,60
387,83
566,23
412,00
Céng
29.706,72
28.931,98
31.933,40
36.165,53
Tæng céng KNXK
35.006,36
33.218,38
37.596,60
44.217,00
Nguån : -ITPC T×nh h×nh kinh tÕ Ên §é qua c¸c con sè
-Website:www.itpc.hochiminhcity.gov.vietnam.com
III. Gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi:
A. Gi¶i ph¸p mang tÝnh vÜ m«
Nhµ níc cã thÓ t¸c ®éng ®Õn c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña qóa tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ nhng vÉn ph¶i t«n träng c¸c quy luËt thÞ trêng. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm nµy nhµ níc trong thêi gian tíi cã thÓ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p t¸c ®éng hç trî ®Çu ra vµ ®Çu vµo cho hµng xuÊt khÈu chñ lùc th«ng qua ®ã thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña níc ta ®i ®óng híng ®ãng gãp tÝch cùc vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
1. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn vµ më réng nguån hµng chñ lùc cho xuÊt khÈu (Gi¶i ph¸p t¸c ®éng vµo qóa tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu chñ lùc)
gi¶i ph¸p nµy nh»m c¨n cø vµo lîi thÕ so s¸nh, lîi thÕ tuyÖt ®èi cña ®Êt níc khai th¸c cã hiÖu qu¶ vµ toµn diÖn tiÒm n¨ng cña ®Êt níc. Th«ng qua thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy chóng ta x©y dùng mét c¬ cÊu mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc võa lín vÒ quy m« tõng mÆt hµng, võa phong phó vÒ chñng lo¹i nhng l¹i theo ®óng ®Þnh híng hiÖn ®¹i tiªn tiÕn. Cô thÓ gi¶i ph¸p chÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn nh sau:
- Nhµ níc cÇn phèi hîp víi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh x©y dùng quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ®Êt níc (c¶theo ngµnh vµ theo vïng) trong thêi gian dµi c¨n cø trªn c¬ së nhu cÇu thÞ trêng, tiÒm n¨ng s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña mçi ngµnh hµng. x©y dùng vµ thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn lîc ph¸t triÓn dµi h¹n cña nhµ níc mét mÆt gãp phÇn ®Þnh híng ®óng ®¾n sù ph¸t triÓn cña c¬ cÊu s¶n xuÊt trong níc, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu phï hîp víi thÕ giíi mÆt kh¸c tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng ph¸t triÓn tù ph¸t dÉn ®Õnl ·ng phÝ c¸c nguån lùc ®ång thêi ®¹t hiÖu qu¶ hiÖu qu¶ thÊp.
- Nhµ níc cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p hç trî cho doanh nghiÖp. Cô thÓ ë ®©y lµ c¸c biÖn ph¸p hç trî vÒ nguån lùc (Cã ®µo t¹o), kü thuËt c«ng nghÖ, ... tµi chÝnh, tÝn dông, thuÕ,... ®Æc biÖt trong giai ®o¹n tíi (tõ n¨m 2010) cÇn ¨ng cêng ®µo t¹o ®éi ngò c«ng nh©n chuyªn nghiÖp cã kh¼ n¨ng tiÕp thu ®êng c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nµu cã thÓ khuÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc ®i ®óng híng.
- Nhµ níc cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam nh»m thu hót c¶ vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm hiÖn ®¹i vµo c¶i t¹o nÒn s¶n xuÊt vèn nghÌo nµn l¹c hËu cña ta th«ng qua ®ã t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
- Trong giai ®o¹n tíi nhµ níc còng cÇn t¨ng cêng sù qu¶n lý cña m×nh ®èi víi hÖ thèng doanh nghiÖp th«ng qua viÖc ban hµnh, söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m t¹o dùng mét m«i trêng ph¸p lý th«ng tho¸ng. Mét mÆt m«i trêng ph¸p lý nµy ph¶i ®¶m b¶o ®ñ th«ng tho¸ng ®Ó khuyÕn khÝch mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn mÆt kh¸c còng ®¶m b¶o sù qu¶n lý cña nhµ níc víi nÒn kinh tÕ. Cô thÓ trong thêi gian tíi cÇn tiÕn hµnh söa ®æi bæ sung c¸c luËt nh Bé LuËt th¬ng m¹i, LuËt doanh nghiÖp ...
- Hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam hiÖn nay cho dï sè lîng t¨ng víi tèc ®é ®¸ng kÓ nhng kim ng¹ch l¹i t¨ng chËm hoÆc gi¶m. Nguyªn nh©n lµ do hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam cã gi¸ thÊp h¬n gi¸ quèc tÕ hay gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña c¸c níc. nghiªn cøu kü h¬n ho¹t ®éng xuÊt khÈu chñ lùc ViÖt Nam cßn cã thÓ nhËn ra mét ®Æc ®iÓm kh¸ phæ biÕn n÷a lµ nhiÒu mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu rÊt lín nhng phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng thùc tÕ l¹i kh«ng lµ bao nh nhãm hµng da -giµy hay dÖt may chØ ®¹t kho¶ng 25-30% kim ng¹ch xuÊt khÈu do phÇn lín nguyªn, phô liÖu cho s¶n xuÊt l¹i ph¶i nhËp khÈu. nguyªn nh©n s©u xa cña c¶ hai vÊn ®Ò nµy lµ do kh¶ n¨ng h¹n chÕ trong viÖc chÕ biÕn s©u s¶n phÈm xuÊt khÈu. §a sè c¸c hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cña ta ®Òu xuÊt díi d¹ng th« hay s¬ chÕ víi gi¸ thÊp thËm chÝ c¸c hµng cã hµm lîng kü thuËt c«ng nghÖ t¬ng ®èi cao nh hµng ®iÖn tö chóng ta còng chñ yÕu lµ gia c«ng l¾p r¸p nªn gi¸ trÞ gia t¨ng trong níc thÊp. Do ®ã trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010 nhµ níc cÇn quan t©m thùc hiÖn gi¶i ph¸p ®Çu t t¨ng cêng n¨ng lùc chÕ biÕn s¶n phÈm nh»m n©ng cao gi¸ xuÊt khÈu chñ lùc. Trªn c¬ së quy ho¹ch, ®Þnh híng ph¸t triÓn trong nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc nhµ níc cÇn tËp trung u tiªn ®Çu t ph¸t triÓn nhãm hµng nµy tr¸nh t×nh tr¹ng ®Çu t ph©n t¸n, tiÕn hµnh x©y dùng mét sè ngµnh cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao b¾t kÞp víi thÕ giíi vÉn tËn dông m¸y mãc c«ng nghÖ kh«ng qu¸ l¹c hËu. trong thêi gian võa qua chóng ta ®· thùc hiÖn x©y dùng ®îc ngµnh dÇu khÝ cã tr×nh ®é c«ng nghÖ, m¸y mãc t¬ng ®¬ng c¸c níc tiªn tiÕn. Trong c¸c ngµnh da -giµy, dÖt may do dùa chñ yÕu vµo gi¸ lao ®éng rÎ nªn chóng ta mét mÆt tiÕn hµnh ®Çu t ®Çu t m¸y mãc míi mÆt kh¸c vÉn tËn dungj ®îc m¸y mãc cò. §©y lµ ®iÓm ®¸ng khÝch lÖ tuy nhiªn vÒ mÆt n¨ng lùc chÕ biÕn chóg ta cßn cÇn ®Çu t nhiÒu ®Æc biÖt trong lÜnh vùc chÕ biÕn... thùc hiÖn viÖc ®Çu t n©ng cao n¨ng lùc chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu chñ lùc nhµ níc cÇn huy ®éng ®îc tæng hîp c¸c nguån lùc tõ bªn trong (tÝch luü néi bé) vµ bªn ngoµi (®Çu t níc ngoµi), ph¸t huy søc m¹nh cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ.
2. Gi¶i ph¸p t¸c ®éng hç trî nh»m t¹o vµ më réng thÞ trêng ®Çu ra cho hµng xuÊt khÈu chñ lùc (gi¶i ph¸p t¸c ®éng vµo ddÇu ra cho s¶n phÈm):
C¸c gi¶i ph¸p nµy tËp trung vµo ®Çu ra cho s¶n phÈm. Nh×n chung c¸c gi¶i ph¸p thuéc nhãm nµy chØ mang tÝnh tøc thêi cßn c¬ b¶n vÉn lµ c¸c gi¶i ph¸p thuéc nhãm rªn míi lµ nh÷ng gi¶i ph¸p dµi h¬i cho vÊn ®Ò ph¸t triÓn hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ®Êt níc. Trong nhãm nµy cã thÓ kÓ ra mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh sau:
- T¨ng cêng c¸c ho¹t ®éng ngo¹i giao, ®µm ph¸n víi c¸c thÞ trêng cã nhiÒu ®iÒu kiÖnu ®·i mËu dÞch cho s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc. VÝ dô nh thÞ trêng EU.
- Më réng ho¹t ®éng ®µm ph¸n ký kÕt tho¶ thuËn th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng. Trong ®ã bao gåm c¶ viÖc ®µm ph¸n h¹n ng¹ch víi c¸c thÞ trêng, mÆt hµng cã h¹n ng¹ch dÖt may ViÖt Nam vµo thÞ trêng EU), ®µm ph¸n ®ßi c©n b»ng xuÊt - nhËp khÈu víi c¸c thÞ trêng mµ ViÖt Nam thêng nhËp siªu (nh ®èi víi c¸c níc ASEAN), ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh chÝnh phñ vÒ mua b¸n hµng ho¸ quèc tÕ ( ®Æc biÖt ®èi víi c¸c níc SNG, §«ng ¢u).
- X©y dùng tèt mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ vµ cña tõng khu vùc nh: APEC, WTO, NAFTA... tham gia vµo c¸c hiÖp héi xuÊt khÈu ...
- ®Æc biÖt tiÕn hµnh m¹nh mÏ h¬n c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i c¶ trong vµ ngoµi níc nh»m ®Èy nhanh qóa tr×nh tiÕp cËn thÞ trêng xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp, s¶n phÈm c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc. ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i trong thêi gian tõ nay ®Õn n¨m 2010 chñ yÕu lµ: thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng xuÊt khÈu chñ lùc nh cã thÓ ®«i lóc ¸p dông tû gi¸ thanh to¸n cao h¬n tû gi¸ chung; x©y dùng, triÓn khai c¸c quü tµi trî xuÊt khÈu , nghiªn cøu ¸p dông c¸c h×nh thøc tÝn dông xuÊt khÈu ®èi víi hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc (vÝ dô nh hµng da -giµy, dÖt may... cña ta vµo thÞ trêng §«ng ©u, SNG... c¸c thÞ trêng ®ang khã kh¨n trong vÊn ®Ò thanh to¸n); xóc tiÕn thµnh lËp c¸c hiÖp héi xuÊt khÈu víi c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc...
B. Gi¶i ph¸p mang tÝnh vi m«:
1. Tæ chøc tèt viÖc nghiªn cøu, më réng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng
ThÞ trêng tiªu thô lµ yÕu tè tiªn quyÕt c¸c doanh nghiÖp tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. thÞ trêng chÝnh lµ n¬i thÈm ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng ngoµi níc cã vÞ trÝ quyÕt ®Þnh. thÞ trêng quèc tÕ cã thÓ cã nÐt t¬ng ®ång vÒ nhu cÇu, v¨n ho¸, tr×nh ®é... nh thÞ trêng trong níc nhng phÇn lín c¸c thÞ trêng lµ kh¸c nhau vÒ c¸c yÕu tè nµy ®«i khi cã thÓ tr¸i ngîc lÉn nhau vµ thêng xuyªn thay ®æi. Do vËy viÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu vµ n¾m b¾t thÞ trêng thÕ giíi ®Ó tõ ®ã cã thÓ th©m nhËp, duy tr× vµ ph¸t triÓn lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh then chèt trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nµy.
Thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy tøc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m hiÓu c¸c khu vùc thÞ trêng kh¸c nhau víi c¸c ®Æc ®iÓm cña nã ®Ó t×m ra mèi liªn hÑ gi÷a kh¶ n¨ng cung cÊp cña m×nh vµ ®Æc ®iÓm tiªu dïng trªn tõng khu vùc thÞ trêng nh»m thÝch øng ®îc víi tõng thÞ trêng . Trong chiÕn lîc nµy c¸c doanh nghiÖp ph¶i t×m hiÓu, nghiªn cøu mäi khu vùc thÞ trêng nhng kh«ng dµn tr¶i mµ cã tË trung, ®Þnh híng. doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu c¶ c¸c thÞ trêng truyÒn thèng lÉn thÞ trêng míi. ®Æc biÖt ph¶i tËp trung quan t©m ®Õn c¸c thÞ trêng dung lîng lín, nhu cÇu tiªu dïng lín, kh¶ n¨ng thanh to¸n cao vµ hiÖu qu¶ xuÊt khÈu ®¶m b¶o nh thÞ trêng EU, NhËt B¶n, B¾c Mü, Trung CËn §«ng...
Tæ chøc tèt c«ng t¸c tiÕp thÞ ®Ó khai th¸c vµ ph¸t triÓn thÞ trêng, tríc hÕt ph¶i quan t©m ®Õn c«ng t¸c thÞ trêng, ®Æt thµnh mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong chiÕn lîc kinh doanh cña m×nh vµ ph¶i cã sù ®Çu t ho¹ch ®Þnh râ rµng.
§Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng ®îc cho m×nh v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i mét sè thÞ trêng träng ®iÓm vµ tÝch cùc tham gia vµoc¸c cuéc héi chî triÓn l·m xóc tiÕn th¬ng m¹i trong vµ ngoµi níc nh»m tËn dông c¬ héi giíi thiÖu s¶n phÈm vµ tÝm kiÕm ®èi t¸c. c¸c v¨n phßng nµy nÕu ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ kÕt hîp víi hÖ thèng tham t¸n th¬ng m¹i cña nhµ níc sÏ cung cÊp ®îc mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi c¸c th«ng tin h÷u dông vÒ thÞ trêng cho doanh nghiÖp ®ång thêi ho¹t ®éng giao dÞch, ®µm ph¸n cña doanh nghiÖp còng sÏ ®îc thuËn lîi ho¸. C¸c doanh nghiÖp nhá kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng thµnh lËp vµ duy tr× ho¹t ®éng thêng xuyªn cña v¨n phßng ®¹i diÖn riªng t¹i níc ngoµi th× cã thÓ liªn kÕt víi nhau ®Ó x©y dùng mét v¨n phßng.
2. CÇn ®a d¹ng ho¸ chñng lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu
C¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp chñ lùc bªn c¹nh chiÕn lîc ®Çu t cã träng ®iÓm, u tiªn ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm cã khèi lîng vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu lín còng cÇn ph¶i chó ý ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng lÖ thuéc vµo mét sè lîng nghÌo nµn mÆt hµng. VÝ dô nh ngay trong ngµnh dÖt may, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¸t triÓn ®a d¹ng h¸o mÆt hµng xuÊt khÈu ra c¸c s¶n phÈm nh ga, gèi, rÌm... bªn c¹nh s¶n phÈm chñ chèt nh quÇn ¸o b¶o hé, quÇn ¸o trÎ em...
3. N©ng c¸o chÊt lîng s¶n phÈm, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, x©y dùng th¬ng hiÖu s¶n phÈm cña ViÖt Nam
Mét trong nh÷ng ®iÓm chÝnh lµm gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu cô thÓ lµ c¸c mÆt hµng x¸c nhËn xuÊt khÈu chñ lùc hiÖn nay cña ViÖt Nam chÝnh lµ vÊn ®Ò chÊt lîng s¶n phÈm.
§Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc vÊn ®Ò c¶i thiÖn chÊt lîng hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu ph¶i cã gi¶i ph¸p ®ång bé song tõ phÝa doanh nghiÖp tríc tiªn hiÖn nay cÇn ph¶i n©ng cao tr¸ch nhiÖm, thùc hiÖn tèt c«ng t¸c tiªu chuÈn ho¸ vµ kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm, ®Çu t ®ái míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ång bé.
Mét yÕu tè quan träng kh¸c ®ang ®îc quan t©m nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu ®ã lµ th¬g hiÖu cña s¶n phÈm hµng chñ lùc cña ViÖt Nam hiÖn nay xuÊt khÈu hÇu hÕt ph¶i qua trung gian, hay theo ph¬ng thøc gia c«ng nªn th¬ng hiÖu cña s¶n phÈm kh«ng cã. H¬n thÕ mét sè th¬ng hiÖu ®· cã uy tÝn trong níc vµ bíc ®Çu h×nh thµnh ë thÞ trêng níc ngoµi nhng cha ®îc doanh nghiÖp ®¨ng ký nªn ®· bÞ ®¸nh c¾p. Do vËy trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp cÇn quan t©m ®Çu t x©y dùng th¬ng hiÖu s¶n phÈm cña m×nh ë c¸c thÞ trêng níc ngoµi.
N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm bao gåm nhiÒu yÕu tè cÊu thµnh tuy nhiªn chÊt lîng th¬ng hiÖu cña s¶n phÈm lµ 2 yÕu tè doanh nghiÖp cÇn quan t©m ®Çu t ngay trong giai ®o¹n tíi.
4. §a d¹ng ho¸ h×nh thøc huy ®éng vèn
thùc hiÖn liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu, chÕ biÕn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®Ó tËp trung vµ tÝch tô vèn cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh. trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hµng chñ lùc cña ta ®· xuÊt hiÖn h×nh thóc nµy cÇn ®îc ph¸t huy m¹nh h¬n n÷a. Cô thÓ trong lÜnh vùc xuÊt khÈu ®· h×nh thµnh nh÷ng C«ng ty cã c¬ së thu mau, chÕ biÕn, xuÊt khÈu liªn kÕt theo ngµnh däc tõ kh©u ®Çu ®Õn kh©u xuÊt khÈu tiªu thô.
Tuy nhiªn quy m« c¸c doanh nghiÖp cßn nhá cÇn ph¶i h×nh thµnh ®îc nh÷ng tæng C«ng ty, tËp ®oµn cã ®ñ søc m¹nh chi phèi thÞ trêng trong níc ®ång thêi t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm chiÕn lîc cã søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi.
§Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc m¹nh mÏ h¬n n÷a nh»m huy ®éng tèi ®a mäi nguån vèn. trong qóa tr×nh x©y dùng c¸c tæng C«ng ty , tËp ®oµn cÇn tr¸nh t×nh r¹ng nh tríc ®©y lµ h×nh thµnh c¸c C«ng ty tËp ®oµn lín vÒ quy m« nhng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do chØ ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së phÐp tÝnh céng gi÷a c¸c C«ng ty nhá.
5. §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo ¹o n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé, c«ng nh©n viªn
con ngêi lµ trung t©m, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cña qóa tr×nh ph¸t triÓn. Do vËy trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng chñ lùc cÇn x¸c ®Þnh vai trß tr¸ch nhiÖm cña m×nh “®Çu tµu” cña m×nh trong lÜnh vùc xuÊt khÈu vµ n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ nhËn thøc tr¸ch nhiÖm cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn. ®Æc biÖt ph¶i chó ý n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷, tin häc nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu vµ hiÓu biÕt cña c¸n bé, chuyªn viªn vÒ m«i trêng ph¸p ló thÞ trêng níc ngoµi, kü n¨ng sö dông m¸y mãc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tr×nh ®é tin häc, tr×nh ®é tay nghÒ.. cña c«ng nh©n.
6. §¶m b¶o kh©u lu th«ng vËn chuyÓn ®Ó giao hµng ®óng yªu cÇu
§©y lµ kh©u quan träng quyÕt ®Þnh ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®µm ph¸n ký kÕt c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu theo ®iÒu kiÖn CIF, nh»m cã ®îc quyÒn chñ ®éng thuª tµu vµ b¶o hiÓm. Khi ®· cã ®îc nh÷ng quyÒn nµy cÇn ph¶i n¾m râ, khai th¸c hîp lý ®îc c¸c luång vËn chuyÓn rót ng¾n thêi gian chuyªn chë hµng ho¸ ®¶m b¶o thêi h¹n giao hµng víi kh¸ch hµng níc ngoµi.
7. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i thêng xuyªn phèi hîp chÆt chÏ víi nhµ níc ®Æc biÖt lµ Bé th¬ng m¹i ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chñ lùc
C¸c doanh nghiÖp lµ ngêi trùc tiÕp thùc hiÖn ho¹t ®éng xuÊt khÈu qua ho¹t ®éng thùc tiÔn ph¸t sinh c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Nªn c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ víi c¸c c¬ quan nhµ níc ®Ó kÞp thêi gi¶i quyÕt thuËn lîi ho¸, thóc ®Èy, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
§ång thêi c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i phèi hîp trùc tiÕp nhµ níc ®Ó x©y dùng c¸c chiÕn lîc, quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh hµng, vïng s¶n xuÊt cã tÝnh kh¶ thi cao phï hîp víi kh¶ n¨ng doanh nghiÖp , thÞ trêng vµ xu híng biÕn ®éng cña thÞ trêng.
8. c¸c doanh nghiÖp cÇn phèi hîp víi nhau nh»m thu ®îc hiÖu qu¶ tèi ®a (c¶ vÒ mÆt kinh tÕ vµ x· héi) khi xuÊt khÈu hµng ho¸:
HiÖn nay trong lÜnh vùc xuÊt khÈu nãi chung vµ ®Æc biÖt trong lÜnh vùc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc cña thêng diÔn ra hiÖn tîng trnah mua, tranh b¸n nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hµng xuÊt khÈu cña ta thêng cã chi phÝ cao nhng gi¸ xuÊt khÈu thêng bÞ Ðp thÊp h¬n møc gi¸ quèc tÕ dÉn ®Õn gi¶m hiÖu qu¶ xuÊt khÈu.
Trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc cÇn th«ng tin phèi hîp víi nhau chÆt chÏ h¬n tr¸nh t×nh tr¹ng nµy. Mé trong nh÷ng h×nh thøc liªn kÕt hiÖu qu¶ ®ã lµ c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ. trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp nhÑ cã HiÖp héi da -giµy ... c¸c hiÖp héi nay cÇn t¨ng cêng ho¹t ®éng h¬n n÷a bªn c¹nh ®ã nªn h×nh thµnh thªm c¸c hiÖp héi míi ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ.
kÕt luËn
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña níc ta thêi gian qua tuy cßn cã h¹n chÕ song ®· mang l¹i nhiÒu lîi Ých kinh tÕ x· héi to lín b×nh qu©n trong tèc ®é t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong nhiÒu n¨m qua liªn tôc ®¹t trªn 20%/ n¨m ®Ò ®Èy m¹nh, ph¸t triÓn xuÊt khÈu lµ vÊn ®Ò then chèt, trong ®ã viÖc ®Þnh híng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nhãm hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ vÊn ®Ò v« cïng phøc t¹p ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña chiÕn lîc ph¸t triÓn xuÊt khÈu nãi chung cña ®Êt níc. Nã ®¶m b¶o cho chóng ta cã ®îc sù chñ ®éng trong viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng, nguån lùc, lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc tæ chøc s¶n xuÊt cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ trêng thÕ giíi lu«n lu«n biÕn ®éng, nã t¹o cho chóng ta cã ®îc sù æn ®Þnh t¬ng ®èi trong m«i trêng thay ®æi liªn tôc trong ®ã ph¶i kÕ ®Õn phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña c¶ mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc. Nh×n chung viÖc x©y dùng ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña níc ta trong thêi gian qua c¬ b¶n lµ ®i ®óng híng song cßn mét sè hiÖn tîng cÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng gi¸ trÞ thÊp, gi¸ trÞ gia t¨ng trong níc Ýt, c¬ cÊu mÆt hµng nghÌo nµn t×nh tr¹ng ph¸t triÓn tù ph¸t... vÉn cßn x¶y ra.
Víi ®Ò tµi gi¶i ph¸p thóc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam phÇn nµo cã thÓ lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc, ®a ra ®îc nh÷ng ®Þnh híng ®óng ®¾n trong viÖc s¶n xuÊt xuÊt khÈu mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi sao cho phï hîp víi ®Þnh híng ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ cña §¶ng vµ nhµ níc ta vµ xu híng biÕn ®éng cña thÞ trêng thÕ giíi. Ngoµi ra qua viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chñ lùc t«i còng hi väng ®Ò xuÊt ®îc nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc nh»m thùc hiÖn nh÷ng ®Þnh híng nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
Tãm l¹i chñ tr¬ng ®a phu¬ng, ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung lµ chñ tr¬ng ®óng ®¾n, nhÊt qu¸n vµ l©u dµi cña §¶ng vµ nhµ níc. C¶ níc vµ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cè g¾ng nhiÒu h¬n n÷a ®Ó cã thÓ ®îc nhãm mÆt hµng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ lùc v÷ng m¹nh theo híng tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i n©ng cao hiÖu qu¶ ®ãng gãp nhiÒu h¬n n÷a cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, tiÕn tíi môc tiª vµo n¨m 2020 c¬ b¶n ®a níc ta thµnh níc c«ng nghiÖp.
Tµi liÖu tham kh¶o
1.LV 169 TH 2000 t×nh h×nh xuÊt khÈu dÇu khÝ
2.Kho¸ luËn 411 xuÊt khÈu sang ASEAN
3. Kho¸ luËn tèt nghiÖp: gi¶i ph¸p hoµn thiÖn xuÊt khÈu phÇn mÒm.
4.LV 402 ph¸t triÓn hµng dÖt may
5.S¸ch: §æi míi chÝnh s¸ch nh»m thóc ®Èy XHHH cña ViÖt Nam trong qóa tr×nh héi nhËp kinh tÕ, quèc tÕ NXB lao ®éng HA -2003
6. Híng dÉn ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam tíi n¨m 2010 - Ph¹m QuyÒn - PTS Lª Minh T©m - HN - 1997 NXB Thèng kª
7.ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
8. Kû yÕu xuÊt khÈu n¨m 2001
9.Niªn gi¸m thèng kª 1999,2000,2001,2002 NXB Thèng kª
10.T¹p chÝ céng s¶n sè1/2001
11.Monthly bulletin of Taiwan statistics 2001
12.Sai Gon Times Groups (10/140/1991 - 10/10/2001) NXB TPHCM
13.V¨n kiªn §¹i héi §¶ng III,VI, VII, VIII, IX, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia
14. Kinh tÕ 2000-2001, 2001-2002, 2002-2003 ViÖt Nam & ThÕ giíi, Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam
15.B¸o thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam (01/11/2002) (02/12/2001; 22/09/2003)
16.Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn (20/12/2002; 10/05/2001)
17.Sµi Gßn gi¶i phãng (14/10/2002; 25/09/2003; 19/09/2003)
18.Th«ng tÊn x· ViÖt Nam (20/12/2002) (19/12/2002)
19.Tuæi trÎ (26/9/2003; 29/09/2003)
20.ViÖt Nam Express 25/9/2003
21.ViÖt Nam Net 22/09/2003
22.Media VDC 24/9/2003
23.Rconet (29/9/2003)
24.ViÖt Nam Economic (29/9/2003)
25.ITPC T×nh h×n kinh tÕ Ên §é qua c¸c con sè
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
KHOA LUAN HAI-1.doc
