Đóng góp vào quy hoạch phát triển ngành Thủy sản Campuchia đến 2010

1 LÔØI NOÙI ÑAÀU Trong neàn kinh teá Campuchia coù taøi nguyeân thuûy saûn Bieån hoàø vôùi dieän tích 3000 km vuoâng vaø treân 345 km bôø bieån, nguoàn lôïi thuûy saûn raát phoùng phuù, ña daïng. Kinh teá thuûy saûn giöõ moät vò trí raát quan troïng trong toaøn boä neàn kinh teá quoác daân. Nhöõng naêm qua, ngaønh thuûy saûn ñaët ñöôïc toác ñoä raát nhanh. Song trong quaù trình phaùt trieån ñang toàn taïi khoâng ít nhöõng khoù khaên, trôû ngaïi, nhöõng vaán ñeà môùi naõy sinh, caàn ñöôïc quan taâm giaûi quyeát nhaèm ñöa ngaønh thuûy saûn tieáp tuïc tieán leân theo höôùng coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. Nhöõng toàn taïi, yeáu keùm ñang löu yù nhö: ngaønh thuûy saûn Campuchia vaãn ñang trong tình traïng manh muùn, phaân taùn thieáu quy hoaïch, phöông tieän ñaùnh baét nhoû beù, coâng ngheä laïc haäu, naêng suaát lao ñoäng vaø hieäu quaû kinh teá thaáp; maëc duø Campuchia coù ñieàu kieän töï nhieân öu ñaõi, tieàm naêng thuûy saûn lôùn, nhöng do khai thaùc thieáu quy hoaïch neân nguoàn taøi nguyeân ngaøy caøng trôû neàn khan hieám. Moät trong nhöõng nguyeân nhaân quan troïng laøm haïn cheá toác ñoä taêng tröôûng vaø hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa ngaønh thuûy saûn Campuchia laø chöa xaây döïng ñöôïc quy hoaïch phaùt trieån moät caùch coù caên cöù khoa hoïc laøm cô sôû cho vieäc phaùt trieån caùc muïc tieâu chieán löôïc vaø caùc keá hoaïch cuï theå töøng thôøi kyø moät caùch hôïp lyù vaø coù hieäu quaû. Laøm theá naøo ñaåy maïnh, hôn nöõa toác ñoä phaùt trieån ngaønh thuûy saûn töông xöùng vôùi tieàm naêng, theá maïnh saün coù, nhanh choùng ñöa ngaønh thuûy saûn thöïc söï trôû thaønh moät ngaønh kinh teá ñoäng löïc cuûa Campuchia laø moät vaán ñeà raát böùc xuùc cuûa nöôùc naøy vaø caàn ñöôïc giaûi quyeát sôùm.Vôùi nhöõng lyù do treân, ñeà taì “ Ñoùng goùp vaøo quy hoaïch Phaùt Trieån ngaønh thuûy saûn Campuchia ñeán naêm 2010 “ ñöôïc löïa choïn vôùi mong muoán ñoùng goùp moät soá yù kieán cuøng giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà neâu treân . 2 • Ñoái töôïng nguyeân cöùu: Phaân tích moät soá vaán ñeà veà cô sô lyù luaän, phöông phaùp luaän ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån ngaønh thuûy saûn trong quaù trình phaùt trieån, xaùc ñònh caùc muïc tieâu phaùt trieån ngaønh thuûy saûn ñeán naêm 2010. Ñeà suaát moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån lónh vöïc nuoâi troàng, khai thaùc, cheá bieán, khoâng ngöøng naâng cao naêng suaát, saûn löôïng vaø chaát löôïng saûn phaåm, ñaëc bieät saûn phaåm cheá bieán ñeå ngaønh thuûy saûn töøng böôùc phaùt trieån vöõng chaéc vaø coù theå caïnh tranh treân thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. • Phaïm vi nghieân cöùu: Ngaønh thuûy saûn cuûa Campuchia bao goàm nhieàu lónh vöïc: khai thaùc, nuoâi troàng, cheá bieán, dòch vuï baûo veä nguoàn lôïi thuûy saûn… Luaän vaên nghieân cöùu giôùi haïn taäp trung 3 vaán ñeà chuû yeáu nhaát: khai thaùc, nuoâi troàng vaø toå chöùc cheá bieán, 3 khaâu nay coù yù nghóa quyeát ñònh cho söï taêng tröôûng cuûa ngaønh thuûy saûn. Ñöông nhieân, nghieân cöùu 3 vaán ñeà treân khoâng taùch rôøi caùc vaán ñeà khaùc. Do vaäy, caàn ñaët caùc vaán ñeà nghieân cöùu trong söï xem xeùt, phaân tích lieân hoaøn, taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc khaâu lieân quan trong toaøn boä quaù trình nghieân cöùu. • Muïc ñích nghieân cöùu: Treân cô sôû ñaùnh giaù ñuùng thöïc traïng ngaønh thuûy saûn, tröôùc heát laø nhöõng toàn taïi, yeáu keùm, xaùc ñònh ñuùng vò trí cuûa ngaønh ñoái vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc Campuchia. Ñeà suaát caùc nhieâm vuï, muïc tieâu vaø caùc giaûi phaùp phuø hôïp nhaèm khaéc phuïc nhöõng haïn cheá, toàn taïi ñeå goùp phaàn tích cöïc phaùt huy vai troø muõi nhoïn cuûa ngaønh trong neàn kinh teá. • Phöông phaùp nghieân cöùu: Phöông phaùp luaän cuûa ñeà taøi laø phöông phaùp duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû, vaän duïng toång hôïp phöông phaùp cuûa caùc moân khoa hoïc kinh teá vaø moân hoïc hoã trôï nhö quaûn trò chieán löôïc, quaûn trò kinh doanh, quaûn trò döï aùn, 3 phöông phaùp tö duy heä thoáng, ñoàng thôøi söû duïng roäng raõi caùc, phöông phaùp heä thoáng caùc döõ lieäu, treân cô sôû döõ lieäu thoáng keâ, phaân tích toång hôïp, so saùnh vaø ñuùc keát thöïc tieãn, tham khaûo nhöõng thaønh quaû, nhöõng tö töôûng phuø hôïp töø nhöõng coâng trình nghieân cöùu caùc baùo caùo haøng naêm veà tình hình nguoàn lôïi thuûy saûn. Ngoaøi ra, luaän vaên cuõng nghieân cöùu keá thöøa moät soá taùc giaû trong vaø ngoaøi nöôùc. Nguoàn soá lieäu trong luaän vaên ñöôïc söû duïng töø nieân giaùm thoáng keâ nhieàu naêm trong ngaønh thuûy saûn caû nöôùc, caùc soá lieäu baùo caùo vaø ñieàu tra cuûa caùc cô quan, toå chöùc quoác teá taïi Campuchia. • Keát caáu luaän aùn Goàm coù nhö sau: - Lôøi noùi ñaàu - Chöông I: Cô sôû lyù luaän veà quy hoaïch phaùt trieån ngaønh thuûy saûn. - Chöông II: Phaân tích thöïc traïng quy hoaïch phaùt trieån ngaønh thuûy saûn Campuchia. - Chöông III: Ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån ngaønh thuûy saûn Campuchia ñeán 2010. - Keát luaän 4 1.1 . VAI TROØ CUÛA NGAØNH THUÛY SAÛN Thöïc phaåm thuûy saûn laø moät loaïi thöïc phaåm coù giaù trò cao vaø ñang coù xu theá ñöôïc ngöôøi tieâu duøng söû duïng ñeå thay theá phaàn lôùn caùc loaïi thöïc phaåm töø thòt trong böõa aên haøng ngaøy, nhaát laø ôû nöôùc tieân tieán, ngöôøi daân coù thu nhaäp cao raát öa chuoäng. Maët khaùc daân soá treân theá giôí noùi chung khoâng ngöøng gia taêng. Vì vaäy nhu caàu vaø giaù trò cuûa thuûy saûn ngay caøng cao, thò tröôøng thuûy saûn ngay caøng lôùn vaø ña daïng hôn. Vôùi öu theá veà ñieàu kieän ñòa lyù, ñieàu kieän töï nhieân veà taøi nguyeân bieån, Bieån hoà Tonle Sap, ngaønh thuûy saûn nöôùc Campuchia luoân giöõ vai troø raát quan troïng trong vieäc baûo ñaûm nguoàn thöïc phaåm chính trong böõa aên haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân Campuchia vaø giaù trò xuaát khaåu cuûa thuûy saûn chieám tyû troïng lôùn trong toång kim ngaïch xuaát khaåu chung cuûa caû nöôùc. Caùc maët haøng thuûy saûn ñöôïc xeùp vaøo nhoùm saûn phaåm coù söùc caïnh tranh cao trong hoäi nhaäp quoác teá. Treân thöïc teá ngaønh thuûy saûn Campuchia taïo ra nguoàn thu ñaùng keå cho ngaân saùch Nhaø nöôùc, vöøa taïo ñieàu kieän ñeå caùc ngaønh, caùc lónh vöïc kinh teá-xaõ hoäi khaùc cuøng phaùt trieån, ñoàng thôøi cuõng goùp phaàn thuùc ñaåy, quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. 1.2. VÒ TRÍ VAØ MUÏC TIEÂU CUÛA QUY HOAÏCH THUÛY SAÛN 1.2.1. Khaùi nieäm veà quy hoaïch phaùt trieån CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ QUY HOAÏCH PHAÙT TRIEÅN NGAØNH THUÛY SAÛN CHÖÔNG 1 5 Coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà quy hoaïch phaùt trieån. Noùi chung quy hoaïch phaùt trieån bao goàm moät heä thoáng ñònh höôùng caên baûn veà taêng tröôûng, phaùt trieån, caùc muïc tieâu daøi haïn caàn thöïc hieän vaø caùc giaûi phaùp chính saùch chuû yeáu ñeå ñaët ñeán caùc muïc tieâu trong moâi tröôøng kinh teá-xaõ hoäi ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Trong quy hoaïch phaùt trieån, caùc muïc tieâu vaø caùc giaûi phaùp, chính saùch vai troø raát quan troïng. Caùc muïc tieâu daøi haïn laø nhöõng thaønh quaû döï ñònh maø moät toå chöùc phaûi tìm caùch ñaët ñöôïc trong khi thöïc hieän nhieâm vuï chính cuûa mình. Vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu naøy coù tính chaát quyeát ñònh cho söï thaønh coâng cuûa moät toå chöùc vaø chuùng vaïch ra xu höôùng cho thaáy nhöõng muïc tieâu phaûi quan taâm, nhöõng quan ñieåm ñeå xaây döïng nhöõng keá hoaïch daøi haïn, trung haïn, laø cô sôû ñeå phaân phoái hôïp lyù caùc nguoàn taøi nguyeân vaøo muïc tieâu phaùt trieån. Caùc chính saùch, caùc giaûi phaùp bao goàm caùc quyù taéc, vaø thuû tuïc ñöôïc xaây döïng ñeå hoã trôï cho noå löïc cuûa toå chöùc nhaèm ñaët ñöôïc caùc muïc tieâu ñeå ra. 1.2.2. Vò trí cuûa quy hoaïch thuûy saûn Quyù hoaïch thuûy saûn laø moät boä phaän cuûa quy hoaïch toång theå phaùt trieån kính teá-xaõ hoäi, ñöôïc xem xeùt trong moät khoaûng thôøi gian töø 5 ñeán 10 naêm hoaïc xa hôn. Quy hoaïch thuûy saûn döïa treân cô sôû caùc chuû tröông chính saùch, chieán löôïc cuûa nhaø nöôùc, cuûa ngaønh vaø ñöôïc xaùc ñònh treân söï vaän duïng caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät cho quaù trình quy hoaïch ñoù. Quy hoaïch thuûy saûn trong phaïm vi nöôùc Campuchia laø moät khaâu trong coâng taùc keá hoaïch, noù phaûn aùnh nhöõng noäi dung cô baûn, nhöõng chæ tieâu toång hôïp chuû yeáu veà phaùt trieån ngaønh. Thoâng qua quy hoaïch thuûy saûn, ñöa ra nhöõng ñònh höôùng mang tính chuû ñaïo cho vieäc trieån khai caùc döï aùn, caùc coâng trình thuoäc ngaønh trong phaïm vi caû nöôùc, laøm cô sôû cho vieäc xaây döïng caùc keá hoaïch daøi haïn, trung haïn, ngaén haïn. Do vaäy, quy hoaïch thuûy saûn laø moät boä phaän trong quy hoaïch toång theå caùc ngaønh chöùc naêng, trong ñoù thuûy saûn laø ngaønh kinh teá ñoäng löïc coù nhieâm vuï hoã 6 trôï, taïo ñieàu kieän cho nhieàu ngaønh, lónh vöïc khaùc cuøng phaùt trieåtrnhi. Trong ñoù quy hoaïch thuûy saûn phaûi luoân phoái hôïp chaët cheõ, ñeán hoaït ñoäng vaø söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh khaùc. Xaây döïng quy hoaïch thuûy saûn tröôùc heát phaûi thieát laäp moïi quan heä caân ñoái giöõa caùc lónh vöïc trong noäi boä ngaønh nhö khai thaùc, nuoâi troàng, cheá bieán, dòch vuï haäu caàn, thò tröôøng xuaát nhaäp khaåu, caùc vaán ñeà lao ñoäng ñoàng thôøi ñaûm baûo söï caân ñoái noäi boä vuøng, lieân vuøng. Xaây döïng quy hoaïch thuûy saûn treân ñòa baøn toaøn quoác Campuchia laø coâng vieäc nghieân cöùu keát hôïp lyù luaän vôùi thöïc tieãn vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà thöïc tieãn cuï theå. Vì vaäy, ngoaøi vieäc phaûi döïa treân caùc caên cöù khoa hoïc, coøn phaûi baùm saùt thöïc tieãn ñeå tìm ra caùc giaûi phaùp thoûa ñaùng cho caùc tình huoáng maø thöïc teá ñeà ra. Maët khaùc, quy hoaïch thuûy saûn phaûi tìm ra lôøi giaûi cho chöông trình ñaàu tö phaùt trieån ngaønh, môû ra khaû naêng phaùt trieån toát nhaát cho töøng lónh vöïc trong noâi boä ngaønh ñeå höôùng tôùi hieäu quaû kinh teá cao nhaát cuûa toaøn ngaønh thuûy saûn Campuchia. Ngoaøi ra, do noäi dung cuûa quy hoaïch lieân quan tôùi caùc vaán ñeà kinh teá, kyõ thuaät vaø toå chöùc saûn xuaát, neân quy hoaïch thuûy saûn phaûi coù caùc giaûi phaùp, ngoaøi caùc giaûi phaùp veà kingh teá, kyõ thuaät, coøn ñoøi hoûi moät söï xem 7 xeùt vaø tính toaùn ñeå töøng böôùc hoaøn thieän cô cheá toå chöùc vaø quaûn lyù noùi chung. 1.2.3. Muïc tieâu cuûa quy hoaïch thuûy saûn Töø vai troø neâu treân, quy hoaïch thuûy saûn ñi ñeán muïc tieâu chung laø ñoåi môùi vaø naâng cao naêng löïc hoaït ñoäng toaøn ngaønh nhaèm ñaët ñöôïc hieäu quaû toång hôïp veà kinh teá-xaõ hoäi nhaát cho ngaønh thuûy saûn vaø cho toaøn boä neàn kinh teá quoác Campuchia. - Quy hoaïch thuûy saûn nhaèm taïo cô hoäi khai thaùc toát nhaát caùc lôïi theá so saùnh veà ñieàu kieän töï nhieân, moâi tröôøng, ñaûm baûo söï phaùt trieån haøi hoaø, caân ñoái ôû taát caû caùc lónh vöïc trong noäi boä ngaønh. - Quy hoaïch phaùt trieån ngaønh thuûy saûn mang tính beàn vöõng, vieäc toå chöùc khai thaùc phaûi ñi ñoái vôùi baûo veä vaø caùi taïo nguoàn lôïi, baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi. - Quy hoaïch phaùt trieån thuûy saûn phaûi gaén lieàn vôùi giaûi quyeát toát hôn caùc vaán ñeà xaõ hoäi caùc vuøng daân cö vuøng Bieån Hoà vaø caùc vuøng Bieån cuûa Campuchia. - Quy hoaïch thuûy saûn phaûi gaén lieàn vôùi baûo veä an ninh quoác phoøng caû treân bieån, ngö tröôøng ñaùnh baét vaø treân ñaát lieàn. 1.2.4. Trình töï vaø noäi dung chuû yeáu trong quy hoaïch thuûy saûn Quy hoaïch thuûy saûn bao goàm caùc noäi dung chuû yeáu vaø trình töï sau ñaây: - Thaâm nhaäp thöïc teá, ñieàu tra toång theå veà töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi trong toaøn quoác. Ñaùnh giaù hieän traïng phaùt trieån ngaønh thuûy saûn, bao goàm caùc lóhnh vöïc hoaï ñoäng chuû yeáu cuûa ngaønh. - Döï baùo veà moät soá vaán ñeà coù lieân quan ñeán caùc lónh vöïc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa ngaønh. - Xaùc laäp caùc yeâu caâu quy hoaïch: • Quy hoaïch khai thaùc thuûy saûn 8 • Quy hoaïch nuoâi troàng thuûy saûn • Quy hoaïch cheá bieán thuûy saûn Caùc vaán ñeà dòch vuï haäu caàn ngheà caù, tieáp thò vaø thöông maïi, baûo veä moâi tröôøng vaø nguoàn lôïi thuûy saûn …. Ñöôïc coi laø nhöõng giaûi phaùp quan troïng nhaèm baûo ñaûm thöïc hieän caùc muïc tieâu quy hoaïch. - Ñeà xuaát caùc döï aùn ñaàu tö, danh muïc coâng trình xaây döïng vôùi caùc giaûi phaùp: phuïc hoài caûi taïo, naâng caáp hoaëc xaây döïng môùi vaø löôïng hoùa nhu caàu voán ñaàu tö. - Thöïc hieän caùc tính toaùn ñaàu tö vaø tính toaùn hieäu quaû kinh teá - Sau cuøng laø caùc vaán ñeà veà toå chöùc vaø quaûn lyù. 9 ÑIEÀU TRA TOÅNG THEÅ TÖÏ NHIEÂN KINH TEÁ - XAÕ HOÄI PHAÂN TÍCH, ÑAÙNH GIAÙ HOAØN CAÛNH THÖÏC TRAÏNG NGAØNH THUÛY SAÛN Û DÖÏ ÑOAÙN MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ KINH TEÁ - XAÕ HOÄI THIEÁT LAÄP CAÙC QUY HOAÏCH TÖÔNG LAI QUY HOAÏCH A QUY HOAÏCH B 10 Hình 1.1 NOÄI DUNG VAØ TRÌNH TÖÏ QUY HOAÏCH THUÛY SAÛN TÍNH TOAÙN NHU CAÀU ÑAÀU TÖ VAØ CAÙC GIAÛI PHAÙP , KIEÁN MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ TOÅ CHÖÙC, QUAÛN LYÙ KEÁT LUAÄN 11 1.3. VÍ TRÍ ÑÒA LYÙ CUÛA NÖÔÙC CAMPUCHIA Nöôùc Campuchia laø moät trong soá caùc nöôùc coù nhieàu taøi nguyeân thieân nhieân ôû Ñoâng Nam AÙ, ñaëc bieät veà nguoàn lôïi thuûy saûn. Bieån hoà Tonle Sap laø nguoàn cung caáp nguoàn lôïi thuûy saûn töï nhieân nhieàu nhaát toaøn nöôùc, ñaëc bieät laø caù nöôùc ngoït cuûa Bieån Hoà noåi tieáng toaøn theá giôùi. Nöôùc Campuchia naèm trong vuøng nhieät ñôùi, coù dieän tích ñaát ñaøi laø 181.035 Km vuoâng , chieâu daøi bôø Bieån laø 435 km vaø dieän tích Bieån Hoà laø 3000 km vuoâng. - Phía Baéc giaùp vôùi nöôùc coäng hoøa daân chuû Laøo, - Phía Ñoàng vaø phía nam giaùp vôùi Vieät Nam, - Phía Taây giaùp vôùi vöôøng quoác Thai Lan, - Phía Taây vaø phía Nam giaùp vôùi Vónh Thai Lan, Nöôùc Campuchia coù chieàu daøi daøi nhaát laø 560 km vaø chieàu ngang laø 440 km, coù nhieàu soâng, hoà, ao, ñaàm, röøng ngaäp nöôùc ñeå phaùt trieån thuûy saûn. 1.4. ÑAËC ÑIEÅM KINH TEÁ -XAÕ HOÄI CUÛA NÖÔÙC CAMPUCHIA 1.4.1. Cô caáu haønh chính: Vöôøng quoác Campuchia sau ngaøy giaûi phoùng naêm 1979 ñeán nay coù 24 tænh vaø moät Thuû ñoâ ñoù laø Thuû Ñoâ Phnoâm Peânh. 12 Baûng 1.1 CAÁU TRUÙC HAØNH CHÍNH VAØ DAÂN SOÁ NÖÔÙC CAMPUCHIA STT Ten caùc tænh Daân soá 1998 (Ngöôøi) Phaàn traêm, % Toaøn quoác 11.437.656 100.0 1 Kom Pongcham 1.608.914 262 2 Kaldal 1.075.125 9.40 3 Phnom Penh 999.804 8.74 4 Prey Veng 946.042 8.27 5 Battambang 793.129 6.93 6 Takeo 790.168 6.91 7 Siem Reap 696.164 6.09 8 Kom Pongspeu 598.882 5.24 9 Bon Tey Meam Chay 577.772 5.05 10 Kom Pongthom 569.060 4.98 11 Kom Pot 528.405 4.62 12 Svey Rieng 478.252 4.18 13 Kom Pongchnang 417.693 3.65 14 Poursat 360.445 3.15 15 Kratie 263.175 2.30 16 KrungPreh Sihanuk 155.650 1.36 17 Koh Kong 132.106 1.16 18 Preh Vihea 119.261 1.04 19 Rattanakiri 94.243 0.82 20 Stengtreng 81.074 0.71 21 Utdo Meanchey 68.279 0.60 22 Mondolkiri 32.407 0.28 23 Krung Kep 28.660 0.25 24 Krung Pailin 22.906 0.20 Nguoàn: Ñieàu tra daân soá, Boä Keá hoaïch Campuchia, 1998 13 HìNH 1.2 Baûn ñoà Vöôøng quoác Campuchia 1.4.2. Daân cö Theo soá lieäu thoáng keâ toaøn quoác cuûa Boä keá hoaïch Campuchia vaøo thôøi ñieåm 3/3/ 1998 laø: 11.437.656 ngöôøi. Maät ñoä bình quan 64 ngöôøi treân moät km vuoâng. Maät ñoä daân cö taïi vuøng laø khaùc nhau: vuøng ñoâng baèng 235 ngöôøi, vuøng Bieån Hoà Tonle Sap 52 ngöôøi, vuøng ven bieån 42 ngöôøi, vuøng cao nguyeân vaø vuøng 14 mieàn nuùi 17 ngöôøi treân 1 km vuoâng. Vuøng coù maät ñoä daân cö nhieàu nhaát laø vuøng ñoâng baèng vaø vuøng coù maät daân cö ít nhaát laø vuøng mieàn muùi. Toaøn quoác nôi coù ít nhaát maät ñoä daân cö thay ñoåi chæ coù 2 ngöôøi treân moät km vuoâng. 1.4.3. Caùc chæ tieâu kinh teá 1.4.3.1. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá: Laø moät nöôùc coù neân kinh teá ñaëc tröng laø noâng nghieäp, nöôùc Campuchia coù möùc thu nhaäp bình quan ñaàu ngöôøi haøng naêm giaûi ñoaïn naêm 1999 ñeán naêm 2001 laø 192 USD/ ngöôøi/naêm. 1.4.3.2. Toång saûn phaåm trong nöùôc cuûa Campuchia GDP - theo giaù thöïc teá toång saûn phaåm trong nöôùc töø naêm 1998 ñeán 2002. Baûng 1.2 TOÅNG SAÛN PHAÅM TRONG NÖÔÙC THEO GIAÙ TRÒ THÖÏC Naêm Ñôn vò tính (Trieäu Rial) 1998 8.143.322 1999 8.318.330 2000 8.889.092 2001 9.569.669 2002 10.176.215 Chuù thích: 1 Rial = 37.5 DVN Nguoàn: Baùo caùo toång keát cuïc thuûy saûn, naêm 2003 1.5. TIEÀM NAÊNG TÖÏ NHIEÂN VEÀ THUÛY SAÛN Campuchia coù bôø bieån daøi 435 km vaø Bieån Hoà Tonle Sap coù chieàu daøi treân 300 km, chöùa döïng nhieàu tieàm naêng to lôùn veà nguoàn lôïi thuûy saûn. Vuøng bieån 15 coù nhieàu coù söï giao thoa giöõa hai doøng hai löu noùng laïnh laø ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc loaïi sinh vaät, phuø du phaùt trieån laøm nguoàn thöùc aên cho caùc loaøi thuûy saûn. Maët khaùc, do caáu taïo ñòa hình, thôøi tieát, khí haäu, thuûy haûi vaên thuaän lôïi cho söï quy tuï, sinh tröôûng cuûa caùc loaøi haûi saûn. Tröø naêng löïc khai thaùc thuûy saûn khaù lôùn, khoaûng 38.100 taán caù bieån vaø caù bieån hoà khoaûng 70.000 ñeán 75.000 taán, cho khaû naêng khai thaùc quanh naêm. Chuûng loaïi thuûy saûn raát phong phuù, coù treân 750 loaøi trong ñoù 400 loaøi laø loaøi caù Bieån Hoà vaø khoaûng 15 phaàn traâm coù giaù trò kinh teá cao. Tröõ löôïng thuûy saûn bieån cuõng coù, chaát löôïng toát, giaù trò cao. Tieàm naêng nuoâi troàng: Dieän tích baõi hoài, baõi trieàu ven soâng, bieån coù khaû naêng nuoâi thuûy saûn nöôùc lôï. Toång dieän tích nuoâi troàng thuûy saûn caû nöôùc laø: 2.747.955 meùt vuoâng. Trong ñoù, dieän tích nuoâi caù nöôùc ngoït laø 2.714.022 meùt vuoâng, nuoâi aùo laø 2.806.213 meùt vuoâng, nuoâi loàng laø 144.059 meùt vuoâng vaø nuoâi chuoàng laø 124.537 meùt vuoâng. ----YœZ---- 16 2.1. PHAÂN TÍCH THÖÏC TRANG KHAI THAÙC THUÛY SAÛN 2.1.1. Naêng löïc khai thaùc thuûy saûn Naêng löïc taøu thuyeàn khai thaùc caùc naêm qua ñaõ taêng oån ñònh theo höôùng phaùt trieån thuyeàn coù coâng suaát lôùn, giaûm taøu thuyeàn coù coâng suaát nhoû.Nguyeân nhaân daãn ñeán söï caàn thieát phaùt trieån do: - Aùp löïc thuyeàn thuûy saûn ven bôø caïn kieät. - Chính saùch khuyeán khích ñoùng taøu coù coâng suaát lôùn ñöôïc mieãn giaûm thueá. - Chuû tröông baûo veä nguoàn lôïi vaø thöïc hieän chöông trình ñaùnh baét xa bôø. Trong chieán tranh naêm (1975-1979) hoaït ñoäng nghieân cöùu vaø ñaùnh baét raát ít. Sau naêm 1979 ngheà ñaùnh baét thuûy saûn, baét ñaàu, laïi nhöng coøn ít, chæ coù moät soá taøu maø Campuchia hôïp taùc ñaùnh baét vôùi Lieân Xoâ cuõ vaø Vieät Nam. Naêm 2003, soá löôïng taøu thuyeàn baét ñaàu taêng leân nhieàu khi so saùnh vôùi naêm 1998, bao goàm taøu thuyeàn coù maùy vaø khoâng coù maùy. Baûng 2.1 NAÊNG LÖÏC TAØU THUYEÀN KHAI THAÙC THUÛY SAÛN CAMPUCHIA 1998 – 2002 PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG QUY HOAÏCH PHAÙT TRIEÅN NGAØNH THUÛY SAÛN CAMPUCHIA CHÖÔNG 2 17 Thuyeàn khoâng maùy Boats no engines Taøu thuyeàn coù maùy Boats with engines Naê m Thuyeà n chöùa < 5 taân Thuyeà n Chöùa >5 taân Toång coäng Coäng suaát < 10 HP Coâng suaát 10 - 30 HP Coâng suaát 30-50 HP Coâng suaát >50 HP Coäng Toång coäng 199 8 21.965 1.057 23.02 3 8.101 2.451 430 231 11.213 34.236 199 9 19.588 1.217 20.78 3 7.654 2.810 346 389 11.213 34.236 200 0 13.759 1.347 15.10 6 9.436 3.937 773 314 14.460 29.566 200 1 16.287 1.264 17.55 1 11.562 4.140 568 618 16.888 34.366 200 2 28.417 1.142 29.55 9 19.433 5.377 531 580 113.58 1 11.361.055 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia, 2003 - Loaïi taøu coù khaû naêng khai thaùc xa bôø coù coâng suaát lôùn hôn 50 naêng löïc trôû leân taêng leân nhieàu trong 2001 - 2002. 2.1.2. Lao ñoäng khai thaùc thuûy saûn Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Cuïc thuûy saûn Campuchia, trong naêm 2002, lao ñoäng khai thaùc laø 106.216 ngöôøi, vôùi 36.310 hoä gia ñình, ñaõ taêng leân nhieàu so vôùi naêm 1998. Ña soá hoä gia ñinh thöôøng sinh soáng ôû gaàn ngö tröôøng ñaùnh baét (Fisheries domain) vaø kieám soáng baèng ngheà ñaùnh caù, moät phaàn nöõa keát hôïp laøm ruoäng hay laøm vöôøn. Ñieàu kieän soáng cuûa hoï coøn raát ngheøo vì möùc thu nhaäp thaáp. Lao ñoäng khai thaùc ôû Campuchia goàm 2 thaønh phaàn. 18 - Khai thaùc theo quy moâ nhoû(Small-scale fishing).(ôû ñoàng ruoäng), - Khai thaùc theo qui moâ vöøa (duøng thuyeàn ñaùnh baét khoâng coù maùy), - Khai thaùc theo qui moâ lôùn (duøng thuyeàn ñaùnh baét coù coâng suaát treân 30 maõ löïc). Baûng 2.2 LAO ÑOÄNG KHAI THAÙC THUÛY SAÛN GIAI ÑOAÏN 1998-2002 Khai thaùc qui moâ nhoû Khai thaùc qui moâ vöøa Khai thaùc qui moâ lôùn Naêm Hoä g/ñình Lao ñoäng Hoä g/ñình Lao ñoäng Hoä g/ñình Lao ñoäng 1998 4.140 9.6000 4.140 9.6000 24.464 68.745 1999 36.310 106.216 36.310 106.216 36.310 106.216 2000 76.325 13.641 76.325 13.641 76.325 13.641 2001 258.579 389.659 23.299 23.299 2.556 7.283 2002 272.797 611.780 41.361 107.386 1.727 6.505 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia naêm, 2003 2.1.3. Ngö tröôøng khai thaùc: Taïi Campuchia, chia ngö tröôøng ñaùnh baét thaønh 2 loaïi: 1/ Ngö tröôøng cho pheùp ñaùnh baét: - Ñoái vôùi vieäc khai thaùc caù Bieån Hoà laø nhöõng Loâ khai thaùc Bieån Hoà Tonle Sap. Ñoái vôùi khai thaùc Bieån laø loaïi vuøng nöôùc coù ñoä saâu töø 20 m trôû leân. 2/ Ngö tröôøng khoâng cho pheùp khai thaùc. • Ngö tröôøng khoâng cho pheùp ñaùnh baét laø vuøng giöõ laïi cho gioùng loaïi caù sinh saûn. • Vuøng röøng ngaäp nöôùc khi coù muøa möa. 2.1.3.1. Khai thaùc caù Bieån Hoà 1/ Muøa vuï ñaùnh baét cuøng doøng 19 Baét ñaàu töø ngaùy 01 thaùng 10 ñeán ngaøy 31 thaùng 05 haøng naêm. Aùp duïng cho ngö tröôøng ñaùnh baét ôû phía Baéc song song vôùi soâng Chactokmuc. Tö øngaøy 1 thaùng 11 ñeán 30 thaùng 6 haøng naêm aùp duïng cho ngö tröôøng song song vôùi soâng (Chaktomuc). 2/ Muøa caám (Close Season) Muøa caém ñaùnh baét, baét ñaàu töø thaùng 6 ñeán thaùng 10 haøng naêm tröø ñaùnh baét quy moâ nhoû (cho pheùp ñoái vôùi ngö daân soáng trong ngö tröôøng tröôøng ñoù). Baûng 2.3 TOÅNG KEÁT LO ÑAÙNH BAÉT TAÏI BIEÅN HOÀ TONLE SAP (1998 – 2002) Loâ Khai thaùc Naêm Toång coäng Lake- stream fishing lots Bag net fishing lots Bag net fishing lots for prawn Bag net fishing lots for for seed of pangasius Sand bank fishing lots Reserved fish sanctuaries lots 1998 279 141 63 8 13 31 23 15 1999 270 135 63 8 13 31 20 13 2000 164 82 60 8 13 1 13 2001 164 82 60 8 13 1 13 2002 164 82 60 8 13 1 13 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia, 2003 20 Hình 2.1: Baûn ñoà Loâ khai thaùc thuûy saûn Campuchia 2.1.3.2. Khai thaùc ven bieån Vuøng ven bieån Campuchia coù chieàu 435 km, keùo daøi töø mieàn nam Vöôøng quoác Thailand cho ñeán bieán giôùi phía nam Vieät Nam vaø Phía Ñoâng giaùp vôùi Vónh Thailan.Vieäc khai thaùc coù theå aùp duïng ñöôïc döôùi söï cho pheùp cuûa Cuïc thuûy saûn. Hieän nay, Cuïc thuûy saûn Campuchia coù bieän phaùp caám khai thaùc trong ngö tröôøng ñaùnh baét ôû ñoä saâu döôùi 20 m bò caám, tröø tröôøng hôïp cho pheùp ñaët bieät cuûa Cuïc thuûy saûn Campuchia. Baûng 2.4 NAÊNG SUAÁT VAØ SAÛN LÖÔÏNG KHAI THAÙC THUÛY SAÛN 21 (1998 – 2002) Naêm Toång saûn löôïng (Taán) Saûn löôïng caù nöôùc ngoït (Taàn) Saûn löôïng haûi saûn (Taán) 1998 122.000 75.700 29.800 1999 284.100 231.000 38.100 2000 296.030 245.600 6.000 2001 444.500 385.000 42.000 2002 424.400 360.300 45.850 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia, naêm 2003 Ñaëc ñieåm lôùn nhaát ñaùng chuù yù coù lieân quan tröïc tieáp ñeán cheá bieán caên cöù vaøo saûn löôïng caù Bieån Hoà taäp trung vaøo muøa ñaùnh baét töø thaùng 1 ñeán 4 haøng naêm töông ñoái lôùn, vì thôøi vuï taäp trung vaøo thaùng 10 ñeán thaùng 6 trong naêm. Ñoái vôùi ñaùnh baét caù bieån, taäp trung vaøo 3 thaùng, thaùng 8,9 vaø thaùng 10 trong naêm. Ñaây laø vuï caù thöôøng ñaït naêng suaát lôùn nhaát trong toång saûn löôïng trong naêm ôû Campuchia. 2.2. PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG NGHEÀ NUOÂI TROÀNG THUÛY SAÛN So vôùi ngheà khai thaùc, ngheâ nuoâi troàng thuûy saûn ôû Campuchia keùm phaùt trieån. Maëc duø coù tieàm naêng vaø ñieàu kieän, nhöng dieän tích nuoâi troàng nöôùc lôï, nuoâi caù nöôùc ngoït, saûn löôïng thu hoaïch haøng naêm chieám tyû troïng raát thaáp so vôùi saûn löôïng khai thaùc töï nhieân caù Bieån vaø caù Bieån Hoà. Naêm 2002, saûn löôïng nuoâi troàng ñaït 14.600 taán (trong ñoù, saûn löôïng caù 14.547 taán, toâm 53 taán, ñaït saûn löôïng laø 47.87 %, keá hoaïch laø 30.500 taán, taêng leân 600 taán so vôùi naêm 2001. - Nuoài roâng bieån ñaït saûn löôïng laø 3.650 taán. 22 - Nuoâi ca saáu vôùi saûn löôïng laø 50.850 con baèng 101.70 % keá hoaïch laø 50.000 con, taêng leân 14.850 con so vôùi naêm 2001. - Saûn xuaát caù saáu gioáng vôùi saûn löôïng laø 13.420.000 con, ñaït 67.10 % keá hoaïch laø 20.000.000 con, taêng leân 2.420.000 con so vôùi naêm 2001. Baûng 2.5 TOÅNG SAÛN LÖÔÏNG NUOÂI TROÀNG THUÛY SAÛN (1998 – 2003) Naêm Caù nöôùc ngoït (Taán) Caù bieån (Taán) Toång coäng (Taán) 1998 4.933 160 5.120 1999 14.840 1.660 16.000 2000 13.855 575 14.430 2001 13.790 3.710 17.500 2002 14.335 3.915 18.250 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia naêm, 2003 2.2.1. Ngheà nuoâi caù gioáng: Hieän nay toaøn nöôùc Campuchia coù13 traïi saûn xuaát caù gioáng, coù naêng löïc saûn xuaát haøng naêm saûn xuaát ñöôïc töø 7.508 - 13.420 nghìn con caù gioáng vaø ñöôïc ngöôøi nuoâi ñaùnh giaù coù chaát löôïng cao. Baûng 2.6 KEÁT QUAÛ TRAÏI SAÛN XUAÁT CAÙ GIOÁNG (1998 – 2002) Chæ tieâu 1998 1999 2000 2001 2002 Taøi trôï Soá traïi caù gioáng 11 11 12 13 13 SAO,PADEK, EU, AIT, JICA, UNDP, MRC Soá löôïng caù gioáng (Nghìn con) 8.550 9.260 7.508 11.000 13.420 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia, 2003 23 2.3. PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG CHEÁ BIEÁN THUÛY SAÛN Ngheà ñaùnh baét gaén lieàn vôùi ngheà cheá bieán caù ñaõ toàn taïi ôû Campuchia töø laâu ñôøi, trôû thaønh moät ngheà truyeàn thoáng cuûa nhaân daân vuøng ven bieån vaø Bieån Hoà. Maém moøi, nöôùc maém, maém (Bro hok), Pho ok cuûa Campuchia coù moät thôøi ngon noåi tieáng, ñaõ töøng xuaát khaåu sang caùc nöôùc nhö Laøo, Thailan, ñeå laïi aán töôïng cho ngöôøi tieâu duøng taïi nhieàu nöôùc ñeán ngaøy nay. Tröôùc ngaøy giaûi phoùng naêm 1979, cheá bieán thuûy saûn chuû yeáu laø nöôùc maém, maém Bro hok, caù khoâ, caù haáp, noùi chung coøn daïng sô cheá, giaù trò kinh teá coøn thaáp. Cheá bieán coâng nghieäp chæ coù moät nhaø maùy ñoâng laïnh taïi taïi tænh Kom Pong Som, saûn xuaát caù hoäp taïi Tænh naøy vôùi coâng suaát nhoû. Sau ngaøy giaûi phoùng naêm 1979, Nhaø nöôùc ñaàu tö cho ngaønh cheá bieán thuûy saûn hình thaønh 3 xí nghieäp lôùn. Hai xí nghieäp naèm ôû tænh Kom Pong Som, moät xí nghieäp chuyeân saûn xuaát caù hoäp, caù ñoâng laïnh, vaø moät xí nghieäp nöõa chuyeân saûn xuaát nöôùc maém vaø caùc loaïi caù khoâ xuaát khaåu. Xí nghieäp cheá bieán thöùc aên naèm ôû Thuû ñoâ Phnoâm peânh, chuyeân saûn xuaát caù nöôùc ngoït ñoâng laïnh, caù khoâ, nöôùc maém. Hieän nay caùc cô sôû saûn xuaát cheá bieán thuûy saûn coù ôû 13 tænh trong caû nöôùc ñang cheá bieán thuûy saûn ñeå tieâu thuï ôû thò tröôøng trong nöôùc. Chuû yeáu laø cheá bieán nöôùc maém, cheá bieán maém Pro hok vaø caù khoâ vaø noù laø moät ngheà truyeàn thoáng cuûa ngöôøi daân Campuchia. Naêm 2002, cheá bieán thuûy saûn nöôùc ngoït ñaët naêng suaát 50.000 taán, baèng 83.33 %, keá hoaïch laø 60.000 taán, taêng leân 10.000 taán so vôùi naêm 2001. Cheá bieán haûi saûn ñaït naêng suaát 2.900 taán, baèng 72.50 %, keá hoaïch laø 4.000 taán, giaûm 100 taán so vôùi naêm 2001. Saûn xuaát nöôùc maém ñaït naêng suaát 9.000.000 lít, baèng 45.00 % cuûa keá hoaïch laø 20.000.000 lít, giaûm 2.177.000 lít so vôùi naêm 2001. 24 Baûng 2.7 NAÊNG SUAÁT CHEÁ BIEÁN THUÛY SAÛN (1998-2002) Naêm Naêng suaát cheá bieán caù (Taán) Cheá bieán nöôùc maém (Lit) 1998 13.210 5.200.000 1999 9.404 1.582.000 2000 15.600 54.200 2001 63.000 143.977 2002 62.900 19.900 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia, naêm 2003 2.4. PHAÂN TÍCH THÖÏC TRANG HOAÏT ÑOÄNG XUAÁT KHAÁU THUÛY SAÛN Saûn löôïng thuûy saûn xuaát khaåu töôi vaø cheá bieán toång hôïp ñöôïc neâu trong caùc baûng 2.8 vaø 2.9. Baûng 2.8 SAÛN LÖÔÏNG XUAÁT KHAÁU CAÙ NÖÔÙC NGOÏT TÖÔI (CHUÛ YEÁU CAÙ BIEÅN HOÀ) Ñôn vò tính: Taán Naêm Teân tænh 1998 1999 2000 2001 2002 Thuû ñoâ Phnom Penh 675 3.000 2.408 1.825 2.200 Kandal 450 2.000 520 960 930 Prey Veng 50 600 500 800 770 Takeo 120 200 232 900 720 Kompong Cham 120 200 87 55 40 Kratie 40 200 50 50 50 Steng Treng 200 10 60 60 Rattanak Kiri 20 Kompong Thom 18 200 45 100 230 Kompong Chhnang 1.301 4.000 8.410 4.470 5.630 Pursat 457 550 152 945 4.100 Battam Bang 430 550 208 90 270 Banteay Meanchey 100 2.000 1.486 237 380 Siem Reap 1.030 1.500 540 1.155 2.200 Toång coäng 2.462.331 471.050 2.356.304 420.445 17.600 Nguoàn: Cuïc thuûy Campuchia, 2003 25 Baûng 2.9 SAÛN LÖÔÏNG XUAÁT KHAÅU CAÙ BIEÅN TÖÔI Ñôn vò tính: Taán Naêm Teân tænh 1998 1999 2000 2001 2002 Kep 20 30 Kompot 865 2.000 1.50 464 263 Kom Pong Som 4.100 6.000 307 1.881 1.311.055 Koh Kong 12.050 8.000 8.400 24 230.963 Coâng ty thuûy saûn 4.500 2.000 676 1.055 Toång coäng 88.565 38 9.929 520.939 493.963 Nguoàn: Cuïc thuûy Campuchia 2003 Baûng 2.10 SAÛN LÖÔÏNG XUAÁT KHAÅU CHEÁ BIEÁN THUÛY SAÛN Ñôn vò tính: Taán Naêm Teân tænh 1998 1999 2000 2001 2002 Thuû ñoâ Phnom Penh 1.325 240 875 725 1.880 Kandal 120 180 970 40 4.960 Prey Veng - 0 15 0 Takeo - 0 10 180 0 Kompong Cham - 0 200 630 Kratie - 0 110 10 Steng Treng - 0 2 5 Rattanak Kiri 0 45 80 Kompong Thom 2 10 300 10 60 Kompong Chhnang 250 4.000 900 325 960 Pur Sat 113 150 170 1.405 1.550 Battam Bang 220 10 233 70 60 Bonteay Meanchey 10 3.310 10 543 905 Siem Reap 2.280 2.505 500 1.475 3.400 Kep - 15 10 30 30 Kompot 200 100 45 464 367 Sihanuk Vill 745 1.090 390 1.181 1.069 Koh Kong 745 0 40 24 380 Coâng ty thuûy saûn 1.400 2.905 2.000 745 Toång coäng 241.001 71.881 4.782 32.051 34.999 Nguoàn: Cuïc thuûy saûn Campuchia, 2003 26 3.5. PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG COÄNG TAÙC BAÛO VEÄ NGUOÀN LÔÏI THUÛY SAÛN Baûo veä nguoàn lôïi thuûy sa._.