Giải ngân FDI của Nhật bản vào Việt Nam

Lêi nãi ®Çu I. Lý do chọn đề tài Nh×n l¹i sau h¬n 20 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam. Chóng ta kh«ng nh÷ng tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng mµ cßn ®­a ®Êt n­íc ph¸t triÓn kh«ng ngõng. Trªn c¬ së ®¹i héi §¶ng VI (th¸ng 12 n¨m 1986). §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x¸c ®Þnh ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi hîp t¸c ®«i bªn cïng cã lîi, t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ cña nhau. Ch×nh v× nh÷ng chÝnh s¸ch tÝch cùc nµy nã lµm cho bé mÆt cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thay ®æi thùc sù. C¸c n­íc ph¸t triÓn, c¸c nhµ t­ b¶n n­íc ngoµi ®Òu ®­a nguån vèn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo ViÖt Nam lµm ¨n kinh tÕ, t×m kiÕm lîi nhuËn. Trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông nguån vèn FDI thêi gian qua, møc gi¶i ng©n thÊp lu«n lu«n lµ chñ ®Ò th¶o luËn víi nhiÒu nhµ ®Çu t­ nh»m t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch­a cã sù tiÕn bé ®¸ng kÓ mµ cßn xuÊt hiÖn xu h­íng tèc ®é gi¶i ng©n chËm l¹i trong thêi gian gÇn ®©y. Gi¶i ng©n thÊp thÓ hiÖn sù kh«ng hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông nguån vèn FDI vµ lµ mét sù l·ng phÝ lín, trong ®iÒu kiÖn nhu cÇu vÒ vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ cßn rÊt lín nh­ hiÖn nay. NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam lín nhÊt. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n chØ gãp phÇn lµm t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam mµ nã cßn t¹i viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng, ph¸t triÓn kü thuËt, c«ng nghÖ.. víi l­îng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi rÊt lín (chØ sau Mü) NhËt B¶n ngµy cµng ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Do vËy ViÖt Nam ph¶i tËn dông h¬n n÷a ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña NhËt B¶n trong sù nghiÖp CNH - H§H ®Êt n­íc. X©y dùng chñ nghÜa x· héi. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam l¹i suy gi¶m ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, Nhật Bản vÉn lu«n là nước dẫn đầu về tèc ®é gi¶i ng©n víi tổng vốn thực hiện đạt 5t ỷ USD trong vòng 20 năm trở lại đây từ (1988 -2007). §iÒu nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i cã c¸i nh×n ®óng ®¾n vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña NhËt B¶n ®Ó ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt thu hót vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña NhËt B¶n. Qua ®Ò tµi nµy em muèn t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ FDI, ph©n tÝch thùc tr¹ng gi¶i ng©n FDI cña NhËt B¶n ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®Ó t×m ra nh÷ng tån t¹i, nguyªn nh©n vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy tèc ®é gi¶i ng©n FDI, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn nµy II.Mục đích: Phân tích, đánh giá thực trạng giải ngân nguồn vốn đầu tư trực tiếp FDI của Nhật Bản vào Việt Nam, đề xuất giải pháp nhằm đẩy nhanh tốc độ giải ngân trong thời gian tới. III. Đối tượng nghiên cứu Tình hình vốn giải ngân các dự án đầu tư trực tiếp của Nhật Bản vào Việt Nam IV. Phạm vi nghiên cứu Các dự án FDI của Nhật Bản vào Việt Nam trong 20 năm qua (1988-2007) kể từ khi Việt Nam thực hiện mở cửa thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. V. Kết cấu các chương của chuyên đề: Chuyên đề được kết cấu thành 3 chương như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận chung và kinh nghiệm quốc tế về giải ngân vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Chương II: Thực trạng giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam thời gian qua Chương III: Những giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CHUNG VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ GIẢI NGÂN VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI 1.1. Lý luận chung về ®Çu t­ 1.1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña ®Çu t­. 1.1.1. 1. Kh¸i niÖm XuÊt ph¸t tõ ph¹m vi ph¸t huy t¸c dông cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t­, chóng ta cã thÓ cã nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ ®Çu t­: §Çu t­ theo nghÜa réng, nãi chung lµ sù hy sinh c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµo ®ã nh»m thu vÒ cho ng­êi ®Çu t­ c¸c kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai lín h¬n c¸c nguån lùc ®· bá ra ®Ó ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ ®ã. Nguån lùc ®ã cã thÓ lµ tiÒn, lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, lµ søc lao ®éng, trÝ tuÖ (tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n, khoa häc kü thuËt…) vµ nguån nh©n lùc ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó lµm viÖc cã n¨ng suÊt trong nÒn s¶n xuÊt x· héi. Cßn theo nghÜa hÑp, ®Çu t­ chØ bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng sö dông c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i nh»m ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ x· héi nh÷ng kÕt qu¶ trong t­¬ng lai lín h¬n c¸c nguån lùc ®· sö dông ®Ó ®¹t ®­îc c¸c kÕt qu¶ ®ã. Nh­ vËy, nÕu xem xÐt trong ph¹m vi quèc gia th× chØ cã ho¹t ®éng sö dông c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i ®Ó trùc tiÕp lµm t¨ng c¸c tµi s¶n vËt chÊt, nguån nh©n lùcvµ tµi s¶n trÝ tuÖ, hoÆc duy tr× sù ho¹t ®éng cña c¸c tµi s¶n vµ nguån nh©n lùc s½n cã thuéc ph¹m trï ®Çu t­ theo nghÜa hÑp hay ph¹m trï ®Çu t­ ph¸t triÓn. §Çu t­ ph¸t triÓn lµ ho¹t ®éng sö dông c¸c nguån lùc tµi chÝnh, nguån lùc vËt chÊt, nguån lùc lao ®éng, vµ trÝ tuÖ ®Ó x©y dùng, söa ch÷a nhµ cöa vµ cÊu tróc h¹ tÇng, mua s¾m trang thiÕt bÞ vµ l¾p ®Æt chóng trªn nÒn bÖ, båi d­ìng cho ®µo t¹o nguån nh©n lùc, thùc hiÖn chi phÝ th­êng xuyªn g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¸c tµi s¶n nµy nh»m duy tr× ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së ®ang tån t¹i vµ t¹o tiÒm lùc míi cho nÒn kinh tÕ - x· héi, t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi. 1.1.1.2. B¶n chÊt cña c¸c lo¹i ®Çu t­ trong ph¹m vi quèc gia Tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt vµ ph¹m vi lîi Ých do ®Çu t­ ®em l¹i chóng ta cã thÓ ph©n biÖt c¸c lo¹i ®Çu t­ sau ®©y: §Çu t­ tµi chÝnh (®Çu t­ tµi s¶n tµi chÝnh) Lµ lo¹i ®Çu t­ trong ®ã cã ng­êi cã tiÒn bá tiÒn ra cho vay hoÆc mua c¸c chøng chØ cã gi¸ ®Ó h­ëng l·i suÊt ®Þnh tr­íc (göi tiÕt kiÖm, mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ) hoÆc l·i suÊt tuú thuéc vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty ph¸t hµnh. §Çu t­ tµi s¶n tµi chÝnh kh«ng t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ (nÕu kh«ng xÐt ®Õn quan hÖ quèc tÕ trong lÜnh vùc nµy) mµ chØ lµm t¨ng gi¸ trÞ tµi s¶n tµi chÝnh cña tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t­ (®¸nh b¹c nh»m môc ®Ých thu lêi còng lµ mét lo¹i ®Çu t­ tµi chÝnh nh­ng bÞ cÊm do g©y nhiÒu tÖ n¹n x· héi. C«ng ty më sßng b¹c ®Ó phôc vô nhu cÇu gi¶i trÝ cña ng­êi ®Õn ch¬i nh»m thu l¹i lîi nhuËn vÒ cho c«ng ty th× ®©y l¹i lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn nÕu ®­îc nhµ n­íc cho phÐp vµ tu©n theo ®Çy ®ñ c¸c quy chÕ ho¹t ®éng do Nhµ n­íc quy ®Þnh ®Ó kh«ng g©y ra c¸c tÖ n¹n x· héi. Víi sù ho¹t ®éng cña h×nh thøc ®Çu t­ tµi chÝnh, vèn bá ra ®Çu t­ ®­îc l­u chuyÓn dÔ dµng, khi cÇn cã thÓ rót ra mét c¸ch nahanh chãng (rót tiÕt kiÖm, chuyÓn nh­îng tr¸i phiÕu, cæ phiÕu cho ng­êi kh¸c). §iÒu ®ã khuyÕn khÝch ng­êi cã tiÒn bá ra ®Ó ®Çu t­. §Ó gi¶m ®é rñi ro, hä cã thÓ ®Çu t­ vµo nhiÒu n¬i, mçi n¬i mét Ýt tiÒn. §©y lµ mét nguån cung cÊp vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. §Çu t­ th­¬ng m¹i Lµ lo¹i ®Çu t­ trong ®ã ng­êi cã tiÒn ra ®Ó mua hµng ho¸ vµ sau ®ã b¸n víi gi¸ cao h¬n nh»m thu lîi nhuËn do chªnh lÖch gi¸ khi mua vµ khi b¸n. Lo¹i ®Çu t­ nµy còng kh«ng t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ ( nÕu kh«ng xÐt ®Õn ngo¹i th­¬ng), mµ chØ lµ t¨ng tµi s¶n tµi chÝnh cña ng­êi ®Çu t­ trong qu¸ tr×nh mua ®i b¸n l¹i, chuyÓn giao quyÒn së h÷u hµng ho¸ gi÷a ng­êi b¸n víi ng­êi ®©u t­ vµ ng­êi ®Çu t­ víi kh¸ch hµng cña hä. Tuy nhiªn, ®Çu t­ th­¬ng m¹i cã t¸c dông thóc ®Èy qu¸ tr×nh l­u th«ng cña c¶i vËt chÊt do ®Çu t­ ph¸t triÓn t¹o ra, tõ ®ã thóc ®Èy ®Çu t­ ph¸t triÓn, t¨ng thu cho ng©n s¸ch, t¨ng tÝch luü vèn cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô nãi riªng vµ nÒn s¶n xuÊt x· héi nãi chung. (Chóng ta cÇn l­u ý lµ ®Çu t­ trong kinh doanh còng thuéc ®Çu t­ th­¬ng m¹i xÐt vÒ b¶n chÊt, nh­ng bÞ ph¸p luËt cÊm v× g©y ra t×nh tr¹ng thõa thiÕu hµng ho¸ mét c¸ch gi¶ t¹o, g©y khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý l­u th«ng ph©n phèi, g©y mÊt æn ®Þnh cho s¶n xuÊt, lµm t¨ng chi cña ng­êi tiªu dïng). §Çu t­ tµi s¶n vËt chÊt vµ søc lao ®éng:trong ®ã ng­êi cã tiÒn bá tiÒn ra ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m t¹o ra tµi s¶n míi cho nÒn kinh tÕ, lµm t¨ng tiÒm lùc s¶n xuÊt kinh doanh vµ mçi ho¹t ®éng x· héi kh¸c, lµ ®iÒu kiÖn chñ yÕu ®Ó t¹o viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n trong x· héi. §ã chÝnh lµ viÖc bá tiÒn ra ®Ó x©y dùng, söa ch÷a nhµ cöa vµ c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng, mua s¾m trang thiÕt bÞ vµ l¾p ®Æt chóng trªn nÒn bÖ vµ båi d­ìng ®µo t¹o nguån nh©n lùc, thùc hiÖn c¸c chi phÝ th­êng xuyªn g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së ®ang tån t¹i vµ t¹o tiÒm lùc míi cho nÒn kinh tÕ x· héi. Lo¹i ®Çu t­ nµy ®­îc gäi chung lµ ®Çu t­ ph¸t triÓn. 1.1.2. - Vai trß cña ®Çu t­ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ. 1.1.2. 1. Trªn gi¸c ®é toµn bé nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc §Çu t­ võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu VÒ mÆt cÇu: §Çu t­ lµ mét yÕu tè chiÕm tû träng lín trong tæng cÇu vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. Theo sè liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi, ®Çu t­ th­êng chiÕm kho¶ng 24 - 28% trong c¬ cÊu tæng cÇu cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §èi víi tæng cÇu, t¸c ®éng cña ®Çu t­ lµ ng¾n h¹n. Víi tæng cung ch­a kÞp thay ®æi, sù t¨ng lªn cña ®Çu t­ lµm cho tæng cÇu t¨ng ( ®­êng D dÞch chuyÓn sang D') kÐo s¶n l­îng c©n b»ng t¨ng theo tõ Q0 - Q1 vµ gi¸ c¶ cña c¸c ®Çu vµo cña ®Çu t­ t¨ng tõ P0 - P1. §iÓm c©n b»ng dÞch chuyÓn tõ E0 - E1 VÒ mÆt cung: Khi thµnh qu¶ cña ®Çu t­ ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn (®­êng S dÞch chuyÓn sang S'), kÐo theo s¶n l­îng tiÒm n¨ng t¨ng tõ Q1 - Q2, vµ do ®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m tõP1 -P2, s¶n l­îng t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m cho phÐp t¨ng tiªu dïng. T¨ng tiªu dïng ®Õn l­ît m×nh l¹i tiÕp tôc kÝch thÝch s¶n xuÊt h¬n n÷a. s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc c¬ b¶n ®Ó t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ x· h«i, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, n©ng cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi (Xem h×nh 1) P1 Po P2 E1 S S' E2 Eo D' D Q2 Q1 Qo P Q §Çu t­ cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn sù æn ®Þnh kinh tÕ. Sù t¸c ®éng kh«ng ®ång thêi vÒ mÆt thêi gian cña ®Çu t­ ®èi víi tæng cÇu vµ ®èi víi tæng cung cña nÒn kinh tÕ lµm cho mçi sù thay ®æi cña ®Çu t­, dï lµ t¨ng hay gi¶m ®Òu cïng mét lóc võa lµ yÕu tè duy tr× sù æn ®Þnh võa lµ yÕu tè ph¸ vì sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ cña mäi quèc gia. Ch¼ng h¹n, khi t¨ng ®Çu t­, cÇu cña c¸c yÕu tè cña ®Çu t­ t¨ng lµm cho gi¸ cña c¸c hµng ho¸ cã liªn quan t¨ng (gi¸ chi phÝ vèn, gi¸ c«ng nghÖ, lao ®éng, vËt t­) ®Õn mét møc ®é nao ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m ph¸t. §Õn l­ît m×nh, l¹m ph¸t lµm cho s¶n xuÊt ®×nh trÖ, ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n do tiÒn l­¬ng ngµy cµng thÊp h¬n, th©m hôt ng©n s¸ch, kinh tÕ ph¸t triÓn chËm l¹i. MÆt kh¸c, t¨ng ®Çu t­ lµm cho cÇu cña c¸c yÕu tè cã liªn quan t¨ng, s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh nµy ph¸t triÓn, thu hót thªm lao ®éng, gi¶m t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, n©ng cao ®êi sèng ng­êi lao ®éng, gi¶m tû lÖ n¹n x· héi. TÊt c¶ c¸c t¸c ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi gi¶m ®Çu t­ (nh­ ViÖt Nam thêi kú 1987 - 1995) còng dÉn ®Õn t¸c ®éng hai mÆt, nh­ng theo chiÒu h­íng ng­îc l¹i so víi c¸c t¸c ®éng trªn ®©y. V× vËy, trong ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ, c¸c nhµ ho¹t ®éng chÝnh s¸ch cÇn thÊy hÕt t¸c ®éng hai mÆt nµy ®Ó ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch nh»m h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng xÊu, ph¸t huy t¸c ®éng tÝch cùc, duy tr× ®­îc sù æn ®Þnh cña toµn bé nÒn kinh tÕ. §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­áng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ kinh tÕ cho thÊy: muèn gi÷ tèc ®é t¨ng tr­ëng ë møc trung b×nh th× tû lÖ ®Çu t­ ph¶i ®¹t ®­îc tõ 15 - 25% so víi GDP tuú thuéc vµo ICOR cña mçi n­íc. ICOR = Tõ ®ã suy ra: Møc t¨ng GDP = NÕu ICOR kh«ng ®æi, møc t¨ng GDP hoµn toµn phô thuéc vµo vèn ®Çu t­. ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, ICOR th­êng lín, tõ 5-7 do thõa vèn, thiÕu lao ®éng, vèn ®­îc sö dông nhiÒu ®Ó thay thÕ cho lao ®éng, do sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cã gi¸ cao. Cßn ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn ICOR thÊp tõ 2-3 do thiÕu vèn, thõa lao ®éng nªn cã thÓ vµ cÇn ph¶i sö dông lao ®éng ®Ó thay thÕ cho vèn, do sö dông c«ng nghÖ kÐm hiÖu qu¶, gi¸ rÎ. ChØ tiªu ICOR cña mçi n­íc phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè, thay ®æi theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong n­íc. Sè liÖu thèng kª trong nh÷ng n¨m qua c¸c n­íc vµ l·nh thæ vÒ ICOR nh­ sau: B¶ng 1.1. ChØ sè icor cña c¸c n­íc C¸c n­íc Thêi kú 1963 - 1983 Thêi kú 1983- 1991 Thêi kú 1991 - 2007 Hång K«ng 3,6 3,4 3,9 Hµn Quèc 2,0 4,0 2,8 Singapo 3,1 5,0 7,0 §µi Loan 1,9 3,7 2,8 Nguån: Bala Balasa, Policy Choices in the Newly Industrializing Countries, Working papers of the World Bank WPS 432,2007, trang 5. Kinh nghiÖm c¸c n­íc cho thÊy, chØ tiªu ICOR phô thuéc m¹nh vµo c¬ cÊu kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ trong c¸c ngµnh, c¸c vïng l·nh thæ còng nh­ phô thuéc vµo hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung. Th«ng th­êng ICOR trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi c¬ chÕ do tËn dông n¨ng lùc s¶n xuÊt. Do ®ã, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, tû lÖ ®Çu t­ thÊt th­êng dÉn ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng thÊp. B¶ng 1.2: Tû lÖ ®Çu t­ vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña mét sè n­íc ph¸t triÓn. C¸c n­íc §Çu t­ /GDP (%) T¨ng tr­ëng (lÇn) 1991 - 2007 1991 2007 Mü 12 15 1,6 Anh 13 21 2,0 T©y §øc 24 19 2,4 Ph¸p 21 21 2,3 NhËt 28 33 4,3 Thuþ SÜ 30 30 4,6 Nguån: B¸o c¸o cña ng©n hµng thÕ giíi n¨m 2007 C¸c n­íc NhËt, Thuþ Sü cã tû lÖ ®Çu t­/GDP lín nªn tèc ®é t¨ng tr­ëng cao. §èi víi c¸c n­íc dang ph¸t triÓn, ph¸t triÓn vÒ b¶n chÊt ®­îc coi lµ vÊn ®Ò ®¶m b¶o c¸c nguån vèn ®Çu t­ ®ñ ®Ó ®¹t ®­îc mét tû lÖ t¨ng thªm s¶n phÈm quèc d©n dù kiÕn. Thùc vËy, ë nhiÒu n­íc, ®Çu t­ ®ãng vai trß nh­ mét "c¸i hÝch ban ®Çu", t¹o ®µ cho sù cÊt c¸nh cña nÒn kinh tÕ (c¸c n­íc NICS, c¸c n­íc §«ng Nam ¸). §èi víi ViÖt Nam, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Õn n¨m 2010 t¨ng gÊp ®«i tæng s¶n phÈm quèc néi theo dù tÝnh cña c¸c nhµ kinh tÕ cÇn mét khèi l­îng vèn ®Çu t­ gÊp 3,5 lÇn so víi n¨m 2007, tû lÖ vèn ®Çu t­ so víi GDP ®¹t 24,7%. B¶ng 1.3: C¸c chØ tiªu kinh tÕ chñ yÕu tõ nay ®Õn n¨m 2010 1999 2007 2010 GDP (tû USD) 14,8 18,2 26,8 Tèc ®é t¨ng GDP (%) 8,3 8,0 8,0 HÖ sè ICOR 2,0 2,5 3,0 §Çu t­ (tû USD) 1,8 3,6 6,4 Tû lÖ ®Çu t­/GDP (%) 12 20,5 24,7 Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ §Çu t­ vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ: Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi cho thÊy con ®­êng tÊt yÕu cã thÓ t¨ng tr­ëng nhanh tèc ®é mong muèn (tõ 9 ®Õn 10%) lµ t¨ng c­êng ®Çu t­ nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng­ nghiÖp do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai vµ c¸c kh¶ n¨ng sinh häc, ®Ó ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng tõ 5 -6% lµ rÊt khã kh¨n. Nh­ vËy, chÝnh s¸ch ®Çu t­ quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c quèc gia nh»m ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh cña toµn bé nÒn kinh tÕ. VÒ c¬ cÊu l·nh thæ, ®Çu t­ cã t¸c dông gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi vÒ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng l·nh thæ, ®­a nh÷ng vïngkÐm ph¸t triÓn tho¸t kho¶i t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, ®Þa thÕ, kinh tÕ, chÝnh trÞ... cña nh÷ng vïng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn nhanh h¬n, lµm bµn ®¹p thóc ®Èy nh÷ng vïng kh¸c cïng ph¸t triÓn. §Çu t­ víi viÖc t¨ng c­êng kh¶ n¨ng khoa häc vµ c«ng nghÖ cua ®Êt n­íc. C«ng nghÖ lµ trung t©m cña c«ng nghiÖp ho¸. §Çu t­ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña n­íc ta hiÖn nay. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ, tr×nh ®é c«ng nghÖ cña ViÖt Nam l¹c hËu nhiÒu thÕ hÖ so víi thÕ giíi vµ khu vùc. Theo UNIDO, nÕu chia qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghÖ thÕ giíi lµm 7 giai ®o¹n th× ViÖt Nam n¨m 1990 ë vµo giai ®o¹n 1 vµ 2. ViÖt Nam ®ang lµ mét trong 90 n­íc kÐm nhÊt vÒ c«ng nghÖ. Víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu nµy, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nÕu kh«ng ®Ò ra ®­îc mét chiÕn l­îc ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng nghÖ nhanh vµ v÷ng ch¾c. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng cã hai con ®­êng c¬ b¶n ®Ó cã c«ng nghÖ lµ tù nghiªn cøu ph¸t minh ra c«ng nghÖ vµ nhËp c«ng nghÖ tõ n­íc ngoµi. Dï lµ tù nghiªn cøu hay nhËp tõ n­íc ngoµi cÇn ph¶i cã tiÒn, cÇn ph¶i cã vèn ®Çu t­. Mäi ph­¬ng ¸n ®æi míi c«ng nghÖ kh«ng g¾n víi nguån vèn ®©u t­ sÏ lµ ph­¬ng ¸n kh«ng kh¶ thi. 1.1.2.2. §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô §Çu t­ quyÕt ®Þnh sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi c¬ së Ch¼ng h¹n. ®Ó t¹o dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho sù ra ®êi cña bÊt kú c¬ së nµo ®Òu cÇn ph¶i x©y dùng nhµ x­ëng, cÊu tróc h¹ tÇng, mua s¾m vµ l¾p ®Æt thiÕt bÞ m¸y mãc trªn nÒn bÖ , tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c x©y dùng c¬ b¶n vµ thùc hiÖn c¸c chi phÝ g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng trong moi chu kú cña c¸c c¬ së vËt chÊt - kü thuËt võa t¹o ra. c¸c ho¹t ®éng nµy chÝnh lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ ®èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô ®ang ¸p dông sau mét thêi gian ho¹t ®éng, c¸c c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña c¸c c¬ së nµy hao mßn, h­ háng. §Ó duy tr× ®­îc sù ho¹t ®éng b×nh th­êng cÇn ®Þnh kú tiÕn hµnh söa ch÷a lín hay thay míi c¸c c¬ së vËt chÊt - kü thuËt ®· h­ háng, hao mßn nµy hoÆc ®æi míi ®Î tÝch øng víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng míi cña sù ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt vµ nhu cÇu tiªu dïng cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, ph¶i mua s¾m c¸c trang thiÕt bÞ míi thay thÕ cho c¸c trang thiÕt bÞ cò ®· lçi thêi, còng cã nghÜa lµ ph¶i ®Çu t­. §èi víi c¸c c¬ së v« vÞ lîi (ho¹t ®éng kh«ng ®Ó thu lîi nhuËn cho b¶n th©n m×nh) ®ang tån t¹i, ®Ó duy tr× sù ho¹t ®éng, ngoµi tiÕn hµnh söa ch÷a lín ®Þnh kú c¸c c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cßn ph¶i thùc hiÖnc¸c chi phÝ th­êng xuyªn. TÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng vµ chi phÝ nµy ®Òu lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t­. 1.2. Giải ngân vốn FDI 1.2.1. Kh¸i niÖm và ý nghĩa của gi¶i ng©n FDI 1.2.1.1. Khái niệm Gi¶i ng©n lµ mét thuËt ng÷ tµi chÝnh: gi¶i cã nghÜa lµ tr¶i ra, ng©n lµ tiÒn, gi¶i ng©n cã nghÜa lµ tr¶I tiÒn ra, lµ cho vay, lµ gi¶I phãng tiÒn. HiÓu mét c¸ch chÝnh x¸c th× gi¶i ng©n ë ®©y cã nghÜa lµ viÖc ®­a tiÒn mÆt, ®­a vèn vµo ho¹t ®éng, l­u th«ng hoÆc thùc hiÖn dù ¸n. Gi¶i ng©n vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI: lµ viÖc d­a vèn b»ng tiÒn mÆt vµo tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­, thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­. Hay nãi mét c¸ch kh¸c lµ gi¸ trÞ vèn FDI ®· ®­î nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn cho c¸c doanh nghiÖp FDI th«ng qua tµi kho¶n ®Æc biÖt/ t¹m øng c¶u dù ¸n hoÆc chuyÓn trùc tiÕp cho nhµ thÇu theo th«ng b¸o rãt vèn cña nhµ ®Çu t­. Thêi ®iÓm gi¶i ng©n lµ thêi ®iÓm vèn ®­îc chuyÓn ®i tõ tµi kho¶n cña nhµ ®Çu t­ vµo tµi kho¶n ®Æc biÖt/ t¹m øng cña dù ¸n hoÆc vµo tµi kho¶n c¶u nhµ thÇu. 1.2.1.2. Ý nghĩa của giải ngân §i lªn tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®Êt n­íc ta cßn nghÌo nµn vµ l¹c hËu, hiÖn nay chóng ta ch­a cã ®ñ c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ víi tèc ®é nhanh trong khi nÒn kinh tÕ nhá bÐ ®ang thiÕu vèn nghiªm träng vµ tiÕt kiÖm trong n­íc cßn qu¸ thÊp th× cÇn ph¶i bæ sung vèn ®Çu t­ b»ng khèi l­îng lín nguån vèn n­íc ngoµi. Huy ®éng vèn n­íc ngoµi rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Ó hoµ nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã tranh thñ vèn FDI lµ mét chñ tr­¬ng lín cña n­íc ta tõ giai ®o¹n më cöa. KÓ tõ n¨m 1987, c¸c c«ng ty n­íc ngoµi ®­îc phÐp chÝnh thøc ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Khèi l­îng vèn cña c¸c c«ng ty nµy ®· gióp ®ì rÊt nhiÒu cho chÝnh phñ trong viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn. ChÝnh nhê quyÕt ®Þnh më cöa nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã b­íc t¨ng tr­ëng v­ît bËc trong h¬n 20 n¨m qua, quan hÖ s¶n xuÊt tá ra phï hîp h¬n, lùc l­îng lao ®éng ®­îc gi¶i phãng, nÕn kinh tÕ trong n­íc ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, vÒ c¬ b¶n nÒn kinh tÕ ®· tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng kÐo dµi hµng chôc n¨m qua. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã vai trß rÊt lín trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Do ®ã, ph¶i t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. HiÖn nay, viÖc gi¶i ng©n chËm ®ang lµ mét tån t¹i rÊt lín cÇn sím ®­îc kh¾c phôc. Thêi gian qua, ViÖt Nam ®· kh¸ thµnh c«ng trong viÖc vËn ®éng, thu hót nguån vèn FDI. KÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc trªn lµ 15,14 tû USD vèn FDI. Tuy nhiªn, muèn cã ®­îc sè vèn nµy ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n th× cßn lµ mét qu¸ tr×nh tõ x¸c ®Þnh dù ¸n, chuÈn bÞ dù ¸n, thÈm ®Þnh dù ¸n, cho tíi thùc hiÖn dù ¸n. Cã thÓ hiÓu, ®Ó ®­a nh÷ng ®ång vèn FDI mµ c¸c nhµ ®Çu t­ ®· ®¨ng ký vµo thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n chÝnh lµ qu¸ tr×nh gi¶i ng©n vốn FDI. Nh­ vËy, muèn tËn dông tèt nguån vèn FDI, biÕn nh÷ng cam kÕt cña c¸c nhµ ®Çu tư thµnh hiÖn thùc, chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng yÕu tè g©y c¶n trë qu¸ tr×nh gi¶i ng©n nguån vèn nµy. Cã t¨ng ®­îc tû lÖ gi¶i ng©n th× viÖc thu hót nguån vèn FDI míi thùc sù cã t¸c dông. §Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n míi lµm cho ®ång vèn FDI thùc sù ®i vµo cuéc sèng gãp phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, vèn FDI thùc hiÖn ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, thêm vốn FDI giải ngân, thêm việc làm, hàng hóa cho xã hội, trong ®ã cã nhiÒu dù ¸n ®· hoµn thµnh vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nguån vèn FDI ®· ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn hiÖn nay cña ngµnh n¨ng l­îng. Mét lo¹t c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ®iÖn ®· ®­îc x©y dùng b»ng vèn FDI nh­ nhµ m¸y NhiÖt ®iÖn Phó Mü, nhµ m¸y NhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, Thñy ®iÖn Hµm ThuËn - §a Mi... ViÖc x©y dùng nh÷ng nhµ m¸y nµy lµm gi¶m bít sù qu¸ t¶i cña m¹ng l­íi ®iÖn Quèc gia, ®¸p øng nhu cÇu vÒ n¨ng l­îng ®iÖn ngµy cµng cao cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. Mét sè ch­¬ng tr×nh, dù ¸n FDI thùc hiÖn xong vµ hiÖn ®ang ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam nh­ Nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn sö dông khÝ thiªn nhiªn Phó Mü 2 - giai ®o¹n 1 (c«ng suÊt 400 MW). Nh­ vËy, FDI ®· tham gia vµo hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi, FDI ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ®ãng vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. 1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến giải ngân Từ phía bản thân nhà đầu tư Nguyên nhân cơ bản đầu tiên ảnh hưởng đến giải ngân từ phái bản thân nhà đầu tư phải kể đến là trình độ năng lực của các nhà đầu tư. Một số chủ đầu tư và nhà thầu năng lực còn hạn chế, dẫn đến tiến độ lập, thẩm tra, điều chỉnh và phê duyệt dự án đầu tư, thiết kế kỹ thuật, dự toán thường bị chậm. Ngoài ra, giá nguyên vật liệu xây dựng tăng cũng như việc thực hiện công tác đền bù giải phóng mặt bằng luôn luôn gặp khó khăn ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện của dự án cũng là nguyên nhân dẫn đến việc giải ngân chậm. Từ phía môi trường kinh doanh nước sở tại Tính đồng bộ trong cơ chế chính sách về đầu tư và xây dựng của nước sở tại có ảnh hưởng rất lớn đối với các chủ đầu tư trong công tác triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư XDCB. Thủ tục đầu tư, nhất là khâu thẩm định và phê duyệt dự án, quy trình đấu thầu cũng ảnh hưởng nhiều đến tiến độ triển khai dự án. Vấn đề mặt bằng cho các dự án cúng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến giải ngân, nhất là các dự án sản xuất có nhu cầu sử dụng đất lớn và các dự án trong lĩnh vực dịch vụ như các khu du lịch, khách sạn, khu vui chơi giải trí… để tạo ra "đất sạch", làm tốt các khâu giải toả, đền bù lại không phải là chuyện dễ giải quyết. Việc chậm trễ trong giải phóng mặt bằng, kéo theo ách tắc về tiến độ thực hiện các dự án nói chung . Bên cạnh đó, hiện nay, vấn đề mà các nhà đầu tư cũng rất quan tâm là nguồn nhân lực.. Công suất vận hành của các nhà máy sẽ không được phát huy hết nếu không đủ lao động. Một vấn đề khác, đã được nói đến rất nhiều là cơ sở hạ tầng cũng là một yếu tố lớn ảnh hưởng tới việc sử dụng hiệu quả vốn ĐTNN. Cơ sở hạ tầng, giao thông phát triển sẽ tạo tiền đề cho các dự án đi vào thực hiện nhanh và hiệu quả hơn. 1.2.3. Phân loại vốn giải ngân 1.2.3.1. Theo lĩnh vực đầu tư Vốn giải ngân trong ngành công nghiệp và xây dựng: CN dầu khí, CN nhẹ, CN nặng, CN thực phẩm, xây dựng Vốn giải ngân trong ngành nông, lâm nghiệp: Nông- Lâm nghiệp, thuỷ sản Vốn giải ngân trong ngành dịch vụ : dịch vụ, GTVT-Bưu điện, Khách sạn- Du lịch, tài chính ngân hàng, Văn hoá- Y tế - Giáo dục, XD khu đô thị m, XD văn phòng, căn hộ, XD hạ tầng KCX-KCN 1.2.3.1. Theo hình thức đầu tư Vốn giải ngân theo hình thức 100% vốn ngước ngoài:: là vốn hoàn toàn do các nhân , tổ chức nước ngoài đóng góp. Vốn giải ngân theo hình thức liên doanh: là vốn đóng góp của cả bên nước ngoài và bên nước tiếp nhận đầu tư. Vốn giải ngân theo hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh. 1.2.3.1. Theo nước, vùng lãnh thổ Vốn giải ngân theo nước, ví dụ: vốn giải ngân của Nhật tại Việt Nam, vốn giải ngân của Mỹ tại Việt Nam.... Vốn gải ngân theo cùng lãnh thổ, ví dụ: vốn giải ngân của TPHồ Chí Minh, vốn giải ngân của Hà Nội.... 1.3. Kinh nghiệm của một số quốc gia về giải ngân vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và bài học cho Việt Nam 1.3.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia về giải ngân vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài Trong xu thế liên kết và hội nhập kinh tế thế giới, hầu hết các nước ngày càng tham gia tích cực trong quá trình phân công lao động quốc tế. Trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại, FDI là một hoạt động có vai trò và vị trí ngày càng lớn và được nhiều quốc gai sử dụng như một chính sách kinh tế quan trọng và lâu dài. Dòng FDI đổ vào các nước đang phát triển ngày một gia tăng. Tuy nhiên, tốc độ giải ngân dòng vốn này lại chưa thực sự đạt hiệu quả. Một số biện pháp lớn mà các nước thực hiện để đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn đầu tư FDI như sau: Ban hành các đạo luật đầu tư hấp dẫn, giành nhiều ưu đãi đối với đầu tư FDI, xây dựng môi trường pháp lý và môi trường cạnh tranh lành mạnh Phát triển kinh tế mở, khuyến khích phát triển mạnh các thành phần kinh tế, nhất là kinh tế tư nhân. Đổi mới cơ chế quản lí kinh tế vĩ mô, thực hiện việc điều chỉnh nền kinh tế quốc dân thông qua các chương trình, kế hoặch có tính hướng dẫn... Đổi mới và hiện đại hoá cơ sở hạ tầng của nền kinh tế, đa dạng hoá nền sản xuất xã hội như phát triển và xây dựng mới các công trình giao thông. Ổn định chính trị và ổn định môi trường kinh tế vĩ mô... Châu Á hiện đang là khu vực “nóng” về thu hút đầu tư nước ngoài. Thực tiễn cho thấy dòng vốn FDI đổ vào các nước ngày một tăng và ở các mức độ khác nhau giữa các nước có nhiều quốc gia thành công trong lĩnh vực này. Việc phân tích đánh giá những kinh nghiệm của họ là hết sức cần thiết. Ở đây chúng ta chỉ đề cập đến hai trường hợp cụ thể: Trung Quốc và Thái Lan là những nước láng giềng tương đồng với Việt Nam. 1.3.1.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc Sau gần 30 năm mở cửa và thực hiện chính sách thu hút, sử dụng vốn đầu tư nước ngoài (FDI), luông FDI đổ vào Trung Quốc liên tục tăng lên. Có thể khái quát quá trình mở cử thu hút và sử dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc như sau: Từng bước mở cửa vùng ven biển, tiếp đến mở cửa các vùng ven sông, ven biên giới và dần dần tiến sâu vào nội địa theo mô hình nhiều tầng nấc, ra mọi hướng... Hiện nay, Trung Quốc với tư cách là thành viên của WTO đang nỗ lực tăng mức độ mở cửa và chủ động tham gia tích cực vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Một số bài học kinh nghiệm của Trung Quốc về giaỉ ngân vốn FDI có thể nhận thấy là: Một là, khuyến khích FDI đầu tư vào xơ sở hạ tầng và các nghành công nghiệp cao. Trung Quốc tận dụng việc gia nhập WTO để tăng mức sử dụng vốn đầu tư và để FDI góp phần tái cơ cấu kinh tế và cải thiện các nghành công nghiệp của Trung Quốc. Hai là, chú trọng giảii ngân vốn đầu tư vào các vùng, miền của cả nước. Một kinh nghiệm từ Trung Quốc là chú trọng thu hút đầu tư nước ngoài vào những địa phương có nhiều lợi thế để phát huy vai trò cảu các vùng động lực, tạo điều kiện liên kết phát triển các vùng khác trên cơ sở phát huy thế mạnh của các vùng phụ cận về tài nguyên, lao động và các nguồn lực khác. Ba là, xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ và thống nhất. Bài học kinh nghiệm từ thực tế Trung Quốc trong việc giải ngân vốn đầu tư nước ngoài cho thấy, cần tiến tới xây dựng một mặt bằng pháp lý thống nhất cho doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp đầu tư nước ngoài phù hợp với thông lệ quốc tế. Đó là xoá bỏ một số rào cản của pháp luật hiện hành đối với đầu tư nước ngoài và áp dụng các tiêu chuẩn đối xử thuận lợi trên cơ sở đàm phấn. 1.3.1.2. Kinh nghiệm từ Thái Lan Nền kinh tế Thái Lan chuyển hướng mạnh sang xuất khẩu từ đầu những năm 1970. Thái Lan có lợi thế tương đối về các mặt như đất đai, nhân công, hạ tầng cơ sở... để nắm bắt và tiếp nhận xu thế tái triển khai cơ cấu công nghiệp của các nước công nghiệp phát triển hơn. Giải ngân vốn FDI của Thái Lan cho chúng ta nhiều bài học và kinh nghiệm quý báu. Trong đó, nổi bật là: Một là, chính sách thuế và khuyến khích đầu tư. Chính sách thuế phù hợp là một trong những bài học kinh nghiệm của Thái Lan trong việc thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Chính những biện pháp đó đã thúc đẩy mạnh mẽ vốn và kĩ thuật nước ngoài vào nước này. Hai là, xây dựng lại và mở rộng kết cấu hạ tầng là một trọng điểm của kế hoặch phát triển kinh tế xã hội lần thứ 7 của Thái Lan. Theo Uỷ Ban Xúc Tiến đầu tư của Thái Lan, trong thời gian từ 1989 đến 1994 Chính Phủ Thái Lan đã dành 280 tỉ Bạt (tương đương 11tỉ 200 triệu USD) để cải tạo và mở rộng một loạt kết cấu hạ tầng quan trọng. Ba là, xây dựng đội ngũ kỹ thuật cao. Để nguồn đầu tư được triển khai tốt, các dự án được thực hiện, khu công nghiệp được vận hành thì đòi hỏi Thái Lan phải có đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật và công nhân lành nghề. Nhận thức được tầm quan trọng của việc đào tạo cán bộ khoa học kĩ thuật và công nhân lành nghề trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, nên từ nhiều năm nay Thái Lan đã có kế hoạch đào tạo tại chỗ thông qua các chuyên gia nước ngoài được cử đến làm việc ở các công ty liên doanh ở Thái Lan... 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam Qua việc nghiên cứu và tìm hiểu những nét khái quát nhằm dẫn đến những thành công trong việc giải ngân vốn FDI của Trung Quốc và Thái Lan, từ những thành công của họ, chúng ta có thể rút ra một số kinh nghiệm để đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn FDI như sau . Thứ nhất, tăng cường sự ổn định kinh tế và khả năng có thể dự đoán được của các thể chế. Để có được điều này, các biện pháp cụ thể thường áp dụng: Theo đuổi chính sách kinh tế lành mạnh nhằm đạt được mức tăng trưởng kinh tế cao, bền vững với cán cân thanh toán ổn định. Đẩy mạnh kỉ luật tài chính, tạo dựng hệ thống thuế hiệu quả và mang tính xã hội cao. Củng cố hệ thống tài chính nội địa với mục đích biến các nguồn lực tài chính nội địa thành nguồn lực tài chính sẵn có bổ sung cho đầu tư nước ngoài. Thứ hai, tạo lập môi trường đầu tư thuận lợi đối với FDI, đồng nghĩa với việc thực hiện những chính sách xây dựng môi trường kinh doanh nội địa mang tính cạnh tranh và năng động. Củng cố hệ thống pháp luật và các nguyên tắc quản li tốt, bao gồm chống tham nhũng, nâng cao chất lượng chính sách... Thứ ba, để có thể sử dụng hiệu quả vốn FDI, năng lực nội địa, công nghệ và cơ sở hạ tầng cần phải được phát triển đầy đủ. Nâng cao chất lượng của cơ sở hạ tầng cứng và cơ sở hạ tầng công nghệ. Đây là điều kiện quan trọng để sử dụng hiệu quả vốn FDI. D._.o tầm quan trọng của giáo dục cơ bản và phổ thông đối với phát triển, cần nâng cấp trình độ giáo dục của lực lượng lao động quốc gia. Áp dụng những nguyên tắc đã được quốc tế công nhận : Giảm lao động trẻ em; xoá bỏ sự phân biệt đối xử đối với nơi làm việc và những cản trở đối với việc thương lượng tập thể. Tính toán một cách thận trọng về tác động của việc đặt ra yêu cầu về hiệu quả đối với các dự án đầu tư nước ngoài... CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG GIẢI NGÂN FDI CỦA NHẬT BẢN T ổng quan tình hình thu hút và sử dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam 2.1.1. Tình hình thu hút vốn FDI (1988-2007) Trong thập niên 80 và đầu thập niên 90, dòng FDI vào Việt Nam còn nhỏ. Đến năm 1991, tổng vốn FDI ở Việt Nam mới chỉ là 213 triệu đô-la Mỹ. Tuy nhiên, con số FDI đăng ký đã tăng mạnh từ 1992 và đạt đỉnh điểm vào 1996 với tổng vốn đăng ký lên đến 8,6 tỷ đô-la Mỹ. Sự tăng mạnh mẽ của FDI này là do nhiều nguyên nhân. Các nhà đầu tư nước ngoài bị thu hút bởi tiềm năng của một nền kinh tế đang trong thời kỳ chuyển đổi với một thị trường phần lớn còn chưa được khai thác. Thêm vào đó, các nhà đầu tư nước ngoài còn bị hấp dẫn bởi hàng loại các yếu tố tích cực khác như lực lượng lao động dồi dào, giá nhân công rẻ và tỷ lệ biết chữ cao. Bên cạnh những yếu tố bên trong còn có các yếu tố bên ngoài đóng góp vào việc gia tăng của FDI. Thứ nhất là làn sóng vốn chảy dồn về các thị trường mới nổi trong những năm 80 và đầu những năm 90. Trong các thị trường này, Đông Nam Á là một điểm chính nhận FDI. Năm 1990, các nước Đông Nam Á thu hút 36% tổng dòng FDI đến các nước đang phát triển. Thứ hai là dòng vốn nước ngoài vào các nền kinh tế quá độ khối xã hội chủ nghĩa trước đây, nơi mà họ cho rằng đang có các cơ hội kinh doanh mới và thu lợi nhuận. Thứ ba, là các nước mạnh trong vùng (cụ thể là Mã-lai-xi-a, Xin-ga-po, Thái-lan,…) đã bắt đầu xuất khẩu vốn. Là một nền kinh tế đang trong thời kỳ quá độ ở Đông Nam Á, Việt Nam có được lợi thế từ các yếu tố này. Từ năm 1991 đến 1997: là thời kỳ FDI tăng trưởng nhanh, đạt kết quả cao nhất trong 17 năm và góp phần ngày càng quan trọng vào việc thực hiện hiện kinh tế - xã hội. Trong kế hoạch 5 năm 1991 - 1995 thu hút được 16,24 tỷ USD vốn FDI đăng ký, tốc độ tăng trưởng hàng năm rất cao; Vốn đăng ký năm 1991 là 1,275 tỷ USD thì năm 1995 là 6,6 tỷ USD, gấp 5,2 lần. Đã có khoảng 20 vạn người làm việc trong các doanh nghiệp FDI. Trong hai năm tiếp theo, 1996 - 1997, FDI tiếp tục tăng trưởng nhanh, thu hút thêm 13,28 tỷ USD vốn đăng ký và 6,14 tỷ USD vốn thực hiện. Tính chung thời kỳ này, cả nước đã thu hút 1.784 dự án (chỉ tính các sự án còn hiệu lực) với số vốn đăng ký lên tới 25,464 tỷ USD, vốn pháp định đạt 11,886 tỷ USD. Bình quân 1 dự án có 14,27 triệu USD vốn đăng ký và 6,7 triệu USD vốn pháp định. Năm 1996 có số vốn đăng ký đầu tư nhiều nhất 8,979 tỷ USD với 380 dự án; quy mô bình quân 1 dự án là 23,6 triệu USD vốn đăng ký và 8,63 triệu USD vốn pháp định. Bên cạnh các dự án đầu tư mới, thời gian này còn có 222 dự án bổ sung thêm vốn đầu tư với số vốn đăng ký là 2,099 tỷ USD. Đây là thời kỳ hoạt động FDI rất sôi động, hàng nghìn đoàn khách quốc tế đến Việt Nam tìm kiếm cơ hội đầu tư, hàng trăm dự án mới chờ thẩm định, hàng chục nhà máy được khởi công cùng một lúc, bản đồ FDI thay đổi từng ngày ở Việt Nam. Giai đoạn 1998-2000: là thời kỳ suy thoái của dòng vốn FDI vào Việt Nam. Vốn đăng ký bắt đầu giảm từ năm 1998 và giảm mạnh trong 2 năm tiếp theo. Năm 1998 vốn đăng ký là 3,897 tỷ USD, thì năm 1999 chỉ bằng 40,5%, còn 1,568 tỷ USD; năm 2000 là 2,018 tỷ USD (giảm 48,2% so với năm 1998). Sau khi đã đạt được kỷ lục về vốn thực hiện vào năm 1997 là 3,218 tỷ USD, thì vốn thực hiện của các năm tiếp theo đã giảm rõ rệt, năm 1998 là 2,375 tỷ USD, năm 1999 là 2,537 tỷ USD, năm 2000 là 2,420 tỷ USD. Nếu như các doanh nghiệp FDI đã tạo việc làm trực tiếp cho khoảng 20 vạn người trong 5 năm 1991 - 1995, thì trong 5 năm 1996 - 2000 chỉ có thêm 149 nghìn người có việc làm trong khu vực FDI. Tính chung cả thời kỳ này, cả nước chỉ thu hút được 1.343 dự án với số vốn đăng ký 12.618 triệu USD và 6.698 triệu USD vốn pháp định. Số vốn đăng ký bình quân 1 dự án chỉ có 9,39 triệu USD so với 14,27 triệu USD của thời kỳ 1991 - 1997. Tình hình giảm sút FDI vào Việt Nam từ sau năm 1997 có nguyên nhân khách quan gắn với cuộc khủng hoảng tiền tệ trong khu vực và tiếp đó là sự suy giảm kinh tế của thế giới, nhất là của Mỹ, EU và Nhật Bản đã tác động tiêu cực đến nền kinh tế Việt Nam, trước hết là xuất nhập khẩu, làm giảm rõ rệt lợi thế do sánh của Việt Nam trong đầu tư và thương mại quốc tế. Tuy vây, cũng không thể phủ nhận một hiện thực "đáng buồn" đối với Việt Nam. Đó là khi cuộc khủng hoảng tiền tệ trong khu vực xảy ra, mặc dù nằm ngoài "tâm bão" nhưng Việt Nam lại là một trong số nước có FDI giảm sút mạnh nhất. Trong 5 nước trực tiếp xảy ra khủng hoảng kinh tế, chỉ có Indonesia, nước có cả bất ổn về chính trị là có tỷ lệ giảm FDI nhiều hơn Việt Nam. Còn Thái Lan, Philippin, và Hàn Quốc sau khủng hoảng, FDI đều tăng hơn trước. Malaysia thì giữ được mức tăng FDI xấp xỉ trước khủng hoảng. Do vậy, tình hình giảm sút FDI trong những năm gần đây ở Việt Nam chủ yếu là do nguyên nhân chủ quan từ hệ thống pháp luật thiếu minh bạch, nhất quán, cho đến việc thực thi pháp luật không nghiêm minh, thủ tục hành chính phiền hà, chi phí đầu tư và kinh doanh tương đối cao, đã làm cho môi trường đầu tư ở Việt Nam kém hấp dẫn hơn trước. Giai đọan 2001 đến 2004: là thời kỳ phục hồi chậm của hoạt động FDI. Vốn đăng ký năm 2001 là 2,592 tỷ USD, tăng 28,4% so với năm 2000 (2,018 tỷ USD). Vốn thực hiện của năm 2001 là 2,45 tỷ USD, xấp xỉ năm 2000 (2,42 tỷ USD). Vốn đăng ký năm 2002 là 1,62 tỷ USD và năm 2003 là 1,914 tỷ USD; đều thấp hơn năm 2001. Vốn thực hiện của hai năm đó lần lượt là 2,59 tỷ USD và 2,65 tỷ USD, tuy có cao hơn năm 2001 nhưng không nhiều lắm. Tính đến cuối năm 2003, tổng vốn đăng ký FDI ở Việt Nam là 44,725 tỷ USD và vốn thực hiện là 28,297 tỷ USD; trong đó vốn của các nhà đầu tư nước ngoài là 25,217 tỷ USD. Năm 2004, tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cả cấp mới và tăng thêm đạt 4,1 tỷ USD. Con số này cho thấy, sau nhiều năm luồng vốn FDI vào Việt Nam bị chững lại, năm 2004 đã có dấu hiệu phục hồi rõ rệt. Những dấu hiệu lạc quan có thể minh chứng cho xu hướng phục hồi dòng vốn FDI vào Việt Nam, kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 có thể kể đến như: Kể từ năm 1998 đến nay chưa năm nào mức vốn FDI lại tăng trưởng tới mức 35% và vượt ngưỡng 4 tỷ USD như năm 2004. Số vốn thực hiện của năm 2004 (2,85 tỷ USD) đã đạt mức cao hơn cả số vốn đăng ký mới của năm 2003 (1,9 tỷ USD). Tính cả năm 2004, vốn đầu tư nước ngoài thực hiện đã đạt 2,85 tỷ USD, tăng 7,5% so với năm 2003. Số vốn xin tăng thêm của các dự án đang hoạt động trong năm 2004 cũng đạt mức cao: 1,8 tỷ USD. Từ năm 2005 đến nay: la thời kỳ tăng trưởng nhanh của hoạt động FDI Năm 2005: FDI đạt trên 5,8 tỷ USD. Dự kiến cả nước thu hút được trên 5,8 tỷ USD vốn đăng ký, tăng trên 25% so với năm 2004, vượt gần 30% mục tiêu ban đầu (4,5 tỷ USD) đề ra cho cả năm 2005, trong đó vốn cấp mới đạt trên 4 tỷ USD, vốn bổ sung đạt 1,8 tỷ USD. Số vốn này hết sức quan trọng cho việc thực hiện đầu tư các năm sau và điểm cần lưu ý và quan trọng nhất của kết quả FDI trong năm 2005 là số vốn đầu tư thực hiện, đóng góp cho nền kinh tế, đạt khoảng 3,3 tỷ USD, tăng trên 15% so với năm 2004, chiếm tới gần 20% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, đã góp phần không nhỏ vào thành tựu chung của cả nước về phát triển kinh tế - xã hội với mức tăng trưởng GDP gần 8,5% - mức tăng cao nhất trong 5 năm qua. Trong năm 2006, tính chung cả dự án cấp mới và tăng vốn, FDI đăng ký đạt 10,2 tỷ USD, tăng 49,1% so với năm trước, vượt 56,9% mức dự kiến đề ra cho cả năm (6,5 tỷ USD). Tính đến hết năm 2006, cả nước có 833 dự án được cấp phép với tổng vốn đầu tư đăng ký mới 7,8 tỷ USD, tăng 66,6% về vốn đầu tư đăng ký so với cùng kỳ năm trước . Năm 2006 vốn thực hiện của khu vực FDI đạt khoảng 4,1 tỷ USD, tăng 24,2% so với năm 2005. Kế hoạch thu hút FDI được đặt ra cho năm 2007 là 13 tỷ USD, thế nhưng số liệu thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) vừa được công bố cho thấy, 12 tháng qua, cả nước đã thu hút được 20,3 tỷ USD vốn đầu tư đăng ký bao gồm cả cấp mới và tăng vốn, tăng 69,1% so với cùng kỳ năm trước, vượt 56% kế hoạch dự kiến. Tổng vốn thực hiện cũng đạt kết quả khả quan là 4,6 tỷ USD, tăng 12,2% so với cùng kỳ năm trước, vượt 2,2% kế hoạch năm đề ra (4,5 tỷ USD). Trong 12 tháng, cả nước đã có 1.406 dự án được cấp giấy chứng nhận đầu tư với tổng vốn đầu tư đăng ký lên 17,6 tỷ USD, tăng 68,8% về số dự án và 94% về vốn đăng ký so với cùng kỳ năm trước. Số lượt dự án tăng vốn trong 12 tháng qua cũng đạt 361 lượt dự án với tổng vốn tăng thêm hơn 2,65 tỷ USD, bằng 74,3% về số dự án và 91,2% về vốn bổ sung so với cùng kỳ năm 2006. Năm 2007, mặc dù chịu tác động của một số yếu tố không thuận lợi, đặc biệt là sự cạnh tranh gay gắt trong thu hút đầu tư nước ngoài, nhưng một lần nữa, đầu tư nước ngoài lại đem đến những tín hiệu vui cho nền kinh tế. Theo thống kê, tính từ 1988 đến cuối năm 2007, cả nước có hơn 9.500 dự án ĐTNN được cấp phép đầu tư với số vốn đăng ký khoảng 98 tỷ USD (kể cả vốn tăng thêm), nếu trừ các dự án đã hết thời hạn hoạt động và giải thể trước thời hạn, hiện có 8.590 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký 83,1 tỷ USD. Trong đó: các tỉnh phía Bắc thu hút được 2.220 dự án, các tỉnh phía Nam từ Ninh Thuận trở vào thu hút được 5.452 dự án, còn lại là khu vực Bắc và Nam Trung bộ.. Như vậy, có thể nói, việc mở cửa thu hút ĐTNN của Việt Nam thời gian qua (1988-2007) tuy có “trầm lắng” trong vài năm do khủng hoảng tài chính khu vực, song quy mô đầu tư bình quân của một dự án vẫn tăng dần qua các giai đoạn. Nếu ở thời kỳ 1988-1990 chỉ đạt 7,5 triệu USD/dự án/năm thì đến giai đoạn 1991-1995 đã tăng lên 13,0 triệu USD/dự án/năm; Giai đoạn 1996-2000 đạt 14,8 triệu USD/dự án/năm; và giai đoạn 2001-2005 đạt 15,2 triệu USD/dự án/năm. Riêng 2 năm 2006 và 2007 đều đạt mức trung bình 14,4 triệu USD/dự án/năm. Các chuyên gia dự báo, trong vài năm tới, tốc độ gia tăng dòng vốn ĐTNN vào Việt Nam sẽ còn tiếp tục tăng mạnh, và với mức thu hút trung bình khoảng 17-20 tỷ USD/năm như hiện nay thì tổng vốn ĐTNN trong giai đoạn 2006-2010 sẽ đạt khoảng 90 tỷ USD, gấp 3,5 lần dự kiến ban đầu. Có thể nói, sau 20 năm ban hành Luật Đầu tư nước ngoài, Việt Nam đã có một bước tiến lớn trong thu hút đầu tư nước ngoài (ĐTNN), với sự ra đời của 154 khu công nghiệp, khu chế xuất; 10 khu kinh tế và 2 khu công nghệ cao đã thổi một luồng sinh khí mới vào bức tranh phát triển kinh tế- xã hội của Việt Nam. Từ chỗ bị bao vây, cấm vận, nước ta đã phát triển quan hệ kinh tế với hầu khắp các nước, gia nhập và có vai trò ngày càng tích cực trong nhiều tổ chức kinh tế quốc tế và khu vực, đặc biệt sau khi trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại thế giới-WTO, Việt Nam ngày càng nổi bật trên bản đồ thu hút đầu tư của quốc tế, được các nhà đầu tư coi như một điểm đến an toàn và hiệu quả.Tuy nhiên vấn đề đáng lo ngại hiện nay là tốc độ giải ngân vốn FDI quá chậm.Do đó, phần việc quan trọng tiếp theo sẽ là tập trung đẩy mạnh giải ngân, tạo điều kiện tốt nhất để đưa các cam kết của nhà đầu tư vào tiển khai. 2.1.2. Tình hình sử dụng vốn FDI Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong việc thu hút vốn đầu tư tực tiếp từ nước ngoài (FDI. Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tổng vốn đầu tư FDI đăng ký trong năm nay đạt 20,3 tỷ USD, mức kỷ lục trong 20 năm qua (1998-2007) từ khi Việt Nam thực hiện mở cửa thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Tuy nhiên, trong số 20,3 tỷ USD này, mới chỉ khoảng 4,6 tỷ USD (chiếm 30%) được đưa vào thực hiện. Như vậy, chúng ta đang dứng trước một vấn đề là vốn cam kết lớn nhưng năng lực giải ngân không theo kịp. Theo Bộ Kế Hoạch và Đầu tư tính từ thời điểm 1988 đến trước năm 2007, vốn thực hiện đạt 43 tỉ USD, chiếm 52,2%. Nhưng đến năm 2007, số vốn thực hiện giảm còn khoảng 25% so với số vốn đăng ký. Ba tháng đầu năm, vốn thực hiện chỉ đạt khoảng 32% vốn đăng ký. Năm 2002, có 18,2% doanh nghiệp FDI trong nước tăng vốn thực hiện trên 50% thì năm 2006 chỉ còn 4,7% doanh nghiệp tăng vốn thực hiện. Nếu như năm 2000, vốn cam kết đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đạt 2,6tỷ USD và tỷ lệ vốn thực hiện lên tới 94% thì đến năm 2006, tỷ lệ vốn thực hiện giảm còn 41%.Như vậy, tốc độ giải ngân FDI quá chậm, vốn cam kết ốưn nhưng năng lực giải ngân không theo kịp. Đến cuối năm 2007, các nhà đầu tư từ 64 quốc gia và vùng lãnh thổ đã có vốn đầu tư thực hiện ở Việt Nam. Trong đó các nền kinh tế Chấu Á đã chiếm phần đa số luồng vốn đầu tư thực hiện này. Nhật Bản đứng thứ ba trong số các nước có dự án FDI đầu tư tại Việt Nam nhưng lại là nước dẫn đầu về khối lượng vốn FDI được giải ngân với 4,9 tỷ USD. Các thứ bậc tiếp theo là Singapore với tổng vốn đầu tư thực hiện là 3,8tỷ USD; Đài Loan có 1810 dự án với tổng vốn đầu tư thực hiện là 3tỷ USD. Hàn Quốc là nhà đầu tư lớn nhất có 1873 dự án trong đó vốn thực hiện đạt 2,7tỷUSD, chiếm 18,7% so với vốn đăng ký (2,7/14,4), là nước xếp thứ về số vốn FDI được giải ngân. Bảng 2.1: Cơ cấu thực hiện vốn đầu tư theo nước ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo níc 1988-2007 (tÝnh tíi ngµy 22/9/2007 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) STT Níc, vïng l·nh thæ Sè dù ¸n Vèn ®Çu t Vèn ®iÒu lÖ §Çu t thùc hiÖn 1 Hµn Quèc 1635 11,031,981,480 4,485,860,828 2,946,299,316 2 Singapore 525 9,653,969,313 3,484,068,443 4,068,670,960 3 §µi Loan 1719 9,221,386,272 4,097,010,451 3,172,661,393 4 NhËt B¶n 891 8,718,148,784 3,719,730,419 5,212,104,693 5 Hång K«ng 424 5,594,155,834 2,071,628,804 2,326,116,755 6 BritishVirginIslands 319 4,649,089,348 1,785,379,278 1,443,541,373 7 Hoa Kú 354 2,598,399,428 1,312,510,106 784,685,807 8 Hµ Lan 81 2,562,037,747 1,466,201,843 2,241,936,514 9 Ph¸p 190 2,396,201,335 1,450,237,390 1,152,943,846 10 Malaysia 230 1,819,421,518 849,355,234 1,136,165,492 Nguồn: Cục đầu tư nước ngoài - Bộ kế hoạch và đầu tư Về cơ cấu đầu tư theo ngành kinh tế: Khu vực công nghiệp và xây dựng dẫn đầu về nguồn vốn được giải ngân với 20,045tỷ USD, trong đó công nghiệp nặng chiếm 7ỷ USD vốn thực hiện, tiếp theo là công nghiệp dầu khí chiếm 5ỷ USD vốn thực hiện. Khu vực dịch vụ : vốn giải ngân được đặt nhiều nhất vào các ngành dịch vụ khách sạn du lịch với 2,4 tỷ USD. Vốn FDI được gải ngân rót vào các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và ngư nghiệp chỉ là một phần nhỏ trong tổng số, mặc dù vậy nó cũng đang tăng lên một cách chậm chạp. Bảng 2.2: Cơ cấu thực hiện vốn đầu tư nước ngoài theo ngành ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo ngµnh 1988-2007 (tÝnh tíi ngµy 22/9/2007 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) STT Chuyªn ngµnh Sè dù ¸n Vèn ®Çu t Vèn ®iÒu lÖ §Çu t thùc hiÖn I C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 5,348 44,784,367,541 19,111,177,100 21,250,062,971 CN dÇu khÝ 36 2,146,011,815 1,789,011,815 5,828,865,303 CN nhÑ 2289 12,151,951,867 5,526,964,816 3,665,337,494 CN nÆng 2307 22,595,924,916 8,664,260,599 7,331,881,749 CN thùc phÈm 295 3,455,986,533 1,533,323,940 2,203,981,216 X©y dùng 421 4,434,492,410 1,597,615,930 2,219,997,209 II N«ng, l©m nghiÖp 903 4,246,675,825 1,979,672,763 2,081,771,352 N«ng-L©m nghiÖp 778 3,875,557,666 1,804,338,882 1,913,735,851 Thñy s¶n 125 371,118,159 175,333,881 168,035,501 III DÞch vô 1,807 23,827,975,362 10,429,567,303 7,628,592,930 DÞch vô 896 2,114,197,936 916,675,100 444,916,320 GTVT-Bu ®iÖn 203 4,274,047,923 2,743,987,098 737,698,632 Kh¸ch s¹n-Du lÞch 213 5,544,752,832 2,313,006,024 2,509,336,180 Tµi chÝnh-Ng©n hµng 64 840,150,000 777,395,000 762,870,077 V¨n hãa-YtÕ-Gi¸o dôc 264 1,192,733,662 532,797,694 403,261,809 XD Khu ®« thÞ míi 8 3,227,764,672 894,920,500 282,984,598 XD V¨n phßng-C¨n hé 134 5,483,303,791 1,822,841,290 1,907,957,984 XD h¹ tÇng KCX-KCN 25 1,151,024,546 427,944,597 579,567,330 Tæng sè 8,058 72,859,018,728 31,520,417,166 30,960,427,253 Nguån: Côc §Çu t níc ngoµi - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t Tất cả 64 tỉnh của Việt Nam đã thu hút được vốn đầu tư nước ngoài đi vào thực hiện nhưng cho tới nay các nhà đầu tư phần lớn vẫn chỉ rót vốn của họ vào các vùng đô thị nơi mà họ có thể nhận được những điều kiện thuận lợi vì hạ tầng cơ sở đã được phát triển. Thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh chiếm tới 12% và 21,5% tổng số vốn FDI được đưa vào thực hiện trong giai đoạn 1988 -2007. Ngoài hai thành phố lớn nêu trên, các vùng khác cũng đã giải ngân được một khối lượng đáng kể vốn FDI, đặc biệt là các vùng ở phía Đông Nam Việt Nam. Các tỉnh Đồng Nai, Bình Dương và Bà Rịa Vũng Tàu đã giải ngân được vốn FDI với tỷ phần là 25% trong tổng số vốn FDI thực hiện , vượt xa các thành phố lớn khác như Hải Phòng, Hải Dương hay Lâm Đồng (gộp 3 tỉnh này chỉ chiếm 5% tổng vốn FDI thực hiện của Việt Nam). Miêng Trung của Việt Nam chỉ giải ngân đượ một khối lượng vốn rất khiêm tốn và chủ yếu tập trung ở Quảng Ngãi. Để đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn FDI với một thực tế hạ tầng cơ sở còn nhiều hạn chế, Việt Nam đã phát triển một hệ thống các khu công nghiệp. Tính tới cuối năm 2007, trên toàn quốc đã có 134 KCN và khu chế xuất với tổng diện tích đất tự nhiên là 27.45ha, tổng diện tích đất công nghiệp có thể cho thuê là 18.561ha, thu hút hơn 4500 dự án đầu tư trong và ngoài nước, tổng số vốn dăng ký trên 17tỷ USD và 100 nghìn tỷ đồng Việt Nam, taọ việc làm cho trên 2 triệu lao động. Các KCN đã và đang trở thành điêm thu hút đầu tư nước ngoài và tiếp nhận tiến bộ khoa học kỹ thuật, tạo ra những nhân tố quan trọng góp phần đẩy mạnh tốc độ giải ngân vốn FDI. Bảng 2.3: Cơ cấu thực hiện vốn đầu tư theo địa phương ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo ®Þa ph¬ng 1988-2007 (tÝnh tíi ngµy 22/9/2007 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) STT §Þa ph¬ng Sè dù ¸n Vèn ®Çu t Vèn ®iÒu lÖ §Çu t thùc hiÖn 1 TP Hå ChÝ Minh 2363 15,601,546,370 6,760,989,601 6,598,373,503 2 Hµ Néi 915 11,115,836,459 4,608,947,722 3,941,643,870 3 §ång Nai 861 10,040,979,826 4,069,691,164 4,224,935,132 4 B×nh D¬ng 1457 7,138,877,382 3,088,696,055 2,095,455,157 5 Bµ RÞa-Vòng Tµu 158 6,078,149,896 2,396,533,861 1,354,919,334 6 H¶i Phßng 257 2,496,880,521 1,064,484,790 1,277,583,463 7 DÇu khÝ 34 2,101,961,815 1,744,961,815 5,828,865,303 8 H¶i D¬ng 155 1,637,289,555 619,120,453 438,120,480 9 §µ N½ng 103 1,345,395,789 505,516,457 185,866,590 10 Hµ T©y 71 1,305,025,048 469,297,849 218,528,786 Nguồn: Cục đầu tư nước ngoài Về hình thức thực hiện các dự án đầu tư bởi vốn FDI: Các dự án được đầu tư dưới hình thức 100% vốn nước ngoài dẫn đầu về số vốn đầu tư thực hiện với 11,3tyUSD chiếm 38,6% tổng vốn đầu tư thực hiện. Tiếp theo là dự án đầu tư theo hình thức Liên Doanh với số vốn đầu tư thực hiện là 11,1 tỷ USD chiếm 38% tổng vốn đầu tư thực hiện. Các dự án đầu tư thưo hình thức công ty mẹ con tính đến hết 2007 mới chỉ có 1 dự án với tổng vốn đầu tư thực hiện là 14triệu USD chiếm 0,4% tổng vốn đầu tư thực hiện. Bảng 2.4: Cơ cấu thực hiện vốn đầu tư theo hình thức đầu tư ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi theo ht®t 1988-2007 (tÝnh tíi ngµy 22/9/2007 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) H×nh thøc ®Çu t Sè dù ¸n Vèn ®Çu t Vèn ®iÒu lÖ §Çu t thùc hiÖn 100% vèn níc ngoµi 6223 44,866,635,414 18,411,831,460 12,519,392,237 Liªn doanh 1570 22,307,793,372 8,511,428,929 11,573,461,672 Hîp ®ång hîp t¸c KD 217 4,494,300,995 4,043,638,166 6,351,274,259 C«ng ty cæ phÇn 43 652,155,947 323,030,611 370,761,085 Hîp ®ång BOT,BT,BTO 4 440,125,000 147,530,000 71,800,000 C«ng ty MÑ - Con 1 98,008,000 82,958,000 73,738,000 Tæng sè 8,058 72,859,018,728 31,520,417,166 30,960,427,253 Nguån: Côc §Çu t níc ngoµi - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t 2.2. Thực trạng giải ngân FDI của Nhật Bản Trước năm 1975, một số Công ti lớn của Nhật đã đầu tư tại thị trường Việt Nam như Công ti Nihon Koei, Toyta. Sau này Nihon Koei đã được cử giám sát công tình Đa Nhim. Nhiều công ty chế toạ cũng như xây dựng Nhật Bản đã tiến hành các hoạt động đầu tư và ký kết các hơp đồng thương mại với Chính PHủ Sài Gòn. Sau khi đất nước thống nhất, mối quan tâm của các công ti Nhật Bản đối với thị trường VIệt Nam càng tăng. Mặc dù bị ảnh hưởng chi phối lệnh cấm vận Hoa Kỳ nhưng nhiều hãng kinh doanh lớn trong đó đáng chú ý là Tập Đoàn công nghiệp và thương mại Nissho- Iwai đã đến buôn bán, mở văn phòng đại diện tại Việt Nam rất sơm (từ năm 1987). Sau khi Việt Nam ban hành Luật Đầu tư nước ngoài, hàng năm có hàng trăm đoàn khách của Nhật Bản vào tìm hiểu thị trường và cơ hội kinh doanh đầu tư ở Việt Nam. Mặc dù là quốc gia đi sau, trong số các quốc gia đầu tư vào Việt Nam. Song FDI đã nhanh chóng tăng trưởng cả về số lượng đầu tư và tốc độ giải ngân các dự án đầu tư. Điều này thể hiện rõ qua các biểu hiện cụ thể sau: 2.2.1. Quy mô và tốc độ giải ngân Tính đến hết 2007 tỷ lệ vốn giải ngân FDI của Nhật tại Việt Nam đạt 59,7% so với vốn đăng ký ban đầu. Tính chung trong giai đoạn từ 1996 đến tháng 8/1999 tỷ trọng vốn giải ngân của Nhật đạt 102% và thời kỳ 1991 đến 1995 tỷ trọng vốn giải ngân đạt 19,4%. Nếu đem so sánh mức chung của cả nước tính đến tháng 12/2007 là 42,4% thì thấy mức của Nhật rõ ràng đạt cao hơn. Theo đánh giá của Bộ kế hoạch và đầu tư, tuy đứng sau Đài Loan và Singapore về tổng vốn đầu tư và đăng ký nhưng Nhật Bản luôn dẫn đầu về tổng vốn đầu tư thực hiện các dự án. Điều này cho thấy tính hiệu quả của các dự án đầu tư của Nhật Bản mà không nước nào có thể so sánh được Bảng 2.5: Động thái FDI vào Việt Nam (từ 1989 đến năm 2007) Năm Số dự án Vốn đăn ký (triệu USD) Vốn thực hiện (tiệu USD) Vốn thực hiện đăng ký(%) 1989 1 0,6 0,48 80 1990 6 10,2 8,5 83,33 1991 6 8 4,7 58,75 1992 12 116,7 84,5 72,44 1993 18 76,9 58,9 76,59 1994 25 204,1 185,7 90,98 1995 50 1303,2 857,9 65,87 1996 56 777,8 546,3 70,24 1997 54 606 412,8 68,12 1998 17 117,5 89,7 76,34 1999 14 59,44 40,4 67,97 2000 27 81,093 64,7 79,78 2001 9 10,622 8,44 79,46 2002 16 73,504 51,6 70,2 2003 41 143,526 124,325 86,62 2004 61 215,467 176,368 81,85 2005 59 524,3 398,54 79,27 2006 179 914,26 617,32 67,32 2007 280 2119,7 1745,12 82,32 Tổng 891 8710 5200 Nguồn: Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ kế hoạch và Đầu tư Theo số liệu của Bộ kế hoạch và Đầu tư công bố, từ 1988 đến hết 2007 (chỉ tính các dự án còn hiệu lực) , Nhât Bản có 891 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài còn hiệu lực tại Việt Nam với số vốn giải ngân là5,2tỷ USD. Trong điều kiện của một nền kinh tế kém phát triển, kết cấu hạ tầng lạc hậu, các nguồn lực cũng như chính sách đối với đầu tư nước ngoài còn nhiều biến động, thị trường phát triển chưa đầy đủ... thì tỷ lệ vốn giải ngân FDI của Nhật thực hiện được ở mức như vậy là không thấp. Tuy vây, xuất phát từ đặc điểm, các dự án sau khi được phê duyệt thường chưa đủ điều kiện để triển khai ngay (từ 1988 đến 1990 chưa có vốn giải ngân ); do đó số vốn giai ngân trong năm chủ yếu là của các dự án đã được phê duyệt của các năm trước đó. Cho nên nếu so sánh vốn giải ngân của từng năm với số vốn đăng ký còn lại (tổng vốn đăng ký từ trước trừ đi vốn thực hiện) thì tỷ lệ vốn giải ngân diễn biến theo xu hướng thiêu ổn định. Nhìn vào bảng số liệu ta thấy tốc độ giải ngân của Nhật Bản tăng không ổn định qua các năm. N¨m ®Çu tiªn chóng ta tiÕp nhận FDI của Nhật Bản l­îng gi¶i ng©n míi chØ lµ 0,48triệu USD, nh­ng ®Õn n¨m 2007 gi¶i ng©n ®· ®¹t møc 1,7 t ỷ USD §iÒu ®ã chøng tá cè g¾ng cña ViÖt Nam và Nhật Bản vÒ mäi mÆt, tõ thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước ®Õn kh¾c phôc, gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i ®Ó tranh thñ tèi ®a nguån ngo¹i lùc quan träng nµy. Để làm rõ hơn quy mô và tốc độ giải ngân Fdi của Nhật Bản, chúng ta có thể phân chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn đầu từ 1989 -1999 và giai đoạn 2 từ 2000 đến nay. Ở giai đoạn đầu, nếu so sánh vốn giải ngân của Nhật Bản đến các nước ASEAN trong năm tài chính 1990-1999 thì só lượng vốn giải ngân FDI của Nhật Bản vào Việt Nam là quá nhỏ. So sánh với Thái Lan thì rất rõ vấn đề này. Ví dụ, năm 1990, vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam là 0,1 tỉ Yên, còn Thái Lan là 150,7 ti Yên, năm 1992 vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam chỉ bằng 2% vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Thái Lan, năm 1993 bằng 8%, năm 1994 bằng 24%, năm 1995 bằng 16%, năm 1996 bằng 23%, năm 1997 bằng 17%. Những con số trên cho thấy, Nhật Bản đã bắt đầu chú ý tăng cường đầu tư vào Việt Nam. Nhưng so với vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Thái Lan thì Việt Nam còn thấp hơn nhiều. Năm 1998, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ Đông Nam Á, nền kinh tế Nhật Bản gặp suy thoái nên vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam chỉ còn 6,5 tỉ Yên (bằng 17% của năm 1997). Như vậy, Việt Nam chỉ bằng 4% của Thái Lan. Mặc dù Thái Lan là nước bị khủng hoảng nặng nề nhất nhưng vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Thái Lan vẫn cao gấp nhiều lần so với Việt Nam (năm 1998 gấp 27 lần). Năm 1999, vốn giải ngân FDI của Nhật Bản đạt 11 tỉ Yên tăng 69% so với năm 1998 nhưng cũng chỉ bằng 12% so với Thái Lan. Các dự án đầu tư có vốn giải ngân của Nhật Bản tại Việt Nam trong giai đoạn này có những đặc điểm như sau: Thứ nhất, các dự án tập trung chủ yếu vào ngành chế tạo mà các ngành này đòi hỏi nhân lực trình độ chuyên môn sâu và nguồn tài nguyên tương tự như xu hướng chung của đầu tư Nhật Bản ở các quốc gia Châu Á và đặc biệt là các nước ASEAN. Thư hai, các nhà đầu tư Nhật Bản vẫn đang ở giai đoạn khảo sát thị trường đầu tư ở Việt Nam, vì thế các dự án giải ngân thường chỉ là các dự án nhỏ trung bình khoảng 4 triệu USD/ 1 dự án. Kết thúc giai đoạn 1, Nhật Bản là nước dẫn đầu về vốn giải ngân trong số các nước và vùng lãnh thổ có vốn đầu tư tại Việt Nam. Có thể nói, tốc độ giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam tăng lên nhanh chóng kể từ khi tổng thống Hoa Kỳ Wiliam Jefferson Clinton tuyên bố bỏ cấm vận với Việt Nam Ở giai đoạn 2 (từ 2000 đến nay), xét về số lượng, quy mô dự án, giá trị nguồn vốn giải ngân, tốc độ giải ngân đều cao hơn giai đoạn 1. Điều đó cũng là kết quả tất yếu của giai đoạn 1 là giai đoạn đầu tư có tính thăm dò, chuẩn bị cho gai đoạn triển khai tiếp theo. Năm 2000, theo số liệu của Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam và Bộ kế hoạch đầu tư công bố, vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam đạt 64,7 triệu USD. Trong khi đó, năm 2000, vốn giải ngân FDI cảu Nhật Bản tại Thái Lan là 2679 triệu USD, tăng 247% so với năm trước, vốn giải ngân FDI cảu Nhật Bản tại Indonesia la 1884 triệu USD tăng 193% so với năm trước, nhưng ở Việt Nam chỉ ở mức 64,7 triệu USD mà thôi. Như vậy năm 2000, vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam chỉ bằng 3% so với Thái Lan, 4% so với Indonesia. Mặc dù có nhiều năm vốn giải ngân FDI của Nhật Bản tại Việt Nam có suy giảm và không ỏn định. Song từ năm 2003 đến nay, xu hướng tăng vốn giải ngân khá rõ. Chẳng hạn, năm 2002, vốn giải ngân FDI của Nhât Bản chỉ là 51,6 triệu USD thì năm 2003 là 124, 32 triệu USD, năm 2004 các con số tương ứng là 176 triệu USD với 61 dự án ...... Về quy mô dự án giải ngân: Trong giai đoạn này các lĩnh vực mà nhà đầu tư Nhật Bản quan tâm là khai thác dầu khí, xây dựng cơ sở hạ tầng, công nghiệp sản xuất xi măng, hoá chất. đã có các dự án với quy mô lớn. Trong các dự án lớn đáng chú ý là : Dự án xây dựng nhà máy xi măng Nghi Sơn với số vốn giải ngân là 347 triệu USD, thời hạn hoạt động là 50 năm; liên doanh sản xuất phân bón hoá học ở phía Nam với số vốn giải ngân 35 triệu USD; liên doanh kính ASHAHI với 125 triệu USD, dự án sản xuất xe Honda tại Vĩnh Phúc với số vốn 190 triệu USD; liên doanh Yamaha Motor tại Sóc Sơn với 90 triệu USD. Tuy nhiên, mức giải ngân trong lĩnh vực công nghiệp vẫn cao hơn cả, chiếm 39% về số dự án. Hiện nay, khu công nghiệp Nomura Hải Phòng, các dự án đầu tư được cấp phép hoạt động mới chỉ sử dụng chưa đến 20% diện tích đất. Theo các nhà đầu tư Nhật Bản, khó khăn ở việt Nam là cơ sở hạ tầng còn thiếu và chưa phát triển, hệ thống pháp luật còn chưa chặt chẽ. Chính vì vầy mà các dự án đàu tư của Nhật Bản tại Việt Nam chủ yếu là các dự án có quy mô nhỏ. 2.2.2. Cơ cấu giải ngân FDI của Nhật Bản ở Việt Nam 2.2.2.1. Theo lĩnh vực đầu tư Bảng 2.6: Cơ cấu thực hiện vốn đầu tư trực tiếp của Nhật theo ngành 1988-2007 ®Çu t­  nhËt b¶n theo ngµnh 1988-20057 (tÝnh tíi ngµy 31/12/2007 - chØ tÝnh c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc) STT Chuyªn ngµnh Sè dù ¸n TV§T Vèn ph¸p ®Þnh §Çu t thùc hiÖn I C«ng nghiÖp 531 9,174,954,333 4,140,981,799 5,510,402,776 CN dÇu khÝ 2 58,500,000 58,500,000 1,067,420,718 CN nhÑ 99 469,842,558 219,270,529 174,849,913 CN nÆng 288 3,411,876,543 1,394,322,013 1,614,502,216 CN thùc phÈm 21 209,576,796 126,931,969 112,994,674 X©y dùng 21 1,025,158,436 341,957,288 540,635,255 II N«ng, l©m nghiÖp 82 138,333,062 62,906,700 85,458,612 N«ng-L©m nghiÖp 42 108,269,232 46,798,426 54,976,649 Thñy s¶n 10 30,063,830 16,108,274 30,481,963 III DÞch vô 217 1,056,441,038 680,388,546 547,668,814 GTVT-Bu ®iÖn 19 483,913,242 397,275,907 172,571,192 Kh¸ch s¹n-Du lÞch 8 113,588,361 61,664,627 83,514,783 Tµi chÝnh-Ng©n hµng 4 66,000,000 64,200,000 49,200,000 V¨n hãa-YtÕ-Gi¸o dôc 18 69,072,198 37,105,475 37,728,838 XD V¨n phßng-C¨n hé 12 179,478,464 69,586,952 157,224,979 XD h¹ tÇ._.