Điều tra thảm thực vật và thành phần loài của rừng phòng hộ núi dài - Huyện tri tôn tỉnh An Giang

BOÄ GIAÙO DUÏC ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH Traàn Thò Bieân ÑIEÀU TRA THAÛM THÖÏC VAÄT VAØ THAØNH PHAÀN LOAØI CUÛA RÖØNG PHOØNG HOÄ NUÙI DAØI – HUYEÄN TRI TOÂN TÆNH AN GIANG Chuyeân ngaønh: Sinh thaùi hoïc Maõ soá: 60 42 40 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ SINH HOÏC NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS. TS. Traàn Hôïp Thaønh Phoá Hoà Chí Minh – 2007 LÔØI CAÛM ÔN Söï hoaøn thaønh cuûa ñeà taøi coù söï ñoùng goùp vaø hoå trôï raát nhieàu veà tinh thaàn cuõng nhö vaät chaát. Xin ñöôïc göûi lôøi caûm ôn chaân thaønh ñeán: - Thaày tröïc tieáp höôùng daãn ñeà taøi: PGS. TS. Traàn Hôïp. - Söï chæ daãn, ñoùng goùp, ñoäng vieân vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cuûa: + Quí thaày coâ khoa Sinh tröôøng ÑH Sö Phaïm TP.HCM. + Quí thaày coâ tröôøng ÑH Khoa Hoïc Töï Nhieân TP.HCM. + Phoøng KHCN sau ñaïi hoïc – tröôøng ÑH SP TP.HCM. + Sôû giaùo duïc vaø ñaøo taïo An Giang – Ban giaùm hieäu, thaày coâ vaø caùc baïn ñoàng nghieäp tröôøng THPT Xuaân Toâ – Tònh Bieân – An Giang. + OÂng Nguyeãn Ñöùc Thaéng – phoù Chi cuïc tröôûng Chi cuïc kieåm laâm An Giang. + OÂng Lyù Vónh Ñònh – Phoù Haït tröôûng Haït kieåm laâm Tri Toân – An Giang. Vaø caùn boä coâng nhaân vieân chöùc Chi cuïc kieåm laâm An Giang, Haït kieåm laâm Tri Toân. + Thö vieän tænh An Giang. + Sôû Khoa hoïc coâng ngheä, Sôû Taøi nguyeân moâi tröôøng tænh An Giang. + TS. Phaïm Quang Khaùnh, chò Trònh Thò Nga (tröôûng khoa phaân tích ñaát), Caùn boä coâng nhaân vieân chöùc Phaân vieän Quy hoaïch vaø Thieát keá noâng nghieäp TP. HCM. + Th.S Trònh Thò Laâm, Caùn boä coâng nhaân vieân chöùc Vieän sinh hoïc nhieät ñôùi TP. HCM. - Söï cöu mang giuùp ñôõ cuûa gia ñình Baùc Sui ôû soá nhaø 12 – 14 ñöôøng Döông Baù Cung, phöôøng An Laïc A, Quaän Bình Taân TP.HCM. - Beân caïnh ñoù laø söï chia seû, hoå trôï raát lôùn cuûa gia ñình vaø caùc baïn beø giuùp toâi hoaøn thaønh ñeà taøi. Ngöôøi thöïc hieän ñeà taøi Traàn Thò Bieân 1 MUÏC LUÏC Trang phuï bìa Lôøi caûm ôn Muïc luïc Trang 1 Danh muïc caùc baûng 3 Danh muïc caùc hình 4 MÔÛ ÑAÀU 1. Cô sôû khoa hoïc vaø thöïc tieãn cuûa ñeà taøi 5 2. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi 6 3. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi 7 4. Phöông phaùp nghieân cöùu 7 5. Haïn cheá cuûa ñeà taøi 8 Chöông 1: TOÅNG QUAN 1.1. Caùc noäi dung ñaõ nghieân cöùu 9 1.2. Moät soá ñaëc ñieåm töï nhieân vaø daân sinh kinh teá 10 1.2.1. Ñòa giôùi haønh chính – daân soá 10 1.2.2. Ñòa hình ñoài nuùi 11 1.2.3. Keânh ñaøo 16 1.2.4. Khe suoái 16 1.2.5. Khí haäu 17 1.2.6. Moät soá ñaëc ñieåm ñòa chaát – khoaùng saûn 19 1.2.7. Taøi nguyeân khoaùng saûn 20 1.2.8. Taøi nguyeân ñaát 21 1.2.9. Taøi nguyeân röøng 22 1.2.10. Noâng nghieäp 22 1.3. Ñieàu kieän töï nhieân vaø daân sinh kinh teá huyeän Tri Toân 24 Chöông 2: KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN 2.1. Quan ñieåm vaø nguyeân taéc phaân boá 27 2 2.2. Caùc kieåu thaûm thöïc vaät röøng nuùi Daøi – Tri Toân – An Giang 28 2.2.1. Kieåu röøng chính 28 2.2.2. Kieåu phuï thaûm thöïc vaät röøng 28 2.2.3. Xaõ hôïp thöïc vaät 29 2.3. Ñaëc ñieåm caáu truùc thaûm thöïc vaät röøng 30 2.3.1. Kieåu röøng kín thöôøng xanh möa aåm nhieät ñôùi 30 2.3.1.1. Kieåu phuï thöù sinh do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi 30 2.3.1.2. Kieåu phuï gaây troàng nhaân taïo haøng naêm 33 2.3.2. Kieåu röøng kín nöûa ruïng laù – ruïng laù hôi aåm nhieät ñôùi 39 2.4. Xaây döïng danh luïc thöïc vaät röøng 46 2.4.1. Phöông phaùp 46 2.4.2. Baûng danh luïc thöïc vaät röøng nuùi Daøi – huyeän Tri Toân tænh An Giang 47 2.4.3. Phaåu ñoà traéc dieän quaàn theå thöïc vaät 69 2.4.4. Tieâu baûn thöïc vaät 70 2.4.5. Keát quaû baûng xaây döïng danh luïc 71 2.4.6. Moät soá loaøi thöïc vaät ngoaøi danh luïc thöïc vaät ñaõ ñieàu tra tröôùc ñaây 75 2.4.7. Keát quaû phaân tích ñaát 83 KEÁT LUAÄN VAØ YÙ KIEÁN ÑEÀ XUAÁT 84 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 89 PHUÏ LUÏC 92 Phaåu ñoà traéc dieän vaø chieáu taùn thöïc vaät 3 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1.1: Caùc nuùi chính ôû An Giang (2000) 13 Baûng 1.2: Moät soá suoái lôùn trong vuøng ñoài nuùi Tri Toân – Tònh Bieân 16 Baûng 2.1: Danh luïc thöïc vaät röøng (xeáp theo heä thoáng tieán hoaù) 48 Baûng 2.2: Thöïc vaät röøng quyù hieám nuùi Daøi (theo saùch ñoû vieät nam) 74 Baûng 2.3: Moät soá loaøi thöïc vaät ngoaøi danh luïc thöïc vaät ñaõ ñieàu tra trong caùc taøi lieäu tröôùc ñaây 75 4 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Hình 1.1: Baûn ñoà haønh chính tænh An Giang. 15 Hình 2.1: Baûn ñoà thaûm thöïc vaät röøng Nuùi Daøi – Tri Toân – An Giang. 44 Hình 2.2: Tyû leä % caáu truùc toå thaønh loaøi theo daïng soáng thöïc vaät. 76 5 MÔÛ ÑAÀU 1.CÔ SÔÛ KHOA HOÏC VAØ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI Töø caùc chuyeân ñeà ñaõ tìm hieåu vaø töø vieäc khaûo saùt tình hình thöïc teá cuûa tænh An Giang ñöôïc bieát, caùc caáp chính quyeàn trong tænh An Giang ñaõ raát quan taâm ñeán coâng taùc baûo veä nhöõng dieän tích röøng töï nhieân coøn laïi, vaø khoâi phuïc troàng röøng caây goã laâm nghieäp vaø caây aên traùi treân nhöõng dieän tích ñaát röøng ñaõ bò maát vaø ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû khaû quan. Vaø ñaây laïi laø moät vaán ñeà laâu daøi. Coâng vieäc ñieàu tra thaûm thöïc vaät vaø thaønh phaàn thöïc vaät ôû moät khu vöïc cuï theå, moät caùch roõ raøng cuõng seõ goùp phaàn vaøo vieäc ñeà xuaát caùc noäi dung baûo toàn taøi nguyeân thöïc vaät röøng cuûa tænh An Giang. Chuùng toâi tieán haønh trieån khai thöïc hieän ñeà taøi: “Ñieàu tra thaûm thöïc vaät vaø thaønh phaàn loaøi cuûa röøng phoøng hoä Nuùi Daøi – huyeän Tri Toân tænh An Giang”. Nhöõng gì ñaït ñöôïc sau khi hoaøn thaønh ñeà taøi, ngoaøi yù nghóa veà maët khoa hoïc, coøn coù yù nghóa veà maët thöïc tieãn, goùp phaàn vaøo vieäc baûo toàn taøi nguyeân thöïc vaät röøng cuûa tænh An Giang. Veà maët khoa hoïc: - Boå sung xaây döïng boä taøi lieäu khoa hoïc veà thaûm thöïc vaät; danh luïc thöïc vaät röøng vaø boä tieâu baûn thöïc vaät röøng cuûa tænh An Giang. - Laøm cô sôû khoa hoïc cho vieäc baûo toàn taøi nguyeân thieân nhieân, ña daïng sinh hoïc; ñoàng thôøi coù theå phuïc vuï cho coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc, tham quan vaø du lòch cuûa tænh An Giang. Veà maët thöïc tieãn: - Phuïc vuï trong vieäc giaûng daïy ôû caùc tröôøng phoå thoâng vaø chuyeân nghieäp, tham quan du lòch. - Ñeà xuaát heä thoáng giaûi phaùp kyõ thuaät vaø ñaàu tö nhaèm quy hoaïch baûo toàn, phaùt trieån, khai thaùc hôïp lyù taøi nguyeân röøng cuûa Nuùi Daøi noùi rieâng vaø cuûa tænh An Giang noùi chung. 6 2. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Do moâi tröôøng sinh thaùi coù nhöõng thay ñoåi lôùn trong gaàn 200 naêm qua, töø choã röøng raäm raïp, khe suoái nhieàu,… ñeán röøng caïn kieät vaø suoái khe khoâ caïn nhö hieän nay, ñòa hình ñoài nuùi An Giang ñaõ coù nhieàu thay ñoåi. Tröôùc heát, do maát daàn lôùp thaûm phuû thöïc vaät ñieàu hoøa toác ñoä doøng chaûy, daãn ñeán hình thaønh luõ queùt ngaøy caøng gia taêng laøm suït lôû ñaát nuùi, laáp khe suoái vaø caùc caùnh ñoàng ven nuùi, keùo theo toác ñoä söôøn nuùi cuõng bò bieán daïng. Caùc hieän töôïng naøy xaûy ra maïnh meõ taïi khu vöïc nuùi Daøi, nuùi Caám,… Caùc hoaït ñoäng khai thaùc ñaù xaây döïng trong suoát nhieàu naêm qua taïi nuùi Saäp, nuùi Sam, nuùi Coâ Toâ,… ñaõ khoeùt saâu vaøo chaân nuùi vaø söôøn nuùi treân quy moâ lôùn, laøm cho hình daïng cuûa caùc nuùi naøy coù nhieàu ñoåi thay, maát veõ ñeïp töï nhieân cuûa chuùng vaø taùc ñoäng xaáu ñeán caûnh quan moâi tröôøng sinh thaùi xung quanh. Ñeå khaéc phuïc caùc tình traïng treân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây An Giang ñaõ coù nhieàu bieän phaùp tích cöïc nhö ñình chæ khai thaùc ñaù taïi nuùi Sam, nuùi Saäp; troàng röøng, xaây döïng caùc hoà chöùa nöôùc, phaùt trieån giao thoâng, thuûy lôïi,… treân vuøng ñoài nuùi Tri Toân – Tònh Bieân. Nuùi Daøi, ñaây laø nôi coù nhieàu thöïc vaät quí hieám nhöng do söï taùc ñoäng cuûa ngöôøi daân neân nhöõng loaøi thöïc vaät quyù hieám naøy coøn raát ít vaø raûi raùc. Phaàn lôùn ñaõ bò chaët phaù do söï hieåu bieát chöa roõ raøng cuûa nhöõng ngöôøi khai thaùc röøng vaø chöa coù bieän phaùp baûo veä ñuùng ñaén. Ñaây laø toån thaát lôùn ñoái vôùi Laâm nghieäp cuûa tænh An Giang noùi chung vaø cuûa chính ngöôøi daân ñang sinh soáng ôû ñaây noùi rieâng. Ñeà taøi: “Ñieàu tra thaûm thöïc vaät vaø thaønh phaàn loaøi cuûa röøng phoøng hoä Nuùi Daøi – huyeän Tri Toân tænh An Giang” nhaèm phuïc hoài vaø baûo veä kòp thôøi nguoàn taøi nguyeân thöïc vaät cuûa khu vöïc naøy. 3. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI - Ñieàu tra thaûm thöïc vaät röøng cuûa vuøng Nuùi Daøi. - Ñieàu tra thaønh phaàn loaøi thöïc vaät röøng cuûa vuøng Nuùi Daøi. - Moâ taû loaøi thöïc vaät röøng cuûa vuøng Nuùi Daøi. 7 - Phaân chia thaûm thöïc vaät röøng cuûa vuøng Nuùi Daøi. - Phaân chia kieåu thöïc vaät röøng cuûa vuøng Nuùi Daøi. - Boå sung boä tieâu baûn thöïc vaät (öu tieân caùc loaøi caây quyù hieám, ñaëc höõu, coù giaù trò kinh teá, coù hoa, quaû,… hieän coù cuûa vuøng Nuùi Daøi). - Phaân tích, tính toaùn toång hôïp caùc keát quaû nghieân cöùu, ruùt ra keát luaän khoa hoïc veà thöïc vaät röøng vuøng Nuùi Daøi, kieán nghò caùc giaûi phaùp kyõ thuaät vaø ñaàu tö baûo toàn phaùt trieån röøng cuûa Nuùi Daøi – An Giang theo höôùùng oån ñònh vaø beàn vöõng. - Xaây döïng boä tieâu baûn aûnh maøu in maøu treân giaáy A4. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ÑIEÀU TRA NGOAÏI NGHIEÄP: ♦ Chuû yeáu laø ñieàu tra theo tuyeán: - Tuyeán cô giôùi theo ñòa baøn. - Tuyeán ngaãu nhieân theo ñöôøng moøn. ♦ Ñieàu tra theo oâ tieâu chuaån: - Laäp oâ tieâu chuaån theo traïng thaùi röøng – thaûm thöïc vaät. - Laäp oâ tieâu chuaån theo ñòa hình. - Veõ phaåu ñoà caét ngang vaø chieáu taùn. - Chia theo daïng soáng vaø taùi sinh: Caây thaân goã, caây buïi, daây leo, coû. - Thöïc hieän tieâu baûn veà thaønh phaàn loaøi aùp duïng phöông phaùp hình thaùi so saùnh. + Laøm tieâu baûn thöïc vaät. + Chuïp aûnh. + Phaân loaïi theo hình thaùi. COÂNG TAÙC NOÄI NGHIEÄP: - Xaùc ñònh kieåu röøng qua oâ tieâu chuaån. - Ñònh danh loaøi, saép xeáp theo heä thoáng phaân loaïi: Ngaønh – Boä – Hoï – Chi – Loaøi. 8 5. HAÏN CHEÁ CUÛA ÑEÀ TAØI Do thôøi gian coù haïn, chuùng toâi chæ choïn moät khía caïnh cuûa noäi dung ngaønh hoïc vaø nghieân cöùu ôû moät phaïm vi nhaát ñònh: - Khu vöïc Nuùi Daøi thuoäc thò traán Ba Chuùc – huyeän Tri Toân – tænh An Giang. Nuùi Daøi coù dieän tích: 2.839 ha, Ñoä cao: 554 m, chu vi: 21.625 m. Laø nuùi coù dieän tích lôùn vaø ñoä cao ñöùng thöù ba sau nuùi Caám vaø nuùi Coâ Toâ. Ñöôøng leân nuùi doác töø 25 ñoä ñeán 35 ñoä, coù nhieàu ñænh cao thaáp khaùc nhau,… - Nghieân cöùu veà thöïc vaät baäc cao. 9 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN 1.1. CAÙC NOÄI DUNG ÑAÕ NGHIEÂN CÖÙU - Taøi lieäu veà “Thöïc vaät chí Ñoâng Döông” ñaõ thu maãu thöïc vaät vuøng Baûy Nuùi cuûa tænh An Giang. - Baùo caùo keát quaû ñieàu tra “Ñaëc ñieåm phaân boá thaûm thöïc vaät vaø xaây döïng danh luïc thöïc vaät röøng vuøng ñaát quy hoaïch cho Laâm nghieäp ôû tænh An Giang” – Phaân vieän Ñieàu tra Quy hoaïch Röøng II (Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân). - Baùo caùo ñeà taøi khoa hoïc “Ñieàu tra thaûm thöïc vaät röøng tænh An Giang” – Chi cuïc kieåm laâm An Giang”. 1.2. ÑIEÀU KHIEÄN TÖÏ NHIEÂN VAØ DAÂN SINH KINH TEÁ TÆNH AN GIANG 1.2.1. Ñòa giôùi haønh chính – daân soá: An giang laø tænh ôû mieàn Taây Nam Boä, thuoäc vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long, moät phaàn naèm trong vuøng Töù giaùc Long Xuyeân, laø tænh bieân giôùi coù nhieàu daân toäc vaø toân giaùo, nhaân daân giaøu loøng yeâu nöôùc, ñöôïc Nhaø nöôùc phong taëng danh hieäu “Anh huøng löïc löôïng vuõ trang nhaân daân” ngaøy 02/10/2000. An Giang coù dieän tích töï nhieân 3.535 km2, daân soá 2.194.218 ngöôøi, maät ñoä daân soá 621 ngöôøi/km2. Coù 4 daân toäc chuû yeáu, ngöôøi Kinh ñoâng nhaát chieám khoaûng 91% daân soá toaøn tænh, ngöôøi Hoa chieám khoaûng 4 – 5%, Khmer chieám 4,3%, ngöôøi Chaêm chieám khoaûng 0,6%. Caùc ñôn vò tröïc thuoäc goàm: Thaønh phoá Long Xuyeân, thò xaõ Chaâu Ñoác vaø 9 huyeän, coù 154 ñôn vò haønh chính cô sôû ( 122 xaõ, 15 phöôøng, 17 thò traán). Phía Taây Baéc giaùp Campuchia daøi 104 km, Taây Nam giaùp tænh Kieân Giang 69,789 km; Nam giaùp tænh Caàn Thô 44,734 km; Ñoâng Nam giaùp tænh Ñoàng Thaùp 107,628 km. Ñieåm cöïc Baéc treân vó ñoä 10057/ (xaõ Khaùnh An, huyeän An Phuù), cöïc Nam treân vó ñoä 10012/ (xaõ Thoaïi Giang, huyeän Thoaïi Sôn), cöïc Taây treân kinh ñoä 104046/ (xaõ Vónh Gia, huyeän Tri Toân), cöïc Ñoâng treân kinh ñoä 105035/ (xaõ Bình Phöôùc Xuaân, huyeän Chôï Môùi). 10 Trình ñoä daân cö töøng böôùc ñöôïc naâng cao, An Giang ñaït chuaån quoác gia veà xoùa muø chöõ vaø phoå caäp tieåu hoïc töø naêm 1998. löïc löôïng lao ñoäng raát doài daøo, nhöng chaát löôïng lao ñoäng thaáp. Lao ñoäng kyõ thuaät so vôùi nhu caàu xaõ hoäi coøn thieáu nhieàu; toác ñoä ñaøo taïo chöa ñaùp öùng vôùi yeâu caàu phaùt trieån. Naêm 2000 tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo ñaït 12%, ñeán 2005 khoaûng 19%. Ñôøi soáng xaõ hoäi: ñôøi soáng ngöôøi daân trong tænh ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå, möùc soáng daân cö coøn theå hieän qua caùc chæ tieâu veà höôûng thuï dòch vuï. Trong nhöõng naêm qua caùc chæ tieâu veà tyû leä duøng ñieän, duøng nöôùc saïch, caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng ñeàu taêng raát nhanh. 1.2.2. Ñòa hình ñoài nuùi : Ñoài nuùi ôû An Giang goàm nhieàu ñænh coù hình daïng, ñoä cao vaø ñoä doác khaùc nhau, phaân boá theo vaønh ñai caùnh cung keùo daøi gaàn 100 km; khôûi ñaàu töø xaõ Phuù Höõu, huyeän An Phuù, qua xaõ Vónh teá, Thò xaõ Chaâu Ñoác, bao truøm leân gaàn heát dieän tích hai huyeän Tònh Bieân vaø Tri Toân, veà taän xaõ Voïng Theâ vaø Voïng Ñoâng roài döøng laïi ôû thò traán Nuùi Saäp cuûa huyeän Thoaïi Sôn. - Daïng nuùi: Ñöùng treân goùc ñoä ñòa hình, coù theå chia ñoài nuùi An Giang thaønh hai daïng chính: daïng nuùi cao vaø doác, daïng nuùi thaáp vaø thoaûi. + Daïng nuùi cao vaø doác: ñöôïc hình thaønh trong caùc thôøi kyø taïo sôn maõnh lieät. Do ñoù hình daïng cuûa chuùng thöôøng laø cao, coù ñoä doác lôùn treân 250 , caùc thaønh taïo coù nguoàn goác Magma laø chính, phaàn lôùn laø ñaù cöùng vôùi nhieàu pha taïo laäp khaùc nhau (ñaù nuùi löûa vaø ñaù Granitoit coù tuoåi Jura thöôïng, ñaù Granite coù tuoåi Creta). Theo keát quaû nghieân cöùu cuûa ngaønh Ñòa chaát thì ôû An Giang, phaàn nhieàu caùc nuùi lôùn coù ñoä doác vaø ñoä cao vöôït troäi nhö: nuùi Caám, nuùi Coâ Toâ, Nuùi Daøi,… ñeàu thuoäc daïng naøy. + Daïng nuùi thaáp vaø thoaûi: Ñöôïc hình thaønh töø caùc thaønh taïo traàm tích vaø phun traøo coù tuoåi Trias vaø Creta neân coù ñoä doác nhoû döôùi 150, ñoä cao thaáp vaø ít khe suoái, thaäm chí moät soá nuùi coù lôùp thaønh taïo beà maët phaàn lôùn laø ñaát. ÔÛ An Giang, phaàn lôùn caùc nuùi thaáp naèm lieàn hoaëc gaàn keà caùc nuùi lôùn nhö Nam Qui, Saø Lon, nuùi Ñaát,… ñeàu thuoäc daïng naøy. 11 - Ñoä cao nuùi: xuaát phaùt töø khoa hoïc ñòa lyù cho raèng caùc nuùi noåi treân maët ñaát coù ñoä cao khaùc nhau laø phaàn noåi cuûa caùc cuïm nuùi lôùn chìm ngaàm trong loøng ñaát. Choïn moät soá nuùi lôùn laøm trung taâm vaø gaén caùc nuùi thaáp nhoû gaàn keà thaønh töøng khoái, ñoài nuùi An Giang ñöôïc phaân thaønh saùu cuïm vaø hai nuùi ñoäc laäp (baûng 1.1). Ngoaøi ñaëc ñieåm trong moãi cuïm nuùi bao goàm nhieàu nuùi lieân keát hoaëc ñöùng ñoäc laäp rôøi raïc, coøn thaáy ngay moãi taïi nuùi laïi coù nhieàu ñænh vôùi ñoä cao thaáp khaùc nhau. Caùc cuïm nuùi Caám, nuùi Daøi, Phuù Cöôøng vaø Coâ Toâ lieân keát thaønh moät maïch nuùi lieân tuïc traûi daøi 35 km vaø roäng 17 km vôùi dieän tích gaàn 600 km2, laø vuøng ñaát ñòa linh “Baûy Nuùi – Thaát Sôn” vôùi nhieàu di tích lòch söû, vaên hoùa, toân giaùo vaø huyeàn thoaïi bí aån. 12 Baûng 1.1: CAÙC NUÙI CHÍNH ÔÛ AN GIANG (2000) Thöù Töï Teân Cuïm Nuùi Vaø Nuùi Ñoäc Laäp Teân Nuùi Ñoä Cao (m) Chu Vi (m) Vò Trí Nuùi (gaén vôùi xaõ, thò traán hieän nay) 1 Nuùi Saäp Thoaïi Sôn 85 3800 Nuùi Saäp, huyeän Thoaïi Sôn 2 Nuùi Nhoû 76 2200 Nuùi Saäp, huyeän Thoaïi Sôn 3 Nuùi Baø 55 280 Nuùi Saäp, huyeän Thoaïi Sôn 1 4 Nuùi Saäp Nuùi Caäu 34 240 Voïng Theâ, huyeän Thoaïi Sôn 5 Ba Theâ 221 4220 Voïng Theâ, huyeän Thoaïi Sôn 6 Nuùi Nhoû 63 700 Voïng Ñoâng, huyeän Thoaïi Sôn 7 Nuùi Töôïng 60 970 Voïng Ñoâng, huyeän Thoaïi Sôn 8 Nuùi Troïi 21 400 Voïng Ñoâng, huyeän Thoaïi Sôn 2 9 Ba Theâ Nuùi Choùc 19 550 Voïng Ñoâng, huyeän Thoaïi Sôn 3 10 Ñoäc laäp Nuùi Noåi 10 320 Phuù Höõu, huyeän An Phuù 4 11 Ñoäc laäp Nuùi Sam Hoïc Laõnh Sôn 228 5200 Vónh Teá, thò xaõ Chaâu Ñoác 12 Phuù Cöôøng Baïch Hoå Sôn 282 9500 An Noâng, huyeän Tònh Bieân 13 Nuùi Daøi Nguõ Hoà Sôn 265 8751 An Phuù, huyeän Tònh Bieân 14 Nuùi Keùt Anh Vuõ Sôn 266 5250 Thôùi Sôn, huyeän Tònh Bieân 15 Nuùi Roâ 149 2250 An Cö, huyeän Tònh Bieân 16 Traø Sö Kyø Laân Sôn 146 1750 Nhaø baøn, huyeän Tònh Bieân 17 Baø Vaûi 146 1400 Nhôn Höng, huyeän Tònh Bieân 18 Ñaát Lôùn 120 2120 Nhôn Höng, huyeän Tònh Bieân 19 Baø Ñaét 103 1075 Vaên Giaùo, huyeän Tònh Bieân 5 20 Phuù Cöôøng Nuùi Caäu 100 1900 Xuaân Toâ, huyeän Tònh Bieân 13 21 Ñaát Nhoû 80 450 Nhôn Höng, huyeän Tònh Bieân 22 Mo Taáu 80 270 Nhôn Höng, huyeän Tònh Bieân 23 Nuùi Chuøa 60 380 Nhôn Höng, huyeän Tònh Bieân 24 Taø Nung 59 1450 Xuaân Toâ, huyeän Tònh Bieân 25 Nuùi Caám Thieân Caám Sôn 705 28600 An Haûo, huyeän Tònh Bieân 26 Baø Ñoäi 261 6075 Taân Lôïi, huyeän Tònh Bieân 27 Nam Qui 213 8875 Chaâu Laêng, huyeän Tri Toân 28 Baø Kheït 129 1380 Chi Laêng, huyeän Tri Toân 29 Taø Loït 69 870 Chaâu Laêng, huyeän Tri Toân 30 Ba Xoaøi 58 550 An Cö, huyeän Tònh Bieân 6 31 Nuùi Caám Caø Lanh 41 1225 An Haûo, huyeän Tònh Bieân 32 Nuùi Daøi Ngoïa Long Sôn 554 21625 Leâ Trì, huyeän Tri Toân 33 Nuùi Töôïng Lieân Hoa Sôn 145 3825 Ba Chuùc, huyeän Tri Toân 34 Saø Lon 102 2325 Löông Phi, huyeän Tri Toân 7 35 Nuùi Daøi Nuùi Nöôùc Thuûy Ñaøi Sôn 54 1070 Ba Chuùc, huyeän Tri Toân 36 Coâ Toâ Phuïng Hoaøng Sôn 614 14375 Coâ Toâ, huyeän Tri Toân 8 37 Coâ Toâ Taø Paï 102 10225 An Töùc, huyeän Tri Toân 14 Hình 1.1: BAÛN ÑOÀ HAØNH CHÍNH TÆNH AN GIANG. 15 1.2.3. Keânh ñaøo: Toaøn boä heä thoáng keânh ñaøo caùc caáp keát hôïp vôùi heä thoáng soâng chính vaø raïch töï nhieân taïo neân moät maïng löôùi giao thoâng – thuûy lôïi – phaân boá daân cö ngaøy caøng hoaøn thieän, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå An Giang khai thaùc hôïp lyù vaø coù hieäu quaû cao taøi nguyeân thieân nhieân, maø tröôùc heát laø taøi nguyeân ñaát vaø nöôùc phuïc vuï söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp vaø noâng thoân cuûa tænh. 1.2.4. Khe suoái: Baûng 1.2: MOÄT SOÁ SUOÁI LÔÙN TRONG VUØNG ÑOÀI NUÙI TRI TOÂN – TÒNH BIEÂN Thöù Töï Teân suoái Dieän tích löu vöïc (km2) Chieàu daøi suoái (km) Ñoä doác loøng suoái (%) Ñoä doác söôøn nuùi (%) Möùc ñoä che phuû (%) Löu löôïng trung bình (m3/s) Löu löôïng lôùn nhaát (m3/s) 1 OÂ Thum 3.61 2.88 7.90 22.6 27.5 0.482 3.97 2 Soaøi So 1.46 2.25 35.0 17.5 25.0 0.108 1.56 3 An Haûo 6.31 4.25 6.70 14.5 35.5 0.812 2.39 4 Suoái Tieân 3.12 3.62 10.5 12.9 27.5 0.333 5.23 5 OÂ Töùc Xa 2.80 4.00 27.5 15.0 25.0 0.391 4.23 6 Taø Soùc 4.00 2.50 6.40 18.8 55.0 0.428 3.06 7 Suoái Vaøng 2.44 2.00 8.00 17.0 55.0 0.218 0.69 8 Khe Ñaù 1.62 2.50 11.1 15.5 45.0 0.199 2.07 1.2.5. Khí haäu: - Ñieàu kieän ñòa lyù: An Giang naèm gaàn vôùi xích ñaïo, neân thôøi gian maët trôøi chieáu saùng daøi, khoaûng caùch giöõa hai laàn maët trôøi ñi qua ñænh ñaàu xa nhau, neân caùc quaù trình dieãn bieán cuûa nhieät 16 ñoä cuõng nhö löôïng möa ñeàu gioáng vôùi khí haäu xích ñaïo, maø cuï theå laø moãi naêm caùc yeáu toá naøy xuaát hieän hai laàn coù trò soá cao vaø hai laàn coù trò soá thaáp. - Ñieàu kieän hoaøn löu khí quyeån: An Giang chòu aûnh höôûng cuûa hai muøa gioù laø gioù muøa Taây Nam vaø gioù muøa Ñoâng Baéc. Taây Nam vôùi ñaëc ñieåm maùt vaø aåm neân gaây ra muøa möa Chaâu AÙ, trong ñoù coù löu vöïc soâng Meâ Koâng, maø An Giang laø moät boä phaän hôïp thaønh. Gioù muøa Ñoâng Baéc thoåi vaøo An Giang khoâng phaûi xuaát phaùt töø vuøng cöïc ñôùi luïc ñòa Siberi nôi coù baêng tuyeát vónh cöûu, maø noù xuaát phaùt töø bieån nhieät ñôùi phía Trung Quoác, neân coù nhieät ñoä cao hôn vaø coù ñoä aåm lôùn hôn, khoâng taïo ra reùt, maø chæ hôi hanh khoâ vaø coù phaàn naéng noùng. - Caùc yeáu toá khí töôïng chính: + Maây: Löôïng maây ôû An Giang töông ñoái ít. Trong muøa khoâ do ñoä aåm khoâng khí thaáp vaø hoaït ñoäng cuûa ñoái löu nhieät yeáu ôùt neân maây khoâng nhöõng ít veà löôïng maø veà daïng maây cuõng chæ laø nhöõng ñaùm maây moûng daïng tô sôïi ôû raát cao, vaø vì keát caáu bôûi nhöõng tinh theå baêng neân noù ñeå loït aùnh saùng maët trôøi, do ñoù coù khi trôøi coù maây nhöng vaãn raát naéng. Trong muøa möa, do ñoä aåm cao neân löôïng maây thöôøng nhieàu hôn. Löôïng maây trung bình thaùng cuûa caùc thaùng muøa möa laø 6,9/10 (10 maây che khuaát toaøn boä baàu trôøi). + Naéng: do ôû vó ñoä thaáp vaø coù moät muøa khoâ keùo daøi töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau neân An Giang coù moät muøa naéng choùi chang, trôû thaønh ñòa phöông coù soá giôø naéng trong naêm lôùn tôùi möùc kyû luïc cuûa toaøn quoác. Soá giôø naéng caùc thaùng trong naêm: Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 238,5 221,8 215,6 206,9 207,6 190,1 141,3 169,9 144,2 184,8 168,5 152,3 Nguoàn: Trung taâm Döï baùo Khí töôïng Thuûy vaên An Giang. + Nhieät ñoä: An Giang coù vó ñoä thaáp neân nhaän ñöôïc nhieàu naêng löôïng nhieät cuûa maët trôøi trong suoát naêm. Nhieät ñoä trung bình haøng thaùng ôû An Giang khoâng nhöõng cao maø coøn raát oån ñònh. Cheânh leäch nhieät ñoä giöõa caùc thaùng trong muøa khoâ chæ hôn keùm 17 nhau khoaûng 1,50 ñeán 30. Coøn trong caùc thaùng muøa möa thì söï cheânh leäch chæ vaøo khoaûng treân döôùi 10. Nhieät ñoä trung bình caùc thaùng trong naêm (Ñoä C): Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 25,4 26,8 27,9 29,6 29,1 28,5 27,4 28,2 27,8 28,0 27,5 26,0 Nguoàn: Trung taâm Döï baùo Khí töôïng Thuûy vaên An Giang. + Gioù: cheá ñoä gioù ôû An Giang ñöôïc ñaëc tröng bôûi söï luaân phieân taùc ñoäng cuûa caùc heä thoáng hoaøn löu gioù muøa neân raát oån ñònh. Trong muøa khoâ, gioù thònh haønh laø Ñoâng Baéc, coøn vaøo muøa möa gioù Taây Nam laïi laø gioù coù taàn suaát xuaát hieän lôùn nhaát. Toác ñoä gioù ôû An Giang töông ñoái maïnh. ÔÛ haàu heát caùc nôi, toác ñoä gioù trung bình 3m/giaây. Ngoaøi ra ôû An Giang coøn coù gioù coù nguoàn goác do baõo vaø do loác xoaùy cuïc boä gaây ra. + Möa: khí haäu An Giang mang ñaày ñuû nhöõng ñaëc ñieåm cuûa khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa ñieån hình maø ñaëc tröng cô baûn cuûa noù laø moät neàn nhieät ñoä cao vaø ít thay ñoåi quanh naêm vaø coù moät cheá ñoä möa phong phuù vaø phaân hoùa roõ reät theo hai muøa gioù, maø cuï theå laø gioù muøa muøa ñoâng töông öùng vôùi muøa khoâ, gioù muøa muøa heø töông öùng vôùi muøa möa. Löôïng möa caùc thaùng trong naêm (mm): Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 x x 0,1 x 75,4 117,1 240,0 121,8 209,3 342,2 388,6 121,6 Nguoàn: Trung taâm Döï baùo Khí töôïng Thuûy vaên An Giang. + Boác hôi: haøng naêm löôïng möa rôi xuoáng treân ñòa baøn An Giang khaù phong phuù. Tuy vaäy, löôïng nöôùc hao huït vì boác hôi cuõng nhieàu. Trong muøa khoâ do naéng nhieàu, ñoä aåm khoâng khí thaáp neân löôïng boác hôi raát lôùn, bình quaân 110 mm/thaùng. Trong muøa möa, löôïng boác hôi thaáp hôn, bình quaân 85 mm/thaùng. + Ñoä aåm: ôû An Giang, vì nhieät ñoä quanh naêm thay ñoåi ít neân söï bieán ñoåi cuûa ñoä aåm chæ coøn phuï thuoäc chuû yeáu vaøo löôïng möa. Ñoä aåm trung bình caùc thaùng trong naêm (%): 18 Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 78,0 80,0 73,0 74,0 80,0 84,0 85,0 81,0 84,0 83,0 82,0 77,0 Nguoàn: Trung taâm Döï baùo Khí töôïng Thuûy vaên An Giang. - Moät soá hieän töôïng khí töôïng khaùc caàn löu yù: + Loác xoaùy – voøi roàng – möa ñaù + Haïn Baø Chaèn + Elnino vaø Lanina 1.2.6. Moät soá ñaëc ñieåm ñòa chaát khoaùng saûn: An Giang laø moät trong hai tænh ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long coù ñoài nuùi, haàu heát ñeàu taäp trung ôû phía Taây Baéc cuûa tænh thuoäc hai huyeän Tònh Bieân vaø Tri Toân. Ñaây laø cuïm nuùi cuoái cuøng cuûa daõy Tröôøng Sôn neân ñaëc ñieåm ñòa chaát cuõng coù nhöõng neùt töông ñoàng vôùi vuøng Nam Tröôøng Sôn bao goàm caùc thaønh taïo traàm tích vaø magma. - Caùc vaät lieäu traàm tích loøng soâng nhö saïn soûi, caùt, buøn, seùt töø thöôïng löu ñaõ ñöôïc doøng nöôùc mang xuoáng laáp ñaày phaàn ñaùy cuûa thung luõng, taïo neân nhoùm traàm tích ñaùy loøng soâng (Giai ñoaïn Pleistocene). Daáu tích cuûa thôøi kyø naøy coøn ñeå laïi caùc baäc theàm bieån coå ôû nhöõng vuøng quanh nuùi Caám, nuùi Daøi, nuùi Phuù Cöôøng,… - Loaït traàm tích coù tuoåi Holocene trung coù nguoàn goác traàm tích bieån: Maët caét kieåu theàm bieån coù thaønh phaàn chuû yeáu laø caùt haïng trung – mòn laãn boät seùt vaø chöùa ít soûi saïn. Traàm tích coù maøu xaùm saùng, phôùt vaøng, phaàn gaàn treân maët ôû moät soá nôi coù maøu loang loå, vaøng, ñoû thaåm, traéng (do bò phong hoùa). Treân phaïm vi ñòa baøn tænh An Giang, caùc traàm tích xeáp vaøo phaân vò naøy loä treân maët döôùi daïng caùc daûi theàm heïp vôùi beà ngang thay ñoåi töø 1 – 2 km tôùi 4 – 5 km vieàn quanh caùc khoái nuùi ôû khu vöïc Tri Toân, Ba Theâ, nuùi Saäp. - Ngoaøi ra, thaønh phaàn traàm tích goàm seùt, boät, muøn thöïc vaät phaân huûy keùm, than buøn coøn coù maët khoâng nhieàu ôû Ba Chuùc (Holocene trung – thöôïng phaàn treân coù nguoàn goác soâng – ñaàm laày). 19 - Traàm tích soâng – ñaàm laày: chuû yeáu phaân boá ôû Vónh Gia , Ba Chuùc, An Töùc, Taø Ñaûnh treân ñoä cao ñòa hình 1 – 2 m taïo thaønh caùc daûi keùo daøi theo phöông Taây Baéc – Ñoâng Nam hoaëc phöông keânh tuyeán (Holocene thöôïng). Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa taàng naøy laø than buøn, xaùc thöïc vaät, raát ít seùt,… laáp ñaày loøng soâng coå. 1.2.7. Taøi nguyeân khoaùng saûn: - So vôùi caùc tænh trong vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, An Giang coù taøi nguyeân khoaùng saûn khaù phong phuù, vôùi tröõ löôïng: ñaù granit treân 7 tyû m3; ñaù caùt keát 400 trieäu m3; seùt gaïch ngoùi 40 trieäu m3; cao lanh 2,5 trieäu taán; than buøn 16,4 trieäu taán; voû soø 30 – 40 trieäu m3; ngoaøi ra coøn caùc loaïi puzdan, fenspat, bentonite, caùt, soûi,… - Rieâng ôû Tri Toân: + Loaïi ñaù phun traøo: nuùi Daøi, nuùi Phuù Cöôømg, nuùi Saø Lon, phía Nam nuùi Caám,… ñaù coù maøu xanh ñen thuoäc nhoùm phun traøo nuùi löûa, cöôøng ñoä chòu löïc khoâng cao nhöng laïi khoù vôõ vaø söû duïng toát cho caùc coâng trình daân duïng. Moû ñaù nuùi daøi thuoäc xaõ Chaâu Laêng – Tri Toân; toaøn boä dieän tích ñöôïc caáu thaønh bôûi andesit, tuf andesit (dieän tích khai thaùc 70 ha, tröõ löôïng öôùc tính khoaûng 28,6 trieäu m3). + Ñaát seùt bentonite (söû duïng laøm chaát taåy röûa daàu nhôùt vaø laøm dung dòch trong caùc gieáng khoan daàu khí, tìm thaáy ôû xaõ Leâ Trì – Tri Toân (tröõ löôïng khaù lôùn). + Coù moäi nöôùc khoaùng thieân nhieân nuùi Daøi vaø Coâ Toâ (Soaøi So ngaøy nay). + Khu moäi Tri Toân (nhieàu gieáng trong khu vöïc chôï Tri Toân). + Diatomite: ñaát daïng boät mòn maøu traémg, coù ñoä xoáp kyø laï (voû cuûa moät loaïi Khueâ taûo coù teân Diatomite): ôû Leâ Trì (Tri Toân) (tröõ löôïng khoaûng 800.000 – 1 trieäu taán): söû duïng trong coâng nghieäp nhö loïc hoaït tính (bia, röôïu, daàu aên). 1.2.8. Taøi nguyeân ñaát: Töø nhöõng keát quaû nghieân cöùu, ñaát ñai ôû An Giang chia ra thaønh 3 nhoùm chính: nhoùm ñaát pheøn, nhoùm ñaát phuø sa vaø nhoùm ñaát ñoài nuùi. Ñaát ñoài nuùi ôû An Giang chuû yeáu phaân boá ôû Tri Toân vaø Tònh Bieân. 20 ÔÛ Tri Toân: 20.252 ha laø ñaát pheøn vaø ñoài nuùi (ñaát yeám phuø sa, ñaát doïc theo raõnh nuùi vaø khe nuùi). An Giang coù 37 loaïi ñaát khaùc nhau, hình thaønh 6 nhoùm chính, trong ñoù chuû yeáu laø nhoùm ñaát phuø sa 151.600 ha chieám 44,5% dieän tích ñaát töï nhieân; nhoùm ñaát phuø sa coù pheøn 93.800 ha chieám 27,5% nhoùm ñaát phaùt trieån taïi choã vaø ñaát phuø sa coã 24.700 ha chieám7,3%; coøn laïi laø ñaát pheøn vaø caùc nhoùm khaùc. Heä thoáng soâng raïch tænh An Giang ñaõ goùp phaàn hình thaønh 72% dieän tích ñaát phuø sa hoaëc coù nguoàn goác phuø sa do boài ñaép haøng naêm. Ñòa hình baèng phaúng, ñoä thích nghi ñoái vôùi caùc loaïi caây troàng khaù roäng. Dieän tích ñaát noâng nghieäp töø 289.316 ha naêm 1976, bình quaân khoaûng 0,212 ha/ngöôøi, ñeán naêm 2005 coøn 281.862,48 ha coøn thaáp hôn nhieàu tænh trong vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long. 1.2.9. Taøi nguyeân röøng: An giang coù treân 583 ha röøng töï nhieân thuoäc loaïi röøng aåm nhieät ñôùi, ña soá laø caây laù roäng. Sau 1975 moät thôøi gian daøi dieän tích röøng bò thu heïp, nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp nieân 90 trôû ñi tænh ñaõ chuù yù nhieàu tôùi vieäc gaây laïi voán röøng. Naêm 2000 ñaát röøng 11.789 ha, ñeán 2005 ñaát röøng 13.847,47 ha, ñoä che phuû khoaûng 19% trong ñoù ñaát röøng saûn xuaát 2.463,40 ha; ñaát röøng phoøng hoä 11.169,07 ha; ñaát röøng ñaëc duïng 209,00 ha. Ñoäng vaät röøng An Giang cuõng khaù phong phuù vaø coù nhieàu loaøi quyù hieám. Röøng taäp trung chuû yeáu ôû vuøng Baûy Nuùi taïo neân nhieàu phong caûnh ñeïp cuøng vôùi nhöõng di tích vaên hoùa lòch söû, goùp phaàn phaùt trieån kinh teá ñòa phöông ña daïng. 1.2.10. Noâng nghieäp: Nhìn chung giai ñoaïn 2001 – 2005 ngaønh noâng nghieäp beân caïnh giöõ vöõng toác ñoä phaùt trieån cao, ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu caây troàng, vaät nuoâi; tuy coøn chaäm nhöng theo höôùng tích cöïc, ñuùng ñònh höôùng cuûa tænh ñeà ra; ña daïng hoùa caây troàng vaät nuoâi, taêng tyû troïng chaên nuoâi vaø nuoâi troàng thuûy saûn, giaûm tyû troïng troàng troït. Coù theå noùi xeùt 21 veà maët cô caáu noäi ngaønh thì chuyeån dòch khoâng ñaùng keå nhöng veà maët haï giaù thaønh vaø naâng cao chaát löôïng saûn phaåm ñaõ coù bieåu hieän roõ neùt. Luùa khoâng nhöõng taêng veà soá löôïng, chuû yeáu laø taêng luùa vuï 3 (taêng 39% so vôùi ._. naêm 2001), maø coøn taêng veà chaát löôïng haøng hoùa xuaát khaåu (69,9 trieäu USD naêm 2001 leân 94 trieäu USD naêm 2004). Toâm laø moâ hình chuyeån ñoåi maïnh trong saûn xuaát noâng nghieäp. Chaên nuoâi: soá löôïng ñaøn traâu, boø, heo ñeàu taêng; saûn löông thòt cuõng taêng. Thuûy saûn: töøng böôùc giaûm soá löôïng beø vaø duy trì ôû möùc hôïp lyù, taêng dieän tích nuoâi,… {25}, {30}, {32} 1.3. ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN VAØ DAÂN SINH KINH TEÁ HUYEÄN TRI TOÂN Tri Toân laø huyeän mieàn nuùi, daân toäc, ña toân giaùo, coù ñöôøng bieân giôùi Vieät Nam – Campuchia daøi 17,2 km, dieän tích ñaát töï nhieân 600,30 km2, trong ñoù ñaát saûn xuaát noâng nghieäp chieám 74,48% dieän tích, ñaát laâm nghieäp 8,89%, soá coøn laïi laø ñaát ôû, ñaát chuyeân duøng khaùc. Ñòa hình raát ña daïng vöøa coù ñoài nuùi, vöøa coù ñoàng baèng vôùi nhieàu keânh möông lôùn nhoû chaïy doïc ngang theo quy hoaïch vuøng saûn xuaát, vöøa ñaûm baûo phuïc vuï saûn xuaát, vöøa ñaùp öùng nhu caàu sinh hoaït cuûa nhaân daân. Huyeän coù 13 xaõ, 2 thò traán daân soá 122.090 ngöôøi trong ñoù daân toäc Khmer chieám 38,42% daân soá, taäp trung ôû 10 xaõ – thò traán ven chaân ñoài nuùi, ñôøi soáng kinh teá chuû yeáu döïa vaøo saûn xuaát noâng nghieäp, caùc ngaønh ngheà coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp, thöông maïi, dòch vuï töøng böôùc phaùt trieån. Trình ñoä daân trí coøn thaáp so vôùi maët baèng chung cuûa tænh; trong huyeän coù nhieàu ñeàn chuøa vaø caùc khu di tích lòch söû – vaên hoùa vôùi nhieàu ñòa danh: ñoài Töùc Duïp, OÂ Taø Soùc, caàu saét Vónh Thoâng,… khu nhaø moà Ba Chuùc gaén lieàn vôùi truyeàn thoáng ñaáu tranh caùch maïng cuûa nhaân daân An Giang noùi chung, Tri Toân noùi rieâng trong suoát thôøi kì khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp, choáng ñeá quoác Mó vaø chieán tranh bieân giôùi Taây Nam vaø trong thôøi kì xaây döïng baûo veä ñaát nöôùc. Caùc daân toäc kinh, Hoa, Khmer ñaõ ñoaøn keát moät loøng, phaùt huy truyeàn thoáng yeâu nöôùc, ñaõ duõng caûm kieân cöôøng, baát khuaát ñaùnh thaéng moïi keû thuø xaâm löôïc giaønh ñoäc laäp daân toäc. Truyeàn thoáng toát ñeïp ñoù ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc 22 phong taëng danh hieäu Anh Huøng Löïc Löôïng Vuõ Trang Nhaân Daân vaø boán xaõ anh huøng : Ba Chuùc, Löông Phi, An Töùc vaø OÂ Laâm. Töø sau mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, thoáng nhaát ñaát nöôùc (30/4/1075) Ñaûng boä vaø nhaân daân Tri Toân ra söùc töøng böôùc khaéc phuïc haäu quaû chieán tranh, vöøa taäp trung ñaåy maïnh phaùt trieån kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi, oån ñònh ñôøi soáng nhaân daân, ñaàu tö xaây döïng cô sôû haï taàng noâng thoân, phaùt trieån vaên hoùa, chaêm lo thöïc hieän toát caùc chính saùch xaõ hoäi, giöõ vöõng an ninh chính trò, traät töï an toaøn xaõ hoäi taêng cöôøng coâng taùc vaän ñoäng quaàn chuùng. Cuûng coá vaø naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa caû heä thoáng chính trò. Töø 1986 – 2005 thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi cuûa Ñaûng, tieán haønh coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp noâng thoân, Ñaûng boä vaø nhaân daân Tri Toân phaùt huy truyeàn thoáng yeâu nöôùc, ñoaøn keát, baèng caû taâm huyeát vaø söùc löïc cuûa mình phaán ñaáu vaø ñöa Tri Toân töøng böôùc phaùt trieån toaøn dieän vaø beàn vöõng. Trong lónh vöïc phaùt trieån kinh teá baèng nhieàu giaûi phaùp thích hôïp, tieán haønh khai hoang môû roäng dieän tích saûn xuaát noâng nghieäp 53217 ha, ñaåy maïnh chuyeån dòch cô caáu kinh teá, cô caáu noâng nghieäp, thöïc hieän toát chöông trình khuyeán noâng, baûo veä thöïc vaät, öùng duïng tieán boä khoa hoïc kó thuaät coâng ngheä sinh hoïc vaø saûn xuaát. Töø ñoù goùp phaàn naâng giaù trò saûn xuaát, taïo ra nhieàu saûn phaåm coù chaát löôïng cao. Ngaønh chaên nuoâi cuõng khaù phaùt trieån nhaát laø ñaøn boø: 20.593 con, ñaøn lôïn: 22087 con, gia caàm caùc loaïi cuõng khaù phaùt trieån; nhieàu moâ hình kinh teá mang laïi hieäu quaû kinh teá cao. Caùc ngaønh coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp tieáp tuïc ñaàu tö phaùt trieån giaù trò saûn xuaát ngaøy caøng taêng; nhieàu xí nghieäp, coâng ty, doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø tö nhaân phaùt trieån maïnh nhö: xí nghieäp khai thaùc ñaù, nhaø maùy gaïch Tynen thu huùt haøng naêm töø 2000 – 3000 lao ñoäng tham gia goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm oån ñònh. Ñaåy maïnh khai thaùc tieàm naêng, kieâu goïi ñaàu tö ñeå phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp nhö: nhaø maùy cheá bieán haït ñieàu, cöa xeû goã,… thu huùt ngaøy caøng nhieàu lao ñoäng tham gia. Ñaàu tö xaây döïng cô sôû haï taàng ñöôïc quan taâm nhaát laø heä thoáng giao thoâng noâng thoân ñöôïc naâng caáp laùng nhöïa ñaûm baûo giao thoâng thuaän tieän, heä thoáng keânh möông ñöôïc naïo veùt thöôøng xuyeân, heä thoáng tröôøng lôùp ñöôïc kieân coá khang trang saïch ñeïp; caùc 23 coâng trình, truï sôû haønh chính, traïm y teá, chôï noâng thoân ñieän nöôùc ñaûm baûo phucï vuï nhaân daân,… Trong lónh vöïc vaên hoùa xaõ hoäi coù nhieàu tieán boä caùc chöông trình y teá quoác gia chaêm soùc söùc khoûe coäng ñoàng ñöïoc quan taâm, trang bò duïng cuï y teá, phöông tieän chuaån ñoaùn, ñieàu trò ngaøy caøng hieän ñaïi, naâng cao chaát löôïng khaùm chöõa beänh ñaåy luøi caùc dòch beänh,… heä thoáng giaùo duïc toaøn huyeän, phong traøo xaõ hoäi hoùa giaùo duïc ngaøy caøng ñi vaøo chieàu saâu, coâng taùc choáng löu ban boû hoïc ñöôïc ñaåy maïnh, chaát löôïng giaùo duïc ñöôïc ñaûm baûo,… goùp phaàn naâng cao daân trí trong toaøn huyeän,… Veà cô baûn Tri Toân coù böôùc phaùt trieån khaù toaøn dieän, vöõng chaéc treân taát caû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Ñaây chính laø ñieàu kieän, laø cô sôû, laø ñoäng löïc ñeå Tri Toân töøng böôùc thöïc hieän thaéng lôïi söï nghieäp coâng ngieäp hoùa hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñieàu quan troïng laø phaûi tieáp tuïc phaùt huy maïnh meõ truyeàn thoáng yeâu nöôùc, ñoaøn keát thoáng nhaát giöõa caùc daân toäc cuøng soáng treân ñòa baøn, phaùt huy söùc maïnh toång hôïp cuûa toaøn daân, khai thaùc toát tieàm naêng lôïi theá, taêng cöôøng cuûng coá heä thoáng chính trò vöõng maïnh ñeå tieán tôùi goùp phaàn cuøng Ñaûng boä An Giang hoaøn thaønh muïc tieâu “ daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh ”. {25},{30} 24 CHÖÔNG 2 KEÁT QUAÛ THAÛO LUAÄN 2.1. QUAN ÑIEÅM VAØ NGUYEÂN TAÉC PHAÂN BOÁ Theo quan ñieåm cuûa A.G.Tansley thì thaûm thöïc vaät röøng hieåu ñuùng theo nghóa roäng laø goàm caû thaûm thöïc vaät nguyeân sinh vaø thaûm thöïc vaät thöù sinh nhaân taùc hieän coøn toàn taïi treân phaàn laõnh thoå, ñaát Laâm nghieäp quaûn lyù hoaït ñoäng. Khoâng nhöõng chæ goàm nhöõng kieåu röøng kín raäm caây goã lôùn maø goàm caû nhöõng quaàn thuï caây goã nhoû, nhöõng kieåu röøng thöa, traûng coû, nhöõng truoâng gai vaø caû nhöõng hoang maïc töï nhieân hay vuøng ñaát trô troïc do con ngöôøi phaù huûy lôùp thöïc bì treân maët. Quaàn theå thöïc vaät röøng vuøng ñaát Laâm nghieäp tænh An Giang quaûn lyù, ñang hoaït ñoäng cuõng naèm trong khu heä thöïc vaät vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa. Nhöng do ñaëc ñieåm veà yeáu toá töï nhieân maø chuû yeáu laø yeáu toá ñòa hình, ñòa chaát, khí haäu thuoäc vuøng caän xích ñaïo hôi aåm ñaõ hình thaønh kieåu röøng kín nöûa ruïng laù vaø ruïng laù hôi aåm nhieät ñôùi. Kieåu röøng kín nöûa ruïng laù ôû An Giang cuõng ñaõ coù moät soá taøi lieäu tröôùc ñaây ñaõ ñeà caäp tôùi. Töø kieåu röøng kín nöûa ruïng laù naøy vôùi söï hoaït ñoäng maïnh meõ cuûa con ngöôøi trong nhieàu naêm vaø quy luaät dieãn theá, hình thaønh caùc xaõ hôïp thöïc vaät cuûa caùc kieåu röøng kín thöôøng xanh vaø röøng kín ruïng laù hôi aåm khaùc nhau. Treân cô sôû caùc tieâu chuaån phaân loaïi thaûm thöïc vaät röøng Vieät Nam do GS.TS. Thaùi Vaên Tröøng ñeà nghò naêm 1978 vaø naêm 1998 ñaõ ñöôïc vaän duïng ñeå phaân loaïi thaûm thöïc vaät ôû Vieät Nam. {26}, {31} 2.2. CAÙC KIEÅU THAÛM THÖÏC VAÄT RÖØNG NUÙI DAØI – TRI TOÂN – AN GIANG Söï phaân chia naøy chæ mang tính chaát töông ñoái vì laø moät vuøng nhoû, ñòa hình ñoài nuùi ñôn ñoäc, phaân taùn,… cho neân moät soá yeáu toá veà khí haäu vaø ñaát ñai aùp duïng ñeå phaân chia cuõng chöa ñöôïc ñaëc tröng hoaëc theå hieän chöa roõ raøng veà söï töông ñoàng vôùi caùc thaûm thöïc vaät. Quaàn theå thöïc vaät röøng treân vuøng ñaát Laâm nghieäp tænh An Giang ñeàu laø röøng thöù sinh nhaân taùc do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi taïo thaønh bao goàm hai loaïi khaùc nhau, ñoù laø 25 quaàn theå thöïc vaät röøng töï nhieân vaø quaàn theå thöïc vaät röøng troàng vôùi caùc thaûm thöïc vaät nhö sau: 2.2.1. Kieåu röøng chính: Coù hai kieåu röøng chính: - Kieåu röøng kín thöôøng xanh möa aåm nhieät ñôùi: Kieåu röøng naøy coù 12 xaõ hôïp thöïc vaät, trong ñoù coù 3 xaõ hôïp thöïc vaät röøng töï nhieân vaø 9 xaõ hôïp thöïc vaät röøng troàng thuoäc 4 kieåu phuï thaûm thöïc vaät khaùc nhau. - Kieåu röøng kín nöûa ruïng laù, ruïng laù hôi aåm nhieät ñôùi: Do ñieàu kieän ñòa hình, khí haäu, ñaát ñai vaø dieän tích nhoû, caùc yeáu toá töï nhieân ñeå phaân chia 2 kieåu röøng kín nöûa ruïng laù vaø ruïng laù khoâng theå hieän ñöôïc roõ raøng. Cho neân gheùp chung laøm moät, laáy teân laø röøng kín nöûa ruïng laù ñeán ruïng laù hôi aåm nhieät ñôùi thì phuø hôïp vôùi khí haäu cuûa tænh An Giang mang tính chaát khí haäu Caän xích ñaïo hôi aåm. Kieåu röøng naøy coù 3 xaõ hôïp thöïc vaät röøng töï nhieân thuoäc 3 kieåu phuï mieàn thöïc vaät khaùc nhau. 2.2.2. Kieåu phuï thaûm thöïc vaät röøng: Coù 4 kieåu phuï chính laø: - Kieåu phuï mieàn thöïc vaät: kieåu phuï naøy coù 4 kieåu khaùc nhau treân cô sôû caùc luoàng thöïc vaät di cö vaøo tænh An Giang. - Kieåu phuï thöù sinh nhaân taùc, do hoaït ñoäng phaù hoaïi cuûa con ngöôøi. - Kieåu phuï gaây troàng nhaân taùc, do hoaït ñoäng xaây döïng cuûa con ngöôøi. - Kieåu phuï thoå nhöôõng. Kieåu phuï naøy cuõng coù 2 daïng khaùc nhau treân cô sôû laäp ñòa khaùc nhau. 2.2.3. Xaõ hôïp thöïc vaät: Coù khoaûng 14 xaõ hôïp thöïc vaät röøng khaùc nhau thuoäc 2 kieåu röøng chính trong ñoù coù 5 xaõ hôïp thöïc vaät röøng töï nhieân vaø 9 xaõ hôïp thöïc vaät röøng troàng. 26 2.3. ÑAËC ÑIEÅM CAÁU TRUÙC THAÛM THÖÏC VAÄT RÖØNG 2.3.1. Kieåu röøng kín thöôøng xanh möa aåm nhieät ñôùi: Coù dieän tích vaøo khoaûng 3.300 ha chieám 15% dieän tích töï nhieân cuûa vuøng ñaát laâm nghieäp quaûn lyù, naèm treân 2 kieåu ñòa hình, vuøng ñoài vaø vuøng nuùi ôû ñoä cao töø 10 – 710 m so vôùi maët bieån vôùi 2 loaïi röøng töï nhieân thöù sinh ngheøo kieät vaø röøng troàng, coù tyû leä caây ruïng laù muøa khoâ döôùi 15%. Kieåu röøng naøy coù 3 kieåu phuï laø: 2.3.1.1. Kieåu phuï thöù sinh do taùc ñoäng cuûa con ngöôøi: Kieåu phuï naøy coù 3 xaõ hôïp thöïc vaät: ♦ Öu hôïp Sung (Ficus) + Bôøi lôøi (Litsea) treân ñaát nguyeân traïng. Öu hôïp thöïc vaät naøy ñöôïc hình thaønh sau khai thaùc choïn goã cuûi haøng naêm ñang ñöôïc phuïc hoài, phaân boá thaønh nhöõng vaït nhoû, khoâng lieân tuïc ôû treân caùc doâng, söôøn vaø khe suoái coù ñoä doác nhoû, taàng ñaát coøn daøy, toát. Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hiện trạng rừng: IIa + Độ taøn che laâm phần: 0,3 – 0,4 + N/ha: 496 caây + D1.3: 14,4 cm + H: 10 m + D1.3 treân 40 cm: khoâng coù + Số loaøi caây ruïng laù: 7/40 loaøi coù trong laâm phaàn bằng 17,5%. + Soá caây ruïng laù: 50/496 caây/ha = 10,1% Về cấu truùc laâm phần được thể hiện qua caùc yếu tố sau: đaõ coù 40 loaøi caây goã ñöôïc khaûo saùt, trong ñoù coù 10 loaøi hoaëc chi caây öu theá coù toå thaønh soá löôïng caù theå loaøi (4%): + Chi Sung (Ficus) 1,4% + Chi Bời Lời (Listsea) 10,7% + Bưởi bung (Acronychia pedunculata) 10,7% + Săng maây (Sageraea elliptica) 7,4% 27 + Maõi taùp (Randia) 5,8% + Traâm: 4,15; Boâng bệt: 4,1%; Daââu da: 4,1%; Soøi tía: 4,1% vaø Bứa: 4,1%. ♦ Ưu hợp Dầu song naøng (Dipterocarpus dyeri) + Moø cua (Altomia scholaris) treân đất nguyeân trạng. Ưu hợp thực vật naøy hiện nay diện tích chỉ coøn khoảng 2 – 5 ha ở nơi thấp, ít dốc, đất coøn tốt ở khu vực nuùi Daøi vaø Vồ đầu của nuùi Cấm. Qua tìm hiểu daân địa phương thì trước đâây laø Dầu song naøng (Dipterocarpus dyeri) hỗn giao với một số caây gỗ thường xanh khaùc, với diện tích cũng khaù rộng. Sau qua nhiều năm khai thaùc chọn lấy gỗ gia dụng của daân địa phương, caây Dầu song naøng lớn vaø caùc caâây gỗ coù giaù trị kinh tế khaùc khoâng coøn nữa maø chỉ coøn lại caùc caây Dầu nhỏ coù đường kính < 30 cm vaø caây Moø cua (Altomia scholaris) thuộc họ Truùc ñaøo (Apocynaceae) được caùc chủ hộ daân quản lyù chăm soùc bảo vệ vaø troàng xen vaøo những khoảng trống caây Sao đen (Hopea odorata) cuøng một số caây ăn traùi khaùc như Mít, Vuù sữa, Maõng cầu, vaø caây noâng nghiệp, rau xanh nhất nieân,… Vì vậy hầu hết caùc caây Dầu coøn lại hiện nay đều bị phaùc tỉa caønh leân đến gần ngọn caây ñể lấy aùnh saùng cho caây trồng noâng nghiệp dưới taùn. Caùc trò soá khaûo saùt ghi nhaän ñöôïc nhö sau: + Hieän traïng laâm phaàn: IIb – IIIA1 + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,3 + N/ha: 360 caây ( Daàu song naøng 120 caây, Moø cua 60 caây) + D1.3: 21,6 cm (Daàu 22,0 cm) + H: 16,9 m (Daàu 19,6 m) Toå thaønh caây öu theá coù: + Daàu song naøng (Diptterocarpus dyeri): 33,3% + Moø cua (Alstomia scholaris): 16,7% + Sao ñen (Hopea odorata): 11,1% Ngoaøi ra coøn coù moät soá caây töï nhieân khaùc nhö Bôøi lôøi (Litsea), Goäi (Aglaia), Thieát ñinh laù beï (Markhamia), Soùc thon (Glochidion) vaø moät soá loaøi caây aên traùi khaùc: Vuù söõa (Chrysophyllum), Saàu rieâng (Durio), Mít (Artocarpus), Daâu da xen keõ vôùi DaÀu, Sao. 28 Caây haï moäc, thaûm töôi vaø caây taùi sinh haàu nhö khoâng coù do haøng naêm ñeàu phaùc doïn ñeå troàng rau vaø caây coâng nghieäp. ♦ Öu hôïp thöïc vaät Duoái (Streblus) + Saàm (Memecylon) + Nhaõn taø (Dimocarpus) treân ñaát thoaùi hoaù, ñaù loä ñaàu nhieàu: Coù phaân boá ôû caùc ñoài ñôn ñoäc vaø söôøn nuùi gaàn ñöôøng giao thoâng vaø daân cö, coù ñoä doác lôùn, ñaát khoâ caèn trô soûi ñaù hoaëc ñaù loä ñaàu nhieàu (> 50%). Do ñieàu kieän ñòa hình , ñaát ñai khaéc nghieät, khí haäu hôi aåm cuøng vôùi hình thöùc khai thaùc troïc theo kieåu gaëm nhaém ñeå haøng naêm laáy goã cuûi ñoát than,… cuûa daân ṇ̃ia phöông neân quaàn theå thöïc vaät ôû ñaây chæ coøn laïi haàu heát laø caùc loaøi caây buïi, daây leo, coû vaø moät vaøi loaøi caây goã taùi sinh choài chòu haïn phaân boá thöa thôùt treân caùc khe, hoác ñaù coù ñaát coù theå toàn taïi laâu daøi maø khoù coù theå phaùt trieån hay phuïc hoài thaønh laâm phaàn röøng goã toát ñöôïc. Caùc trò soá khaûo saùt ñöôïc ghi nhaän nhö sau: + Hieän traïng laâm phaàn: Ib, coù caây goã raûi raùc. + N/ha: 1.100 caây + D1.3: 1,5 – 2 m + H: 1,2 – 3,0 m Caáu truùc thaønh phaàn loaøi caây coù khoaûng 15 – 20 loaøi khaùc nhau vôùi caùc loaøi öu theá: + Duoái (Streblus) chieám 14,0% + Saàm (Memecylon) chieám 11,6% 29 + Coø ke (Grewia tomentosa) chieám 9,3% + Thaønh ngaïnh (Cratocylon) chieám 9,3% + Gaêng (Randia) chieám 9,4% (?) + Tai ngheù (Aporusa) chieám 7,0 % + Caùch hoa (Cleistanthus) chieám 7,0% + Bôøi lôøi (Litsea) chieám 7,0% + Nhaõn taø (Dimocarpus longan var. obtanus) chieám 7,0% + Loøng möùc (Wright) chieám 7,0% 2.3.1.2. Kieåu phuï gaây troàng nhaân taïo haøng naêm: Kieåu phuï naøy coù 8 xaõ hôïp thöïc vaät gaây troàng laø: ♦ Quaàn hôïp thöïc vaät Daàu raùi (Dipterocarpus alatus) + Sao ñen (Hopea odorata): Coù dieän tích khoaûng 3.226 ha troàng ôû caùc nuùi Caám, nuùi daøi, nuùi Nam Quy, nuùi Taø Paï, nuùi coâ Toâ,… ôû treân caùc vuøng chaân söôøn, ven khe suoái coù ñòa hình ít doác, ñaát coøn toát vaø ñöôïc troàng töø 1990 trôû laïi ñaây vôùi 2 loaøi caây troàng chính laø: - Daàu raùi (Dipterocarpus alatus) coù toå thaønh 47,2% - Sao ñen (Hopea odorata) coù toå thaønh 52,8% Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laân phaàn: röøng troàng + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,5 – 0,6 + N/ha: 500 caây + D1.3: 13,33 cm (Sao: 12,6 cm; Daàu: 13,9 cm) + H: 10,1 m (Sao:9,4 m; Daàu: 10,5 cm). Caû 2 loaøi Daàu, sao ñeàu ñöôïc troàng cuøng thôøi ñieåm vaø caû hai ñeàu coù söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát. ♦ Öu hôïp thöïc vaät Traàm höông (Aquilaria crssna) + Keo laù traøm (Acacia ariculaeformis): 30 Öu hôïp thöïc vaät naøy ñöôïc troàng trong döï aùn thöïc nghieäm nghieân cöùu Traàm höông cuûa toå chöùc röøng möa nhieät ñôùi (TRP) vôùi Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä & Moâi tröôøng An giang (naêm 1998). Vôùi dieän tích vaøo khoaûng 3 – 5 ha treân caùc vuøng ñaát ít doác, ít coù ñaù loä ñaàu, ñaát coøn toát ôû treân nuùi Daøi huyeän Tri Toân vôùi caây troàng chính laø Traàm höông (Aquilaria crssna). Coøn caây Keo laù traøm (Acacia ariculaeformis) chæ laø caây phuø trôï che boùng maùt ban ñaàu vaø caûi taïo ñaát. Caû hai loaøi Traàm vaø Keo ñeàu sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát. Caây Traàm ñaõ coù traùi cho gioáng ñeå gieo öôm taïi ñòa phöông vaø laø caây baûn ñòa cuûa ñòa phöông ñang coù nguy cô bò tuyeät chuûng ôû daïng töï nhieân. Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn : röøng troàng. + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,6 – 0,7 + N/ha: 2.240 caây (Traàm: 1245 caây; Keo: 457 caây) + D1.3: 10 cm (Traàm: 2 – 5 cm; Keo: 10,5 cm) + H: 8,6 m (Traàm: 4 –5 m; Keo: 9,6m). Ngoaøi hai loaøi caây troàng treân thì coù moät soá caây goã töï nhieân khaùc khi troàng röøng coøn ñeå laïi nhö: Loâi (Crypteromia paniculata), Caåm lai (Dalbergia), Baèng laêng (Lagerstromia), Xaêng maùu (Horsfieldia), Tröôøng (Mischocarpus), Coùc (Spondias),… phaân boá raûi raùc khoâng ñeàu. 31 ♦ Quaàn hôïp Muoàng ñen (Cassia siamense) + Keo laù traøm (Acacia auriculaeformis): Coù dieän tích töø 15 – 20 ha ñöôïc troàng nhieàu treân hai nuùi Coâ Toâ vaø Taø Paï (1997) treân ñòa hình ít doác, ñaát coøn khaù toát, ít coù ñaù loä ñaàu. Vôùi 2 loaøi caây troàng treân thì caây Muoàng ñen (Cassia siamense) laø caây chính, coøn keo laù traøm chæ laø phuø trôï ban ñaàu. Caû hai loaøi caây ñeàu sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát. Caùc trị số khảo saùt ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn: röøng troàng + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,5 – 0,6 + N/ha: 1.260 caây (Muoàng: 760 caây; Keo: 420 caây) + D1.3: 12 cm ( Muoàng: 11,7 cm; Keo: 12,0 cm) + H: 12,3 m (Muoàng: 12.2 m; Keo: 12,6 m). Keát caáu laâm phaàn: + Muoàng ñen chieám 62,3% + Keo laù traøm: 34,4% + Caây töï nhieân khaùc chieám 3,3% (moät soá loaøi caây goã töï nhieân coøn ñeå laïi khi troàng) nhö: Caåm xe (Xylia xylocarpa), Bình linh (Vitex), Tai ngheù (Aporusa),… ♦ Öu hôïp Keo laù Traøm (Acacia auriculaeformis) + Sao ñen (Hopea odorata): Öu hôïp thöïc vaät naøy cuõng thuoäc kieåu phuï thöù sinh nhaân taùc do con ngöôøi gaây troàng töø 10 – 18 naêm nay treân ñaát röøng thöù sinh kieät khoâng coù khaû naêng phuïc hoài thaønh röøng töï nhieân toát ñöôïc. Vôùi dieän tích ñaát roäng vaøo khoaûng 3.000 ha ñöôïc troàng ôû haàu heát caùc nuùi coù ñiaï hình doác, ít coù ñaù loä ñaàu ôû caùc ñoài nuùi trong vuøng vôùi phöông thöùc troàng Keo laù traøm tröôùc, sau khi kheùp taùn thì môùi troàng Sao ñen döôùi taùn caây Keo laù traøm ñeå thay theá caây Keo sau naøy. Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn: röøng troàng + Ñoä taøn che Laâm phaàân 0,6 – 0,7 + N/ha: 1.020 caây (Keo: 580 caây; Sao: 420 caây) 32 + D1.3 (tính rieâng cho Keo laù traøm): 24,6 cm (Keo: 24,6 cm: Sao: < 4 cm) + H: (tính rieâng cho Keo laù traøm): 15,9 (Keo: 15,9 m; Sao: < 7 m). Chuûng loaïi caây troàng: + Keo laù Traøm (Acacia auriculaeformis) chieám 56,9% + Sao ñen (Hopea odorata) chieám 41,2%. Do hai loaøi caây troàng ôû 2 thôøi ñieåm khaùc nhau cho neân keát caáu laâm phaàn cuõng hình thaønh hai taàng khaùc nhau: Taàng treân: Keo laù traøm vôùi chieàu cao 15,9 m Taàng döôùi: Sao ñen vôùi chieàu cao 5,7 m. Caây haï moäc vaø thaûm töôi coù caùc loaøi: Tai ngheù, Laáu, Côm röôïu, Duoái, Coû, Rieàng röøng, … coù phaân boá caù bieät döôùi taùn röøng. ♦ Quaàn hôïp thöïc vaät Keo laù traøm (Acacia uuriculaeformis): Ñaõ coù röøng troàng Keo laù traøm töø 8 – 13 naêm nay, röøng ñang ôû thôøi kyø kheùp taùn neân chöa troàng Sao ñen ôû döôùi taùn Keo laù Traøm, maø ñang thöïc hieän bieän phaùp tæa thöa röøng xong, roài môùi tieán haønh troàng caây phoøng hoä chính vaøo röøng Keo. Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn: röøng troàng + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,4 – 0,5 + N/ha: 860 caây + D1.3: 9,7 cm + H: 8,1m 33 ♦ Öu hôïp Tre taàm voâng (Bambusa variabilis) + goã raûi raùc: Quaàn hôïp thöïc vaät naøy, Tre taàm voâng (Bambusa variabilis) ñöôïc gaây troàng treân ñaát röøng khai thaùc kieät coøn moät vaøi loaøi caây goã phaân boá raûi raùc trong ñoù coù Daùng höông (Pterocarpus macrocarpus) laø caây goã quyù hieám ñöôïc ñeå laïi vôùi dieän tích khoaûng 15 ha ôû phía Taây chaân nuùi Daøi, nuùi taø Paï cuûa huyeän Tri Toân nôi coù ñòa hình ít doác vaø ñaù loä ñaàu ít. + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,3 – 0,4 + N/ha: 840 caây. Caáu truùc laâm phaàn ñöôïc theå hieän nhö sau: + Tre taàm voâng (Bambusa variabilis): 320 buïi chieám 59,3% + Daùng höông (Pterocarpus macrocarpus) 120 caây chieám 22,2% + Caây khaùc: 100 caây chieám 18,5%. Ngoaøi ra, coøn coù moät soá loaøi caây buïi phaân boá raûi raùc nhö: Saàm (Memecylon), Tai ngheù (Aporusa), Gaêng (Raudia), Caùch hoa (Cleistanthus), … ♦ Öu hôïp thöïc vaät Xoaøi (Mangifera indica): Laø caây aên traùi ñöôïc daân ñòa phöông troàng ôû haàu heát caùc ñoài nuùi nôi ñaát coøn toát, aåm, ít doác, ít ñaù loä ñaàu vaø thuaän tieän ñöôøng giao thoâng ñi laïi vôùi dieän tích khoaûng 600 – 700 ha. Caây Xoaøi sinh tröôûng toát, coù nhieàu vöôøn do troàng laâu naêm neân ñaõ giaø coãi, cho naêng suaát thaáp. Ngoaøi ra thì cuõng coù nhöõng vöôøn ngöôøi daân coøn troàng xen theâm moät soá caây aên traùi khaùc nhö: Mít (Artocarpus heterophyllus Lank), Vuù söõa (Chrysophyllum cainito L), Maõng 34 caàu (Anona), Oåi (Psidium gujava L),… hoaëc cuõng coøn moät vaøi caây goã töï nhieân coøn ñeå laïi nhö: Daùng höông, Quao, Tröôøng,… Trong thôøi gian gaàn ñaây theo chuû tröông cuûa tænh, nhöõng vöôøn caây aên traùi treân ñaát laân nghieäp quaûn lyù thì phaûi tieán haønh troàng boå sung caây Sao, Daàu döôùi taùn ñeå thay theá daàn caây aên traùi ñaõ giaø coãi. Do vaäy, hieän nay coù nhieàu vöôøn ñaõ ñöôïc troàng caây Sao ñen (Hopea odorata) döôùi taùn xoaøi nhöng toác ñoä sinh tröôûng, phat trieån coøn chaäm. ♦ Quaàn hôïp thöïc vaät Ñieàu (Anacardium occidentale): Laø caây coâng nghieäp cuõng ñöôïc daân ñòa phöông troàng thaønh vöôøn thuaàn loaïi cuõng nhö ñaát troàng Xoaøi. Caây Ñieàu cuõng ñöôïc troàng nhieàu naêm nay neân haàu heát cuõng ñaõ giaø coãi cho naêng suaát thaáp. Dieän tích coù khoaûng 200 ha vaø moät soá vöôøn cuõng ñaõ ñöôïc troàng caây Sao döôùi taùn nhö quaàn hôïp thöïc vaät Xoaøi. 2.3.2. Kieåu röøng kín nöûa ruïng laù – ruïng laù hôi aåm nhieät ñôùi: Ñaây laø kieåu quaàn theå thöïc vaät röøng töï nhieân ñaõ coù töø laâu treân vuøng ñaát doác, khoâ caèn coù nhieàu ñaù loä ñaàu ôû ñòa hình vuøng ñoài vaø vuøng nuùi ôû ñoä cao döôùi 500 m so vôùi maët bieån vaø coù phaân boá ôû caùc nuùi: nuùi Caám, nuùi Daøi, nuùi Coâ Toâ, nuùi Phuù Cöôøng, nuùi Nam Quy, nuùi taø Paï, nuùi daøi nhoû, nuùi Ñaát, … Haàu heát caùc loaøi caây goã trong kieåu röøng naøy laø caây goã lôùn ruïng laù muøa khoâ, laø loaøi caây quyù hieám hoaëc coù giaù trò kinh teá thöôøng phaân boá thaønh nhöõng quaàn theå rieâng bieät vôùi nhöõng loaøi caây öu theá raát roõ reät. Qua khaûo saùt 47 loaøi caây goã (G +g) vôùi 403 caây thì soáù loaøi vaø soá caây ruïng laù muøa khoâ ñöôïc theå hieän nhö sau: Soá loaøi caây ruïng laù coù: 37/47 loaøi chieám 68,1% soá caây ñaõ khaûo saùt. Soá caây ruïng laù coù 323/407 caây chieám 80,1 % soá caây ñaõ khaûo saùt. Tæ leä naøy cuõng theo tieâu chuaån qui ñònh soá caây ruïng laù theo kieåu röøng kín ruïng laù hôi aåm laø treân 75% (Thaûm thöïc vaät Vieät nam – Thaùi vaên tröøng, 1998) thì cuõng thuoäc kieåu röøng kín ruïng laù hôi aåm nhieät ñôùi. Nhöng do ñieàu kieän ñòa hình, khí haäu vaø dieän tích nhoû neân ñaõ goäp chung hai kieåu laïi laøm moät ñeå phuø hôïp vôùi thöïc teá hieän nay. Kieåu röøng 35 naøy coù 3 xaõ hôïp thöïc vaät röøng thöù sinh töï nhieân thuoäc kieåu phuï mieàn thöïc vaät di cö, xaâm nhaäp. ♦ Öu hôïp Caåm lieân (Shorea siamensis) + Caåm xe (Xylia xylocarpa): Öu hôïp thöïc vaät naøy thuoäc kieåu phuï mieàn thöïc vaät thaân thuoäc vôùi khu heä thöïc vaät di cö Malaixia – Indonesia vaø khu heä baûn ñòa Vieät Baéc – Hoa Nam vôùi dieän tích khoâng lôùn coù phaân boá thaønh nhöõng quaàn tuï nhoû treân vuøng söôøn, chaân nuùi Caám, nuùi Phuù Cöôøng, nuùi Nam Quy, nuùi Daøi nhoû vôùi caùc chuûng loaøi caây hoï Ñaäu (Fabaceae), hoï Daàu (Dipterocarpaceae), hoï töû vi (Lythraceae), hoï Baøng (Combretaceae),… coù tyû leä loaøi vaø soá caây ruïng laù muøa khoâ raát cao vôi 75,8% soá caây ruïng laù. - Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn: IIb + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,3 –0,4 + N/ha: 915 caây + D1.3: 9,0 cm + H: 6,6 m - Caáu truùc laâm phaàn ñöôïc theå hieän nhö sau: + Caáu truùc thaønh phaàn loaøi: 28 loaøi caây goã khaùc nhau. + Caây goã: 13 loaøi + Caây buïi: 10 loaøi + Caây daïng coû: 5 loaøi - Caáu truùc toå thaønh loaøi caây öu theá: + Caåm lieân (Shorea siamensis) chieám 20,0% + Caåm xe (Xylia xylocarpa) chieám 16,0% + Baèng laêng (Lagerstroemia) chieám 10,3% + Chieâu lieâu (Terminalia) chieám 10,3% + Daùng höông (Pterocarpus) chieám 6,9% + Thaønh ngaïnh (Cratoxylon) chieám 6,9% 36 Ngoaøi ra coøn coù Caø na (Bursera serrata Wall. ex Colebr) (5,7%), Troâm (Sterculia) (5,1%), Muoàng (cassia) (3,4%) toå thaønh soá löôïng caù theå loaøi trong laâm phaàn. Caây buïi coù moät soá loaøi: Tai ngheù (Aporusa), Gaêng (Randia), Saàm (Memecylon),… coù phaân boá raûi raùc khoâng ñeàu. ♦ Öu hôïp thöïc vaät hoï Ñaäu (Fabaceae) + hoï Baøng (Combretaceae): Öu hôïp naøy thuoäc kieåu phuï mieàn thöïc vaät thaân thuoäc vôùi khu heä thöïc vaät baûn ñòa Vieâät Baéc – Hoa Nam vaø khu heä thöïc vaät di cö Aán Ñoä – Mieán Ñieän coù dieän tích khoâng lôùn, thöôøng phaân boá thaønh nhöõng quaàn theå nhoû ôû söôøn nuùi Daøi, nuùi Daøi nhoû, nuùi Taø Paï ôû ñoä cao döôùi 300 m so vôùi maët bieån, coù tyû leä toå thaønh caùc loaøi caây ruïng laù gaàn 75%. Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn: IIb + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,4 – 0,5 + N/ha: 765 caây + D1.3: 10 cm + H: 6m. Caáu truùc toå thaønh loaøi caây öu theá: - Hoï ñaäu (Fabaceae) coù 6 loaøi chieám toå thaønh 35,6% trong ñoù: + Daùng höông (Pterocarpus) chieám 25,9% + Caåm lai (Dalbergia) chieám 3,8% + Caåm xe (Xylia xylocarpa) chieám 2,9% - Hoï Baøng (Combretaceae) chæ coù moät chi Chieâu Lieâu (Terminalia) chieám 8,7%. - Ngoaøi ra coøn coù Thaàu taáu (19,2%), Coø ke (14,4%), Thaønh ngaïnh (6,7%),… ñeàu laø nhöõng caây nhoû taùi sinh choài. Hai xaõ hôïp thöïc vaät treân ñeàu coù ñieàu kieän soáng töï nhieân gaàn töông töï nhau, ñeàu laø röøng thöù sinh do taùc ñoäng chaët phaù röøng laáy goã, cuûi cuûa daân ñòa phöông trong caùc naêm tröôùc ñaây neân hieän taïi chæ coøn laïi haàu heát laø caùc caây taùi sinh choài coù ñöôøng kính nhoû vaø chieàu cao thaáp, ruïng laù muøa khoâ, chòu ñöôïc khoâ haïn vaø ñaát khoâ caèn coù nhieàu ñaù loä ñaàu 37 treân maët. Thaønh phaàn loaøi caây ôû ñaây thöôøng gioáng vôùi nhöõng thaønh phaàn thöôøng coù xuaát hieän ôû kieåu röøng khoäp ôû tænh Bình Thuaän, Ninh Thuaän vaø caùc tænh Taây Nguyeân. ♦ Öu hôïp thöïc vaät hoï Töû vi (Lytharaceae) + Hoï Goøn ( Bombaceae) + hoï Böùa (Clusiaceae): Öu hôïp naøy thuoäc kieåu phuï mieàn thöïc vaät thaân thuoäc vôùi khu heä thöïc vaät di cö Aán Ñoä – Mieán Ñieän vaø khu heä baûn ñòa Vieät Baéc – Hoa Nam. Ñaây laø öu hôïp cuõng ñaõ coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi khai thaùc choïn trong nhöõng naêm tröôùc ñaây neân coøn laïi dieän tích khoâng lôùn, coù ôû nuùi Caám, nuùi Daøi, nuùi Coâ Toâ, nuùi Phuù Cöôøng, nuùi Daøi nhoû vaø nuùi Ñaát treân caùc ñòa hình coù ñoä doác lôùn, coù nhieàu ñaù loä ñaàu. Caùc loaøi caây coøn laïi haàu heát laø caây öa saùng sinh tröôûng nhanh, chòu haïn, ruïng laù muøa khoâ, coù ñöôøng kính nhoû vaø chieàu cao thaáp vaø phaân boá khoâng ñeàu thöôøng thaønh nhöõng vaït nhoû khoâng lieân tuïc. Vôùi 28 loaøi caây goã ñaõ khaûo saùt ñöôïc trong laâm phaàn röøng thì coù 23 loaøi ruïng laù muøa khoâ, chieám tyû leä 82,1% soá loaøi hieän coù. - Caùc trị số khảo sát ghi nhận được như sau: + Hieän traïng laâm phaàn: IIA – IIb + Ñoä taøn che laâm phaàn: 0,3 – 0,4 + N/ha: 773 caây + D1.3: 12,7 cm + H: 7,5 m - Caùc loaøi caây öu theá goàm coù: + Baèng laêng (Lagerstroemia) chieám 20,0% soá caây trong laâm phaàn + Gaïo (Bombax) chieám 12,7% + Thaønh ngaïnh (Cratyxylon) chieám 10,9% + Loøng möùc (Wrightia) chieám 9,0% + Muoàng (Cassia) chieám 5,5% + Bình linh (Vitex) chieám 5,5% + Chieâu lieâu (Termianalia) chieám 5,5% + Coø ke (Grewia) chieám 3,6%. {26}, {31} 38 Hình 2.1: BAÛN ÑOÀ THAÛM THÖÏC VAÄT RÖØNG NUÙI DAØI – TRI TOÂN – AN GIANG [Chi cục Kieåm laâm An Giang thöïc hieän. Bieân taäp vaø in taïi Phaân vieän Quy hoaïch vaû Thieát keá noâng nghieäp Thaønh phoá Hoà Chí Minh] 39 CHUÙ GIAÛI CAÙC THAÛM THÖÏC VAÄT ÔÛ Baûn ñoà thaûm thöïc vaät röøng Nuùi Daøi – Tri Toân – An Giang 1: Öu hôïp Sung (Ficus) + Bôøi lôøi (Litsea) treân ñaát nguyeân traïng. 2: Öu hôïp thöïc vaät Duoái (Streblus) + Saàm (Memecylon) + Nhaõn taø (Dimocarpus) treân ñaát thoaùi hoaù, ñaù loä ñaàu nhieàu. 3: Ưu hợp Dầu song naøng (Dipterocarpus dyeri) + Mo._.p khuùc laïi moät hai ñieåm, nhöng caùc laù, caønh khoâng ñöôïc choàng cheùo leân nhau. Xeáp maãu vaøo tôø baùo sao cho thaáy ñöôïc caû hai maët laù, cuoáng laù vaø choùp laù, sau ñoù xeáp leân maãu 4 – 5 tôø baùo khaùc ñeå taïo ñoä caùch giöõa caùc maãu vaø coù khaû naêng huùt aåm. Xeáp tieâu baûn leân treân caëp goã vôùi soá löôïng vöøa ñuû (15 – 20 cm), duøng daây sieát chaët caëp goã laïi. Sau khi eùp xong ñem maãu ra phôi naéng vaø thöôøng xuyeân thay giaáy ñeå maãu mau khoâ. Sau khi maãu ñaõ khoâ, coù theå ñem khaâu keát ñeå coá ñònh maãu. Giaáy duøng khaâu keát laø loaïi giaáy bìa cöùng coù maøu xanh nhaït coù khoå laø (30 cm x 42 cm). Beân goùc traùi cuûa tieâu baûn, daùn eâtyket coù kích thöôùc (7 cm x 10 cm), ghi teân tröôøng, teân ñòa phöông, teân khoa hoïc, ngaøy thu maãu, ngöôøi thu maãu vaø ngöôøi giaùm ñònh. [2] 2.4.5. Keát quaû baûng xaây döïng danh luïc: - Ngaønh thöïc vaät: 5 ngaønh. - Boä: 56 boä. - Hoï: 93 hoï , trong ñoù coù 2 hoï phuï. - Chi: 217 chi. - Vôùi 303 loaøi thöïc vaät röøng ñöôïc xaây döïng danh luïc ôû nuùi Daøi – Tri Toân, An Giang. + Tieâu baûn aûnh maøu (laø cô sôû chính): 79 + Tieâu baûn aûnh maøu ñöôïc in treân giaáy A4: 53 loaøi trong danh luïc vaø 20 loaøi ngoaøi danh muïc ñaõ ñieàu tra trong caùc taøi lieäu tröôùc ñaây. - Thöïc vaät quyù hieám, ñaëc höõu nuùi Daøi: (1) Caåm lai. (2) Caêm xe. (3) Caåm lieân (4) Daùng höông. (5) Traàm höông. (6) Laùt hoa. (7) Xaây. (8) Mun. (9) Muoàng ñen. (10) Baèng laêng. - Thaûm thöïc vaät röøng: Nuùi Daøi – Tri Toân, An Giang coù 14 xaõ hôïp thöïc vaät röøng thöù sinh thuoäc 2 kieåu röøng chính vaø 4 kieåu phuï thaûm thöïc vaät trong ñoù coù 5 xaõ hôïp thöïc vaät röøng töï nhieân vaø 9 xaõ hôïp thöïc vaät röøng troàng. - Caáu truùc toå thaønh loaøi theo daïng soáng thöïc vaät: Vôùi 303 loaøi thöïc vaät röøng ñöôïc xaây döïng danh luïc ôû nuùi Daøi – Tri Toân, An Giang. + Caây goã lôùn (G): 62 loaøi (20,46 % trong toång soá loaøi ñieàu tra khaûo saùt ñöôïc). + Caây goã nhoû (g): 63 loaøi (20,79 %). + Caây buïi, tieåu moäc (T): 75 loaøi (24,75 %). + Daây leo (D): 35 loaøi (11,55 %). + Caây daïng coû (C): 50 loaøi (16,50 %). + Caây daïng khuyeát thöïc vaät (K): 15 loaøi (4,95 %). + Thöïc vaät kyù sinh, phuï sinh (Ks, Ps): 3 loaøi (1 %). 80 Tuy laø röøng thöù sinh nhöng veà caáu truùc quaàn theå thöïc vaät coøn raát phong phuù vaø ña daïng. G g T D C K, Ks, Ps Hình 2.2: Tyû leä % caáu truùc toå thaønh loaøi theo daïng soáng thöïc vaät - Veà nhoùm döôïc lieäu caây thuoác: Vôùi 187 loaøi thöïc vaät thuoäc nhoùm döôïc lieäu caây thuoác: Caây goã (G + g): 80 loaøi (42,78 % trong toång soá caây thuoác). Caây buïi (T): 43 loaøi (23 %). Daây leo (D): 23 loaøi (12,30 %). Caây coû (C): 36 loaøi (19,25 %). Khuyeát thöïc vaät (K): 4 loaøi (2,14 %). Thöïc vaät phuï sinh, kyù sinh (Ps, Ks): 1 loaøi (0,53 %). Ngoaøi ra coøn coù khoaûng 31 loaøi caây laøm caûnh, 32 loaøi caây aên traùi vaø 13 loaøi thöïc vaät laøm rau xanh phaân boá raûi raùc. - Thöïc vaät röøng quyù hieám nuùi Daøi (theo saùch Ñoû Vieät Nam): 81 Baûng 2.2: THÖÏC VAÄT RÖØNG QUYÙ HIEÁM NUÙI DAØI (THEO SAÙCH ÑOÛ VIEÄT NAM) TT TEÂN VIEÄT NAM TEÂN KHOA HOÏC TEÂN HOÏ GIAÙ TRÒ SÖÛ DUÏNG CAÁP ÑAÙNH GIAÙ E: ÑANG NGUY CAÁP 1 2 3 4 5 6 Traàm höông Mun Laùt hoa Muoàng ñen Caåm lai Cuû chi (Maõ tieàn) Aquilaria crassna. Diospyros mollis. Chukrasia tabularia. Cassia siamea. Dalbergia cultrata. Strychonos nux – vomia. Thymeleaceae Ebenaceae Meliaceae Caesalpinoideae Papilionoideae Loganiaceae C.nghieäp Goã Goã Goã Goã Goã CAÁP ÑAÙNH GIAÙ R: HIEÁM 7 8 9 Caåm xe Xaây Daùng höông Xylia xylocarpa. Dialium cochinchinensis. Pterocarpus macrocarpus Mimosoideae Caesalpinoideae Papilionoideae Goã Goã Goã CAÁP ÑAÙNH GIAÙ T: BÒ ÑE DOÏA 10 11 12 13 14 Caåm lieân Chaân chim 8 laù Laøi traâu (Baùnh hoûi) Ñoã troïng traéng Quaêng loâng Shorea siamensis. Schefflera octopbylla. Tabernaemontana divaricata. Parameria laevigata. Alangium salvifolium. Dipterocarpaceae Araliaceae Apocinaceae Apocinaceae Alangiaceae Goã Thuoác Thuoác Thuoác Goã 2.4.6. Moät soá loaøi thöïc vaät ngoaøi danh luïc thöïc vaät ñaõ ñieàu tra trong caùc taøi lieäu tröôùc ñaây: Baûng 2.3: MOÄT SOÁ LOAØI THÖÏC VAÄT NGOAØI DANH LUÏC THÖÏC VAÄT ÑAÕ ÑIEÀU TRA TRONG CAÙC TAØI LIEÄU TRÖÔÙC ÑAÂY 82 TT TEÂN VIEÄT NAM TEÂN KHOA HOÏC TEÂN HOÏ Ds 1 2 Queá Bôøi lôøi Cinamomum cassia (Nees) et Eberth. Litsea sp. Lauraceae G G 3 Thò Diospyros decandra Lour Ebenaceae G 4 Coø ke laù roäng Grewia abutilifolia Vent. ex Juss. Tiliaceae G 5 6 Buùn Buùn moät oâ Crateva religiosa Forst. f.. Crataeva unilocularis Buch. – Ham. Capparaceae G G 7 8 9 10 11 Keo Moùng boø ñoû Boø caïp nöôùc Voâng ñoàng Huyeân thaûo tim Acacia harmandiana (Pierre) Gagn.. Bauhinia purpurea L. Cassia fistula L. Erythrina fusca Lour.. Uraria cordifolia Wall.. Fabaceae G g g G T 12 Xoan ba laù Allophylus cobbe (L.) Roeusch. Sapindaceae G 13 Cam nuùi Citrus macroptera Montr. var. Kerrii Sw. Rutaceae G 14 Maêng roâ WalSura poilanei Pell. Meliaceae G 15 Caùt ñaèng ñoû Thunbergia coccinea Wall. ex G. Don Acanthaceae D 16 Böôùm moät hoa Aphenandra uniflora (G.Don) Brem. Rubiaceae C 17 18 Nguõ traûo Bình linh loâng Vitex negundo L. Vitex pinnata L. Verbenaceae. g G 19 Ngheä Curcuma aromatica Salisb. Zingiberaceae. C 20 Haø thuû oâ Streptocaulon griffithii Hook. f. Asclepiadaceae. D 83 21 Goái haïc, cuû roái Leea rubra Bl. ex Spreng. Leeaceae T 22 Chuøm ngaây Moringa oleifera Lamk. Moringaceae. G 23 Buø keát (Chuøm keát) Gleiditsia australis Hemsl. ex Foxb. & Hemsl.. Caesalpinoideae. G ♦ Moâ taû: - Queá: Cinamomum cassia (Nees) et Eberth. Hoï Queá: Lauraceae. Coøn goïi laø Queá ñôn, Queá bì. Caây goã lôùn cao 15 m; voû nhaùnh xanh roài naâu dôït. Phieán laù troøn daøi to 15 – 30 x 2,5 – 6 cm, thôm, maët treân laùng, maët döôùi hôi moác, gaân loài. Hoa coù chuøm tuï taùn 12 – 15 cm ôû naùch laù; hoa coù loâng raát mòn; tieåu nhuïy thuï 12, tieåu nhuïy leùp 4, chæ khoâng loâng; noaõn saøo khoâng loâng. Traùi troøn daøi, daøi 12 – 13 mm treân moät ñaáu nguyeân. Queá daøy (ñeán 9 mm); giuùp tieâu hoùa, tuaàn hoaøn, laøm co ruùt töû cung, saùt truøng, choáng ung, choáng dò öùng. - Thò: Diospyros decandra Lour. Hoï Thò: Ebenaceae. Caây goã lôùn; nhaùnh non coù nhieàu loâng seùt vaøng. Phieán laù baàu duïc thon, 4 –9 x 3 – 3,5 cm, ñaùy troøn hay nhoïn nhoïn, moûng, maët treân khoâng loâng, maët döôùi coù loâng ôû gaân chính, gaân phuï 6 caëp, maûnh. Taùn ít hoa ñöïc; ñaøi coù loâng seùt; tieåu nhuïy 16. Chuïm hoa caùi ñaày loâng vaøng. Traùi troøn (Thò oåi), hay beïp (ôû caây treû, Thò ñoàng tieàn, Thò baàn, Thò chaàm khoâng hoät) to ñeán 5 –7 cm, luùc non coù loâng mòn vaøng; hoät daøi 3 cm; phoâi nhuõ khoâng nhaên. Traùi raát thôm, naïc vaøng lôït, laït; coù taùc duïng traán an; trò saùn laõi, coïng vaø ñaøi ôû traùi trò khoù thôû, ho. - Coø ke laù roäng: Grewia abutilifolia Vent. ex Juss.. Hoï Ñay: Tiliaceae. 84 Caây goã nhoû 2 m; nhaùnh non coù loâng hình sao naâu naâu. Laù coù phieán xoan roäng troøn, coù khi coù thuøy caïn, coù loâng hình sao thöa, gaân ôû ñaùy 3; cuoáng 1 –2 cm. Hoa daïng chuøm daøy; caùnh hoa cao baèng 1/3 daøi, coù voøng loâng quanh dóa maät; noaõn saøo ñaày loâng. Traùi 4 hay 2 – 3 caïnh, ít loâng; 2 – 4 nhaân 1 – 2 hoät. - Buùn: Crateva religiosa Forst. f.. Hoï Caùp: Capparaceae. Caây goã to cao ñeán 15 m, coù laù luùc troå boâng; nhaùnh to, coù bì khaåu to. Laù do 3 laù phuï gaàn nhö khoâng cuoáng phuï, moûng, doøn khi khoâ, 2 maët moät maøu, choùt coù muõi, daøi 6 – 16 cm, gaân phuï 7 – 11 caëp. Phaùt hoa ôû choùt nhaùnh; laù ñaøi cao 4 – 10 mm; caùnh hoa daøi 2 –3 cm, treân coïng daøi ñeán 2 cm, maøu ngaø coù khi cam; tieåu nhuïy 13 – 18, daøi ñeán 11 cm, chæ ñoû hay tím. Traùi troøn hay troøn daøi 6 – 20 x 5,5 – 9,5 cm, treân thö ñaøi daøi 6 – 14 cm; hoät trong naïc ngaø, daøi 10 – 19 mm. Laù ñaéng, boå, boå bao töû, trò kinh phong, kieát; ôû Chaâu Phi duøng nhö lôïi söõa. - Keo: Acacia harmandiana (Pierre) Gagn.. Hoï ñaäu: Fabaceae. Caây goã to coù laù ruïng theo muøa, cao ñeán 20 m; gai ñen, daøi ñeán 2,5 cm, laâu ruïng. Soùng 7 cm, 3 tuyeán; thöù dieäp 2 – 4 caëp, daøi 2,5 – 12 cm. Chuøm tuï taùn ôû naùch laù; hoa ñaàu mang hoa khoâng coïng, taïp phaùi; vaønh dính, cao 2 mm, tieåu nhuïy 15 – 22. Traùi cong queïo, daøi 10 – 13 cm, hoät hình thaáu kính troøn troøn, nuùm troøn. - Voâng ñoàng: Erythrina fusca Lour.. Hoï Ñaäu: Fabaceae. Caây goã lôùn cao 10 – 12 m, coù gai naâu ñen. Laù phuï xoan troøn daøi, moác maët döôùi; laù beï phuï laø tuyeán. Chuøm ngang, hoa ñoû choùi; ñaøi 12 mm hình cheùn 5 tai troøn; vaønh coù loâng mòn maët ngoaøi coù loâng ngaén; tieåu nhuïy 10 nhaát lieân. Traùi coù loâng vaøng; hoät daøi 12 mm, naâu ñen ñen, 2n = 42. - Huyeân thaûo tim: Uraria cordifolia Wall.. Hoï ñaäu: Fabaceae. 85 Caây buïi cao 1 m; nhaùnh coù loâng daøy vaøng. Laù phuï 1, xoan, hình tim ôû ñaùy, to 14 – 20 x 9 –14 cm, coù loâng; laù beï cao 15 mm. Chuøm ñôn, hình truï ôû ngoïn, cao 13 – 20 cm, coù nhieàu loâng, hoa höôøng, ñaøi daøi 5 – 6 mm, oáng 1,5 cm. Traùi coù loâng mòn, ñoát 3, dính nhau ôû trung taâm; hoät hình thaän. - Xoan 3 laù: Allophylus cobe (L.) Raeusch. Hoï Nhaõn: Sapindaceae. Caây goã nhoû hay goã lôùn cao ñeán 25 m, thaân to ñeán 30 cm. Laù mang 3 laù phuï ñaùy hôi baát xöùùng, choùt coù ñuoâi daøi, bìa coù ít raêng luùc non, sau nguyeân, gaân phuï 12 – 15 caëp. Chuøm tuï taùn ôû naùch laù, cao 20 cm; nuï khoâng loâng; tieåu nhuïy 8 – 10. Traùi to 5 – 11 x 3,5 – 8 mm, ñoû luùc chín. Laù, reã, voû duøng nhö traø trò ñau bao töû, soát ôû Maõ Lai AÙ. Traùi chua ñaéng ñoäc cho caù, song aên chôi ôû Taân – Guineù. - Cam nuùi: Citrus macroptera Montr. var Kerrii Sw.. Hoï Cam: Rutaceae. Caây cao 10 m; nhaùnh mang gai ñöùng, ngang, daøi 6 – 7 cm. Traùi to 8 – 10 cm; muùi nhieàu hôn, 12 – 13 thay vì 10. Voû daøy 12 –14 mm. - Maêng roâ: WalSura poilanei Pell. Hoï Xoan: Meliaceae Caây goã lôùn cao 18 m, goác to 50 – 60 cm; nhaùnh non coù loâng daøy seùt taùi. Laù mang 5 laù phuï moïc ñoái, troøn daøi, daøi 6,5 – 8 cm, dai, maët döôùi coù loâng mòn vaøng vaøng, gaân phuï 15 – 17, cuoáng phuï 1 – 2 cm; cuoáng chung daøi 10 –15 cm. Chuøm tuï taùn cao 25 – 30 cm; ñaøi coù 5 thuyø cao 2 mm, nhoïn; vaønh 5 tai troøn daøi thon, bìa rìa loâng, cao 3 mm; tieåu nhuïy 10; dóa maät; noaõn saøo 2 buoàng, voøi 2 mm. Goã vaøng cöùng. - Caùt ñaèng ñoû: Thunbergia coccinea Wall. ex G. Don. Hoï OÂ roâ: Acanthaceae Daây leo cao, quaán qua traùi. Laù coù phieán baàu duïc hay heïp, to 12 x 3 – 6,5 cm, ñaùy taø hay troøn hôi loõm, bìa nguyeân hay coù raêng hay coù thuyø, gaân ôû ñaùy 5, loõm ôû maët treân, loài ôû maët döôùi, nhaùm; cuoáng 3 cm. Hoa chuøm ôû ngoïn, cao 20 – 40 cm, truïc coù loâng naèm, 86 mòn; tieàn dieäp 2, to 15 mm; laù ñaøi nhoû, rìa loâng; vaønh ñoû, coù oáng 2,3 cm, roäng 2 – 3 cm, moâi döôùi daøi; tieåu nhuïy 4 coù loâng, moät bao phaán coù cöïa; noaõn saøo coù loâng, nang coù moû. - Böôùm moät hoa: Aphenandra uniflora (G.Don) Brem. Hoï Caø pheâ: Rubiaceae. Coû boø roài ñöùng thaáp, cao 12 – 20 cm; thaân coù loâng. Laù coù phieán xoan, daøi 2 – 4 cm, coù loâng thöa; cuoáng ngaén. Hoa coâ ñoäc ôû naùch laù; laù ñaøi coù loâng; vaønh coù oáng cao 2 – 2,5 cm, tai traéng roäng, daøi 1,7 cm, tieåu nhuïy khoâng thoø. Phì quaû baàu duïc, coù loâng, coù ñaøi coøn laïi. - Nguû traûo: Vitex negundo L. Hoï coû roi ngöïa: Verbenaceae. Caây goã cao 3 – 8 m; caønh moác moác. Laù mang 5 laù phuï thon, bìa nguyeân, khoâng loâng, maët döôùi moác, raát thôm; cuoáng daøi, chuøm tuï taùn ôû ngoïn nhaùnh; hoa tím; ñaøi laø oáng coù 5 raêng; vaønh coù oáng cao, mieäng roäng, moâi treân nhoû, 2 thuøy, moâi döôùi 3 thuøy; tieåu nhuïy 4. Traùi khoâ to 4 mm, vaøng. Reã haï nhieät, boå, lôïi kinh, trò söng ñaàu, giuùp ho, trò saùn laõi, voû trò ñau sau sanh; laù boå, trò saùn laõi, baïi, söng mình, caûm, ung thö, phong thaáp; traùi trò nhöùc ñaàu, yeáu gan. - Bình linh loâng: Vitex pinnata L. Hoï Coû roi ngöïa: Verbenaceae. Caây goã lôùn ñeán hôn 20 m, ñöôøng kính 70 cm; caønh non vuoâng, coù ít loâng vaøng. Cuoáng laù coù caùnh moûng vaø roäng; phieán laù phuï gaàn nhö khoâng coù loâng; hoa lam hay tim tím; ñaøi coù 5 raêng; vaønh coù 2 moâi, 5 tai; tieåu nhuïy 4. Quaû nhaân cöùng to 7 mm. - Ngheä: Curcuma aromatica Salisb. Hoï Göøng: Zingiberaceae. Ñòa thöïc vaät cao 1 m; cuû vaø caên haønh vaøng, raát thôm. Laù coù phieán daøi 30 – 60 cm, roäng 15 cm; cuoáng ngaén. Phaùt hoa ôû ñaát, cao 20 cm, roäng 7 cm;laù hoa treân höôøng; caùnh hoa höôøng, daøi 1 cm; moâi troøn; noaõn saøo coù loâng. Cuû duøng ñeå laøm thuoác, boå, kieän vò, trò teâ thaáp, laøm laønh toát caùc veát thöông, khoâng naùm, caàm maùu, lôïi kinh, trò noïc raéng; choáng sieâu khuaån thuyû baøo chaån. 87 - Haø thuû oâ: Streptocaulon griffithii Hook. f.. Hoï Thieân lyù: Asclepiadaceae. Daây leo; reã to; caønh non, traùi coù loâng phuùn daøy. Laù coù phieán baàu duïc xoan ngöôïc, dai dai, ñaàu taø, ñaùy hình tim, coù loâng 2 maët, daøy ôû maët döôùi, gaân phuï 14 – 18 caëp; cuoáng 3 mm. Tuï taùn löôõng phaân, daøi 2,5 – 5 cm; coïng hoa 3 – 4 mm; daøi coù loâng phuùn; vaønh hình thuùng, roäng 7 – 8 mm, oáng ngaén khoâng loâng; traøng phuï do coïng daøi ra. Manh nang cuïng ñaàu, daøi 7.5 – 10 cm; hoät daøi 7,5 mm, loâng maøo 2,5 cm. - Goái haït (Cuû roái): Leea rubra Bl. ex Spreng. Hoï: Leeaceae: Buïi cao 1,5 m; reã cuû; thaân coù raõnh. Laù 2 – 3 laàn keùp; laù phuï xoan thon nhoïn daøi ñeán 10 cm, roäng 2 – 3 cm, bìa coù raêng naèm, laù beï 2 cm, coù 3 raêng. Taûn phoøng daøy; coïng ñoû; caùnh hoa 5; traøng vaøng. Phì quaû ñoû, beïp, to 6 – 7 mm; hoät 4 – 6, bì nhaên vaøo trong. Cuû trò phong thaáp; traùi nhaát laø hoät, trò saùn. - Chuøm ngaây: Moringa oleifera Lamk. Hoï Chuøm ngaây: Moringaceae. Caây goã to cao 5 – 10 m. Laù coù 3 laàn keùp, maøu xanh moác moác,khoâng loâng; laù beï bao laáy choài. Hoa traéng, to troâng hôi gioáng hoa ñaäu; caùnh hoa 5, daûnh leân; tieåu nhuïy thuï 5, xen vôùi 5 tieåu nhuïy leùp; noaõn saøo 1 buoàng, ñính phoâi traéc moâ 3. Nang daøi ñeán 55 cm, to 2 cm, nôû thaønh 3 maûnh maäp; hoät nhieàu; troøn, deïp, to 1 cm, coù caùnh bao quanh moûng. - Chuøm keát, Buø keát: Gleiditsia australis Hemsl. ex Foxb. & Hemsl.. Hoï phuï Ñieäp: Caesalpinoideae. Caây goã lôùn cao 8m, coù gai to, cöùng, chia nhaùnh. Laù 2 laàn keùp, mang 3 – 4 caëp thöù dieäp; tam dieäp 6 – 8 caëp, coù loâng maët treân, ñaàu troøn hay loõm. Hoa chuøm, taïp phaùi hay bieät chu, caùnh hoa ñaày loâng maët trong; tieåu nhuïy rôøi, 10 ôû hoa ñöïc,5 ôû hoa löôõng phaùi. Traùi deïp, mong moûng, cöùng, naâu ñen, hoät 10 – 12. Traùi chöùa saponin duùng goäi ñaàu, trò gaøu toát, choáng sieâu khuaån. 88 2.4.7. Keát quaû phaân tích ñaát: Ngöôøi laáy maãu: Traàn Thò Bieân, ngaøy: 05/05/07. 89 KEÁT LUAÄN VAØ YÙ KIEÁN ÑEÀ XUAÁT Taøi nguyeân thöïc vaät röøng An Giang noùi chung, nuùi Daøi – Tri Toân noùi rieâng, maëc duø chæ coøn laø röøng thöù sinh, chæ coù röøng ngheøo kieät ñang ñöôïc caáp baùch baûo veä trong maáy naêm qua. Song chuùng vaãn coù giaù trò raát lôùn treân caùc lónh vöïc khoa hoïc, kinh teá vaø moâi sinh moâi tröôøng neáu ñöôïc baûo veä phaùt trieån toát trong thôøi gian tôùi. + Ña daïng veà caáu truùc thaønh phaàn thöïc vaät. + Ña daïng veà nguoàn gen quyù hieám. + Ña daïng veà nguoàn gen baûn ñòa ñaëc höõu vaø caän ñaëc höõu. + Ña daïng veà thöïc vaät coå xöa. + Coù nhieàu loaøi caây cung caáp goã. + Coù nhieàu loaøi caây döôïc lieäu. + Coøn coù caùc loaøi caây laøm caûnh, caây aên traùi vaø caây laøm rau xanh. Töø ñoù chuùng ta caàn baûo veä nguoàn taøi nguyeân thöïc vaät ôû khu vöïc naøy, cuï theå thöïc hieän caùc coâng vieäc nhö sau: ♦ Veà phoøng hoä moâi sinh, moâi tröôøng: Do haäu quaû naëng neà cuûa söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi (khai thaùc goã, cuûi, ñoát nöông laøm raãy, söï taøn phaù röøng cuûa 2 cuoäc chieán tranh aùc lieät choáng thöïc daân Phaùp vaø ñeá quoác Mó) cuøng vôùi ñieàu kieän ñoäc ñaùo cuûa ñòa hình, ñòa chaát vaø khí haäu ñaõ laøm cho quaàn heä thöïc vaät röøng bò taøn phaù kieät queä, traïng thaùi röøng nguyeân sinh khoâng coøn, caùc loaøi caây goã quyù hieám ñaëc höõu coù giaù trò kinh teá chæ coøn laïi caù bieät vôùi chaát löôïng caây keùm hoaëc coù chuûng loaïi ñang coù nguy cô tuyeät chuûng,… Ñaát röøng haøng naêm bò xoùi moøn nghieâm troïng, trô soûi ñaù do ñoä che phuû maët ñaát khoâng coøn daãn ñeán dieän tích röøng töï nhieân coøn laïi chæ laø röøng thöù sinh ngheøo kieät, coù nôi coøn laïi moät ít caây hoaëc trô soûi ñaù khoâng coù thöïc vaät che phuû, gaây taùc haïi raát lôùn cho söï thieáu huït nguoàn nöôùc cho con ngöôøi cuõng nhö moâi tröôøng soáng cuûa sinh vaät ôû vuøng Baûy Nuùi noùi chung vaø nuùi Daøi noùi rieâng. Ñaëc bieät qua keát quaû phaân tích ñaát cho thaáy, vuøng ñaát nôi ñaây ñaát thuoäc loaïi ngheøo dinh döôõng vaø bò röûa troâi. 90 Nhôø coù caùc chính saùch veà baûo veä phaùt trieån röøng ñuùng ñaén, hieäu quaû phoøng choáng xoùi moøn, giöõ nguoàn nöôùc cuõng nhö veà moâi sinh moâi tröôøng trong khu vöïc ñöôïc caûi thieän raát nhieàu so vôùi 20 naêm veà tröôùc. Tuy nhieân: - Caàn ñaåy maïnh hôn nöõa coâng taùc quy hoaïch, xaây döïng caùc döï aùn phaùt trieån kinh teá cuûa tænh trong ñoù coù quy hoaïch ñaát cho laâm nghieäp ñeå quaûn lyù, baûo veä nhöõng dieän tích röøng töï nhieân coøn laïi ñoàng thôøi khoâi phuïc troàng laïi nhöõng dieän tích röøng ñaõ maát ñi vaø coù chính saùch giao ñaát, giao röøng cho daân chaêm soùc, baûo veä oån ñònh ñôøi soáng cho nhaân daân vaø ngaên chaën naïn chaët phaù röøng traùi pheùp vaãn coøn ñang tieáp dieãn ñaëc bieät laø naïn chaùy röøng trong ñieàu kieän khí haäu khoâ haïn nhö hieän nay. - Beân caïnh ñoù caàn phoå bieán saâu roäng trong nhaân daân kieán thöùc veà chaêm soùc vaø baûo veä röøng nhaát laø ôû caùc hoä laøm vöôøn, troàng caây aên traùi doïc theo caùc ñöôøng moøn leân nuùi ñeå hoï bieát caùch ngaên chaën xoùi moøn laøm röûa troâi lôùp ñaát maët khi coù nhöõng côn möa lôùn. ♦ Döï aùn quy hoaïch, phaùt trieån: - Chuù yù nhaán maïnh quy hoaïch caùc khu röøng phoøng hoä: röøng phoøng hoä ñoài nuùi, röøng phoøng hoä vaønh ñai bieân giôùi, röøng phoøng hoä baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi ñoàng baèng; röøng ñaëc duïng: caûnh quan, vaên hoaù, lòch söû. Qua khaûo saùt nhaän thaáy ôû nuùi Daøi hieän nay coù moät vò trí raát lyù töôûng ñoù laø “Ñieän Trôøi Gaàm: nôi ñaët cô quan vaên phoøng tænh uyû trong nhöõng naêm 1962 - 1967”, phuø hôïp ñeå xaây döïng khu caûnh quan lòch söû. Maët khaùc coù bieän phaùp troàng laïi röøng thieát keá theo khu du lòch vöøa baûo veä ñöôïc röøng vöøa laø nôi du khaûo veà nguoàn ñaày yù nghóa cuûa tænh nhaø. - Baûo toàn caùc loaøi thöïc vaät quyù hieám, trong ñoù coù caùc loaøi ñang coù nguy cô bò tuyeät chuûng: Caåm lai, Traàm höông, Mun, Laùt hoa vaø caùc loaøi ñaëc höõu khaùc. ♦ Döï aùn phaùt trieån caây Laùt hoa (chukrasia tabularis var dongnaiensis): Caây Laùt hoa laø moät trong nhöõng loaøi caây quyù hieám coù ôû An Giang ñöôïc phaùt hieän ôû nuùi Daøi, laø loaøi caây goã quyù, vaân ñeïp, khoâng bò moái, moït duøng cheá bieán ñoà moäc cao caáp. Ôû Vieät Nam caây moïc töï nhieân hoaëc gieo troàng röøng phaân boá ôû nhöõng vuøng coù löôïng möa töø 1500 – 2000 mm/naêm, moïc toát treân ñaát feralitte phaùt trieån treân ñaù meï Granit, 91 thöôøng moïc hoãn giao vôùi caùc loaøi khaùc ñöôïc phaân boá ôû ñoä cao töø 400 m trôû leân. Vôùi döï aùn naøy: - Baûo toàn ñöôïc loaøi quyù hieám naèm trong saùch ñoû Vieät Nam. - Goùp phaàn ña daïng loaøi cho söï phaùt trieån röøng tænh An Giang. - Taêng giaù trò kinh teá thu nhaäp töø röøng ôû caùc hoä laøm ngheà röøng. - Caây Laùt hoa thích hôïp vôùi ñieàu kieän töï nhieân ôû caùc vuøng nuùi ôû An Giang coù ñoä cao töø 400 m trôû leân trong ñoù coù nuùi Daøi. - Seõ taïo ra moät vuøng sinh thaùi ñaëc bieät quan troïng veà nhieàu maët, trong ñoù keå caû vieäc baûo toàn vaø phaùt trieån ñöôïc loaøi quyù hieám. - Baûo toàn loaøi quyù hieám maø hieän nay ít coù ñòa phöông coøn soùt laïi loaøi naøy. - Goã Laùt hoa laø maët haøng cao caáp ñöôïc öa chuoäng keå caû trong vaø ngoaøi nöôùc, coù giaù trò xuaát khaåu cao, giaûi quyeát lao ñoäng cho con ngöôøi vaø laø bieän phaùp naâng cao thu nhaäp ngöôøi laøm ngheà röøng, taêng giaù trò GDP cuûa ñòa phöông. ♦ Döï aùn phaùt trieån taïo gioáng caây Traùm traéng (Cinariumaibum racosh): ÔÛ Vieät Nam caây Traùm traéng coù nhieàu ôû phía Baéc vaø Taây Nguyeân, rieâng ôû An Giang loaøi caây naøy ñöôïc phaùt hieän ôû nuùi Daøi. Caây coù thaân goã thaúng troøn, kích thöôùc lôùn, laù roäng thöôøng xanh, thöôøng moïc töï nhieân trong caùc loaïi röøng hoãn giao ôû ñoä cao döôùi 600 m so vôùi maët bieån, thích hôïp voùi khí haäu aåm, nhieät ñoä trung bình, löôïng möa cao. Vôùi döï aùn naøy: - Vì laø loaïi caây thuôøng xanh, coù taùc duïng ña muïc ñích, trong ñoù coù phoøng hoä neân mang laïi nhieàu lôïi ích, taêng thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng, giaûi quyeát söû duïng nguoàn lao ñoäng taïi choã. - Phaùt trieån vuøng caây nguyeân lieäu cho ñòa phöông, môû mang nhieàu ngaønh ngheà, vieäc laøm. - Taïo thaûm xanh cho röøng phoøng hoä, taêng ñoä che phuû röøng - Caây coù goã nheï, thôù mòn, deã boùc duøng nhieàu trong coâng nghieäp cheá bieán goã, vaùn, söû duïng ñoà noäi thaát ñeïp. 92 - Nhöïa duøng trong coâng nghieäp cheá bieán xaø phoøng, nöôùc hoa, sôn toång hôïp, chaát caùch ñieän, coâng ngheä verni – sôn. Caây coù ñöôøng kính 25 – 30 cm cho 0,6 – 0,8 lít nhöïa, coù theå khai thaùc quanh naêm, sau 20 ngaøy 1 laàn (moät soá nöôùc: Anh, Phaùp, Trung Quoác thöôøng mua loaïi nhöïa naøy vôùi giaù 4.000ñ/1kg) - Quaû duøng laøm thöïc phaåm, cheá bieán oâ mai, laøm thuoác, haøng myõ phaåm, daàu aên (giaù baùn 3.000 – 4.000ñ/1kg) Caây baét ñaàu thu hoaïch töø naêm thöù 7 – 8 trôû ñi. ♦ Döï aùn phuïc hoài sinh thaùi caùc xaõ hôïp thöïc vaät röøng quyù hieám: Caùc loaïi caây Daùng höông, Caåm lieân, Traàm höông laø caùc loaïi caây coù giaù trò kinh teá cao,… coù khaû naêng phuïc hoài laïi ñöôïc caùc thaûm thöïc vaät röøng ñaõ maát tröôùc ñaây. Ngoaøi ra, qua ñôït khaûo saùt naøy coøn phaùt hieän quaàn hôïp Daùng höông (Pterocarpus macrocarpus) nguyeân traïng, chöa bò taùc ñoäng cuûa con ngöôøi. Öu hôïp naøy toàn taïi ôû ñòa hình coù ñoä doác thaáp, ít ñaù loä ñaàu, ôû ñoä cao khoaûng 400m. Ngoaøi Daùng höông chieám öu theá coøn coù moät soá loaøi thöïc vaät khaùc phaân boá raûi raùc nhö Ñieàu, Loøng man, Choøi moøi, Quaêng,… 93 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät 1. Leâ Troïng Cuùc (2002), Ña daïng sinh hoïc vaø baûo toàn thieân nhieân, Nxb ÑH Quoác gia Haø Noäi. 2. Nguyeãn Vaên Döôõng, Traàn Hôïp (1970), Kyõ thuaät thu haùi maãu vaät laøm tieâu baûn caây coû, Nxb Noâng thoân. 3. Nguyeãn Thöôïng Hieàn (2002), Giaùo trình thöïc vaät vaø ñaëc saûn röøng, Tröôøng ÑH Noâng laâm TP.HCM – khoa Laâm nghieäp. 4. Phaïm Hoaøng Hoä (1991), Caây coû Vieät Nam (3 taäp) – Xuaát baûn laàn thöù 4 taïi Paris. 5. Phaïm Thaønh Hoå (1996), Sinh hoïc ñaïi cöông, Tuû saùch ÑH khoa hoïc Töï Nhieân, TP.HCM. 6. Traàn Hôïp (2002), Taøi nguyeân caây goã Vieät Nam – Nxb Noâng nghieäp. 7. Traàn Coâng Khanh (1979), Thöïc taäp hình thaùi vaø giaûi phaåu thöïc vaät, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp. 8. Phuøng Ngoïc Lan, Hoaøng Kim Nguõ (1998), Sinh thaùi röøng, Giaùo trình ÑH Laâm nghieäp, Nxb Noâng nghieäp. 9. Phaïm Bình Quyeàn (2002), Ña daïng sinh hoïc, Nxb ÑH Quoác gia Haø Noäi. 10. Hoaøng Thò Saûn (Chuû bieân), Traàn Vaên Ba (2001), Hình thaùi giaûi phaåu hoïc thöïc vaät, Nxb Giaùo duïc. 11. Nguyeãn taäp (2002), Ñieàu tra caây thuoác vaø nghieân cöùu baûo toàn, Vieän Döôïc lieäu – Boä y teá Haø Noäi. 12. Nguyeãn Nghóa Thìn (2004), Thöïc vaät vaø ña daïng loaøi, Nxb ÑH Quoác gia Haø Noäi. 13. Nguyeãn Vaên Theâm (2002), Sinh thaùi röøng, Nxb Noâng nghieäp TP.HCM. 14. Thaùi Vaên Tröøng (1998), Nhöõng heä sinh thaùi röøng nhieät ñôùi ôû Vieät Nam, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät. 15. Thaùi Vaên Tröøng (1978), Thaûm thöïc vaät röøng Vieät Nam treân quan ñieåm heä sinh thaùi, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ Thuaät Haø Noäi. 16. Nguyeãn Vaên Tuyeân (1997), Sinh thaùi vaø moâi tröôøng, Nxb Giaùo duïc. 94 17. C.Vili (1971), Sinh hoïc, Nxb Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät Haø Noäi. 18. E.P.Odum (1978), Cô sôû sinh thaùi hoïc taäp 1, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi. 19. E.P.Odum (1979), Cô sôû sinh thaùi hoïc taäp 2, Nxb Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp Haø Noäi. 20. Nguyeãn Xuaân Ñaëng, Phaïm Troïng Aûnh, Nguyeãn Vaên Saùng, Nguyeãn Minh taâm, Leâ Xuaân Hueä, Ñaëng Thò Ñaùp, Traàn Trieát, Nguyeãn Tröôøng Sôn, Buøi Höõu Maïnh, Nguyeãn Phuùc Baûo Hoøa, Benjamin Hayes, Bryan Stuart (2004), Ña daïng sinh hoïc vöôøn quoác gia U Minh Thöôïng – Vieät Nam, Nxb Noâng nghieäp TP.HCM. 21. Ban töø ñieån Nxb Khoa Hoïc Kyõ Thuaät (2004), Töø ñieån sinh hoïc Anh – vieät vaø Vieät – Anh, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät Haø Noäi. 22. Boä khoa hoïc vaø Moâi tröôøng (1996), Saùch ñoû Vieät Nam phaàn thöïc vaät, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät Haø Noäi. 23. Boä khoa hoïc vaø Moâi tröôøng (2001), Töø ñieån ña daïng sinh hoïc vaø phaùt trieån beàn vöõng Anh - Vieät, Nxb Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät Haø Noäi. 24. Boä Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, Vuï Khoa hoïc coâng ngheä vaø chaát löôïng saûn phaåm (2000), Teân caây röøng Vieät Nam, Nxb Noâng ngheäp Haø Noäi. 25. Cuïc Thoáng keâ An Giang (2006), Nieân giaùm thoáng keâ 2005. 26. Phaân vieän ñieàu tra quy hoaïch röøng II (2002), Baùo caùo keát quaû ñieàu tra ñaëc ñieåm phaân boá thaûm thöïc vaät vaø xaây döïng danh luïc thöïc vaät röøng vuøng ñaát quy hoaïch cho Laâm nghieäp ôû tænh An Giang. 27. Phaân hoäi caùc vöôøn quoác gia vaø khu baûo toàn thieân nhieân Vieät Nam (2001), Caùc vöôøn quoác gia Vieät Nam, Nxb Noâng nghieäp Haø Noäi. 28. Quyõ Heinrich Boll (2002), Baûn ghi nhôù – Jo,burg, söï coâng baèng trong moät theá giôùi moûng manh, Baûn ghi nhôù cho hoäi nghò thöïông ñænh veà phaùt trieån beàn vöõng. 29. Trung taâm nghieân cöùu taøi nguyeân vaø moâi tröôøng ÑH quoác gia Haø Noäi (2001), Danh luïc caùc loaøi thöïc vaät Vieät Nam, Nxb Noâng nghieäp Haø Noäi. 30. UBND tænh An Giang (2004), An Giang 30 naêm xaây döïng vaù phaùt trieån. 95 31. UBND tænh An Giang (2003), Baùo caùo ñeà taøi khoa hoïc ñieàu tra thaûm thöïc vaät röøng tænh An Giang. 32. UBND tænh An Giang (2003), Ñòa chí An Giang. 33. WWW – Chöông trình Ñoâng Döông (2003), Soå tay höôùng daãn ñieàu tra vaø giaùm saùt ña daïng sinh hoïc, Nxb Giao thoâng vaän taûi. Tieáng Phaùp 34. M. Schmid (1974), Veùgeùtation Du Viet Nam, Le Massf Sub – Annamitique Et Les Reùgion Limitrophes, Orstom – Paris. PHUÏ LUÏC PHAÅU ÑOÀ TRAÉC DIEÄN VAØ CHIEÁU TAÙN THÖÏC VAÄT Moàng gaø Soå aán (Soå baø) Böùa nhaø (Tai chua) Celosia argentea Dillenia indica Garcinia cochinchinensis Chieác (Loäc vöøng) Nhaõn loàng Hoàng bì Barringtonia acutangula Passiflora foelida Trichosanthes rubriflos Caùp gai nhoû Maøn maøn Coø ke Capparis micrantha Cleome viscosa Crewia tomentosa Traàn mai (Hu ñen) Göøa Choøi moøi Trema orientalisa Ficus microcarpa Antidesma acidum Daâu ta Chön baàu Muoâi Saøi Goøn Baccaurea ramiflora Combretum quadrangulare Melastoma saigonensis Baèng laêng oåi Baèng laêng nöôùc Gừa Lagerstroemia calyculata Lagerstroemia speciosa Ficus microcarpa Lim soùng coù loâng (lim vaøng) Chanh saùc Maét traâu cong Peltophorum dasyrrachis Citrus hystris Micromelum minotum Xoan Vaùc Nho daïi Melia azedarach Cayratia triflolia Vitis flexuosa Ña ña (Haûi sôn) Daønh daønh laùng Boà ñeà (Ñeà) Harrisonia perforata Gardenia philastrei Ficus religiosa Dang Boâng döøa Ba gaïc thoå Aganonerion polymorphum Catharanthus roseus Rauvolfia vomitoria Loàng möùc loâng Caø noàng Nuùc naùc Wrightia pubescens Solanum torvum Oroxylon indicum Daây boâng xanh Thieát ñinh laù beï Sö nhó Thunbergia grandiflora Markhamia stipulata Leonotis neoitifolia Choùc (Caùt loài) Ñòa lieàn Traùm traéng (caø na) Costus speciosus Kaempferia galanga Canarium album Nöa thaùi Ngaùi Nhaøu Amorphophallus panomensis Ficus fulva Morinda citrifolia Thieân tueá löôïc Traâm traéng Cycas pectinata Syzygium chanlos Chuøm ngaây Buùn Haø thuû oâ Moringa oleifera Crateva religiosa Streptocaulon griffithii Bình linh loâng Maêng roâ Caùt ñaèng ñoû Vitex pinnata Walsura polanei Pell Thunbergia coccinea Ngheä Coø ke laù roäng Nguõ traûo Curcuma aromatica Grewia abutilifolia Vitex negundo Goái haïc Voâng ñoàng Cam nuùi Leea rubra Erythrina fusca Citrus macroptera Keo Moùng boø ñoû Böôùm moät hoa Acacia harmandiana Bauhinia purpurea Aphenandra uniflora Queá Huyeân thaûo tim Boø caïp nöôùc Cinamomum cassia Uraria cordifolia Cassia fistula Bôøi lôøi Xoan ba laù Litsea sp Allophyllus cobbe Traàm höông (Doù) Mun (maëc nöa) Muoàng xieâm (muoàng ñen) Aquilaria crassna Diospyros mollis Cassia siamea Maõ tieàn (Cuû chi) Caåm lai Xaây Strychonos nux – vomia Dalbergia cultrata Dialium cochinchinensis Daùng höông Quaêng loâng Laùt hoa Ñoàng Nai Pterocarpus macrocarpus Alangium salvifolium Chukrasia Tabularia ._.