Điều tra thành phần bệnh nấm hại cây hoa hồng, nghiên cứu nấm Botrytis Cinerea Pers. gây bệnh thối xám hoa hồng vụ xuân năm 2005 vùng Hà Nội và phụ cận

1 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp i hµ néi -------------------- ®inh thÞ dinh §iÒu tra Thµnh phÇn bÖnh nÊm h¹i c©y hoa hång, nghiªn cøu nÊm Botrytis cinerea Pers. G©y bÖnh Thèi x¸m hoa hång vô xu©n n¨m 2005 t¹i vïng hµ néi vµ phô cËn luËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh: B¶o vÖ thùc vËt M· sè: 4.01.06 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc PGS. TS. Ng« BÝch H¶o Hµ néi - 2005 2 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan, mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®−îc c¶m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n §inh ThÞ Dinh 3 Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy, ngoµi sù nç lùc cña b¶n th©n t«i ®· nhËn ®−îc sù quan t©m gióp ®ì, ®éng viªn nhiÖt t×nh cña c¸c nhµ khoa häc trong lÜnh vùc B¶o vÖ thùc vËt, c¸c thÇy c« gi¸o, b¹n bÌ ®ång nghiÖp vµ gia ®×nh. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh tíi PGS.TS. Ng« BÝch H¶o, gi¶ng viªn bé m«n BÖnh c©y - N«ng d−îc, tr−êng §H N«ng nghiÖp I - Hµ Néi ®· tËn t×nh h−íng dÉn, chØ b¶o gióp ®ì t«i trong suèt thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi vµ hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ toµn thÓ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña c¸c ®¬n vÞ: - Trung t©m BÖnh c©y nhiÖt ®íi - tr−êng §H N«ng nghiÖp I - Hµ Néi - Bé m«n BÖnh c©y - N«ng d−îc - khoa N«ng Häc - Khoa sau ®¹i häc - Ban chñ nhiÖm khoa N«ng häc - Phßng nghiªn cøu Hoa c©y c¶nh- ViÖn nghiªn cøu Rau qu¶ ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n tèt nghiÖp. Hµ néi th¸ng 9 n¨m 2005 T¸c gi¶ luËn v¨n §inh ThÞ Dinh 4 MôC LôC Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi Danh môc c¸c h×nh viii 1. Më ®Çu 1 1.1. §Æt vÊn ®Ò 1 1.2. Môc ®Ých vµ yªu cÇu 3 2. Tæng quan tµi liÖu 5 2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc 5 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi 12 3. §èi t−îng, ®Þa ®iÓm, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 27 3.1. §èi t−îng nghiªn cøu 27 3.2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu 27 3.3. VËt liÖu nghiªn cøu 27 3.4. Néi dung nghiªn cøu 28 3.5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 28 3.5.1. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu châ m«i tr−êng 28 3.5.2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra vµ nghiªn cøu ngoµi ##ng ruéng 28 3.5.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trong phßng thÝ nghiÖm 33 3.5.4. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n vµ xö lý sè liÖu 38 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 40 4.1. Thµnh phÇn bÖnh nÊm h¹i trªn c©y hoa hång 40 4.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu bÖnh nÊm thèi x¸m (Botrytis 45 5 cinerea) h¹i hoa hång vïng Hµ Néi vµ phô cËn 4.2.1. KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh bÖnh thèi x¸m do nÊm (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång 45 4.2.2. ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè ®Õn bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång vïng Hµ Néi vµ phô cËn 47 4.2.3. Nghiªn cøu kh¶ n¨ng l©y nhiÔm vµ thêi kú tiÒm dôc cña nÊm b»ng ph−¬ng ph¸p l©y bÖnh nh©n t¹o 64 4.2.4. ¶nh h−ëng cña c¸c lo¹i m«i tr−êng nu«i cÊy ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm thèi x¸m 70 4.2.5. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn sù n¶y mÇm cña bµo tö nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång 71 4.2.6. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn bÖnh h¹i hoa hång 73 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 79 5.1. KÕt luËn 79 5.2. §Ò nghÞ 80 Tµi liÖu tham kh¶o 81 Phô lôc 6 Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t BTPS Bµo tö ph©n sinh C. puderi Cercospora puderi C«ng ty BVTV I C«ng ty B¶o vÖ thùc vËt I CSB ChØ sè bÖnh CT C«ng thøc CTV Céng t¸c viªn D. rosae Diplocarpon rosae G. rosarum Gloeosporium rosarum KT KÝch th−íc M. rosae Marssonina rosae Ngµy §T Ngµy ®iÒu tra P. horiana Puccinia horiana P. mucronatum Phragmidium mucronatum P. rosae Pestalozzia rosae S. pannosa Sphaerotheca pannosa TKTD Thêi kú tiÒm dôc TLB Tû lÖ bÖnh Tr−êng §HNNI Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I ViÖn NC. Rau qu¶ ViÖn Nghiªn cøu Rau qu¶ 7 Danh môc c¸c b¶ng B¶ng 1 Thµnh phÇn bÖnh nÊm h¹i hoa hång vïng Hµ Néi vµ phô cËn, vô xu©n n¨m 2005 41 B¶ng 2 T×nh h×nh bÖnh nÊm h¹i trªn c¸c gièng hoa hång trång phæ biÕn t¹i vïng Hµ Néi vµ phô cËn, vô xu©n n¨m 2005 42 B¶ng 3 Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ quan sinh tr−ëng, sinh s¶n cña bÖnh nÊm h¹i hoa hång vïng Hµ Néi vµ phô cËn, vô xu©n n¨m 2005 vïng Hµ Néi vµ phô cËn, vô xu©n n¨m 2005 43 B¶ng 4 KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh nÊm (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång 46 B¶ng 5 T×nh h×nh bÖnh thèi x¸m ë mét sè vïng trång hoa hång thuéc Hµ Néi vµ phô cËn vô xu©n n¨m 2005 48 B¶ng 6 DiÔn biÕn cña bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn mét sè gièng hoa hång t¹i ViÖn NC. Rau qu¶, vô xu©n n¨m 2005 50 B¶ng 7 ¶nh h−ëng cña ph−¬ng ph¸p nh©n gièng ®Õn sù ph¸t triÓn bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång 52 B¶ng 8 T×nh h×nh bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn gièng hoa hång phÊn ®á trång ë hai ®Þa thÕ ®Êt t¹i x· Trung nghÜa – TX. H−ng Yªn 54 B¶ng 9 ¶nh h−ëng cña mËt ®é trång ®Õn sù ph¸t triÓn bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn gièng hoa hång phÊn ®á t¹i ViÖn NC. Rau qu¶ 56 B¶ng 10 ¶nh h−ëng cña tuæi c©y ®Õn sù ph¸t triÓn bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn gièng hoa hång phÊn ®á t¹i ViÖn NC. Rau qu¶ 58 B¶ng 11 ¶nh h−ëng cña chÊt liÖu bao hoa tíi ph¸t triÓn bÖnh 60 8 thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn gièng hoa hång phÊn ®á B¶ng 12 ¶nh h−ëng cña biÖn ph¸p kü thuËt c¾t tØa kÕt hîp víi uèn vÝt cµnh ®Õn sù ph¸t triÓn bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång 62 B¶ng 13 Kh¶ n¨ng l©y nhiÔm cña c¸c Isolates nÊm (Botrytis cinerea) trªn mét sè c©y ký chñ 64 B¶ng 14 KÕt qu¶ l©y bÖnh nh©n t¹o bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) b»ng ph−¬ng ph¸p l¸ t¸ch 65 B¶ng 15 KÕt qu¶ l©y bÖnh nh©n t¹o bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn l¸ hoa hång trång trong chËu v¹i 67 B¶ng 16 KÕt qu¶ l©y bÖnh nh©n t¹o bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm 68 B¶ng 17 KÕt qu¶ l©y bÖnh nh©n t¹o bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn hoa hång trång trong chËu v¹i 69 B¶ng 18 ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng nu«i cÊy ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång 71 B¶ng 19 ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn sù n¶y mÇm cña bµo tö nÊm (Botrytis cinerea) g©y bÖnh thèi x¸m h¹i hoa hång 72 B¶ng 20 ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn tû lÖ n¶y mÇm cña bµo tö nÊm (Botrytis cinerea) h¹i c©y hoa hång 73 B¶ng 21 ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång trªn m«i tr−êng PGA 75 B¶ng 22 Kh¶o s¸t hiÖu lùc cña mét sè thuèc ho¸ häc ®èi víi bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) ngoµi ®ång ruéng 76 9 Danh môc c¸c h×nh H×nh 1 TriÖu chøng bÖnh phÊn tr¾ng hoa hång (Sphaerothecapannosa var rosea Wor.) H×nh 2 Bµo tö nÊm phÊn tr¾ng (Sphaerotheca pannosa var rosea Wor.) hoa hång trªn m« l¸ bÖnh H×nh 3 TriÖu chøng bÖnh ®èm ®en hoa hång (Marssonina rosa (Lib)Diel) H×nh 4 TriÖu chøng bÖnh gØ s¾t hoa hång (Phragmidium mucronatum Pers.) Shlech) H×nh 5 H¹ bµo tö nÊm gØ s¾t (Phragmidium mucronatum) (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 6 §«ng bµo tö nÊm gØ s¾t (Phragmidium mucronatum) (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 7 TriÖu chøng bÖnh th¸n th− do nÊm (Colletotrichum capsici (Syd.)) h¹i hoa hång H×nh 8 Bµo tö nÊm th¸n th− (Colletotrichum capsici (Syd.)) (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 9 TriÖu chøng bÖnh th¸n th− do nÊm (Gloeosporium rosarum) h¹i hoa hång H×nh 10 Bµo tö nÊm th¸n th− (Gloeosporium rosarum) n¶y mÇm vµ h×nh thµnh gi¸c b¸m (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 11 TriÖu chøng bÖnh ®èm l¸ hoa hång (Cercospora puderi B.H Davis) H×nh 12 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m hoa hång (Botrytis cinerea Pers.) H×nh 13 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn gièng hoa hång tr¾ng Trung Quèc H×nh 14 L©y bÖnh nh©n t¹o nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn gièng hoa hång tr¾ng kem 10 H×nh 15 L©y bÖnh nh©n t¹o nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn l¸ hoa hång tr¾ng kem H×nh 16 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn hoa ®ång tiÒn H×nh 17 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn hoa cÈm ch−íng H×nh 18 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn qu¶ cµ chua H×nh 19 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn qu¶ d©u t©y H×nh 20 TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn qu¶ d©u t©y H×nh 21 Sù ph¸t triÓn cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn c¸c m«i tr−êng kh¸c nhau sau 3 ngµy nu«i cÊy H×nh 22 H¹ch nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn m«i tr−êng PGA H×nh 23 Cµnh vµ bµo tö ph©n sinh cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) H×nh 24 Bµo tö ph©n sinh cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) 11 1. Më ®Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò Thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng, ®Êt n−íc ta b−íc ®Çu chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt chuyÓn dÇn theo h−íng s¶n xuÊt hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ tr−êng vµ ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu lín. Víi nÒn kinh tÕ ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n ta ngµy cµng ®−îc c¶i thiÖn tõ c¸c nhu cÇu vÒ vËt chÊt ®Õn nhu cÇu vÒ v¨n ho¸ tinh thÇn. Hoa c©y c¶nh lµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vÒ tinh thÇn cña c¸c tÇng líp nh©n d©n tõ b×nh d©n ®Õn cao cÊp, tõ n«ng th«n ®Õn thµnh thÞ. Nhu cÇu ch¬i hoa cña nh©n d©n ta còng phï hîp víi nhu cÇu thÞ hiÕu chung trªn toµn thÕ giíi, khi chÊt l−îng cuéc sèng cµng cao th× nhu cÇu nµy cµng lín, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ nÐt ë c¸c n−íc ph¸t triÓn. ë Hång K«ng, n¨m 1980 kim ng¹ch nhËp khÈu hoa lµ 50 triÖu USD, n¨m 1985 lµ 170 triÖu, nöa ®Çu n¨m 1988 ®¹t 250 triÖu USD Hång K«ng trong ®ã 40% lµ hoa c¾t. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hoa c¾t trªn thÕ giíi t¨ng tr−ëng nhanh, n¨m 1990 tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hoa lµ 100 tû USD t¨ng so víi 1987 lµ 20 tû USD (Hµ Sinh C¨n, MiÕn Tr−êng Hç (1996) [75]) Do nhu cÇu t¨ng nªn diÖn tÝch trång hoa còng t¨ng lªn nhanh chãng; NhËt B¶n lµ n−íc ®øng ®Çu ch©u ¸, s¶n xuÊt vµ tiªu thô hoa c¾t ®Òu rÊt lín vµ ph¸t triÓn nhanh, n¨m1992 diÖn tÝch trång hoa c¾t ë NhËt B¶n lµ 18.900 ha, s¶n l−îng 60,16 tû b«ng hoa so víi 1991 s¶n l−îng hoa t¨ng 5% kim ng¹ch t¨ng 11 % ®¹t 242,9 tû Yªn (Hµ Sinh C¨n, MiÕn Tr−êng Hç (1996) [75]). ë ViÖt Nam, nghÒ trång hoa ®· v−ît khái c¸c lµng hoa truyÒn thèng vµ ph©n bè kh¾p c¸c quËn huyÖn ngo¹i thµnh Hµ Néi còng nh− c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc, t¹o bé mÆt khëi s¾c cho nÒn n«ng nghiÖp n−íc nhµ, t¹o c«ng ¨n 12 viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng n«ng th«n ®ång thêi ®ãng gãp nguån thu nhËp ®¸ng kÓ cho c¸c hé gia ®×nh lµm nghÒ s¶n xuÊt vµ kinh doanh hoa. DiÖn tÝch trång hoa trªn c¶ n−íc còng t¨ng lªn nhanh chãng, diÖn tÝch hoa cña Hµ Néi n¨m 1995 so víi n¨m 1990 t¨ng 12.8 lÇn, n¨m 1996 so víi n¨m 1995 t¨ng 30,6 %. C¸c vïng hoa Thµnh phè Hå ChÝ Minh, §µ L¹t, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh diÖn tÝch trång hoa ngµy cµng më réng kh«ng ngõng vµ thu ®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao (NguyÔn Xu©n Linh (1997) [9]). Trong c¸c loµi hoa th× hoa hång lu«n ®−îc nãi ®Õn nh− mét gi¸ trÞ cña nghÖ thuËt. Hµ Lan lµ n−íc xuÊt khÈu hoa lín nhÊt thÕ giíi chiÕm trªn 60% l−îng hoa xuÊt khÈu trªn thÕ giíi. Chñ yÕu lµ xuÊt khÈu hoa tuylÝp, hoa hång. Sau ®ã ®Õn Colombia chiÕm 12% chñ yÕu lµ hoa hång vµ hoa f¨ng. N−íc nhËp khÈu nhiÒu nhÊt lµ §øc sau ®ã ®Õn Mü. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1987 §øc nhËp khÈu hoa hång 882 triÖu USD, gÊp 3 lÇn Mü (Hµ Sinh C¨n, MiÕn Tr−êng Hç (1996) [75]). Hoa hång lµ c©y trång quan träng ë Anh Quèc víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 699.000 b¶ng Anh vµo n¨m 1997 (Website [50], [57]). ë ViÖt Nam hoa hång ®−îc trång ë kh¾p mäi n¬i tõ B¾c tíi Nam. Ng−êi ViÖt Nam coi hoa hång lµ biÓu t−îng cña t×nh yªu vµ h¹nh phóc, lßng thuû chung vµ sù kh¸t khao v−¬n tíi c¸i ®Ñp. V× vËy hoa hång còng lµ mét trong sè nh÷ng loµi hoa quan träng nhÊt ë ViÖt Nam. DiÖn tÝch trång hoa hång chiÕm kh¸ cao (40%), trong khi hoa cóc (25%), hoa lay¬n (15%), hoa lan (10%), c¸c loµi hoa kh¸c (20-25%) (NguyÔn Xu©n Linh (1998) [9]). Bªn c¹nh viÖc kh«ng ngõng më réng diÖn tÝch trång hoa ë kh¾p c¸c ®Þa ph−¬ng trong c¶ n−íc th× bé gièng hoa còng ngµy cµng phong phó víi ®ñ c¸c mµu s¾c chñng lo¹i ®−îc nhËp chñ yÕu tõ mét sè n−íc ph¸t triÓn nh−: Hµ Lan, Mü, Colombia, NhËt, Trung Quèc… Cïng víi tr×nh ®é th©m canh cao, phÇn lín c¸c gièng míi nµy ®· ®¶m b¶o n¨ng suÊt, chÊt l−îng, vµ gi¸ trÞ thÈm mü, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ tr−êng. Nh−ng còng tõ ®ã mµ nguån 13 s©u, bÖnh h¹i trªn c©y hoa còng ngµy mét gia t¨ng vµ lu«n lµ vÊn ®Ò trë ng¹i cho c¸c hé s¶n xuÊt vµ kinh doanh hoa. C©y hoa hång lµ mét trong nh÷ng loµi hoa quan träng bÞ s©u, bÖnh ph¸ h¹i nÆng nhÊt. Thµnh phÇn s©u, bÖnh h¹i trªn c©y hoa hång rÊt phong phó. Mét sè s©u, bÖnh h¹i chÝnh næi lªn trong nhiÒu n¨m qua nh− nhÖn ®á, s©u xanh, s©u khoang, bÖnh phÊn tr¾ng, gØ s¾t, ®èm ®en... ®· ®−îc c¸c t¸c gi¶ quan t©m nghiªn cøu. Trong vµi n¨m gÇn ®©y bÖnh thèi x¸m do nÊm Botrytis cinerea Pers. tr−íc ®©y ®−îc xÕp vµo hµng thø yÕu nay l¹i ph¸t triÓn m¹nh mÏ, bÖnh h¹i nô, cuèng hoa g©y ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng hoa hång. Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ bÖnh nh−ng ë ViÖt Nam bÖnh thèi x¸m hoa hång ch−a ®−îc quan t©m nghiªn cøu nªn ch−a cã c¬ së ®−a ra c¸c biÖn ph¸p phßng trõ h÷u hiÖu. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thùc tiÔn s¶n xuÊt ®èi víi viÖc phßng trõ bÖnh thèi x¸m, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: “§iÒu tra thµnh phÇn bÖnh nÊm h¹i c©y hoa hång, nghiªn cøu nÊm Botrytis cinerea Pers. g©y bÖnh thèi x¸m hoa hång vô xu©n n¨m 2005 vïng Hµ Néi vµ phô cËn”. 1. 2. Môc ®Ých vµ yªu cÇu 1.2.1. Môc ®Ých - X¸c ®Þnh thµnh phÇn, t×nh h×nh ph t¸ sinh, ph t¸ triÓn cña mét sè bÖnh nÊm chñ yÕu trªn hoa hång trång t¹i Hµ Néi vµ vïng phô cËn trong vô xu©n n¨m 2005. - T×m hiÓu ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña nÊm g©y bÖnh thèi x¸m hoa hång (Botrytis cinerea) vµ kh¶o s¸t kh¶ n¨ng phßng trõ bÖnh b»ng thuèc ho¸ häc trong phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi ®ång ruéng. 1. 2.2. Yªu cÇu §iÒu tra, x¸c ®Þnh thµnh phÇn bÖnh h¹i trªn c©y hoa hång ë mét sè c¬ së trång hoa thuéc ViÖn ViÖn nghiªn cøu Rau qu¶, hîp t¸c x· T©y Tùu – huyÖn Tõ 14 Liªm – Hµ Néi, x· Trung NghÜa – TX. H−ng Yªn- tØnh H−ng Yªn, x· PhËt TÝch – huyÖn Tiªn Du - tØnh B¾c Ninh. - X¸c ®Þnh triÖu chøng bÖnh(m« t¶, nhËn xÐt vµ chôp ¶nh) ®iÒu tra diÔn biÕn vµ ®¸nh gi¸ møc ®é phæ biÕn cña mét sè bÖnh trªn ®ång ruéng. - Nghiªn cøi mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña nÊm thèi x¸m(Botrytis cinerea), ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é, m«i tr−êng nu«i cÊy ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm vµ kh¶ n¨ng nÈy mÇm cña bµo tö trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm - ThÝ nghiÖm l©y bÖnh nh©n t¹o, x¸c ®Þnh thêi kú tiÒm dôc vµ møc ®é nhiÔm bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn l¸ vµ hoa hång - T×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè: gièng, tuæi c©y, mËt ®é trång, biÖn ph¸p kü thuËt t¸c ®éng, ®Þa thÕ ®Êt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña bÖnh thèi x¸m - Kh¶o s¸t hiÖu lùc cña mét sè thuèc ho¸ häc ®èi víi nÊm (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång ë trong phßng thÝ nghiÖm và ngoài ®ång ruéng. * ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi - Bæ sung thành phÇn bÖnh nÊm vµo danh môc bÖnh h¹i hoa hång ë n−íc ta. - §¸nh gi¸ møc ®é g©y h¹i cña bÖnh thèi x¸m hoa hång vô xu©n n¨m 2005 vïng Hµ Néi vµ phô cËn - X¸c ®Þnh ®−îc ®Æc ®iÓm ph¸t sinh ph¸t triÓn cña bÖnh thèi x¸m và ¶nh h−ëng cña mét sè yÕu tè sinh th¸i kü thuËt lµ c¬ së cho viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt. - X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng phßng trõ bÖnh thèi x¸m hoa hång b»ng thuèc ho¸ häc trªn ®ång ruéng. * Ph¹m vi nghiªn cøu - Thành phÇn bÖnh nÊm h¹i hoa hång và nÊm g©y bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn c©y hoa hång t¹i vïng Hµ Néi vµ phô cËn, vô xu©n 2005. 15 2. Tæng quan tµi liÖu 2.1. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc C©y hoa hång (Rosa sp.) thuéc hä hoa hång (Rosaceae) cã xuÊt xø ë vïng «n ®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi vïng B¾c b¸n cÇu. NhiÒu t¸c gi¶ cho r»ng hoa hång ®−îc trång ®Çu tiªn ë vïng TiÓu ¸ vµ Trung Quèc sau ®ã míi du nhËp qua Hµ Lan, Ph¸p ,§øc, Bungari vµ mét sè n−íc kh¸c. ë ViÖt Nam hoa hång ®−îc trång ë kh¾p ba miÒn ®Êt n−íc. C©y −a khÝ hËu «n hoµ, nhiÖt ®é thÝch hîp cho hoa hång sinh tr−ëng th−êng tõ 80-855, ®é Èm ®Êt tõ 60-70%. L−îng m−a trung b×nh hµng n¨m kho¶ng tõ 1500-2000 mm rÊt thuËn lîi cho c©y hoa hång ph¸t triÓn. VÒ vÊn ®Ò bÖnh h¹i, mét sè t¸c gi¶ cho r»ng, trªn c©y hoa hång cã nhiÒu lo¹i bÖnh nguy hiÓm nh− bÖnh phÊn tr¾ng do nÊm, bÖnh xo¨n l¸ do virus. C¸c bÖnh nµy th−êng ph¸ h¹i nÆng trªn c¸c gièng hång míi nhËp néi vµo n−íc ta. BÖnh lµm ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt, phÈm chÊt vµ sinh tr−ëng cña c©y (Lª Nam Ých, 1996 [3] hoa hång th−êng bÞ ph¸ h¹i bëi c¸c bÖnh nh− phÊn tr¾ng, ®èm ®en, gØ s¾t, môn vá th©n cµnh, bÖnh thèi cµnh. Ngoµi ra c©y hoa hång cßn bÞ tuyÕn trïng g©y h¹i t¹o u s−ng trªn rÔ. 2.1.1. BÖnh ®èm ®en hoa (Marssonina rosae) Theo TrÇn V¨n M·o vµ CTV (2001) [10,58] bÖnh ®èm ®en hoa hång rÊt phæ biÕn vµ g©y h¹i nghiªm träng ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, tû lÖ bÖnh cã thÓ lªn tíi 100%. BÖnh lµm cho l¸ rông sím, cã khi l¸ rông hoµn toµn. Nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do nÊm Actinonema rosae Fr. g©y ra, giai ®o¹n h÷u tÝnh lµ nÊm Diplocarpon rosae Wolf. §Üa cµnh h×nh thµnh d−íi líp biÓu b× cña l¸, sîi nÊm qua ®«ng trong c¸c cµnh c©y kh«, l¸ rông vµ sang n¨m l¹i l©y nhiÔm. ®Çu tiªn nÊm x©m nhiÔm vµo c¸c l¸ giµ råi lan lªn c¸c l¸ non, ë ®iÒu kiÖn thuËn lîi chØ 3-6 ngµy ®· xuÊt hiÖn triÖu chøng bÖnh. C©y bÞ bÖnh th−êng sau 8-32 ngµy 16 l¸ rông. NhiÖt ®é cµng cao l¸ rông cµng sím. BÖnh ®èm ®en cã thÓ ph¸t sinh, ph¸t triÓn quanh n¨m, nh−ng h¹i nÆng nhÊt tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 11. VÒ biÖn ph¸p phßng trõ, t¸c gi¶ cho r»ng cÇn ph¶i kÞp thêi tØa cµnh, tr¸nh ®Ó cµnh c©y qu¸ dµi, t¨ng c−êng ph©n bãn h÷u c¬ vµ bãn ph©n ®¹m hîp lý ®Ó t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho c©y. VÒ mïa ®«ng, nªn c¾t bá c¸c cµnh bÖnh, thu dän s¹ch l¸ rông. T¸c gi¶ cho r»ng cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp nh− dän s¹ch cµnh l¸ bÖnh, tiªu diÖt nguån nÊm trong ®Êt b»ng c¸ch dïng dung dÞch ®ång sulfat 1 %, thuèc tÝm 0,5% phun lªn mÆt ®Êt hoÆc dïng mïn c−a, tro bÕp phñ lªn mÆt ®Êt (dÇy kho¶ng 8mm). Khi tû lÖ bÖnh cßn thÊp d−íi 10% nªn phun thuèc Daconil 0,1% cã hiÖu qu¶ phßng chèng bÖnh. D−¬ng C«ng Kiªn (1999)[5, 62] cho r»ng, ®©y lµ bÖnh khã trÞ, bÖnh lan réng nhanh lóc thêi tiÕt Èm −ít sau c¸c trËn m−a vµo mïa thu. Nguyªn nh©n g©y bÖnh ®èm ®en do nÊm Marssonina rosae (M. rosae) g©y ra. NhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt ®Ó cho nÊm ph¸t triÓn tõ 22-26oC, Èm ®é lín h¬n 85%. §Ò cËp ®Õn biÖn ph¸p phßng trõ, t¸c gi¶ cho r»ng nªn lµm vÖ sinh ®ång ruéng th−êng xuyªn, tr¸nh ®äng n−íc trªn l¸ vµ nªn t−íi c©y vµo buæi s¸ng cã n¾ng , cÇn thiªu huû s¹ch c¸c l¸ bÖnh, l¸ giµ s¸t mÆt ®Êt, t¸c gi¶ ®Ò nghÞ nªn trång mét sè gièng hång chèng chÞu bÖnh nh− David Thompson, Bebelum, Odorata … Ngoài ra cã thÓ phun thuèc ®Þnh kú mét tuÇn mét lÇn víi c¸c lo¹i thuèc nh− Anvil, Benomyl, Topsin M, Folpet, Maneb. . . rÊt cã hiÖu qu¶ trong viÖc phßng trõ bÖnh. Theo NguyÔn Xu©n Linh và CTV (2000)[9, 76] bÖnh ®èm ®en th−êng ph¸ h¹i trªn c¸c l¸ b¸nh tÎ, c¸c vÕt bÖnh xuÊt hiÖn ë c¶ hai mÆt l¸, bÖnh nÆng lµm l¸ biÕn vµng, rông hµng lo¹t. §©y lµ mét trong nh÷ng bÖnh chñ yÕu h¹i c©y hoa hång, bÖnh h¹i nÆng trªn gièng hång c¸ vµng §µ L¹t. Theo t¸c gi¶ cã thÓ sö dông mét sè thuèc ®Æc hiÖu nh− Score 250ND, Zineb 80WP víi liÒu l−îng 30- 50g/10 lÝt n−íc hoÆc Antracol 70 BHN ®Ó phßng trõ bÖnh víi liÒu l−îng1,5- 2kg/ ha. Ngoài viÖc sö dông thuèc c¸c t¸c gi¶ cßn cho r»ng cÇn ph¶i th−êng xuyªn lµm 17 cho v−í hång th«ng tho¸ng, tr¸nh ®Ó võ¬n bÞ ngËp óng, cÇn ph¶i ng¾t bá nh÷ng cµnh l¸ bÞ nhiÔm bÖnh, lµm s¹ch cá vµ thu dän c¸c tµn d− c©y bÖnh. 2.1.2. BÖnh phÊn tr¾ng (Sphaerotheca pannosa) Theo TrÇn V¨n M·o và CTV(2001)[10, 60- 61], bÖnh phÊn tr¾ng lµ mét trong nh÷ng bÖnh ph¸ h¹i phæ biÕn trªn c¸c v−ên hång. BÖnh h¹i c¶ l¸, th©n vµ cµnh non ®Æc biÖt lµ nô hoa. Tû lÖ c©y bÞ nhiÔm bÖnh chiÕm tíi 50-70%, bÖnh lµm ¶nh h−ëng tíi sù ra hoa cña c©y. Nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do nÊm Oidium sp.. BÖnh th−êng ph¸t sinh vµo cuèi mïa ®«ng vµ ngõng ph¸t triÓn vµo cuèi th¸ng 5, h¹i nÆng nhÊt vµo th¸ng 3 vµ th¸ng 4. NhiÖt ®é thÝch hîp cho bµo tö nÊm n¶y mÇm x©m nhËp vµo c©y lµ tõ 17-25oC, trong ®iÒu kiÖn kh« h¹n hoÆc Èm −ít bÖnh ®Òu cã thÓ ph¸t triÓn ®−îc. §Ó phßng trõ bÖnh cÇn chó ý ch¨m sãc tèt, th−êng xuyªn tØa cµnh, kh«ng nªn ®Ó qu¸ nhiÒu cµnh, v−ên ph¶i tho¸ng giã, ®ñ ¸nh s¸ng, tèt nhÊt mçi ngµy cã ¸nh n¾ng mÆt trêi chiÕu s¸ng trong vµi giê. Trong thêi kú bÞ bÖnh nªn bãn nhiÒu ph©n vµ Kali ®Ó t¨ng søc ®Ó t¨ng søc ®Ò kh¸ng cho c©y, tr¸nh bãn nhiÒu ®¹m. Ngoµi ra t¸c gi¶ cßn khuyÕn c¸o nªn sö dông hîp chÊt l−u huúnh v«i 0.3o bome theo ®Þnh kú cã t¸c dông tèt trong viÖc phßng trõ bÖnh phÊn tr¾ng. Theo NguyÔn Huy TrÝ vµ CTV (1994)[14,83] ë n−íc ta c©y hoa hång ®−îc trång ë vô xu©n th−êng bÞ bÖnh phÊn tr¾ng h¹i nÆng. NÊm g©y bÖnh lµm l¸ mÊt diÖn tÝch quang hîp, th©n rôt l¹i, l¸ biÕn d¹ng, hoa kh«ng në ®−îc lµm ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt hoa. Theo NguyÔn Xu©n Linh và CTV (2000)[9, 76] nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do nÊm Sphaerotheca pannosa var. rosae (S. pannosa) g©y ra. Trong c¸c gièng hoa hång bÖnh th−êng ph¸ h¹i nÆng trªn gièng §µ L¹t. Theo c¸c t¸c gi¶ nªn sö dông thuèc Score 250 ND, Anvil 5SC, Bayfidan 250 EC ®¹t hiÖu qu¶ cao trong viÖc phßng chèng bÖnh. D−¬ng C«ng Kiªn (1999) [5, 63- 64] cho r»ng nguyªn nh©n g©y bÖnh phÊn tr¾ng hoa hång lµ do nÊm Peronospora sparsa. NÊm ph¸t triÓn tèt nhÊt ë nhiÖt ®é 18oC , Èm ®é thÝch hîp lµ 85%, nÕu 18 nhiÖt ®é lªn cao tíi 27oC nÊm sÏ chÕt sau 24 giê. Theo t¸c gi¶ viÖc phun Kasuran, Derosal, Ridomil rÊt cã hiÖu qu¶ , bªn c¹nh ®ã cÇn kÕt hîp víi biÖn ph¸p c¾t tØa, ®èt huû c¸c cµnh l¸ bÞ bÖnh ®ång thêi bãn thªm kali ®Ó t¨ng søc chèng chÞu cho c©y. 2.1.3. BÖnh gØ s¾t (Phragmidium mucronatum) Theo TrÇn V¨n M·o và CTV (200l) (10, 61- 62), bÖnh gØ s¾t ph©n bè réng ë n−íc ta, bÖnh th−êng lµm l¸ rông sím ¶nh h−ëng ®Õn sù ra hoa vµ phÈm chÊt cña hoa. Ngoµi ra bÖnh cßn g©y h¹i trªn cµnh non, hoa vµ qu¶. Vµo mïa ®«ng biÓu hiÖn triÖu chøng b»ng nh÷ng chÊm ®en nhá, ®ã lµ æ ®«ng bµo tö cña nÊm gØ s¾t. Sîi nÊm hoÆc ®«ng bµo tö qua ®«ng trªn chåi, cµnh bÖnh mïa xu©n n¨m sau bµo tö ®«ng h×nh thµnh bµo tö ®¶m sau ®ã h×nh thµnh bµo tö gièngvµ bµo tö xu©n, råi h×nh thµnh bµo tö h¹, bµo tö h¹ t¸i x©m nhiÔm nhiÒu lÇn trªn ®ång ruéng. Bµo tö ®«ng n¶y mÇm ë nhiÖt ®é 6-25 oC, bµo tö h¹ n¶y mÇm ë nhiÖt ®é 9-27 oC, gÆp thêi tiÕt Êm ¸p, m−a nhiÒu bÖnh th−êng ph¸ h¹i nÆng. Theo c¸c t¸c gi¶ trªn, nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do nÊm Phragmidium rosae- multiflorae Diet. §Ó phßng trõ bÖnh gØ s¾t cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc, tØa bá cµnh l¸ bÖnh kÕt hîp víi phun thuèc sodium - p- aminobenzen sulffonate hoÆc hîp chÊt l−u huúnh v«i 0,3o bome, ngoài ra cÇn bãn thªm ph©n Ca, K, Mg, P víi liÒu l−îng hîp lý t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh cho c©y. T¸c gi¶ NguyÔn Xu©n Linh và CTV (2000)[10, 77] cho r»ng nguyªn nh©n g©y bÖnh gØ s¾t lµ do nÊm Phragmidium mucronatum (P.mucronatum). §Ó phßng trõ bÖnh t¸c gi¶ cho r»ng nªn lo¹i bá tµn d− c©y bÖnh vµ cá d¹i kÕt hîp víi viÖc phun thuèc Score 250 ND, Anvil 5SC. D−¬ng C«ng Kiªn (1999)[2, 63] còng cho r»ng nguyªn nh©n g©y bÖnh gØ s¾t lµ do nÊm P.mucronatum. NhiÖt ®é thÝch hîp cho nÊm ph¸t triÓn 18- 21oC. §Ó phßng trõ bÖnh nªn thu dän, ®èt s¹ch tµn d− c©y bÖnh, t−íi n−íc võa ph¶i vµ kÕt hîp phun thuèc Plantvax, Bavistin, Zineb, Topsin M ®Ó phun phßng trõ bÖnh cho c©y. 19 2.1.4. BÖnh th¸n th− (Gloeosporium rosarum vµ Colletotrichum rosae) Theo NguyÔn Xu©n Linh và CTV (2000) [9,77] nguyªn nh©n g©y bÖnh lµ do nÊm Collettotrichum rosae g©y ra. BÖnh th−êng g©y h¹i trªn c¸c l¸ b¸nh tÎ, l¸ giµ, bÖnh nÆng cã thÓ lan lªn ngän, gÆp ®iÒu kiÖn Èm −ít bÖnh l©y lan réng. Theo c¸c t¸cgi¶ nªn dïng thuèc Topsin M 70ND víi liÒu l−îng 5- 10g/ 8 lÝt n−íc ®Ó phßng trõ bÖnh. Theo D−¬ng C«ng Kiªn (1999)[5, 65] nguyªn nh©n g©y bÖnh th¸n th− hoa hång lµ do nÊm Sphaceloma rosarum (Pass) (Elsinoe rosarum). BÖnh th−êng ph¸ h¹i trªn l¸ hång d¹i, khi bÖnh nÆng c¸c m« l¸ bÖnh kh« chÕt lµm r¸ch l¸. BÖnh cã thÓ h¹i c¶ th©n, cµnh lµm cµnh suy yÕu dÔ g·y. Ngoµi ra bÖnh cã thÓ h¹i c¶ trªn hoa vµ ®µi hoa nh−ng th−êng Ýt gÆp h¬n. BÖnh l©y lan m¹nh vµo mïa xu©n khi cã nhiÖt ®é thÊp vµ Èm ®é cao. Bµo tö nÊm lay lan nhê n−íc t−íi vµ c«n trïng. VÒ biÖn ph¸p phßng trõ , t¸c gi¶ l−u ý khi bÖnh xuÊt hiÖn cÇn ph¶i gi¶m l−îng n−íc t−íi, tr¸nh ®Ó ®äng n−íc trªn l¸, cÇn ph¶i thu dän tµn d− c©y trång ®ång thêi cã thÓ phun ®Þnh kú 1-2 tuÇn mét lÇn mét trong nh÷ng thuèc Antracol, Score, Carbenzim ®Ó phßng trõ bÖnh. 2.1.5. BÖnh ®èm l¸ (Cercospora puderi) Nguyªn nh©n g©y bÖnh do nÊm Cercospora puderi Davis (C. puderi) (TrÇn V¨n M·o và CTV(2000)[10, 59]). Bào tö nÊm h×nh èng dµi hay h×nh ®u«i chuét, kh«ng mµu ®Õn n©u nh¹t. Sîi nÊm qua ®«ng trong l¸ bÖnh hoÆc trong tµn d− c©y bÖnh, ®Õn mïa xu©n n¨m sau sîi nÊm b¾t ®Çu l©y lan x©m nhiÔm trªn c¸c l¸ míi. BÖnh xuÊt hiÖn tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10 khi cã Èm ®é cao trªn vÕt ®èm th−êng cã mét líp mèc x¸m ®en. Theo t¸c gi¶ ®Ó phßng trõ bÖnh cã thÓ phun thuèc Daconil 0,2% hoÆc Bavitis 0,2% kÕt hîp víi viÖc thu dän tµn d− c©y bÖnh trong v−ên sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao. D−¬ng C«ng Kiªn (1999)[5, 66] còng cho r»ng nguyªn nh©n g©y bÖnh ®èm l¸ lµ do nÊm C. puderi B. H. Davis. VÕt bÖnh cã ®−êng kÝnh kho¶ng 5mm, xung quanh vÕt bÖnh cã viÒn n©u ®á , trung t©m vÕt bÖnh cã mµu x¸m 20 n©u. NÊm g©y bÖnh chñ yÕu trªn mÆt l¸ ë nh÷ng v−ên hång rËm r¹p, v× vËy viÖc c¾t tØa cµnh l¸ th−êng xuyªn cã thÓ h¹n chÕ ®−îc nguån bÖnh. T¸c gi¶ cho biÕt; cã thÓ sö dông mét sè lo¹i thuèc trõ nÊm ®Æc hiÖu ®Ó phßng trõ bÖnh nh− Score 250ND, Carbezim.v.v...Ngoài ra trªn c©y hoa hång bÖnh ®èm l¸ cßn do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c g©y nªn nh− nÊm Alternaria alternata hoÆc do nÊm Colletotrichum capsici (Syd) Butt và Bisby. NguyÔn Xu©n Linh và CTV (2000)[9, 87] cho r»ng nguyªn nh©n g©y bÖnh ®èm l¸ lµ do nÊm C. rosae. BÖnh h¹i chñ yÕu trªn l¸ b¸nh tÎ, l¸ giµ, bÖnh nÆng cã thÓ lµm cho l¸ chãng rông, cã thÓ phßng trõ bÖnh b»ng thuèc Topsin M- 70ND và Score 250ND. Trªn c©y hoa hång cßn cã bÖnh ch¸y mÐp l¸ do nÊm Pestalozia sp. (P. sp.) g©y ra vµ cã thÓ phßng trõ bÖnh nµy b»ng thuèc Daconil 75WP pha ë nång ®é 0,20% hoÆc Roval 50WP pha ë nång ®é 0,15%. Bªn c¹nh c©y hång cßn bÞ c¸c bÖnh h¹i kh¸c do vi khuÈn, virus g©y ra. 2.1.6. BÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) Theo TrÇn V¨n M·o và CTV (2001)[10, 60- 65] bÖnh g©y h¹i nÆng vµo mïa xu©n khi tiÕt trêi cã nhiÒu m−a phïn, bÖnh h¹i c¶ nô hoa, trµng hoa vµ l¸ non, bÖnh nÆng lµm hoa kh« vµ l¸ rông. §Ó phßng trõ bÖnh, theo mét sè t¸cgi¶ nªn sö dông dung dÞch Boocdo 1% hoÆc Zineb 0,2% phun theo ®inh kú 7 ngµy / lÇn. Theo D−¬ng C«ng Kiªn bÖnh chÕt kh« do nÊm Botrytis cinerea Pers. ex Fr. g©y ra, nhiÖt ®é thÝch hîp cho nÊm ph¸t triÓn lµ 15oC. Khi c©y bÞ bÖnh, nô hoa th−êng kh«ng në ®−îc, nô bÞ g·y gôc xuèng, hoa kh« ch¸y . Theo t¸c gi¶ cã thÓ phßng trõ b»ng mét sè lo¹i thuèc hãa häc nh− Kasuran, Daconil, Carbenzim ®Þnh kú 1 tuÇn/ 1 lÇn cho hiÖu qu¶ tèt. Theo D−¬ng C«ng Kiªn và CTV (1999)[5, 63- 68]) trªn c©y hoa hång ngoµi c¸c bÖnh kÓ trªn cßn cã bÖnh hÐo do nÊm Verticillium albo - atrum gây ra. BÖnh g©y h¹i lµm cho c¸c ngän non bÞ hÐo nh−ng vÉn cßn xanh, c¸c l¸ ë phÝa d−íi biÕn vµng, ban ®ªm cã thÓ phôc håi nh−ng sau mét vµi ngµy 21 c¶ phÇn ngän còng chuyÓn sang mµu vµng sau cïng biÕn thµnh mµu n©u, tµn óa vµ chÕt , bÖnh th−êng h¹i tõ ngän xuèng. Trªn hoa cã thÓ t¹o nh÷ng vÖt ®en däc theo chiÒu dµi c¸nh hoa . BÖnh h¹i nÆng vµo mïa hÌ khi thêi tiÕt kh« h¹n . Hoa hång ë ngoµi trêi Ýt bÞ bÖnh nµy h¬n hoa hång ®−îc trång trong nhµ kÝnh. Theo t¸c gi¶ ®Ó phßng trõ bÖnh nªn dïng c¸c gièng kh¸ng bÖnh nh− Rose Multif1ora, Rose Manetti. Ngoài ra theo c¸c t¸c gi¶ trªn c©y hoa hång cßn bÞ mét sè bÖnh do virus, vi khuÈn, tuyÕn trïng g©y ra hoÆc bÖnh sinh lý kh«ng truyÒn nhiÔm còng g©y h¹i kh¸ nghiªm träng trªn c©y hoa hång trång ngoµi ®ång ruéng. Theo TrÇn V¨n M·o vµ CTV (2001) [10, 60- 65] trªn c©y hoa hång cßn cã bÖnh kh« l¸ (nguyªn nh©n do nÊm Phyllosticta sp.). BÖnh th−êng ph¸t sinh tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 9, nhiÖt ®é cµng cao, bÖnh cµng nÆng. BÖnh kh« cành hång (Coniothyrium fuckeili Sacc). BÖnh th−êng g©y h¹i trªn c¸c cµnh non cã thÓ lµm g·y cµnh vµ c©y chÕt. Sîi nÊm qua ®«ng trªn c¸c cµnh bÖnh, n¨m sau nÊm x©m nhiÔm lªn c¸c c©y trång míi. V× v©y ®Ó phßng trõ bÖnh nµy cÇn ph¶i tØa cµnh theo ®Þnh kú, nhÊt lµ nh÷ng cµnh bÞ g·y do giã b·o, kÞp thêi ®èt bá nh÷ng cµnh bÞ bÖnh, sau khi c¾t tØa cµnh cÇn phun thuèc Daconil 0,1% hoÆc trén Zineb 0,1% và Benlat 0,1 % ®Ó b¶o vÖ cho c©y. 2.2. T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi Cho ®Õn nay nhiÒu nhµ nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®· ph¸t hiÖn ®−îc kh¸ nhiÒu loµi vi sinh vËt g©y bÖnh trªn c©y hoa hång. Pirone và céng t¸c viªn (1960) [37, 624- 633] ®· ghi nhËn cã hai loµi virus 3 loµi vi khuÈn vµ 30 loµi nÊm g©y bÖnh trªn c©y hoa hång. Mét sè bÖnh quan träng vµ phæ biÕn nhÊt trªn c©y hoa hång ë Mü lµ bÖnh ®èm l¸ vi khuÈn, bÖnh th¸n th−, bÖnh thèi ®en, bÖnh thèi x¸m, ®èm ®en trªn l¸, bÖnh loÐt th©n, bÖnh gØ s¾t, bÖnh phÊn tr¾ng do nÊm g©y ra. ë Venezuela còng cã ghi nhËn 18 loµi nÊm g©y bÖnh trªn l¸ vµ hoa , 6 loµi nÊm g©y bÖnh trªn th©n vµ 2 loµi nÊm g©y bÖnh trªn rÔ c©y hoa hång (Vargas và CTV, 1990 [47, 616]). Cã nh÷ng loµi 22 nÊm g©y bÖnh trªn tÊt c¶ c¸c bé phËn chÝnh lµ (l¸, hoa, th©n, rÔ) cña c©y hoa hång nh− nÊm Fusarium sp., Botrytis sp., nh−ng cã mét sè loµi chØ g©y bÖnh trªn l¸ vµ hoa nh− Erysiphe sp., Phragmidium sp., Phoma sp. và còng cã loµi nÊm chØ g©y bÖnh trªn rÔ vµ th©n c©y hoa hång nh− Botryo diplodia. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu ë Mü (Webside [52]) trªn c©y hoa hång cã 17 bÖnh do nÊm, 3 bÖnh do vi khuÈn, 6 bÖnh do tuyÕn trïng vµ 7 bÖnh do virus. Mét sè bÖnh chÝnh trªn c©y hoa hång ®· ®−îc nghiªn cøu ë nhiÒu n−íc nh− bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) ®· ®−îc nghiªn cøu ë Ên §é, §an M¹ch, Israel và Mü; BÖnhk ®èm ®en trªn l¸ (M. rosae) ®−îc nghiªn cøu ë Ên §é, §øc, NhËt B¶n, Mü, Ba Lan, Thôy §iÓn; bÖnh phÊn tr¾ng (S. panorosa var. rosae) ®−îc nghiªn cøu ë Ên §é, Ba Lan, §øc, Ai CËp, Rumani, Trung Quèc; bÖnh gØ s¾t (do nhiÒu loài nÊm thuéc loài Phragmidium) ®−îc nghiªn cøu ë A._.nh Quèc, Italia, Liªn X« (cò) (Chatani và CTV (1996) [21, 1117]; Kanl (1984) [31, 709]; Kintya và CTV (1990) [33, 616]; pisi và CTV (1996) [38, 933]; Qwarns Trom (1990)[39, 301]; Szekely và CTV (1984) [43, 321]; Veser (1996) [48, 715]; Wojdyla (1996) [59, 350]; Yao và CTV (1990) [61, 990]). Khi ®Ò cËp ®Õn bÖnh h¹i trªn c©y hoa hång cã rÊt nhiÒu loµi bÖnh h¹i, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ bÖnh ®èm ®en l¸, bÖnh phÊn tr¾ng, bÖnh gØ s¾t….Nh÷ng bÖnh nµy ®· g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho hÇu hÕt c¸c vïng trång hoa hång ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi (Baker, K.F (1948) [16, 260- 274]; Forberg, J.1 (1975) [25], Coyier. D.I (1983) [23. 919- 923]; Horst, R.K (1983) [30]) 2.2.1. BÖnh ®èm ®en hoa hång (Marssonina rosae) Theo Horst, R.K (1983) [30, 7-11] bÖnh ®èm ®en hoa hång ®−îc th«ng b¸o ®Çu tiªn ë Thôy §iÓn vµo n¨m 1815, sau ®ã lµ ë Ph¸p , BØ, §øc, Anh vµ ë Hµ Lan vµo n¨m 1844. BÖnh ®èm ®en còng ®· ®−îc t×m thÊy ë kh¾p n−íc Mü vµo n¨m 1830 vµ ë Nam Mü vµo n¨m 1880, ë óc vµo n¨m 1892, Liªn X« vµo 23 n¨m (1907), Trung Quèc (1910), Cana®a(1911), ë Ch©u Phi (1920-1922), Ên §é (1941)vµ Thæ NhÜ Kú(1947). NÊm g©y bÖnh ®−îc ph¸t hiÖn thÊy trªn kh¾p c¸c vïng trång hoa hång vµ thËm chÝ ®Õn nay chóng cßn ®−îc t×m thÊy ë c¸c ®¶o nh− Philipine, Malta, Hawai vµ Newzealand. Theo Cynthia Westcott (1972) [24, 95- 99] triÖu chøng ®Çu tiªn ®Ó ph©n biÖt bÖnh ®èm ®en hoa hång kh¸c víi c¸c bÖnh ®èm kh¸c lµ xuÊt hiÖn nhiÒu hay Ýt nh÷ng ®èm ®en trßn lín 12mm, cã viÒn vµ mÐp ®©m tia. Baker, F.K (1948) [16, 260-274] cho r»ng nguyªn nh©n g©y bÖnh ®èm ®en lµ nÊm D. rosae. C¸c sîi nÊm ph¸t triÓn trªn líp biÓu b× cña l¸ vµ ph©n nh¸nh. D¹ng sinh s¶n v« tÝnh lµ nÊm M. rosae. NÊm D. rosae h×nh thµnh c¸c qu¶ thÓ h×nh cÇu trªn c¸c vÕt bÖnh giµ, cò vµ qua ®«ng ë ®ã, chóng chÝnh lµ nguån l©y nhiÔm ®Çu tiªn vµo mïa xu©n trªn ®ång ruéng. Hosrt, R.K (1983) [30, 711] cho biÕt, giai ®o¹n sinh s¶n v« tÝnh (M. rosae (Lib) cña bÖnh ®èm ®en ®−îc m« t¶ ë Ph¸p vµo n¨m 1827, giai ®o¹n sinh s¶n h÷u tÝnh (D. rosae Wolf) ®−îc m« t¶ ë New York n¨m 1912. Sîi nÊm ph©n nhiÒu nh¸nh, kh«ng mµu khi cßn non, khi vÒ giµ sîi nÊm sÉm mµu. NÊm h×nh thµnh vßi hót trong tÕ bµo cña c©y ký chñ. Sîi nÊm sinh tr−ëng trong m«i tr−êng PDA vµ m«i tr−êng Malt agar rÊt chËm, cÇn cã thêi gian tèi thiÓu tõ 15-37 ngµy. MÆt kh¸c viÖc nu«i cÊy nÊm trªn c¸c m«i tr−êng nh©n t¹o rÊt khã kh¨n do nÊm dÔ bÞ t¹p bëi c¸c nÊm ho¹i sinh kh¸c, mét th¸ng sau khi nu«i cÊy míi ®¹t ®−êng kÝnh t¶n nÊm tõ 2-9mm vµ tÝnh ®éc cña nÊm mÊt ®i sau mét vµi th¸ng nu«i cÊy trªn m«i tr−êng nh©n t¹o. Wenefride I. và CTV n¨m 1993 [58, 246-248] ®· x¸c ®Þnh kÝch th−íc bµo tö, mµu s¾c t¶n nÊm M. rosae, giai ®o¹n v« tÝnh cña nÊm D. rosae ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh sù ®a d¹ng cña nÊm này. Bào tö nÊm cã chiÒu dµi tõ 21,1- 25,3 µm. C¸c chñng nÊm ®−îc chia ra làm 4 nhãm màu: N©u cñ hành, hång s¸ng, x¸m nh¹t và n©u cña cñ hành víi sù pha trén gi÷a ®èm n©u ®á vµ vµng. Nguån bÖnh tån t¹i qua ®«ng trªn c¸c bé phËn cña c©y bÞ nhiÔm bÖnh. Bµo tö lan truyÒn nhê n−íc vµ cã thÓ b¸m vµo c¬ thÓ c«n trïng ®Ó di 24 chuyÓn, bµo tö nÊm th−êng ®−îc sinh ra vµo mïa xu©n vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh x©m nhiÔm vµo c©y. BÖnh ®èm ®en ph¸t triÓn thuËn lîi khi cã c¶ hai yÕu tè nhiÖt ®é Êm ¸p vµ Èm ®é cao. NÊm M. rosaecã kh¶ n¨ng thÝch øng ë kho¶ng nhiÖt ®é kh¸ réng (15- 27oC), ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho sù l©y nhiÔm vµ ph¸t triÓn cña bÖnh lµ cã ®é Èm t−¬ng ®èi trªn 85% và l¸ ®−îc ®Ó Èm liªn tôc Ýt nhÊt trong 6 giê hoÆc h¬n, nhiÖt ®é thuËn lîi nhÊt cho sù nÈy mÇm cña bµo tö lµ 18- 20oC. ë nhiÖt ®é này sù nÈy mÇm cña bµo tö b¾t ®Çu sau 9 giê và tû lÖ n¶y mÇm cã thÓ ®¹t tíi 96% trong 36 giê. Bào tö ph©n sinh chÕt, kh«ng nÈy mÇm ë 33oC, ë nhiÖt ®é 30oC chóng cã thÓ nÈy mÇm nh−ng kh«ng ®ñ søc ®Ó ph¸t triÓn ®ñ søc ®Ó ph¸t triÓn. Sîi nÊm sinh tr−ëng m¹nh nhÊt ë 21oC và ngõng ph¸t triÓn sau 8 tuÇn ë nhiÖt ®é 33oC. Sù l©y nhiÔm cña bµo tö trªn l¸ m¹nh nhÊt ë nhiÖt ®é 19- 21oC và triÖu chøng bÖnh cã thÓ xuÊt hiÖn trong vßng 3-4 ngµy ë nhiÖt ®é 22- 30oC. Sù l©y nhiÔm hoàn thành nÕu l¸ vÉn Èm −ít suèt 24 giê tr−íc khi kh«. Sù l©y nhiÔm kh«ng thùc hiÖn ®−îc trong kh«ng khÝ kh«, ngay c¶ khi ®é Èm t−¬ng ®èi 100% còng kh«ng thùc hiÖn ®−îc sù nÈy mÇm nÕu bµo tö kh«ng ®−îc lµm −ít. (Website,[55][56][51], và Horst, R. K (1983)[30, 7-11]). Theo Horst, R.K (1983) [30, 7-11], Webside (29/12/2000) [53] bÖnh ®èm ®en th−êng ph¸t triÓn m¹nh h¬n khi thêi tiÕt Èm. BÖnh ®èm ®en cã thÓ phßng ngõa hoÆc Ýt nhÊt cã thÓ h¹n chÕ b»ng c¸ch ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p sau: T¹o luång kh«ng khÝ l−u th«ng xung quanh c©y hoa vµ nh− vËy sÏ lµm gi¶m ®é Èm, h¹n chÕ sù l©y nhiÔm cña bÖnh; tØa bít cµnh l¸, t−íi n−íc d−íi gèc hoa tr¸nh t−íi −ít l¸, ®Æc biÖt tr¸nh t−íi n−íc vµo buæi chiÒu tèi sÏ lµm c©y bÞ Èm −ít trong suèt ®ªm t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho bµo tö nÈy mÇm vµ x©m nhiÔm. CÇn ph¶i tØa bíi l¸ bÖnh vµ nhÆt s¹ch l¸ rông. Còng cã thÓ h¹n chÕ ®−îc bÖnh nÕu trång hoa hång t¹i c¸c n¬i cã n¾ng buæi chiÒu chiÕu s¸ng hoÆc tèt h¬n lµ c¶ ngµy. VÊn ®Ò sö dông thuèc trõ nÊm cã thÓ dïng Funginex, Fungigard, Daconil 2787 và bét l−u huúnh phun theo ®Þnh kú tõ 7-14 ngµy / 1 lÇn. §Ó ®¹t 25 ®−îc hiÖu qu¶ cao khi phun thuèc nªn sö dông nh÷ng chÊt cã ho¹t tÝnh bÒ mÆt nh− Ex- 800, X- 77, Triton B- 1956, W- P- NCF víi bét kh¸ng nÊm (l4 ngày/ l lÇn). Còng cã thÓ dïng 2 hçn hîp ®ång vµ sunfua sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n lµ t¸ch riªng, thuèc Fantan cã hiÖu qu¶ cao trong phßng trõ bÖnh ®èm ®en vµ an toàn cho ng−êi sö dông. Nªn chän nh÷ng gièng cã søc ®Ò kh¸ng cao víi bÖnh nh−: Fortyniner, Coronador, Carefree Beauty, Simpliaty, Borica, Grand Opera, Davis Thomson, Bebelune, Tiara và Ernest H. Morse. Theo th«ng b¸o cña hiÖp héi hoa hång Mü n¨m 1997 (Website [55]) cã 84 gièng hoa hång ®−îc c¸c t¸c gi¶ thö nghiÖm tÝnh kh¸ng víi bÖnh ®èm ®en t¹i v−ên trång ë Village, thành phè Kansan, ®· kh«ng ph¶i phun bÊt kú mét lo¹i thuèc nµo trong suèt 2 n¨m 1996 và 1997. Hai gièng hång nh¹y c¶m cao nhÊt, ®−îc chän thö nghiÖm phun vi khuÈn ®Êt Rosa Flora TM hàng tuÇn, là nh÷ng gièng thuéc loài Rosa Foetida Persiana (Persian Yellow) và Grandiflora Spellcaster. C¶ hai gièng này ®Òu bÞ rông l¸ hoµn toµn vµo gi÷a mïa hÌ nÕu kh«ng phun thuèc, 201 gièng hoa kh¸c thö nghiÖm ®−îc phun hµng tuÇn b»ng dung dÞch Triforine víi khu bªn c¹nh kh«ng phun g× làm ®èi chøng (hoa bÞ nhiÔm bÖnh nÆng). KÕt qu¶ cho thÊy nh÷ng c©y hoa hång ®−îc phun b»ng dung dÞch Rosa Flora TM tèt h¬n hoÆc b»ng c¸c c©y ®−îc phun Triforine. Nh− vËy viÖc phun Flora TM cã t¸c dông phßng trõ bÖnh ®èm ®en rÊt hiÖu qu¶. NÕu kÕt hîp viÖc phun Flora TM (mét lo¹i vi khuÈn ®Êt) víi Wilt pruft (mét lo¹i nhò dÇu tù nhiªn) theo tû lÖ 5/1 ®· t¨ng c−êng kh¶ n¨ng diÖt trõ nÊm g©y bÖnh ®èm ®en cña Rosa Flora TM, võa ng¨n ngõa ®−îc nguån nÊm tån t¹i qua ®«ng trªn ®ång ruéng võa kh«ng ®éc h¹i cho ng−êi sö dông vµ m«i tr−êng. 2.2.2. BÖnh phÊn tr¾ng hoa hång (Sphaerotheca pannosa var. rosae) Phoatus ®· m« t¶ bÖnh phÊn tr¾ng trªn hoa hång lÇn ®Çu tien vµo kho¶ng 300 n¨m tr−íc c«ng nguyªn. N¨m 1819, Wallroth ®· m« t¶ nÊm g©y ra bÖnh nµy lµ nÊm Alphitomorpha pannosa. Nã ®−îc chuyÓn vµo lo¹i 26 Erysiphe là E. pannosa vào n¨m 1829 và cuèi cïng vµo n¨m 1851 loµi nÊm nµy ®−îc xÕp vµo lo¹i Sphaerotheca. MÆc dï nã vÉn ®−îc c«ng nhËn lµ S. panosa (Wallre Ex Fx) LÐv... mét sè chuyªn gia ®· c«ng nhËn sù ph©n chia lo¹i này thành 2 loài cña Woronichine (1914) ®ã là Var. rosae l©y nhiÔm hoa hång và Var. persicae l©y nhiÔm c©y ®µo vµ c©y h¹nh nh©n. Mét cuéc kh¶o s¸t cã quy m« lín víi c¸c mÉu vËt ®−îc lÊy tõ nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi ®· ®−a Coyier ®i ®Õn quyÕt ®Þnh r»ng S. pannosa và S. hunuili kh«ng cã sù kh¸c nhau râ rÖt vµ nÊm phÊn tr¾ng trªn hoa hoa hång ë Mü lµ do S. pannosa g©y nªn (Wallre Ex Fx) LÐv. vai.rosae Wor. Theo Cynthia Westcott (1972) [24,304-305], bÖnh phÊn tr¾ng hoa hång ®−îc ph¸t hiÖn thÊy ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. §©y lµ bÖnh phæ biÕn th−êng xuyªn trong nhµ kÝnh vµ trªn c¸c v−ên trång. BÖnh th−êng h¹i nÆng trªn c¸c v−ên hång bÞ c«n trïng vµ nhÖn ®á ph¸ h¹i. BÖnh phÊn tr¾ng ph¸ h¹i nÆng trªn c¸c v−ên hång khi ng−êi ta sö dông Ferbam và nh÷ng thuèc h÷u c¬ kh¸c nh− thuèc l−u huúnh vµ ®ång ®Ó trõ bÖnh ®èm ®en. BÖnh ph¸t triÓn ph¸ ho¹i nÆng ë vïng bê biÓn Th¸i B×nh D−¬ng vµ h¹i nghiªm träng ë c¸c vïng trång hång ë phÝa T©y Nam. PhÝa §«ng bÖnh Ýt h¬n trªn c¸c gièng hång leo vµo th¸ng 5 nh− gièng Dorothy Perkins, Crimson Rambler. BÖnh h¹i m¹nh trªn c¸c gièng hång lai vµo cuèi mïa hÌ khi nhiÖt ®é ban ®ªm thÊp. §Ó phßng trõ bÖnh c¸c t¸c gi¶ khuyªn nªn phun bét l−u huúnh khi thÊy dÊu hiÖu triÖu chøng bÖnh ®Çu tiªn, thuèc L−u huúnh cã hiÖu lùc kÐo dµi c¶ khi thêi tiÕt qu¸ nãng; Karathane hiÖu qu¶ ë d¹ng phun n−íc h¬n ë d¹ng bét, nh−ng cÇn ph¶i pha ®óng liÒu l−îng; Fantan còng cã hiÖu qu¶ trõ bÖnh nh−ng nã ®Ó l¹i tån d− cña thuèc trªn l¸ ( mµu tr¾ng). Theo t¸c gi¶ nªn chän nh÷ng gièng hång kh¸ng bÖnh lµ ®iÒu rÊt quan träng. Gièng hång ®á, hång lai, hång në hoa thµnh bôi rÊt mÉn c¶m víi bÖnh cßn nh÷ng gièng hång cã mµu ®á da cam l¹i rÊt Ýt bÞ nhiÔm bÖnh. Theo Massey, L.M (1948) [34, 136-145] và Moseman, J.G (1966) [35, 296-290], bÖnh phÊn tr¾ng th−êng h¹i nÆng trªn nh÷ng v−ên hång 27 kh«ng lu©n canh. Horst. R.K (1983) [30, 7-11] cho r»ng bÖnh nµy ph©n bè réng r·i vµ bÖnh nguy hiÓm nhÊt ®èi víi c©y hoa hång. Nguyªn nh©n g©y ra bÖnh phÊn tr¾ng lµ do nÊm S. pannosa var. rosae. BÖnh phÊn tr¾ng ph¸t sinh ph¸ h¹i nÆng ë ®iÒu kiÖn bãn qu¸ nhiÒu ph©n ®¹m. NÊm bÖnh lµm gi¶m sù ph¸t triÓn cña l¸, gi¶m ®é bãng cña hoa. Sîi nÊm mµu tr¾ng, ®a bµo, th−êng h×nh thµnh trªn bÒ mÆt m« bÖnh, t¹o vßi hót x©m nhËp vµo biÓu b× cña l¸. cµnh bµo tö ph©n sinh ng¾n, th¼ng ®øng. Bµo tö ph©n sinh h×nh thµnh trªn ®Ønh cña mçi cµnh, bµo tö cã h×nh trøng hoÆc h×nh bÇu dôc, mäc thµnh chuçi th−êng cã tõ 5-10 bµo tö trªn ®Ønh cµnh. Khi gÆp ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi (nhiÖt ®é thÊp) nÊm h×nh thµnh c¸c qu¶ thÓ kÝn (cleistothecia). Qu¶ thÓ cã d¹ng h×nh cÇu ®Õn h×nh qu¶ lª, ®−êng kÝnh tõ 80-120µm. Qu¶ thÓ non mµu tr¾ng, giµ cã mµu ®en, khi cã ®é Èm thÝch hîp qu¶ thÓ gi¶i phãng c¸c tói vµ bµo tö tói ra ngoµi, nhê giã ph¸t t¸n. Bµo tö nÊm nÈy mÇm ë nhiÖt ®é 20oC tõ 2-4 giê vµ cã ®é Èm t−¬ng ®èi gÇn 100%. RÊt hiÕm khi qu¶ thÓ cña nÊm ®−îc h×nh thµnh ë nh÷ng vïng khÝ hËu «n hoµ hoÆc trong nhµ kÝnh, bµo tö nÊm cã thÓ tån t¹i quanh n¨m. Khi vµo ban ®ªm ë trªn c¸nh ®ång kho¶ng 15,5oC vµ ®é Èm t−¬ng ®èi lµ 40-70% vµo ban ngµy thÝch hîp cho sù h×nh thµnh vµ gi¶i phãng bµo tö. NhiÒu chu kú ngµy vµ ®ªm lÆp l¹i lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó h×nh thµnh dÞch bÖnh. §Ó phßng trõ, theo t¸c gi¶ cÇn chän c¸c gièng chèng chÞu bÖnh kÕt hîp víi viÖc phun thuèc ho¸ häc. ViÖc c¾t tØa chåi cµnh bÞ bÖnh , thiªu huû nh÷ng tµn d− cã t¸c dông h¹n chÕ nguån bÖnh. §èi víi v−ên hång trång trong nhµ kÝnh ngoµi viÖc phun thuèc diÖt nÊm cã thÓ h¹ thÊp Èm ®é vµo ban ®ªm trong nhµ kÝnh b»ng c¸ch dïng qu¹t, m¸y th«ng h¬i, dïng h¬i nãng ®Ó lµm gi¶m ®é Èm vµ h¹n chÕ sù h×nh thµnh dÞch bÖnh trong v−ên trång. Mét sè t¸c gi¶ cho r»ng ®èi víi hoa hång trång ngoµi ®ång ruéng nÊm phÊn tr¾ng b¶o tån qua ®«ng chñ yÕu ë d¹ng sîi nÊm trªn nô vµ qu¶ thÓ trªn l¸ bÖnh , cßn trªn hoa hång ë nhµ kÝnh nÊm chØ tån t¹i ë d¹ng sîi vµ bµo tö ph©n sinh (Massey, L.M (1948) [34, 136-1451; Schnathorst, W.C (1965) [40, 343]). 28 §Ó phßng trõ bÖnh phÊn tr¾ng hoa hång nªn sö dông mét sè lo¹i thuèc néi hÊp nh− Teiforin, Ferarimol, Tradimefon, Etaconazon (Geoger, N. A. (1988) [26]; Coyier, D. I (1983) [23, 95-378]). Theo Geoger, N. A. (1988)[26], mét sè loµi nÊm nh− Ampelomyces quisqualis, Cladosporium oxysporum, Til1etiopsis sp., Vertiauium lecanii, rÖp Thriptabasi ®· ®−îc x¸c nhËn lµ ký sinh bËc 2 hoÆc vi sinh vËt ®èi kh¸ng víi nÊm g©y bÖnh phÊn tr¾ng lµ mét trong nh÷ng h−íng ®i tÝch cùc cã nhiÒu triÓn väng trong viÖc phßng trõ bÖnh nµy ngoµi s¶n xuÊt. 2.2.3. BÖnh gØ s¾t (Phragmidium mucronatum) BÖnh gØ s¾t hoa hång ph¸ h¹i rÊt phæ biÕn trªn v−ên trång vµ c¶ c©y hång d¹i. BÖnh lµm rông l¸ sím dÉn ®Õn gi¶m n¨ng suÊt phÈm chÊt hoa (Baker, K.F (1953) [17, 331-339 ]; Horst R.K (1983) [30, 11] Theo Horst R.K (1983) [30, 11] cã 9 loµi nÊm bÖnh gØ s¾t ®· ®−îc t×m thÊy trong ®ã loµi P. mucronatum là loài nÊm phæ biÕn nhÊt ë Mü, g©y h¹i chñ yÕu trªn gièng hång Hybrid tea rosae và mét sè gièng kh¸c. NÊm P. mucronarum ®−îc quan s¸t ®Çu tiªn trªn kÝnh hiÓn vi vµo n¨m 1665 do Hooke tiÕn hành. Nu«i cÊy P. mucronatum cã thÓ thùc hiÖn trªn c¸c m«i tr−êng Agar cã chøa dung dÞch chiÕt nÊm men, pepton, casein. ë Anh, bÖnh bÖnh gØ s¾t ®· ®−îc ph¸t hiÖn thÊy trªn 200 gièng hång kh¸c nhau ®−îc nh©n ra tõ nh÷ng c©y hång d¹i cã tªn lµ Hybrid tea và Floribundas. BÖnh bÖnh gØ s¾t hoa hång lan réng ë vïng Nam vµ §«ng n−íc Anh, miÒn T©y n−íc Mü vµ ë c¸c vïng ®Þa lý cã nhiÖt ®é Êm ¸p, ®é Èm cao. Theo Cynthia Westcott (1972)[24, 377], bÖnh bÖnh gØ s¾t h¹i nÆng trªn c¸c gièng hång lai vµ mét sè gièng hoa hång kh¸c. BÖnh h¹i nghiªm träng ë c¸c v−ên hoa hång däc theo bê biÓn Th¸i B×nh D−¬ng. Bµo tö nÊm ®−îc kh«ng khÝ vµ giã truyÒn di l©y nhiÔm ë d−íi mÆt l¸ qua c¸c lç khÝ khæng. NhiÖt ®é tèi thÝch cho sù l©y nhiÔm cña bÖnh lµ 18-20oC và cã ®iÒu kiÖn Èm −ít liªn tôc trong 2- 4 giê. Baker, K.F (1953)[17, 339] còng x¸c nhËn bÖnh gØ s¾t ph¸t triÓn thuËn lîi trong ®iÒu kiÖn cã Èm ®é cao 29 (cã giät n−íc, giät s−¬ng) vµ nhiÖt ®é tõ 18-20oC. Vào ®Çu mïa thu bµo tö ®«ng b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. NÊm gØ s¾t qua ®«ng ë l¸ vµ th©n cµnh. Mïa xu©n sang bµo tö nÊm ®−îc sinh ra vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh x©m nhiÔm míi. Bµo tö ®«ng h×nh thµnh ®¶m ®a bµo vµ c¸c bµo tö ®¶m. Bµo tö ®¶m dÔ dµng ph¸t t¸n nhê giã, r¬i lªn bÒ mÆt l¸ non, cµnh non cña c©y ®Ó b¾t ®Çu x©m nhiÔm. Sù nhiÔm bÖnh thuËn lîi ë nh÷ng n¬i kh«ng th«ng giã vµ cã sù ng−ng tô h¬i n−íc. NhiÖt ®é cao cña mïa hÌ lµm ¶nh h−ëng ®Õn sù l©y nhiÔm cña bµo tö. Bµo tö gØ s¾t cã thÓ gi÷ ®−îc kh¶ n¨ng sèng trong 1 tuÇn ë 80oF ë miÒn nam California. Tõ th¸ng 10 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau cã nhiÖt ®é thÝch hîp cho bµo tö nÊm gØ s¾t nÈy mÇm, do cã nh÷ng c¬n m−a rµo. §Ó phßng trõ bÖnh, theo c¸c t¸c gi¶ cÇn h¸i bá c¸c l¸ giµ, l¸ bÖnh th−êng xuyªn. ViÖc tØa cµnh l¸ bÖnh vµo mïa ®«ng hoÆc ®Çu mïa xu©n tr−íc khi c¸c l¸ míi xuÊt hiÖn sÏ lµm gi¶m møc ®é l©y nhiÔm vµ ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn cña nÊm vµo mïa xu©n. Nªn phun thuèc 6 ngµy / lÇn vµo thêi kú cã ®iÒn kiÖn m«i tr−êng thÝch hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÊm cã thÓ sö dông mét sè thuèc ho¸ häc sau: Sunfua ®ång, Ferbam, Zineb, Maneb (c¶ trong giai ®o¹n nÊm qua ®«ng). Theo Forberg, J. I (1975) [25] ®Ó phßng trõ bÖnh nµy cÇn chän t¹o c¸c gièng kh¸ng bÖnh, tiªu diÖt nguån bÖnh trªn tµn d−, cá d¹i vµ ký chñ phô, kÕt hîp víi viÖc phun thuèc ho¸ häc Peroxin 0,2- 0,4%. 2.2.4. BÖnh ®èm l¸ (Cercospora puderi) Theo Cynthia Westcott (1983) [24, 210] cã 2 loµi nÊm g©y bÖnh ®èm l¸. Nguyªn nh©n thø nhÊt lµ nÊm C. puderi, ®−îc ghi nhËn ë bang Georgia và Texas. Loài thø hai là nÊm C. rosicola g©y ra. BÖnh ®−îc ph¸t hiÖn thÊy ë kh¾p c¸c v−ên hång, nh−ng phæ biÕn h¬n c¶ lµ vïng phÝa Nam n−íc Mü. Qu¶ thÓ bÇu ®−îc h×nh thµnh trªn c¸c tµn d− c©y bÖnh. Theo t¸c gi¶ cã thÓ phun Maneb ®Ó phßng chèng bÖnh nµy. Theo Horst, R.K (1983) [30,19-22] bÖnh ®èm l¸ cóng do 2 loµi nÊm lµ C. puderi và C. rosicola g©y ra. Ngoài ra trªn hoa hång cßn cã mét sè bÖnh 30 ®èm l¸ nh−: bÖnh ®èm l¸ do nÊm Alternaria alternata (Fr) g©y ra c¸c vÕt ®èm trªn l¸ ë thêi kú cã m−a nhiÒu. VÕt bÖnh thay ®æi tõ mµu vµng sang mµu n©u ®Ëm, c¸c ®èm to dÇn vµ xuÊt hiÖn c¸c vßng ®ång t©m trªn m« bÖnh cña l¸. G¾p ®iÒu kiÖn Èm −ít, c¸c chåi hoa, nô hoa vµ hoa ®Òu cã thÓ nhiÔm bÖnh. NhiÖt ®é tèi −u cho nÊm ph¸t triÓn lµ 30oC. C¸c loµi A. brassicae var microspora Brun và c¸c loµi kh¸c còng ®· ®−îc th«ng b¸o lµ nguyªn nh©n g©y ra bÖnh ®èm l¸ trªn c©y hoa hång; bÖnh th¸n th− do nÊm Colletotrichum capsici (Syd) Bult và Bisby g©y ra nh÷ng vÕt ®èm ®á h×nh trßn, c¸c ®èm nµy cã thÓ kÕt hîp thµnh mét ®èm lín. BÖnh nÆng c¸c l¸ bÞ kh« vµ dÔ rông. C¸c loµi nÊm kh¸c còng ®· ®−îc t×m thÊy trªn l¸ hoa hång nh−: Monochaetia compa (Sacc) Allesh, Perizella oenothrae (Cke và Ell Sacc, Phyllosticta rosae Desm, Septoria rosae Desm, Glomerella angulata Penz và Curvularia branchspora Boedijn .v.v. Ngoài ra trªn c©y hoa hång cßn bÞ ®èm c¸nh trµng hoa do nÊm Bipolazis (Helminthosporium setariae (Saw.) Shoemaker. §Çu tiªn nÊm t¹o ra c¸c ®èm mµu n©u nh¹t cã ®−êng kÝnh 2 mm, vÕt bÖnh nÆng g©y chÕt thèi trªn c¸c c¸nh trµng hoa, ®é Èm −ít cao rÊt thuËn lîi cho sù l©y lan ph¸t triÓn, vÕt bÖnh nÆng g©y chÕt thèi trªn c¸c c¸nh trµng hoa, ®é Èm −ít cao rÊt thuËn lîi cho sù l©y lan ph¸t triÓn cña nÊm. 2.2.5. BÖnh thèi x¸m hoa hång (Botrytis cinerea Pers.) Theo t¸c gi¶ Kenneth Horst (quyÓn 1)[30], sù h×nh thµnh bµo tö tèt nhÊt ë b−íc sãng ¸nh s¸ng 355 nm (®Ìn cùc tÝm). Mét sè lo¹i nhµ l−íi che phñ bëi c¸c lo¹i mµng läc lo¹i ¸nh s¸ng nµy lµm gi¶m kh¶ n¨ng l©y nhiÔm bÖnh. Theo c¸c t¸c gi¶ Website [62], bÖnh do nÊm Botrytis cinerea x©m nhiÔm thuËn lîi trong ®iÒu kiÖn m¸t mÎ cã m−a vµo mïa xu©n vµ mïa hÌ, nhiÖt ®é kho¶ng 15oC (60oF). BÖnh ph¸ huû m¹nh khi cã m−a hoÆc m−a phïn liªn tôc trong vµi ngµy. BÖnh x©m nhiÔm nhiÒu lo¹i c©y c¶nh , c©y rau vµ qu¶. BÖnh h¹i l¸, cµnh, ®Ønh sinh tr−ëng, hoa, nô hoa, c©y con. C¸c t¸c gi¶ còng cho r»ng phßng trõ bÖnh nªn c¾t bá cµnh l¸ bÞ bÖnh. Thuèc ho¸ häc cã 31 thÓ gióp ng¨n c¶n bÖnh, sö dông vµo mïa xu©n, khi thêi tiÕt Èm −ít vµ th−êng g©y h¹i nÆng vµo nh÷ng n¨m tr−íc. Mét sè ho¸ chÊt trõ nÊm nh− chlorothalonil, manconeb, kalibicarbonate, thiophante-methyl cã thÓ xö lý cho mét sè c©y trång ë trong n−íc. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña bé m«n nghiªn cøu c©y trång cña tr−êng §¹i häc Illinois ë Urbana- champiagn, (Website [63]), nghiªn cøu bÖnh thèi x¸m trªn c©y c¶nh ®· tæng kÕt cã kho¶ng 50 loµi Botrytis thèng kª trªn c¸c lo¹i c©y trång. NÊm Botrytis cinerea cã ph¹m vi ký chñ réng nhÊt trong c¸c loµi Botrytis. Theo thèng kª th× hÇu hÕt bÖnh thèi x¸m trªn c©y c¶nh lµ do nÊm Botrytis cinerea. H¹ch nÊm lµ d¹ng b¶o tån chñ yÕu cña nÊm trªn c¸nh ®ång mÆc dï bµo tö ph©n sinh cã thÓ tån t¹i qua vô trªn c¸nh ®ång vµ cã thÓ chÞu ®ùng nhiÖt ®é tõ 39-131 oF (4-54oC). Giai ®o¹n qua ®«ng h¹ch nÊm cã thÓ tån t¹i ë tµn d− trªn mÆt ®Êt hoÆc ë trªn c©y ký chñ. Sù n¶y mÇm cña bµo tö vµ h¹ch nÊm cã thÓ h×nh thµnh sîi trùc tiÕp tõ ®ã sinh ra bµo tö ph©n sinh vµ trong tr−êng hîp ®Æc biÖt x©m nhiÔm b»ng sîi nÊm. Trong mét sè tr−êng hîp h¹ch nÊm Botrytis cinerea n¶y mÇm vµ sinh ra hËu bµo tö vµ bµo tö tói mÆc dï kiÓu nµy rÊt hiÕm vµ chØ x¶y ra ë nÊm Botrytis trªn nho. C¸c t¸c gi¶ còng cho biÕt nhiÖt ®é thÝch hîp cho bµo tö n¶y mÇm lµ 72- 77oF (22-25 oC), ®é Èm b·o hoµ hoÆc 90-100% lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho bµo tö n¶y mÇm. Thêi tiÕt m¸t mÎ lµ ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó nÊm sinh tr−ëng, h×nh thµnh bµo tö, gi¶i phãng bµo tö vµ bµo tö n¶y mÇm. Sù x©m nhiÔm x¶y ra tèt nhÊt lµ ë nhiÖt ®é 66-74 oF (18-23 oC). T¸c gi¶ Dr Richard Crag – Pennsylva nia State Univer(1994) (Website [64]), ®· thÝ nghiÖm l©y nhiÔm l¸ thø 3- l¸ thø 5 ë ®Ønh ngän víi dung dÞch bµo tö ë nång ®é 4000 bµo tö / ml. 32 Theo t¸c gi¶ A. Hazendonk, M.Ten Hoope, T. Vander Wurff, (Website [65]) biÖn ph¸p kiÓm tra c¸c gièng hoa hång vÒ kh¶ n¨ng nhiÔm bÖnh thèi x¸m giai ®o¹n sau thu ho¹ch. C¸c t¸c gi¶ cho biÕt, sù x©m nhiÔm cña nÊm B trªn c¸nh hoa hång lµm gi¶m gi¸ trÞ thÈm mü. Gi÷a c¸c gièng hoa hång cã sù mÉn c¶m kh¸c nhau víi bÖnh. Hoa ®−îc phun víi dung dÞch bµo tö 1.104 bµo tö / ml…. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña phßng chuÈn ®o¸n bÖnh c©y cña tr−êng §¹i häc Cornell, (Website [62]), bÖnh thèi x¸m x©m nhiÔm rÊt réng trªn c©y hoµ th¶o hµng n¨m vµ c©y l©u n¨m. Cã mét vµi lo¹i nÊm g©y ra bÖnh vµ hÇu hÕt lµ do nÊm Botrytis cinerea . NÊm x©m nhiÔm thuËn lîi ë ®iÒu kiÖn m¸t mÎ, m−a phïn vµo mïa xu©n. NÊm Botrytis cinerea cã thÓ x©m nhiÔm nhiÒu loµi hoa, c©y c¶nh nh− cá ch©n ngçng, c©y thu h¶i ®−êng, hoa cóc….§èi víi rau vµ qu¶ nÊm Botrytis cinerea cã thÓ x©m nhiÔm trªn ®Ëu, cµ rèt, hµnh, khoai t©y, cµ chua, d©u t©y, cÇn t©y… Theo c¸c t¸c gi¶ Joseli da Silva Tatagipa, Luiz Antonio Maffia, Roberto W. Barreto, Acelino C. Alfenas vµ Joh C. Sutton (Website [66]), trong bµi Phßng trõ sinh häc víi nÊm Botrytis cinerea trªn c¸c bé phËn cña c©y vµ hoa hång (gièng hoa hång lai). Botrytis cinerea lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra thiÖt h¹i tr−íc vµ sau thu ho¹ch trªn hoa hång s¶n xuÊt trong nhµ kÝnh ë Brazilian State ë Minas Gerais vµ Sao Paolo. ë Brazil bÊt kú n¬i nµo kh¸c ®Òu thÊy cã triÖu chøng chÕt ho¹i nhá trªn c¸nh hoa ë giai ®o¹n b¶o qu¶n, vËn chuyÓn hoa c¾t. ThiÖt h¹i vÒ kinh tÕ chñ yÕu lµ do vÕt bÖnh trªn c¸nh hoa cña c¸c hoa ®−îc thu ho¹ch mang nguån bÖnh ë nô hoa tr−íc khi c¾t. Do ®ã kÕt qu¶ bÖnh ë giai ®o¹n sau thu ho¹ch lµ do phßng trõ kh«ng triÖt ®Ó nÊm Botrytis cinerea trªn hoa hång trång trong nhµ kÝnh. BiÖn ph¸p canh t¸c vµ biÖn ph¸p ho¸ häc ®−îc dïng ®Ó ®èi phã víi bÖnh nÊm Botrytis cinerea trªn hoa hång trong hÖ thèng s¶n xuÊt cña Brazil nh−ng ng−êi trång hoa phô thuéc chñ yÕu vµo thuèc trõ nÊm. C¸c kinh nghiÖm vÒ tÝnh kh¸ng thuèc trong phßng trõ bÖnh nÊm Botrytis cinerea cßn thiÕu ®èi víi ng−êi trång hoa hång ë Brazil. 33 Vi sinh vËt ®èi kh¸ng cña nÊm Botrytis cinerea cã nhiÒu tiÒm n¨ng trong phßng trõ bÖnh thèi x¸m trªn c©y hoa hång. Theo t¸c gi¶ Redmon et al [69], sö dông Isolate cña nÊm men vµ vi khuÈn ®èi kh¸ng cã kh¶ n¨ng lµm gi¶m sè l−îng vÕt bÖnh g©y ra do nÊm Botrytis cinerea trªn c¸nh hoa. Elad et al [67] quan s¸t thÊy Trichoderma harzianum lµm gi¶m triÖu chøng bÖnh trªn hoa hång, nÕu hoa hång ®−îc thu ho¹ch ngay sau khi xö lý. Hammer vµ Marois [68] thµnh c«ng trong viÖc sö dông 2 nh©n tè sinh häc lµm gi¶m triÖu chøng g©y ra do nÊm Botrytis cinerea trªn hoa hång ë kho b¶o qu¶n (2,5oC), nh−ng biÖn ph¸p kh«ng cã hiÖu qu¶ khi hoa chuyÓn tõ kho b¶o qu¶n sang nhiÖt ®é phßng (21oC). BiÖn ph¸p sinh häc phßng trõ nÊm Botrytis cinerea trªn l¸, cµnh vµ c¸c phÇn kh¸c cña c©y vÉn ch−a ®−îc c«ng bè, ®©y lµ nguån l©y nhiÔm cho hoa hång trong s¶n xuÊt. Theo t¸c gi¶ F. L. Pfleger vµ S. L. Gould, (Website [70]) bÖnh thèi x¸m do nÊm Botrytis cinerea g©y ra. BÖnh h¹i trªn nô hoa lµm hoa g·y gôc . Nô chuyÓn mµu n©u hoÆc x¸m . C¸c nô chím në còng bÞ tÊn c«ng, cã thÓ c¶ cµnh hoa bÞ bao chïm bëi líp nÊm mµu x¸m. Trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi tõ mçi vÕt bÖnh cã thÓ gi¶i phãng hµng ngh×n bµo tö. Sù x©m nhiÔm x¶y ra khi cã n−íc ®äng trªn l¸ hoÆc nô hoa. C¸c t¸c gi¶ còng cho r»ng cÇn c¾t vµ tiªu huû nh÷ng b«ng hoa bÞ bÖnh ngay tr−íc khi hoa g·y gôc vµ chÕt ®Ó ng¨n chÆn sè l−îng lín bµo tö nÊm ph¸t t¸n g©y h¹i. ViÖc sö dông thuèc trõ nÊm lµ cÇn thiÕt. T¸c gi¶ Wilson et al (1987), (Website [71]) x¸c ®Þnh mét sè hîp chÊt dÔ bay h¬i ®−îc lÊy tõ dÞch triÕt cña c©y ®µo (benzal dehycle, methyl salicilate, ethylbenzoate) mµ cã thÓ k×m h·m hoµn toµn sù ph¸t triÓn cña nÊm Botrytis cinerea vµ nÊm Monilinia fructicola. Caocioni vµ Guizzardi (1994), (Website [71]) th«ng b¸o r»ng 9 lo¹i hîp chÊt tõ dÞch triÕt thùc vËt k×m h·m sù n¶y mÇm vµ ph¸t triÓn cña rÊt nhiÒu loµi nÊm trong ®ã cã Botrytis cinerea . 34 Theo Website [72], nÊm Botrytis cinerea g©y h¹i hÇu hÕt c¸c lo¹i rau, hoa vµ qu¶, nÊm bÖnh ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt m¸t mÎ, Èm ®é cao, cã giã nhÑ hoÆc kh«ng cã giã. BÖnh thèi x¸m hoa g©y ®èm qu¶ vµ cµnh. §iÒu kiÖn thêi tiÕt nhiÒu m©y, Èm −ít th× bé phËn bÞ h¹i bao trïm mét líp bµo tö nÊm mµu x¸m, h¹ch nÊm cøng, mµu ®en cã thÓ ®−îc h×nh thµnh. ë ngoµi trêi nÊm Botrytis qua ®«ng trong ®Êt, tµn d− thùc vËt b»ng sîi nÊm vµ h¹ch nÊm ë trong ®Êt. Èm ®é b·o hoµ (bÒ mÆt l¸, hoa Èm −ít) thuËn lîi cho qu¸ tr×nh nÈy mÇm cña bµo tö, nhiÖt ®é m¸t mÎ 60-77oF (tøc lµ tõ 15-25oC), thêi tiÕt Èm −ít vµ cã giã nhÑ lµ ®iÒu kiÖn tèi −u ®Ó x©m nhiÔm, ph¸t triÓn, h×nh thµnh bµo tö vµ ph¸t t¸n bµo tö. NÊm Botrytis còng ho¹t ®éng ë nhiÖt ®é thÊp vµ cã thÓ g©y h¹i trªn rau b¶o qu¶n hµng tuÇn hoÆc hµng th¸ng ë nhiÖt ®é 0-10oC. BiÖn ph¸p phßng trõ lµ: Sö dông h¹t gièng tèt, xö lý h¹t tr−íc khi trång, xö lý ®Êt tr−íc khi trång. Tr¸nh trång trªn ®Êt nÆng, mËt ®é dÇy, kÐm l−u th«ng, trång qu¸ s©u, bãn ph©n qu¸ nhiÒu (®Æc biÖt víi Nit¬) vµ che phñ Èm −ít. Tr¸nh t−íi −ít l¸, t−íi vµo buæi s¸ng ®Ó l¸ sÏ kh« r¸o tr−íc khi mÆt trêi lÆn. Tr¸nh g©y vÕt th−¬ng c¬ giíi, c¾t bá nh÷ng cµnh l¸, qu¶ bÞ bÖnh ®em ®èt hoÆc ch«n. Sö dông thuèc trõ nÊm trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn bÖnh, khi phun thuèc trõ nÊm ph¶i thËn träng v× nÊm Botrytis rÊt nhanh h×nh thµnh chñng kh¸ng thuèc. Theo Alan J. Silverside (1998), [73] cho biÕt, nÊm th−êng h×nh thµnh c¬ quan b¶o tån lµ h¹ch nÊm. H¹ch ph¸t triÓn thµnh sîi nÊm míi vµ tiÕp tôc sinh s¶n v« tÝnh h×nh thµnh bµo tö ph©n sinh. RÊt hiÕm khi cã sinh s¶n h÷u tÝnh h×nh thµnh qu¶ thÓ. Khi nÊm t¸i sinh s¶n b»ng ph−¬ng ph¸p v« tÝnh cã sù thay ®æi ®ét biÕn, nÕu thµnh c«ng th× sÏ tån t¹i nh− lµ mét nßi míi. §iÒu nµy cã nghÜa lµ qua mét thêi gian nÊm Botrytis cinerea biÕn ®æi vµ thÓ hiÖn rÊt kh¸c nhau. Mét sè ®ã trë thµnh loµi ®Æc biÖt vµ trong tr−êng hîp cã thÓ quan s¸t nh− lµ mét loµi kh¸c biÖt. Gi÷a chóng cã quan hÖ víi nhau nh−ng chñ yÕu lµ c¸c loµi ký sinh chuyªn tÝnh: 35 - Botrytis allii, chóng g©y h¹i nghiªm trong trªn hµnh trong kho b¶o qu¶n. - Botrytis narcissicola g©y bÖnh trªn cñ vµ l¸ thuû tiªn - Botrytis lulipae g©y bÖnh ch¸y l¸ tuy lip - Botrytis fabae g©y ®èm socola trªn ®Ëu Theo Website [74], nÊm Botrytis cã thÓ tÊn c«ng vµo rau, qu¶. Trªn qu¶ Botrytis kh«ng dÔ dµng x©m nhËp trªn tÕ bµo khoÎ nh−ng nã g©y h¹i vµ mÉn c¶m trªn c¸c bé phËn kh¸c cña c©y nh− c¸c phÇn cña hoa (c¸nh hoa, trµng hoa, ®µi hoa). Trªn mét c¸nh hoa cã thÓ cã ®Õn 9600 triÖu bµo tö. Botrytis cã thÓ thÊy ë trªn tÊt c¶ c¸c vïng trång c©y ¨n qu¶ ë New Zealand, trong ®ã còng ph¸t triÓn rÊt réng tõ c©y nµy ®Õn c©y kh¸c, tõ vïng nµy ®Õn vïng kh¸c, tõ n¨m nµy qua n¨m kh¸c. Botrytis còng g©y h¹i ®¸ng kÓ ë California, Italy, Greece vµ Chile. 36 3. ®èi t−îng, ®Þa ®iÓm, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi t−îng nghiªn cøu - BÖnh nÊm h¹i hoa hång, c¸c gièng hoa hång: tr¾ng kem, tr¾ng Trung Quèc, ®á gai, phÊn ®á vµ nÊm g©y bÖnh thèi x¸m hoa hång (Botrytis cinerea Pers.). 3.2. §Þa ®iÓm nghiªn cøu - Trung T©m BÖnh c©y nhiÖt ®íi- tr−êng §H N«ng nghiÖp I - Hµ Néi. - V−ên tËp ®oµn gièng hoa hång cña Phßng Hoa – C©y c¶nh, ViÖn NC. Rau qu¶. - C¸c c¬ së trång hoa thuéc hîp t¸c x· T©y Tùu, huyÖn Tõ LiÖm – Hµ Néi, X· PhËt TÝch – huyÖn Tiªn Du- TØnh B¾c Ninh, X· Trung NghÜa – TX. H−ng Yªn - tØnh H−ng Yªn. 3.3. VËt liÖu nghiªn cøu - C¸c gièng hoa hång: phÊn ®á, tr¾ng Trung Quèc, tr¾ng kem, ®á gai. - MÉu bÖnh h¹i: c¸c mÉu bÖnh h¹i ®−îc thu thËp trªn c©y hoa hång. - C¸c m«i tr−êng nu«i c©y nÊm: PGA (Potato Glucose Agar), PCA (Potato Carot Agar), WA (Water Agar). - C¸c ho¸ chÊt dïng trong thÝ nghiÖm: cån, axit axetic (CH3COOH), Natrihidroxit (NAOH). C¸c thuèc ho¸ häc dïng thÝ nghiÖm: Daconil 75WP, Manage 5WP, Champion 58,5WP, Anvil 5SC cña c«ng ty thuèc s¸t trïng ViÖt nam VIPESCO và c«ng ty vËt t− BVTV I s¶n xuÊt. - C¸c dông cô thiÕt yÕu trong phßng thÝ nghiÖm. 37 3.4. Néi dung nghiªn cøu - §iÒu tra thµnh phÇn vµ x¸c ®Þnh møc ®é phæ biÕn cña mét sè bÖnh nÊm trªn c©y hoa hång t¹i mét sè vïng trång hoa ë Hµ Néi vµ phô cËn (m« t¶ vµ chôp ¶nh triÖu chøng). - Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ sinh häc cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) g©y bÖnh trªn c©y hoa hång (nhiÖt ®é, pH m«i tr−êng...) và c¸c thÝ nghiÖm l©y bÖnh nh©n t¹o. - §iÒu tra diÔn biÕn cña bÖnh nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn mét sè vïng trång hoa hång thuéc ®Þa bµn Hµ Néi vµ phô cËn. - T×m hiÓu mét sè yÕu tè sinh th¸i kü thuËt ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) (gièng, ®Þa thÕ ®Êt, mËt ®é trång, tuæi c©y, ph−¬ng ph¸p uèn vÝt cµnh + c¾t tØa, chÊt liÖu bao hoa trªn ®ång ruéng) - T×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®èi víi nÊm (Botrytis cinerea), g©y bÖnh trªn c©y hoa hång trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi ®ång ruéng. 3.5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.5.1. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chÕ m«i tr−êng - M«i tr−êng PGA (Potato Glucose Agar) Thành phÇn: + Khoai t©y : 200 gram + Agar : 20 gram + Glucose : 20 gram + N−íc cÊt : 1000 ml M«i tr−êng PCA thành phÇn: + Khoai t©y(kh«ng gät vá) + Cà rèt(kh«ng gät vá) 20 gram 20 gram 38 + Agar + N−íc cÊt M«i tr−êng WA 2% (Water Agar) Thành phÇn: + Agar + N−íc cÊt 12 gram 1000 ml 20 gram 1000 ml * C¸ch ®iÒu chÕ m«i tr−êng PGA: khoai t©y gät s¹ch vá, c©n ®ñ l−îng cÇn dïng (200gram), röa s¹ch, c©n ®ñ l−îng cÇn dïng (200 gram), th¸i nhá, ®un víi l−îng n−íc cÊt ®· tÝnh ®Õn s«i trong thêi gian 20 phót. §æ ra, g¹n läc lÊy dÞch trong, thªm cho ®ñ n−íc (1000 ml) råi ®un s«i trë l¹i, cho tõ tõ ®−êng glucose, agar vµo, ®un s«i vµ khuÊy ®Òu cho ®Õn khi tan hÕt agar. Sau ®ã ®æ m«i tr−êng ®· nÊu vµo c¸c b×nh tam gi¸c (®· ®−îc röa s¹ch, sÊy kh« 180oC trong 3 giê). §em c¸c b×nh tam gi¸c chøa m«i tr−êng hÊp khö trïng trong nåi hÊp ë nhiÖt ®é 121oC (t−¬ng ®−¬ng víi ¸p suÊt 5 atm) trong vßng 30 phót. C¸c m«i tr−êng kh¸c còng ®iÒu chÕ t−¬ng tù. 3.5.2. Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra và nghiªn cøu ngoài ®ång ruéng - §iÒu tra thµnh phÇn bÖnh h¹i theo ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸t hiÖn s©u bÖnh h¹i c©y trång cña Côc B¶o vÖ thùc vËt (1995) [1] và t¸c gi¶ Lª L−¬ng TÒ (1998) [13] - ViÖc ®iÒu tra thµnh phÇn ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p 5 ®iÓm chÐo gãc cè ®Þnh vµ ®iÒu tra bæ sung theo ph−¬ng ph¸p ngÉu nhiªn. Chän tõ 5-7 ruéng hoa hång ®¹i diÖn. Trªn mçi ruéng tiÕn hµnh ®iÒu tra theo 5 ®iÓm chÐo gãc. Mçi ®iÓm ®iÒu tra 5 c©y cè ®Þnh. §¸nh dÊu triÖu chøng ®Ó theo dâi sù thay ®æi cña triÖu chøng bÖnh. Ngoµi ra, ®iÒu tra ph¸t hiÖn bÖnh theo b¨ng._.5 12 80,00 6,5 Cã s¸t th−¬ng 15 12 80,00 5,0 §á gai Kh«ng s¸t th−¬ng 15 8 53,33 6,5 Chó thÝch: - C«ng thøc ®èi chøng l©y 15 l¸ b»ng n−íc cÊt hoµn toµn kh«ng ph¸t bÖnh - Ngµy l©y bÖnh 5/04/2005 4.2.3.4. Thêi kú tiÒm dôc và møc ®é l©y nhiÔm cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm 77 §Ó x¸c ®Þnh râ nguyªn nh©n g©y bÖnh, t×m hiÓu kh¶ n¨ng l©y nhiÔm vµ x¸c ®Þnh thêi kú tiÒm dôc cña nÊm thèi x¸m h¹i hoa hång, chóng t«i ®· tiÕn hµnh l©y bÖnh nh©n t¹o trong phßng thÝ nghiÖm trªn c¸nh hoa vµ ®µi hoa cña 4 gièng hoa hång. kÕt qu¶ thu ®−îc tr×nh bày t¹i b¶ng 16 vµ minh häa ë h×nh 14. ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn c¸nh hoa cã tû lÖ nhiÔm bÖnh cao h¬n ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn ®µi hoa thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh còng ng¾n h¬n. B¶ng 16: KÕt qu¶ l©y bÖnh nh©n t¹o bÖnh thèi x¸m aaaaa (Botrytis cinerea) trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm Gièng CT thÝ nghiÖm Sè hoa l©y Sè hoa ph¸t bÖnh Tû lÖ BÖnh (%) Thêi kú tiÒm dôc (Ngµy) C¸nh hoa 15 15 100,00 3,0 Tr¾ng kem §µi hoa 15 12 80,00 4,0 C¸nh hoa 15 10 66,67 3,5 PhÊn ®á §µi hoa 15 9 60,00 5,0 C¸nh hoa 15 15 100,00 3,0 Tr¾ng Trung Quèc §µi hoa 15 11 73,33 4,0 C¸nh hoa 15 12 80,00 3,5 §á gai §µi hoa 15 11 73,33 4,5 Chó thÝch: - C«ng thøc ®èi chøng l©y 15 nô b»ng níc cÊt hoµn toµn kh«ng ph¸t bÖnh - Ngµy l©y bÖnh 5/04/2005 Cô thÓ, víi gièng tr¾ng kem, ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn c¸nh hoa thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh là 3 ngày víi tû lÖ ph¸t bÖnh là 100%; trong khi ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn ®µi hoa thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh 4 ngày víi tû lÖ ph¸t bÖnh là 80%. Trªn c¸c gièng hoa hång kh¸c nhau th× kh¶ n¨ng l©y nhiÔm vµ thêi kú tiÒm dôc còng kh¸c nhau. 78 Khi l©y bÖnh trªn c¸nh hoa vµ ®µi hoa, gièng hoa hång tr¾ng kem cã kh¶ n¨ng l©y nhiÔm cao nhÊt ®¹t 100% trªn c¸nh hoa vµ 80% trªn ®µi hoa. Thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh ng¾n nhÊt ®¹t 3 ngµy trªn c¸nh hoa vµ 4 ngµy trªn ®µi hoa. Cßn gièng hoa hång phÊn ®á cã kh¶ n¨ng l©y nhiÔm thÊp nhÊt ®¹t 66.66% trªn c¸nh hoa vµ 60% trªn ®µi hoa, thêi kú tiÒm dôc lµ 3.5 ngµy trªn c¸nh hoa vµ 5 ngµy trªn ®µi hoa. 4.2.3.5. Thêi kú tiÒm dôc và møc ®é l©y nhiÔm cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn hoa hång trång trong chËu v¹i §Ó so s¸nh víi thÝ nghiÖm l©y bÖnh nh©n t¹o trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm vÒ kh¶ n¨ng l©y nhiÔm vµ thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh thèi x¸m lµm c¬ së ®−a ra c¸c biÖn ph¸p phßng trõ bÖnh mét c¸ch h÷u hiÖu, chóng t«i tiÕn hµnh l©y bÖnh nh©n t¹o trªn c¸nh hoa, ®µi hoa cña 4 gièng hoa hång trång trong chËu v¹i . KÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng 17. B¶ng 17: KÕt qu¶ l©y bÖnh nh©n t¹o bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) trªn hoa hång trång trong chËu v¹i Gièng CT thÝ nghiÖm Sè hoa l©y Sè hoa ph¸t bÖnh Tû lÖ bÖnh (%) Thêi kú tiÒm dôc (Ngµy) C¸nh hoa 15 13 86,67 3,5 Tr¾ng kem §µi hoa 15 11 73,33 4,5 C¸nh hoa 15 10 66,67 4,0 PhÊn ®á §µi hoa 15 8 53,33 5,5 C¸nh hoa 15 13 86,67 3,5 Tr¾ng mü §µi hoa 15 10 66,67 4,5 79 C¸nh hoa 15 11 73,33 4,0 §á gai §µi hoa 15 9 60,00 5,0 C«ng thøc l©y bÖnh trªn c¸nh hoa cã tû lÖ nhiÔm bÖnh cao h¬n ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn ®µi hoa, thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh trªn c¸nh hoa còng ng¾n h¬n so víi trªn ®µi hoa. Cô thÓ, víi gièng tr¾ng kem, ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn c¸nh hoa thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh là 3,5 ngày víi tû lÖ ph¸t bÖnh là 86.66%; trong khi ë c«ng thøc l©y bÖnh trªn ®µi hoa thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh lµ 4,5 ngày víi tû lÖ ph¸t bÖnh là 73.33%. T−¬ng tù víi kÕt qu¶ l©y nhiÔm ë trong phßng thÝ nghiÖm, trªn c¸c gièng hoa hång kh¸c nhau th× kh¶ n¨ng l©y nhiÔm vµ thêi kú tiÒm dôc còng kh¸c nhau. Khi l©y bÖnh trªn c¸nh hoa vµ ®µi hoa, gièng hoa hång tr¾ng kem cã kh¶ n¨ng l©y nhiÔm cao nhÊt vµ thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh ng¾n nhÊt. Cßn gièng hoa hång phÊn ®á kh¶ n¨ng l©y nhiÔm thÊp nhÊt ®¹t 66.67% trªn c¸nh hoa vµ 53.33% trªn ®µi hoa, thêi kú tiÒm dôc dµi nhÊt lµ 4 ngµy trªn c¸nh hoa vµ 5,5 ngµy trªn ®µi hoa. Nh− vËy, so víi ph−¬ng ph¸p l©y bÖnh trªn hoa hång trong phßng th× thÝ nghiÖm l©y bÖnh trªn hoa hång trång trong chËu v¹i cã kh¶ n¨ng l©y nhiÔm thÊp h¬n vµ thêi kú tiÒm dôc dµi h¬n. Nguyªn nh©n lµ do hoa hång ch−a bÞ c¾t ra khái c©y nªn ®−îc cung cÊp nguån dinh d−ìng cho hoa sinh tr−ëng ph¸t triÓn vµ cã søc ®Ò kh¸ng tèt víi bÖnh, g©y bÊt lîi cho sù x©m nhiÔm cña nÊm bÖnh. Cßn víi thÝ nghiÖm ë trong phßng, hoa bÞ c¾t nguån dinh d−ìng do ®ã kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh kÐm, nÊm dÔ dµng x©m nhiÔm vµ 80 g©y bÖnh. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao trªn c¸c ruéng hoa hång sinh tr−ëng ph¸t triÓn kÐm, hoÆc c¸c cµnh hoa hång sau khi c¾t b¶o qu¶n kÐm th× tû lÖ bÖnh cao. 4.2.4. ¶nh h−ëng cña c¸c lo¹i m«i tr−êng nu«i cÊy ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm thèi x¸m §Ó chän ra m«i tr−êng phï hîp nhÊt cho nÊm sinh tr−ëng ph¸t triÓn chóng t«i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nu«i cÊy nÊm trªn 3 lo¹i m«i tr−êng: WA(Water Aga), PCA (Potato Carrot Aga), PGA(Potato Glucose Aga). KÕt qu¶ thÓ hiÖn ë b¶ng 18 vµ h×nh 21. B¶ng 18: ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng nu«i cÊy ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång §−êng kÝnh t¶n nÊm (mm) sau cÊy M«i tr−êng 1 ngµy 2 ngµy 3 ngµy 4 ngµy 5 ngµy Kh¶ n¨ng h×nh thµnh bµo tö WA 5,66±0,24 11,33±0,94 19,00±0,70 27,61±0,81 34,30±0,21 + PCA 3,71±0,21 10,71±0,16 29,21±0,74 38,50±0,40 54,71±0,57 +++ PGA 4,50±0,14 17,00±0,40 42,75±1,25 56,71±0,57 80,50±1,91 +++ Chó thÝch: + < 10 bµo tö / quang tr−êng kÝnh ++ 10 - 50 bµo tö / quang tr−êng kÝnh +++ >50 bµo tö / quang tr−êng kÝnh KÕt qu¶ cho thÊy sau 5 ngµy nu«i cÊy ®−êng kÝnh t¶n nÊm ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt trªn m«i tr−êng PGA lµ 80,50± 1,91mm, trªn m«i tr−êng PCA ®−êng kÝnh t¶n nÊm ®¹t 54,71±0,57mm vµ trªn m«i tr−êng WA ®−êng kÝnh t¶n nÊm ®¹t gi¸ trÞ thÊp nhÊt34,30±o,21mm sau 5 ngµy nu«i cÊy. 81 Kh¶ n¨ng h×nh thµnh bµo tö trªn c¶ hai m«i tr−êng PCA, PGA ®Òu rÊt m¹nh (> 50 bµo tö trªn/ quang tr−êng kÝnh), cßn trªn m«i tr−êng WA kh¶ n¨ng h×nh thµnh bµo tö kÐm (< 10 bµo tö / quang tr−êng kÝnh). Nh− vËy, trªn m«i tr−êng PGA nÊm sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt nhÊt vµ kh¶ n¨ng h×nh thµnh bµo tö m¹nh. 4.2.5. ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn sù n¶y mÇm cña bào tö nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång TiÕn hành thÝ nghiÖm t×m hiÓu kh¶ n¨ng nÈy mÇm cña nÊm ë mét sè møc nhiÖt ®é kh¸c nhau trong phßng thÝ nghiÖm, chóng t«i thu ®−îc kÕt qu¶ ë b¶ng 19. B¶ng 19 : ¶nh h−ëng cña nhiÖt ®é ®Õn sù n¶y mÇm cña bµo tö nÊm (Botrytis cinerea) g©y bÖnh thèi x¸m h¹i hoa hång Tû lÖ n¶y mÇm cña bµo tö nÊm (%) ë c¸c møc nhiÖt ®é Thêi gian theo dâi 10oC 15oC 20oC 25oC 30oC Sau 4h 0,00 3,50a 23,66c 15,25b 0,00 Sau 8h 0,00 8,63 a 49,23 c 30,43b 0,00 Sau 12h 0,00 15,34a 60,41c 38,25b 0,00 Sau 24h 0,00 46,11a 97,28c 80,76b 0,00 4h 8h 12h 24h CV% 1,9 3,6 0,2 0,4 LSD% 0,59 2,10 0,13 0,72 82 Tõ kÕt qu¶ b¶ng 19 chóng t«i thÊy ë 2 ng−ìng nhiÖt ®é 10oC và 30oC bào tö nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea) kh«ng cã kh¶ n¨ng nÈy mÇm. Sau 12 giê kh¶ n¨ng nÈy mÇm cña bµo tö nÊm ë 15oC ®¹t 15.34%, ë nhiÖt ®é 20oC là 60.41%; ë nhiÖt ®é 25oC tû lÖ nÈy mÇm cña bµo tö nÊm là 38.25%. Sau 24 giê kh¶ n¨ng nÈy mÇm cña bµo tö nÊm ë 15oC ®¹t 46,11%, ë nhiÖt ®é 20oC tû lÖ nÈy mÇm cña bµo tö nÊm ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt là 97,28%; ë nhiÖt ®é 25oC tû lÖ nÈy mÇm cña bµo tö nÊm ®¹t kh¸ cao là 80,76%. Nh− vËy, nhiÖt ®é thÝch hîp cho bào tö nÊm (Botrytis cinerea) n¶y mÇm là 20-25oC. KÕt qu¶ cña chóng t«i phï hîp víi nhËn xÐt cña c¸c t¸c gi¶ thuéc Tr−êng ®¹i häc Illinois ë Urbana [63]. C¸c t¸c gi¶ này ®Òu cho cho r»ng nhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt cho nÊm (Botrytis cinerea) n¶y mÇm là tõ 20 - 23oC. 4.2.6. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn bÖnh h¹i hoa hång 4.2.6.1. ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn kh¶ n¨ng nÈy mÇm cña bào tõ nÊm (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm Nh»m t×m ra nh÷ng thuèc trõ nÊm cã hiÖu qu¶ cao trong viÖc phßng trõ bÖnh chóng t«i ®· tiÕn hành thÝ nghiÖm mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc ®èi víi kh¶ n¨ng h×nh thµnh cña bµo tö nÊm trong phßng thÝ nghiÖm. KÕt qu¶ thu ®−îc tr×nh bày ë b¶ng 20. B¶ng 20. ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn tû lÖ n¶y mÇm cña bµo tö nÊm Botrytis cinerea h¹i hoa hång Tû lÖ nÈy mÇm cña bµo tö nÊm (%) Thêi gian theo dâi Daconil 75WP 0.20% Manage 5WP 0.05% Champion 58.5WP 0.25% Anvil 5SC 0.20% §èi chøng (n−íc cÊt) 83 Sau 4h 5,53b 7,26c 8,64c 3,55a 20,14d Sau 8h 7,15b 9,50c 10,00c 5,00a 49,50d Sau 12h 8,60b 10,60c 11,70c 6,50a 60,35d Sau 24h 11,75b 16,51c 19,46d 9,32a 98,23e 4h 8h 12h 24h CV% 0,31 1,2 0,8 0,6 LSD% 0,31 4,5 0,28 0,36 Chó thÝch: + C«ng thøc ®èi chøng dïng n−íc cÊt kh«ng xö lý thuèc + Nång ®é thuèc theo khuyÕn c¸o cña nhµ s¶n xuÊt Chóng t«i thÊy, sau 24 giê theo dâi thuèc Anvil 5SC cã kh¶ n¨ng øc chÕ cao sù nÈy mÇm cña nÊm (Botrytis cinerea), tû lÖ nÈy mÇm cña bµo tö ®¹t 9.32% so víi ®èi chøng là 98.23%.TiÕp ®Õn là thuèc Daconil 75WP cã tû lÖ nÈy mÇm 11.75%. Thuèc Manage 5WP tû lÖ n¶y mÇm cña bµo tö ®¹t 16.51%. Thuèc có kh¶ n¨ng øc chÕ kÐm nhÊt sù n¶y mÇm cña bào tö nÊm (Botrytis cinerea) là Champion 58.5WP, sau 24 giê theo dâi tû lÖ nÈy mÇm cña bào tö là 19.46%. Qua kÕt qu¶ thÝ nghiÖm chóng t«i thÊy thuèc Anvil 5SC vµ Daconil 75WP cã kh¶ n¨ng øc chÕ tèt sù n¶y mÇm cña bào tö nÊm Botrytis cinerea. 4.2.6.3. ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm Botrytis cinerea trªn m«i tr−êng PGA Chóng t«i tiÕn hành thÝ nghiÖm 4 lo¹i thuèc trõ nÊm ë c¸c nång ®é kh¸c nhau (10, 50 và 100 pmm). KÕt qu¶ nghiªn cøu ®−îc chóng t«i tr×nh bày ë b¶ng 21 KÕt qu¶ cho thÊy cã 4 lo¹i thuèc Daconil 75WP, Manage 5WP, Champion 58.5WP và Anvil 5SC ®Òu cã kh¶ n¨ng øc chÕ sù ph¸t triÓn cña 84 nÊm Botrytis cinerea trªn m«i tr−êng PGA. Trªn m«i tr−êng cã xö lý thuèc Anvil 5SC t¶n nÊm mäc chËm nhÊt; ë nång ®é 10 pmm sau khi cÊy 5 ngày ®−êng kÝnh t¶n nÊm ®¹t 10.50±0,40 mm, ë nång ®é 50 pmm ®−êng kÝnh t¶n nÊm là 9.01±0,14 mm và ë nång ®é 100 ppm ®−êng kÝnh t¶n nÊm chØ cã 5.50±0,08 mm so víi ®èi chøng là 81.00±1,41 mm. Thuèc champion sau 5 ngµy nu«i cÊy, ë nång ®é 10 ppm, ®−êng kÝnh ®¹t 22,30±0,21mm, nång ®é 50 ppm ®¹t 19,60±0,14mm vµ ë nång ®é 100 ppm ®−êng kÝnh t¶n nÊm ®¹t 13,51±0,14mm. Thuèc Daconil 75WP cã hiÖu lùc kh¸ cao, chØ sau thuèc Anvil 5SC. Thuèc Manage 5WP cã hiÖu lùc trung b×nh, cßn thuèc Champion 58.5WP cã hiÖu qu¶ øc chÕ kÐm nhÊt. B¶ng 21: ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÊm (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång trªn m«i tr−êng PGA §−êng kÝnh t¶n nÊm trung b×nh (mm) sau khi cÊy Tªn thuèc Nång ®é (ppm) 1 ngµy 2 ngµy 3 ngµy 4 ngµy 5 ngµy 10 1,00±0,08 2,50±0,08 4,56±0,13 7,31±0,14 11,54±0,4 0 50 0,00 1,00±0,08 2,51±0,08 5,43±0,36 9,31±0,24 Daconil 75WP 100 0,00 0,00 1,50±0,21 3,11±0,16 6,50±0,35 10 1,50±0,08 3,50±0,16 7,40±0,16 12,05±1,41 20,61±0,4 2 50 1,00±0,08 2,30±0,14 5,50±0,14 9,60±0,24 16,70±0,4 9 Manage 5WP 100 0,00 1,50±0,08 3,40±0,08 7,51±0,40 11,80±0,1 6 Champio n 58.5WP 10 1,80±0,14 4,20±0,08 8,30±0,08 13,40+0,16 22,30±0,2 1 85 50 1,00±0,14 3,15±0,08 7,32±0,15 12,51±0,14 19,60±0,1 4 100 0,00 1,50±0,14 4,30±0,14 8,31±0,24 13,51±0,1 4 10 0,75±0,05 1,50±0,16 3,50±0,16 6,41±0,32 10,50±0,4 0 50 0,00 1,00±0,14 2,80±0,08 5,30±0,14 9,60±0,14 Anvil 5SC 100 0,00 0,00 1,00±0,08 2,21±0,08 5,50±0,08 §èi chøng 10 4,50±0,35 17,00±0,40 42,75±1,25 56,71±0,57 81,00±1,41 4.2.6.4. ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc trõ nÊm ®èi víi bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång ngoài ®ång ruéng MÆc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c nhà khoa häc ®· t×m ra hàng lo¹t nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña thuèc ho¸ häc b¶o vÖ thùc vËt trong n«ng nghiÖp nh−: Kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng, tån d− chÊt ®éc trong n«ng s¶n, tÝnh chèng thuèc cña dÞch h¹i .v.v. . Tuy nhiªn trong mét ph¹m vi nào ®ã biÖn ph¸p ho¸ häc vÉn là biÖn ph¸p tÝch cùc ®em l¹i hiÖu qu¶ phßng chèng râ rÖt, ®Æc biÖt là kh¶ n¨ng tiªu diªt nhanh chãng, chèng nguy c¬ l©y lan dÞch bÖnh trªn ®ång ruéng, v× vËy hiÖn t¹i và trong t−¬ng lai thuèc ho¸ häc vÉn gi÷ mét vai trß quan träng và là biÖn ph¸p c¬ b¶n trong hÖ thèng phßng trõ bÖnh tæng hîp (IPM) nÕu ®−îc sö dông hîp lý. §Ó t×m hiÓu ¶nh h−ëng cña mét sè thuèc ho¸ häc ®èi víi bÖnh thèi x¸m do nÊm Botrytis cinerea h¹i hoa hång, chóng t«i tiÕn hành thÝ nghiÖm víi 4 lo¹i thuèc trªn ®ång ruéng: Anvil 5SC, Daconil 75WP, Manage 5WP, Champion 58.5WP. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bày ë b¶ng 22 và biÓu ®å 8 B¶ng 22: Kh¶o s¸t hiÖu lùc cña mét sè thuèc ho¸ häc ®èi víi bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) ngoµi ®ång ruéng 86 ChØ sè bÖnh (%) §é h÷u hiÖu sau phun (%)Lo¹i Thuèc Nång ®é (%) Tr−íc phun 1 ngµy Sau phun 7 ngµy Sau phun 14ngµy Sau phun 21ngµy 7 ngµy 14 ngµy 21 ngµy Daconil 75WP 0,20 4,56 6,03 9,25 13,41 72,24b 65,88b 58,60c Manage 5WP 0,05 4,98 6,74 10,03 14,53 61,5a 56,12a 51,29b Champion 58.5WP 0,20 5,32 6,14 10,15 14,70 61,0a 52,0a 45,14a Anvil 5SC 0,30 4,55 5,97 9,07 13,22 73,42b 67,09b 59,61c §èi chøng (n−íc l·) 5,49 15,25 20,43 26,13 0,00 0,00 0,00 CV% 5,0 5,5 5,2 LSD% 6,3 6,2 5,3 Chó thÝch Ngµy phun 25/2/2005 72,24 61,52 61,64 73,42 54,00 56,00 58,00 60,00 62,00 64,00 66,00 68,00 70,00 72,00 74,00 76,00 Daconil 75WP Manage 5WP Champion 58.5WP Anvil 5SC Sau phun 7 ngµy § é h÷ u hi Öu ( % ) BiÓu ®å 8 : HiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc ho¸ häc trõ nÊm 87 thèi x¸m hoa hång ngoµi ®ång ruéng vô xu©n 2005 C¶ 4 lo¹i thuèc thÝ nghiÖm ®Òu cã hiÖu lùc phßng trõ bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea) h¹i hoa hång so víi c«ng thøc ®èi chøng. Cô thÓ ë c«ng thøc ®èi chøng sau 21 ngày theo dâi bÖnh ph¸t triÓn rÊt nhanh, chØ sè bÖnh ®¹t 26.13%, trong khi ®ã ë c«ng thøc phun thuèc Anvil 5SC chØ sè bÖnh là 13.22% sau khi phun thuèc 21 ngày; ë c«ng thøc phun thuèc Daconil 75WP chØ sè bÖnh ®¹t 13.41%, ë c«ng thøc phun thuèc Manage 5WP chØ sè bÖnh ®¹t 14.53% và c«ng thøc phun thuèc Champion 58.5WP chØ sè bÖnh ®¹t 14.70%. So s¸nh hiÖu qu¶ phßng trõ gi÷a 4 lo¹i thuèc sau phun 7 ngày cho thÊy thuèc Anvil 5SC cã hiÖu qu¶ phßng trõ tèt nhÊt, ®é h÷u hiÖu ®¹t 73.42%; tiÕp ®Õn lµ thuèc Daconil 75WP còng cã hiÖu qu¶ t−¬ng ®èi cao trong viÖc phßng trõ bÖnh thèi x¸m, ®é h÷u hiÖu ®¹t 72.24%, thuèc Manage 5WP cã hiÖu qu¶ phßng trõ thÊp h¬n, ®é h÷u hiÖu ®¹t 61.52% và hiÖu qu¶ phßng trõ thÊp nhÊt trong 4 lo¹i thuèc là Champion 58.5WP, ®é h÷u hiÖu ®¹t 61.00%. HiÖu qu¶ cña c¸c thuèc gi¶m dÇn sau 21 ngày xö lý. Tuy nhiªn thuèc ph©n huû nhanh Ýt g©y ®éc h¹i cho m«i tr−êng sinh th¸i. Nh− vËy c¶ 4 lo¹i thuèc trõ nÊm thÝ nghiÖm ®Òu cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña bÖnh thèi x¸m trªn ®ång ruéng. Trong 4 lo¹i thuèc trªn chóng t«i nhËn thÊy; thuèc Anvil 5SC cã hiÖu qu¶ cao nhÊt trong viÖc phßng trõ bÖnh thèi x¸m, tiÕp ®Õn lµ thuèc Daconil 75WP. Thuèc Manage 5WP, Champion 58.5WP tuy hiÖu qu¶ phßng trõ bÖnh kh«ng cao b»ng c¸c thuèc trªn nh−ng chØ sè bÖnh còng gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ so víi ®èi chøng. Trong ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, cÇn lùa chän c¸c lo¹i thuèc thÝch hîp cã hiÖu qu¶ cao, lu©n phiªn ®Ó phßng chèng bÖnh thèi x¸m hoa hång ngoµi ®ång ruéng, tr¸nh sö dông mét lo¹i thuèc trong mét thêi gian dµi ®Ó gi¶m kh¶ n¨ng chèng thuèc cña nÊm. 88 5. KÕT LUËN Vµ ®Ò NGHÞ 5.1. KÕt luËn 1- Thµnh phÇn bÖnh nÊm h¹i hoa hång vô xu©n n¨m 2005 t¹i vïng Hµ Néi vµ phô cËn gåm 8 bÖnh thuéc 5 bé nÊm. Trong ®ã cã mét sè bÖnh g©y h¹i nÆng nh− ®èm ®en, phÊn tr¾ng, gØ s¾t, ®Æc biÖt lµ bÖnh mèc x¸m g©y h¹i nÆng lµm ¶nh h−ëng lín ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng hoa hång vµo vô xu©n. 2- BÖnh thèi x¸m hoa hång do nÊm (Botrytis cinerea) g©y h¹i m¹nh tö th¸ng 1 ®Õn th¸ng 4. BÖnh h¹i nÆng nhÊt ë H−ng Yªn, trªn gièng hoa hång tr¾ng kem vµ gièng tr¾ng Trung Quèc. 89 3- Tuæi c©y, mËt ®é trång, ®Þa thÕ ®Êt ¶nh h−ëng rÊt râ ®Õn sù ph¸t triÓn cña bÖnh. BÖnh h¹i nhÑ ë ruéng hång 1-2 n¨m tuæi, mËt ®é th−a vµ ®Þa thÕ ®Êt cao. 4- Mét sè biÖn ph¸p kü thuËt c¾t tØa kÕt hîp uèn vÝt cµnh vµ sö dông giÊy can b¶n ®å lµm chÊt liÖu bao hoa cã thÓ lµm gi¶m tû lÖ l©y nhiÔm bÖnh trªn ®ång ruéng. 5- Kh¶ n¨ng l©y nhiÔm cña nÊm thèi x¸m trªn hoa hång m¹nh h¬n so víi l¸. Thêi kú tiÒm dôc cña nÊm trªn hoa ng¾n tõ 3-5 ngµy, tû lÖ nhiÔm bÖnh 46,66-93,33%, thêi kú tiÒm dôc trªn l¸ tõ 4-7 ngµy, møc ®é nhiÔm bÖnh cao khi cã vÕt th−¬ng c¬ giíi. 6- Isolate nÊm Botrytis cinerea cña hoa hång cã thÓ l©y nhiÔm sang c¸c c©y trång kh¸c nh− d©u t©y, cµ chua, ®ång thêi Isolate Botrytis cinerea cña d©u t©y vµ cµ chua cã thÓ l©y nhiÔm trªn c©y hoa hång 7- NÊm Botrytis cinerea sinh tr−ëng, ph¸t triÓn thuËn lîi trªn m«i tr−êng PGA, kh¶ n¨ng h×nh thµnh bµo tö m¹nh trªn c¶ hai m«i tr−êng PGA vµ PCA. NhiÖt ®é phï hîp cho bµo tö nÊm nÈy mÇm lµ 20-25oC, trong ®iÒu kiÖn cã giät n−íc. 8- Thuèc Anvil 5SC, Daconil 75WP cã hiÖu lùc cao phßng trõ nÊm Botrytis cinerea g©y bÖnh thèi x¸m trong phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi ®ång ruéng. 5.2. Tån t¹i và ®Ò nghÞ 5.2.1. Tån t¹i - BÖnh thèi x¸m h¹i hoa hång ë n−íc ta là mét vÊn ®Ò míi. V× ®iÒu kiÖn thêi gian cã h¹n, nh÷ng kÕt qu¶ ®· thu ®−îc cña chóng t«i vÒ ®Ò tµi nµy míi chØ lµ nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu, cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc nghiªn cøu nh− t×m hiÓu ph¹m vi ký chñ nÊm, kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh cña c¸c gièng hång, biÖn ph¸p sinh häc phßng trõ bÖnh…. Chóng t«i hy väng r»ng víi 90 nh÷ng kÕt qña b−íc ®Çu nµy ®ãng gãp mét phÇn nhá trong c«ng t¸c nghiªn cøu bÖnh h¹i hoa hång ë n−íc ta. 5.2.2. §Ò nghÞ: Để phòng trừ bệnh thèi x¸m do nÊm Botrytis cinerea hại hoa hồng đề nghị chú ý các biện pháp sau: - Áp dụng các biện pháp kỹ thuật canh tác như chăm sóc cắt tỉa… - Chọn các giống có khả năng chống chịu cao. - Lựa chọn công thức luân canh hợp lý, tránh chuyên canh hồng. - Kết hợp với việc chọn lựa một số thuốc hoá học có hiệu quả cao như Anvil 5SC, Daconil 75WP đề ứng dụng trong sản xuất khi cần thiết. TI LIÖU THAM KH¶O TIÕNG VIÖT 1. Côc B¶o vÖ Thùc vËt (1995), Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸t hiÖn s©u bÖnh h¹i c©y trång, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. 2. TrÇn Quang Hïng (1999), Thuèc B¶o vÖ thùc vËt, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. 3. Lª Nam Ých (1996), Hoa c¶nh, Héi hoa lan c©y c¶nh TP. Hå ChÝ Minh, sè 5. 4. §ào M¹nh KhuyÕn (1996), Hoa và c©y c¶nh, Nhà xuÊt b¶n V¨n ho¸ D©n téc - Hà Néi. 5. D−¬ng C«ng Kiªn (1999), Kü thuËt trång vµ nh©n gièng c©y hao hång, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi 6. NguyÔn Xu©n Linh (1997), “ S¶n xuÊt hoa c¾t ë ViÖt Nam” T¹p chÝ khoa häc kü thuËt Rau- Hoa- Qu¶, sè 3. 7. NguyÔn Xu©n Linh (1998), “Ph¸t triÓn s¶n xuÊt hoa ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Khoa häc và Tæ quèc, sè 97. 91 8. NguyÔn Xu©n Linh và CTV (1998), “§iÒu tra kh¶ n¨ng ph¸t triÓn hoa ë khu vùc miÒn B¾c ViÖt Nam”, T¹p chÝ N«ng nghiÖp và CNTP, sè 2, tr. 68-69. 9. NguyÔn Xu©n Linh và CTV (2000), Ký thuËt trång hoa, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. 10. TrÇn V¨n M·o, NguyÔn Thanh Nh· (2001), Phßng trõ s©u bÖnh h¹i c©y c¶nh, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. 11. Ph¹m ChÝ Thành (1998), Gi¸o tr×nh ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm ngoài ®ång ruéng, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. 12. Huúnh V¨n Thíi (1997), Kü thuËt ghÐp hång, Nhà xuÊt b¶n TrÎ - Hà Néi. 13. Lª L−¬ng TÒ và CTV (1998), Gi¸o tr×nh BÖnh c©y, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. 14. NguyÔn Huy TrÝ, §ào V¨n L− (1994), Trång hoa c©y c¶nh trong gia ®×nh, Nhà xuÊt b¶n Thanh Ho¸, tr. (37-42)- (77-80) 15. Tr−¬ng H÷u Tuyªn (1979), Kü thuËt trång hoa, Nhà xuÊt b¶n N«ng nghiÖp - Hà Néi. TiÕng anh 16. Baker K. F (1948), “The history, distribution and nomenclature of the rose blacksport fungies”, Plant Dis. Rev. 32, p. 260-274. 17. Baker K. F. (1953), “Recent epidemics of downy midew of rosae”, Plant Dis. Ref.37, p. 331-339. 18. Banet H. L and Bany, B. Hunter (1998), Illustrated genera of Imperfec Fungi, APS Press- The Amencan Phytopathological Society S.t. Paul. innesota 55121-2097, USA. 19. Barnett H. L.; and Binder F. L (1973), “The fungal hastparasite relationship Annu”, Rev. Phytopathol., p. 274-295. 92 20. Bhatti M. H. R., and Shattock R. C. (1980), Axenic culture of Phragmidium mucronatum, Trans. Br. Mycol. Soc. 74: p. 595-600. 21. Chatani K.; Toyoda H.; Ogata Y.; Koreeda K.; Yoshida K.; Matsuda Y.; Tsino K.; Oushi S. (1996), “Evaluation of the resistance of rose cultivars and wild rose to powdery mildew and blacksport”, Rev. of plant Pathol.,Vol. 75, p 1117. 22. Chupp C. (1953), A monograph of the fungus Genus Cercospora Published by the Author Ithaca, New York. 23. Coyier D. I (1983), Control of rose powdery mildew in the green house and field. Plant, Dis . 67, 919-923 24. Cynthia Westcott (1972), Plant disease handbook, Third edition. Crotonon- Hudson, New York, p. 95-378. 25. Forberg J. 1 (1975), “Diseases of ornamental plants Spee”, Publ. No - 3. Rev. University of Ilinois College of Agriculture. Urbana- Champaign. 26. Geoger N. Agrios (1988), Plant Pathology” Academic. Press- INC. Sandiego, Califomia. 27. Grimalskaya S. L (1979), “Detection of disease on artificially infested ground”, Rev. of Plant Pathol., Vol. 58, p. 330. 28. Heath M. C (1981), Resistance of plant to rust infection Phytopatholog, 71, p. 971- 975. 29. Hoocker A. L. (1967), “The genetics and expression of resistance in plants to rust of the genus Puccinia Annu”, Rev. Phytopathol. p. 1 83-200. 30. Horst R. K. (1983), Compendium of rose disease, Apspress- The American phytopathological Society, p. 49. 31. Kanl J. L. (1984), “Anote on the efficacy of Saprol against rose diseases”, Rev. of Plant Patthol., Vol. 63, p. 520. 93 32. Kendrich W. B. (1971) , Taxonomy of fungi Imperfecti, University of Toronto Press, Toronto. 33. Kintya P. K.; Mashchenko, N. E.; Semina, S. N.; Klimenko, Z. K. (1990), “Secondary metabolites of rose and its resistance to deseases”, Rev. of Plant Pathol. , Vol. 69, p. 616. 34. Massey L. M (1948). Understanding powdery mildew. Am. Rose. Annu. 33, p. 136-145. 35. Moseman J. G (1966) “Genetic of powdery mildew”, Annu. Rev. Phytopathol., p. 269-290. 36. Perwez- MS; Mohd-akram; Akram-M. (1990), Plant protection, Bulletin- Taipei, 32: 1, 77-90; 36 ref. 37. Pirone P. P.; Dodge, B. O.; Rickett, H. W. (1960), Diseases and pests of ornamental plants, The Ronld Pree Company, New York, p.775. 38. Pisi A.; Ballardi M.G. (1996) “Rust of ornamental plants and flowers”, Rev. of Plant Pathol., Vol. 75, p. 933. 39. Qvamstrom K. (1990), “Control of blackspot (Marssonina rosae) on roses”, Rev. of Plant Pathol., Vol. 69, p. 301 . 40. Schanathorst W. C. (1965), “Enviromental ralationships in the powdery mildew. Annu”, Rev. Phytopathol., p. 343-366. 41. Shaul O.; Elad Y.; Zieslin N. (1996), “Suppression of botrytis blight in cut rose flowers with gibberellic acid effect of concentration and mode of application”, Rev. of Plant Pathol. Vol. 75, p. 349. 42. Subramanian C. V. (1983), Hyphomycetes, taxonomy and biology, Academic Press, New York, USA. 43. Szekely I.; Wagner S.; Dragan M. (1984), “The resistance of different varieties of roses to powdery mildew (Sphaerotheca pannosa var. rosae) in 94 relation to some morphological and anatomical features”, Rev. of Plant Pathol., Vol. 63, p. 321. 44. Talbot P. H. B. , Ph. D (London) (1971), Principles of fungal Taxonom, Reader in Mycology Waite Agricaltural Research Institute Univercity of Adelaide South Australia Maccmilan PRESS. 45. Tschen- JSM. (1991), Plant protection, Bulletin-Taipei, 33: 1, 56-62, 12 ref. 46. Usesugi Yasuhiko (1997), Resistance of Phytopathogenic fungi to fungicides, Nationnal institute of Agricultural Science - Tokyo- Japan, p. 5-9. 47. Vargas T. E.; Noguera R.; Smith G: (1990), “Some fungi pathogenic to rose in the central region of Venezuela”, Rev. of Plant Patthol., Vol. 69, p. 616. 48. Veser J. (1996), “Investigation of the susceptibility of varieties of rose to powdery mildew (Sphaerotheca pannosa), blackspot (Diplocarpon rosae) and rust (Phragmidium mucronatum) in public gardens at diferent locations an intermediate report”, Rev. of Plant Pathol. , Vol. 75 , p. 715. 49. Weber G. F. (1973), Bacterial and Fungal Diseases of plant in the tropics, Univ. of Florida Press. Gainesville. 50. Website (2005), Summary of Results, (http: //www. herts. ac.uk/ natsci /Env/ Blackspot/ sumres.htm) (l/19/01) page 1 of 2. 51. Website (2005), Symtoms, (http:/ www. Her.ac.uk/ natsci/ Env/ Fungi/ Blackspot/ symtoms.htm). (1/19/01). page 1. 52. Website (2004), Diseases of Rose (Ross Spp.), (http: //www.scisoc.org/ resource/ common/ names/ rose.htm) page 1 of 4. 53. Website (2004), Bicarbonate of Soda Sprays, (http: // www.theawater wisegarden. com/ bicarb. htm), (12/29/00) page 1. 54. Website (2005), Blackspot on Roses (Nebguide), (http: //www. ianr.unl. edu/ pub/ horticulture/ g 1060. htm). (1/19/01) pages 1 of 4. 95 55. Website (2005), Blackspot disease, (http: // www. hvf. slu. se/ blackie. html.), (1//8/01) page 1 of 2 56. Website (2005), Blackspot on rose (http: // www.mobot.org/ MOBOT /hort/ ipm/ blackspot.html). (1/19/01) page 1 of 2. 57. Website (2005). Preliminary studies on Blackspot of roses (Diplocarpon rosae), ( herts. ac. uk/ natsci/ Env/ Fungi/ Blackspot/ title. htm) (1/19/01) page 1 of 2. 73 58. Wenefrida I. and Spencer J. A. (1993), “Marssonina rosae variants in Mississippi and their virulence on selecte rose cultivars”, Plant Dis. 77, p. 246-248. 59. Wojdyla A. J. (1996), “Effectiveness of Bayfidan 250EC, Clortosip 500SC, Eminent, Saprol and Score 250ND in control of Diplocarpon roses”, Rev. of Plant Pathol., Vol. 75, p. 350. 60. Wu- Ws, Kuo- MH; Tschen- J, Liu- SD. (1990), Plant protection, Buiietin -Taipei, 32: 1, p.77-90; 36 ref. 61. Yao J. M.; Fan W. G. (1990), “Control of Sphaerotheca pannosa on roses chinesis”, Rev. of Plant Pathol., Vol. 69, p. 990. 62. Website (2005), Botrytis blight of tulip (Botrytis tulipae), ( blight.htm) 63. Website (2005), Gray- mold rot or Botrytis blight of vegetables, RPD No. 942 may 2000, ( pubs/942.pdf) 64. Website (2005), Breeding of geraniums which are resistant to Botrytis blight, ( 65. Website (2005), Method to test rose cultivars on their susceptibility to Botrytis cinerea during the post-harvest stage, ( 4.htm) 96 66. Website (2005), J. da S. Tatagiba et al, Biological control of Botrytis cinerea residues and flowers of rose (Rose hybrida), ( 67. Elad Y., Kirshner B. and Gotlib Y. (1993), Attempts to control Botrytis cinerea on roses by preand postharvest treatments with biological and chemical agents, Crop Prot. 12:69-73. 68. Hammer P.E. and Marois J.J. (1989), Nonchemical methods for postharvest control of Botrytis cinerea on cut roses, J. Am. Soc. Hortic. Sci. 114:100-106. 69. Redmond J.C., Marois J.J. and Mac Donald J.D. (1987), Biological control of Botrytis cinerea on roses with epiphytic organisms, Plant Dis. 71:799–802. 70. Website (2005), F.L. Pfleger and S.L. Gould, Rose Diseases, ( 71. Website (2005), A. Antonov, A. stewart and M. Walter, Inhibition of conidium germination andmycelial growth of Botrytis cinerea by natural products, ( publications/nzpps/proceedings/97/97_159.pdf+botrytis+cinerea+on+rose&h l=vi&start=19) 72. Website (2005), Plant disease, RPD No. 942 May 2000 ( 73. Website (2005), Dr. Alan J. Silverside, (December 1998), Botrytis cinerePers,( 74. Website (2005), Hort FACT - Botrytis (Botrytis cinerea) on kiwifruit, ( TiÕng Trung Quèc 97 75. Hµ Sinh C¨n, MiÕn Tr−êng Hç (1996), Kü thuËt trång trät vµ s¶n xuÊt hoa c¾t, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp Trung Quèc. H×nh 1: TriÖu chøng bÖnh phÊn tr¾ng hoa hång (Sphaerothecapannosa var rosea Wor.) H×nh 2: Bµo tö nÊm phÊn tr¾ng (Sphaerotheca pannosa var rosea Wor.) hoa hång trªn m« l¸ bÖnh H×nh 3: TriÖu chøng bÖnh ®èm ®en hoa hång (Marssonina rosa (Lib)Diel) H×nh 4: TriÖu chøng bÖnh gØ s¾t hoa hång 98 (Phragmidium mucronatum (Pers.) Shlech) H×nh 5: H¹ bµo tö nÊm gØ s¾t (Phragmidium mucronatum) (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 6: §«ng bµo tö nÊm gØ s¾t (Phragmidium mucronatum) 99 (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 7: TriÖu chøng bÖnh th¸n th− do nÊm (Colletotrichum capsici (Syd.)) h¹i hoa hång H×nh 8: Bµo tö nÊm th¸n th− (Colletotrichum capsici (Syd.)) (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 9: TriÖu chøng bÖnh th¸n th− do nÊm (Gloeosporium rosarum) h¹i hoa hång 100 H×nh 10: Bµo tö nÊm th¸n th− (Gloeosporium rosarum) n¶y mÇm vµ h×nh thµnh gi¸c b¸m (®é phãng ®¹i 400 lÇn) H×nh 11: TriÖu chøng bÖnh ®èm l¸ hoa hång (Cercospora puderi B.H Davis) H×nh 12: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m hoa hång 101 (Botrytis cinerea Pers.) H×nh 13: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn gièng hoa hång tr¾ng Trung Quèc H×nh 14: L©y bÖnh nh©n t¹o nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn gièng hoa hång tr¾ng kem H×nh 15: L©y bÖnh nh©n t¹o nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn l¸ hoa hång tr¾ng kem H×nh 16: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn l¸ hoa ®ång tiÒn 102 H×nh 17: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn l¸ hoa cÈm ch−íng 103 H×nh 18: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn qu¶ cµ chua H×nh 19: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn qu¶ d©u t©y 104 105 H×nh 20: TriÖu chøng bÖnh thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn qu¶ d©u t©y H×nh 21: Sù ph¸t triÓn cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn c¸c m«i tr−êng kh¸c nhau sau 3 ngµy nu«i cÊy H×nh 22: H¹ch nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) trªn m«i tr−êng PGA 106 H×nh 23: Cµnh vµ bµo tö ph©n sinh cña nÊm thèi x¸m (Botrytis cinerea Pers.) H×nh 24: Bµo tö ph©n sinh cña nÊm thèi x¸m ._.