Giá trị pháp lý của một số chứng từ vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển
Tài liệu Giá trị pháp lý của một số chứng từ vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển: ... Ebook Giá trị pháp lý của một số chứng từ vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển
Tóm tắt tài liệu Giá trị pháp lý của một số chứng từ vận tải hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu 4
Ch¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn 6
1. Chøng tõ vËn t¶i thêng lÖ 7
1.1 Hîp ®ång thuª tµu 7
1.2 Biªn lai thuyÒn phã 9
1.3 VËn ®¬n ®êng biÓn 11
1.4 VËn ®¬n ®· xuÊt tr×nh ë c¶ng göi 15
1.5 GiÊy göi hµng ®êng biÓn 15
1.6 B¶n lîc khai 16
2. C¸c chøng tõ vÒ viÖc bèc dì hµng 17
2.1 B¶ng ®¨ng ký hµng chuyªn chë 17
2.2 S¬ ®å xÕp hµng 18
2.3 Th«ng b¸o s½n sµng 18
2.4 LÞch tr×nh bèc dì 19
2.5 PhiÕu ®ãng gãi 20
3. C¸c chøng tõ vËn t¶i chøng minh vÒ t×nh tr¹ng hµng chuyªn chë 21
3.1 GiÊy cam ®oan båi thêng 21
3.2 Biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu 22
3.3 PhiÕu thiÕu hµng 23
3.4 GiÊy chøng nhËn hµng h háng 24
3.5 Th dù kh¸ng 25
3.6 Biªn b¶n ®æ vì, mÊt m¸t 25
4. Chøng tõ b¶o hiÓm hµng ho¸ trong chuyªn chë ®êng biÓn 26
Ch¬ng II: Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn 29
1. Nguån luËt ®iÒu chØnh vËn ®¬n 29
1.1 §iÒu íc quèc tÕ 29
1.2 LuËt quèc gia 33
1.3 TËp qu¸n hµng h¶i 35
2. Nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång 36
3. Gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn kh¸c 39
4. Chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn theo UCP 500 40
4.1 Nh÷ng quy ®Þnh cña vËn ®¬n ®êng biÓn 40
4.2 VËn ®¬n ®êng biÓn kh«ng lu th«ng 45
4.3 VËn ®¬n theo hîp ®ång thuª tµu 46
4.4 "Trªn boong", "Chñ hµng tÝnh vµ ®Õm", "Tªn ngêi göi hµng" 48
4.5 Chøng tõ vËn t¶i ghi cíc phÝ ph¶i tr¶/Cíc phÝ tr¶ tríc 50
5. QuyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña c¸c bªn trong chøng tõ vËn t¶i 51
5.1 §èi víi ngêi chuyªn chë 51
5.2 §èi víi ngêi thuª tµu 54
Ch¬ng III: Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn trong mua b¸n ngo¹i th¬ng 56
1. Vai trß vµ t¸c dông cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn 56
1.1 Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn trong thanh to¸n quèc tÕ 58
1.2 Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn trong nghiÖp vô h¶i quan 58
1.3 Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn trong nghiÖp vô giao nhËn hµng ho¸ 58
1.4 Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn trong khiÕu n¹i ®ßi båi thêng 60
1.4.1 Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®Ó khiÕu n¹i ngêi b¸n 61
1.4.2 Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®Ó khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë 61
1.4.3 KhiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm 63
2. Mét sè lu ý khi sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn 64
2.1 TÝnh hoµn h¶o cña chøng tõ vËn t¶i 64
2.2 TÝnh thèng nhÊt gi÷a néi dung c¸c chøng tõ 66
2.3 Söa ch÷a trªn chøng tõ ph¶i x¸c thùc 68
2.4 N¹n lõa ®¶o, gi¶ m¹o chøng tõ trong bu«n b¸n quèc tÕ 69
3. BiÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng c¸c chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn 72
3.1 Nh÷ng tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh trong vËn t¶i ®êng biÓn 72
3.1.1 Tranh chÊp liªn quan ®Õn hµng ho¸ 72
3.1.2 Tranh chÊp liªn quan ®Õn h×nh thøc cña chøng tõ vËn t¶i 73
3.1.3 Tranh chÊp liªn quan ®Õn hµnh tr×nh chuyªn chë 74
3.1.4 Tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc chän luËt xÐt xö vµ c¬ quan xÐt xö 74
3.2 Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn 75
KÕt luËn 77
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 78
PhÇn phô lôc 79
Lêi nãi ®Çu
Trong bu«n b¸n ngo¹i th¬ng, vËn t¶i ®êng biÓn ®¶m nhËn vËn chuyÓn h¬n 80% khèi lîng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. VËn t¶i ®êng biÓn lµ ph¬ng thøc vËn t¶i cã tõ hµng tr¨m n¨m nay vµ nã ®· trë thµnh mét yÕu tè kh«ng thÓ t¸ch rêi trong bu«n b¸n quèc tÕ. §èi víi ViÖt Nam, vËn t¶i ®êng biÓn cßn cã ý nghÜa quan träng h¬n. Lµ mét quèc gia cã 3260 km chiÒu dµi bê biÓn, l¹i n»m trªn tuyÕn ®êng hµng h¶i quèc tÕ, nªn hÇu hÕt c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu còng nh hµng ho¸ qu¸ c¶nh qua ViÖt Nam ®Òu chñ yÕu th«ng qua c¸c c¶ng biÓn.
VËn t¶i ®êng biÓn, xÐt díi gãc ®é cña mét c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu, lµ nh÷ng c«ng viÖc liªn quan tíi c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nh thuª tµu göi hµng xuÊt khÈu, nhËn hµng nhËp khÈu víi ngêi chuyªn chë, … Do vËy, viÖc sö dông c¸c chøng tõ vËn t¶i trë nªn rÊt quan träng ®èi víi c¸n bé ngo¹i th¬ng. Chøng tõ vËn t¶i kh«ng nh÷ng ®îc sö dông ®Ó giao nhËn hµng ho¸ mµ cßn ®îc dïng ®Ó thanh to¸n víi ng©n hµng, lµm thñ tôc h¶i quan cho hµng ho¸,… H¬n n÷a chøng tõ vËn t¶i cßn ®îc dïng lµm ph¬ng tiÖn ®Ó mua b¸n hµng ho¸ khi hµng ho¸ cßn ®ang ë trong hµnh tr×nh trªn biÓn.
Chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. HiÖn nay trªn thÕ giíi cha cã nh÷ng mÉu chøng tõ thèng nhÊt vµ ®ang tån t¹i cïng mét lóc nhiÒu nguån luËt ®iÒu chØnh c¸c chøng tõ ®ã. ChÝnh v× vËy, trong thùc tiÔn ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tranh chÊp liªn quan ®Õn c¸c lo¹i chøng tõ vËn t¶i. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c lo¹i chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn cã ý nghÜa rÊt quan träng, nã kh«ng chØ gióp cho ngêi sö dông cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng tranh chÊp mµ con gióp cho hä cã thÓ sö dông chóng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh ®ång thêi cung cÊp cho nh÷ng c¸n bé ngo¹i th¬ng nh÷ng kiÕn thøc ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ sö dông chøng tõ vËn t¶i sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt.
Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
Ph©n tÝch néi dung cña mét sè lo¹i chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn chñ yÕu.
Ph©n tÝch mét sè nguån luËt ®iÒu chØnh c¸c chøng tõ vËn t¶i.
Ph©n tÝch vai trß vµ t¸c dông cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn; mét sè vÊn ®Ò cÇn lu ý ®èi víi c¸n bé lµm c«ng t¸c XNK trong viÖc sö dông chøng tõ vËn t¶i vµ mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng cña c¸c chøng tõ vËn t¶i.
KÕt cÊu cña ®Ò tµi:
Kho¸ luËn ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o, phÇn cßn l¹i ®îc bè trÝ thµnh 3 ch¬ng:
Ch¬ng I : Kh¸i qu¸t vÒ chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn.
Ch¬ng II : Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn.
Ch¬ng III : Sö dông chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn trong mua b¸n ngo¹i th¬ng.
Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ thêi gian, t liÖu vµ tÝnh ®Æc thï cña ®Ò tµi còng nh kiÕn thøc cña ngêi viÕt nªn kho¸ luËn khã tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Ch¬ng I
Kh¸i qu¸t vÒ chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn
C
høng tõ vËn t¶i lµ nh÷ng chøng tõ do ngêi chuyªn chë, ngêi bèc dì hoÆc ®¹i diÖn cña hä cÊp, trong ®ã ngêi ta x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng hµng ho¸ víi t c¸ch kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng mua b¸n mµ víi t c¸ch lµ ®èi tîng chuyªn chë vµ bèc dì, ®ång thêi ngêi ta chøng minh hoÆc x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸, vÒ viÖc bèc dì hay vÒ viÖc chuyªn chë trong quan hÖ gi÷a mét bªn lµ ngêi chuyªn chë, bèc dì víi mét bªn lµ ngêi göi hµng.
Trong chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn ( sau ®©y gäi lµ chøng tõ vËn t¶i biÓn) ngêi ta thêng nãi ®Õn 4 nhãm chøng tõ sau ®©y:
C¸c chøng tõ vËn t¶i thêng lÖ.
C¸c chøng tõ vÒ viÖc bèc dì hµng.
C¸c chøng tõ chøng minh vÒ t×nh tr¹ng hµng chuyªn chë.
C¸c chøng tõ b¶o hiÓm hµng ho¸ trong chuyªn chë ®êng biÓn.
Trong c¸c chøng tõ vËn t¶i biÓn thêng lÖ, chóng ta sÏ nghiªn cøu nh÷ng chøng tõ c¬ b¶n lµ: hîp ®ång thuª tµu, vËn ®¬n ®êng biÓn, biªn lai thuyÒn phã, b¶n lîc khai.
Trong c¸c chøng tõ vÒ viÖc bèc dì hµng, nh÷ng chøng tõ c¬ b¶n lµ: b¶n ®¨ng ký hµng chuyªn chë, s¬ ®å xÕp hµng, th«ng b¸o s½n sµng, lÞch tr×nh bèc dì, packing list.
Trong c¸c chøng tõ vËn t¶i chøng minh vÒ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ cã c¸c lo¹i chøng tõ c¬ b¶n sau: giÊy cam ®oan båi thêng, biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu, phiÕu thiÕu hµng, giÊy chøng nhËn hµng h háng, th dù kh¸ng, biªn b¶n ®æ vì vµ mÊt m¸t.
C¸c chøng tõ b¶o hiÓm hµng ho¸ trong chuyªn chë ®êng biÓn bao gåm ®¬n b¶o hiÓm vµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm.
1. Chøng tõ vËn t¶i thêng lÖ
1.1 Hîp ®ång thuª tµu:
Trong hµng h¶i quèc tÕ hiÖn nay, phæ biÕn cã 3 h×nh thøc kinh doanh tµu: Kinh doanh tµu chî, kinh doanh tµu chuyÕn vµ kinh doanh tµu ®Þnh h¹n. ViÖc ph©n chia c¸c h×nh thøc trªn lµ dùa vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña mçi lo¹i tµu. Do ®ã tuú theo mçi ph¬ng thøc thuª tµu sÏ cã mét lo¹i v¨n b¶n ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a chñ tµu (hay ngêi chuyªn chë) vµ ngêi thuª tµu (chñ hµng).
Trong ph¬ng thøc thuª tµu chî, chøng tõ ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn kh«ng ph¶i lµ hîp ®ång thuª tµu mµ lµ vËn ®¬n ®êng biÓn, ®ã lµ b»ng chøng cña mét hîp ®ång vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn. Khi thuª tµu chî, ngêi thuª tµu (chñ hµng) ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn in s½n trªn vËn ®¬n mµ kh«ng ®îc tù do tho¶ thuËn.
Ngêi m«i giíi "chµo" tµu b»ng viÖc göi giÊy lu cíc tµu chî (Liner Booking note). GiÊy lu cíc ®îc in s½n thµnh mÉu, trong ®ã cã c¸c th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó ngêi ta ®iÒn vµo khi sö dông. ViÖc lu cíc tµu chî cã thÓ cho 1 l« hµng lÎ hoÆc cho 1 l« hµng gåm nhiÒu container. Chñ hµng cã thÓ lu cíc cho c¶ quý, c¶ n¨m b»ng mét hîp ®ång lu cíc víi h·ng tµu.
V¨n b¶n ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a chñ tµu vµ ngêi thuª tµu trong ph¬ng thøc thuª tµu chuyÕn lµ hîp ®ång thuª tµu chuyÕn.
Hîp ®ång thuª tµu chuyÕn lµ mét d¹ng cña hîp ®ång chuyªn chë. Chóng ta cã thÓ ®a ra kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång thuª tµu chuyÕn nh sau: Hîp ®ång thuª tµu chuyÕn lµ mét lo¹i hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn, trong ®ã ngêi chuyªn chë cam kÕt chuyªn chë hµng ho¸ tõ mét hay nhiÒu c¶ng nµy vµ giao cho ngêi nhËn ë mét hay nhiÒu c¶ng kh¸c, cßn ngêi thuª tµu cam kÕt sÏ thanh to¸n ®Çy ®ñ tiÒn cíc thuª tµu theo ®óng nh hai bªn ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång.
Tõ kh¸i niÖm trªn chóng ta thÊy hîp ®ång thuª tµu chuyÕn lµ v¨n b¶n cam kÕt gi÷a ngêi ®i thuª vµ ngêi cho thuª tµu. Sù cam kÕt ®ã lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh hai bªn tù do, tù nguyÖn tho¶ thuËn. Do vËy hîp ®ång thuª tµu chuyÕn cã gi¸ trÞ ph¸p lý ®iÒu chØnh trùc tiÕp quyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi chuyªn chë vµ ngêi thuª chë.
Ngêi chuyªn chë trong hîp ®ång thuª tµu (Carrier) cã thÓ lµ chñ tµu (Shipowner) hoÆc ngêi kinh doanh chuyªn chë b»ng tµu thuª cña ngêi kh¸c. Cßn ngêi ®i thuª tµu cã thÓ lµ ngêi xuÊt khÈu hoÆc ngêi nhËp khÈu tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng.
Hîp ®ång thuª tµu chuyÕn quy ®Þnh rÊt râ vµ cô thÓ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c bªn kÝ kÕt b»ng nh÷ng ®iÒu kho¶n, buéc c¸c bªn ph¶i thùc hiÖn nh ®óng néi dung cña nã. NÕu bªn nµo thùc hiÖn kh«ng ®óng nh nh÷ng tho¶ thuËn ®· cam kÕt trong hîp ®ång sÏ bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång. Khi ®ã bªn vi ph¹m ®¬ng nhiªn sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng hËu qu¶ do hµnh ®éng vi ph¹m cña m×nh g©y ra.
HiÖn nay cã rÊt nhiÒu mÉu hîp ®ång thuª tµu chuyÕn ®ang ®îc sö dông réng r·i. Tuú theo ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i hµng ho¸ ®îc chuyªn chë mµ ngêi ta sö dông c¸c mÉu hîp ®ång thuª tµu chuyÕn kh¸c nhau bëi v× trªn mçi mÉu hîp ®ång ®ã ®Òu cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt cô thÓ phï hîp cho viÖc chuyªn chë tõng lo¹i hµng ho¸ kh¸c nhau. MÉu hîp ®ång thuª tµu chuyÕn phæ biÕn nhÊt hiÖn nay lµ mÉu GENCON, ngoµi ra cßn nhiÒu mÉu kh¸c nh SCANCON, CEMENCO, CUBASUGAR, …
Mét hîp ®ång thuª tµu chuyÕn thêng bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n sau ®©y:
§iÒu kho¶n vÒ chñ thÓ hîp ®ång
§iÒu kho¶n vÒ con tµu
§iÒu kho¶n vÒ thêi gian tµu ®Õn c¶ng xÕp hµng
§iÒu kho¶n vÒ hµng ho¸ (Cargo Clause)
§iÒu kho¶n vÒ c¶ng xÕp dì (Loading/Discharging port clause)
§iÒu kho¶n vÒ chi phÝ xÕp dì (Loading/Discharging Charges Clause)
§iÒu kho¶n vÒ cíc phÝ thuª tµu (Freight Clause)
§iÒu kho¶n vÒ thêi gian bèc dì
§iÒu kho¶n vÒ tr¸ch nhiÖm vµ miÔn tr¸ch cña ngêi chuyªn chë
§iÒu kho¶n vÒ träng tµi (Arbitration Clause)
§iÒu kho¶n vÒ tæn thÊt chung vµ New Jason
§iÒu kho¶n hai tÇu ®©m va cïng cã lçi
Trong ph¬ng thøc thuª tµu ®Þnh h¹n, v¨n b¶n ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a chñ tµu vµ ngêi thuª tµu lµ hîp ®ång thuª tµu ®Þnh h¹n (Time charter). Hîp ®ång thuª tµu ®Þnh h¹n mang tÝnh chÊt lµ mét hîp ®ång thuª tµi s¶n ®îc ký kÕt gi÷a chñ tµu vµ ngêi thuª tµu. Còng nh trong ph¬ng thøc thuª tµu chuyÕn, ngêi ta còng sö dông nhiÒu mÉu hîp ®ång thuª tµu ®Þnh h¹n ®Ó ký kÕt khi cã nhu cÇu. Tuy nhiªn nh÷ng mÉu hîp ®ång nµy kh«ng mang tÝnh chÊt b¾t buéc ph¶i sö dông mµ phô thuéc vµo sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn.
Néi dung chÝnh cña hîp ®ång thuª tµu ®Þnh h¹n bao gåm:
Chñ thÓ cña hîp ®ång.
§iÒu kho¶n vÒ tµu.
§iÒu kho¶n vÒ thêi gian thuª (Duration chartering).
§iÒu kho¶n vÒ tiÒn cíc thuª tµu.
§iÒu kho¶n vÒ ph©n chia chi phÝ cã liªn quan.
1.2 Biªn lai thuyÒn phã (Mate’s Receipt)
Khi hµng ho¸ ngo¹i th¬ng ®îc chuyªn chë b»ng ®êng biÓn, mét chøng tõ c¬ b¶n x¸c ®Þnh mèi quan hÖ ph¸p lý gi÷a chñ hµng víi ngêi vËn t¶i lµ vËn ®¬n ®êng biÓn.
Nhng sau khi bèc hµng lªn tµu, muèn lÊy ®îc vËn ®¬n ®êng biÓn, ngêi göi hµng ph¶i yªu cÇu thuyÒn phã (ngêi phô tr¸ch vÒ hµng ho¸ chuyªn chë) cÊp mét chøng tõ quan träng, gäi lµ biªn lai thuyÒn phã. V× vËy t¸c dông cña biªn lai thuyÒn phã lµ lµm c¨n cø ®Ó thuyÒn trëng (hay ngêi ®¹i diÖn cña thuyÒn trêng) ký ph¸t vËn ®¬n ®êng biÓn.
MÆc dï biªn lai thuyÒn phã lµ mét biªn b¶n nhËn hµng ®Ó chë nhng biªn lai thuyÒn phã kh«ng ph¶i lµ mét chøng tõ vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi hµng ho¸ míi ®îc bèc lªn tµu. ViÖc chuyÓn cho nhau chøng tõ nµy kh«ng lµm di chuyÓn quyÒn së h÷u hµng ho¸, ®ång thêi viÖc n¾m gi÷ chøng tõ nµy kh«ng cã gi¸ trÞ ngang víi viÖc n¾m ®îc hµng ho¸. Biªn lai thuyÒn phã chØ lµ chøng tõ x¸c nhËn sè lîng (hoÆc träng lîng) vµ t×nh tr¹ng hµng ho¸ ®· ®îc tiÕp nhËn ®Ó chë. Tuy nhiªn, trªn c¬ së chøng tõ nµy, ngêi göi hµng cã thÓ yªu cÇu tµu ph¶i cÊp vËn ®¬n ®êng biÓn.
Néi dung cña biªn lai thuyÒn phã ngoµi ®iÓm tªn tµu, tªn c¶ng ®Õn, ngµy th¸ng ký biªn lai cßn cã mét b¶ng kª c¸c môc tªn hµng ho¸, ký m· hiÖu, sè lîng, träng lîng c¶ b×, träng lîng tÞnh cña hµng ho¸ ®ã.
Khi nhËn hµng ®Ó chë, nÕu ngêi vËn t¶i ph¸t hiÖn thÊy khuyÕt tËt ë mÆt ngoµi cña hµng ho¸ hoÆc cña bao b×, thuyÒn phã cã thÓ ghi nh÷ng nhËn xÐt vÒ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ hoÆc bao b× nh vËy lªn biªn lai thuyÒn phã. V× nh÷ng nhËn xÐt nµy sÏ l¹i ®îc ghi vµo vËn ®¬n ®êng biÓn, cho nªn tríc khi ®a nhËn xÐt nµy vµo biªn lai, nhËn xÐt nµy ph¶i ®îc b¸o tríc cho ngêi göi hµng ®Ó ngêi nµy quyÕt ®Þnh th¸i ®é cña m×nh (thay thÕ b»ng hµng ho¸ kh¸c, söa ch÷a bao b×, …)
Khi tiÕp nhËn nh÷ng hµng ho¸ cã khèi lîng lín mµ nh©n viªn kiÓm kiÖn thuéc vÒ tµu kh«ng x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®îc sè lîng hoÆc träng lîng, thuyÒn phã cã thÓ ghi lªn nh÷ng phª chó nh:
“Nãi r»ng lµ” (Said to be).
“ Sè lîng kiÖn kh«ng râ, kh«ng ®îc kiÓm tra” (Number unknown, not summed up).
“Träng lîng kh«ng râ, kh«ng ®îc c©n l¹i” (weight unknown, not weighed by the vessel).
Nh÷ng phª chó nh vËy mÆc dï sau nµy sÏ ®îc ghi lªn vËn ®¬n ®êng biÓn, chØ cã t¸c dông trót lªn chñ hµng g¸nh nÆng ph¶i chøng minh lçi cña ngêi vËn t¶i vÒ sù mÊt m¸t, thiÕu hôt, h hao hµng ho¸. NÕu chñ hµng chøng minh ®îc m×nh ®· bèc lªn tµu ®óng nh sè lîng, träng lîng hµng ®· ®îc ghi trªn vËn ®¬n ®êng biÓn th× nh÷ng lêi phª chó ®ã còng mÊt t¸c dông nghÜa lµ ngêi vËn t¶i kh«ng tho¸t ®îc tr¸ch nhiÖm ®èi víi sè lîng, träng lîng hµng.
Biªn lai thuyÒn phã, tuy gäi lµ do thuyÒn phã cÊp, nhng thùc ra ngêi göi hµng ph¶i ®iÒn nh÷ng sè liÖu cÇn thiÕt vµo c¸c môc t¬ng øng trªn mét mÉu in s½n, thuyÒn phã chØ viÖc kÝ vµ ghi chó (nÕu thÊy cÇn ghi chó). Khi ®iÒn nh vËy, cÇn ghi cô thÓ sè lîng kiÖn, träng lîng cña tõng l« hµng vµ sù ®Æc ®Þnh cña tõng kiÖn hµng ®ã. ViÖc ghi cô thÓ nh vËy ®¸p øng c¶ yªu cÇu cña c¶ ngêi göi hµng lÉn ngêi vËn t¶i ®Ó tr¸nh sù hiÓu lÇm khi giao cho ngêi nhËn ë c¶ng ®Õn. NÕu biªn lai thuyÒn phã kh«ng quy ®Þnh cô thÓ sè lîng vµ träng lîng hµng th× trong vËn ®¬n ®êng biÓn còng sÏ kh«ng ghi cô thÓ nh thÕ vµ trong trêng hîp ®ã, ngêi nhËn hµng cã thÓ hiÓu lÇm lµ sè lîng hµng dì cã chªnh lÖch víi sè lîng hµng bèc.
1.3 VËn ®¬n ®êng biÓn (Bill of Lading)
VËn ®¬n ®êng biÓn lµ mét chøng tõ chøng minh cho hîp ®ång vËn t¶i ®êng biÓn, cho viÖc nhËn hµng hoÆc xÕp hµng cña ngêi chuyªn chë, vµ b»ng vËn ®¬n nµy ngêi chuyªn chë cam kÕt sÏ giao hµng khi xuÊt tr×nh nã.
VËn ®¬n ®êng biÓn thêng ®îc ph¸t hµnh theo c¸c b¶n gèc (original) vµ b¶n sao (copy). C¸c b¶n gèc thêng ®îc ph¸t hµnh theo bé. Mét bé cã thÓ gåm mét b¶n gèc duy nhÊt hoÆc 2 hoÆc 3 b¶n gèc gièng nhau. Muèn nhËn ®îc hµng, ngêi nhËn hµng ph¶i xuÊt tr×nh mét b¶n vËn ®¬n gèc cho ngêi chuyªn chë. Khi mét b¶n vËn ®¬n gèc ®· ®îc xuÊt tr×nh ®Ó nhËn hµng th× nh÷ng b¶n cßn l¹i sÏ kh«ng cßn gi¸ trÞ. C¸c b¶n sao ®îc cÊp theo yªu cÇu. Trªn c¸c b¶n sao thêng ghi ch÷ “Copy - Non Negotiable”.
VËn ®¬n ®êng biÓn cã 3 chøc n¨ng quan träng sau:
Lµ biªn lai nhËn hµng ®Ó chë cña ngêi chuyªn chë.
VËn ®¬n ®êng biÓn lµ b»ng chøng hiÓn nhiªn cña viÖc ngêi chuyªn chë ®· nhËn hµng ®Ó chë.VËn ®¬n chøng minh cho sè lîng, khèi lîng, t×nh tr¹ng bªn ngoµi cña hµng ho¸ ®îc giao. T¹i c¶ng ®Õn, ngêi chuyªn chë còng ph¶i giao cho ngêi nhËn theo ®óng khèi lîng vµ t×nh tr¹ng nh lóc nhËn ë c¶ng ®i khi ngêi nhËn xuÊt tr×nh vËn ®¬n phï hîp.
Lµ chøng tõ së h÷u nh÷ng hµng ho¸ m« t¶ trªn vËn ®¬n. Ai cã vËn ®¬n trªn tay, ngêi ®ã cã quyÒn ®ßi së h÷u hµng ho¸ ghi trªn ®ã. Do tÝnh chÊt së h÷u nªn vËn ®¬n lµ mét chøng tõ lu th«ng ®îc. Ngêi ta cã thÓ chuyÓn nhîng, mua b¸n hµng ho¸ ghi trªn vËn ®¬n b»ng c¸ch mua b¸n chuyÓn nhîng vËn ®¬n.
Lµ b»ng chøng cña hîp ®ång vËn t¶i ®· ®îc ký kÕt gi÷a c¸c bªn.
MÆc dï b¶n th©n vËn ®¬n ®êng biÓn kh«ng ph¶i lµ hîp ®ång vËn t¶i v× nã chØ cã ch÷ ký cña mét bªn, nhng vËn ®¬n cã gi¸ trÞ nh mét hîp ®ång vËn t¶i ®êng biÓn. Nã kh«ng nh÷ng ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a ngêi göi hµng vµ ngêi chuyªn chë mµ cßn ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a ngêi chuyªn chë víi ngêi nhËn hµng hoÆc ngêi cÇm vËn ®¬n. Néi dung vËn ®¬n kh«ng chØ ®îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng ®iÒu kho¶n ghi trªn ®ã mµ cßn bÞ chi phèi bëi c¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn ®¬n vµ vËn t¶i.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng chøc n¨ng trªn vËn ®¬n ®êng biÓn cã thÓ ®îc dïng ®Ó:
Lµm c¨n cø khai h¶i quan, lµm thñ tôc xuÊt hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸.
Lµm tµi liÖu kÌm theo ho¸ ®¬n th¬ng m¹i trong bé chøng tõ mµ ngêi b¸n göi cho ngêi mua (hoÆc ng©n hµng) ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng.
Lµm chøng tõ ®Ó cÇm cè, mua b¸n, chuyÓn nhîng hµng ho¸.
Lµm c¨n cø x¸c ®Þnh sè lîng hµng ®· ®îc ngêi b¸n göi cho ngêi mua, dùa vµo ®ã ngêi ta ghi sæ, thèng kª, theo dâi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång.
Néi dung cña vËn ®¬n ®êng biÓn bao gåm nh÷ng néi dung sau ®©y:
MÆt thø nhÊt cña vËn ®¬n
Tªn tµu vµ tªn ngêi vËn t¶i.
C¶ng xÕp hµng.
Tªn ngêi göi hµng.
C¶ng dì hµng.
Tªn ngêi nhËn hµng nÕu lµ vËn ®¬n ®Ých danh hoÆc ghi theo lÖnh, hoÆc kh«ng ghi râ ngêi nhËn hµng nÕu lµ vËn ®¬n xuÊt tr×nh.
Tªn hµng, ký m· hiÖu hµng ho¸, sè lîng kiÖn, träng lîng c¶ b× vµ/hoÆc thÓ tÝch cña hµng.
Cíc phÝ vµ phô phÝ ph¶i tr¶ cho ngêi vËn t¶i, ®iÒu kiÖn thanh to¸n, tr¶ tríc hay tr¶ sau.
Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm cÊp vËn ®¬n.
Sè b¶n gèc cña vËn ®¬n.
Ch÷ ký cña ngêi vËn t¶i hoÆc cña thuyÒn trëng hoÆc cña ngêi ®¹i diÖn cña thuyÒn trëng.
C¬ së ph¸p lý cña vËn ®¬n: ®©y lµ quy ®Þnh vÒ nguån luËt ®iÒu chØnh c¸c ®iÒu kho¶n cña vËn ®¬n vµ gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp gi÷a chñ hµng vµ ngêi vËn t¶i. Nguån luËt nµy ngoµi luËt quèc gia cßn cã c¸c c«ng íc quèc tÕ cã liªn quan nh c«ng íc Brussels ngµy 25/8/1924, c«ng íc Hamburg 1978 vÒ vËn ®¬n ®êng biÓn.
C¸c ®iÒu kho¶n vÒ tr¸ch nhiÖm vµ miÔn tr¸ch cña ngêi vËn t¶i.
MÆt thø hai cña vËn ®¬n
Bao gåm nh÷ng quy ®Þnh cã liªn quan ®Õn viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ do h·ng tµu in s½n, ngêi thuª tµu kh«ng cã quyÒn bæ sung hay söa ®æi mµ ph¶i mÆc nhiªn chÊp nhËn nã. Trªn mÆt sau cña vËn ®¬n thêng in c¸c néi dung nh c¸c ®Þnh nghÜa, ®iÒu kho¶n chung, ®iÒu kho¶n tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë, ®iÒu kho¶n xÕp dì vµ vµ giao nhËn, ®iÒu kho¶n cíc phÝ vµ phô phÝ, ®iÒu kho¶n giíi h¹n giíi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë, ®iÒu kho¶n miÔn tr¸ch cña ngêi chuyªn chë, …
VËn ®¬n ®êng biÓn rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Mçi lo¹i vËn ®¬n ®îc sö dông cho tõng c«ng viÖc cô thÓ vµ phôc vô cho nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn ë néi dung vµ h×nh thøc cña mçi lo¹i vËn ®¬n. Trong thùc tiÔn bu«n b¸n quèc tÕ, cã rÊt nhiÒu c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i vËn ®¬n, cô thÓ nh sau:
C¨n cø vµo t×nh tr¹ng xÕp dì cña hµng ho¸: vËn ®¬n ®· xÕp hµng (Shipped on board Bill of Lading), vËn ®¬n nhËn hµng ®Ó xÕp (Received for shipment Bill of Lading).
C¨n cø vµo quyÒn chuyÓn nhîng së h÷u hµng ho¸ ghi trªn vËn ®¬n: vËn ®¬n ®Ých danh (Straight bill of lading), vËn ®¬n v« danh hay cßn gäi lµ vËn ®¬n xuÊt tr×nh (bill of lading to bearer), vËn ®¬n theo lÖnh (bill of lading to order of …).
C¨n cø vµo phª chó cña thuyÒn trëng trªn vËn ®¬n: vËn ®¬n hoµn h¶o (clean bill of lading), vËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o (unclean bill of lading).
C¨n cø vµo hµnh tr×nh cña hµng ho¸: vËn ®¬n ®i th¼ng (direct bill of lading), vËn ®¬n chë suèt (through bill of lading), vËn ®¬n vËn t¶i liªn hîp hay vËn ®¬n vËn t¶i ®a ph¬ng thøc (Combined transport bill of lading or Multimodal transport bill of lading).
C¨n cø vµo ph¬ng thøc thuª tµu chuyªn chë: vËn ®¬n tµu chî (liner bill of lading), vËn ®¬n tµu chuyÕn (voyage bill of lading), vËn ®¬n container (container bill of lading).
C¨n cø vµo gi¸ trÞ sö dông vµ lu th«ng: vËn ®¬n gèc (original bill of lading), vËn ®¬n copy (copy bill of lading).
Bªn c¹nh nh÷ng lo¹i vËn ®¬n trªn cßn cã nhiÒu lo¹i kh¸c nh vËn ®¬n cña ngêi giao nhËn, vËn ®¬n container, vËn ®¬n h¶i quan, … ViÖc ph©n lo¹i vËn ®¬n chØ cã tÝnh chÊt quy íc vµ t¬ng ®èi, mét vËn ®¬n cã thÓ mang tÝnh chÊt cña nhiÒu lo¹i vËn ®¬n kh¸c nhau. Trong bu«n b¸n vµ vËn t¶i quèc tÕ, do ®ßi hái kh¾t khe cña ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ, ngêi ta cÇn dïng vËn ®¬n hoµn h¶o ®· xÕp ®Ó ng©n hµng thanh to¸n hoÆc chÊp nhËn thanh to¸n. MÆt kh¸c c¸c ng©n hµng thêng yªu cÇu vËn ®¬n theo lÖnh ®Ó khèng chÕ ngêi nhËn hµng. V× vËy lo¹i vËn ®¬n thêng ®îc dïng nhiÒu nhÊt lµ vËn ®¬n hoµn h¶o theo lÖnh ®· xÕp (To order clean on board Bill of Lading).
1.4 VËn ®¬n ®· xuÊt tr×nh ë c¶ng göi (B/L Surrendered)
Th«ng thêng muèn nhËn ®îc hµng ë c¶ng ®Õn th× ngêi nhËn ph¶i xuÊt tr×nh vËn ®¬n gèc. Tuy nhiªn trong thùc tÕ cã nhiÒu khi hµng ho¸ ®· ®Õn nhng vËn ®¬n l¹i cha ®Õn, do ®ã kh«ng nhËn ®îc hµng. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy vµ ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ göi vËn ®¬n gèc, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngêi ta dïng mét lo¹i vËn ®¬n gäi lµ vËn ®¬n xuÊt tr×nh t¹i c¶ng göi. §©y lµ lo¹i vËn ®¬n th«ng thêng, chØ kh¸c lµ khi cÊp vËn ®¬n ngêi chuyªn chë hoÆc ®¹i lý ®ãng thªm dÊu “®· xuÊt tr×nh” (Surrendered) ®ång thêi ®iÖn b¸o “Telex release” cho ®¹i lý t¹i c¶ng biÕt ®Ó ®¹i lý nµy giao hµng cho ngêi nhËn mµ kh«ng cÇn xuÊt tr×nh B/L gèc. Ngêi göi hµng chØ cÇn Fax b¶n vËn ®¬n nµy cho ngêi nhËn lµ ngêi nhËn cã thÓ nhËn ®îc hµng.
1.5 GiÊy göi hµng ®êng biÓn (Seaway bill)
Do nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt trong ngµnh vËn t¶i mµ tèc ®é ®a hµng trong th¬ng m¹i quèc tÕ ®· trë nªn rÊt nhanh chãng. Nh ®· nãi ë trªn, trong nhiÒu trêng hîp hµng ho¸ ®· ®Õn nhng vËn ®¬n l¹i cha ®Õn, do ®ã kh«ng nhËn ®îc hµng. H¬n n÷a viÖc sö dông m¹ng líi vi tÝnh réng r·i ë tÊt c¶ c¸c níc cho phÐp trao ®æi d÷ liÖu b»ng ®iÖn tö mµ kh«ng cÇn chøng tõ, kÓ c¶ vËn ®¬n ®êng biÓn. VËn ®¬n ®êng biÓn cïng víi mét lo¹t chøng tõ kh¸c trong th¬ng m¹i quèc tÕ cã thÓ trë thµnh nh÷ng trë ng¹i vµ g©y tèn kÐm. V× vËy ngêi ta ®· ®Ò nghÞ sö dông mét lo¹i chøng tõ kh«ng lu th«ng ®Ó thay thÕ vËn ®¬n, ®ã lµ Seaway Bill. GiÊy göi hµng ®êng biÓn nµy cã u ®iÓm lµ ngêi nhËn cã thÓ nhËn hµng ngay khi tµu ®Õn c¶ng dì hµng mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xuÊt tr×nh vËn ®¬n ®êng biÓn gèc v× seaway bill kh«ng ph¶i lµ chøng tõ së h÷u hµng ho¸, kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng hµng ®Õn mµ chøng tõ cha ®Õn. MÆt kh¸c seaway bill cho phÐp giao hµng cho mét ngêi duy nhÊt khi hä chøng minh ®îc hä lµ ngêi nhËn hµng duy nhÊt. Nhîc ®iÓm cña nã lµ kh«ng thÓ dïng ®Ó khèng chÕ hµng ho¸, v× vËy hiÖn t¹i nã chØ ®îc sö dông ®Ó göi c¸c dông cô gia ®×nh, hµng triÓn l·m, hµng phi mËu dÞch, … vµ bu«n b¸n theo ph¬ng thøc ghi sæ víi c¸c b¹n hµng tin cËy. Do ®ã viÖc sö dông seaway bill cã thÓ g©y c¶n trë bu«n b¸n quèc tÕ v× sö dông seaway bill rÊt phøc t¹p vµ khã kh¨n khi ngêi chuyªn chë vµ ngêi nhËn hµng lµ nh÷ng ngêi xa l¹, mang quèc tÞch kh¸c nhau, luËt ph¸p cña mét sè níc vµ c«ng íc quèc tÕ cha thõa nhËn seaway bill nh mét chøng tõ giao nhËn hµng.
ë ViÖt Nam, viÖc ¸p dông seaway bill cßn rÊt míi mÎ mÆc dï ®· cã c¬ së ph¸p lý ®Ó ¸p dông seaway bill (theo quy ®Þnh ë Môc C, ®iÒu 80 Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam). Theo ®ã ngêi vËn chuyÓn vµ ngêi giao nhËn hµng cã thÓ tho¶ thuËn viÖc thay thÕ B/L b»ng giÊy göi hµng hoÆc chøng tõ vËn chuyÓn hµng ho¸ t¬ng ®¬ng vµ tho¶ thuËn vÒ gi¸ trÞ, néi dung cña c¸c chøng tõ nµy theo tËp qu¸n Hµng h¶i quèc tÕ.
1.6 B¶n lîc khai (Manifest)
B¶n lîc khai lµ b¶n liÖt kª tãm t¾t vÒ hµng ho¸ ®îc chuyªn chë trªn tµu. B¶n lîc khai ®îc lËp khi cã nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ®îc chuyªn chë trªn mét chuyÕn tµu. Ngêi lËp b¶n lîc khai lµ ngêi vËn t¶i.
B¶n lîc khai cã thÓ ®îc dïng ®Ó:
Lµm giÊy th«ng b¸o cña tµu cho ngêi göi hµng biÕt vÒ nh÷ng hµng ho¸ ®îc xÕp trªn tµu.
Lµm chøng tõ ®Ó thuyÒn trëng khai víi h¶i quan vÒ hµng xÕp trªn tµu.
Lµm c¬ së ®Ó thanh to¸n víi c¶ng hoÆc víi ®¹i lý tµu biÓn vÒ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ (nh phÝ xÕp dì, phÝ kiÓm kiÖn, …) nÕu nh÷ng chi phÝ nµy tÝnh theo khèi lîng hµng chë.
Lµm c¨n cø ®Ó lËp biªn b¶n kÕt to¸n hµng ho¸ giao nhËn gi÷a tµu víi c¶ng.
Néi dung cña b¶n lîc khai thêng cã nh÷ng chi tiÕt sau ®©y: tªn tµu, ngµy sÏ vµo bÕn, sè thø tù cña c¸c vËn ®¬n cña chuyÕn ®i, ký m· hiÖu hµng ho¸, tªn hµng, sè kiÖn, träng lîng, tªn ngêi göi, tªn ngêi nhËn vµ c¶ng ®Õn.
2. C¸c chøng tõ vÒ viÖc bèc dì hµng
2.1 B¶ng ®¨ng ký hµng chuyªn chë (Cargo list)
Muèn ®îc bèc xÕp hµng ho¸ lªn mét tµu biÓn nµo ®ã, chñ hµng ph¶i lËp vµ xuÊt tr×nh cho ngêi vËn t¶i mét b¶n kª nh÷ng hµng ho¸ mµ m×nh cÇn göi ®i, b¶n kª ®ã gäi lµ b¶ng ®¨ng ký hµng chuyªn chë.
B¶ng ®¨ng ký nµy ®îc dïng vµo nh÷ng c«ng viÖc sau ®©y:
Lµm c¬ së ®Ó ngêi vËn t¶i x©y dùng s¬ ®å s¾p xÕp hµng ho¸ trªn tµu.
Lµm c¬ së ®Ó tÝnh c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc bèc xÕp hµng ho¸.
Néi dung cña b¶ng ®¨ng ký hµng chuyªn chë thêng gåm cã: tªn tµu, tªn ngêi nhËn hµng, c¶ng ®Õn, tªn hµng, ký m· hiÖu, sè kiÖn, träng lîng vµ thÓ tÝch hµng ho¸.
B¶ng ®¨ng ký hµng chuyªn chë do chñ hµng lËp, sau ®ã ®îc chuyÓn cho ngêi chuyªn chë ®Ó ngêi chuyªn chë lËp s¬ ®å xÕp hµng.
2.2 S¬ ®å xÕp hµng (Cargo plan)
S¬ ®å xÕp hµng lµ b¶n vÏ vÞ trÝ xÕp ®Æt hµng ho¸ trªn mét tµu biÓn. Tríc khi hµng ®îc bèc xÕp lªn tµu, thuyÒn trëng cïng víi nh©n viªn ®iÒu ®é cña c¶ng ph¶i lËp s¬ ®å xÕp hµng nh»m sö dông mét c¸ch hîp lý nhÊt nh÷ng khoang chøa hµng trªn tµu, duy tr× sù v÷ng ch·i cña con tµu, b¶o ®¶m cho con tµu cã ®é chªnh däc thÝch hîp.
Tríc khi bèc hµng, ngêi göi hµng cÇn n¾m râ ®îc s¬ ®å xÕp hµng ®Ó tÝnh to¸n ®îc thêi gian xÕp ®Õn hµng cña m×nh vµ vÞ trÝ mµ hµng cña m×nh sÏ ®îc xÕp ®Æt. Khi tµu chë hµng nhËp khÈu vµo c¶ng, ngêi nhËn hµng còng cÇn ph¶i n¾m râ ®îc s¬ ®å xÕp hµng ®Ó lËp kÕ ho¹ch tiÕp nhËn ®îc s¸t sao, ®ång thêi cã thÓ dù ®o¸n ®îc nh÷ng tæn thÊt cã thÓ x¶y ra do sù xÕp ®Æt hµng ho¸ trªn tµu g©y nªn ®Ó cã kÕ ho¹ch kiÓm tra hµng ho¸ kÞp thêi.
Néi dung cña b¶n s¬ ®å xÕp hµng bao gåm chñ yÕu lµ b¶n vÏ mÆt c¾t cña con tµu, trªn ®ã cã ghi râ vÞ trÝ xÕp hµng, tªn hµng, träng lîng vµ sè thø tù cña vËn ®¬n cã liªn quan ®Õn hµng ho¸ xÕp ë tõng vÞ trÝ ®ã.
2.3 Th«ng b¸o s½n sµng (Notice of Readiness)
Th«ng b¸o s½n sµng (tªn ®Çy ®ñ lµ th«ng b¸o s½n sµng bèc dì hµng) lµ v¨n b¶n do thuyÒn trëng göi cho ngêi göi hµng hoÆc ngêi nhËn hµng ®Ó th«ng b¸o viÖc tµu ®· s½n sµng ®Ó bèc hµng hay dì hµng.
ViÖc trao th«ng b¸o nµy cho ngêi göi hµng hay ngêi nhËn hµng lµ nh»m cho ngêi nµy chuÈn bÞ ph¬ng tiÖn bèc hoÆc dì hµng. §èi víi ngêi vËn t¶i, viÖc trao th«ng b¸o nµy khiÕn cho con tµu cã ®îc mét trong ba ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ ®îc coi lµ tµu ®· ®Õn.
Thêi gian chñ hµng chÊp nhËn th«ng b¸o nµy lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh thêi h¹n bèc dì hµng. Th«ng thêng, theo GENCON ngêi ta x¸c ®Þnh nh sau vÒ thêi gian ®îc coi lµ thêi gian b¾t ®Çu bèc (hoÆc dì) hµng: tÝnh tõ 13h nÕu chñ hµng chÊp nhËn th«ng b¸o tríc 12h tra, tÝnh tõ 6h s¸ng h«m sau nÕu th«ng b¸o ®îc chñ hµng chÊp nhËn tõ 12h trë ®i.
Néi dung cña giÊy th«ng b¸o s½n sµng lµ néi dung cña mét bøc th trong ®ã cã hai phÇn quan träng nhÊt lµ:
Sù b¸o tin cña tµu vÒ viÖc tµu sÏ ®Õn c¶ng vµo mét giê nµo ®ã, cña mét ngµy nµo ®ã vµ ®ang s½n sµng ®Ó b¾t ®Çu bèc hoÆc dì lo¹i hµng nµo ®ã, víi sè lîng nµo ®ã.
Ngµy, giê mµ chñ hµng chÊp nhËn th«ng b¸o.
Trong phÇn thø nhÊt, nÕu hîp ®ång thuª tµu chØ quy ®Þnh c¶ng mµ tµu ph¶i ®Õn th× ngêi vËn t¶i kh«ng cÇn ghi râ cÇu ®· neo tµu, nÕu hîp ®ång vËn t¶i cho phÐp chñ tµu ®îc quyÒn lùa chän dung sai vÒ sè lîng th× ngêi vËn t¶i cã thÓ x¸c ®Þnh sè lîng hµng ph¶i giao cho tµu.
Trong phÇn thø hai, ngêi ®¹i diÖn cho chñ hµng cßn cÇn ghi râ tªn vµ chøc vô cña m×nh tríc khi ký chÊp nhËn.
Tríc khi chÊp nhËn th«ng b¸o, chñ hµng cã quyÒn kiÓm tra xem tµu ®· thùc sù s½n sµng bèc (hoÆc dì) hay cha.
2.4 LÞch tr×nh bèc dì (Time Sheet)
LÞch tr×nh bèc dì lµ b¶ng thèng kª tæng hîp viÖc sö dông thêi gian bèc dì nh»m tÝnh to¸n tiÒn thëng ph¹t bèc dì.
T¸c dông cña chøng tõ nµy lµ ph¬ng tiÖn tÝnh to¸n cô thÓ tiÒn thëng bèc dì nhanh hoÆc tiÒn ph¹t bèc dì chËm.
Néi dung cña chøng tõ nµy gåm hai phÇn: phÇn thø nhÊt bao gåm nh÷ng chi tiÕt vÒ con tµu vµ vÒ ®iÒu kho¶n bèc dì cña hîp ®ång thuª tµu hoÆc cña hîp ®ång mua b¸n nh: tªn tµu, c¶ng ®Õn, ngµy giê tµu ®Õn c¶ng, tªn hµng vµ khèi lîng hµng chuyªn chë, ngµy giê ®a th«ng b¸o s½n sµng (xem 1.6), ngµy giê tµu ®îc thõa nhËn lµ ®· kiÓm dÞch xong, ngµy giê b¾t ®Çu bèc (hoÆc dì) hµng, møc bèc dì vµ ®iÒu kiÖn bèc dì ®· ®îc tho¶ thuËn.
PhÇn thø hai lµ b¶ng kª thêi gian ®· sö dông vµo viÖc bèc dì hµng. B¶ng kª nµy gåm cã nh÷ng cét ghi: ngµy th¸ng: ngµy trong tuÇn (tøc lµ thø mÊy), thêi giê lµm viÖc (tõ … giê ®Õn … giê), thêi gian cho phÐp, thêi gian tiÕt kiÖm ®îc hoÆc kÐo dµi, sù tÝnh to¸n tiÒn thëng hoÆc tiÒn ph¹t vÒ viÖc bèc dì.
Khi lËp chøng tõ nµy, ngêi ta ph¶i lËp mét chøng tõ gäi lµ biªn b¶n sù kiÖn (Statement of facts). Biªn b¶n sù kiÖn tuy cã tªn gäi kh¸c víi lÞch tr×nh bèc dì, nhng cã c¸c kho¶n, cét, môc vµ biÓu mÉu gièng hÖt nh lÞch tr×nh bèc dì. C¸ch ghi chÐp cña hai chøng tõ nµy kh¸c nhau: trong biªn b¶n sù kiÖn ngêi ta ghi tØ mØ nh÷ng sù kiÖn x¶y ra trong qu¸ tr×nh bèc dì, cßn trong lÞch tr×nh bèc dì ngêi ta tæng hîp sè liÖu ®Ó tÝnh to¸n døt kho¸t kho¶n tiÒn thëng hoÆc tiÒn ph¹t vÒ bèc dì.
Muèn lËp ®îc lÞch tr×nh bèc dì ngêi ta ph¶i dùa trªn hai c¨n cø sau ®©y:
C¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång thuª tµu hoÆc hîp ®ång mua b¸n cã liªn quan ®Õn viÖc bèc dì nh: møc bèc dì, thêi gian bèc dì, møc thëng vÒ viÖc bèc dì nhanh vµ møc ph¹t vÒ viÖc bèc dì chËm.
Thêi gian thùc tÕ tµu lµm viÖc ë c¶ng.
2.5 PhiÕu ®ãng gãi (Packing list)
PhiÕu ®ãng gãi lµ mét chøng tõ liÖt kª nh÷ng mÆt hµng, nh÷ng lo¹i hµng ®îc ®ãng gãi trong mét kiÖn hµng nhÊt ®Þnh. PhiÕu ®ãng gãi do ngêi göi hµng lËp ra khi ®ãng gãi hµng ho¸.
PhiÕu ®ãng gãi bao gåm nh÷ng chi tiÕt sau ®©y: tªn ngêi b¸n, tªn hµng, tªn ngêi mua, sè hiÖu hîp ®ång, sè thø tù cña kiÖn hµng, c¸ch ®ãng gãi hµng, sè lîng hµng ®ùng trong kiÖ._.n hµng, träng lîng cña hµng ho¸ ®ã, thÓ tÝch kiÖn hµng.
PhiÕu ®ãng gãi thêng ®îc lËp thµnh 3 b¶n, mét b¶n ®Ó trong kiÖn hµng, mét b¶n ®îc tËp hîp cïng víi phiÕu ®ãng gãi cña c¸c kiÖn hµng kh¸c t¹o thµnh mét bé ®Çy ®ñ c¸c phiÕu ®ãng gãi cña mét l« hµng vµ xÕp trong kiÖn thø nhÊt cña l« hµng, b¶n cßn l¹i còng ®îc tËp hîp thµnh mét bé ®Ó göi kÌm víi ho¸ ®¬n th¬ng m¹i khi xuÊt tr×nh cho ng©n hµng lµm c¬ së cho viÖc thanh to¸n tiÒn hµng.
3. C¸c chøng tõ vËn t¶i chøng minh vÒ t×nh tr¹ng hµng chuyªn chë
3.1 GiÊy cam ®oan båi thêng (Letter of indemnity)
Sau khi giao hµng xong, ngêi b¸n cã nhiÖm vô lÊy ë ngêi vËn t¶i chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o ®Ó chøng minh viÖc ®· hoµn thµnh ®óng ®¾n nghÜa vô giao hµng. Nhng nÕu t×nh tr¹ng bªn ngoµi cña hµng ho¸ g©y nªn nghi ngê vÒ sù an toµn cña hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh chuyªn chë th× ngêi vËn t¶i thêng ghi chó lªn chøng tõ vËn t¶i, do ®ã lµm cho chøng tõ nµy mÊt tÝnh chÊt hoµn h¶o, cô thÓ lµ Mate's Receipt kh«ng hoµn h¶o. Trong trêng hîp nµy, nÕu muèn lÊy ®îc chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o, ngêi b¸n ph¶i lµm mét giÊy cam ®oan chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ t×nh tr¹ng hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh chuyªn chë vµ chÞu mäi hËu qu¶ x¶y ra ®èi víi nh÷ng tæn thÊt, h háng cña hµng ho¸ g©y ra bëi nguyªn nh©n ®¸ng lÏ ®· ®îc ghi trªn chøng tõ vËn t¶i. GiÊy ®ã gäi lµ giÊy cam ®oan båi thêng.
GiÊy cam ®oan båi thêng rÊt phæ biÕn trong vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn. Tuy thùc tiÔn t ph¸p cña nhiÒu níc kh«ng ñng hé viÖc sö dông chøng tõ nµy trong chuyªn chë hµng ho¸, nhng theo kinh nghiÖm cña nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c vËn t¶i - giao nhËn, chøng tõ nµy vÉn rÊt cÇn thiÕt trong mét sè trêng hîp sau:
Khi bao b× chØ bÞ x©y x¸t nhÑ, tæn thÊt nhÑ, kh«ng thÓ ¶nh hëng ®Õn sè lîng vµ chÊt lîng hµng, nhng ngêi chuyªn chë cø kh¨ng kh¨ng ®ßi phª chó xÊu vµo chøng tõ vËn t¶i.
Khi thuyÒn trëng, thuyÒn phã g©y khã dÔ b»ng c¸ch “bíi l«ng t×m vÕt”.
Khi nh÷ng nguyªn nh©n mµ ngêi chuyªn chë muèn phª chó vµo chøng tõ vËn t¶i khã cã thÓ ¶nh hëng ®Õn sè lîng vµ chÊt lîng hµng ë c¶ng ®Õn ®ång thêi ngêi göi hµng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó thay thÕ hay kh¾c phôc ngay nh÷ng nhîc ®iÓm ®ã.
Trong nh÷ng trêng hîp nh thÕ ngêi göi hµng thêng ghi rÊt cô thÓ nh÷ng hiÖn tîng ®îc ph¸t hiÖn, ®Ó tr¸nh sù lîi dông cña ngêi chuyªn chë muèn tr¸nh hoµn toµn tr¸ch nhiÖm trong viÖc b¶o qu¶n hµng ho¸ ®· nhËn ®Ó chë.
GiÊy cam ®oan båi thêng th«ng thêng cã h×nh thøc gièng nh mét bøc th. Néi dung cña chøng tõ nµy kh«ng ®îc in s½n nh nh÷ng chøng tõ kh¸c, mµ thay ®æi tuú theo hoµn c¶nh lóc bèc hµng lªn tµu.
3.2 Biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu (Report on Receipt of Cargo)
Sau khi hoµn thµnh viÖc dì hµng nhËp khÈu tõ tµu lªn bê, c¶ng ph¶i cïng víi thuyÒn trëng ký kÕt mét biªn b¶n x¸c nhËn sè lîng kiÖn hµng ®· giao vµ ®· nhËn, biªn b¶n nµy gäi lµ biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu (viÕt t¾t lµ ROROC).
§Ó lµm ®îc biªn b¶n nµy, trong qu¸ tr×nh dì hµng, c¸n bé kho hµng thuéc c¶ng cïng víi nh©n viªn kiÓm kiÖn cña tµu theo dâi chÆt chÏ viÖc dì hµng vµ cïng nhau ghi chÐp trªn nh÷ng “phiÕu kiÓm kiÖn hµng dì” (Discharging tally sheet). Cuèi cïng sau khi hoµn thµnh viÖc dì hµng tõ mét con tµu nhÊt ®Þnh, ngêi ta míi tæng hîp con sè cña c¸c “phiÕu kiÓm kiÖn hµng dì”, ®èi chiÕu víi b¶n lîc khai (xem 1.3) ®Ó lËp biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu.
Biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu lµ mét lo¹i biªn b¶n ®èi tÞch, nã ®îc lËp ra trªn c¬ së sè liÖu cña tµu vµ c¶ng, nã cã ch÷ kÝ cña ®¹i diÖn kho hµng thuéc c¶ng vµ ch÷ kÝ cña thuyÒn trëng.
Trong mét sè trêng hîp, khi buéc ph¶i ký vµo biªn b¶n kÕt to¸n nµy, thuyÒn trëng thêng ghi chó b¶o lu trªn chøng tõ nh: cßn tranh chÊp (in dispute), hµng thiÕu thõa cÇn ®îc kiÓm tra l¹i, sè lîng chÝnh x¸c cÇn ®îc xem xÐt l¹i víi sù kiÓm tra vµ gi¸m s¸t cña ®¹i lý (exact quantity must be rechecked under supervision and control of agency). Trong nh÷ng trêng hîp nµy, biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu ®îc lËp l¹i víi sù cã mÆt cña ®¹i diÖn c¸c c¬ quan sau:
H¶i quan.
§¹i lý tµu biÓn.
Kho hµng (thuéc c¶ng).
Chñ hµng.
Dï lµ biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng hoÆc lµ biªn b¶n kÕt to¸n cuèi cïng th× chóng ®Òu cã t¸c dông chøng minh sù thõa thiÕu gi÷a sè hµng thùc nhËn ë c¶ng ®Õn so víi sè lîng hµng ghi trªn b¶n lîc khai cña tµu.
Trªn c¬ së ®ã, nã lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó khiÕu n¹i h·ng tµu hoÆc ngêi b¸n níc ngoµi. §ång thêi nã lµm c¨n cø ®Ó c¶ng giao nhËn hµng nhËp khÈu víi c¸c ®¬n vÞ ®Æt hµng nhËp khÈu.
Néi dung chñ yÕu cña chøng tõ nµy gåm c¸c cét:
Sè liÖu hµng ho¸ c¨n cø theo b¶n lîc khai
Sè liÖu hµng ho¸ thùc nhËn
Chªnh lÖch gi÷a hai sè liÖu ®ã
Trong khi giao nhËn hµng nhËp khÈu, nÕu thÊy hµng ho¸ thiÕu thõa so víi sè lîng ghi trªn vËn ®¬n, c¸n bé ngo¹i th¬ng ph¶i yªu cÇu c¶ng cung cÊp biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu ®Ó lµm c¬ së khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë.
3.3 PhiÕu thiÕu hµng (Shortage bond)
Khi hoµn thµnh viÖc giao nhËn hµng nhËp khÈu, nÕu ngêi ta ph¸t hiÖn thÊy thiÕu hµng, c«ng ty ®¹i lý tµu biÓn ViÖt Nam, víi t c¸ch lµ ®¹i diÖn cña tµu, cÊp cho chñ hµng mét chøng tõ x¸c nhËn viÖc thiÕu hµng. Chøng tõ nµy gäi lµ “PhiÕu thiÕu hµng”, cßn cã tªn lµ “GiÊy chøng nhËn thiÕu hµng” (Certificate of shortlanded cargo).
VÒ mÆt ph¸plý, phiÕu thiÕu hµng cã gi¸ trÞ nh mét b¶n trÝch sao cña biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu (xem 1.9). Do ®ã nã cã t¸c dông lµm chøng cø ®Ó khiÕu n¹i h·ng tµu vÒ tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n cña tµu ®èi víi sè lîng hµng ®· nhËn ®Ó chë.
Néi dung cña phiÕu thiÕu hµng gåm cã nh÷ng chi tiÕt nh sau: tªn tµu, sè vËn ®¬n, sè lîng kiÖn hµng ghi trªn vËn ®¬n, ký m· hiÖu hµng ho¸, sè lîng kiÖn hµng thùc nhËn, sè lîng kiÖn hµng cßn thiÕu, sè hiÖu vµ ngµy, th¸ng cña biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu ®· ®îc dïng lµm c¬ së cho viÖc ký ph¸t phiÕu thiÕu hµng.
3.4 GiÊy chøng nhËn hµng h háng (Cargo outturn report)
Trong khi dì mçi kiÖn hµng tõ tµu xuèng, nÕu ph¸t hiÖn thÊy hµng ho¸ bÞ h háng, ®æ vì, kho hµng (c¶ng) ph¶i cïng víi tµu lËp mét biªn b¶n vÒ t×nh tr¹ng ®ã cña hµng ho¸. Biªn b¶n nµy gäi lµ giÊy chøng nhËn hµng h háng (viÕt t¾t lµ COR).
Tuy cã tªn lµ giÊy chøng nhËn nhng chøng tõ nµy cã ý nghÜa lµ mét biªn b¶n ®èi tÞch. Nã ®îc lËp ra tríc sù cã mÆt cña ®¹i diÖn tµu vµ c¶ng. V× vËy ®èi víi víi ngêi nhËn hµng (ngêi nhËp khÈu), chøng tõ nµy cã gi¸ trÞ chøng cø râ rÖt ®Ó khiÕu n¹i h·ng tµu vÒ tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh chuyªn chë.
§èi víi c¶ng, chøng tõ nµy cã t¸c dông ph©n râ ranh giíi tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lý gi÷a c¶ng víi tµu trong viÖc b¶o qu¶n, s¾p xÕp hµng ho¸.
Tuy nhiªn chØ trong trêng hîp tæn thÊt bªn ngoµi vµ dÔ thÊy, ngêi ta míi lËp ®îc chøng tõ nµy. Cßn ®èi víi trêng hîp cã Èn tú vµ néi tú, ngêi ta khã mµ ph¸t hiÖn ngay trong qu¸ tr×nh dì hµng.
Néi dung cña giÊy chøng nhËn h háng bao gåm: tªn tµu, sè hiÖu hµnh tr×nh, bÕn tµu ®Ëu, ngµy ®Õn, ngµy ®i, sè vËn ®¬n, tªn hµng, sè lîng, ký m· hiÖu, hiÖn tîng hµng ho¸.
3.5 Th dù kh¸ng (Letter of reservation)
Th dù kh¸ng ë ®©y cã nghÜa lµ th cña chñ hµng ngo¹i th¬ng (ngêi ®øng tªn trªn hîp ®ång vËn t¶i) hoÆc cña ®¹i diÖn cña chñ hµng ®ã göi cho ngêi vËn t¶i ®Ó b¶o lu quyÒn khiÕu n¹i cña m×nh ®èi víi t×nh tr¹ng tæn thÊt hµng ho¸.
Th dù kh¸ng thêng ®îc lËp trong nh÷ng trêng hîp: hoÆc hµng ho¸ thùc tÕ bÞ h háng, ®æ vì, r¸ch thñng, Èm ít, thiÕu hôt, mÊt m¸t, … mµ t×nh tr¹ng nµy cha ®îc ghi vµo giÊy chøng nhËn hµng h háng; hoÆc hµng dÔ vì, dÔ h háng, dÔ biÕn chÊt trong qu¸ tr×nh chuyªn chë; hoÆc hµng cã gi¸ trÞ cao dÔ bÞ mÊt c¾p; hoÆc khi cã nghi ngê vÒ t×nh tr¹ng tæn thÊt hµng.
Th dù kh¸ng cã t¸c dông ®ßi hái ngêi vËn t¶i ph¶i chøng minh vÒ nguyªn nh©n tæn thÊt hµng ho¸.
Th dù kh¸ng cÇn ®îc lËp trong lóc dì hµng nÕu tæn thÊt lµ dÔ thÊy, hoÆc trong vßng 3 ngµy sau khi dì hµng vµ tµu cha rêi bÕn nÕu tæn thÊt lµ khã thÊy h¬n.
Néi dung chñ yÕu cña th dù kh¸ng gåm nh÷ng ®iÓm: m« t¶ hµng ho¸, nhËn xÐt s¬ bé vÒ hµng ho¸ vµ sù rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña ngêi vËn t¶i ®èi víi t×nh tr¹ng cña hµng ho¸.
3.6 Biªn b¶n ®æ vì vµ mÊt m¸t
Khi nhËn hµng ë kho c¶ng, nÕu thÊy hµng ®ã cã h háng, ®æ vì, mÊt m¸t, thiÕu hôt, … ®¹i diÖn cña ®¬n vÞ ®Æt hµng cã thÓ yªu cÇu c¸c c¬ quan cã liªn quan lËp biªn b¶n vÒ t×nh tr¹ng cña hµng ho¸. Biªn b¶n ®îc lËp trong trêng hîp nµy gäi lµ biªn b¶n ®æ vì vµ mÊt m¸t.
Biªn b¶n nµy ®îc lËp ra tríc sù cã mÆt cña ®¹i diÖn cña c¸c c¬ quan: h¶i quan, b¶o hiÓm, c¶ng vµ ®¹i diÖn cña chñ hµng xuÊt nhËp khÈu.
Biªn b¶n nµy cã t¸c dông:
§ßi hái xÝ nghiÖp c¶ng ph¶i chøng minh vÒ nguyªn nh©n g©y ra tæn thÊt.
Lµm c¬ së ®Ó khiÕu n¹i c¶ng hoÆc khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm nÕu tæn thÊt n»m trong ph¹m vi ®îc b¶o hiÓm.
Néi dung cña biªn b¶n ®æ vì mÊt m¸t gåm cã nh÷ng chi tiÕt: tªn tµu, ngµy tµu ®Õn, sè vËn ®¬n, tªn hµng, ký m· hiÖu, sè lîng hµng, kho ®Ó hµng, t×nh h×nh hµng ho¸ ë bªn ngoµi vµ ë bªn trong, nguyªn nh©n tæn thÊt, ch÷ ký cña c¸c ®¹i diÖn.
Khi ký vµo biªn b¶n nµy, ®¹i diÖn cña c¶ng cã thÓ chøng minh nguyªn nh©n tæn thÊt lµ do lçi cña tµu hoÆc cña ngêi b¸n, b»ng c¸ch ghi nh sau: “§· cã giÊy chøng nhËn hµng h háng” hoÆc “§· cã biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu”. Trong trêng hîp nµy chñ hµng xuÊt nhËp khÈu cÇn ®«n ®èc c¶ng giao ngay c¸c chøng tõ ®ã ®Ó kÞp thêi khiÕu n¹i c¸c bªn cã liªn quan.
4. Chøng tõ b¶o hiÓm hµng ho¸ trong chuyªn chë ®êng biÓn
Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn thêng gÆp nhiÒu rñi ro nh thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê cña biÓn, trªn biÓn. Ngêi göi hµng ph¶i ®øng tríc nh÷ng nguy c¬ rÊt lín khi hµng ho¸ ®ang ë hµnh tr×nh trªn biÓn. H¬n n÷a, tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë l¹i ®îc c¸c c«ng íc vµ LuËt hµng h¶i cña c¸c níc giíi h¹n trong mét ph¹m vi rÊt hÑp nªn chñ hµng chñ yÕu ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng tæn thÊt ®èi víi hµng ho¸. ChÝnh v× vËy nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ chuyªn chë b»ng ®êng biÓn ®· ra ®êi tõ rÊt sím vµ ®· trë thµnh mét tËp qu¸n quèc tÕ l©u ®êi.
Trong nghiÖp vô b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn, cã 2 lo¹i chøng tõ chñ yÕu lµ hîp ®ång b¶o hiÓm (insurance contract) vµ ®¬n b¶o hiÓm hay giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm (insurance policy or certificate of insurance).
Hîp ®ång b¶o hiÓm lµ mét v¨n b¶n trong ®ã ngêi b¶o hiÓm cam kÕt sÏ båi thêng cho ngêi ®îc b¶o hiÓm nh÷ng tæn thÊt cña ®èi tîng b¶o hiÓm do nh÷ng rñi ro ®· tho¶ thuËn g©y nªn, cßn ngêi ®îc b¶o hiÓm cam kÕt sÏ tr¶ phÝ b¶o hiÓm.
Hîp ®ång b¶o hiÓm bao gåm mét sè lo¹i chñ yÕu sau: hîp ®ång b¶o hiÓm chuyÕn (voyage policy), hîp ®ång b¶o hiÓm bao (floating policy), hîp ®ång b¶o hiÓm ®Þnh gi¸ (valued policy), hîp ®ång b¶o hiÓm kh«ng ®Þnh gi¸ (unvalued policy).
Mét hîp ®ång b¶o hiÓm thêng bao gåm nh÷ng néi dung chÝnh sau ®©y:
Tªn, ®Þa chØ, sè hiÖu tµi kho¶n ë ng©n hµng cña ngêi b¶o hiÓm vµ ngêi ®îc b¶o hiÓm.
Tªn hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm, sè lîng, träng lîng, lo¹i bao b×, c¸ch ®ãng gãi.
C¸ch xÕp hµng trªn tµu.
N¬i ®i, n¬i ®Õn, n¬i chuyÓn t¶i hµng ho¸.
Ngµy göi hµng.
Ngµy ph¬ng tiÖn vËn t¶i b¾t ®Çu hµnh tr×nh.
§iÒu kiÖn b¶o hiÓm.
Gi¸ trÞ b¶o hiÓm, sè tiÒn b¶o hiÓm.
Tû lÖ phÝ b¶o hiÓm, phÝ b¶o hiÓm.
N¬i gi¸m ®Þnh tæn thÊt.
N¬i khiÕu n¹i ®ßi båi thêng.
§¬n b¶o hiÓm hay giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm lµ chøng tõ do c«ng ty b¶o hiÓm ký ph¸t cho ngêi ®îc b¶o hiÓm ®Ó lµm b»ng chøng cho mét hîp ®ång b¶o hiÓm ®· ®îc ký kÕt, x¸c nhËn c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång ®ã.
§¬n b¶o hiÓm vµ giÊy chøng nhËn b¶o hiÓm cã nh÷ng t¸c dông sau ®©y:
Lµ b»ng chøng cña hîp ®ång b¶o hiÓm ®· ®îc ký kÕt vµ thêng ®îc dïng thay thÕ hîp ®ång b¶o hiÓm.
Lµ chøng tõ cÇn thiÕt ®Ó khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm vµ ®Ó nhËn tiÒn båi thêng b¶o hiÓm.
Bªn c¹nh mét sè lo¹i chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn chñ yÕu ®· ®îc tr×nh bµy ë trªn, trong thùc tiÔn vÉn cßn rÊt nhiÒu c¸c chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn kh¸c nh giÊy chøng nhËn sè lîng/träng lîng (Certificate of quantity/weight), phiÕu kiÓm ®Õm (Dock sheet, Tally sheet), chØ thÞ xÕp hµng (shipping note), lÖnh giao hµng (delivery order), …
Ch¬ng II
Mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý liªn quan ®Õn chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn
Nguån luËt ®iÒu chØnh vËn ®¬n
VËn ®¬n lµ chøng tõ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong vËn t¶i, b¶o hiÓm, thanh to¸n quèc tÕ vµ trong gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp. NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña chøng tõ nµy, nhiÒu quèc gia ®· sím ban hµnh luËt cña m×nh vµ cïng ký kÕt c¸c ®iÒu íc quèc tÕ ®Ó t¹o c¬ së ph¸p lý ®iÒu chØnh vËn ®¬n. Thùc tiÔn sö dông hµng tr¨m n¨m cña lo¹i chøng tõ nµy còng ®· h×nh thµnh nhiÒu tËp qu¸n hµng h¶i ®îc thõa nhËn vµ ¸p dông réng r·i.
Nh vËy cã thÓ thÊy ®îc r»ng cã 3 nguån luËt ®iÒu chØnh vËn ®¬n lµ: luËt quèc gia, ®iÒu íc quèc tÕ vµ tËp qu¸n hµng h¶i.
§iÒu íc quèc tÕ
C«ng íc Brussels 1924
Ngµy 25/8/1924, t¹i Brussels, BØ, ®¹i diÖn cña 26 níc ®· kÝ "C«ng íc quèc tÕ ®Ó thèng nhÊt mét sè quy t¾c vÒ vËn ®¬n ®êng biÓn" (The international Convention for Unification of certain Rules of law relating to Bill of Lading) vµ thêng gäi lµ C«ng íc Brussels hay quy t¾c Hague.
Theo c«ng íc nµy, sau khi nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸, ngêi chuyªn chë hoÆc thuyÒn trëng hoÆc ®¹i diÖn cña ngêi chuyªn chë sÏ, theo yªu cÇu cña ngêi göi hµng, cÊp cho hä mét vËn ®¬n ®êng biÓn víi c¸c chi tiÕt ®îc quy ®Þnh trong ®o¹n 3, §iÒu 3. Mét vËn ®¬n nh vËy ®îc coi lµ b»ng chøng hiÓn nhiªn vÒ viÖc ngêi chuyªn chë ®· nhËn nh÷ng hµng ho¸ m« t¶ trong vËn ®¬n phï hîp víi quy ®Þnh trong ®o¹n 3. Còng trong §iÒu 3 cña c«ng íc cßn quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña ngêi göi hµng trong trêng hîp x¶y ra h háng, mÊt m¸t ®èi víi hµng ho¸.
NhiÒu ngêi cho r»ng C«ng íc Brussels thùc chÊt lµ c«ng íc cña chñ tµu bëi v× nã quy ®Þnh nghÜa vô cho ngêi chuyªn chë ë møc tèi thiÓu vµ c¸c miÔn tr¸ch ë møc tèi ®a cïng víi møc giíi h¹n tr¸ch nhiÖm thÊp. Cô thÓ lµ trong c«ng íc chØ quy ®Þnh 3 tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë (®o¹n 1 ®iÒu 3) nhng l¹i quy ®Þnh ngêi chuyªn chë ®îc hëng tíi 17 miÔn tr¸ch (®iÒu 4).
NÕu ngêi chuyªn chë ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tæn thÊt ®èi víi hµng ho¸ th× sè tiÒn båi thêng cña ngêi chuyªn chë, theo ®o¹n 5, ®iÒu 4, sÏ kh«ng vît qu¸ 100 b¶ng Anh mét kiÖn hay mét ®¬n vÞ hoÆc mét sè tiÒn t¬ng ®¬ng b»ng ngo¹i tÖ kh¸c, trõ khi ngêi göi hµng ®· khai tÝnh chÊt vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ tríc khi xÕp hµng xuèng tµu vµ lêi khai ®ã cã ghi vµo vËn ®¬n. Tuy nhiªn lêi khai vµo vËn ®¬n ®ã mÆc dï lµ b»ng chøng hiÓn nhiªn nhng kh«ng cã tÝnh chÊt rµng buéc vµ quyÕt ®Þnh ®èi víi ngêi chuyªn chë. Ngêi chuyªn chë hay tµu sÏ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÊt m¸t hay h háng cña hµng ho¸ nÕu ngêi göi hµng ®· cè t×nh khai sai tÝnh chÊt hoÆc gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®ã trªn vËn ®¬n.
Quy t¾c Hague - Visby (Quy t¾c Hague + NghÞ ®Þnh th Visby)
Ngµy 23/2/1968, t¹i héi nghÞ quèc tÕ vÒ luËt biÓn lÇn thø 12, cã 47 níc ®· kÝ vµo "NghÞ ®Þnh th söa ®æi c«ng íc quèc tÕ ®Ó thèng nhÊt mét sè quy t¾c vÒ vËn ®¬n ®êng biÓn". NghÞ ®Þnh th nµy cïng víi quy t¾c Hague ®îc gäi chung lµ Quy t¾c Hague - Visby. So víi c«ng íc Brussels 1924, quy t¾c Visby ®· cã mét sè söa ®æi , bæ sung chÝnh nh sau:
Thø nhÊt lµ söa ®æi vÒ ph¹m vi ¸p dông c«ng íc: §iÒu 5 cña nghÞ ®Þnh th 1968 ®· quy ®Þnh c«ng íc sÏ ¸p dông ®èi víi mäi vËn ®¬n liªn quan ®Õn viÖc chuyªn chë hµng ho¸ gi÷a c¶ng ë 2 níc kh¸c nhau nÕu vËn ®¬n ®îc cÊp ë mét níc tham gia c«ng íc, hoÆc hµng ®îc chuyªn chë tõ mét c¶ng cña mét níc tham gia c«ng íc.
Söa ®æi thø hai lµ vÒ giíi h¹n båi thêng vµ ®ång tiÒn båi thêng: theo §iÒu 2 cña nghÞ ®Þnh th, §iÒu 4, môc 5 cña c«ng íc sÏ ®ùoc bá vµ thay thÕ. Cô thÓ lµ giíi h¹n båi thêng cña ngêi chuyªn chë vµ tµu lµ 10000 Francs mét kiÖn hay mét ®¬n vÞ hoÆc 30 francs mét kilogam träng lîng hµng ho¸ c¶ b× bÞ mÊt m¸t hay h háng, tuú theo c¸ch tÝnh nµo cao h¬n (mét francs cã nghÜa lµ mét ®¬n vÞ gåm 65,5 miligam vµng cã ®é nguyªn chÊt 900/1000).
Söa ®æi thø ba lµ vÒ thêi h¹n khiÕu n¹i: C«ng íc Brussels quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i lµ 1 n¨m kÓ tõ ngµy hµng ho¸ ®îc giao hoÆc ®¸ng lÏ ph¶i ®îc giao. NghÞ ®Þnh th 1968 quy ®Þnh: thêi h¹n 1 n¨m nãi trªn cã thÓ ®îc gia h¹n nÕu c¸c bªn cã tho¶ thuËn nh vËy. ViÖc khiÕu n¹i còng cã thÓ ®îc tiÕn hµnh sau khi hÕt thêi h¹n 1 n¨m nãi trªn nÕu nã ®îc tiÕn hµnh trong kho¶ng thêi gian mµ toµ ¸n thô lý vô kiÖn cho phÐp.
NghÞ ®Þnh th SDR Protocol 1979:
Ngµy 21/12/1979, c¸c níc ký kÕt quy t¾c Hague - Visby ®· ký nghÞ ®Þnh th söa ®æi C«ng íc Brussels. §iÓm söa ®æi chñ yÕu cña NghÞ ®Þnh th SDR 1979 lµ söa ®æi vÒ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm båi thêng vµ ®ång tiÒn båi thêng. Theo ®ã, giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tèi ®a cña ngêi chuyªn chë lµ 666,67 SDR cho 1 kiÖn hay 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ hoÆc 2 SDR cho 1 kg hµng c¶ b×, tuú theo sù lùa chän cña ngêi khiÕu n¹i.
C«ng íc Hamburg 1978:
Ngµy 31/3/1978, ®¹i diÖn c¸c níc ®· kÝ kÕt "C«ng íc Liªn Hîp Quèc vÒ chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn" (United Nation Convention on the carriage of Goods by sea) thêng gäi lµ C«ng íc Hamburg 1978. C«ng íc nµy cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/11/1992 sau khi cã ®ñ 20 níc phª chuÈn, gia nhËp.
Môc ®Ých chÝnh cña C«ng íc Hamburg lµ thay thÕ cho quy t¾c Hague - Visby. §iÓm c¬ b¶n cña c«ng íc nµy lµ nã dùa trªn nguyªn t¾c suy ®o¸n lçi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nghÜa vô chøng minh lçi thuéc vÒ ngêi chuyªn chë.
VÒ ph¹m vi ¸p dông, c«ng íc Hamburg quy ®Þnh réng h¬n so víi Quy t¾c Hague - Visby. C«ng íc Hamburg sÏ ¸p dông ®èi víi mäi hîp ®ång chuyªn chë b»ng ®êng biÓn nÕu c¶ng bèc hµng, c¶ng dì hµng quy ®Þnh trong hîp ®ång hoÆc mét c¶ng dì hµng thùc tÕ ë mét níc tham gia c«ng íc hoÆc vËn ®¬n ®îc ph¸t hµnh ë mét níc tham gia c«ng íc hoÆc vËn ®¬n cã quy ®Þnh sÏ ¸p dông c«ng íc hay ¸p dông luËt quèc gia ®· c«ng nhËn hiÖu lùc cña c«ng íc. Nh vËy cã thÓ thÊy C«ng íc Hamburg 1978 ®îc ¸p dông hÇu nh ®èi víi mäi lo¹i vËn ®¬n vµ khi cã tranh chÊp, ngêi khiÕu n¹i cã thÓ kiÖn ngêi chuyªn chë t¹i n¬i ngêi chuyªn chë cã trô së kinh doanh chÝnh hay n¬i c tró thêng xuyªn cña ngêi chuyªn chë, n¬i ký hîp ®ång, c¶ng bèc dì hoÆc mét n¬i ®îc quy ®Þnh trong hîp ®ång hay n¬i b¾t gi÷ tµu cña ngêi chuyªn chë kÓ c¶ n¬i ®ã thuéc mét níc cha tham gia C«ng íc.
VÒ nghÜa vô chøng minh lçi, C«ng íc Hamburg 1978 ®· chuyÓn nghÜa vô chøng minh lçi sang ngêi chuyªn chë dùa trªn nguyªn t¾c suy ®o¸n lçi, nghÜa lµ khi nhËn hµng nÕu thÊy cã thiÖt h¹i th× chñ hµng cã quyÒn suy ®o¸n do lçi cña ngêi chuyªn chë, nÕu ngêi chuyªn chë muèn tho¸t tr¸ch nhiÖm th× ph¶i chøng minh r»ng m×nh kh«ng cã lçi.
VÒ thêi h¹n tr¸ch nhiÖm, C«ng íc Hamburg ®· më réng thêi h¹n tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë so víi C«ng íc Brussels 1924. Cô thÓ, ngêi chuyªn chë ®îc coi lµ ®· chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ kÓ tõ khi nhËn hµng ®Ó chë cho ®Õn khi giao hµng cho ngêi nhËn. Cã thÓ minh ho¹ sù kh¸c nhau vÒ thêi h¹n tr¸ch nhiÖm gi÷a 2 C«ng íc trªn nh sau:
CY/CFS CÈu CÈu CY/CFS
Brussels 1924 vµ hai
nghÞ ®Þnh th
Hamburg 1978
VÒ c¬ së tr¸ch nhiÖm, ngêi chuyªn chë ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng thiÖt h¹i do hµng ho¸ bÞ mÊt m¸t hoÆc h háng còng nh do chËm giao hµng (quy ®Þnh trong §iÒu 5, môc 1 vµ 2). Theo C«ng íc Hamburg, ngêi chuyªn chë chØ cßn ®îc háng mét miÔn tr¸ch, ®ã lµ ch¸y kh«ng do lçi cña ngêi chuyªn chë. Ngoµi ra C«ng íc cßn më réng ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë ®èi víi sóc vËt sèng (coi sóc vËt sèng còng lµ mét lo¹i hµng).
VÒ giíi h¹n tr¸ch nhiÖm, theo C«ng íc Hamburg, tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë vÒ thiÖt h¹i do hµng ho¸ bÞ mÊt m¸t hoÆc h háng theo nh÷ng quy ®Þnh cña §iÒu 5 ®îc giíi h¹n b»ng sè tiÒn t¬ng ®¬ng 835 SDR cho mçi kiÖn hoÆc ®¬n vÞ chuyªn chë hoÆc 2,5 SDR cho mçi kg hµng c¶ b× bÞ mÊt m¸t hoÆc h háng, tuú theo c¸ch tÝnh nµo cao h¬n. Trong trêng hîp chËm giao hµng, tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë ®îc giíi h¹n bëi sè tiÒn t¬ng ®¬ng 2,5 lÇn tiÒn cíc ph¶i tr¶ cho sè hµng chËm nhng kh«ng vît qu¸ tæng sè tiÒn cíc ph¶i tr¶ theo quy ®Þnh cña hîp ®ång vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn. Ngêi chuyªn chë sÏ bÞ mÊt quyÒn hëng giíi h¹n tr¸ch nhiÖm nÕu chñ hµng chøng minh ®îc thiÖt h¹i hoÆc chËm giao hµng lµ hËu qu¶ cña hµnh vi hoÆc thiÕu sãt cña ngêi chuyªn chë ®îc thùc hiÖn mét c¸ch cã ý thøc nh»m g©y ra h háng hoÆc chËm giao hµng hoÆc thùc hiÖn mét c¸ch thiÕu thËn träng trong khi biÕt r»ng mÊt m¸t, h háng hoÆc chËm giao ®ã cã thÓ x¶y ra (§iÒu 8).
LuËt quèc gia
Ngoµi C«ng íc Brussels 1924, C«ng íc Hamburg 1978, vËn ®¬n ®êng biÓn cßn ®îc ®iÒu chØnh bëi c¸c luËt quèc gia. Trªn thùc tÕ luËt quèc gia cña níc nµo ®îc ¸p dông lµ do vËn ®¬n quy ®Þnh trong ®iÒu kho¶n luËt ¸p dông cña nã. NhiÒu níc ®· sím x©y dùng vµ ban hµnh luËt riªng cña m×nh ®Ó ®iÒu chØnh viÖc chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn nãi chung vµ vËn ®¬n nãi riªng, vÝ dô luËt chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn 1924 cña Anh (UK Carriage of Goods by sea Act 1924), luËt chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn 1936 cña Mü.
ë ViÖt Nam, Bé luËt hµng h¶i ®îc khëi th¶o tõ n¨m 1985 vµ ®îc x©y dùng, chØnh lý trong 5 n¨m. Ngµy 30/6/1990, Bé luËt ®· ®îc Quèc héi th«ng qua vµ cã hiÖu lùc tõ 1/1/1991.
C¸c quy ®Þnh vÒ vËn ®¬n ®êng biÓn ®îc thÓ hiÖn trong ch¬ng V "Hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸", môc C cña bé luËt.
Theo ®iÒu 80 cña bé luËt, vËn ®¬n lµ mét chøng tõ do ngêi vËn chuyÓn cÊp theo yªu cÇu cña ngêi göi hµng vµ cã thÓ thay thÕ b»ng giÊy göi hµng hoÆc chøng tõ vËn chuyÓn hµng ho¸ t¬ng ®¬ng nÕu c¸c bªn cã tho¶ thuËn tríc. Ngoµi ra c¸c bªn cã thÓ tho¶ thuËn vÒ néi dung, gi¸ trÞ cña chøng tõ nµy theo tËp qu¸n hµng h¶i quèc tÕ.
Néi dung cña vËn ®¬n còng ®îc quy ®Þnh mét c¸ch rÊt cô thÓ trong bé luËt, theo ®ã mét vËn ®¬n ph¶i bao gåm nh÷ng néi dung c¬ b¶n nh: tªn ngêi vËn chuyÓn vµ trô së giao dÞch chÝnh, tªn ngêi giao hµng, tªn ngêi nhËn hµng hoÆc vËn ®¬n ph¶i ghi râ ®îc ký ph¸t díi d¹ng theo lÖnh hay v« danh, tªn tµu, m« t¶ vÒ hµng ho¸, m« t¶ vÒ t×nh tr¹ng bªn ngoµi vµ bao b× cña hµng ho¸, ký m· hiÖu, tiÒn cíc vµ ph¬ng thøc thanh to¸n, n¬i bèc hµng vµ c¶ng bèc hµng, c¶ng ®Ých,…(®iÒu 82).
Trong bé luËt còng cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch ký ph¸t vËn ®¬n, c¸c nguyªn t¾c chuyÓn nhîng vËn ®¬n (®iÒu 83, 84).
Trong sè nh÷ng quy ®Þnh th«ng thêng liªn quan ®Õn vËn ®¬n nh bÊt cø c¸c quy ®Þnh cña ®iÒu íc quèc tÕ hoÆc luËt quèc gia kh¸c, ®¸ng chó ý nhÊt lµ quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë trong vËn ®¬n chë suèt (Through B/L). §iÒu 88 cña bé luËt quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña ngêi chuyªn chë ®· ký ph¸t vËn ®¬n chë suèt trong suèt qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ngêi ký ph¸t vËn ®¬n ®îc x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c céng ®ång tr¸ch nhiÖm.
Nh vËy ta cã thÓ thÊy râ lµ nhiÒu quy ph¹m cña C«ng íc Brussels vµ C«ng íc Hamburg ®· ®îc ®a vµo Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam 1990. Tuy nhiªn Bé luËt còng cã mét sè ®iÓm kh¸c biÖt bªn c¹nh nh÷ng quy ®Þnh thèng nhÊt víi c¸c ®iÒu íc quèc tÕ ®ã. Do ®ã khi ¸p dông bé luËt cÇn ph¶i t×m hiÓu vµ nghiªn cøu kü c¸c quy ph¹m cña nã.
TËp qu¸n hµng h¶i
TËp qu¸n hµng h¶i lµ nh÷ng thãi quen hµng h¶i ®îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn, ®îc nhiÒu ngêi c«ng nhËn vµ ¸p dông liªn tôc, phæ biÕn ®Õn møc nã trë thµnh quy t¾c mµ c¸c bªn mÆc nhiªn tu©n theo.
NhiÒu tËp qu¸n hµng h¶i ®· ®îc h×nh thµnh ë c¸c c¶ng biÓn. VÝ dô cã c¶ng kh«ng cho phÐp ngêi chuyªn chë kh«ng ®îc giao hµng trùc tiÕp cho ngêi nhËn hµng mµ ph¶i giao hoÆc ®Æt hµng díi sù ®Þnh ®o¹t cña mét bªn thø ba do c¶ng chØ ®Þnh.
VËy khi nµo ¸p dông tËp qu¸n hµng h¶i?
TËp qu¸n hµng h¶i ®îc ¸p dông víi t c¸ch lµ nguån luËt ®iÒu chØnh c¸c vËn ®¬n hoÆc hîp ®ång v©n chuyÓn hµng ho¸ trong c¸c trêng hîp:
Khi chÝnh vËn ®¬n hoÆc hîp ®ång quy ®Þnh nh vËy.
Khi vËn ®¬n, hîp ®ång, hoÆc luËt do vËn ®¬n hoÆc hîp ®ång chØ ra kh«ng ®iÒu chØnh hay ®iÒu chØnh kh«ng ®ñ néi dung tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång hoÆc vËn ®¬n.
Ta h·y xÐt mèi quan hÖ gi÷a ®iÒu íc quèc tÕ , luËt quèc gia vµ tËp qu¸n hµng h¶i víi t c¸ch lµ nguån luËt ®iÒu chØnh c¸c chøng tõ vËn t¶i. Cã trêng hîp c¶ 3 nguån luËt nãi trªn ®Òu ®îc ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh. §ã lµ khi, vÝ dô, ®iÒu íc quèc tÕ ®îc chØ ra cã quy ®Þnh r»ng "Trong trêng hîp ®iÒu íc nµy kh«ng ®iÒu chØnh hoÆc ®iÒu chØnh kh«ng ®Çy ®ñ th× sÏ ¸p dông luËt chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn 1936 cña Mü". Nhng nÕu trong LuËt chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn cña Mü còng kh«ng cã quy ®Þnh th× sÏ ¸p dông tËp qu¸n.
NÕu c¶ 3 nguån luËt nãi trªn ®Òu ®îc ¸p dông th× thø tù ¸p dông tríc hÕt ph¶i lµ ®iÒu íc quèc tÕ, sau ®ã ®Õn luËt quèc gia råi míi ®Õn tËp qu¸n.
Nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång
Hîp ®ång thuª tµu lµ kÕt qu¶ ®µm ph¸n gi÷a ngêi ®i thuª tµu vµ ngêi cho thuª tµu. Trong hîp ®ång ngêi ta quy ®Þnh rÊt râ vµ cô thÓ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ngêi thuª tµu vµ ngêi cho thuª tµu b»ng c¸c ®iÒu kho¶n ghi trªn hîp ®ång. ChÝnh v× thÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nÕu cã tranh chÊp x¶y ra gi÷a ngêi chuyªn chë vµ ngêi thuª chë, hîp ®ång thuª tµu sÏ lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. TÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña c¸c bªn. C¸c ®iÒu kho¶n buéc c¸c bªn ký kÕt ph¶i thùc hiÖn ®óng nh néi dung cña nã. NÕu bªn nµo thùc hiÖn kh«ng ®óng nh÷ng quy ®Þnh cña hîp ®ång th× cã nghÜa lµ anh ta ®· vi ph¹m hîp ®ång. Khi ®ã, bªn vi ph¹m sÏ ph¶i chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng hËu qu¶ x¶y ra do hµnh vi vi ph¹m cña m×nh g©y nªn.
NÕu nh ®èi víi vËn ®¬n, nguån luËt ®iÒu chØnh lµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ th× ®èi víi hîp ®ång thuª tµu nguån luËt ®iÒu chØnh l¹i lµ luËt quèc gia, c¸c tËp qu¸n hµng h¶i vµ c¸c ¸n lÖ. Cho ®Õn nay cha cã mét ®iÒu íc quèc tÕ nµo ®îc ký kÕt ®Ó ®iÒu chØnh hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®êng biÓn.
Trong c¸c mÉu hîp ®ång thuª tµu, ®Æc biÖt lµ trong hîp ®ång thuª tµu chuyÕn (h×nh thøc phæ biÕn nhÊt hiÖn nay) ®Òu cã ®iÒu kho¶n quy ®Þnh r»ng nÕu cã nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh ngoµi hîp ®ång th× sÏ tham chiÕu ®Õn luËt hµng h¶i cña mét nãc nµo ®ã. ViÖc tham chiÕu ®Õn luËt hµng h¶i nµo vµ xö t¹i héi ®ång träng tµi nµo lµ do hai bªn tho¶ thuËn. LuËt ph¸p c¸c níc ®Òu cho phÐp c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång thuª tµu chuyÕn cã quyÒn chän luËt ¸p dông cho hîp ®ång ®ã. Trong trêng hîp c¸c bªn kh«ng chän luËt lóc ký kÕt hîp ®ång th× luËt ¸p dông cho hîp ®ång: theo luËt Ba Lan lµ n¬i ®ãng trô së cña ngêi chuyªn chë, theo luËt Nga lµ luËt n¬i ký kÕt hîp ®ång, theo luËt hµng h¶i ViÖt Nam lµ n¬i ®ãng trô së cña ngêi chuyªn chë,…
Ta thêng b¾t gÆp trong mÉu hîp ®ång thuª tµu chuyÕn cã ®iÒu kho¶n luËt ¸p dông thêng dÉn chiÕu ®Õn luËt hµng h¶i cña Anh hoÆc cña Mü vµ ®a ra xÐt xö t¹i träng tµi London hoÆc träng tµi New York.
Hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸ theo luËt hµng h¶i ViÖt Nam
Hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸ ®îc quy ®Þnh trong ch¬ng V bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam 1990, tõ ®iÒu 61 ®Õn ®iÒu 115, chia thµnh 9 môc a,b,c,d,e,g,h,i,k.
Môc A tõ ®iÒu 61 ®Õn ®iÒu 66 cã tªn lµ "Quy ®Þnh chung". ë môc A cña bé luËt ®· ®a ra c¸c kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång vËn chuyÓn, ngêi vËn chuyÓn vµ ngêi thuª vËn chuyÓn. Ngoµi ra c¸c ®iÒu kho¶n cña môc A cßn quy ®Þnh quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ngêi vËn chuyÓn còng nh ngêi thuª vËn chuyÓn, thêi h¹n khiÕu n¹i liªn quan ®Õn hîp ®ång vËn chuyÓn.
Môc B tõ ®iÒu 67 ®Õn ®iÒu 79, cã tªn lµ "Bèc hµng": Néi dung cña môc B quy ®Þnh cô thÓ vÒ tr¸ch nhiÖm cung cÊp tµu vµ ®iÒu tµu ®Õn n¬i bèc hµng cña ngêi chuyªn chë. N¬i bèc hµng ®îc quy ®Þnh trong hîp ®ång hoÆc theo tËp qu¸n cña ®Þa ph¬ng. NÕu cã sù thay ®æi th× bªn nµo ®a ra yªu cÇu th× ph¶i chÞu chi phÝ ph¸t sinh. Ngoµi ra môc B cßn quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn viÖc bèc hµng nh th«ng b¸o s½n sµng bèc hµng, thêi h¹n bèc hµng, thêi gian cho phÐp kÐo dµi thªm ngoµi thêi h¹n bèc hµng, quyÒn thay thÕ hµng, tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc viÖc bèc hµng, c¸c quy ®Þnh ®èi víi hµng ho¸ khi bèc lªn tµu.
Môc C tõ ®iÒu 80 ®Õn ®iÒu 88 cã tªn lµ "VËn ®¬n": quy ®Þnh rÊt râ tr¸ch nhiÖm ph¸t hµnh vËn ®¬n cña ngêi chuyªn chë khi cÊp vËn ®¬n vµ c¸c vÊn ®Ò cô thÓ kh¸c liªn quan ®Õn vËn ®¬n (nh ®· tr×nh bµy ë phÇn "Nguån luËt ®iÒu chØnh vËn ®¬n").
Môc D tõ ®iÒu 89 ®Õn ®iÒu 90 cã tªn lµ "Thùc hiÖn vËn chuyÓn hµng ho¸": môc D ®Ò cËp ®Õn qu¸ tr×nh vËn chuyÓn hµng ho¸ nh thêi gian vËn chuyÓn, tuyÕn ®êng vËn chuyÓn, nh÷ng vÊn ®Ò ®îc miÔn tr¸ch trong hµnh tr×nh vËn chuyÓn nh có hé hay c¸c nguyªn nh©n chÝnh ®¸ng kh¸c dÉn ®Õn viÖc ph¶i ®i chÖch híng.
Môc E tõ ®iÒu 91 ®Õn ®iÒu 97 cã tªn lµ "Dì hµng vµ tr¶ hµng": quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña ngêi chuyªn chë trong viÖc dì vµ tr¶ hµng nh nhËn hµng chËm hay kh«ng nhËn hµng hoÆc quyÒn b¾t gi÷ hay b¸n ®Êu gi¸ hµng ho¸.
Môc G tõ ®iÒu 98 ®Õn ®iÒu 100 cã tªn lµ " Cíc vµ phô phÝ vËn chuyÓn": ë môc nµy cã c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ cíc nh nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh cã liªn quan tíi cíc vµ phô phÝ vËn chuyÓn nh hµng bÞ tæn thÊt trong hµnh tr×nh ®îc miÔn cíc v× bÊt kú nguyªn nh©n nµo, hµng bèc lªn tµu vît qu¸ khèi lîng ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång hoÆc hµng bèc lËu lªn tµu.
Môc H tõ ®iÒu 101 ®Õn ®iÒu 107 cã tªn lµ "ChÊm døt hîp ®ång": ®Ò cËp ®Õn nh÷ng trêng hîp mµ ngêi thuª tµu vµ ngêi vËn chuyÓn cã quyÒn chÊm døt hîp ®ång, ®ång thêi quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn khi chÊm døt hîp ®ång trong tõng trêng hîp cô thÓ.
Môc I tõ ®iÒu 108 ®Õn ®iÒu 112 cã tªn lµ "Tr¸ch nhiÖm båi thêng tæn thÊt hµng ho¸": ®Ò cËp tíi tr¸ch nhiÖm vµ nh÷ng miÔn tr¸ch ®èi víi ngêi vËn chuyÓn khi hµng ho¸ bÞ tæn thÊt. Ngoµi ra cßn quy ®Þnh giíi h¹n tr¸ch nhiÖm båi thêng cña ngêi chuyªn chë trong trêng hîp hµng ho¸ bÞ tæn thÊt kh«ng ®îc khai b¸o râ gi¸ trÞ hay kh«ng ghi râ vµo vËn ®¬n.
Môc K tõ ®iÒu 113 ®Õn ®iÒu 115 cã tªn lµ "CÇm gi÷ hµng ho¸": quy ®Þnh vÒ quyÒn cña chñ nî trong viÖc cÇm gi÷ hµng ho¸ ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n nî. C¸c kho¶n nî u tiªn ®îc gi¶i quyÕt theo thø tù ghi râ trong kho¶n 2 ®iÒu 113. QuyÒn cÇm gi÷ hµng sÏ ®îc chÊm døt khi hµng ho¸ ®· ®îc tr¶ cho ngêi nhËn hµng hîp ph¸p.
gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn kh¸c
Kh«ng gièng nh hîp ®ång thuª tµu hay vËn ®¬n ®êng biÓn, hiÖn nay kh«ng cã nguån luËt nµo ®iÒu chØnh c¸c chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn cßn l¹i nh biªn lai thuyÒn phã, th dù kh¸ng, th ®¶m b¶o , ROROC, COR, … C¸c chøng tõ nµy cã thÓ ®îc lËp bëi ngêi göi hµng, ngêi chuyªn chë hay sù phèi hîp cña c¸c c¬ quan cña c¶ng víi ngêi chuyªn chë, … Chóng ®îc lËp dùa trªn nh÷ng mÉu cã s½n víi nh÷ng néi dung chØ hoµn toµn liªn quan ®Õn hµng ho¸ mµ kh«ng cã nh÷ng chi tiÕt quy ®Þnh vÒ quyÒn h¹n hay tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn cã liªn quan.
C¸c c._. bÊt kh¶ kh¸ng mµ ngêi chuyªn chë ®îc miÔn tr¸ch. V× vËy, khiÕu n¹i ®ßi båi thêng ®èi víi hµng ho¸ bÞ tæn thÊt trong qu¸ tr×nh chuyªn chë hÇu nh tËp trung vµo c«ng ty b¶o hiÓm.
Tuy nhiªn cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau:
Chñ hµng ph¶i lµm hÕt kh¶ n¨ng cã thÓ ®Ó b¶o vÖ hµng, kh¾c phôc nh÷ng tæn thÊt cã thÓ kh¾c phôc ®îc cho hµng ho¸.
KÞp thêi th«ng b¸o tæn thÊt cho c«ng ty b¶o hiÓm.
KÞp thêi gi¸m ®Þnh hµng ho¸, thu thËp chøng cø ph¸p lý, c¸c chøng tõ, trong ®ã cã chøng tõ vËn t¶i ®Ó b¶o lu quyÒn ®ßi ngêi b¶o hiÓm båi thêng.
Khi ph¸t hiÖn cã tæn thÊt, ngêi nhËn hµng cÇn tiÕn hµnh ngay c¸c c«ng viÖc sau:
Thùc hiÖn lËp biªn b¶n vÒ viÖc hµng bÞ tæn thÊt.
Mêi gi¸m ®Þnh cña c«ng ty b¶o hiÓm vµ VINACONTROL.
TiÕn hµnh lËp hå s¬ khiÕu n¹i göi cho c«ng ty b¶o hiÓm. Hå s¬ khiÕu n¹i gåm cã:
VËn ®¬n b¶n chÝnh
§¬n b¶o hiÓm (b¶n chÝnh)
Ho¸ ®¬n göi hµng kÌm theo Packing List
Biªn b¶n gi¸m ®Þnh chØ râ møc ®é tæn thÊt
Biªn b¶n kÕt to¸n nhËn hµng víi tµu.
Dù kh¸ng cña ngêi nhËn hµng
Biªn b¶n hµng ®æ vì, h háng do tµu g©y nªn
Biªn b¶n hµng thiÕu
B¶n sao trÝch nhËt ký hµng h¶i cña tµu (ph¶i yªu cÇu chñ tµu cung cÊp)
C«ng v¨n, th tõ trao ®æi víi ngêi chuyªn chë.
Thêi h¹n khiÕu n¹i lµ 2 n¨m kÓ tõ ngµy cã quyÒn khiÕu n¹i theo ICC 1982 vµ QTC 1995.
NÕu nép ®ñ bé hå s¬ khiÕu n¹i th× ngêi b¶o hiÓm sÏ ph¶i båi thêng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, thêng lµ tõ 30 ®Õn 45 ngµy kÓ tõ khi nhËn ®îc hå s¬ khiÕu n¹i.
Mét sè vÊn ®Ò cÇn lu ý khi sö dông chøng tõ vËn t¶i
TÝnh hoµn h¶o cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn
Chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o lµ chøng tõ kh«ng cã §iÒu kho¶n hay ghi chó nµo nªu râ rµng t×nh tr¹ng khuyÕt tËt cña hµng ho¸ vµ/hoÆc bao b× (®iÒu 32 UCP 500).
Th«ng thêng ng©n hµng sÏ kh«ng chÊp nhËn nh÷ng chøng tõ vËn t¶i cã nh÷ng ®iÒu kho¶n hay ghi chó nh vËy trõ khi TÝn dông th quy ®Þnh râ nh÷ng ®iÒu kho¶n hay ghi chó nh vËy cã thÓ ®îc chÊp nhËn.
Nh vËy cã thÓ hiÓu r»ng chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o lµ nh÷ng chøng tõ cã ghi "®· bèc hoµn h¶o" (Clean on board) vµ phï hîp víi yªu cÇu cña TÝn dông th, ®îc ng©n hµng chÊp nhËn thanh to¸n. Thùc ra kh«ng cÇn ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ "clean" mµ chØ cÇn ®em ra quy ®Þnh vËn ®¬n nÕu cã bÊt kú ghi chó nµo vÒ khuyÕt tËt hµng ho¸ hoÆc bao b× lµ bÞ tõ chèi. "Clean", hiÓu theo nghÜa cña UCP 500 lµ hoµn h¶o vµ hîp lÖ.
ThÝ dô: vËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o cã nh÷ng ghi chó sau:
"Mét sè bao cac-t«ng, 3 pallet bÞ vì" (some cartons were torn and 3 pallets were broken) hoÆc "Hµng cã mïi h«i" (the goods have bad smell)
"Mét phÇn hµng ho¸ bÞ ít" (a part of goods are found wet)
TÊt c¶ nh÷ng ghi chó nµy ®Òu thÓ hiÖn phÈm chÊt, tr¹ng th¸i hµng ho¸, bao b× kh«ng tèt so víi quy ®Þnh cña TÝn dông th vµ hîp ®ång th¬ng m¹i cònh nh Incoterms. Do vËy vËn ®¬n sÏ bÞ tõ chèi.
Tuy nhiªn mét sè ghi chó kh«ng biÓu hiÖn tr¹ng th¸i kÐm phÈm chÊt cña hµng ho¸ hoÆc bao b× nh: "bao b× dïng l¹i" (second hand bags), "thïng cò" (old pallet). §Ó tr¸nh nh÷ng tranh c·i do c¸ch hiÓu tõng bªn kh¸c nhau, ngêi më vµ ngêi hëng TÝn dông th nªn quy ®Þnh râ TÝn dông th chÊp nhËn hay kh«ng nh÷ng ghi chó ®ã.
Lµm c¸ch nµo ®Ó cã thÓ lÊy ®îc chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o?
Trong thùc tiÔn giao nhËn hµng víi tµu, ngêi ta thêng dïng mét trong ba c¸ch sau ®Ó cã ®îc chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o:
Thay hµng xÊu b»ng hµng tèt: biÖn ph¸p nµy cã vÎ thuËn chiÒu trong quan hÖ víi tµu vµ ngêi mua, nhng ngêi b¸n sÏ bÞ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ vµ trªn thùc tÕ nhiÒu khi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc v× kh«ng ®¸p øng ®îc thêi gian giao hµng nh trong hîp ®ång v× kh«ng cã s½n hµng ®Ó thay thÕ.
Dïng th ®¶m b¶o: xÐt thÊy tuy bao b× hµng ho¸ cã xÊu nhng kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng hµng ho¸ bªn trong th× ngêi b¸n cã thÓ thuyÕt phôc thuyÒn trëng cÊp cho m×nh B/L hoµn h¶o, ®ång thêi ngêi b¸n ph¶i lµm mét th ®¶m b¶o göi theo tµu, cam kÕt sÏ nhËn hÕt tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng h h¹i ®èi víi hµng ho¸ mµ nguyªn nh©n ®¸ng lÏ ®· ®îc thuyÒn trëng ghi trªn vËn ®¬n. Tuy nhiªn th ®¶m b¶o kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý trong gi¶i quyÕt tranh chÊp, nã chØ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a ngêi göi hµng vµ ngêi chuyªn chë.
LËp 2 vËn ®¬n: 1 vËn ®¬n hoµn h¶o vµ 1 vËn ®¬n kh«ng hoµn h¶o cho sè lîng hµng cã t×nh tr¹ng bao b× vµ/hoÆc b¶n th©n t×nh tr¹ng cña hµng kh«ng tèt, ®ång thêi còng lËp 2 ho¸ ®¬n riªng cho hµng ho¸, ®iÒu nµy cã ý nghÜa cho viÖc thanh to¸n tiÒn hµng sau nµy (trªn thùc tÕ c¸ch nµy Ýt ®îc ¸p dông).
TÝnh thèng nhÊt gi÷a néi dung c¸c chøng tõ
C¸c lo¹i chøng tõ (ho¸ ®¬n, vËn ®¬n, chøng tõ xuÊt xø,…) ®îc lËp trªn c¬ së cña TÝn dông th, ph¶i phï hîp víi tÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn cña TÝn dông th vµ ®¬ng nhiªn kh«ng thÓ gi÷a c¸c lo¹i chøng tõ trªn cã nh÷ng sù kh«ng ®ång nhÊt hoÆc m©u thuÉn víi nhau. Ngîc l¹i c¸c ng©n hµng liªn quan sÏ coi chóng lµ nh÷ng chøng tõ kh«ng hîp lÖ.
Sù nhÊt qu¸n trong néi dung ®îc diÔn ®¹t trªn bÒ mÆt chøng tõ lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn cña ng©n hµng ®Ó kiÓm tra chøng tõ. Tuy nhiªn c¸c nhµ xuÊt khÈu thêng m¾c nh÷ng lçi trong khi lËp chøng tõ trªn c¬ së tiªu chuÈn nµy mµ theo hä ®Êy kh«ng ph¶i lµ bÊt hîp lÖ.
ThÝ dô: VËn ®¬n, TÝn dông th yªu cÇu "lËp theo lÖnh cña chñ hµng" (…made out to the order of shipper), do vËy môc "Consignee" sÏ ®îc ghi "Consignee: to shipper's order". Nhng ë "chøng nhËn xuÊt xø " (certificate of origin) môc "Consignee" l¹i ®îc ghi "consignee: ABC Co., Ltd." (Ngêi më TÝn dông th).
XÐt vÒ b¶n chÊt, ngêi hëng lËp chøng tõ cã thÓ ®óng v× ngêi nhËn hµng lµ ngêi nhËp khÈu (tøc lµ ngêi më TÝn dông th). Nh ta ®· biÕt, ng©n hµng cã ph¬ng ph¸p kiÓm tra chøng tõ mang tÝnh chÊt ®Æc thï, kh«ng nh suy luËn cña ngêi kh¸c. VËn ®¬n vµ giÊy chøng nhËn xuÊt xø, trªn bÒ mÆt biÓu hiÖn sù m©u thuÉn. Do vËy ng©n hµng sÏ tõ chèi chóng. §Ó kh¾c phôc sù m©u thuÉn nµy, chøng nhËn xuÊt xø ph¶i ghi: "Consignee: to shipper's order" mµ kh«ng ghi ®Ých danh ngêi nhËn lµ ABC Co., Ltd.
Trong thùc tÕ, quan ®iÓm vÒ sù m©u thuÉn trªn cßn cã kho¶ng c¸ch. Mét sè ý kiÕn cho r»ng sù thÓ hiÖn trªn chøng tõ xuÊt xø consignee:… (tªn ngêi më) lµ cã thÓ chÊp nhËn mÆc dï TÝn dông th quy ®Þnh consignee: to order of issuing bank. Trong tµi liÖu "Opinions of the ICC Banking Commission 1995-1996", c¸c chuyªn gia ICC ®· kh«ng cho lµ bÊt hîp lÖ khi Phytosanitory Certificate ghi "consignee: to order", mµ kh«ng ph¶i tªn Ngêi më. Theo ý kiÕn cña hä, viÖc thÓ hiÖn nµy phï hîp víi quy ®Þnh cña TÝn dông th vµ c¸c chøng tõ kh¸c khi ng©n hµng ph¸t hµnh yªu cÇu vËn ®¬n lËp theo lÖnh (to the order). Tuy nhiªn, trong tµi liÖu "More queries & Responses on UCP 500" (1997), khi ®îc hái vÒ vÊn ®Ò liªn quan trªn, ICC l¹i cho r»ng trong trêng hîp TÝn dông th quy ®Þnh vËn ®¬n lËp theo lÖnh vµ ký hËu trèng, hoÆc lËp theo lÖnh ng©n hµng ph¸t hµnh, th× chøng nhËn xuÊt xø cã thÓ ghi Consignee lµ ngêi më, hoÆc ngêi nhËn hµng cuèi cïng (ultimate receiver) cña TÝn dông th. Nh vËy ICC ®· xem nhÑ gi¸ trÞ cña ®iÒu 13 UCP 500. Chøng nhËn xuÊt xø còng lµ mét trong c¸c lo¹i chøng tõ hµng ho¸ mµ TÝn dông th yªu cÇu, kh«ng thÓ m©u thuÉn vÒ néi dung, c¸ch thÓ hiÖn trªn bÒ mÆt chøng tõ kh¸c.
MÆc dï vËy, c¸c Ng©n hµng trong thùc tÕ ®Òu cho r»ng c¸ch thÓ hiÖn kh¸c nhau vÒ Consignee ë vËn ®¬n vµ chøng nhËn xuÊt xø trong mäi trêng hîp ®Òu bÊt hîp lÖ. Quan ®iÓm nµy, tuy tr¸i víi ý kiÕn cña ICC nhng ®îc phÇn ®«ng c¸c Ng©n hµng ñng hé, dùa vµo nguyªn t¾c tÝnh ®ång nhÊt trªn bÒ mÆt chøng tõ (®iÒu 13.a).
C¸c nhµ xuÊt khÈu, víi gi¶i ph¸p an toµn nhÊt, nªn lo¹i bá m©u thuÉn ®ã khi lËp vËn ®¬n vµ c¸c chøng tõ kh¸c. Ngîc l¹i, nÕu lËp chøng tõ theo quan ®iÓm cña ICC, ng©n hµng ph¸t hµnh vÉn cã quyÒn tõ chèi, v× hä kh«ng sai khi cho r»ng, ¸p dông ®iÒu 13.a c¸c chøng tõ trªn bÒ mÆt cã m©u thuÉn víi nhau.
Trong viÖc x¸c ®Þnh sù phï hîp cña chøng tõ, chóng ta kh«ng thÓ m¸y mãc, cøng nh¾c mµ ph¶i ý thøc ®îc mèi liªn quan, rµng buéc gi÷a c¸c chøng tõ, gi÷a chøng tõ víi TÝn dông th, trªn c¬ së nhËn thøc th«ng thêng vÒ sù viÖc. MÆc dï ®îc miªu t¶ mét c¸ch tæng qu¸t, nhng th«ng tin vÒ hµng ho¸ trªn vËn ®¬n cã mèi liªn quan víi diÔn gi¶i hµng ho¸ thÓ hiÖn trªn ho¸ ®¬n vµ quy ®Þnh cña TÝn dông th.
Söa ch÷a trªn chøng tõ ph¶i x¸c thùc
§©y lµ mét nguyªn t¾c trong giao dÞch nãi chung ®îc coi lµ luËt bÊt thµnh v¨n. Chøng tõ ®îc lËp cã thÓ cã nh÷ng lçi kh«ng quan träng, lçi chÝnh t¶, lçi ®¸nh m¸y,… ph¶i ®îc söa vµ trong trêng hîp ®ã chøng tõ ®îc chÊp nhËn lµ hoµn h¶o.
Lçi chøng tõ ®îc söa ch÷a x¸c thùc nh thÕ nµo? Theo tËp qu¸n vµ thãi quen, nh÷ng n¬i ch÷a ®îc ký nh¸y (ký t¾t) vµ cã thÓ thªm dÊu CORRECT, ®ñ ®¶m b¶o sù hoµn h¶o cña chøng tõ. Tuy nhiªn theo thãi quen cña c¸c nh©n viªn ngêi ViÖt Nam ë c¸c doanh nghiÖp, lçi söa trªn chøng tõ thêng ®îc ®ãng dÊu cña chøng tõ ®ã, mµ kh«ng cã ch÷ ký x¸c thùc.
X¸c thùc söa ch÷a chøng tõ nh thÕ nµo cho hîp lÖ? ë c¸c níc, ngêi ta thêng coi träng ch÷ ký t¾t t¹i n¬i söa lçi h¬n lµ dÊu CORRECT, nhng ®èi víi chóng ta th× thãi quen l¹i dïng dÊu nµy thay thÕ ch÷ ký. Thùc ra, chÊp nhËn kiÓu x¸c thùc nµo th× còng chØ lµ tËp qu¸n, miÔn sao lµ nã nãi lªn ®îc lµ viÖc söa ch÷a ®ã lµ cña chÝnh ngêi ph¸t hµnh. Nh vËy, ®iÒu thiÕt yÕu ®Ó chøng tõ cã söa ch÷a ®îc chÊp nhËn lµ ch÷ ký t¾t x¸c thùc cña ngêi ph¸t hµnh, cã thÓ thªm dÊu x¸c nhËn. NÕu chøng tõ chØ ®ãng dÊu CORRECT ë nh÷ng n¬i söa lçi th× cha ®ñ ®Ó ®îc coi lµ hoµn h¶o.
VËn ®¬n nÕu do thuyÒn trëng cÊp, nÕu cã söa ch÷a th× ph¶i ®îc thuyÒn trëng ký x¸c thùc. Nhng trong trêng hîp thuyÒn trëng kh«ng thÓ ký (v× tµu ®· rêi c¶ng), cã thÓ uû quyÒn cho ®¹i lý ký. Tríc khi ký söa ch÷a x¸c thùc nh÷ng n¬i söa ch÷a trªn vËn ®¬n nh©n danh thuyÒn trëng/h·ng tµu, ®¹i lý ph¶i hái ý kiÕn vµ ®îc sù chÊp nhËn cña hä, khi ®ã viÖc ký x¸c thùc cña ®¹i lý míi hîp ph¸p. Tuy nhiªn vÊn ®Ò chÊp nhËn ch÷ ký t¾t cña ®¹i lý nh vËy kh«ng ®îc nªu thµnh quy t¾c, do vËy xö lý cña c¸c ng©n hµng còng kh¸c nhau. Hy väng sÏ cã mét Quy t¾c míi quy ®Þnh vÒ viÖc ký x¸c thùc trªn vËn ®¬n.
N¹n lõa ®¶o, gi¶ m¹o chøng tõ trong bu«n b¸n quèc tÕ
Mét khã kh¨n mµ c¸c nhµ kinh doanh thêng gÆp trong thùc tÕ kinh doanh cña m×nh lµ n¹n lõa ®¶o, gi¶ m¹o chøng tõ vËn t¶i víi nh÷ng thñ ®o¹n hÕt søc tinh vi. Bän lõa ®¶o quèc tÕ thêng hay sö dông m¸y sao chôp mµu cã chÊt lîng cao ®Ó lµm gi¶ chøng tõ. Chøng tõ gi¶ ®îc sao chôp ra gièng hÖt nh tµi liÖu gèc. §Ó cã tµi liÖu gèc, bän lõa ®¶o dïng nhiÒu thñ ®o¹n kh¸c nhau nh ¨n c¾p chøng tõ hoÆc tiÕn hµnh c¸c vô mua b¸n nhá víi c¸c c«ng ty ®Ó cã ®îc c¸c néi dung trªn chøng tõ råi sau ®ã sao chôp l¹i.
C¸c thñ ®o¹n sö dông chøng tõ gi¶ thêng gÆp
Bän lõa ®¶o quèc tÕ thêng thµnh lËp c¸c c«ng ty ma vµ ®a ra c¸c ®¬n chµo hµng hÊp dÉn nh»m t×m kiÕm c¸c hîp ®ång, thóc giôc nh÷ng ngêi mua hµng nhanh chãng më TÝn dông th ®Ó giao hµng. Khi TÝn dông th ®· ®îc më, bän lõa ®¶o liÒn lËp c¸c chøng tõ gi¶ phï hîp theo quy ®Þnh cña th tÝn dông vµ xuÊt tr×nh bé chøng tõ cho ng©n hµng ®Ó thu tiÒn hµng. Thùc tÕ lµ kh«ng cã hµng ho¸ nµo ®îc xÕp lªn tµu vµ khi ngêi mua hµng nhËn ra m×nh bÞ lõa th× thêi gian ®· tr«i qua vµ bän lõa ®¶o th¬ng m¹i quèc tÕ ®· cã ®ñ thêi gian ph©n t¸n sè tiÒn thu ®îc.
Cã thÓ bän lõa ®¶o thu xÕp cho xÕp hµng lªn tµu thËt vµ lÊy ®îc B/L thËt, nhng hµng ho¸ sÏ thuéc chñng lo¹i kh¸c hoÆc cã sè lîng vµ chÊt lîng thÊp h¬n so víi hµng ®Æt mua. Bé chøng tõ thanh to¸n ®îc xuÊt tr×nh hîp lÖ cho ng©n hµng thanh to¸n. Khi ngêi mua tiÕn hµnh nhËn hµng th× míi vì lÏ ra r»ng hµng ho¸ kh«ng ®óng nh m×nh mua.
Trong lõa ®¶o chøng tõ, thêng thêng ngêi mua lµ ngêi bÞ lõa ®¶o. Tuy nhiªn ngêi b¸n còng cã thÓ lµ n¹n nh©n. Khi lõa ngêi b¸n, bän lõa ®¶o thêng chñ ®éng ®a ra c¸c ph¬ng thøc thanh to¸n nh nhê thu, D/A, D/P, hoÆc ®Ò nghÞ ngêi b¸n cho thanh to¸n tiÒn hµng b»ng sÐc.
Theo lÖ thêng, khi hµng ho¸ ®· ®îc xÕp lªn tµu ®Ó chuyÓn ®i, ngêi b¸n lËp bé chøng tõ thanh to¸n nhê ng©n hµng thu hé tiÒn hµng. Chøng tõ ®îc chuyÓn tõ ng©n hµng níc ngêi b¸n sang ng©n hµng níc ngêi mua. Ngêi mua ®îc th«ng b¸o lµ hä cã thÓ kiÓm tra chøng tõ, nÕu chøng tõ ®óng yªu cÇu th× sÏ tr¶ tiÒn hµng, ng©n hµng sÏ ®ãng dÊu x¸c nhËn vµo chøng tõ, sau ®ã ngêi mua cÇm chøng tõ ra kho cña ®¹i lý ngêi chuyªn chë ®Ó nhËn hµng. Do vËy, ngêi mua ®· cã thÓ lõa ®¶o ngêi b¸n b»ng c¸ch dïng nh÷ng b¶n vËn ®¬n gi¶, trªn ®ã cã lµm gi¶ dÊu ng©n hµng x¸c nhËn lµ ®· tr¶ tiÒn hµng. B»ng c¸c chøng tõ gi¶ ®ã, bän lõa ®¶o cã thÓ lÊy ®îc hµng vµ kÞp tÈu t¸n hµng tríc khi ngêi b¸n kÞp ph¸t hiÖn ra r»ng m×nh bÞ lõa ®¶o.
Thêi gian gÇn ®©y, mét sè c«ng ty xuÊt nhËp khÈu nhËn ®îc nh÷ng th hái hµng tõ phÝa kh¸ch hµng l¹. C¸c kh¸ch hµng nµy thêng ®îc ®Ò nghÞ thanh to¸n tiÒn hµng b»ng sÐc. Mét sè hîp ®ång ®· ®îc ký kÕt vµ hµng ®· ®îc göi ®i, nhng sau mét thêi gian c¸c tÊm sÐc ®Òu ®îc göi quay trë l¹i cho ngêi b¸n víi mét néi dung "Account closed - tµi kho¶n ®· bÞ ®ãng". Tríc ®ã bän lõa ®¶o ®· lµm gi¶ c¸c chøng tõ vµ lÊy ®îc hµng tõ kho ngêi chuyªn chë, ë ®©y chóng lîi dông viÖc chøng tõ göi qua ®êng bu ®iÖn thêng ®Õn chËm nªn hµng vÒ ®Õn bÕn mµ chøng tõ cha ®Õn.
Mét sè ph¬ng ph¸p phßng chèng n¹n lõa ®¶o gi¶ m¹o chøng tõ
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ho¹t ®éng XNK cña níc ta trë nªn s«i ®éng. Tuy nhiªn ®Ó phôc vô cho c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, ho¹t ®éng nhËp khÈu vÉn lµ chñ yÕu. ChÝnh v× vËy, c¸c doanh nghiÖp XNK trong níc cÇn hÕt søc chó ý khi thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n.
Trong thùc tÕ n¹n lõa ®¶o thêng n¶y sinh ngay tõ khi b¾t ®Çu c¸c giao dÞch th¬ng m¹i vµ trong c¸c giao dÞch víi kh¸ch hµng l¹. V× vËy, khi giao dÞch víi c¸c kh¸ch hµng l¹, c¸c c«ng ty ViÖt Nam cÇn thËn träng t×m hiÓu vÒ b¹n hµng th«ng qua th«ng tin cña ngêi kh¸c nh giíi kinh doanh, ng©n hµng, vËn t¶i, b¶o hiÓm vµ th¬ng vô ViÖt Nam ë níc ngoµi. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i hÕt søc thËn träng víi c¸c giao dÞch mua b¸n sau:
Chµo b¸n hµng cã nhu cÇu lín nhng cha cã s½n hµng ®Ó giao.
Chµo b¸n hµng víi gi¸ thÊp, ®Æc biÖt tõ nh÷ng níc hoÆc tõ nh÷ng ngêi b¸n hµng kh«ng ph¶i lµ ngêi cung cÊp th«ng thêng c¸c mÆt hµng ®ã.
Yªu cÇu c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n kh¸c thêng ®èi víi mÆt hµng vµ thÞ trêng cã liªn quan.
G©y søc Ðp ®Ó chÊp nhËn nhanh ®¬n chµo hoÆc cè nµi Ðp ®Ó nhanh chãng më th tÝn dông.
Trong c¸c giao dÞch, c¸c c«ng ty ViÖt Nam cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa sau:
Yªu cÇu ph¶i cã bé chøng tõ hµng ho¸ theo quy ®Þnh cña TÝn dông th.
Yªu cÇu c¸c giÊy chøng nhËn gi¸m ®Þnh hµng ho¸ do mét bªn thø ba ph¸t hµnh.
Th«ng qua th¬ng vô ViÖt Nam ë níc ngêi b¸n thu xÕp cã mét ngêi gi¸m s¸t ho¹t ®éng xÕp hµng, vËn chuyÓn hµng.
Yªu cÇu ng©n hµng ngêi b¸n cung cÊp cam kÕt thùc hiÖn.
Qu¶n lý chÆt chÏ c¸c mÉu chøng tõ, ®Æc biÖt lµ vËn ®¬n.
Khi nhËn ®îc bé chøng tõ, cÇn ph¶i kiÓm tr¸ch nhiÖm kü lìng bé chøng tõ, ®Æc biÖt lµ vËn ®¬n. Nh÷ng ®iÓm chñ yÕu cÇn ph¶i kiÓm tr¸ch nhiÖm trong vËn ®¬n lµ:
KiÓm tr¸ch nhiÖm xem vËn ®¬n lµ b¶n gèc hay b¶n sao.
Ngµy, th¸ng, n¨m trªn vËn ®¬n ph¶i chÝnh x¸c vµ cã thÓ nhËn biÕt ®îc.
Mäi chi tiÕt vÒ ngêi göi hµng, ngêi nhËn hµng ph¶i cô thÓ, râ rµng.
KiÓm tra kü c¸c dÊu hiÖu, biÓu tîng l¹, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c biÓu tîng gÇn gièng víi c¸c biÓu tîng cña c¸c c«ng ty cã uy tÝn lín.
Sè vËn ®¬n ph¶i viÕt liÒn vµ chÝnh x¸c.
KiÓm tra chi tiÕt kª khai vÒ hµng ho¸.
BiÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn
MÆc dï vËn t¶i ®êng biÓn lµ mét ph¬ng thøc vËn t¶i cã tõ l©u ®êi vµ hiÖn nay ®©y vÉn lµ ph¬ng thøc vËn t¶i ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña bu«n b¸n quèc tÕ, tuy nhªn hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ph¬ng thøc nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®Õn tay ngêi nhËn mét c¸ch hoµn h¶o ®óng nh mong muèn cña c¸c bªn. ChÝnh v× vËy nh÷ng tranh chÊp xung quanh viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ thêng xuyªn x¶y ra. H¬n n÷a nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh kh«ng chØ liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng cña hµng ho¸ khi giao nhËn mµ cßn liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thanh to¸n quèc tÕ cã sö dông bé chøng tõ vËn t¶i n»m trong bé chøng tõ thanh to¸n. Do ®ã n©ng cao chÊt lîng cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn lµ mét trong nh÷ng ph¬ng híng ®Ó h¹n chÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh.
Nh÷ng tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh trong vËn t¶i ®êng biÓn
Tranh chÊp liªn quan ®Õn hµng ho¸
Cã thÓ nãi tranh chÊp liªn quan ®Õn hµng ho¸ lµ lo¹i tranh chÊp x¶y ra thêng xuyªn nhÊt trong vËn t¶i ®êng biÓn v× hµng ho¸ võa lµ ®èi tîng cña hîp ®ång mua b¸n, võa lµ ®èi tîng cña chuyªn chë, bèc dì vµ liªn quan ®Õn quyÒn lîi cña nhiÒu ngêi. Khi cã tranh chÊp x¶y ra, c¸c bªn sÏ c¨n cø vµo c¸c chøng tõ vËn t¶i ®îc lËp ra trong suèt qu¸ tr×nh chuyªn chë ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é thiÖt h¹i, lçi thuéc vÒ bªn nµo vµ c¨n cø vµo hîp ®ång thuª tµu, vËn ®¬n ®êng biÓn ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn cã liªn quan.
Nh÷ng tranh chÊp liªn quan ®Õn hµng ho¸ thêng x¶y ra ë nh÷ng d¹ng sau:
- Tranh chÊp vÒ tªn hµng, lo¹i hµng ho¸. §©y lµ mét chi tiÕt hÕt søc quan träng cÇn ®îc thÓ hiÖn chÝnh x¸c trªn chøng tõ vËn t¶i v× nã thÓ hiÖn ®èi tîng chuyªn chë, ®ång thêi lµ c¬ së gióp cho ngêi chuyªn chë cã thÓ nhËn biÕt ®îc tÝnh chÊt, tÝnh nguy hiÓm cña hµng ho¸ ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p xÕp, dì vµ ch¨m sãc b¶o qu¶n hîp lý.
- Hµng ho¸ bÞ tæn thÊt do chÊt xÕp kh«ng ®óng quy c¸ch. NÕu ngêi chuyªn chë kh«ng cã biÖn ph¸p s¾p xÕp, chÌn lãt, ch»ng buéc hµng ho¸ hîp lý cã thÓ dÉn tíi hËu qu¶ hµng ho¸ bÞ tæn thÊt vµ ngêi chuyªn chë ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi thêng.
- Hµng ho¸ bÞ tæn thÊt do ma ít trong khi bèc dì. ViÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm ®èi víi tæn thÊt lo¹i nµy thêng dùa trªn thêi ®iÓm x¶y ra tæn thÊt hµng ho¸ ®ang n»m trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña ai vµ nghÜa vô bèc dì hµng ho¸ thuéc vÒ bªn nµo.
- Tranh chÊp do giao hµng thiÕu. ViÖc x¸c ®Þnh sè lîng hµng thõa thiÕu dùa trªn c¸c biªn b¶n vÒ hµng ho¸ ®îc lËp lóc xÕp hµng vµ lóc dì hµng, cô thÓ lµ cã thÓ x¸c ®Þnh sè chªnh lÖch dùa trªn ROROC vµ vËn ®¬n s¹ch ®· ®îc cÊp.
- Tranh chÊp do h háng, ®æ vì, mÊt m¸t ®èi víi hµng ho¸.
+ Tranh chÊp ph¸t sinh tõ tæn thÊt do kh¶ n¨ng ®i biÓn cña tµu vµ Èn t× cña tµu.
+ Tranh chÊp ph¸t sinh tõ tæn thÊt do kh«ng ch¨m sãc hîp lý.
Tranh chÊp liªn quan ®Õn h×nh thøc cña chøng tõ vËn t¶i
H×nh thøc cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn ®îc c¸c ng©n hµng rÊt quan t©m v× ng©n hµng "chØ liªn quan vµ giao dÞch b»ng chøng tõ chø kh«ng c¨n cø vµo hµng ho¸. dÞch vô vµ/hoÆc c¸c c«ng viÖc kh¸c mµ chøng tõ cã liªn quan" (§iÒu 4 UCP 500). C¸c ng©n hµng thêng kiÓm tra rÊt kÜ néi dung vµ h×nh thøc cña chøng tõ ®Ó quyÕt ®Þnh xem cã chÊp nhËn thanh to¸n cho ngêi b¸n hµng hay kh«ng.
C¸c tranh chÊp x¶y ra xung quanh h×nh thøc cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn, ®Æc biÖt lµ vËn ®¬n ®êng biÓn lµ nh÷ng tranh chÊp vÒ ch÷ ký thÓ hiÖn trªn chøng tõ, sè b¶n gèc, tÝnh chÊt hoµn h¶o cña chøng tõ, … C¸c bªn cã liªn quan chñ yÕu ®Õn nh÷ng tranh chÊp lo¹i nµy lµ ngêi xuÊt khÈu vµ ng©n hµng khi trong hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng cã quy ®Þnh thanh to¸n b»ng ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ.
Tranh chÊp liªn quan ®Õn hµnh tr×nh chuyªn chë
Tranh chÊp lo¹i nµy thêng x¶y ra khi tµu ®i chÖch ®êng dÉn ®Õn viÖc kh«ng thÓ giao hµng theo ®óng thêi gian vµ ®Þa ®iÓm quy ®Þnh. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn tíi viÖc tµu ph¶i ®i chÖch ®êng vµ ngêi chuyªn chë nÕu muèn ®îc miÔn tr¸ch th× ph¶i chøng minh ®îc r»ng m×nh ®i chÖch ®êng hîp lý. VÊn ®Ò ®i chÖch ®êng hîp lý ®îc quy ®Þnh rÊt râ trong vËn ®¬n, hîp ®ång thuª tµu vµ luËt dÉn chiÕu trong c¸c chøng tõ ®ã.
Tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc chän c¬ quan xÐt xö vµ luËt xÐt xö
Khi x¶y ra thiÖt h¹i do hµng bÞ tæn thÊt, h háng, ®æ vì, mÊt m¸t th× ngêi së h÷u hµng ho¸ ®ã ph¶i khiÕu n¹i ®Ó ®ßi båi thêng. NÕu tranh chÊp kh«ng ®îc gi¶i quyÕt b»ng khiÕu n¹i th× bíc tiÕp theo bªn bÞ thiÖt h¹i sÏ kiÖn ra träng tµi hoÆc toµ ¸n. VËy toµ ¸n hay c¬ quan träng tµi nµo cã ®Çy ®ñ thÈm quyÒn ®Ó xÐt xö vô viÖc?
Nãi chung vÊn ®Ò chän luËt vµ c¬ quan xÐt xö ®Òu ®îc quy ®Þnh trong ®iÒu kho¶n vÒ träng tµi (Arbitration clause) trong hîp ®ång thuª tµu hay ®iÒu kho¶n tµi ph¸n (Juridiction clause) in trªn bÒ mÆt vËn ®¬n. Tuy nhiªn ®«i khi do trong hîp ®ång hay trªn vËn ®¬n kh«ng quy ®Þnh cô thÓ hay quy ®Þnh kh«ng râ rµng vµ hîp lý vÒ luËt xÐt xö vµ c¬ quan xÐt xö nªn ®· dÉn ®Õn nhiÒu tranh chÊp.
Bªn c¹nh nh÷ng tranh chÊp ®· nªu ë trªn, trong thùc tiÔn giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn cßn n¶y sinh rÊt nhiÒu lo¹i tranh chÊp kh¸c nh tranh chÊp vÒ c¶ng vµ cÇu c¶ng, tranh chÊp vÒ tµu chuyªn chë, tranh chÊp vÒ c¸ch tÝnh thêi gian vµ thëng ph¹t xÕp dì, tranh chÊp vÒ cíc phÝ vµ thanh to¸n cíc phÝ,…
Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao chÊt lîng cña chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn
Rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm tõ nh÷ng tranh chÊp ®· ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thuª tµu ®Ó vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn vµ xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn sö dông c¸c chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn ®Æt ra yªu cÇu ph¶i cã ®îc mét bé chøng tõ vËn t¶i hoµn h¶o cung cÊp th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c ®Ó gióp cho ho¹t ®éng vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®êng biÓn ngµy cµng trë nªn hoµn thiÖn h¬n. Sau ®©y lµ mét vµi biÖn ph¸p cô thÓ:
- Tríc khi giao hµng, ngêi göi hµng ph¶i cung cÊp cho ngêi vËn t¶i nh÷ng th«ng tin vÒ chñng lo¹i, sè, lîng, träng lîng, tÝnh chÊt cña hµng ho¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c ®Ó ngêi vËn t¶i lËp s¬ ®å xÕp hµng vµ cã biÖn ph¸p bèc xÕp vµ b¶o qu¶n hîp lý.
- Ngêi göi hµng ph¶i giao cho ngêi chuyªn chë ®óng chñng lo¹i, sè lîng, träng lîng hµng ho¸ quy ®Þnh trong hîp ®ång vËn t¶i víi bao b× cã ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng ®i biÓn ®Ó ®îc cÊp vËn ®¬n s¹ch.
- Ngêi göi hµng ph¶i khai b¸o chÝnh x¸c nh÷ng th«ng tin vÒ hµng ho¸ ®Ó ®iÒn vµo biªn lai thuyÒn phã ®Ó ®îc cÊp vËn ®¬n s¹ch.
- Khi giao hµng cña tµu, ngêi göi hµng ph¶i cã mÆt cïng víi nh©n viªn kiÓm kiÖn cña tµu tiÕn hµnh lËp phiÕu kiÓm kiÖn mét c¸ch chÝnh x¸c.
- NÕu trong hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng cã quy ®Þnh thanh to¸n b»ng ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ th× ngêi xuÊt khÈu ph¶i hÕt søc lu ý tíi néi dung vµ h×nh thøc cña chøng tõ mµ ngêi chuyªn chë ®· ký ph¸t cho m×nh, ®Æc biÖt lµ c¸c chi tiÕt trªn vËn ®¬n ®êng biÓn, nÕu cã chi tiÕt nµo kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña TÝn dông th th× ngêi xuÊt khÈu ph¶i lËp tøc yªu cÇu h·ng tµu söa ®æi cho phï hîp.
- Khi ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång thuª tµu, nªn chän c¸c ®èi t¸c cã uy tÝn ®ång thêi chän mÉu hîp ®ång cho phï hîp. Bªn c¹nh ®ã, trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n cÇn thªm vµo nh÷ng ®iÒu kho¶n cßn cha chÆt chÏ nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ ®Ó h¹n chÕ tranh chÊp cã thÓ x¶y ra sau nµy.
- Khi nhËn hµng ë c¶ng dì hµng, ngêi nhËn ph¶i lu«n lu«n cã mÆt gi¸m s¸t qu¸ tr×nh dì hµng, chó ý tíi sè lîng vµ chÊt lîng hµng ngay khi hµng cßn ®ang ë trªn tµu vµ ph¶i cã mÆt cïng víi ®¹i diÖn cña tµu ®Ó lËp c¸c biªn b¶n nhËn hµng víi tµu.
- ë c¶ng dì hµng, nÕu ph¸t hiÖn thÊy tæn thÊt ®èi víi hµng ho¸ th× ngêi nhËn hµng ph¶i lËp tøc mêi ®Çy ®ñ ®¹i diÖn cña tµu, c¶ng, ®¹i lý tµu biÓn, c¬ quan gi¸m ®Þnh ®Ó cïng nhau lËp c¸c biªn b¶n nh ROROC, COR, giÊy chøng nhËn sè lîng, träng lîng hµng,… ®Ó c¸c th«ng tin trªn c¸c chøng tõ ®ã cã tÝnh chÊt kh¸ch quan vµ lµm b»ng chøng cho nh÷ng khiÕu n¹i, kiÖn tông ®ßi båi thêng sau nµy.
- §Ó cã ®¬c nh÷ng chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn hoµn h¶o, yÕu tè con ngêi ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. NghÜa lµ ®éi ngò nh©n viªn lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu, giao nhËn hµng ph¶i cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc. §Æc biÖt lµ ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ lÜnh vùc vËn t¶i biÓn, hiÓu râ gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c lo¹i chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn vµ cã kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt vËn t¶i ngo¹i th¬ng.
kÕt luËn
Chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn lµ lo¹i chøng tõ rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Mçi lo¹i chøng tõ ®Òu cã mét ®Æc ®iÓm riªng, ®îc sö dông trong tõng trêng hîp cô thÓ vµ ®Òu cã gi¸ trÞ ph¸p lý nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn hiÖn nay trªn thÕ giíi vÉn cha ban hµnh nh÷ng mÉu chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn thèng nhÊt vµ c¸c nguån luËt ®iÒu chØnh còng cha ®îc ban hµnh mét c¸ch chÆt chÏ. V× vËy trong thùc tiÔn sö dông ®· n¶y sinh nhiÒu khóc m¾c vµ còng ®· cã nhiÒu tranh chÊp x¶y ra trong mäi lÜnh vùc nh thùc hiÖn hîp ®ång thuª tµu, thanh to¸n quèc tÕ, …vµ cã liªn quan ®Õn nhiÒu ngêi nh ngêi xuÊt khÈu, ngêi nhËp khÈu, ng©n hµng, ngêi chuyªn chë, h·ng b¶o hiÓm, … Do vËy ®Ó t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng bu«n b¸n quèc tÕ cã sö dông ph¬ng tiÖn vËn t¶i b»ng ®êng biÓn, nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu cÇn n¾m râ ®îc gi¸ trÞ ph¸p lý cña tõng lo¹i chøng tõ vËn t¶i ®Ó cã thÓ h¹n chÕ nh÷ng tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh vµ gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nh÷ng tranh chÊp ®· x¶y ra.
Trong qu¸ tr×nh lËp vµ sö dông chøng tõ vËn t¶i, nÕu x¶y ra nh÷ng tranh chÊp hay nh÷ng thiÕu sãt th× chñ hµng thêng lµ ngêi thiÖt h¬n c¶. Do ®ã, ®Ó h¹n chÕ nh÷ng ®iÒu nµy, ngêi göi hµng nªn chän nh÷ng ®èi t¸c ®¸ng tin cËy vµ cã uy tÝn ®Ó ký hîp ®ång thuª tµu, chän c¸c mÉu chøng tõ cho chÆt chÏ. Khi lËp bé chøng tõ vËn t¶i cÇn lu ý tíi tÝnh hoµn h¶o vµ tÝnh thèng nhÊt so víi c¸c lo¹i chøng tõ kh¸c ®Ó kh«ng bÞ ng©n hµng tõ chèi thanh to¸n ®ång thêi lµm b»ng chøng cã tÝnh thuyÕt phôc ®Ó chñ hµng cã thÓ khiÕu kiÖn c¸c bªn cã liªn quan ®Õn nh÷ng tæn thÊt, h háng, mÊt m¸t cña hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn còng nh trong thùc tiÔn giao nhËn hµng.
Nãi tãm l¹i, chøng tõ vËn t¶i ®êng biÓn còng nh c¸c nguån luËt ®iÒu chØnh nã rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ c¸c nhµ kinh doanh th¬ng m¹i còng nh hµng h¶i quèc tÕ cÇn n¾m râ ®îc gi¸ trÞ cña tõng lo¹i chøng tõ ®Ó sö dông chóng sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt.
danh môc tµi liÖu tham kh¶o
* Bé lu©t hµng h¶i ViÖt Nam 1990
* §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp bé: Nh÷ng tranh chÊp thêng ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång thuª tµu chuyÕn vµ híng gi¶i quyÕt, M· sè B 2001- 40- 07 do TS. NguyÔn Nh TiÕn lµm chñ nhiÖm ®Ò tµi.
* PGS.TS §inh Ngäc ViÖn (Chñ biªn), Giao nhËn vËn t¶i hµng ho¸ quèc tÕ, Nhµ xuÊt b¶n giao th«ng vËn t¶i, 2002.
* TS. NguyÔn Nh TiÕn, Híng dÉn sö dông vËn ®¬n ®êng biÓn trong th¬ng m¹i vµ hµng h¶i quèc tÕ, NXB Giao th«ng vËn t¶i, 2001.
* C¸c c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i vµ hµng h¶i, NXB Giao th«ng vËn t¶i, 1999.
* C¸c t¹p chÝ giao th«ng vËn t¶i, Visaba Times.
* PGS.TS Hoµng V¨n Ch©u, Gi¸o tr×nh VËn t¶i - Giao nhËn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, NXB Khoa häc vµ kü thuËt.
* NguyÔn Träng Thuú, Híng dÉn ¸p dông Quy t¾c & Thùc hµnh thèng nhÊt tÝn dông chøng tõ (UCP 500), NXB Thèng kª.
* C¸c mÉu vËn ®¬n vµ hîp ®ång thuª tµu.
Phô lôc
Termination of transit clause (terrorism)
This clause shall be paramount and shall override anything contained in this insurance inconsistent therewith.
1. Notwithstanding any provision to the contrary contained in this Policy or the Clauses referred to therein, it is agreed that in so far as this Policy covers loss of or damage to the subject-matter insured caused by any terrorist or any person acting from a political motive, such cover is conditional upon the subject-matter insured being in the ordinary course of transit and, in any event,
Shall terminate :
either
1.1 As per the transit clauses contained within the Policy,
or
1.2 on delivery to the Consignee’s or other final warehouse or place of storage at the destination named herein,
1.3 on delivery to any other warehouse or place of storage, whether prior to or at the destination named herein, which the Assured elect to use either for storage other than in the ordinary course of transit or for allocation or distribution,
or
1.4 in respect of marin transits, on the expiry of 60 days after completion of discharge overside of the goods hereby insured from the oversea vessel at the final port of discharge,
1.5 in respect of air transits, on the expiry of 30 days after unloading the subject-matter insured from the aircraft at the final place of discharge,
whichever shall first occur.
2. If this Policy or the Clauses referred to therein specifically provide cover for inland or other further transits following on from storage, or termination as provided for above, cover will re-attach, and continues duruing the ordinary course of that transit terminating again in accordance with clause 1.
3. This clause is subject to English law and practice.
Electronic Data Exclusion
Notwithstanding any provision to the contrary in the Policy or any endorsement thereto, it is understood and agreed as follows :
(a) This Policy does not insure :
(i) total or partial destruction, distortion, erasure, corruption, alternation, misinterpretation or misappropriation of ELECTRONIC DATA,
(ii) error in creating, amending, ntering, deleting or using ELECTRONIC DATA, or
(iii) total or partial inability or failure to receive, send, access or use ELECTRONIC DATA for any time or at all
from any cause whatsoever, regardless of any other contributing cause or event whenever it may occur
ELECTRONIC DATA means facts, concepts and information converted to a form useable for communications, display, distribution, interpretation or processing by electronic and electromechanical data processing or elctronically controlled equipment and includes programmes, software and other coded instructions for such equipment
(b) However, in the event that a peril listed below (being a peril insured by this Policy but for this exclusion) is caused by any of the matters described in paragraph (A) above, this Policy, subject to all its provisions , will insure :
(i) physical loss of or damage or destruction to Property Insured directly caused by such listed peril, and/or
(ii) consequential loss insured by this Policy
Further, this exclusion does not apply in the event that a peril listed below (being a peril insured by this Policy but for this exclusion ) causes any of the matters described in paragraph (a) above
Fire, Explosion, Lightning, Windstorm, Hail, Tornado, Cyclone, Hurricane, Earthquake, Volcano, Tsunami, Flood, Frezing, Weight of Snow, Impact by Aircraft or other aerial objects dropped therefrom, Impact by any Road Vehicle or Animal, Bursting Overflowing Discharging or Leaking of Water Tanks Aparatus or Pipes, or Theft of Electronic Data solely where such Theft is accompanied by Theft of the computer hardware, firmware, medium, microchip, integrated circuit or similar device containing such Electronic Data
(c) For the purposes of the Basis of Settlement provision in this Polocy, computer systems records includes Electronic Data as defined in paragraph (a) above
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
luanvantotnghiep.doc- trang bia.doc
