Đổi mới tổ chức quản lý Tổng Công ty Hóa chất Việt Nam theo mô hình tập đoàn kinh tế

C¸c ch÷ viÕt t¾t dïng trong luËn v¨n CTM : C«ng ty mÑ CTC : C«ng ty con CTCP : C«ng ty cæ phÇn DNNN : Doanh nghiÖp Nhµ n­íc H§QT : Héi ®ång qu¶n trÞ TCT : Tæng c«ng ty TCTNN : Tæng c«ng ty Nhµ n­íc T§KT: TËp ®oµn kinh tÕ TNHH : Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n WTO : Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi GS.TSKH : Gi¸o s­ – TiÕn sÜ khoa häc. HVCTQGHCM : Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. më ®Çu TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta, ®æi míi tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc, nhÊt lµ c¸c Tæng c«ng ty (TCT), cã tÇm quan träng ®Æc biÖt. Cã thÓ nãi, thµnh c«ng cña c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc quyÕt ®Þnh thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta. Trong h¬n 20 n¨m ®æi míi, c¶i c¸ch võa qua, mÆc dï hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë n­íc ta ®· ®­îc t¸i c¬ cÊu c¨n b¶n, sè l­îng doanh nghiÖp phï hîp víi së h÷u Nhµ n­íc h¬n, m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh thÝch hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu h¬n, n¨ng suÊt lao ®éng, søc c¹nh tranh, hiÖu qu¶… ®Òu ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc. Nh­ng, nh×n tæng thÓ, hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ch­a ®¸p øng yªu cÇu, søc c¹nh tranh thÊp, tiÒm Èn nguy c¬ ®æ vì nÕu kh«ng ®­îc tiÕp tôc ®æi míi h¬n n÷a. ChÝnh v× thÕ, §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø X ®· nhÊn m¹nh: “ KhÈn tr­¬ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng h×nh thµnh lo¹i h×nh c«ng ty Nhµ n­íc ®a së h÷u, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. Thóc ®Èy h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ vµ Tæng c«ng ty nhµ n­íc m¹nh, ho¹t ®éng ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc, trong ®ã cã ngµnh chÝnh; cã nhiÒu chñ së h÷u, së h÷u nhµ n­íc gi÷ vai trß chi phèi” [15, tr.232] Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc thµnh lËp theo m« h×nh Tæng c«ng ty 91. Trong nh÷ng n¨m qua, Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nhiÒu néi dung ®æi míi vµ ph¸t triÓn nh­: Cæ phÇn ho¸, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, c¶i tiÕn c¬ chÕ qu¶n lý néi bé… Nhê ®ã TCT ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. NhiÒu s¶n phÈm cña TCT ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña x· héi vµ gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ. TCT gãp phÇn lín vµo gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh Ho¸ chÊt, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cung cÊp nhiÒu chç lµm viÖc…Nhê nh÷ng thµnh tÝch ®ã TCT ®· ®îc Nhµ n­íc tÆng th­ëng nhiÒu phÇn th­ëng cao quý. Tuy nhiªn, víi m« h×nh ho¹t ®éng nh­ hiÖn nay, Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam cßn tån t¹i mét sè h¹n chÕ lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh­: Quan hÖ gi÷a TCT víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn vµ gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn víi nhau thiÕu tÝnh g¾n kÕt chÆt chÏ, c¬ cÊu ngµnh kinh doanh ch­a hîp lý, quy m« c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cßn nhá so víi khu vùc vµ quèc tÕ, tr×nh ®é c«ng nghÖ míi ®¹t ë møc trung b×nh vµ trung b×nh kh¸, tr×nh ®é tù ®éng ho¸ ch­a cao, lao ®éng nhiÒu, søc c¹nh tranh cña mét sè s¶n phÈm ch­a cao, tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh cßn thÊp... §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn, cÇn tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc, qu¶n lý ë Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ t×m m« h×nh tæ chøc, qu¶n lý hiÖu qu¶. TËp thÓ l·nh ®¹o TCT cã chñ tr­¬ng x©y dùng Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam thµnh tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. Song qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy cßn gÆp nhiÒu v­íng m¾c. Víi mong muèn gãp tiÕng nãi vµo qu¸ tr×nh thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã, ®Ò tµi “®æi míi tæ chøc, qu¶n lý Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam theo m« h×nh TËp ®oµn kinh tÕ” ®­îc chän lµm ®èi t­îng nghiªn cøu trong luËn v¨n. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Liªn quan ®Õn ®Ò tµi luËn v¨n, d­íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc ®­îc c«ng bè. Cã thÓ l­îc qua mét sè c«ng tr×nh sau: - NguyÔn §×nh Phan: Thµnh lËp c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt nam, – Nxb CTQG, H. 1996 - Ph¹m Quang Trung: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý Tµi chÝnh trong c¸c TËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam, luËn ¸n tiÕn sÜ, §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n n¨m 2000. - Vò Huy Tõ : M« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ , Nxb CTQG, H. 2002 - Bïi V¨n HuyÒn: Tæng c«ng ty Nhµ n­íc ë ViÖt nam. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, luËn v¨n th¹c sÜ – HVCTQGHCM , n¨m 2003. - NguyÔn ThÞ Phong Lan: §Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p chuyÓn mét sè Tæng c«ng ty Nhµ n­íc sang m« h×nh TËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam, luËn v¨n th¹c sÜ – HVCTQGHCM n¨m 2005. - Vò Hµ C­êng: Gi¶i ph¸p ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý Tµi chÝnh cña Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam theo m« h×nh TËp ®oµn kinh tÕ, luËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ – Häc viÖn Ng©n hµng n¨m 2006 - TrÇn TiÕn C­êng ( 2005), TËp ®oµn kinh tÕ : Lý luËn vµ kinh nghiÖm quèc tÕ – øng dông vµo ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi. ViÖc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam theo m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ hiÖn cha cã c«ng tr×nh nghiªn cøu. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô cña luËn v¨n Môc ®Ých cña luËn v¨n lµ, trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn t¹i cña Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc, qu¶n lý cña Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt nam theo h­íng h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. Phï hîp víi môc tiªu ®ã, luËn v¨n cã nhiÖm vô : + Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tËp ®oµn kinh tÕ; tæng thuËt mét sè kinh nghiÖm vÒ m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ trªn thÕ giíi. + Ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn t¹i cña Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam + §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt nam theo h­íng h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. 4 . §èi t­îng, ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n §èi t­îng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ c¬ së lý luËn vµ gi¶i ph¸p thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh x©y dùng Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt nam thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. Thêi gian nghiªn cøu: LuËn v¨n tËp trung vµo giai ®o¹n tõ khi thµnh lËp Tæng c«ng ty ho¸ chÊt ViÖt Nam (ngµy 20/12/1995) ®Õn nay vµ ®Þnh h­íng ®Õn 2015. 5 . Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu trong luËn v¨n LuËn v¨n ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së thÕ giíi quan duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin, sö dông ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp, ph­¬ng ph¸p thèng kª so s¸nh, ph­¬ng ph¸p ngo¹i suy, ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®Æt ra. §ång thêi, luËn v¨n b¸m s¸t c¸c quan ®iÓm ®æi míi vÒ kinh tÕ ®­îc ph¶n ¸nh trong ®­êng lèi, chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ ®­îc thÓ chÕ ho¸ b»ng c¸c luËt, c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. 6 . §ãng gãp cña luËn v¨n: - Gãp phÇn hÖ thèng ho¸ m« h×nh qu¶n lý tËp ®oµn kinh tÕ vÒ ph­¬ng diÖn lý thuyÕt. - §Ò xuÊt m« h×nh tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý cña Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam phï hîp víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cÇn thùc hiÖn ®Ó chuyÓn Tæng c«ng ty ho¸ chÊt ViÖt Nam thµnh tËp ®oµn kinh tÕ. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung chÝnh cña luËn v¨n ®îc tr×nh bµy trong ba ch­¬ng, 9 tiÕt. ch­¬ng 1 C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña tæ chøc, qu¶n lý tæng c«ng ty theo m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ 1.1. Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ TËp ®oµn kinh tÕ 1.1.1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i tËp ®oµn kinh tÕ 1.1.1.1. Kh¸i niÖm tËp ®oµn kinh tÕ Ngµy nay, thuËt ng÷ “TËp ®oµn kinh tÕ (T§KT)” ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong ®êi sèng kinh tÕ, nhÊt lµ trong c¸c v¨n b¶n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, khã cã thÓ t×m thÊy mét ®Þnh nghÜa ®­îc thõa nhËn chung vÒ T§KT trong giíi häc thuËt. Mét sè nhµ khoa häc gäi T§KT lµ tËp ®oµn kinh doanh. Ch¼ng h¹n, theo Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt Nam, “ TËp ®oµn kinh doanh lµ tæ hîp c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong mét ngµnh hay nh÷ng ngµnh kh¸c nhau, trong ph¹m vi mét n­íc hay nhiÒu n­íc, tiÒm lùc kinh tÕ – tµi chÝnh m¹nh, c¬ cÊu phøc t¹p, võa kinh doanh võa liªn kÕt kinh tÕ nh»m t¨ng c­êng tÝch tô, tËp trung, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn” [60, tr.99]. §Þnh nghÜa nµy nhÊn m¹nh khÝa c¹nh “Nhãm doanh nghiÖp”, ®Æc tr­ng quy m« lín vµ môc tiªu t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ lîi nhuËn cña T§KT. Tuy nhiªn, khÝa c¹nh liªn kÕt, néi dung chñ ®¹o cña T§KT l¹i ®­îc nªu kh¸ mê nh¹t. Theo GS.TSKH Vò Huy Tõ th× “ TËp ®oµn kinh tÕ lµ mét c¬ cÊu së h÷u, tæ chøc vµ kinh doanh ®a d¹ng, cã quy m« lín, nã võa cã chøc n¨ng s¶n xuÊt-kinh doanh, võa cã chøc n¨ng liªn kÕt kinh tÕ nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tÝch tô tËp trung cao nhÊt c¸c nguån lùc ban ®Çu (vèn, søc lao ®éng, c«ng nghÖ) ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn”.[49].Trong ®Þnh nghÜa nµy, t¸c gi¶ ®· nªu ®­îc c¸c ®Æc tr­ng c¨n b¶n cña T§KT nh­: Kinh doanh ®a d¹ng, quy m« lín, c¬ cÊu phøc t¹p vµ nhÊn m¹nh tÝnh liªn kÕt, tÝnh môc tiªu cña T§KT nh­ng khÝa c¹nh “Nhãm doanh nghiÖp” l¹i kh«ng ®­îc nªu râ. Trong LuËt doanh nghiÖp n¨m 2005, (®iÒu 146) T§KT ®­îc coi lµ mét h×nh thøc cña nhãm c«ng ty víi ®Þnh nghÜa: “Nhãm c«ng ty lµ tËp hîp c¸c c«ng ty cã mèi quan hÖ g¾n bã l©u dµi víi nhau vÒ lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ c¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c”. C¸ch ®Þnh nghÜa nµy qu¸ nhÊn m¹nh nhãm c«ng ty mµ ch­a nªu ®­îc c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n kh¸c biÖt cña T§KT víi c¸c nhãm doanh nghiÖp kh¸c. Tõ ®iÓn Th­¬ng m¹i Anh – Ph¸p – ViÖt dÞch T§KT tõ thuËt ng÷ tiÕng Anh lµ Group víi nghÜa tæ hîp doanh nghiÖp, trong ®ã gåm mét c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty kh¸c mµ c«ng ty mÑ kiÓm so¸t hay cã tham gia. Mçi c«ng ty con, tù b¶n th©n nã cã thÓ kiÓm so¸t c«ng ty kh¸c hay tham gia c¸c tæ hîp kh¸c. §Þnh nghÜa nµy míi chØ nªu ®­îc mét lo¹i h×nh ®Æc biÖt cña T§KT. Trªn thùc tÕ, ë c¸c n­íc kh¸c nhau, T§KT còng ®­îc gäi b»ng c¸c tªn kh¸c nhau. ë Anh, §øc vµ Ph¸p, Mü T§KT ®­îc gäi lµ Cartel, Syndicate, Trust, Group, ng­êi Ên §é gäi T§KT lµ Business houses, ë Hµn Quèc T§KT lµ Chaelbols, ë NhËt B¶n T§KT ®­îc gäi lµ Keiretsu, Trung Quèc dïng thuËt ng÷ tËp ®oµn doanh nghiÖp.... Së dÜ cã nhiÒu c¸ch hiÓu vµ tªn gäi kh¸c nhau nh­ thÕ lµ do tÝnh ®a d¹ng vµ khã ®Þnh h×nh cña T§KT. Trong ®êi sèng hiÖn thùc, ng­êi ta khã x¸c ®Þnh ®­îc giíi h¹n thÞ tr­êng vµ tiÒm lùc kinh tÕ thùc sù cña mét tËp ®oµn, mÆc dï nã hiÓn hiÖn nh­ mét lùc l­îng kinh tÕ cã søc chi phèi thÞ tr­êng, chi phèi nhiÒu nÒn kinh tÕ. Cã t×nh tr¹ng phæ biÕn trªn thÕ giíi lµ T§KT kh«ng ®¨ng ký kinh doanh d­íi h×nh thøc mét doanh nghiÖp thèng nhÊt, do ®ã, d­íi gi¸c ®é hÖ thèng, nhiÒu T§KT kh«ng cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. ë hÇu hÕt c¸c n­íc, vÒ mÆt ph¸p lý, trong quan hÖ víi c¸c ®èi t¸c kh¸c, mçi doanh nghiÖp thµnh viªn cña tËp ®oµn tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c nghÜa vô tµi chÝnh cña m×nh. Nh­ng vÒ mÆt qu¶n lý vµ lîi Ých kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp cã mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ vµ phô thuéc vµo nhau vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­ doanh nghiÖp nµy ®Çu t­ vèn vµo doanh nghiÖp kia, c¸c doanh nghiÖp chÞu sù ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c víi nhau ®Ó cïng t¹o ra mét s¶n phÈm hoµn chØnh, hoÆc cïng céng ®ång tr¸ch nhiÖm, phô thuéc nhau vÒ th­¬ng hiÖu, thËm chÝ phô thuéc nhau vÒ c¸c cam kÕt rµng buéc theo kiÓu hîp ®ång... Do phô thuéc lÉn nhau nªn c¸c doanh nghiÖp trong T§KT ph¶i chÞu sù kiÓm so¸t lÉn nhau, trong ®ã th­êng cã mét doanh nghiÖp gi÷ vai trß trung t©m. §ã th­êng lµ doanh nghiÖp cã thÕ lùc vµ cã ¶nh h­ëng nhÊt. Ph­¬ng thøc kiÓm so¸t còng v« cïng ®a d¹ng, cã thÓ chØ lµ sù phèi hîp gi¸, cã thÓ lµ sù liªn kÕt ®Ó ®éc chiÕm thÞ tr­êng, nh­ng còng cã thÓ lµ sù liªn kÕt s©u theo d©y chuyÒn c«ng nghÖ hoÆc chi tiÕt s¶n phÈm...C¸c doanh nghiÖp cã thÓ cïng quèc tÞch, cã thÓ kh¸c quèc tÞch. Tuy nhiªn, môc tiªu cuèi cïng cña bÊt cø doanh nghiÖp nµo tham gia liªn kÕt trong T§KT còng lµ lîi nhuËn cña kho¶n vèn mµ doanh nghiÖp ®Çu t­. Do ®ã, trong T§KT bao hµm c¶ nhu cÇu hîp t¸c, c¶ nhu cÇu tho¸t ly. ChØ khi nµo tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp tham gia liªn kÕt ®Òu cã lîi h¬n khi kh«ng tham gia liªn kÕt, còng nh­ chØ khi nµo sù kiÓm so¸t cña trung t©m ®ñ m¹nh th× T§KT míi tån t¹i æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. Víi c¸ch hiÓu T§KT nh­ thÕ, chóng t«i cho r»ng, T§KT lµ mét nhãm doanh nghiÖp cã t­ c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp nh­ng cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau vÒ vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng nh»m môc tiªu t¨ng søc c¹nh tranh, gi¶m chi phÝ vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn chung. Theo c¸ch hiÓu cña chóng t«i, T§KT kh«ng ph¶i mét ph¸p nh©n, nh­ng lµ mét thùc lùc kinh tÕ cã tæ chøc v× nã cã ­u thÕ vÒ quy m« s¶n phÈm, vÒ tiÒm lùc c«ng nghÖ, vèn, vÒ thÞ tr­êng. C¸c T§KT cã kh¶ n¨ng tù b¶o tån sù liªn kÕt kh¸ lín. Ngoµi ra, ®Ó ®¶m b¶o sù kh«ng ly t©m cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, doanh nghiÖp gi÷ vai trß trung t©m cã xu h­íng n¾m gi÷ phÇn vèn chi phèi cña doanh nghiÖp thµnh viªn. ChÝnh v× thÕ, T§KT cã m« h×nh phæ biÕn lµ h×nh th¸p tham dù, trong ®ã doanh nghiÖp trung t©m ®øng ë ®Ønh h×nh th¸p cã vai trß lµ c«ng ty mÑ gi÷ phÇn vèn chi phèi ë c«ng ty con, c¸c c«ng ty con sÏ gi÷ phÇn vèn chi phèi ë c«ng ty ch¸u. B»ng c¸ch ®ã, T§KT më réng phÇn ®¸y cña m×nh phï hîp víi xu h­íng më réng quy m« kinh doanh vµ ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ. 1.1.1.2. C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn chñ yÕu cña tËp ®oµn kinh tÕ Ngµy nay T§KT xuÊt hiÖn trªn thÕ giíi d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. C¨n cø theo c¸c tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c nhau, cã thÓ xÕp c¸c T§KT vµo mét trong c¸c lo¹i sau ®©y: a. C¨n cø vµo m« h×nh tæ chøc vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc T§KT, ng­êi ta ph©n chóng thµnh ba lo¹i: - T§KT liªn kÕt cøng: Trong c¸c T§KT lo¹i nµy, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn liªn kÕt víi nhau trong mét tæ chøc thèng nhÊt vµ mÊt tÝnh ®éc lËp vÒ tµi chÝnh, s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i. Sù kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp trung t©m ®­îc thùc hiÖn qua vai trß cæ ®«ng chi phèi vµ m« h×nh tæ chøc phæ biÕn cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn lµ c«ng ty cæ phÇn - T§KT liªn kÕt mÒm: C¸c doanh nghiÖp trong lo¹i T§KT nµy chñ yÕu liªn kÕt víi nhau th«ng qua hiÖp ­íc hoÆc hîp ®ång kinh tÕ vÒ c¸c vÊn ®Ò quy m« s¶n xuÊt, hîp t¸c nghiªn cøu, ®Þnh gi¸ thÞ tr­êng....TËp ®oµn nµy cã h×nh thµnh ban qu¶n trÞ ®Ó ®iÒu hµnh ho¹t ®éng chung cña tËp ®oµn, nh÷ng c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cã møc ®é ®éc lËp cao trong c¸c quyÕt ®Þnh tµi chÝnh, s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i. - T§KT liªn kÕt vÒ tµi chÝnh: §Æc tr­ng cña T§KT lo¹i nµy lµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn chñ yÕu cã mèi quan hÖ vÒ tµi chÝnh víi nhau th«ng qua ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vÒ tµi chÝnh, h×nh thµnh c«ng ty tµi chÝnh (Holding Company) thùc thi vai trß cña c«ng ty mÑ. Lo¹i T§KT nµy th­êng kinh doanh ®a d¹ng vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cã quyÒn tù chñ cao. * NÕu xÐt theo ph¹m vi liªn kÕt, cã c¸c lo¹i T§KT sau: - Cartel: lµ nhãm c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh liªn kÕt víi nhau theo nguyªn t¾c tháa thuËn gi¸. §©y lµ liªn kÕt ë møc thÊp nhÊt. Trong T§KT kh«ng cã c¬ quan ®iÒu phèi chung. C¸c doanh nghiÖp phèi hîp víi nhau theo néi dung hiÖp ­íc ®· ký kÕt. Ngµy nay cã rÊt Ýt c¸c T§KT lo¹i nµy v× liªn kÕt tho¶ thuËn gi¸ tÊt yÕu dÉn ®Õn ®éc quyÒn cña T§KT nªn nhiÒu ChÝnh phñ ng¨n cÊm. - Syndicate: Lµ h×nh thøc liªn kÕt ph¸t triÓn cao h¬n tõ h×nh thøc cartel. Trong T§KT lo¹i nµy th­êng xuÊt hiÖn mét ban qu¶n trÞ ®iÒu phèi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn thùc hiÖn cam kÕt chung. ThËm chÝ, nhiÒu syndicate cßn buéc c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ph¶i tiªu thô s¶n phÈm th«ng qua v¨n phßng th­¬ng m¹i cña tËp ®oµn. V× thÕ, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn mÊt quyÒn ®éc lËp vÒ th­¬ng m¹i - Trust: ®Æc tr­ng cña T§KT lo¹i nµy lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn do mét ban qu¶n trÞ ®iÒu hµnh chung. C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trë thµnh cæ ®«ng cña T§KT. C¸c tËp ®oµn kiÓu nµy th­êng xuÊt hiÖn trong c«ng nghiÖp víi môc ®Ých ®éc chiÕm nguån nguyªn liÖu vµ c«ng nghÖ. - Consortium: lµ c¸c T§KT trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng. M« h×nh tæ chøc chung cña cosortium lµ c¸c mèi liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn do mét ng©n hµng lín ®¶m nhËn th«ng qua c¸c h×nh thøc ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt vµ chøng kho¸n ®Ó chi phèi doanh nghiÖp kh¸c. - Concern: lµ T§KT ®­îc tæ chøc theo m« h×nh CTM-CTC, trong ®ã vai trß ®iÒu hµnh chung thuéc vÒ CTM. CTC cã thÓ ho¹t ®éng trong rÊt nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau vµ cã quyÒn ®éc lËp trong kinh doanh rÊt cao. CTM chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu phèi c¸c CTC theo môc tiªu vµ lîi Ých chung cña tËp ®oµn th«ng qua c¸c hîp ®ång kinh tÕ hoÆc ®Çu t­. §©y lµ h×nh thøc T§KT phæ biÕn nhÊt hiÖn nay do nã võa tËn dông ®­îc ­u thÕ cña ®éc quyÒn, võa tËn dông ®­îc kh¶ n¨ng linh ho¹t, tù chñ cña CTC vµ cã thÓ h¹n chÕ rñi ro cho c¶ tËp ®oµn. - Congromerate: Lµ T§KT ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc. C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, mÆc dï chÞu sù chi phèi cña doanh nghiÖp trung t©m, nh­ng cã sù kh¸c biÖt nhau rÊt lín vÒ c«ng nghÖ. Th­êng CTM lµ c«ng ty tµi chÝnh hoÆc g¾n víi c«ng ty tµi chÝnh. Søc m¹nh cña tËp ®oµn lµ søc m¹nh cña tiÒm lùc tµi chÝnh. HiÖn nay, c¸c T§KT lín trªn thÕ giíi ®Òu tæ chøc theo m« h×nh nµy. - T§KT xuyªn quèc gia, ®a quèc gia: lµ c¸c T§KT ho¹t ®éng trªn nhiÒu quèc gia kh¸c nhau vµ cã cæ ®«ng thuéc c¸c quèc tÞch kh¸c nhau. §©y lµ h×nh thøc thÝch nghi cña T§KT trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu. Ngoµi c¸c lo¹i T§KT kinh ®iÓn nªu trªn, ngµy nay c¸c T§KT th­êng kÕt hîp trong nã nhiÒu d¹ng thøc rÊt kh¸c nhau. V× thÕ, vÊn ®Ò lùa chän m« h×nh vµ c¬ cÊu tæ chøc T§KT thÝch hîp trë thµnh mèi quan t©m hµng ®Çu cña giíi qu¶n trÞ doanh nghiÖp. 1.1.2. §Æc ®iÓm cña tËp ®oµn kinh tÕ MÆc dï c¸c T§KT mang nhiÒu s¾c th¸i ®a d¹ng, phong phó, nh­ng cã thÓ thÊy chóng cã mét sè ®Æc ®iÓm chung sau: a. C¸c T§KT ®Òu cã quy m« lín vÒ vèn, doanh thu, lao ®éng, ph¹m vi ho¹t ®éng Sù ra ®êi cña c¸c T§KT lµ kÕt qu¶ cña sù liªn kÕt, s¸p nhËp, th«n tÝnh vµ tÝch tô cña sè l­îng lín doanh nghiÖp, nªn, mét c¸ch tÊt yÕu, nã cã quy m« rÊt lín vÒ mäi chØ tiªu. Tr­íc hÕt lµ quy m« vèn lín. VÝ dô: - n¨m 2005 gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña Coca- Cola lµ 105,5 tû USD, Microsof lµ 272,46 tû USD, cña Intel lµ 391,63 tû USD [55]. Vèn cña T§KT ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh­ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu míi kh«ng chØ trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc gia, mµ cßn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh thÕ giíi, t¸i ®Çu t­ lîi nhuËn... Ngoµi ra, T§KT cßn cã thªm ­u thÕ vay tÝn dông víi quy m« lín nhê cã khèi tµi s¶n khæng lå ®Ó thÕ chÊp còng nh­ cã uy tÝn trong kinh doanh. T§KT cßn cã kh¶ n¨ng ®iÒu chuyÓn vèn néi bé....Nhê tiÒm lùc vèn lín nªn T§KT cã thÓ ®Çu t­ nh÷ng dù ¸n lín, cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng thua lç ë mét vµi doanh nghiÖp thµnh viªn trong thêi gian dµi vµ do ®ã cã kh¶ n¨ng chÞu ®ùng c¸c biÕn ®éng lín cña thÞ tr­êng. §©y lµ thÕ m¹nh v­ît tréi cña T§KT so víi c¸c doanh nghiÖp ®¬n lÎ kh¸c. Thø hai, c¸c T§KT th­êng cã doanh thu khæng lå vµ chiÕm thÞ phÇn lín c¶ ë quy m« quèc gia vµ quèc tÕ. VÝ dô, n¨m 2006 doanh thu cña Exxon Mobil lµ 339,938 tû USD, cña Wal – Mart Stores lµ 315,654 tû USD [56]. T§KT cã ®­îc thÞ phÇn s¶n phÈm lín, mét phÇn lµ do quy m« s¶n xuÊt lín, phÇn kh¸c do c¸c tËp ®oµn chuyªn m«n ho¸ cao nªn cã chi phÝ thÊp vµ T§KT rÊt chó träng x©y dùng m¹ng l­íi tiªu thô s¶n phÈm, c¾m chi nh¸nh ë nhiÒu quèc gia. ThÞ phÇn lín cßn lµ môc tiªu theo ®uæi cña nhiÒu T§KT, nhÊt lµ d­íi khÝa c¹nh t¹o ®éc quyÒn ph©n phèi s¶n phÈm ®Ó thu lîi nhuËn ®éc quyÒn. VÝ dô n¨m 1998, tËp ®oµn phÇn mÒm cña Microsoft cña Hoa Kú chiÕm 60-70% thÞ phÇn dÞch vô phÇn mÒm trªn toµn thÕ giíi. Hai tËp ®oµn Coca Cola vµ Pepsi chiÕm kho¶ng 3/4 thÞ phÇn ®å uèng cã gas cña thÕ giíi. Nhê doanh thu vµ thÞ phÇn lín nªn c¸c T§KT kh«ng chØ cã søc m¹nh thÞ trêng mµ cßn cã th­¬ng hiÖu m¹nh. VÝ dô th­¬ng hiÖu cña BMW cã gi¸ thÞ tr­êng lµ 17,126 tû USD. Thø ba, c¸c T§KT kh«ng chØ cã lùc l­îng lao ®éng ®«ng vÒ sè l­îng mµ cßn m¹nh vÒ chÊt l­îng do ®­îc tuyÓn chän vµ ®µo t¹o rÊt nghiªm ngÆt. VÝ dô, N¨m 2006, tËp ®oµn Fedex cã 212.241 nh©n c«ng, tËp ®oµn Intel cã 48.655 nh©n c«ng, tËp ®oµn P&G cã trªn 100.000 nh©n c«ng [57,58]. Ngoµi ra, do ho¹t ®éng ë nhiÒu n­íc kh¸c nhau, do cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh nªn c¸c T§KT cã ­u thÕ trong c¹nh tranh thu hót nguån lao ®éng cã chÊt l­îng cao trªn toµn thÕ giíi. Th­êng, c¸c doanh nghiÖp trong T§KT ®­îc chuyªn m«n ho¸ cao nªn lao ®éng còng ®­îc chuyªn m«n ho¸ vµ ®µo t¹o thèng nhÊt. Tæ chøc lao ®éng trong T§KT còng ®­îc chuÈn ho¸ ë møc cao. C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ®Òu ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy ®Þnh c«ng nghÖ cña tËp ®oµn. T§KT còng lµ n¬i cã lùc l­îng c¸n bé nghiªn cøu khoa häc hïng m¹nh vµ lµm chñ sè l­îng lín c¸c ph¸t minh, s¸ng chÕ cã gi¸ trÞ th­¬ng m¹i. §©y lµ mét thÕ m¹nh v­ît tréi n÷a cña c¸c T§KT. Thø t­, ph¹m vi ho¹t ®éng cña T§KT th­êng vît qu¸ biªn giíi quèc gia. VÝ dô, TËp ®oµn DÇu ho¶ Royal Dutch Shell cã vèn ®Çu t­ vµo h¬n 2000 c«ng ty ®Æt t¹i 130 quèc gia; Intel cã h¬n 100 chi nh¸nh ë h¬n 30 quèc gia; TËp ®oµn s¶n xuÊt m¸y bay Boing cña Mü ®Æt chi nh¸nh ë h¬n 120 n­íc; TËp ®oµn Mittal Steel cña Mü ®Æt chi nh¸nh ë h¬n 150 n­íc kh¾p 4 ch©u lôc. TËp ®oµn P&G cã nhµ m¸y s¶n xuÊt taÞ h¬n 80 quèc gia trªn thÕ giíi. ...Ngµy nay, ph¹m vi ho¹t ®éng cña T§KT cµng cã xu h­íng më réng nhê sù hç trî cña c¸c thµnh tùu th«ng tin liªn l¹c hiÖn ®¹i, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nhanh chãng. C¸c tËp ®oµn võa tËn dông ­u thÕ cña chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt trªn c¬ së sö dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña tõng n­íc ®Ó ®Æt c¸c chi nh¸nh t¹i nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, võa më réng ph¹m vi ho¹t ®éng ®Ó tËn dông hiÖu qu¶ theo quy m«. C¸ch tæ chøc nh­ vËy lµm t¨ng ­u thÕ cña T§KT trong c¹nh tranh. b. HÇu hÕt c¸c T§KT ®Òu kinh doanh ®a ngµnh vµ ®a lÜnh vùc Kh¸c víi ®Çu thÕ kû XIX, thêi kú cã nhiÒu T§KT ho¹t ®éng ®¬n ngµnh, ngµy nay, hÇu hÕt c¸c T§KT ®Òu ho¹t ®éng ®a ngµnh nghÒ, ®a lÜnh vùc, nh­ng cã ngµnh chuyªn s©u. T§KT cÇn ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng ®Ó: 1, cã thÓ san xÎ rñi ro gi÷a c¸c ngµnh víi nhau sao cho t×nh tr¹ng chung cña tËp ®oµn lu«n æn ®Þnh, h¹n chÕ sù phô thuéc vµo biÕn ®éng cña thÞ tr­êng ngµnh; 2, t¹o ®iÒu kiÖn sö dông ­u thÕ cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau, tËn dông thÕ m¹nh cña c«ng nghÖ, t¹o sù liªn kÕt gi÷a cung øng ®Çu vµo, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm; 3, dÔ thay ®æi chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ m«i tr­êng kinh doanh. Tuy nhiªn, th­êng thÊy, mçi tËp ®oµn ®Òu cã ®Þnh h­íng ngµnh mòi nhän cho nh÷ng s¶n phÈm ®Æc tr­ng cña tËp ®oµn nh»m x©y dùng danh tiÕng, t¹o sù kh¸c biÖt hoÆc ph¸t huy thÕ m¹nh c«ng nghÖ riªng cã... Qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng cña c¸c tËp ®oµn th­êng theo hai con ®­êng: theo chiÒu däc vµ theo chiÒu ngang. §a d¹ng ho¸ theo chiÒu däc liªn quan ®Õn më réng ph¹m vi ho¹t ®éng theo c¸c ngµnh cã c«ng nghÖ gÇn hoÆc liªn hÖ lÉn nhau. §a d¹ng theo chiÒu ngang lµ sù më réng ph¹m vi ho¹t ®éng theo c¸c ngµnh kh¸c nhau vÒ c«ng nghÖ, nh­ng bæ sung cho nhau: Bªn c¹nh nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt, më thªm c¸c ®¬n vÞ th­¬ng m¹i, c¸c c¬ së kinh doanh trong lÜnh vùc ng©n hµng, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, hay t¹o dùng c¸c viÖn nghiªn cøu, tr­êng ®µo t¹o. Ngµy nay, do thÞ tr­êng thay ®æi nhanh nªn mét T§KT m¹nh th­êng cã c¬ cÊu s¶n xuÊt kinh doanh trong tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ, kÓ c¶ c¸c ngµnh kh«ng cã liªn quan. M« h×nh tËp ®oµn hiÖn kh¸ phæ biÕn hiÖn nay lµ T§KT gåm mét ng©n hµng, mét sè c«ng ty th­¬ng m¹i, c¸c c«ng ty s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. Xu h­íng chung lµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh, ng©n hµng vµ viÖn nghiªn cøu ngµy cµng cã vÞ trÝ quan träng h¬n trong T§KT. Mçi tËp ®oµn cã chiÕn l­îc ®a d¹ng ho¹t ®éng kh¸c nhau. VÝ dô, TËp ®oµn ITT ban ®Çu lµ mét c«ng ty xuyªn quèc gia dÉn ®Çu vÒ ngµnh ®iÖn tÝn, ®iÖn tho¹i trªn thÕ giíi. Ngµy nay c«ng ty ®· bµnh tr­íng trong c¶ lÜnh vùc th«ng tin liªn l¹c, ng©n hµng, khai th¸c ®¸y biÓn, vò trô, b¶o hiÓm, m¸y tÝnh. TËp ®oµn Nippon (NhËt B¶n), ban ®Çu kinh doanh thÐp, sau khi nghiªn cøu nhu cÇu thÞ tr­êng vµ dù ®o¸n trong nh÷ng n¨m tíi nhu cÇu thÐp sÏ kh«ng t¨ng n÷a, tËp ®oµn chuyÓn h­íng sang kinh doanh thùc phÈm, kh¸ch s¹n, ¨n uèng, phÇn mÒm m¸y tÝnh, c«ng nghÖ sinh häc, thÞ tr­êng chøng kho¸n. HiÖn nay, c¸ biÖt còng cßn tån t¹i mét sè T§KT chØ kinh doanh trong mét sè Ýt lÜnh vùc nhÊt ®Þnh nh­ ng©n hµng, b¶o hiÓm..., nh­ng b¶n th©n c¸c tËp ®oµn nµy còng ®¸ng cã ®Þnh h­íng ®a d¹ng ho¸. c. C¸c T§KT cã c¬ cÊu tæ chøc phøc t¹p Th­êng c¬ cÊu tæ chøc cña T§KT ®­îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng v¨n ho¸, ®Æc ®iÓm ngµnh nghÒ kinh doanh, phong c¸ch qu¶n lý, chiÕn l­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn cña mçi tËp ®oµn. Song nh×n chung, c¬ cÊu T§KT bao giê còng phøc t¹p h¬n c¸c doanh nghiÖp ®¬n lÎ. TÝnh chÊt phøc t¹p kh«ng chØ do T§KT th­êng ®a së h÷u, mµ cßn do mèi quan hÖ liªn kÕt, do cÊu tróc vµ do tÝnh ®a chøc n¨ng. VÒ ®¹i thÓ, c¬ cÊu tæ chøc néi bé tËp ®oµn cã thÓ lµ mét trong ba kiÓu phæ biÕn sau : - C¬ cÊu tæ chøc h×nh th¸p: §Ønh th¸p lµ trung t©m quyÒn lùc ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng cña tËp ®oµn. Sù ph¸t triÓn theo nh¸nh tõ trªn xuèng. - C¬ cÊu tæ chøc ph©n cÊp: C¸c quan hÖ th­êng ®­îc ph©n ®Þnh vµ giíi h¹n theo cÊp qu¶n lý nh­ : CÊp 1chØ qu¶n lý cÊp 2, cÊp 2 chØ qu¶n lý cÊp 3; cÊp 1 kh«ng qu¶n lý cÊp 3... - C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý theo m¹ng l­íi: C¸c quan hÖ ®an xen, ban ®Çu lµ mét trung t©m, ph¸t triÓn theo kiÓu “ m¹ng nhÖn”, sau ®ã mçi nh©n tè trong m¹ng l­íi l¹i cã thÓ lµ mét trung t©m ®Ó ph¸t triÓn c¸c m¹ng l­íi ®an xen kh¸c. Ngoµi kªnh liªn kÕt vµ kiÓm so¸t chñ ®¹o qua ®Çu t­ vèn, doanh nghiÖp trung t©m cßn kiÓm so¸t doanh nghiÖp vÖ tinh th«ng qua chuyÓn giao mét phÇn c«ng nghÖ, liªn kÕt vÒ gi¸, liªn kÕt theo h×nh thøc ®¹i lý, gia c«ng... Tuú c¸c tËp ®oµn kh¸c nhau, c¸c mèi quan hÖ chøc n¨ng mang tÝnh chiÕn l­îc, thÞ tr­êng, c«ng nghÖ th­êng ®­îc ®iÒu phèi chung. C¸c chøc n¨ng th­¬ng m¹i, s¶n xuÊt vµ tµi chÝnh th­êng ®­îc ph©n cÊp m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. 1.1.3. ¦u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña tËp ®oµn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1.1.3.1. ¦u ®iÓm cña tËp ®oµn kinh tÕ - T§KT t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. TËp ®oµn cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh, cã doanh thu lín, lîi nhuËn cao, do vËy cã lîi thÕ ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó nghiªn cøu khoa häc - c«ng nghÖ, ®Ó thùc thi chiÕn l­îc c¹nh tranh hiÖu qu¶. H¬n n÷a, tËp ®oµn võa cã th­¬ng hiÖu m¹nh, võa chiÕm thÞ phÇn chi phèi trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ khu vùc, thËm chÝ lµ c¶ thÕ giíi, nªn c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cã thÓ ®­îc h­ëng c¸c ­u thÕ ®ã mµ kh«ng cÇn chi phÝ ban ®Çu lín, nhÊt lµ ë c¸c tËp ®oµn cã chiÕn l­îc qu¶ng b¸ hiÖu qu¶ th­¬ng hiÖu vµ cã môc tiªu th©u tãm thÞ tr­êng. C¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cña tËp ®oµn, nhê thÕ m¹nh cña tËp ®oµn, mµ cã søc c¹nh tranh h¬n c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Ngoµi ra ®a phÇn T§KT cã chiÕn l­îc gi¸ chung, cã sù ph©n chia thÞ tr­êng hîp lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, cã sù hç trî lÉn nhau nªn søc m¹nh c¹nh tranh cña tõng doanh chÝnh lµ søc c¹nh tranh cña c¶ T§KT mµ doanh nghiÖp ®ã lµ ®¹i diÖn. - C¸c T§KT cã kh¶ n¨ng sö dông chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ ®Ó s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm víi chÊt l­îng cao vµ chi phÝ thÊp h¬n c¸c doanh nghiÖp ®¬n lÎ. S¶n xuÊt cña T§KT ®­îc tæ chøc chuyªn m«n ho¸ c¶ theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang nªn tËn dông ®­îc yÕu tè n¨ng suÊt cña tõng thµnh viªn. H¬n n÷a, T§KT th­êng bè trÝ c¬ së s¶n xuÊt cña m×nh ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho s¶n xuÊt tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô, thËm chÝ cho chi tiÕt s¶n phÈm. Do ®ã chi phÝ s¶n xuÊt cña T§KT lµ tæng hîp cña c¸c chi phÝ thÊp cña thÕ giíi. Chi phÝ thÊp lµ ®iÒu kiÖn v« cïng thuËn lîi vµ cã tÝnh bÒn v÷ng cña lîi nhuËn siªu ng¹ch cña T§KT. §ång thêi, do chuÈn ho¸ chÊt l­îng s¶n phÈm ë tr×nh ®é quèc tÕ, do tiÕp xóc víi nhiÒu nÒn v¨n ho¸ víi c¸c phong tôc vµ thÞ hiÕu kh¸c nhau cña c­ d©n ë c¸c quèc gia kh¸c nhau, nªn T§KT cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó võa n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm cña m×nh ®Õn møc hoµn h¶o, võa cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn c¶i tiÕn linh ho¹t s¶n phÈm theo nhu cÇu cña kh¸ch hµng. H¬n n÷a, do cã chi nh¸nh ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi, T§KT cã kh¶ n¨ng nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ cung øng nhanh. Nh÷ng lîi thÕ nªu trªn t¹o nªn søc sèng m¹nh mÏ vµ bÒn v÷ng cho T§KT mµ kh«ng doanh nghiÖp ®¬n lÎ nµo cã thÓ cã ®­îc, nhÊt lµ trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ ngµy nay - C¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ trung t©m thóc ®Èy tiÕn bé kü thuËt. Do cã quy m« vèn vµ quy m« s¶n xuÊt lín nªn T§KT cã ®iÒu kiÖn t¹o dùng ngay trong néi bé tËp ®oµn c¸c trung t©m nghiªn cøu cã trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i kh«ng thua kÐm c¸c trung t©m nghiªn cøu cña Nhµ n­íc. So víi c¸c c¬ së nghiªn cøu c«ng, trung t©m nghiªn cøu cña T§KT cã hiÖu qu¶ h¬n do lu«n g¾n liÒn víi c¸c yªu cÇu cña s¶n xuÊt, ph©n phèi vµ nhËn ®­îc sù hç trî vÒ ph­¬ng tiÖn, m¸y mãc, con ng­êi tõ chÝnh c¸c thµnh viªn cña tËp ®oµn. H¬n n÷a, c¸c T§KT ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh vµ cã quyÒn h¹n ®Ó tr¶ l­¬ng cao, nªn th­êng thu hót ®­îc giíi tinh hoa trong c¸c nhµ khoa häc lµm viÖc cho hä. Mét ®iÓm m¹nh n÷a lµ quy m« øng dông c¸c ph¸t minh, s¸ng chÕ khoa häc do T§KT t¹o ra rÊt lín nªn chi phÝ nghiªn cøu khoa häc trong gi¸ thµnh s¶n phÈm cña T§KT kh«ng ®¸ng kÓ. Sù chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn vµ gi÷a c¸c chi nh¸nh cña tËp ®oµn ë c¸c n­íc dÔ dµng h¬n so víi sù chuyÓn giao cho c¸c doanh nghiÖp ngoa× tËp ®oµn. ChÝnh v× nh÷ng ­u ®iÓm ®ã mµ ngµy nay c¸c T§KT ®Òu trë thµnh c¸c trung t©m khoa häc øng dông m¹nh, nhiÒu T§KT trë thµnh lùc l­îng ®i ®Çu trong ph¸t minh vµ øng dông c«ng nghÖ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ. - T§KT gãp phÇn æn ®Þnh x· héi vµ t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña quèc gia: Víi viÖc cung cÊp khèi l­îng s¶n phÈm vµ t¹o ra mét khèi l­îng lín viÖc lµm cho x· héi, sù xuÊt hiÖn cña c¸c T§KT sÏ lµm thay ®æi bé mÆt ®Þa ph­¬ng n¬i nã ho¹t ®éng, t¹o nªn sù phån vinh cho ®Þa ph­¬ng ®ã. §ång thêi, T§KT còng gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyªn m«n hãa c¸c ngµnh nghÒ, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c ®Æc khu kinh tÕ vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng lín m¹nh cña quèc gia. Cã thÓ nãi, x©y dùng vµ vËn hµnh thµnh c«ng c¸c T§KT mang quèc tÞch n­íc m×nh ®· t¹o nªn søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ quèc gia, t¹o nguån thu lín cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. NhiÒu Nhµ n­íc cßn kú väng th«ng qua c¸c T§KT cã thÓ kiÓm so¸t vµ æn ®Þnh ®­îc thÞ tr­êng, t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho mäi doanh nghiÖp ph¸t triÓn. - C¸c T§KT cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín vµ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n thanh to¸n cña ®Êt n­íc. Môc tiªu ph¸t triÓn cña tËp ®oµn lµ thèng lÜnh kh«ng chØ thÞ tr­êng trong n­íc mµ c¶ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Do vËy, tËp ®oµn kh«ng ngõng ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, khai th¸c thÞ tr­êng vµ tiÕp thÞ s¶n phÈm c¶ trong vµ ngoµi n­íc, theo ®uæi môc tiªu ®¹t th­¬ng hiÖu næi tiÕng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín, T§KT ¶nh hëng lín ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i, c¸n c©n thanh to¸n cña quèc gia, vµ th«ng qua ®ã ¶nh h­ëng ®Õn vÞ thÕ quèc gia trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, T§KT lµ lùc l­îng nßng cèt ®Ó héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Th«._.ng qua c¸c T§KT, qu¸ tr×nh héi nhËp d· chuyÓn ho¸ tõ quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c hÖ thèng kinh tÕ t­¬ng ®èi kh¸c biÖt nhau thµnh mèi quan hÖ kinh tÕ ®· ®­îc thèng nhÊt vµ chuÈn ho¸ trong néi bé tËp ®oµn. §èi víi c¸c n­íc cßn l¹c hËu vµ héi nhËp sau, th× T§KT lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó héi nhËp kinh tÕ nhanh, hiÖu qu¶. XÐt trªn ph¹m vi toµn cÇu th× c¸c T§KT m¹nh cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, T§KT cßn lµ nh÷ng “tÊm l¸ ch¾n” chèng l¹i sù x©m nhËp å ¹t cña nh÷ng c«ng ty n­íc ngoµi vµ gióp cho s¶n xuÊt trong n­íc cã thÓ ®øng v÷ng vµ v­¬n ra thÞ tr­êng khu vùc, thÕ giíi. §ång thêi, nhiÒu n­íc ph¸t triÓn sau ®· nç lùc x©y dùng T§KT ®Ó tËn dông nh÷ng lîi thÕ vµ khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. Do vËy, T§KT cßn cã thÕ m¹nh trong viÖc gióp c¸c n­íc ®i sau thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. 1.1.3.2. H¹n chÕ cña tËp ®oµn kinh tÕ Bªn c¹nh c¸c ­u thÕ v­ît tréi, T§KT còng bao hµm trong nã mét sè ®iÓm yÕu vµ h¹n chÕ: - H¹n chÕ lín nhÊt cña T§KT lµ nã cã xu h­íng tiÕn ®Õn ®éc quyÒn ®Ó cã thÓ kiÓm so¸t quy m«, gi¸ c¶ thÞ tr­êng nh»m thu lîi nhuËn siªu ng¹ch. §éc quyÒn, kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, g©y tæn h¹i rÊt lín cho x· héi vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn nh­ h¹ thÊp s¶n l­îng cung øng cã thÓ, t¨ng gi¸ s¶n phÈm mét c¸ch ®éc ®o¸n, h¹n chÕ th«ng tin thÞ tr­êng, h¹n chÕ sù qu¶ng b¸ khoa häc kü thuËt cho doanh nghiÖp ngoµi tËp ®oµn...§Ó h¹n chÕ mÆt tiªu cùc nµy cña T§KT ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ChÝnh phñ ë c¸c n­íc buéc ph¶i thi hµnh c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t T§KT, chØ cho phÐp tËp ®oµn kiÓm so¸t mét thÞ phÇn nhÊt ®Þnh ®i kÌm víi c¸c quy ®Þnh vÒ nghÜa vô th«ng tin vÒ s¶n phÈm vµ thêi gian së h÷u ph¸t minh, s¸ng chÕ... - H¹n chÕ thø hai cña T§KT lµ kh¶ n¨ng lòng ®o¹n nÒn kinh tÕ cña giíi chãp bu ®iÒu hµnh tËp ®oµn. Do cã møc ®é tÝch tô vµ tËp trung lín nªn c¸c T§KT cã nguån lîi nhuËn khæng lå. ChÝnh v× thÕ T§KT trë thµnh c¸c thÕ lùc tµi chÝnh lín. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho m×nh, thËm chÝ ®Ó v« hiÖu ho¸ ®èi thñ c¹nh tranh, c¸c T§KT cã thÓ dïng c¸c kho¶n tiÒn lín ®Ó vËn ®éng hµnh lang quèc héi vµ chÝnh phñ, th«ng qua ®ã thay ®æi chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vµ m«i tr­êng kinh doanh chung. Ngµy nay c¸c T§KT trë thµnh c¸c thÕ lùc chÝnh trÞ m¹nh, ¶nh h­ëng to lín ®Õn néi dung cña c¸c chÝnh s¸ch quèc gia. - H¹n chÕ thø ba cña T§KT lµ chi phÝ qu¶n lý lín vµ kÐm linh ho¹t trong thay ®æi chiÕn l­îc s¶n xuÊt kinh doanh. Do cã quy m« lín nªn chi phÝ ®iÒu hµnh ®Ó t¹o ra sù thèng nhÊt lµ rÊt lín. H¬n n÷a, c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý tËp trung cã xu h­íng chËm ®­îc ban hµnh, c¶n trë sù thÝch nghi linh ho¹t vµ s¸ng t¹o ë quy m« nhá cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Ngoµi ra. BÊt kú sù c¶i tæ nµo trong mét bé phËn cña T§KT còng kÐo theo sù thay ®æi cña c¶ hÖ thèng nªn T§KT cã xu h­íng b¶o thñ, Ýt cã ®éng lùc thay ®æi th­êng xuyªn - H¹n chÕ thø t­ cña T§KT t¸c ®éng tiªu cùc tõ sù thay ®æi, ®æ vì, ph¸ s¶n cña nã ®Õn nÒn kinh tÕ quèc gia vµ quèc tÕ. NÕu nh­ tõng doanh nghiÖp ®¬n lÎ thay ®æi h­íng ho¹t ®éng hoÆc ph¸ s¶n, th× ¶nh h­ëng tiªu cùc cña nã ®Õn thÞ tr­êng, viÖc lµm, thu nhËp cña d©n c­, Nhµ n­íc kh«ng ®¸ng kÓ. Nh­ng sù thay ®æi t­¬ng tù x¶y ra víi T§KT cã thÓ g©y t¸c ®éng tµn ph¸ nÒn kinh tÕ ghª gím. VÝ dô ®iÓn h×nh lµ sù ph¸ s¶n cña TËp ®oµn thÐp Hanboo cña Hµn Quèc ®· kÐo theo sù ph¸ s¶n cña hµng lo¹t tËp ®oµn kh¸c, lµm chao ®¶o nÒn kinh tÕ Hµn Quèc trong cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ n¨m 1997. Tãm l¹i, víi t­ c¸ch mét thùc thÓ kinh tÕ hiÖn thùc, T§KT kh«ng ph¶i lµ m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh hoµn h¶o. B¶n th©n nã cã nh÷ng ­u ®iÓm do sù tiÕn bé cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng t¹o ra, nh­ng còng chøa ®ùng nh÷ng m©u thuÉn, h¹n chÕ mµ thêi ®¹i ngµy nay ch­a t×m c¸ch kh¾c phôc ®­îc, hoÆc kh¾c phôc ch­a triÖt ®Ó. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng toµn cÇu ho¸ hiÖn ®¹i, T§KT tá ra lµ h×nh thøc cã nhiÒu ­u thÕ h¬n h¼n c¸c h×nh thøc kh¸c. V× thÕ, t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ hç trî ®Ó c¸c T§KT ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu cho c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ quèc gia lµ chÝnh s¸ch mµ ChÝnh phñ tÊt c¶ c¸c n­íc ®Òu theo ®uæi. 1.2. §iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ Sù ra ®êi cña c¸c T§KT, xÐt trªn quy m« toµn thÕ giíi, lµ kÕt qu¶ cña c¶ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi vÒ ph­¬ng diÖn søc s¶n xuÊt, thÞ tr­êng vµ c«ng nghÖ. Do c¸c yÕu tè ®ã thÓ hiÖn ë c¸c quèc gia lµ kh¸c nhau, nªn T§KT ph¸t triÓn ë c¸c quèc gia còng rÊt kh¸c nhau. Nh­ng nh×n chung, ®Ó T§KT cã thÓ ra ®êi vµ ph¸t triÓn, cÇn nh÷ng ®iÒu kiÖn tõ b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®iÒu kiÖn tõ ChÝnh phñ. Cã thÓ kh¸i qu¸t c¸c ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn T§KT trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: 1.2.1. NÒn kinh tÕ ®· ®¹t møc ®é tÝch tô vµ tËp trung hãa s¶n xuÊt kinh doanh kh¸ cao XÐt theo qu¸ tr×nh lÞch sö, c¸c T§KT ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn ®­îc h×nh thµnh cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn tõ tù do c¹nh tranh sang ®éc quyÒn vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa ®Õ quèc. Cã nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh nµy. Tr­íc hÕt, ®ã lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung hãa s¶n xuÊt; thø hai lµ sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ xu h­íng liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ thÞ tr­êng nh»m môc tiªu tèi ®a hãa lîi nhuËn; thø ba lµ ho¹t ®éng c¶i tiÕn khoa häc- c«ng nghÖ. TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè nµy thóc ®Èy qu¸ tr×nh liªn kÕt nh»m më réng quy m« vµ ph¹m vi kinh doanh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. C¸c T§KT ra ®êi vµ ho¹t ®éng ph¶i dùa trªn tiÒn ®Ò lµ nÒn kinh tÕ ®· ®¹t ®Õn ®é tÝch tô vµ tËp trung hãa s¶n xuÊt ë tr×nh ®é cao. §ång thêi, sù ra ®êi cña tËp ®oµn kinh tÕ l¹i t¸c ®éng trë l¹i thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung hãa s¶n xuÊt lªn mét b­íc míi. Bëi v× qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung cao ®· t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho sù bµnh tr­íng, gióp cho c¸c tËp ®oµn t­ b¶n cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ d­íi nhiÒu h×nh thøc v­ît ra khái biªn giíi quèc gia, tháa m·n viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn cao... Tïy vµo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tËp ®oµn mµ møc ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn cña tËp ®oµn còng kh¸c nhau. Nh­ng, ®Ó ®¹t tíi quy m« lín, T§KT ph¶i liªn tôc thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung hãa s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc tiÔn lÞch sö ph¸t triÓn c¸c T§KT cho thÊy, tr×nh ®é tÝch tô vèn còng nh­ sù tËp trung hãa s¶n xuÊt kinh doanh võa lµ ®iÒu kiÖn, võa lµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn c¸c T§KT trªn thÕ giíi. 1.2.2. XuÊt hiÖn nhu cÇu liªn kÕt gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng §Æc tr­ng quan träng cña c¸c T§KT lµ sù xuÊt hiÖn sù liªn kÕt gi÷a c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn. C¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau vÒ s¶n xuÊt, vÒ thÞ tr­êng, vÒ lîi Ých. Nhu cÇu g¾n kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù cÇn thiÕt h×nh thµnh tËp ®oµn. H¬n n÷a, trong lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c T§KT, c¸c mèi liªn kÕt nµy ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn cña mçi chñ thÓ liªn kÕt. §ã cã thÓ lµ nhu cÇu vÒ n©ng cao c«ng nghÖ, chia sÎ thÞ tr­êng, cã thÓ lµ nhu cÇu ph©n chia lîi nhuËn mµ mçi doanh nghiÖp tù thÊy nÕu ®øng riªng lÎ sÏ kh«ng cã lîi b»ng khi cïng nhau g¸nh v¸c. C¸c h×nh thøc liªn kÕt cã thÓ tù nguyÖn, hîp ®ång hay b»ng sù th«n tÝnh lÉn nhau. Nh­ng môc ®Ých cuèi cïng cña liªn kÕt lµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu cã lîi. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¹nh tranh lµ quy luËt chñ ®¹o. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i liªn kÕt ®Ó triÖt tiªu t¸c ®éng tiªu cùc cña c¹nh tranh ®Õn lîi nhuËn cña hä vµ ng­îc l¹i, chÝnh sù liªn kÕt l¹i lµm cho c¹nh tranh khèc liÖt h¬n. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh, nh÷ng doanh nghiÖp m¹nh sÏ th«n tÝnh c¸c doanh nghiÖp yÕu, qu¸ tr×nh nµy sÏ dÉn ®Õn nhu cÇu liªn kÕt cña c¸c doanh nghiÖp nhá víi nhau ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Nhu cÇu liªn kÕt tr­íc hÕt xuÊt ph¸t tõ c¸c c«ng ty cïng ho¹t ®éng trong mét ngµnh, sau ®ã më réng ra c¸c c«ng ty cïng ho¹t ®éng trong mét d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, mçi c«ng ty ®¶m nhËn mét bé phËn hoÆc mét sè c«ng ®o¹n nµo ®ã, cuèi cïng l«i kÐo c¶ c¸c c«ng ty ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, Ýt hoÆc thËm chÝ kh«ng cã mèi liªn hÖ trùc tiÕp víi nhau, nh­ng cã chung môc ®Ých lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn vµ gi¶m thiÓu rñi ro. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn liªn kÕt víi nhau chÆt chÏ, ®Æc biÖt lµ liªn kÕt vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng, th× míi xuÊt hiÖn nhu cÇu h×nh thµnh T§KT. NÕu kh«ng cã nhu cÇu liªn kÕt th× dï T§KT cã ®­îc thµnh lËp mét c¸ch h×nh thøc th× c¸c mèi quan hÖ néi bé vµ søc m¹nh chung kh«ng ®¹t tíi tr×nh ®é tËp ®oµn. 1.2.3. Chuyªn m«n hãa, hîp t¸c hãa trong s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é cao Chuyªn m«n ho¸ s©u vµ hîp t¸c chÆt chÏ theo mét chiÕn l­îc thèng nhÊt võa lµ tiÒn ®Ò, võa lµ c¬ së søc m¹nh cña T§KT. NÕu kh«ng dùa trªn qu¸ tr×nh ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ cao, T§KT kh«ng thÓ ®¹t ®­îc n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cao. NÕu kh«ng hîp t¸c víi nhau chÆt chÏ, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn sÏ kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu chung cã lîi cho hä. V× thÕ, ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ s©u vµ qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt lµ c¬ së h×nh thµnh c¸c T§KT m¹nh. Tuy nhiªn, ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt ë quy m« lín ®ßi hái c¸c ®iÒu kiÖn t­¬ng hîp, tr­íc hÕt lµ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ tiÒm lùc vèn cho phÐp võa chia nhá qu¸ tr×nh s¶n xuÊt võa më réng quy m« cña tõng doanh nghiÖp thµnh viªn. Ngoµi ra, ®Ó qu¶n lý tËp trung cã hiÖu qu¶ cÇn hÖ thèng th«ng tin ®¶m b¶o vµ c¬ chÕ thùc thi c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp trªn mét c¸ch nghiªm tóc. §iÒu nµy chØ cã thÓ ®¹t ®­îc khi th«ng tin liªn l¹c vµ vËn t¶i ®¹t ®Õn tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. ChÝnh v× thÕ, c¸c T§KT th­êng ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c n­íc vµ khu vùc cã tr×nh ®é kinh tÕ vµ khoa häc cao, cã h¹ tÇng kinh tÕ – kü thuËt ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, ngµy nay, sù ph¸t triÓn cña T§KT ë tõng quèc gia kh«ng cßn phô qu¸ nhiÒu vµo néi lùc trong n­íc nh­ tr­íc kia. Víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn nh­ vò b·o hiÖn nay, víi qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa kinh tÕ nhanh chãng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c quèc gia ®i sau cã thÓ tËn dông tr×nh ®é ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c T§KT cña n­íc kh¸c, nhÊt lµ c¸c tËp ®oµn t­ b¶n xuyªn quèc gia. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ trong c¸c T§KT cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng con ®­êng kh¸c nhau. Ph­¬ng thøc truyÒn thèng lµ ban ®Çu tËp ®oµn x©y dùng mét ngµnh chuyªn s©u, sau ®ã më réng sang c¸c lÜnh vùc trong cïng d©y chuyÒn c«ng nghÖ, cuèi cïng më réng sang c¸c ngµnh kh«ng liªn quan ®Õn c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, c¸c n­íc ®i sau cã thÓ lùa chän c¸c con ®­êng kÕt hîp kh¸c nh­ s¸t nhËp, th«n tÝnh, ®Çu t­ qua thÞ tr­êng chøng kho¸n... ®Ó h×nh thµnh nªn m« h×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ cña m×nh. Th­êng, sù chuyªn m«n ho¸ hay dùa theo lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia. Ngµy nay, ®· xuÊt hiÖn nhiÒu T§KT tæ chøc s¶n xuÊt theo m« h×nh chuyªn m«n hãa chi tiÕt s¶n phÈm. MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa, hîp t¸c hãa cao còng thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tù gi¸c liªn kÕt l¹i víi nhau dÉn ®Õn xu h­íng h×nh thµnh c¸c T§KT ngµy cµng lín h¬n. Bëi v×, mét n­íc, mét ®¬n vÞ kinh tÕ sÏ kh«ng cã lîi khi s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c chi tiÕt cña s¶n phÈm. H¬n n÷a, trong nÒn kinh tÕ quèc tÕ hiÖn ®¹i, chñng lo¹i hµng hãa cµng nhiÒu, phÈm chÊt cµng ®a d¹ng th× tuæi thä s¶n phÈm cµng ng¾n. Do vËy, ph©n c«ng chuyªn m«n hãa vµ hîp t¸c kinh doanh chuyªn m«n hãa chi tiÕt cña s¶n phÈm sÏ lµm t¨ng thªm qu¸ tr×nh nhÊt thÓ hãa quèc tÕ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, mang l¹i nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c cho s¶n xuÊt tù ®éng hãa, tiªu chuÈn hãa quèc tÕ vµ th«ng dông hãa s¶n phÈm, phô tïng, linh kiÖn, nhanh chãng n©ng cao søc s¶n xuÊt x· héi vµ lµm thay ®æi ph­¬ng thøc c¹nh tranh cña s¶n phÈm. §iÒu nµy thóc ®Èy c¸c tËp ®oµn kinh tÕ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thuËn lîi h¬n. Nãi c¸ch kh¸c, T§KT chØ cã thÓ h×nh thµnh trªn nÒn t¶ng ®· ph¸t triÓn kh¸ cao cña chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸, v× chØ cã nh­ vËy, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt míi ®­îc ph©n giao cho c¸c c«ng ty kh¸c nhau vµ xuÊt hiÖn T§KT ®Ó liªn kÕt chóng l¹i víi nhau. §Õn l­ît m×nh, T§KT thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ lªn tr×nh ®é cao h¬n. 1.2.4. Khoa häc - c«ng nghÖ trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp t¹o vÞ thÕ míi cho c¸c tËp ®oµn kinh tÕ Khi khoa häc ®· trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp, ai ®i ®Çu trong khoa häc c«ng nghÖ, ng­êi ®ã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh v­ît tréi Tuy nhiªn, thµnh tùu khoa häc ®ßi hái sù ®Çu t­ l©u dµi vµ tèn kÐm mµ chØ cã c¸c tæ chøc cã tiÒm lùc tµi chÝnh, cã chiÕn l­îc nghiªn cøu bµi b¶n, cã kh¶ n¨ng ®éc quyÒn sö dông ë quy m« lín míi cã ®iÒu kiÖn ®¹t ®­îc. T§KT lµ øng cö viªn s¸ng gÝa cho vai trß ®ã. Nãi c¸ch kh¸c, khoa häc - c«ng nghÖ trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt lµm cho sù liªn kÕt vµ c¹nh tranh trong nghiªn cøu gi÷a c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn. Do vËy, nã kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn mµ cßn ®ßi hái sù liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp, tøc ®Æt nhu cÇu h×nh thµnh c¸c T§KT. Ng­îc l¹i, sau khi ra ®êi, T§KT cµng cã ®iÒu kiÖn ®Ó khoa häc phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng tèt h¬n. 1.2.5. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tËp ®oµn kinh tÕ ®ßi hái tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña kinh tÕ thÞ tr­êng Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ xuyªn quèc gia chØ cã thÓ x¶y ra trong m«i tr­êng kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ph¸t triÓn. §ã lµ nÒn kinh tÕ ®· cã thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®· cã c¸c së giao dÞch th­¬ng m¹i ®­îc chuÈn ho¸, ®· cã c¸c lo¹i h×nh dÞch vô thÞ tr­êng thuËn lîi…ChØ khi ®· xuÊt hiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®ã nÒn kinh tÕ míi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu dÞch vô ®a d¹ng, ®Æc biÖt lµ dÞch vô vÒ huy ®éng vèn cho c¸c T§KT. C¸c lo¹i thÞ tr­êng nµy ®ßi hái hµng hãa ®­îc chuÈn ho¸ vµ ®a d¹ng, ng­êi vËn hµnh thÞ tr­êng cã nghiÖp vô chuyªn m«n cao, tr×nh ®é qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc ph¶i ë tr×nh ®é cao. §ång thêi sù xuÊt hiÖn c¸c thÞ tr­êng hiÖn ®¹i thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt l¹i víi nhau ®Ó thÝch nghi víi m«i tr­êng c¹nh tranh còng ngµy cµng gay g¾t h¬n. ThÞ tr­êng hiÖn ®¹i cã nhiÒu lo¹i nh­ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng c«ng nghÖ, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng ®Êt ®ai, thÞ tr­êng hµng hãa dÞch vô. C¸c thÞ tr­êng nµy võa ®éc lËp víi nhau, võa liªn kÕt víi nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Mçi lo¹i thÞ tr­êng ®Òu cã cung cÇu, gi¸ c¶, ng­êi mua- ng­êi b¸n ®Æc thï, cã quy luËt vËn hµnh ®Æc tr­ng vµ khuynh h­íng ph¸t triÓn kh¸c nhau. Ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc lµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o sù ®ång bé, ¨n khíp vµ hîp lùc c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ t¹o nªn c¸c lo¹i thÞ tr­êng víi nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau. Vµ ng­îc l¹i chÝnh sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c T§KT, trong nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn thuËn lîi. NÕu c¸c lo¹i thÞ tr­êng kÐm ph¸t triÓn, c¸c mèi liªn kÕt h×nh thµnh nªn T§KT sÏ kh«ng cã m«i tr­êng ®Ó thùc hiÖn, hoÆc chi phÝ thùc hiÖn qu¸ cao lµm n¶n lßng c¸c chñ thÓ cã nhu cÇu liªn kÕt víi nhau. H¬n n÷a, trong m«i tr­êng thÞ tr­êng, c¸c mèi liªn kÕt kinh tÕ trë nªn linh ho¹t, dÔ ®iÒu hoµ. Ng­îc l¹i, nÕu thùc hiÖn c¸c liªn kÕt trong tËp ®oµn b»ng c¬ chÕ hµnh chÝnh sÏ t¨ng chi phÝ phèi hîp, liªn kÕt vµ triÖt tiªu chÝnh ®éng lùc cña liªn kÕt lµ lîi Ých. ChÝnh v× vËy, chóng ta thÊy c¸c T§KT cña c¸c n­íc thùc hiÖn chÕ ®é Nhµ n­íc chØ huy b»ng mÖnh lÖnh ph¸p lÖnh ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ h¬n h¼n c¸c T§KT cïng thêi cña c¸c n­íc cã kinh tÕ thÞ trêng. 1.2.6 Tr×nh ®é cao vÒ qu¶n lý vÜ m«, qu¶n lý vi m« vµ lùc l­îng lao ®éng cã tay nghÒ Qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng thuËn lîi cho T§KT ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, Nhµ n­íc t¹o c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho tËp ®oµn ra ®êi vµ ph¸t triÓn, t¹o lËp ®ång bé hÖ thèng thÞ tr­êng, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho tËp ®oµn ho¹t ®éng. Kinh nghiÖm cña c¸c T§KT lín trªn thÕ giíi cho thÊy, khi chiÕn l­îc cña tËp ®oµn t­¬ng ®ång víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh doanh cña chÝnh phñ hoÆc chiÕn l­îc ®ã ph¶n ¸nh sù ®ãn ®Çu trong viÖc thùc hiÖn ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc th× tËp ®oµn sÏ nhËn ®­îc sù trî gióp khuyÕn khÝch ph¸t triÓn to lín cña ChÝnh phñ. §ång thêi, qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc còng trë nªn khã kh¨n h¬n khi cã nh÷ng tËp ®oµn xuyªn quèc gia ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ ®i ng­îc l¹i môc tiªu Nhµ n­íc mong muèn. VÊn ®Ò con ng­êi trong qu¶n lý vi m« ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña T§KT. Chñ thÓ qu¶n lý vi m« lµ c¸c c¸n bé l·nh ®¹o, qu¶n lý tËp ®oµn. Thùc tÕ cho thÊy r»ng, viÖc qu¶n lý c¸c T§KT lín lµ mét c«ng viÖc rÊt phøc t¹p, ®ßi hái c¸n bé qu¶n lý c¸c T§KT ph¶i cã n¨ng lùc vµ t©m huyÕt. TËp ®oµn cµng cã quy m« lín, ph¹m vi ho¹t ®éng réng, th× c«ng viÖc cña ng­êi c¸n bé qu¶n lý cµng khã kh¨n. C¸c T§KT lín trªn thÕ giíi ®Òu cã yªu cÇu ph¶i tuyÓn chän ®­îc c¸n bé qu¶n lý giái, nhÊt lµ c¸c vÞ trÝ qu¶n lý chñ chèt. C¸n bé qu¶n lý cã ¶nh h­ëng quan träng, thËm chÝ lµ quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña tËp ®oµn. C¸n bé qu¶n lý ph¶i võa cã n¨ng lùc võa cã nghÖ thuËt qu¶n lý. N¨ng lùc qu¶n lý thÓ hiÖn ë sù am hiÓu c«ng viÖc vµ sö dông khoa häc hiÖn ®¹i vµo qu¶n lý. Cßn nghÖ thuËt cña ng­êi qu¶n lý thÓ hiÖn ra ë viÖc dïng ng­êi, sö dông chiÕn l­îc kinh doanh mét c¸ch linh ho¹t, thÝch øng kÞp víi sù biÕn ®æi cña thÞ tr­êng. §èi t­îng trùc tiÕp cña qu¶n lý vi m« lµ lùc l­îng lao ®éng. C¸c T§KT cã lùc l­îng lao ®éng kh«ng chØ lín mµ cßn ph¶i cã chÊt l­îng cao, ®ßi hái kh«ng chØ lao ®éng ch©n tay th«ng th­êng mµ cßn ®ßi hái l­îng lín lao ®éng cã kü thuËt, ®­îc ®µo t¹o cã bµi b¶n vµ cã kû luËt lao ®éng nghiªm tóc. Lùc l­îng lao ®éng thµnh th¹o c«ng viÖc gãp phÇn lµm cho c«ng viÖc cña T§KT ®¹t hiÖu qu¶ cao. C¸c T§KT khã ph¸t triÓn ë nh÷ng n­íc khan hiÕm lao ®éng. 1.2.7 Tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vÒ khu vùc hãa vµ toµn cÇu hãa c¸c nÒn kinh tÕ Xu thÕ toµn cÇu hãa vµ quèc tÕ hãa kinh tÕ ®ang ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c T§KT. Bëi v×, víi quy m« s¶n xuÊt lín, c¸c T§KT cÇn cã thÞ tr­êng v­ît ra khái biªn giíi quèc gia. NÕu nÒn kinh tÕ kh«ng më cöa, c¸c T§KT sÏ rÊt khã ph¸t triÓn. MÆc dï, ngµy nay kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng ngoµi xu thÕ khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸, nh­ng møc ®é më cña c¸c nÒn kinh tÕ lµ kh¸c nhau. C¸c n­íc ®i ®Çu trong toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ th­êng cã nhiÒu T§KT ph¸t triÓn thµnh c«ng. H¬n n÷a, toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ lµ mét sù ph¸t triÓn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®­îc thóc ®Èy b»ng sù ph¸t triÓn cao cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi, cña c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ tèc ®é ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ th«ng tin. T¸t c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã ®Òu thóc ®Èy c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh h¬n. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng thÕ giíi thèng nhÊt ®ang h×nh thµnh, T§KT nµo nhanh chãng chíp c¬ héi vµ t¹o ®­îc chç ®øng, T§KT ®ã sÏ cã nhiÒu c¬ héi thu lîi lín. Qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®· lµm cho nÒn kinh tÕ toµn cÇu biÕn thµnh mét m¹ng l­íi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn, nh÷ng mèi liªn hÖ rµng buéc võa tù nguyÖn võa Ðp buéc khiÕn mäi nÒn kinh tÕ trªn tr¸i ®Êt ®Òu cã quan hÖ víi nhau, phô thuéc vµ chi phèi nhau. ChÝnh ®iÒu nµy t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy cho viÖc ra ®êi vµ t¨ng tèc ph¸t triÓn nh÷ng T§KT lín. Song song víi qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa, qu¸ tr×nh khu vùc hãa còng ®ang hç trî c¸c T§KT. Khu vùc hãa võa më réng thÞ tr­êng cho T§KT, võa b¶o hé cho nh÷ng T§KT cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi cßn kh¸ non yÕu, ch­a thÓ ra thÞ trêng thÕ giíi. Tuy nhiªn, do ®· tÝch tô ®­îc søc m¹nh kh¸ lín, xu h­íng khu vùc ho¸ cã thÓ c¶n trë c¸c T§KT m¹nh t¨ng c­êng ®Æt chi nh¸nh cña m×nh ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi nh»m khai th¸c nh÷ng lîi thÕ t­¬ng ®èi vÒ lao ®éng, vÒ thÞ tr­êng, do ®ã chóng ph¶n ®èi xu h­íng khu vùc hãa. VÒ nguyªn t¾c chñ quyÒn quèc gia, mçi quèc gia, mçi doanh nghiÖp ®Òu x©y dùng cho m×nh nh÷ng tiªu chuÈn riªng, nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn riªng. Tuy nhiªn, trong thÞ tr­êng thÕ giíi chung nh­ hiÖn nay, c¸c chÝnh s¸ch cña quèc gia ph¶i phï hîp víi nh÷ng quy ­íc quèc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ nh÷ng tiªu chuÈn chung vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, quy chÕ tµi chÝnh, nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc, c¸c chÝnh s¸ch, vÒ trî cÊp cña Nhµ n­íc cho khoa häc- c«ng nghÖ vµ thËm chÝ lµ nh÷ng vÊn ®Ò thuéc vÒ ng©n s¸ch, tiÒn tÖ, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ l·nh ®¹o doanh nghiÖp... §ã lµ nh÷ng nh©n tè cã ¶nh h­ëng hç trî T§KT, lµm t¨ng søc m¹nh cña T§KT do nã mang s½n trong m×nh tÝnh quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng. Nãi tãm l¹i, xÐt vÒ mÆt xu h­íng, sù h×nh thµnh cña c¸c T§KT lµ cã tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan do chÝnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ quy ®Þnh. Song ®èi víi tõng tËp ®oµn cô thÓ, tõng quèc gia c¸ biÖt, tõng giai ®o¹n lÞch sö cô thÓ, c¸c T§KT, muèn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tèt, cÇn c¸c tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt. Muèn x©y dùng mét tËp ®oµn míi, ph¶i chó träng t¹o dùng c¸c tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn ®ã. 1.3. Kinh nghiÖm x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh tÕ trªn thÕ giíi T§KT ®· xuÊt hiÖn tõ l©u trong lÞch sö ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tõ nh÷ng n¨m 80 trë l¹i, ®©y vai trß cña chóng ®· trë nªn quan träng h¬n trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Chóng th©m nhËp vµo hÇu hÕt c¸c quèc gia, lµ lùc l­îng chÝnh ph©n phèi nguån lùc, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ l­u chuyÓn hµng hãa tõ khu vùc nµy ®Õn khu vùc kh¸c, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc giµnh ­u thÕ trong c¹nh tranh, v­¬n lªn chiÕm lÜnh vµ khai th¸c thÞ tr­êng toµn cÇu. Trªn thÕ giíi, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ tËp trung chñ yÕu ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. N¨m 2001, trong 500 tËp ®oµn lín nhÊt thÕ giíi, Mü lµ n­íc cã sè tËp ®oµn nhiÒu nhÊt, 197 tËp ®oµn, chiÕm tíi 39,4% sè T§KT trªn thÕ giíi, tiÕp ®Õn lµ NhËt B¶n, cã 88 tËp ®oµn, chiÕm 16,16%, råi ®Õn Ph¸p, Anh, §øc... C¸c T§KT ®Òu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng, kh«ng cã h×nh mÉu chung cho c¸c n­íc. LuËn v¨n chØ tËp trung nghiªn cøu c¸c m« h×nh tËp ®oµn ë ch©u ¢u vµ NhËt B¶n. C¸c tËp ®oµn cña Mü vµ c¸c n­íc kh¸c cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®èi gÇn víi nh÷ng tËp ®oµn còng sÏ ®­îc ph©n tÝch. Ngoµi ra, luËn v¨n ph©n tÝch m« h×nh T§KT cña Trung Quèc, mét quèc gia cã nhiÒu nÐt t­¬ng ®ång vÒ kinh tÕ, x· héi víi ViÖt Nam. 1.3.1. M« h×nh tæ chøc vµ qu¶n lý cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ë ch©u ¢u Ph©n lo¹i theo mèi liªn hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, ë ch©u ¢u cã ba m« h×nh T§KT sau: - TËp ®oµn ®ãng (xÝ nghiÖp liªn hîp): c¸c doanh nghiÖp trong m« h×nh nµy cã mèi liªn hÖ víi nhau hÕt søc chÆt chÏ. TËp ®oµn ho¹t ®éng dùa trªn mét hoÆc mét vµi thµnh viªn chñ chèt, cã tiÒm lùc tµi chÝnh lín, cã ®éi ngò c¸n bé ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng ®Ó lµm “h¹t nh©n” cho tËp ®oµn. C¸c doanh nghiÖp kh¸c lµm “vÖ tinh”, ho¹t ®éng phôc vô c¸c c«ng ty chñ lùc cña tËp ®oµn lµ chñ yÕu, ®ång thêi tranh thñ c«ng nghÖ vµ thÞ trêng quen biÕt ®Ó ph¸t triÓn mét sè mÆt hµng kh¸c. C¸c doanh nghiÖp trong tËp ®oµn cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau vÒ c«ng nghÖ vµ chiÕn lîc s¶n phÈm. Søc m¹nh cña tËp ®oµn lµ ­u thÕ vÒ c«ng nghÖ, n¨ng lùc s¶n xuÊt, thÞ phÇn vµ mét sè s¶n phÈm chñ chèt. TËp ®oµn lo¹i nµy cã ®Æc ®iÓm lµ vèn tµi chÝnh cña tËp ®oµn lµ ®ãng. C¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng thÓ tham gia ®Çu t­ ë tÇm tËp ®oµn. C¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cã vèn më, cã thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ chÊp nhËn nguån ®Çu t­ tõ bªn ngoµi tËp ®oµn. §iÓn h×nh cho m« h×nh nµy lµ tËp ®oµn c«ng nghiÖp «t« Volvo cña Thôy §iÓn, tËp ®oµn c«ng nghiÖp thiÕt bÞ ®iÖn tö Siemen cña §øc. - TËp ®oµn më (hay cßn gäi lµ c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh). §©y lµ d¹ng tËp ®oµn cã mèi liªn kÕt gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn t­¬ng ®èi láng lÎo vµ thêng tæ chøc theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Quan hÖ gi÷a tËp ®oµn víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn hay gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn lµ th«ng qua vèn gãp. Cã nhiÒu doanh nghiÖp thµnh viªn thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, liªn kÕt víi nhau th«ng qua mét tæ chøc tµi chÝnh (ng©n hµng hoÆc c«ng ty tµi chÝnh). Trong tËp ®oµn lo¹i nµy, c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ ®Çu t­ vèn ë c¶ cÊp tËp ®oµn vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. Søc m¹nh cña tËp ®oµn kh«ng ph¶i lµ ­u thÕ vÒ c«ng nghÖ hay chiÕn l­îc s¶n phÈm mµ lµ ë tiÒm lùc tµi chÝnh hïng m¹nh. - TËp ®oµn hçn hîp: §©y lµ m« h×nh tËp ®oµn ë gi÷a hai lo¹i m« h×nh tËp ®oµn trªn. TËp ®oµn kinh doanh ®a ngµnh, trong ®ã cã mét ngµnh chñ chèt. TËp ®oµn bao gåm nh÷ng thµnh viªn ®éc lËp vÒ c«ng nghÖ vµ chiÕn l­îc s¶n phÈm, c¸c thµnh viªn chØ bÞ chi phèi cña tËp ®oµn th«ng qua tû lÖ vèn gãp. H×nh thøc së h÷u ë møc ®é tËp ®oµn lµ khã thay ®æi, nhng ë c¸c c«ng ty thµnh viªn th× h×nh thøc cã thÓ thay ®æi. 1.3.2. M« h×nh tæ chøc, qu¶n lý tËp ®oµn kinh tÕ cña NhËt B¶n Nh×n chung, c¸c T§KT cña NhËt B¶n còng cã nh÷ng nÐt t¬ng ®ång vÒ m« h×nh víi c¸c tËp ®oµn Ch©u ¢u vµ ®­îc chia thµnh nh÷ng d¹ng chñ yÕu sau: - TËp ®oµn hµng ngang: Lµ tËp hîp c¸c c«ng ty ®éc lËp, thuéc nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®éng kh¸c nhau, ®­îc liªn kÕt víi nhau xung quanh mét ng©n hµng hoÆc mét c«ng ty th­¬ng m¹i tæng hîp khæng lå. - TËp ®oµn hµng däc theo kiÓu liªn kÕt s¶n xuÊt - ph©n phèi: C¸c c«ng ty trong m« h×nh nµy cã mèi liªn hÖ hÕt søc chÆt chÏ víi nhau. TËp ®oµn cã c¸c c«ng ty chÝnh rÊt lín c¶ trong s¶n xuÊt lÉn th­¬ng m¹i. C¸c c«ng ty nhá h¬n trong tËp ®oµn chÞu sù chi phèi cña c«ng ty chÝnh trong kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh. - TËp ®oµn kinh doanh nhá: Lµ sù liªn kÕt mÒm gi÷a c¸c c«ng ty nhá ho¹t ®éng trong cïng mét ngµnh, nh÷ng ngµnh nµy th­êng cã chu kú s¶n xuÊt t­¬ng ®èi ng¾n, s¶n phÈm ®¬n gi¶n (nh­ ngµnh giµy da, may mÆc). C¸c c«ng ty thµnh viªn th­êng liªn kÕt víi nhau theo kiÓu hiÖp héi ®Ó trao ®æi nh÷ng th«ng tin chung, ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh chung cho toµn bé tËp ®oµn. §ång thêi, tËp ®oµn còng th­êng xuyªn cã nh÷ng kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña ngµnh. 1.3.3 M« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ cña Trung Quèc TËp ®oµn kinh tÕ ë Trung Quèc lµ mét liªn hiÖp c¸c doanh nghiÖp do mét sè ph¸p nh©n thµnh lËp vµ cã c¬ cÊu tæ chøc gåm mét c«ng ty trung t©m vµ nhiÒu c«ng ty thµnh viªn. Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c c«ng ty dùa trªn c¬ së quan hÖ gãp vèn, quan hÖ hîp ®ång, quan hÖ kü thuËt c«ng nghÖ… Môc ®Ých cña viÖc h×nh thµnh c¸c T§KT ë Trung Quèc lµ lîi dông lîi thÕ vÒ quy m« vµ kÕt hîp c¸c ­u thÕ cña sù chuyªn m«n hãa víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ®a d¹ng §Æc ®iÓm cña tËp ®oµn lµ: - Cã quy m« lín - §a phÇn tæ chøc theo m« h×nh CTM- CTC. CTM së h÷u toµn bé sè vèn hay cã cæ phÇn chi phèi hoÆc kh«ng chi phèi ë CTC. Ngoµi ra, trong T§KT cã c¸c CTC kh¸c cã quan hÖ s¶n xuÊt víi CTM hoÆc víi c¸c CTC kh¸c nh­ng kh«ng cã quan hÖ gãp vèn. C¸c CTC cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã ®Þa vÞ ph¸p lý nh­ nhau. Quan hÖ vèn gãp trong c«ng ty th­êng ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c«ng ty tµi chÝnh hoÆc ng©n hµng cña tËp ®oµn. - T§KT kh«ng ph¶i lµ ph¸p nh©n duy nhÊt ®¨ng ký tr­íc ph¸p luËt C¸c T§KT Trung Quèc chñ yÕu ®­îc thµnh lËp b»ng ba con ®êng: + Con ®­êng hµnh chÝnh: Theo c¸ch nµy, ChÝnh phñ Trung ­¬ng Trung Quèc chñ ®éng ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp tËp ®oµn b»ng biÖn ph¸p mÖnh lÖnh hµnh chÝnh. §ång thêi, chÝnh phñ trë thµnh chñ së h÷u duy nhÊt hoÆc mét trong nh÷ng chñ së h÷u chñ yÕu cña tËp ®oµn. + Con ®­êng ®Çu t­: Mét sè DNNN m¹nh lµm nßng cèt, cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, thÞ tr­êng… ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c, th«ng qua ®ã h×nh thµnh T§KT. Trong trêng hîp nµy, bé m¸y l·nh ®¹o cña tËp ®oµn chñ yÕu n»m trong c¸c DNNN lµ chñ ®Çu t­. Mèi liªn hÖ gi÷a doanh nghiÖp thµnh viªn víi doanh nghiÖp chÝnh lµ rÊt chÆt chÏ. - Con ®­êng mua b¸n, s¸p nhËp: Th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n, s¸p nhËp nh»m h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín h¬n, ph¸t triÓn lªn thµnh T§KT. C¸c tËp ®oµn h×nh thµnh theo kiÓu nµy cã liªn hÖ tu­¬ng ®èi láng lÎo. ChÝnh phñ Trung Quèc rÊt quan t©m ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn T§KT. ChÝnh phñ ban hµnh hµng lo¹t chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh lËp tËp ®oµn. §ã lµ c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i trong huy ®éng vèn, cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, cho phÐp ®Çu t­, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, ­u ®·i vÒ thuÕ, cho phÐp thµnh lËp c«ng ty tµi chÝnh. C¸c T§KT ë Trung Quèc ®ang ®ãng mét vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ®¶m b¶o an ninh quèc phßng. Tuy nhiªn, qua mét thêi gian ho¹t ®éng, c¸c tËp ®oµn ®­îc h×nh thµnh th«ng qua ®Çu t­ vèn vµ ph­¬ng ph¸p mua b¸n s¸t nhËp tá ra phï hîp, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ngµy cµng v÷ng m¹nh. C¸c T§KT h×nh thµnh b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ mong muèn. 1.3.4. Mét sè bµi häc kinh nghiÖm vÒ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh tÕ ®èi víi ViÖt Nam Mét lµ, muèn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn T§KT mét c¸ch thµnh c«ng ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p liªn kÕt cã tÝnh thÞ tr­êng vµ ®¸p øng nhu cÇu liªn kÕt kh¸ch quan cña c¸c doanh nghiÖp. H×nh thµnh T§KT b»ng con ®­êng hµnh chÝnh th­êng kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ mong ®îi. Hai lµ, T§KT chØ cã thÓ n©ng cao n¨ng lùc cña m×nh b»ng c¸ch tËp trung vµ tÝch tô vèn th«ng qua ¸p dông triÖt ®Ó qu¸ tr×nh ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸, qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt dùa trªn thµnh qu¶ khoa häc kü thuËt. C¸c thµnh qu¶ T§KT ®¹t ®­îc chñ yÕu nhê tËn dông lîi thÕ vÒ quy m« vµ n¨ng suÊt. Do ®ã chØ nh÷ng lÜnh vùc nµo thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng ®ã th× T§KT míi ph¸t triÓn m¹nh. Kh«ng ph¶i lÜnh vùc nµo còng cã thÓ x©y dùng T§KT. Ba lµ, c¬ cÊu bé m¸y qu¶n trÞ T§KT ph¶i ph¸t triÓn phï hîp cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn trong tõng giai ®o¹n cña tËp ®oµn. Kh«ng cã mét c¬ cÊu bé m¸y qu¶n trÞ chung, cµng kh«ng cã m« h×nh tæ chøc chuÈn cho mäi lo¹i T§KT. Cã thÓ nãi, mçi T§KT cã bé mÆt vµ kiÕn tróc riªng phï hîp víi ngµnh nghÒ, quy m« vµ truyÒn thèng kinh doanh cña nã. Do vËy, n­íc ta muèn x©y dùng c¸c T§KT cÇn cã chÝnh s¸ch “may ®o” cho tõng tËp ®oµn, kh«ng nªn b¾t c¸c tËp ®oµn dïng “®å may s½n”. H¬n n÷a, m« h×nh, c¬ cÊu vµ bé m¸y qu¶n trÞ tËp ®oµn ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc tiªu chung cña tËp ®oµn lµ n¨ng suÊt cao, chi phÝ thÊp, hîp lý ho¸, më réng thÞ phÇn, t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng nªn ¸p ®Æt ý ®å duy ý chÝ, thËm chÝ chØ v× môc tiªu dÔ qu¶n lý cña c¸c cÊp qu¶n lý khi x©y dùng c¸c m« h×nh tæ chøc qu¶n lý cho tõng tËp ®oµn cô thÓ. Bèn lµ, xö lý tèt mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn T§KT. Kinh nghiÖm c¸c n­íc cho thÊy, T§KT kh«ng ph¶i lµ kÕt cÊu cøng nh¾c. Sè l­îng doanh nghiÖp trong tËp ®oµn lu«n cã thÓ thay ®æi theo nhiÒu chiÒu h­íng kh¸c nhau nh­ t¨ng thªm hoÆc gi¶m ®i, më réng quy m« cña doanh nghiÖp nµy, nh÷ng cã thÓ gi¶m quy m« cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c... VÊn ®Ò ._.rùc thuéc cÊp uû §¶ng ®Þa ph­¬ng tá ra khã phèi hîp gi÷a c¬ chÕ bæ nhiÖm H§QT víi c¬ chÕ bÇu §¶ng uû vµ chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Do vËy, ®èi víi TCT, khi chuyÓn sang T§KT, sÏ thµnh lËp §¶ng bé Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam trùc thuéc §¶ng uû khèi Doanh nghiÖp Trung ­¬ng. §¶ng bé cÊp trªn c¬ së nµy bao gåm bé m¸y ë v¨n phßng TCT vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn chñ chèt, ®¶ng bé c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn kh¸c (c«ng ty con) trùc thuéc §¶ng bé ®Þa ph­¬ng n¬i doanh nghiÖp ®ãng trô së. ¸p dông m« h×nh BÝ th­ §¶ng bé TCT lµ Chñ tÞch H§QT. §ång thêi, ®æi míi ho¹t ®éng §¶ng bé TCT ®Ó cñng cè ®­îc vai trß l·nh ®¹o cña chi bé, §¶ng bé ë c¬ së, thèng nhÊt ®­îc nhiÖm vô chÝnh trÞ víi c«ng t¸c chuyªn m«n, tr¸nh trïng lÆp, chång chÐo, võa tr¸nh bu«ng láng qu¶n lý ®¶ng viªn - VÊn ®Ò khã trong c¸c TCT lín hiÖn nay. 3.3.6 - §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh, c¬ chÕ kinh doanh trong néi bé TCT - Nªn x©y dùng qui chÕ Tµi chÝnh cña TCT theo h­íng minh b¹ch vÒ tµi chÝnh. CÇn më réng ph¹m vi ph©n cÊp cho Gi¸m ®èc c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, ng­êi ®¹i diÖn phÇn vèn cña TCT t¹i c¸c doanh nghiÖp kh¸c, ®ång thêi qui ®Þnh viÖc tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c ®èi t­îng trªn trong ph¹m vi ph©n cÊp ®ã. - Ban hµnh qui chÕ qui ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, ho¹t ®éng cña c¸c kiÓm so¸t viªn trong c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 1 thµnh viªn. - Sö dông kiÓm to¸n ®éc lËp lµm ph­¬ng tiÖn ®Ó t¨ng c­êng kiÓm so¸t néi bé. - §èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn: CÇn n©ng cao vai trß gi¸m s¸t cña c¸c cæ ®«ng th«ng qua viÖc niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. - X©y dùng c¬ chÕ sö dông c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña nhau trong néi bé cña TCT trªn c¬ së gi¸ c¹nh tranh, tõng b­íc xo¸ bá c¬ chÕ ®Þnh h­íng gi¸ quÆng apatit cho s¶n xuÊt ph©n bãn. – X©ydùng th­¬ng hiÖu cña TCT: + §èi víi c¸c c«ng ty míi thµnh lËp: Tho¶ thuËn víi c¸c cæ ®«ng vÒ viÖc sö dông th­¬ng hiÖu cña TCT ( VINACHEM) cho c¸c s¶n phÈm míi. + §èi víi c¸c s¶n phÈm ®· cã th­¬ng hiÖu: Nghiªn cøu viÖc kÕt hîp th­¬ng hiÖu ®· cã víi th­¬ng hiÖu TCT. + TiÕn hµnh thñ tôc ®¨ng ký b¶n quyÒn vÒ l«g« cña TCT; x©y dùng qui chÕ sö dông th­¬ng hiÖu vµ l«g« cña TCT. 3.3.7. X©y dùng C«ng ty Tµi chÝnh Ho¸ chÊt theo m« h×nh c«ng ty cæ phÇn X©y dùng m« h×nh c«ng ty tµi chÝnh trong c¸c TCT gãp phÇn lµm ®a d¹ng ho¸ c¸c dÞch vô tµi chÝnh vµ c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông, lµm t¨ng thªm nguån vèn huy ®éng, thùc hiÖn chñ tr­¬ng ph¸t huy néi lùc vµ nhÊt lµ t¹o thªm kªnh dÉn vèn míi ®Ó bæ sung cho c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng truyÒn thèng ë n­íc ta. C«ng ty tµi chÝnh lµ trung gian tµi chÝnh gi÷a TCT víi c¸c nhµ ®Çu t­ vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh. C«ng ty tµi chÝnh thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng huy ®éng vèn ®Ó cho vay, t­ vÊn dµn xÕp c¸c nguån vèn phôc vô nhu cÇu vèn cña TCT vµ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn, c¸c doanh nghiÖp mµ TCT cã vèn gãp , thùc hiÖn mét sè dÞch vô kh¸c trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn, TCT nªn x¸c ®Þnh râ vai trß, vÞ trÝ vµ chøc n¨ng nhiÖm vô cña c«ng ty tµi chÝnh. CÇn ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng vµ nhiÖm vô gi÷a phßng, ban tµi chÝnh vµ c«ng ty tµi chÝnh, trong ®ã x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng nhiÖm vô chñ yÕu cña c«ng ty tµi chÝnh lµ trung gian tµi chÝnh, lµ cÇu nèi gi÷a TCT, c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cña TCT víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, thÞ tr­êng tµi chÝnh trong vµ ngoµi n­íc. ViÖc x¸c ®Þnh vèn ®iÒu lÖ cho c«ng ty tµi chÝnh ph¶i t­¬ng xøng víi vai trß, vÞ trÝ vµ kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña c«ng ty mét c¸ch cã hiÖu qu¶, t¨ng kh¶ n¨ng tù chñ vÒ mÆt tµi chÝnh vµ ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh­ : Uû th¸c cho c«ng ty tµi chÝnh ®¹i diÖn huy ®éng vèn tõ c¸c tæ chøc tÝn dông trong vµ ngoµi n­íc, cho phÐp qu¶n lý nguån vèn tù tÝch luü ®Ó t¸i ®Çu t­, giao cho c«ng ty tµi chÝnh t­ vÊn x©y dùng ph­¬ng ¸n huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cho TCT. 3.3.8. Gi¶i ph¸p n©ng cao tr×nh ®é khoa häc - c«ng nghÖ, tiÕp cËn víi khoa häc – c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Khoa häc – c«ng nghÖ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. V× thÕ, TCT cÇn ®Çu t­ chiÒu s©u, c¶i t¹o vµ n©ng cÊp, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng nghÖ hiÖn cã, ®ång thêi, ph¸t triÓn, nhËp khÈu c¸c c«ng nghÖ míi, ¸p dông vµo s¶n xuÊt ®Ó b¾t kÞp víi c«ng nghÖ thÕ giíi, tr¸nh bÞ tôt hËu xa h¬n vÒ c«ng nghÖ so víi thÕ giíi. Ph¸t huy kh¶ n¨ng hiÖn cã cña doanh nghiÖp vÒ vËt t­ thiÕt bÞ thay thÕ nhËp khÈu, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh c¬ khÝ ph¸t triÓn theo h­íng: ®Çu t­ trang thiÕt bÞ c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ tiªn tiÕn cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt thiÕt bÞ thÝ nghiÖm ®Ó tõng b­íc tù s¶n xuÊt trong n­íc c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ vµ c¸c phô tïng cÇn thiÕt. §Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc kü thuËt, øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt, kinh doanh, c¶i t¹o n©ng cÊp thiÕt bÞ cò cho phï hîp víi c«ng nghÖ míi. Trong ®Çu t­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt míi cÇn lùa chän c«ng nghÖ hiÖn ®¹i theo tiªu chuÈn kü thuËt tiªn tiÕn ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ dÞch vô, ®Æc biÖt, nªn chó ý c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng, vÒ môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Qu¶n lý chÆt chÏ thñ tôc x©y dùng c¬ b¶n, tæ chøc tèt hÖ thèng qu¶n lý, kiÓm tra chÊt l­îng vµ c«ng nghÖ, sao cho võa ph¶i ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ ®ång vèn võa tiÕt kiÖm ®Ó ®Çu t­ mua s¾m c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i kh¸c. §éi ngò c¸n bé khoa häc – c«ng nghÖ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña TCT. Tõ kh©u nghiªn cøu thÞ tr­êng c«ng nghÖ, gi¸m s¸t quy tr×nh mua s¾m ®Õn sö dông c«ng nghÖ ®Òu ph¶i do mét ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n. §Ó ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng nµy, TCT cÇn ph¶i ®Çu t­ vµo ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé khoa häc – c«ng nghÖ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®éi ngò c¸n bé khoa häc – c«ng nghÖ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, ®ång thêi, tõng b­íc ®µo t¹o nh÷ng c¸n bé cã thÓ nghiªn cøu chÕ t¹o c«ng nghÖ. 3.3.9. X©y dùng nh÷ng c«ng ty thµnh viªn ®Ó chóng cã ®ñ ®iÒu kiÖn chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM – CTC Trong sè c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn mµ TCT ®ang n¾m gi÷ tõ 50% vèn trë lªn cã mét sè c«ng ty cã qui m« vèn t­¬ng ®èi lín, kinh doanh nhiÒu lÜnh vùc, cã kh¶ n¨ng tÝch tô, tËp trung vèn nhanh, cã th­¬ng hiÖu m¹nh, trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp ®æi míi doanh nghiÖp ®· chuyÓn ®æi thµnh c«ng c¸c ®¬n vÞ phô thuéc cña m×nh nh­ : C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ph©n ®¹m vµ Ho¸ chÊt Hµ B¾c, C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam, C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn, C«ng ty cæ phÇn Cao su §µ N½ng,....TCT cÇn ®Þnh h­íng x©y dùng vµ ph¸t triÓn , s¾p xÕp ®æi míi nh÷ng ®¬n vÞ nµy, chuyÓn chóng sang ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM – CTC. Cô thÓ nh­ sau: - X©y dùng C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ph©n ®¹m vµ Ho¸ chÊt Hµ B¾c mét C«ng ty mÑ ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM – CTC. Muèn vËy, trong giai ®o¹n 2006 - 2010, t¹i C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ph©n ®¹m vµ Ho¸ chÊt Hµ B¾c tËp trung chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: + Thùc hiÖn 3 dù ¸n träng ®iÓm b»ng nguån vèn tù cã cña C«ng ty vµ nguån vèn C«ng ty tù vay : Dù ¸n c¶i t¹o, më réng n©ng c«ng suÊt cña C«ng ty lªn 480.000 tÊn Urª/n¨m ( tæng møc ®Çu t­ kho¶ng 300 triÖu USD); dù ¸n x©y dùng d©y chuyÒn s¶n xuÊt co2 láng sè 3 c«ng xuÊt 14.000 tÊn/n¨m ( tæng møc ®Çu t­ kho¶ng 2 triÖu USD); x©y dùng d©y chuyÒn s¶n xuÊt n­íc ¤xy giµ ( H2O2) c«ng xuÊt 10.000 tÊn/n¨m ( tæng møc ®Çu t­ kho¶ng 100 triÖu USD). + T¸ch 1 sè ®¬n vÞ phô thuéc cña C«ng ty ®Ó cæ phÇn ho¸, C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ph©n ®¹m gi÷ cæ phÇn chi phèi: X­ëng NPK, Bé phËn s¶n xuÊt CO2 láng, r¾n; + §èi víi dù ¸n s¶n xuÊt n­íc ¤xy giµ ( H2O2) : Thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn ngay tõ ®Çu, trong ®ã C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ph©n ®¹m vµ Ho¸ chÊt Hµ B¾c gi÷ cæ phÇn chi phèi ®Ó thùc hiÖn dù ¸n. + Sau khi Tæng c«ng ty ®Çu t­ xong dù ¸n §¹m than Ninh B×nh c«ng suÊt 560.000 TÊn URE/ n¨m, tæng møc ®Çu t­ kho¶ng 600 triÖu USD sÏ chuyÓn giao cho C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ph©n ®¹m vµ Ho¸ chÊt Hµ B¾c qu¶n lý. - X©y dùng C«ng ty cæ phÇn Cao su §µ N½ng ho¹t ®éng theo m« h×nh C«ng ty mÑ - C«ng ty con: Giai ®o¹n 2006 – 2010, TCT nªn ®Þnh h­íng cho C«ng ty cæ phÇn Cao su §µ N½ng thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã C«ng ty cæ phÇn Cao su §µ N½ng gi÷ cæ phÇn chi phèi ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n : Dù ¸n s¶n xuÊt Lèp radian c«ng suÊt 1000.000 Lèp/ n¨m, tæng møc ®Çu t­ kho¶ng 100 triÖu USD ; tham gia gãp vèn víi C«ng ty cæ phÇn Cao su Sao vµng, C«ng ty cæ phÇn Cao su MiÒn Nam vµ ®èi t¸c ¢n §é thµnh lËp C«ng ty liªn doanh d­íi d¹ng C«ng ty cæ phÇn hoÆc c«ng ty TNHH hai thµnh viªn trë lªn ®Ó s¶n xuÊt muéi than ®en phôc vô nhu cÇu s¶n xuÊt, chÕ biÕn Cao su...; ®ång thêi TCT còng nªn ®Þnh h­íng cho C«ng ty cæ phÇn Cao su §µ N½ng tham gia kinh doanh vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nh­ : LÜnh vùc Tµi chÝnh, Ng©n hµng, Ph©n bãn.... d­íi d¹ng gãp vèn ®Çu t­ – X©y dùng C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn ho¹t ®éng theo m« h×nh C«ng ty mÑ - C«ng ty con: Nªn thùc hiÖn viÖc s¾p xÕp ®æi míi C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn theo lé tr×nh sau: + Hoµn thµnh viÖc di rêi vµ cæ phÇn ho¸ vµo n¨m 2008. Cæ phÇn ho¸ c«ng ty nµy theo h­íng gi÷ nguyªn vèn Nhµ N­íc, ph¸t hµnh ra c«ng chóng 30% – 35% vèn ®iÒu lÖ. + N¨m 2007 cæ phÇn ho¸ XÝ nghiÖp ph©n bãn L©m §ång lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc cña C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn, trong ®ã C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn gi÷ cæ phÇn chi phèi. + C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn tham gia gãp vèn b»ng tiÒn vµ th­¬ng hiÖu m¹nh cña m×nh ®Ó thµnh lËp mét sè c«ng ty con t¹i tØnh Qu¶ng TrÞ, mét sè tØnh T©y nguyªn vµ Campuchia, C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn gi÷ cæ phÇn chi phèi. + C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn tham gia gãp vèn b»ng tiÒn vµ quyÒn sö dông ®Êt t¹i c¬ së hiÖn cã sau khi di rêi ®Ó thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn kinh doanh bÊt ®éng s¶n, v¨n phßng cho thuª. + C«ng ty Ph©n bãn B×nh §iÒn tham gia kinh doanh vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nh­ : LÜnh vùc Tµi chÝnh, Ng©n hµng, Ph©n bãn.... d­íi d¹ng gãp vèn ®Çu t­ thµnh c¸c cæ ®«ng chiÕn l­îc hoÆc cæ ®«ng s¸ng lËp. – X©y dùng C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM – CTC: CÇn thùc hiÖn viÖc s¾p xÕp ®æi míi C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam theo lé tr×nh sau: + Hoµn thµnh viÖc di rêi vµ cæ phÇn ho¸ vµo n¨m 2008 theo h­íng gi÷ nguyªn vèn Nhµ n­íc, ph¸t hµnh ra c«ng chóng 30% – 35% vèn ®iÒu lÖ. + N¨m 2007 cæ phÇn ho¸ XÝ nghiÖp ph©n bãn l¸ YOGEN, XÝ nghiÖp bao b× c¬ khÝ lµ ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc cña C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam, trong ®ã C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam gi÷ cæ phÇn chi phèi. + C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam tham gia gãp vèn b»ng tiÒn vµ quyÒn sö dông ®Êt t¹i c¸c c¬ së hiÖn cã sau khi di rêi ®Ó thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn kinh doanh bÊt ®éng s¶n, v¨n phßng cho thuª. + C«ng ty Ph©n bãn MiÒn Nam tham gia kinh doanh vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng, ph©n bãn.... d­íi d¹ng gãp vèn ®Çu t­ thµnh c¸c cæ ®«ng chiÕn l­îc hoÆc cæ ®«ng s¸ng lËp. Ngoµi c¸c c«ng ty trªn, cã mét sè c«ng ty kh¸c cã kh¶ n¨ng, khi cã ®iÒu kiÖn còng cã thÓ chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh CTM – CTC trong giai ®o¹n 2008 – 2015 nh­ : C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Ho¸ chÊt c¬ b¶n MiÒn Nam, C«ng ty TNHH mét thµnh viªn Apatit ViÖt Nam, C«ng ty TNHH mét thµnh viªn H¬i kü nghÖ que hµn, C«ng ty cæ phÇn Cao su MiÒn Nam...... 3.3.10 – Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh hîp t¸c, liªn kÕt víi c¸c TCT vµ tËp ®oµn kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc TCT ph¶i x¸c ®Þnh ®©y lµ mét gi¶i ph¸p rÊt quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn thµnh T§KT cña TCT. Hîp t¸c, liªn kÕt víi c¸c TCT vµ T§KT trong vµ ngoµi n­íc ®Ó khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng vÒ tµi chÝnh, khoa häc – C«ng nghÖ, chuyªn m«n kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, ®¶m b¶o æn ®Þnh nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo, tiªu thô s¶n phÈm cña nhau.....trªn c¬ së c¸c bªn cïng cã lîi. - Hîp t¸c víi TËp ®oµn DÇu khÝ ViÖt Nam trong viÖc x©y dùng khu c«ng nghiÖp ho¸ dÇu, ph©n bãn, ®Çu t­ tµi chÝnh mua cæ phÇn cña c¸c CTC lÉn nhau gi÷a hai bªn. - Hîp t¸c víi TËp ®oµn Cao su ViÖt Nam trong viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty cæ phÇn cã vèn gãp cña c¶ hai bªn ®Ó chÕ biÕn cao su, trao ®æi s¶n phÈm nguyªn liÖu gi÷a c¸c CTC cña c¶ hai bªn víi nhau, ®Çu t­ tµi chÝnh mua cæ phÇn cña c¸c CTC lÉn nhau gi÷a hai bªn. - Hîp t¸c víi TËp ®oµn C«ng nghiÖp Than vµ kho¸ng s¶n ViÖt Nam trong lÜnh vùc khai th¸c vµ chÕ biÕn qu¨ng kho¸ng, s¶n xuÊt vËt liÖu næ, cung cÊp nguyªn liÖu than, bao tiªu c¸c s¶n phÈm s¨m lèp «t«, dÇu nhên....., ®Çu t­ tµi chÝnh mua cæ phÇn cña c¸c CTC lÉn nhau gi÷a hai bªn. - Trao ®æi hîp t¸c víi Tæng c«ng ty §­êng s¾t ViÖt Nam trong lÜnh vùc cïng ®Çu t­, n©ng cao n¨ng lùc vËn t¶i ®Ó ®¶m b¶o vËn chuyÓn nguyªn liÖu s¶n xuÊt ph©n bãn, ®Çu t­ tµi chÝnh mua cæ phÇn cña c¸c CTC lÉn nhau gi÷a hai bªn. - Hîp t¸c víi c¸c TCT vµ T§KT trong vµ ngoµi n­íc trªn c¸c lÜnh vùc nh»m khai th¸c c¸c thÕ m¹nh cña nhau trªn c¬ së c¸c bªn cïng cã lîi vµ cïng ph¸t triÓn. Ngoµi viÖc x©y dùng mèi liªn kÕt víi c¸c TCT vµ T§KT trong vµ ngoµi n­íc, TCT cÇn chó träng më réng quan hÖ víi c¸c ®Þa ph­¬ng trong n­íc ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt; ®ång thêi hîp t¸c gióp c¸c ®Þa ph­¬ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. kÕt luËn ChuyÓn c¸c TCT nhµ n­íc nãi chung vµ TCT 91 nãi riªng sang ho¹t ®éng theo m« h×nh T§KT ë n­íc ta lµ cÇn thiÕt vµ ®¸p øng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. C¸c yÕu tè vÒ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, yªu cÇu ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý ®èi víi TCT, ®æi míi cÊu tróc tæ chøc qu¶n lý TCT trong m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ hãa cho thÊy r»ng, viÖc h×nh thµnh c¸c T§KT ë n­íc ta lµ xu thÕ ph¸t triÓn hîp quy luËt, ®¸p øng ®ßi hái cña thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua, TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng nh­: TCT lµ DNNN chiÕm gi÷ mét sè lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ. TCT cã nh÷ng thµnh tùu quan träng trong viÖc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o, t¨ng c­êng tÝch tô, tËp trung, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ®¸p øng yªu cÇu x· héi vÒ c¸c s¶n phÈm chñ yÕu, më réng thÞ tr­êng, t¨ng c­êng xuÊt khÈu, gãp phÇn kh«ng nhá vµo æn ®Þnh kinh tÕ- x· héi vµ kh¼ng ®Þnh ®­îc tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam cßn cã nh÷ng h¹n chÕ. §ã lµ quy m« vèn cßn nhá, tèc ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn cßn chËm, tr×nh ®é khoa häc - c«ng nghÖ, tr×nh ®é c¸n bé vµ ®éi ngò c«ng nh©n cßn thÊp, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cßn thÊp so víi c¸c tËp ®oµn khu vùc vµ trªn thÕ giíi, mèi quan hÖ gi÷a TCT víi c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn lµ mèi quan hÖ mÖnh lÖnh hµnh chÝnh lµ chñ yÕu, ch­a xuÊt ph¸t tõ lîi Ých kinh tÕ, c¬ cÊu tæ chøc béc lé nhiÒu khiÕm khuyÕt, n¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé cßn h¹n chÕ; qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi TCT ch­a phï hîp, ch­a xãa bá ®­îc c¬ chÕ chñ qu¶n nªn vÉn cßn sù can thiÖp trùc tiÕp vµo qu¶n trÞ doanh nghiÖp, ch­a ph©n ®Þnh râ viÖc thùc hiÖn quyÒn cña chñ së h÷u gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc víi nhau, gi÷a c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc víi H§QT…, qu¶n lý nh©n sù ®èi víi TCT cßn bÊt hîp lý. Nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ cïng víi nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, m«i tr­êng kinh tÕ më cöa ®· t¹o nªn nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi TCT trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh T§KT. Trªn c¬ së tham kh¶o kinh nghiÖm h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c T§KT trªn thÕ giíi, kinh nghiÖm h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c T§KT trong n­íc ®· thÝ ®iÓm, qua thùc tÕ ho¹t ®éng cña TCT, ®èi chiÕu vµo ®iÒu kiÖn ®Ó trë thµnh T§KT cña TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam, luËn v¨n kh¼ng ®Þnh r»ng, viÖc chuyÓn TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam sang ho¹t ®éng theo m« h×nh T§KT lµ cã c¬ së khoa häc vµ rÊt cÇn thiÕt, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi, phï hîp víi ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vµ lµ nhu cÇu ph¸t triÓn cña chÝnh TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam. §ång thêi, qu¸ tr×nh ®ã còng ®Æt ra yªu cÇu cã c¸c gi¶i ph¸p cho TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam trªn c¶ hai gãc ®é vÜ m« vµ vi m«, ®Æc biÖt lµ m« h×nh cÊu tróc bªn trong TCT ®Ó ho¹t ®éng tèt khi trë thµnh T§KT. Tr­íc hÕt, ®Ó chuyÓn TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam sang ho¹t ®éng theo m« h×nh T§KT cã biÖn ph¸p ®æi míi, kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. §ång thêi, ph¶i cã nh÷ng t¸c ®éng ®Ó lµm t¨ng mèi liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, mèi liªn kÕt gi÷a TCT vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ gi÷a doanh nghiÖp trong TCT víi doanh nghiÖp ngoµi TCT, kÓ c¶ doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Mét ®iÒu rÊt quan träng n÷a lµ TCT ph¶i t¨ng cõ¬ng tÝch tô vµ tËp trung vèn ®Ó ®ñ lùc ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc mòi nhän ®· x¸c ®Þnh trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña m×nh. Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p vÒ phÝa TCT, Nhµ n­íc còng cÇn t¹o ra mét m«i tr­êng ph¸p lý æn ®Þnh, cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp nh»m khuyÕn khÝch T§KT ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn tèt. §ã lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ chèng ®éc quyÒn, chÝnh s¸ch thÞ tr­êng chøng kho¸n…§ång thêi, cÇn ph¶i nhËn thøc ®­îc r»ng, T§KT lµ kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh míi nªn cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch míi phï hîp. Víi nh÷ng lËp luËn nh­ trªn vµ qua thùc tÕ chØ ®¹o s¸t sao c¸c gi¶i ph¸p cña l·nh ®¹o TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam, tin t­ëng r»ng TCT Ho¸ chÊt ViÖt Nam sÏ thµnh c«ng trong viÖc ph¸t triÓn thµnh T§KT. danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1 – LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n­íc n¨m 2003. 2 – QuyÕt ®Þnh sè 343/ 2005/ Q§ - TTg ngµy 26/12/ 2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ Phª duyÖt qui ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp Ho¸ chÊt ®Õn 2010 cã tÝnh ®Õn 2020. 3 - Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp trung ­¬ng (2000): Tæng kÕt ®æi míi vµ ph¸t triÓn DNNN, Hµ Néi 4 - Ban kinh tÕ trung ­¬ng (2001): B¸o c¸o tãm t¾t kh¶o s¸t, tæng kÕt m« h×nh TCT 91 qua ho¹t ®éng cña mét sè TCT ®iÓn h×nh, §Ò tµi KH-B§ 13-1999, Hµ Néi. 5 – NghÞ ®Þnh sè : 111/ 2007/ N§ - CP ngµy 26/6/ 2007 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc , qu¶n lý Tæng c«ng ty Nhµ n­íc vµ chuyÓn ®æi Tæng c«ng ty Nhµ n­íc, c«ng ty Nhµ n­íc ®éc lËp, c«ng ty mÑ lµ c«ng ty Nhµ n­íc theo h×nh thøc c«ng ty mÑ – C«ng ty con ho¹t ®«ng theo luËt doanh nghiÖp. 6 - Ban liXu (2002), Trung t©m nghiªn cøu cña ñy ban qu¶n lý vµ gi¸m s¸t tµi s¶n nhµ n­íc cña Héi ®ång Nhµ n­íc Trung Quèc, C¸c tËp ®oµn doanh nghiÖp cña Trung Quèc: Qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai ph¸t triÓn, Héi th¶o TËp ®oµn kinh tÕ, ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng. 7 - NguyÔn Thanh B×nh(2003), “Nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña c¸c tËp ®oµn trªn thÕ giíi”, T¹p chÝ th­¬ng m¹i(8), tr. 21-22. 8 – QuyÕt ®Þnh sè 973/ Q§ - TCNS ngµy 31/8/2005 cña Tæng gi¸m ®èc Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam vÒ viÖc ban hµnh quy ®Þnh t¹m thêi chøc n¨ng , nhiÖm vô cña Trung t©m th­¬ng m¹i dÞch vô Ho¸ chÊt. 9 - NguyÔn Anh Dòng (2001), “C«ng ty cÊu tróc m¹ng, mét kinh nghiÖm h÷u Ých cho ®æi míi tæ chøc c¸c DNNN ViÖt Nam”, T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi (3), tr. 78-80. 10 - §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng thêi kú ®æi míi. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 11 - §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2001), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 12 - §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2004), NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng 3, khãa IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 13 - §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2001), NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng 4, khãa VIII, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 14 - §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2001), NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng 4, khãa IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 15 – §¶ng céng s¶n ViÖt Nam (2006), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 16 - “§æi míi qu¶n lý vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp” (2005), Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam(127), ra ngµy 9/8, tr. 3-4 17 - NguyÔn Minh §øc (2004), “TËp ®oµn kinh tÕ- M« h×nh chiÕn l­îc ®Ó ®æi míi vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp”, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ (314), tr. 3-10 18 - Vâ V¨n §øc (2001). “ Thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh, mét gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña DNNN ë n­íc ta”, T¹p chÝ lý luËn chÝnh trÞ (10), tr. 39-42 19 - Gi¸o tr×nh qu¶n lý kinh tÕ (2001), Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, khoa Qu¶n lý kinh tÕ, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 20 - Hoµng Hµ (2004), “ §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c TCT nhµ n­íc theo m« h×nh c«ng ty mÑ- con”, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn (88), tr. 31-32. 21 - Ph¹m Quang HuÊn (2003), “ VÊn ®Ò t¹o vèn vµ h­íng thµnh lËp tËp ®oµn doanh nghiÖp ë ViÖt Nam”, t¹p chÝ Qu¶n lý nhµ n­íc (4), tr. 18-22. 22 - Bïi V¨n HuyÒn (2004) “§æi míi c¬ chÕ ph©n bæ vèn nhµ n­íc t¹i c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc”, T¹p chÝ lý luËn chÝnh trÞ (6), tr. 48-51,57. 23 - Bïi V¨n HuyÒn, (2002), Tæng c«ng ty nhµ n­íc ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn, LuËn v¨n th¹c sü, Häc viªn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. 24 - NguyÔn Ngäc HuyÒn (2002), “VÒ viÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh ë n­íc ta”, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o (3), tr.11-12. 25 - Ph¹m Sü Liªm (2005), “ H×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ trªn c¬ së tæng c«ng ty nhµ n­íc”, T¹p chÝ X©y dùng (3) tr. 1-4 26 - Hoµng ThÞ BÝch Loan (2002), “X©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn kinh doanh m¹nh ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi (3), tr.62-69 27- Hoµng ThÞ BÝch Loan (2002), C«ng ty xuyªn quèc gia vµ c¸c nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ch©u ¸, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 28- Time Warner Company 25/7/2005. 29 - Hå Kú Minh (2003), “ Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ho¹t ®éng cña c«ng ty tµi chÝnh trong tæng c«ng ty nhµ n­íc ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Ng©n hµng (2), tr. 35-39 30- Ng« Quang Minh (chñ biªn) (2001). Kinh tÕ nhµ n­íc vµ qu¸ tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 31 - “500 c«ng ty c«ng nghiÖp lín nhÊt thÕ giíi 2001”, (2002), T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi (5), tr. 78-80 32 - NguyÔn §×nh Phan (chñ biªn) (1996), Thµnh lËp vµ qu¶n lý c¸c tËp ®oµn kinh doanh ë ViÖt Nam. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 33 - NguyÔn V¨n Phóc (2003), “Mét sè vÊn ®Ò vÒ thµnh lËp vµ tæ chøc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o (3), tr. 6-7 34 –TrÇn TiÕn C­êng ( 2005), ChuyÓn Tæng c«ng ty Nhµ n­íc theo m« h×nh c«ng ty mÑ – C«ng ty con: KÕt qu¶ thÝ ®iÓm vµ mét sè bµi häc kinh nghiÖm. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o sè 5/ 2005 , tr 10 – 11. 35- Lª V¨n Sang - TrÇn Quang L©m (1996), c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCS) tr­íc ng­ìng cöa cña thÕ kû XXI, Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 36 - Hoµng §øc Th©n (2003), “Ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Céng s¶n (7), tr. 29-33. 37 - NguyÔn Kh¾c Th©n (1995), C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia hiÖn ®¹i, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 38 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 51 (ngµy 29/4/2002), sè ngµy 20/5/2002. 39 - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè ra ngµy 6/3/1999; sè ngµy 20/11/1999. 40 - V¨n b¶n sè 407/ Q§ - HCVN ngµy 25/9/2006 cña Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam vÒ viÖc ban hµnh chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c ban chuyªn m«n nghiÖp vô. 41- Ng« ThÞ Trinh (2001), “C¶i c¸ch c¸c tËp ®oµn doanh nghiÖp vµ hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng ë Hµn Quèc”, T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi (6), tr. 57-65. 42- Ph¹m Quang Trung (1999), “ T¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh vµ cæ phÇn hãa trong viÖc h×nh thµnh c¸c tËp ®oµn kinh doanh”, T¹p chÝ c«ng nghiÖp (18) 43 - Ph¹m Quang Trung (2000), Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh trong tËp ®oµn kinh koanh ë ViÖt Nam hiÖn nay, LuËn ¸n TiÕn sü, Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Hµ Néi. 54 - Phan Minh TuÊn (2003), “Zaib¸tu trong nÒn kinh tÕ NhËt B¶n”, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i (22), tr.16-17 44- Phan Minh TuÊn (2003), “ §Æc thï h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ ë Hµn Quèc’, Tap chÝ Th­¬ng m¹i (17) tr.17-30 45- NguyÔn Quèc TuÊn vµ NguyÔn H¶i Hµ (2004), “ VÒ m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh m¹nh”, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o (3), tr. 21-23 46 - Hoµng ThÞ TuyÕt (2005), “H×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ, b­íc ®ét ph¸ trong ®æi míi c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc”, T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam(4), tr. 32-35 47 - Tõ ®iÓn th­¬ng m¹i Anh - Ph¸p - ViÖt (1995), Nxb Khoa häc vµ kü thuËt, Hµ Néi. 48- Vò Huy Tõ (chñ biªn) (1998), Vai trß qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 49- Vò Huy Tõ (chñ biªn) (2002), M« h×nh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ trong c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 50– B¸o c¸o quyÕt to¸n tµi chÝnh cña TCT vµ c¸c doanh ngiÖp thµnh viªn tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2006 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2007. 51– C¸c quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ: Sè 183/ Q§ - TTg ngµy 19/ 02/ 2003 phª duyÖt ®Ò ¸n s¾p xÕp ®æi míi doanh nghiÖp cña Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam giai ®o¹n 2003 – 2005 vµ quyÕt ®Þnh sè 88/2005/ Q§ - TTg ngµy 28 / 4/ 2005 ®iÒu chØnh ph­¬ng ¸n s¾p xÕp ®æi míi doanh nghiÖp cña Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2006. 51- C¸c quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ: Sè 89/2006/ Q§ - TTg ngµy 24/4/2006 Phª duyÖt §Ò ¸n chuyÓn Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - C«ng ty con, QuyÕt ®Þnh sè 90/ 2006/Q§ - TTg ngµy 24/4/2006 vÒ viÖc thµnh lËp C«ng ty mÑ - Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam, QuyÕt ®Þnh sè 279/ 2006/Q§ - TTg ngµy 18/12/2006 phª duyÖt §iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña C«ng ty mÑ – Tæng c«ng ty Ho¸ chÊt ViÖt Nam. 53- V¨n b¶n sè 55/TB - VPCP ngµy13/3/2006 cña V¨n phßng ChÝnh phñ. 54 – LuËt Doanh nghiÖp n¨m 2005 55 – http: bwnt.businessweek.com/brand/2006 56- Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, sè 180 , ngµy 8/9/2006, tr.3 57– T¹p chÝ Fortune, sè ngµy 17/4/2006. 58– Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, sè 250, ngµy 16/12/2005, tr.15 59 - Côc Tµi chÝnh doanh nghiÖp – Bé Tµi chÝnh (2006), Tæng hîp sè liÖu vÒ c¸c TCTNN giai ®o¹n 2000 - 2005 60 - Tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam, TËp 4. Nhµ xuÊt b¶n Tõ ®iÓn B¸ch khoa, Hµ Néi 2005. 61 – TrÇn TiÕn C­êng ( 2005), TËp ®oµn kinh tÕ : Lý luËn vµ kinh nghiÖm quèc tÕ – øng dông vµo ViÖt Nam, Nhµ xuÊt b¶n Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi. 62 - Vò Hµ C­êng ( 2006), Gi¶i ph¸p ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý Tµi chÝnh cña Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam theo m« h×nh TËp ®oµn kinh tÕ – LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ, Häc viÖn Ng©n hµng . 63 – NghÞ ®Þnh sè 132/ 2005/ N§ - CP cña ChÝnh phñ vÒ thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ së h÷u Nhµ n­íc ®èi víi c«ng ty Nhµ n­íc. 64 – NghÞ ®Þnh sè 86/2006/ N§ - CP ngµy 21/8/2006 cña ChÝnh phñ söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh sè 132/ 2005/ N§ - CP cña ChÝnh phñ vÒ thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ së h÷u Nhµ n­íc ®èi víi c«ng ty Nhµ n­íc. 65 – QuyÕt ®Þnh sè 263/ 2006/ Q§ - TTg ngµy 15/11/2006 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ChÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh s¾p xÕp, ®æi míi,ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc giai ®o¹n 2006 – 2010. Phô lôc 2: T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c tæng c«ng ty 91 n¨m 2004 TT Tæng c«ng ty Sè DN thµnh viªn (®¬n vÞ) Sè DN l·i (®¬n vÞ) Vèn kinh doanh (triÖu ®ång) Tæng sè Vèn ng©n s¸ch Vèn tù bæ sung 1 Hµng h¶i VN 18 17 6.173.845 1.200.189 1.872.434 2 ThÐp VN 13 13 1.892.190 1.550.294 341.895 3 §iÖn lùc VN 53 35 30.612.705 26.350.951 3.306.753 4 CN tµu thñy 46 46 901.050 842.932 57.960 5 GiÊy VN 13 6 950.728 894.471 60.257 6 Cao su VN 36 35 5.678.903 3.160.136 1.785.532 7 Cµ phª VN 56 32 2.430.756 535.135 177.936 8 Than VN 39 37 4.015.327 1.318.044 339.590 9 L­¬ng thùc MN 35 23 1.832.000 1.220.515 611.484 10 Xi m¨ng VN 17 16 16.893.000 13.369.842 2.461.965 11 DÇukhÝ VN 18 11 23.074.092 2.757.920 6.928.685 12 L­¬ng thùc MB 18 15 2.507.208 12.398.313 509.816 13 Hµng kh«ng VN 14 11 4.567.009 474.287 2.625.939 14 Thuèc l¸ VN 16 13 1.278.920 709.162 530.929 15 Hãa chÊt VN 39 39 2.786.352 1.717.994 1.068.357 16 DÖt may VN 40 35 10.903.727 1.867.236 1.032.993 17 B­u chÝnh VT 94 84 22.228.350 7.735.850 14.492.499 18 §­êng s¾t VN 48 48 3.000.101 1.504.968 101.175 Tæng sè 613 516 141.726.263 79.604.239 38.387.199 [59] Phô lôc 3: T×nh h×nh vèn kinh doanh cña c¸c tæng c«ng ty 91 TT Tæng c«ng ty Tæng vèn kinh doanh (§¬n vÞ: TriÖu ®ång) 2001 2002 2003 2004 1 Hµng h¶i VN 4.352.100 5.350.444 5.275.565 6.173.845 2 ThÐp VN 3.155.679 1.593.382 1.612.050 1.892.190 3 §iÖn lùc VN 23.539.084 29.519.032 29.719.000 30.612.705 4 CN tµu thñy 788.520 856.150 861.250 901.050 5 GiÊy VN 1.031.730 940.383 940.580 950.728 6 Cao su VN 3.828.578 4.689.396 4.789.500 5.678.903 7 Cµ phª VN 2.068.044 2.666.994 2.764.602 2.430.756 8 Than VN 1.272.774 3.759.250 3.692.800 4.015.327 9 L­¬ng thùc MN 969.081 1.010.472 1.000.472 1.832.000 10 Xi m¨ng VN 9.746.151 14.667.000 14.500.426 1.832.000 11 DÇukhÝ VN 15.665.566 21.431.278 22.066.082 23.074.092 12 L­¬ng thùc MB 1.102.900 3.005.008 2.302.067 2.507.208 13 Hµng kh«ng VN 3.587.740 3.775.675 4.011.675 4.567.009 14 Thuèc l¸ VN 776.328 968.743 1.186.292 1.278.920 15 Hãa chÊt VN 1.586.230 1.967.443 1.967.500 2.786.352 16 DÖt may VN 4.895.209 8.194.490 8.609.860 10.903.727 17 B­u chÝnh VT 15.392.711 17.495.101 18.070.101 22.228.350 18 §­êng s¾t VN 2.794.795 2.956.675 3.000.101 Tæng sè 93.758.425 124.685.216 126.326.497 141.726.263 [59] Phô lôc 4: danh s¸ch 30 tËp ®oµn kinh tÕ hµng ®Çu thÕ giíi n¨m 2005 §¬n vÞ: TriÖu USD STT Tªn tËp ®oµn Doanh thu lîi nhuËn 1 2 3 4 1 Wal-Mart Stores 287,989.00 10,267.00 2 BP 285,059.00 15,371.00 3 Exxon Mobil 270,772.00 25,330.00 4 Royal Dutch/Shell Group 268,690.00 18,183.00 5 General Motors 193,517.00 2,805.00 6 Daimler Chrysler 176,687.50 3,0678.10 7 Toyota Motor 172,616.30 10,898.20 8 Ford Motor 172,233.00 3,487.00 9 General Electric 152,866.00 16,819.00 10 Total 152,609.50 11,955.00 11 Chevron Texaco 147,967.00 13,328.00 12 Conoco Phillips 121,663.00 8,129.00 13 AXA 121,606.30 3,133.00 14 Allianz 118,937.20 2,735.00 15 Volkswagen 110,648.70 842 16 Citigroup 108,276.00 17,046.00 17 ING Group 105,886.40 7,422.80 18 Nippon Telegraph & Telephone 100,545.30 6,608.00 19 American Intl. Group 97,987.00 9,731.00 20 Intl. Business Machines 296,293.00 8,430.00 21 Siemens 91,493.20 4,144.60 22 Carrefour 90,381.70 1,724.80 23 Hitachi 83,993.90 479.20 24 Assicurazioni Generali 83,267.60 1,635.10 25 Matsushita Electric Industrial 81,077.70 544.10 26 McKesson 80,514.60 -156.70 27 Honda Motor 80,486.60 4,523.90 28 Hewlett-Packard 79,905.00 3,497.00 29 Nissan Motor 79,799.60 4,766.60 30 Fortis 75,518.10 4,177.20 [28] ._.