Điều chỉnh chính sách thuế trong quá trình hội nhập kinh tế khu vực và thế giới

Lêi nãi ®Çu. ë bÊt cø chÕ ®é x· héi nµo, thuÕ lu«n lµ c«ng cô ®Ó huy ®éng nguån thu ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ- x· héi vµ chi tiªu cho bé m¸y Nhµ n­íc ®ã. Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay th× thuÕ l¹i cµng ®ãng vai trß quan träng h¬n bao giê hÕt ®èi víi sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh tÕ th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc nãi chung vµ cña ViÖt nam nãi riªng. Cïng víi chÝnh s¸ch ®æi míi- më cöa nÒn kinh tÕ, ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ tõ nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80 vµ 90, n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc ®i dµi vµ v÷ng ch¾c trªn con ®­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña nhiÒu tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ quan träng nh­: ASEAN( th¸ng 7/1995), APEC( th¸ng 11/1998),ASEM...; ®· ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi trong ®ã ph¶i nãi ®Õn lµ HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü, chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ th¸ng 11/2001 vµ hiÖn nay “con tµu” héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt nam ®ang ®i ®Õn ga cuèi, ®ã lµ trë thµnh thµnh viªn cña Tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ( WTO). §Ó cã thÓ tham gia WTO, chóng ta cÇn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, kinh tÕ trong ®ã viÖc ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ lµ mét nhiÖm vô hÕt søc quan träng. Trong qu¸ tr×nh häc tËp ë tr­êng vµ qua mét thêi gian t×m hiÓu, nghiªn cøu, em ®· quyÕt ®Þnh chän vÊn ®Ò: “§iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi” lµm ®Ò tµi cho Kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Ngoµi phÇn lêi më ®Çu, môc lôc, kÕt luËn, phô lôc vµ tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn tèt nghiÖp “®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi” cña em gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ. Ch­¬ng II: ChÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam hiÖn nay vµ nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. Ch­¬ng III: §Þnh h­íng c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ. Do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, mÆc dï ®· cã sù gióp ®ì tËn t×nh cña c¸c thÇy c«, ®Æc biÖt lµ sù chØ b¶o cña c« gi¸o- Th¹c sÜ Bïi ThÞ Lý, nh­ng kho¸ luËn tèt nghiÖp cña em sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, sai sãt hoÆc nhÇm lÉn, Em rÊt mong nhËn ®­îc sù gióp ®ì, gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó c¸c néi dung trong ®Ò tµi nµy cña em cã thÓ hoµn thiÖn h¬n. ch­¬ng i. sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi 1. Vai trß cña thuÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt nam. 1.1. ThuÕ lµ kho¶n thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸c nguån thu ng©n s¸ch cña c¸c quèc gia, th«ng th­êng gåm c¸c kho¶n thu nh­: thuÕ, phÝ vµ c¸c kho¶n vay cho ng©n s¸ch cña chÝnh phñ; trong ®ã thuÕ ®ãng vai trß lµ nguån thu chñ yÕu. ThuÕ lu«n lµ nguån thu chñ yÕu cho ng©n s¸ch ®èi víi mäi quèc gia (th­êng chiÕm tõ 78%-95% tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc), lµ nguån lùc tµi chÝnh ®Ó Nhµ n­íc thøc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vµ cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô c«ng céng cho x· héi. Theo kh¶o s¸t cña Ng©n hµng ThÕ giíi, t¹i 85 n­íc trªn thÕ giíi th× 60 n­íc cã kho¶n thu thuÕ chiÕm 80% tæng thu ng©n s¸ch. §Æc biÖt c¸c n­íc nh­: §øc, NhËt, Ph¸p, Mü ®¹t tû träng rÊt cao: N­íc NhËt Ph¸p Mü §øc Tû träng thuÕ trong tæng thu ng©n s¸ch (%) 95.4 95.3 95 92.7 (Nguån: Gi¸o tr×nh thuÕ vµ hÖ thèng thuÕ ViÖt Nam - Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, 1999). Cßn ë Thuþ §iÓn, trong vßng gÇn 40 n¨m, tõ n¨m 1950 ®Õn 1988, møc ®ãng gãp cña thuÕ vµo ng©n s¸ch cña Nhµ n­íc kh«ng ngõng t¨ng: N¨m 1950 1960 1965 1970 1988 Tû träng thuÕ trong tæng thu ng©n s¸ch (%) 23 30 35 51 64 (Nguån: ThuÕ Thuþ §iÓn- Th«ng tin chuyªn ®Ò, Hµ néi 1990 ViÖn Khoa häc Tµi chÝnh, Bé Tµi chÝnh) ë ViÖt nam, sù ®ãng gãp cña thuÕ trong ng©n s¸ch lu«n gi÷ vÞ trÝ quan träng. §Æc biÖt nh÷ng n¨m gÇn ®©y thuÕ chiÕm tØ träng lín trong ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Nh÷ng sè liÖu trªn ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ hµng ®Çu cña thuÕ trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. MÆt kh¸c, nh÷ng sè liÖu ®ã cßn cho ta thÊy vÞ trÝ ®ã ngµy cµng cã xu h­íng quan träng h¬n. Ngoµi nguån thu chñ yÕu tõ thuÕ, cßn cã nhiÒu biÖn ph¸p lµm cho ng©n s¸ch t¨ng lªn, nh­ viÖc Nhµ n­íc n©ng gi¸ s¶n phÈm, dÞch vô hoÆc ng­îc l¹i h¹ møc l­¬ng cña c¸c ®èi t­îng Nhµ n­íc tr¶ l­¬ng. Song, c¶ hai biÖn ph¸p nµy ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i lµ nhµ ®éc quyÒn s¶n xuÊt vµ cung øng mäi hµng ho¸ cho x· héi. §iÒu nµy lµ phi thùc tÕ v× tõ tr­íc ®Õn nay Nhµ n­íc ch­a bao giê lµ nhµ ®éc quyÒn c¶, cã ch¨ng chØ ®éc quyÒn ®èi víi mét sè ngµnh nh­: ®iÖn, n­íc, c«ng nghiÖp qu©n sù, th«ng tin... MÆt kh¸c, ng­êi ph¶i chÞu gi¸ hµng ho¸ cao vµ møc l­¬ng h¹ l¹i chÝnh lµ tÇng líp d©n c­ rÊt ®«ng ®¶o cã thu nhËp Ýt. §©y lµ mét khã kh¨n mµ Nhµ n­íc kh«ng thÓ dïng nã ®Ó lµm nguån bæ sung vµo ng©n s¸ch. Do vËy, nÕu so s¸nh ba biÖn ph¸p chuyÓn thu nhËp tõ c¸ nh©n vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc th× biÖn ph¸p thuÕ cã nhiÒu ®iÓm lîi h¬n: tÕ nhÞ, tinh vi, n¨ng suÊt thu. Song còng cÇn chó ý mét sè ®iÓm sau: - §Ó ®¶m b¶o cho nguån thu thuÕ æn ®Þnh, ®¸p øng nguån chi th­êng xuyªn th× cÇn coi träng thuÕ gi¸n thu bëi v× lo¹i thuÕ nµy ®¸nh vµo hµng ho¸, dÞch vô ®­îc tÝnh vµo gi¸ c¶ hµng ho¸- dÞch vô nªn khi nÒn kinh tÕ ®×nh trÖ, suy tho¸i, ng­êi ta vÉn kh«ng thÓ ngõng h¼n viÖc mua s¾m cho nhu cÇu tiªu dïng thiÕt yÕu nªn Nhµ n­íc vÉn cßn nguån thu, tÝnh æn ®Þnh cña lo¹i nµy cao h¬n thuÕ trùc thu. MÆt kh¸c, thuÕ gi¸n thu dÔ ®­îc ng­êi chÞu thuÕ chÊp nhËn h¬n theo nguyªn lý: ®¸nh vµo nh÷ng g× mµ ng­êi chÞu thuÕ lÊy ®i cña x· héi cã t¸c dông tèt h¬n lµ ®¸nh vµo nh÷ng g× mµ hä nhËp vµo cho x· héi. - Mét yªu cÇu quan träng lµ thuÕ ph¶i bao qu¸t ®­îc hÇu hÕt mäi ho¹t ®éng tõ s¶n xuÊt kinh doanh, chÕ biÕ, söa ch÷a, chÕ t¹o, khai th¸c, x©y dùng, vËn t¶i, bu«n b¸n, ¨n uèng...®Õn dÞch vô tõ mäi nguån thu nhËp th­êng xuyªn hay kh«ng th­êng xuyªn. mäi ho¹t ®éng tiªu dïng x· héi. - Mét chó ý thø n÷a cã tÝnh nguyªn t¾c lµ khi thu thuÕ cÇn tr¸nh g©y t×nh tr¹ng “thuÕ giÕt thuÕ”, tr¸i l¹i thuÕ ph¶i nu«i d­ìng thuÕ (cã nghÜa lµ khi møc thuÕ cao qu¸ møc cÇn thiÕt, lµm cho ng­êi s¶n xuÊt kh«ng cã l·i n÷a, dÉn ®Õn viÖc doanh nghiÖp ngõng h¼n s¶n xuÊt, sè thuÕ ®¸ng ra ph¶i nép cho ng©n s¸ch kh«ng cßn n÷a). 1.2. ThuÕ lµ c«ng cô qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Bªn c¹nh vai trß lµ nguån thu ng©n s¸ch chñ yÕu, hÖ thèng thuÕ ngµy cµng ®­îc c¸c n­íc sö dông nh­ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ quèc gia. V× chÝnh s¸ch thuÕ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶, ®Õn quan hÖ cung cÇu, ®Õn c¬ cÊu ®Çu t­ vµ sù ph¸t triÓn còng nh­ suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia. NÕu t¨ng thuÕ mµ kh«ng t¨ng chi tiªu chÝnh phñ mét c¸ch t­¬ng øng sÏ lµm gi¶m GNP vµ c«ng ¨n viÖc lµm. Trong kinh tÕ häc ng­êi ta ®Ò cËp ®Õn c¸c yÕu tè cÊu thµnh GNP( Gross National Product) gåm: Chi phÝ cho tiªu dïng c¸ nh©n (C: Consumer spending). Chi phÝ ®Ó ®Çu t­ ( c¶ ®Çu t­ trong n­íc lÉn xuÊt khÈu rßng(I + X - M). (I: Investment; X: Export ; M: Inport) Chi phÝ cña chÝnh phñ ®Ó mua s¾m hµng ho¸- dÞch vô (G: Government spending). Cã nghÜa lµ: GNP = G+I+C. Gi¶ sö møc chi tiªu cña chÝnh phñ vµ chi ®Çu t­ kh«ng thay ®æi th× khi t¨ng thuÕ, thu nhËp cã thÓ sö dông (Yd: disposable income) sÏ gi¶m sót ngay lËp tøc v× Yd= thu nhËp c¸ nh©n- thuÕ c¸ nh©n, lóc ®ã c¸ nh©n sÏ c¾t gi¶m tiªu dïng, dÉn ®Õn C gi¶m, kÐo theo GNP, c«ng ¨n viÖc lµm còng gi¶m theo. Tõ kÕt luËn trªn cïng, ta cßn thÊy mét sè vÊn ®Ò ph¸t sinh, khi t¨ng thuÕ mµ chÝnh phñ kh«ng t¨ng chi tiªu. SÏ dÉn ®Õn mét c©u hái: “T¨ng thuÕ ®Ó lµm g×?” §iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn sù ch¸n n¶n, kh«ng muèn lµm viÖc ë tÇng líp d©n chóng. Song thËt may m¾n, hiÖn t­îng ®ã hÇu nh­ kh«ng cã, ngay c¶ víi ViÖt nam. Nhµ n­íc th­êng dïng nguån thuÕ ®Ó chi tiªu, thay v× chi tiªu c¸ nh©n, ng­êi d©n chuyÓn mét phÇn thu nhËp sang Nhµ n­íc (qua viÖc nép thuÕ) ®Ó chi tiªu c«ng céng cho toµn x· héi mµ trong ®ã tõng c¸ nh©n còng ®­îc h­ëng. Do vËy, ®em mét phÇn chi tiªu c¸ nh©n chuyÓn sang chi tiªu c«ng céng lµ mét hµnh ®éng rÊt ®¸ng khÝch lÖ. Nhµ n­íc cßn dïng thuÕ ®Ó ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ. Lóc hoµn c¶nh kinh tÕ cùc thÞnh, chÝnh phñ cã thÓ gia t¨ng thuÕ ®Ó lµm c¸n c©n thu nhËp nghiªng vÒ phÝa Nhµ n­íc, h¹n chÕ thu nhËp cã thÓ sö dông, t¨ng møc tÝch luü cho Nhµ n­íc, t¹o ra mét nguån vËt chÊt dù phßng khi nÒn kinh tÕ bÞ suy tho¸i hoÆc gÆp thiªn tai vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi. HoÆc cã thÓ h¹ thÊp møc thuÕ khi nÒn kinh tÕ ®ang suy tho¸i, ®×nh ®èn ®Ó n©ng cao møc cÇu kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, tõng b­íc æn ®Þnh vµ phôc håi nÒn kinh tÕ. ThuÕ cßn cã t¸c dông nh»m ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ x· héi. Th«ng qua tõng møc thuÕ suÊt ph©n biÖt ®èi víi tõng s¶n phÈm- dÞch vô hoÆc gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau ®Ó cã chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ ®èi víi mét mÆt hµng, ngµnh hµng hoÆc hµng s¶n xuÊt, tù nã gãp phÇn ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n­íc ViÖt nam hÖn nay thÓ hiÖn râ quan ®iÓm khuyÕn khÝch s¶n xuÊt h¬n th­¬ng m¹i, dÞch vô; khuyÕn khÝch c¸c dÞch vô thiÕt yÕu h¬n xa xØ. Tuú theo yªu cÇu vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn trong tõng thêi kú, nhµ n­íc cã thÓ t¨ng ®Çu t­ b»ng c¸ch gi¶m tû lÖ ®éng viªn tõ thuÕ thu nhËp hoÆc t¨ng thuÕ ®èi víi tiªu dïng hµng ho¸ nh»m gi¶m tiªu dïng, t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm, tøc lµm t¨ng nguån tµi chÝnh cho ®Çu t­. 1.3. ThuÕ gãp phÇn ®iÒu hoµ thu nhËp, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c quy luËt kh¸ch quan ®­îc ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch tèi ®a. §iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph©n cùc ®èi lËp nhau: mét bªn lµ thiÓu sè ng­êi giµu cã lªn nhanh chãng, cßn ®a sè ®¹i bé phËn d©n c­ chØ ®¹t ®­îc møc t¨ng thu nhËp nhá nhoi. T×nh tr¹ng trªn kh«ng chØ nãi lªn møc sèng bÞ ph©n biÖt mµ cßn liªn quan ®Õn ®¹o ®øc, c«ng b»ng x· héi. Mµ thùc sù ý nghÜa cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi v× mäi mÆt cña mét quèc gia lµ kÕt qu¶ cña nç lùc céng ®ång. Bëi vËy sù can thiÖp, ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc lµ ®Æc biÖt h÷u Ých trong ®ã thuÕ lµ mét c«ng cô cã vai trß quan träng. ViÖc ®iÒu hoµ thu nhËp x· héi phÇn nµo ®­îc thùc hiÖn th«ng qua thuÕ doanh thu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ lîi tøc. ThuÕ ®¸nh cao vµo nh÷ng hµng ho¸-dÞch vô cao cÊp nh»m ®iÒu tiÕt bít thu nhËp cña c¸c c«ng ty, c¸ nh©n cã thu nhËp cao so víi b×nh qu©n cña x· héi. Nh÷ng lo¹i thuÕ gi¸n thu nh­ thuÕ doanh thu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt... tho¹t nh×n cø nghÜ sÏ cã lîi cho ng­êi giµu h¬n. Song kh«ng h¼n nh­ vËy, ®iÒu ®ã ®­îc gi¶i thÝch th«ng qua vÝ dô sau: - ThuÕ suÊt doanh thu ®¸nh vµo khiªu vò lµ 30%. - ThuÕ suÊt doanh thu cöa hµng ¨n uèng cao cÊp lµ 10%. - ThuÕ suÊt doanh thu ®¸nh vµo bµo chÕ thuèc ch÷a bÖnh lµ 1% - ThuÕ suÊt ®¸nh vµo qu¸n ¨n b×nh d©n lµ 4%. Hai lo¹i thuÕ ®¸nh vµo trªn lo¹i h×nh gi¶i trÝ, ¨n uèng dµnh cho tÇng líp nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao. Do vËy, nªn ch¨ng chuyÓn sö dông c¸ nh©n cña nhãm ng­êi nµy sang sö dông x· héi b»ng c¸ch ®ãng thuÕ cao khi ®i khiªu vò hoÆc ¨n uèng sang träng. Cßn hai lo¹i thuÕ sau (bµo chÕ thuèc ch÷a bÖnh vµ qu¸n ¨n b×nh d©n) lµ hai lo¹i h×nh s¶n xuÊt dÞch vô mµ ®èi t­îng phôc vô chñ yÕu lµ ®¹i ®a sè d©n chóng nh­ng cã thu nhËp thÊp. §©y chÝnh lµ sù thanh minh cho thuÕ gi¸n thu trong viÖc ®iÒu hoµ thu nhËp ®­îc ph©n phèi trong x· héi. Khi bµn vÒ vai trß cña thuÕ, ng­êi ta cßn thÊy râ rµng h¬n khi nãi ®Õn thuÕ luü tiÕn. HiÖn nay cã hai quan ®iÓm ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy song ®èi lËp nhau: Quan ®iÓm mét: cho r»ng kh«ng nªn ¸p dông ®¸nh thuÕ suÊt luü tiÕn v× hai lý do sau: Lý do thø nhÊt: §¸nh thuÕ luü tiÕn sÏ cã t¸c dông lµm n¶n ý chÝ lµm giµu cña tõng c¸ nh©n mµ ®©y chÝnh lµ ®éng lùc c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, v× cã thu nhËp cao th× thuÕ l¹i ®¸nh cao theo. Lý do thø hai: G©y nªn sù bÊt b×nh ®¼ng trong thuÕ kho¸. Tr­íc thuÕ, mäi ng­êi ®Òu b×nh ®¼ng nh­ng nÕu ¸p dông thuÕ suÊt gia t¨ng, ng­êi giµu sÏ ph¶i nép nhiÒu h¬n ng­êi nghÌo( c¶ mÆt t­¬ng ®èi lÉn tuyÖt ®èi) dÉn ®Õn kh«ng b×nh ®¼ng. *Quan ®iÓm thø hai: nhÊt trÝ víi ®¸nh thuÕ luü tiÕn. - Lý do thø nhÊt: ph©n phèi ®ång ®Òu g¸nh nÆng thuÕ kho¸ gi÷a nh÷ng c¸ nh©n cã møc thu nhËp chªnh lÖch nhau. §iÒu nµy cã nghÜa mét c¸ nh©n cã thu nhËp lín nÕu ph¶i nép thªm mét kho¶n th× còng g©y ra Ýt hi sinh h¬n lµ lÊy ra tõ mét c¸ nh©n cã thu nhËp thÊp. §iÒu nµy thùc sù chØ muèn nãi ®Õn c«ng b»ng vÒ mÆt ®èi nh©n chø kh«ng ph¶i c«ng b»ng vÒ mÆt to¸n häc. Lý do thø hai: Ph©n phèi hîp lý t­¬ng ®èi h¬n c¶ thu nhËp x· héi, tµi nguyªn x· héi. Trong bÊt cø x· héi nµo còng cã ng­êi giµu ng­êi nghÌo. §Ó ng­êi nghÌo bít khæ, kh«ng chØ b»ng c¸ch kªu gäi lßng tõ thiÖn, mµ cßn ph¶i th«ng qua thuÕ, tõ ®ã ng©n s¸ch t¨ng, dïng chi tiªu c«ng céng, san sÎ bít thu nhËp tõ ng­êi giµu sang ng­êi nghÌo, th«ng qua nhiÒu c¸ch (trî cÊp x· héi, cøu tÕ x· héi...). Lý do thø ba: Gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. NÒn kinh tÕ muèn æn ®Þnh ®­îc th× tæng cung vµ tæng cÇu ph¶i cã sù t­¬ng quan phï hîp. ThuÕ ®¸nh luü tiÕn chñ yÕu ¸p dông cho ng­êi cã thu nhËp cao. Song thùc chÊt so víi møc thu nhËp cña hä còng kh«ng ¶nh h­ëng g×. MÆt kh¸c ®¹i bé phËn d©n c­ kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ hoÆc bÞ ®¸nh thuÕ th× còng ë møc thÊp. Do vËy, nã vÉn gióp cho nÒn kinh tÕ chèng ®ì ®­îc bëi mét l­îng cÇu ®«ng ®¶o, dåi dµo t­¬ng ®èi æn ®Þnh sinh ra tõ thu nhËp thÊp, t¹o ra nÒn mãng ®Ó chèng ®ì sù suy sôp cña nÒn kinh tÕ. Lý do thø t­: §¹t n¨ng suÊt cao trong thu thuÕ. Xu h­íng chung cña c¸c quèc gia lµ t×m ra nh÷ng nguån thu nhËp lín ®Ó thu nhiÒu thuÕ theo mét chiÕn l­îc ®­îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ: “Lêi nhiÒu tiÒn ë chç nhiÒu tiÒn”. Nh­ vËy, viÖc ®¸nh thuÕ luü tiÕn sÏ ®¹t ®­îc n¨ng suÊt cao v× thu nh÷ng ng­êi cã tiÒn. Nh­ vËy, ë phÇn trªn chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn vai trß cña thuÕ. Nh­ng vai trß nµy kh«ng xuÊt hiÖn cïng mét lóc mµ nã béc lé theo sù gia t¨ng vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc vµ nh÷ng tiÕn bé x· héi. 2. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp Kh«ng chØ ë ViÖt nam mµ hÇu nh­ ë bÊt kú mét n­íc nµo trªn thÕ giíi, yªu cÇu ph¶i ®æi míi, hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ nãi chung vµ chÝnh s¸ch thuÕ nãi riªng lu«n ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu v× nã ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mçi quèc gia.Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi l¹i cã vÞ trÝ quan träng trong khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh nhÊt thÕ giíi, n­íc ta thùc sù cÇn vµ ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp trong chÝnh s¸ch thuÕ ®Ó gãp phÇn lµ c«ng cô ®iÒu chØnh vµ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh tÕ- x· héi trong thiªn niªn kû míi. Mét sè lý do gi¶i thÝch cho sù cÇn thiÕt nµy nh­ sau: - XuÊt ph¸t tõ xu h­íng ®Èy m¹nh liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, héi nhËp kinh tÕ ®· trë thµnh mét yªu cÇu tÊt yÕu, lµ mét trong nh÷ng nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc gãp phÇn gi¶i phãng c¸c nguån lùc kinh tÕ nh­ thèng nhÊt thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng lao ®éng, khuyÕn khÝch chuyÓn giao c«ng nghÖ, xo¸ bá mäi rµo c¶n ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ quèc tÕ trong ®ã chÝnh s¸ch thuÕ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt, ®Çu t­ më réng. - B­íc ®Çu cña c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n II ®· mang l¹i mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt ®Þnh, kh¼ng ®Þnh b­íc ®i ®óng ®¾n cña c¶i c¸ch thuÕ qua thùc tÕ thi hµnh c¸c luËt thuÕ míi ban hµnh kh«ng g©y l¹m ph¸t, ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch...Trong kÕ ho¹ch c¶i c¸ch thuÕ, vÉn cßn mét sè luËt thuÕ míi cÇn ®­îc ban hµnh thay thÕ dÇn c¸c luËt thuÕ cò kh«ng cßn phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi. - B¶n th©n hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn nay cßn cã nhiÒu khiÕm khuyÕt, cÇn ph¶i hoµn thiÖn nh»m môc ®Ých n©ng cao tÝnh tù gi¸c tu©n thñ ph¸p luËt thuÕ trong d©n c­, ng¨n ngõa trèn lËu thuÕ, xo¸ bá c¸c quy ®Þnh bÊt b×nh ®¼ng trong nghÜa vô thuÕ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tuy nhiªn d­íi ®©y lµ hai lý do chÝnh: 2.1 Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp: C¶i c¸ch thuÕ ®ang lµ mét xu thÕ, ®ang lµ mèi quan t©m chung cña mçi quèc gia trªn thÕ giíi. Víi mçi n­íc, mçi khi chuyÓn sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi th× ®ång thêi còng ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ cho phï hîp nh»m ph¸t huy t¸c dông cña chÝnh s¸ch ®ã. Thùc tÕ cho thÊy qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ trong nh÷ng n¨m qua ®· g¾n liÒn víi nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n trong chÝnh s¸ch thuÕ cña mçi n­íc. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ víi thÕ giíi vµ khu vùc ®ßi hái tõng quèc gia ph¶i cã nh÷ng b­íc ®iÒu chØnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña m×nh trong ®ã c¶i c¸ch thuÕ ®­îc xem lµ mét néi dung cã tÇm quan träng hµng ®Çu nh»m ph¸t huy tèi ®a vai trß cña c«ng cô thuÕ vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ë n­íc ta, song song víi viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· giµnh nhiÒu sù quan t©m cho viÖc ®æi míi hÖ thèng thuÕ mµ cô thÓ lµ qua hai lÇn c¶i c¸ch thuÕ b­íc I (1990-1995) ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ kh¶ quan: - VÒ thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc: sè thu vÒ thuÕ vµ phÝ t¨ng nhanh qua c¸c n¨m ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu chi th­êng xuyªn vµ t¨ng dÇn phÇn dµnh cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Tû lÖ ®éng viªn vÒ thuÕ vµ phÝ/ GDP còng ®­îc n©ng dÇn tõ 12,83% (n¨m 1991) lªn 21,59% (n¨m 1995) ®· gãp phÇn gi¶m tû lÖ thiÕu hôt ng©n s¸ch tõ 2.3% GDP (n¨m 1991) xuèng cßn 0,4% (n¨m 1995) chÊm døt viÖc ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch thay b»ng viÖc vay trong n­íc vµ n­íc ngoµi. - VÒ kinh tÕ: B­íc ®Çu ®· ph¸t huy ®­îc t¸c dông qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. - VÒ x· héi: HÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ¸p dông cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c tÇng líp d©n c­ vÒ c¬ b¶n ®· ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng vÒ nghÜa vô nép thuÕ. - VÒ ph¸p lý: C¸c lo¹i thuÕ chñ yÕu ®­îc ban hµnh d­íi h×nh thøc luËt, ph¸p lÖnh nªn cã tÝnh ph¸p luËt cao h¬n. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, hÖ thèng thuÕ cßn cã nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ trong n­íc còng nh­ bèi c¶nh quèc tÕ. V× vËy, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch míi lµm cho hÖ thèng thuÕ võa ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lý kinh tÕ trong n­íc, võa phï hîp víi luËt lÖ vµ th«ng lÖ quèc tÕ. TiÕp tôc c¶i c¸ch thuÕ b­íc II (1996 ®Õn nay) lµ mét yªu cÇu ®ßi hái cña thùc tiÔn ®Ó ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a chÝnh s¸ch thuÕ víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n míi. Giai ®o¹n nµy, n­íc ta ®ang thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, më réng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. V× vËy, viÖc ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ cho phï hîp víi yªu cÇu cña ®æi míi kinh tÕ lµ mét yÕu tè tÊt yÕu, kh«ng thÓ thiÕu. 2.2. §¸p øng yªu cÇu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ N­íc ta ®· cã nh÷ng quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i song ph­¬ng, ®a ph­¬ng ®a d¹ng, lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC- nh÷ng tæ chøc kinh tÕ ®Çy n¨ng ®éng trong khu vùc vµ ®ang tiÕp tôc hoµn thµnh c¸c thñ tôc ®Ó gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi- WTO, trong ®ã c¸c nghÜa vô vÒ thuÕ mµ chóng ta cam kÕt tu©n thñ cßn cã nh÷ng kh¸c biÖt víi chÝnh s¸ch hiÖn hµnh. Do ®ã, hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ cÇn cã sù thay ®æi, hoµn thiÖn cho phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ. D­íi ®©y lµ nh÷ng cam kÕt cô thÓ ®èi víi tõng tæ chøc quèc tÕ. 2.2.1. Cam kÕt víi ASEAN: - Ngµy 28/7/1995, ViÖt nam trë thµnh thµnh viªn cña ASEAN. Theo cam kÕt gi÷a ViÖt nam vµ ASEAN, ViÖt nam sÏ thùc hiÖn viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu theo hiÖp ®Þnh CEPT tõ 1/1/1996-1/1/2006. Danh môc c¸c mÆt hµng thùc hiÖn gi¶m thuÕ theo CEPT gåm: danh môc gi¶m thuÕ ngay (IL), danh môc lo¹i trõ t¹m thêi (TEL), danh môc hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m (SL), danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GEL). Cam kÕt gi¶m thuÕ nhËp khÈu víi ASEAN theo HiÖp ®Þnh CEPT lµ mét tho¶ thuËn quèc tÕ vÒ kinh tÕ cã néi dung hoµn toµn míi víi ViÖt nam, tr­íc ®©y ta ch­a hÒ cã mét tho¶ thuËn quèc tÕ nµo nh­ vËy. Chóng ta ph¶i hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh ¦u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) (víi thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu trong kho¶ng 0%-5% ¸p dông cho kho¶ng 5800/6500 mÆt hµng cña biÓu thuÕ) vµo n¨m 2006, trong ®ã: tèi ®a ho¸ dßng thuÕ cã thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu tõ 0%-5% vµo n¨m 2003; më réng sè dßng thuÕ cã thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu 0% vµo n¨m 2006 (víi kho¶ng 60% c¸c mÆt hµng). ¸p dông Danh môc biÓu thuÕ quan chung cña ASEAN (dùa trªn c¬ së Danh môc ph©n lo¹i vµ m· ho¸ hµng ho¸- HS 96 do Tæ chøc h¶i quan ThÕ giíi ban hµnh) vµ thùc hiÖn biÖn ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ h¶i quan theo GATT/WTO vµo n¨m 2002. Thùc hiÖn kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ ®èi víi hµng ho¸, c¸ nh©n vµ ph¸p nh©n. 2.2.2 Cam kÕt víi APEC: Ngµy 14/11/1998, ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn cña DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i b×nh d­¬ng (APEC) vµ ®­a ra Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia (IAP) ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµo n¨m 2010 (®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn) vµ n¨m 2020 (®èi víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn) víi møc thuÕ nhËp khÈu gi÷a c¸c quèc gia lµ 0%. Môc tiªu ho¹t ®éng cña APEC lµ nh»m lËp ra mét diÔn ®µn kinh tÕ më ®Ó xóc tiÕn c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a c¸c thµnh viªn, trªn c¬ së hoµn toµn tù nguyÖn, thùc sù më cöa ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc kh¸c. Mét sè nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña APEC kh¸c víi c¸c tæ chøc kh¸c lµ “nguyªn t¾c ®ång ®Òu” (comparability), “nguyªn t¾c gi÷ nguyªn hiÖn tr¹ng” (standstill), “nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö” (non-discrimination). Theo nh÷ng nguyªn t¾c nµy, c¸c thµnh viªn cña APEC, tuy ë nh÷ng tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau, ®Òu ph¶i cïng c¶i c¸ch vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. C¸c n­íc kh«ng ®­îc t¨ng thªm møc b¶o hé so víi hiÖn tr¹ng (vµ ph¶i gi¶m dÇn theo thêi gian) nh»m gióp t¹o c¬ së dù b¸o cho viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i. ViÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ sÏ ®­îc ¸p dông gi÷a c¸c thµnh viªn APEC víi nhau còng nh­ gi÷a c¸c thµnh viªn APEC víi c¸c nÒn kinh tÕ kh«ng thuéc APEC. §iÒu nµy kh¸c h¼n so víi hîp t¸c trong EU, AFTA, NAFTA, n¬i mµ viÖc thùc hiÖn kh«ng ph©n biÖt ®èi xö chØ dµnh cho nh÷ng n­íc thµnh viªn. Víi môc tiªu ®ã, APEC ®ßi hái c¾t gi¶m m¹nh thuÕ quan vµ c«ng khai c¸c chÕ ®é thuÕ quan cña c¸c n­íc thµnh viªn; cïng hµnh ®éng ®Ó c¾t gi¶m m¹nh vµ tiÕn tíi xo¸ bá trî cÊp xuÊt khÈu, xo¸ bá nh÷ng h¹n chÕ phi thuÕ quan kh«ng chÝnh ®¸ng ®èi víi xuÊt nhËp khÈu; ®¬n gi¶n ho¸ vµ thèng nhÊt c¸c thñ tôc h¶i quan ®Ó thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong néi bé khèi; tõng nÒn kinh tÕ ph¶i lµm râ vµ c«ng khai ho¸ chÝnh s¸ch thuÕ quan, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan vµ liªn tôc thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. Ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ trong APEC dùa trªn tho¶ thuËn cam kÕt song ph­¬ng hoÆc tù nguyÖn cña c¸c quèc gia thµnh viªn, ®¶m b¶o nguyªn t¾c cã ®i cã l¹i. ViÖt nam tham gia c¸c ch­¬ng tr×nh Tù do ho¸ tù nguyÖn ®èi víi mét sè lÜnh vùc nh»m ®¹t tíi môc tiªu tù do ho¸ th­¬ng m¹i víi c¸c lé tr×nh sau: Ph¹m vi ¸p dông Lé tr×nh thùc hiÖn tù do ho¸ 1 C¸c s¶n phÈm l©m nghiÖp (giÊy c¸c lo¹i, s¶n phÈm gç, ®å dïng b»ng gç) Lo¹i bá thuÕ quan tõ n¨m 2000-2004. 2 C¸ vµ c¸c s¶n phÈm tõ c¸ Lo¹i bá thuÕ quan tr­íc n¨m 2006 trong ®ã tù do ho¸ sím tr­íc n¨m 2004 ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n hoÆc b»ng 20%. 3 §å ch¬i c¸c lo¹i Lo¹i bá thuÕ quan trong giai ®o¹n 2000-2005. 4 ThiÕt bÞ y tÕ Lo¹i bá thuÕ quan vµo n¨m 2001. 5 Ho¸ chÊt Lo¹i bá thuÕ quan vµo n¨m 2004 trong ®ã tù do ho¸ sím vµo n¨m 2001 ®èi víi c¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n hoÆc b»ng 10%. 6 Vµng, b¹c, ®¸ quý Lo¹i bá thuÕ quan vµo n¨m 2005 vµ cã thÓ ¸p dông thuÕ suÊt trªn 0% vµ d­íi 5% ®èi víi mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh. 7 ThiÕt bÞ m«i tr­êng( míi tho¶ thuËn ®­îc 153 mÆt hµng: lß ph¶n øng h¹t nh©n, thiÕt bÞ läc...) Lo¹i bá thuÕ quan tr­íc n¨m 2004, c¸c mÆt hµng kh¸c ch­a x¸c ®Þnh ®­îc thêi gian. 8 S¶n phÈm liªn quan tíi lÜnh vùc n¨ng l­îng (x¨ng, dÇu, than, khÝ ®èt, thiÕt bÞ khai th¸c dÇu khÝ) Lo¹i bá thuÕ quan vµo 2003-2004. 9* Cao su tù nhiªn vµ tæng hîp Lo¹i bá thuÕ quan vµo 2002-2005, trong ®ã cã thÓ ¸p dông thuÕ suÊt 0%-5%. 10* Ph©n bãn Lo¹i bá thuÕ quan vµo 2002-2004. 11* Thùc phÈm ¸p dông thuÕ suÊt trong kho¶ng 0%-5% vµo n¨m 2004. 12* DÇu thùc vËt vµ h¹t cã dÇu Lo¹i bá thuÕ quan vµo cuèi n¨m 2002. 13* M¸y bay d©n dông Lo¹i bá thuÕ quan ®èi víi m¸y bay hoµn chØnh vµo n¨m 2000, ®èi víi phô tïng vµ phô kiÖn vµo n¨m 2002. (Nguån: Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tËp thÓ APEC (Cooperative Action Plan Of APEC, 1999) * Nhãm ngµnh hµng ch­a ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn thèng nhÊt ý kiÕn toµn bé - C¸c lÜnh vùc kh¸c sÏ ph¶i ®­îc thùc hiÖn tù do ho¸ vµo n¨m 2020. - ¸p dông Danh môc biÓu thuÕ quan theo HS 96 vµ thùc hiÖn biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu theo GATT/WTO ®ång thêi víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ sím nhÊt (2002). Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö vÒ thuÕ néi ®Þa ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt trong n­íc. 2.2.3. Cam kÕt víi WTO: C¸c n­íc xin gia nhËp WTO ph¶i thùc hiÖn c¸c cam kÕt rµng buéc vÒ thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cho c¸c mÆt hµng( gäi lµ c¸c dßng thuÕ) cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o trong t­¬ng lai c¸c møc thuÕ nhËp khÈu cho c¸c mÆt hµng ®ã kh«ng t¨ng lªn v­ît qu¸ c¸c møc thuÕ ®· cam kÕt rµng buéc nµy. Sù quy ®Þnh nµy nh»m ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt x¸c ®Þnh chiÕn l­îc xuÊt khÈu vµo tõng n­íc cho phï hîp. Tr­êng hîp c¸c n­íc thµnh viªn WTO sau nµy muèn n©ng thuÕ lªn cao h¬n møc rµng buéc sÏ ph¶i ®µm ph¸n l¹i vµ cã thÓ ph¶i båi th­êng cho nh÷ng n­íc xuÊt khÈu chñ yÕu mÆt hµng ®ã hoÆc ph¶i ®­a ra nh÷ng nh­îng bé c¾t gi¶m thuÕ quan t­¬ng xøng ë nh÷ng mÆt hµng kh¸c. ViÖc ®µm ph¸n nµy còng ¸p dông ®èi víi tr­êng hîp cã s¶n phÈm míi. Khi x¸c ®Þnh c¸c cam kÕt rµng buéc thuÕ quan kh«ng cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸ch thøc, møc ®é rµng buéc ¸p dông cho mäi n­íc mµ tÊt c¶ c¸c néi dung cam kÕt ®Òu lµ ®èi t­îng ®Ó ®µm ph¸n, th­¬ng l­îng gi÷a n­íc xin gia nhËp vµ c¸c n­íc thµnh viªn WTO vÒ më cöa thÞ tr­êng. Tõ ®ã t¹o thµnh Danh môc c¸c cam kÕt nh­îng bé cña n­íc thµnh viªn míi gia nhËp. Trªn thùc tÕ, néi dung rµng buéc vÒ thuÕ theo WTO cña c¸c n­íc xin gia nhËp kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cam kÕt rµng buéc 100% c¸c mÆt hµng nhËp khÈu, trõ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n. - C¸c mÆt hµng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn rµng buéc thuÕ quan gåm hai lo¹i: + C¸c mÆt hµng liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ ®¹o ®øc x· héi, b¶o vÖ quyÒn søc khoÎ con ng­êi, b¶o vÖ ®éng thùc vËt, vµng hoÆc b¹c, b¶o vÖ tµi s¶n quèc gia, vÒ nghÖ thuËt, lÞch sö hoÆc kh¶o cæ, b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn, an ninh quèc phßng. + Cã thÓ chñ ®éng kh«ng thùc hiÖn rµng buéc thuÕ quan cho nh÷ng mÆt hµng cô thÓ tuú thuéc theo chñ tr­¬ng, ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña tõng n­íc. §iÒu quy ®Þnh nµy gîi më cho chóng ta x¸c ®Þnh ®óng h­íng nh÷ng mÆt hµng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ x· héi ®Ó kh«ng thùc hiÖn ®µm ph¸n c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. - §èi víi nh÷ng mÆt hµng cã cam kÕt rµng buéc thuÕ quan gåm ba lo¹i: + Cam kÕt thùc hiÖn møc thÊp h¬n møc thuÕ suÊt ®ang ¸p dông. §Ó thÓ hiÖn râ ý chÝ gi¶m thuÕ, ph¶i ®­a ra lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ cô thÓ t­¬ng øng víi møc thêi gian ®¹t ®­îc cam kÕt. + Thùc hiÖn rµng buéc ë møc b»ng thuÕ suÊt ®ang ¸p dông. + Thùc hiÖn rµng buéc ë møc cao h¬n c¸c møc thuÕ suÊt ®ang ¸p dông( tr­êng hîp nµy ®­îc gäi lµ rµng buéc trÇn). §èi víi c¸c lo¹i mÆt hµng nµy, vÒ t­¬ng lai cã thÓ n©ng møc thuÕ suÊt cao h¬n møc ®ang ¸p dông hiÖn nay nh­ng ph¶i trong ph¹m vi rµng buéc. Nh×n chung, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cam kÕt rµng buéc thuÕ quan theo h­íng nµy. C¸c cam kÕt rµng buéc trÇn cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chñ yÕu nh»m t¹o ra sù an toµn vÒ mÆt ph¸p lý khi xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng cña hä h¬n lµ t¨ng c­êng më cöa thÞ tr­êng. Khi ®µm ph¸n gia nhËp WTO, c¸c n­íc thµnh viªn cò, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng ®ßi hái c¸c cam kÕt theo kh¶ n¨ng thÊp h¬n hoÆc b»ng møc ®ang ¸p dông. Muèn ®¹t ®­îc tho¶ thuËn theo kh¶ n¨ng thø ba, c¸c n­íc ph¶i tiÕn hµnh ®µm ph¸n vµ ph¶i ®­a ra ®­îc nh÷ng dÉn chøng cô thÓ ®Ó minh chøng sù cÇn thiÕt ph¶i cam kÕt ë møc ®é ®ã. VÝ dô: c¸c mÆt hµng hiÖn ®ang sö dông møc thuÕ suÊt thÊp v× nhu cÇu trong n­íc thÊp hoÆc s¶n phÈm ®ã cÇn thiÕt b¶o hé s¶n xuÊt trong t­¬ng lai. V× ViÖt nam ®· nép ®¬n (1995) vµ ®· qua mét sè vßng ®µm ph¸n ®a ph­¬ng gia nhËp WTO nªn tõ nay ®Õn tr­íc thêi ®iÓm kÕt n¹p chÝnh thøc, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®óng nghÜa vô cña mét n­íc thµnh viªn, bao gåm: - Thùc hiÖn ®óng c¸c nguyªn t¾c cña WTO vÒ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö (gåm nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc vµ §èi xö quèc gia), nguyªn t¾c Cã ®i cã l¹i, chØ b¶o hé b»ng thuÕ quan, ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu theo GATT/WTO, ¸p dông biÓu thuÕ theo HS 96, kiÓm so¸t trî cÊp (kh«ng ¸p dông trî cÊp ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ thay thÕ hµng nhËp khÈu), xo¸ bá c¸c ­u ®·i vÒ ®Çu t­ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i (kh«ng ¸p dông quy ®Þnh vÒ néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm hay ­u ®·i thuÕ dùa trªn thµnh tÝch xuÊt khÈu); - C¾t gi¶m thuÕ quan trªn c¬ së ®µm ph¸n song ph­¬ng víi c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i chÝnh cã thÞ phÇn tiªu thô t¹i ViÖt nam (th­êng lµ c¸c ®èi t¸c lín nh­ : Mü, NhËt, EU, Canada, ASEAN, óc vµ Trung quèc). C¸c yªu cÇu chÝnh mµ ta ph¶i chuÈn bÞ lµ: - B¶ng Cam kÕt nh­îng bé vÒ th­¬ng m¹i hµng ho¸: trong ®ã cô thÓ sÏ ®Ò cËp ®Õn c¸c møc cam kÕt rµng buéc cô thÓ vÒ thuÕ nhËp khÈu cho tõng mÆt hµng víi m· sè theo ®óng Danh môc Hµi hoµ HS, vÒ c¸c lo¹i phÝ vµ phô thu kh¸c ¸p dông víi hµng xuÊt nhËp khÈu, ph©n biÖt cho hµng n«ng s¶n vµ hµng c«ng nghiÖp. - B¶ng Cam kÕt vÒ c¸c møc trî cÊp trong n­íc vµ trî cÊp xuÊt khÈu: (cã t¸c ®éng ®Õn th­¬ng m¹i, trong ®ã kÓ c¶ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh ­u ®·i ®Æc biÖt cho nh÷ng ngµnh, doanh nghiÖp cô thÓ). - B¶ng Cam kÕt nh­îng bé vÒ dÞch vô: trong ®ã miªu t¶ cô thÓ ®Õn c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch h¹n chÕ ®èi víi viÖc më cöa thÞ tr­êng trong n­íc hoÆc mang tÝnh ph©n biÖt ®èi xö ®èi víi dÞch vô vµ ng­êi cung cÊp dÞch vô n­íc ngoµi hiÖn ®ang ®­îc ¸p dông trong tõng lÜnh vùc dÞch vô, bao gåm c¶ dÞch vô b¶o hiÓm vµ dÞch vô kÕ to¸n- kiÓm to¸n vµ ®Ò cËp cô thÓ lÞch tr×nh vÒ thêi gian bá dÇn c¸c h¹n chÕ nµy. Trong lÜnh vùc nµy, c¸c cam kÕt hiÖn ®­îc ®­a ra d­íi c¸c h×nh thøc: + Cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr­êng N­íc thµnh viªn sÏ dµnh cho c¸c dÞch vô vµ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô cña mét n­íc thµnh viªn kh¸c chÕ ®é ®·i ngé kh«ng kÐm ­u ®·i h¬n nh÷ng ®iÒu kho¶n, h¹n chÕ vµ ®iÒu kiÖn mµ n­íc ®ã ®· tho¶ thuËn vµ cam kÕt cô thÓ trong lÞch tr×nh cña m×nh. C¸c h¹n chÕ, ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn vÒ më cöa thÞ tr­êng cã thÓ ®­îc ®­a ra d­íi c¸c d¹ng sau: H¹n chÕ vÒ sè l­îng c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô, cã thÓ d­íi d¹ng h¹n ng¹ch vÒ sè l­îng, c¸c quy ®Þnh ®éc quyÒn, c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô ®éc quyÒn hay c¸c quy ®Þnh xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. H¹n chÕ vÒ tæng gi¸ trÞ giao dÞch hoÆc tµi s¶n, cã thÓ d­íi d¹ng h¹n ng¹ch vÒ sè l­îng hoÆc c¸c yªu cÇu xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. H¹n chÕ vÒ tæng sè giao dÞch hay s¶n l­îng dÞch vô cung cÊp thÓ hiÖn d­íi d¹ng ®¬n vÞ sè l­îng cô thÓ ph©n bæ theo h×nh thøc h¹n ng¹ch hay chuÈn theo nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. H¹n chÕ vÒ tæng sè thÓ nh©n cã thÓ tuyÓn dông trong mét ngµnh dÞch vô cô thÓ hay do mét nhµ cung cÊp dÞch vô tuyÓn dông. H¹n chÕ hay quy ®Þnh cã liªn quan ®Õn lo¹i h×nh ph¸p nh©n hay._. d¹ng liªn doanh mµ qua ®ã nhµ cung cÊp dÞch vô cã thÓ tiÕn hµnh cung cÊp dÞch vô. H¹n chÕ vÒ møc ®é tham gia vèn n­íc ngoµi, cã thÓ d­íi d¹ng tû lÖ phÇn tr¨m tèi ®a mµ bªn n­íc ngoµi cã thÓ tham gia gãp vèn cæ phÇn hay giíi h¹n tæng gi¸ trÞ cña tõng kho¶n ®Çu t­ riªng rÏ hay cña tÊt c¶ c¸c kho¶n ®Çu t­ céng gép l¹i. + Cam kÕt vÒ chÕ ®é ®·i ngé quèc gia Mét n­íc thµnh viªn sÏ dµnh chÕ ®é ®èi xö quèc gia ®Çy ®ñ trong mét lÜnh vùc dÞch vô cô thÓ vµ ®èi víi mét ph­¬ng thøc cung cÊp dÞch vô nhÊt ®Þnh nÕu nh­ nã dµnh cho c¸c dÞch vô vµ nhµ cung cÊp dÞch vô cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c chÕ ®é ®èi xö kh«ng kÐm ­u ®·i h¬n chÕ ®é ®èi xö mµ nã dµnh cho c¸c dÞch vô vµ c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô t­¬ng tù cña n­íc m×nh. ViÖc dµnh chÕ ®é ®èi xö kh«ng kÐm ­u ®·i h¬n kh«ng b¾t buéc ph¶i hiÓu lµ chÕ ®é ®èi xö chÝnh thøc gièng nhau mµ cã thÓ lµ chÕ ®é ®èi xö ph©n biÖt chÝnh thøc. C¸c biÖn ph¸p ph©n biÖt chÝnh thøc vÉn cã thÓ ®em l¹i sù b×nh ®¼ng thùc tÕ gi÷a c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Ng­îc l¹i, chÕ ®é ®èi xö chÝnh thøc gièng nhau trong mét sè tr­êng hîp l¹i g©y ra t×nh tr¹ng nhµ cung cÊp dÞch vô n­íc ngoµi bÞ ®èi xö kÐm ­u ®·i h¬n. Do ®ã, kh¸i niÖm ph©n biÖt ®èi xö quèc gia ®­îc hiÓu trªn c¶ hai khÝa c¹nh lµ ph©n biÖt ®èi xö trªn thùc tÕ (de facto) vµ ph©n biÖt ®èi xö theo luËt (de jure). + C¸c cam kÕt kh¸c bæ sung Bªn c¹nh c¸c cam kÕt nªu trªn, c¸c n­íc thµnh viªn cã thÓ ®µm ph¸n vµ ®­a vµo b¶n cam kÕt cña m×nh c¸c biÖn ph¸p cã ¶nh h­ëng ®Õn th­¬ng m¹i dÞch vô mµ kh«ng thuéc vÒ c¸c h¹n chÕ gia nhËp thÞ tr­êng hay ®èi xö quèc gia. Nh÷ng cam kÕt nµy th­êng ®­îc diÔn ®¹t d­íi d¹ng nh÷ng viÖc quy ®Þnh cÇn ®­îc thùc hiÖn chø kh«ng mang h×nh thøc lµ nh÷ng h¹n chÕ, ch¼ng h¹n nh­ yªu cÇu vÒ tr×nh ®é b»ng cÊp, tiªu chuÈn kü thuËt hay c¸c yªu cÇu vÒ thñ tôc liªn quan ®Õn viÖc xin cÊp giÊy phÐp ... Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO còng sÏ ®ßi hái ViÖt nam ph¶i thùc hiÖn hay cam kÕt thùc hiÖn (ngay khi gia nhËp hoÆc trong mét kho¶ng thêi gian chuyÓn tiÕp nhÊt ®Þnh) thay ®æi mét sè biÖn ph¸p chÝnh s¸ch mµ hiÖn ®ang kh«ng phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c cña WTO. C¸c cam kÕt ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch sau qu¸ tr×nh ®µm ph¸n sÏ ®­îc ®Ò cËp cô thÓ trong NghÞ ®Þnh th­ gia nhËp, thuéc lÜnh vùc tµi chÝnh cã mét sè vÊn ®Ò sau: + §¶m b¶o c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®­îc thùc hiÖn kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu. + Thùc thi HiÖp ®Þnh vÒ trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan ®¶m b¶o theo GATT cô thÓ lµ viÖc x¸c ®Þnh trÞ gi¸ h¶i quan ®Ó tÝnh thuÕ nhËp khÈu ph¶i dùa trªn gi¸ giao dÞch ®Ých thùc chø kh«ng ®­îc phÐp ¸p dông gi¸ tÝnh thuÕ tèi thiÓu. Gi¸ trÞ tÝnh thuÕ h¶i quan cña hµng ho¸ nhËp khÈu ph¶i lµ gi¸ trÞ giao dÞch, ®ã lµ gi¸ thùc sù ®­îc tr¶ cho hµng ho¸ khi b¸n hµng xuÊt khÈu cho n­íc nhËp khÈu. Yªu cÇu nµy ®­îc ®Æt ra ®Ó ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch vµ c«ng b»ng cña chÕ ®é thuÕ quan. XÐt vÒ mÆt chÝnh s¸ch, ®©y lµ mét ph­¬ng tiÖn ®¶m b¶o thuÕ quan kh«ng cã nh÷ng thay ®æi bÊt ngê vµ kh«ng thÓ sö dông yÕu tè gi¸ tÝnh thuÕ nµy ®Ó gãp phÇn b¶o hé cho hµng trong n­íc. XÐt vÒ mÆt thùc thi th× sÏ dÔ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh WTO h¬n lµ viÖc liªn tôc xem xÐt vµ më réng b¶ng gi¸ tèi thiÓu. + §¶m b¶o Danh môc biÓu thuÕ nhËp khÈu ph¶i tu©n thñ theo ®óng Danh môc hµi hoµ HS cña Héi ®ång h¶i quan ThÕ giíi, kh«ng ®­îc thùc hiÖn nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i, ¸p m· hµng ho¸ nhËp khÈu kh«ng phï hîp c¸c nguyªn t¾c cña HS. + Söa ®æi c¸c biÖn ph¸p ®Çu t­ cã liªn quan tíi th­¬ng m¹i nhÊt qu¸n víi HiÖp ®Þnh TRIMS cña GATT. §iÒu nµy sÏ ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn quy chÕ ®èi xö quèc gia (kh«ng ph©n biÖt ®èi xö) ®èi víi hµng ho¸ vµ lo¹i bá dÇn c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu tiÕt ®Çu t­ n­íc ngoµi g¾n víi kÕt qu¶ xuÊt khÈu, c¸c quy ®Þnh ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu theo tû lÖ néi ®Þa ho¸ vµ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp khÈu...) + C¸c lo¹i thuÕ nhËp khÈu bæ sung ¸p dông trong tr­êng hîp ®Æc biÖt ph¶i ®­îc ¸p dông theo ®óng HiÖp ®Þnh vÒ quyÒn tù vÖ cña GATT. Nh÷ng quy ®Þnh trong lÜnh vùc nµy cña WTO cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc ¸p dông hµnh ®éng tù vÖ trong mét sè c¸c tr­êng hîp ®Æc biÖt nh­: c¸c tr­êng hîp khÈn cÊp ®Ó b¶o hé cho nÒn c«ng nghiÖp trong n­íc nÕu viÖc t¨ng kh«ng l­êng tr­íc ®­îc cña hµng nhËp khÈu do viÖc hµng ho¸ dÞch vô h­ëng nh­îng bé theo HiÖp ®Þnh lµ nguyªn nh©n ®e do¹ g©y tæn h¹i nghiªm träng cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc; tr­êng hîp cã ho¹t ®éng b¸n ph¸ gi¸, tr­êng hîp n­íc xuÊt khÈu ¸p dông c¸c ho¹t ®éng trî cÊp kh«ng ®­îc phÐp, tr­êng hîp c¸n c©n thanh to¸n bÞ ®e do¹. C¸c biÖn ph¸p ¸p dông cã thÓ lµ: n©ng cao møc thuÕ quan hoÆc ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ ®Þnh l­îng, ¸p dông lo¹i thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ ®èi kh¸ng, thùc hiÖn phô thu nhËp khÈu... MÆc dï cho phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phßng ngõa bÊt tr¾c nµy, song WTO vÉn quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nµy (trong HiÖp ®Þnh vÒ quyÒn Tù vÖ) ®Ó tr¸nh bÞ l¹m dông thµnh nh÷ng rµo c¶n th­¬ng m¹i. 2.2.4 Cam kÕt vÒ thuÕ trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü: §µm ph¸n víi Mü ®­îc coi lµ ®µm ph¸n song ph­¬ng sím trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña n­íc ta. Tuy nhiªn, Mü vÉn gi÷ quyÒn tiÕp tôc ®µm ph¸n song ph­¬ng trong thêi gian tíi. Mü vËn dông rÊt s¸t sao c¸c nguyªn t¾c cña WTO trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña HiÖp ®Þnh, bao gåm: gi¶m thuÕ nhËp khÈu ®èi víi mét sè nhãm mÆt hµng (®iÒu nµy ®ång nghÜa víi gi¶m thuÕ suÊt ­u ®·i trong biÓu thuÕ hiÖn hµnh vµ ¸p dông chung cho c¸c n­íc mµ ViÖt nam ®· ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng v× nguyªn t¾c Tèi huÖ quèc), xo¸ bá c¸c biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ trong n­íc vµ nhËp khÈu trong luËt thuÕ néi ®Þa, xo¸ bá quy ®Þnh vÒ tû lÖ néi ®Þa ho¸...). Thêi h¹n cho viÖc hoµn thµnh c¸c cam kÕt trªn sÏ kÐo dµi trong kho¶ng 3-5 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc thi hµnh. N¨m 2001, ViÖt nam vµ Mü ®· chÝnh thøc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü. Theo néi dung cña HiÖp ®Þnh ®· ®­îc ký kÕt, ngay tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, chóng ta ph¶i thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m 246 mÆt hµng trong biÓu thuÕ hiÖn hµnh.Trong ®ã, chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp (177 mÆt hµng) vµ mét sè mÆt hµng c«ng nghiÖp (49 mÆt hµng). ViÖc gi¶m thuÕ nµy sÏ ¸p dông cho Mü vµ còng nh­ cho tÊt c¶ c¸c n­íc ®· ký kÕt ®iÒu kho¶n MFN v¬Ý ViÖt nam. Ngoµi ra, ViÖt nam ®· cam kÕt gi÷ nguyªn møc thuÕ nhËp khÈu cho 18 mÆt hµng( chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp) vµ thùc hiÖn b·i bá ph©n biÖt ®èi xö trong thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi xe h¬i d­íi 12 chç ngåi, nguyªn liÖu thuèc l¸ vµ cigar. VÒ l©u dµi, trªn c¬ së nÒn t¶ng cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu víi WTO vµ rµng buéc cña HiÖp ®Þnh, chóng ta sÏ ph¶i ®µm ph¸n ®Ó cã HiÖp ®Þnh cô thÓ cam kÕt danh môc thuÕ nhËp khÈu cho tÊt c¶ c¸c mÆt hµng cßn l¹i. 2.2.6 Cam kÕt víi c¸c n­íc kh¸c vÒ HiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn Thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn cña §¶ng trong ®ã cã chÝnh s¸ch më cöa thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng xuÊt khÈu vµ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam ®· ®­îc ban hµnh n¨m 1987. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam ®· lµm ph¸t sinh vÊn ®Ò cã sù ®¸nh thuÕ trïng lÆp ®èi víi nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh t¹i ViÖt nam. Hä trë thµnh ®èi t­îng nép thuÕ ®ång thêi cña c¶ ViÖt nam vµ cña n­íc hä c­ tró hoÆc cã quèc tÞch, theo quy ®Þnh cña luËt thuÕ ViÖt nam vµ luËt thuÕ cña nh÷ng n­íc ®ã. §iÒu nµy ®· t¹o nh÷ng c¶n trë nhÊt ®Þnh ®èi víi viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt nam. V× vËy, tõ n¨m 1991, ViÖt nam ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn víi c¸c n­íc. HiÖp ®Þnh ®Çu tiªn víi Australia ®· ®­îc ký kÕt n¨m 1992, ®Õn n¨m 1995 ta ®· ký ®­îc 19 HiÖp ®Þnh, chñ yÕu lµ víi nh÷ng n­íc ®ang cã ®Çu t­ lín ë ViÖt nam (NhËt b¶n, Singapore, Hµn quèc, Th¸i lan, Malaysia, Anh, Ph¸p, Thuþ ®iÓn....). Nh­ vËy, song song víi viÖc x©y dùng mét hÖ thèng ph¸p quy vÒ thuÕ ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu vÒ thu ng©n s¸ch phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn míi cña kinh tÕ ®Êt n­íc, c¸c HiÖp ®Þnh vÒ tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn ®­îc ký kÕt gi÷a ViÖt nam vµ c¸c n­íc ®· trë thµnh mét bé phËn cña ph¸p luËt vÒ thuÕ cña ViÖt nam, gãp phÇn vµo viÖc ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam d­íi gi¸c ®é thuÕ. 2.2.7 Cam kÕt thùc hiÖn HiÖp ®Þnh víi Liªn minh Ch©u ¢u §Õn nay, chóng ta ®· ®iÒu chØnh gi¶m thuÕ suÊt cña 248 mÆt hµng trong khu«n khæ HiÖp ®Þnh. VÒ l©u dµi, xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®µm ph¸n gia nhËp WTO, chóng ta ph¶i tiÕp tôc ®µm ph¸n vÒ thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng cßn l¹i trong biÓu thuÕ ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c cã ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt víi c¸c thµnh viªn trong WTO. Tãm l¹i, nh×n chung c¸c thÓ chÕ quèc tÕ mµ ViÖt nam ®· vµ sÏ cam kÕt tham gia ®Òu cïng theo ®uæi môc tiªu c¬ b¶n lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ th«ng qua tù do ho¸, t¹o m«i tr­êng th«ng tho¸ng vµ thèng nhÊt c¸c chuÈn mùc cho quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ ë cÊp ®é song ph­¬ng còng nh­ ®a ph­¬ng. Nh÷ng quy ®Þnh rµng buéc liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, còng nh­ c¸c n­íc cã tho¶ thuËn th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi ViÖt nam ®Òu gièng nhau vÒ néi dung, chØ kh¸c nhau vÒ møc ®é vµ thêi h¹n, lÞch tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt. §ã lµ c¬ së ®Ó mçi n­íc x©y dùng ®Þnh h­íng vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan trong tiÕn tr×nh ®µm ph¸n.WTO kh«ng quy ®Þnh thêi h¹n cuèi cïng cho tiÕn tr×nh tù do ho¸ mµ chØ quy ®Þnh qua c¸c vßng ®µm ph¸n cho tõng giai ®o¹n cô thÓ. Néi dung møc ®é cam kÕt më cöa thÞ tr­êng lµ rÊt kh¸c nhau: cã cam kÕt kh«ng t¨ng thuÕ nhËp khÈu qu¸ mét møc nhÊt ®Þnh, cã cam kÕt gi¶m thuÕ ®Õn mét møc nhÊt ®Þnh víi nh÷ng møc ®é cô thÓ kh¸c nhau cho tõng mÆt hµng tuú thuéc kÕt qu¶ ®µm ph¸n, hoÆc còng cã thÓ gi÷ nguyªn thuÕ mµ ®iÒu chØnh c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®ang ¸p dông. AFTA quy ®Þnh râ rµng thêi h¹n hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m xuèng cßn 0-5% vµ trong vßng 5 n¨m khi thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m, c¸c hµng rµo phi thuÕ quan ph¶i ®­îc xo¸ bá. APEC ®Æt môc tiªu t­¬ng tù cho c¸c n­íc ph¸t triÓn vµo n¨m 2010 vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµo n¨m 2020. Do nh÷ng cam kÕt víi APEC, Mü, EU ... ®Òu ®­îc x©y dùng dùa trªn cam kÕt cña WTO víi thêi h¹n thùc hiÖn cã thÓ sím h¬n, møc ®é gi¶m thuÕ nhËp khÈu cã thÓ nhiÒu h¬n. Do ®ã c¸c cam kÕt vÒ thuÕ nhËp khÈu cña n­íc ta ®èi víi c¸c tæ chøc vµ quèc gia nµy ph¶i ®­îc x©y dùng thèng nhÊt, phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO. Tuy nhiªn, dï thùc hiÖn kÕ ho¹ch hoÆc lé tr×nh ®èi víi bÊt kú tæ chøc nµo th× vÊn ®Ò quan träng cèt lâi cña mçi lé tr×nh lµ ph¶i sö dông thuÕ quan nh­ mét c«ng cô kÝch thÝch vµ thóc ®Èy c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, gãp phÇn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ. §Ó x©y dùng lÞch tr×nh chÝnh x¸c, viÖc nghiªn cøu c¸c luËn cø khoa häc t¸c ®éng ¶nh h­ëng cña c¾t gi¶m thuÕ quan trong qu¸ tr×nh héi nhËp lµ v« cïng cÇn thiÕt. ch­¬ng ii. chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam hiÖn nay vµ nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ 1. Thùc tr¹ng mét sè c¶i c¸ch trong chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam kÓ tõ khi thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt nam cã thÓ nãi ®­îc b¾t ®Çu tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, khi §¶ng vµ Nhµ n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa vµ ®æi míi nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh nµy, chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· tõng b­íc ®­îc kh¼ng ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ thay ®æi ®Çu thËp niªn 90, §¹i héi §¶ng lÇn thø VII( 1991) ®· th«ng qua ®Þnh h­íng: “®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ”. NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII (1996) ®· quyÕt ®Þnh “®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi”. NghÞ quyÕt 04 cña Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VIII (12/1997) chØ râ nguyªn t¾c héi nhËp lµ “trªn c¬ së ph¸t huy néi lùc, thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi”, “cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó chñ ®éng thùc hiÖn c¸c cam kÕt trong khu«n khæ AFTA”. Gi¸o s­ vÒ kinh tÕ häc quèc tÕ cña Khoa nghiªn cøu quèc tÕ cÊp cao thuéc §¹i häc tæng hîp Jones Hopkins, Washington D.C, James Riedel ®· ®Þnh nghÜa “héi nhËp lµ tù do th­¬ng m¹i, kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ b¶n th©n th­¬ng m¹i”. C¸ch tiÕp cËn vÊn ®Ò tù do ho¸ th­¬ng m¹i nµy cã thÓ ®i tõ c¸c chÝnh s¸ch tù do th­¬ng m¹i ®¬n ph­¬ng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ cña mçi quèc gia ®Õn c¸c h×nh thøc tho¶ thuËn tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë cÊp ®é khu vùc vµ quèc tÕ. Cã thÓ hiÓu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ta hiÖn nay kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ nh­ AFTA/ASEAN, APEC, WTO,ASEM ... mµ cßn ®­îc thÓ hiÖn trong b¶n th©n hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®ang ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c sè liÖu ngµy mét thay ®æi vÒ møc ®é më cöa víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®o b»ng tØ lÖ kim ng¹ch XNK/GDP, b»ng sè l­îng vµ ph¹m vi rµo c¶n th­¬ng m¹i ¸p dông, b»ng møc ¶nh h­ëng cña nh÷ng thay ®æi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµo thÞ tr­êng trong n­íc,... 1.1. Mét sè c¶i c¸ch, ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu - ViÖt nam ®· tham gia thùc hiÖn AFTA tõ 1/1/1996, ®Õn nay ®· cam kÕt thùc hiÖn c¾t gi¶m qua c¸c n¨m 1997, 1998, vµ míi ®©y ®· c«ng bè danh môc c¾t gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam ¸p dông cho ASEAN n¨m 1999. Danh môc ¸p dông cho n¨m 1999( bao trïm c¶ nh÷ng mÆt hµng ®· ®­a vµo c¾t gi¶m tõ nh÷ng n¨m tr­íc) gåm 3579 mÆt hµng víi thuÕ xuÊt nhËp khÈu b×nh qu©n lµ 2%, thuÕ suÊt b×nh qu©n thuÕ nhËp khÈu ­u ®·i lµ 9%( tÝnh theo sè dßng thuÕ). Trong tæng sè 3579 mÆt hµng thùc hiÖn CEPT 1999 th× ®· cã 2502 mÆt hµng ®· ®¹t thuÕ suÊt 0-5%. Danh môc c¾t gi¶m thuÕ cña ViÖt nam (gåm c¶ danh môc lo¹i trõ t¹m thêi) gåm 6079 mÆt hµng, chiÕm 97,15% trong tæng sè mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt nam. ChÝnh phñ ®· th«ng qua lÞch tr×nh gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt nam víi ASEAN cho giai ®o¹n 10 n¨m (1996-2006). ViÖc chÝnh phñ th«ng qua vµ c«ng bè réng r·i trong n­íc lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®Õn n¨m 2006 ¸p dông cho c¸c n­íc ASEAN lµ c¨n cø quan träng ®Ó c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt cho phï hîp víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ. Lµ n­íc tham gia thùc hiÖn CEPT/AFTA muén h¬n so víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c vµ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n, lîi thÕ so s¸nh cña c¸c n­íc ASEAN hÇu nh­ t­¬ng ®ång, viÖc thùc hiÖn CEPT/AFTA trong h¬n 4 n¨m qua thÓ hiÖn: + Tham gia AFTA cßn bÞ ®éng, ch­a cã chiÕn l­îc tæng thÓ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ phï hîp víi xu h­íng héi nhËp khu vùc vµ toµn cÇu. + N¨ng lùc qu¶n lý Nhµ n­íc cßn thÊp, hÖ thèng chÝnh s¸ch cßn ch¾p v¸, ch­a ®ång bé, thiÕu mét chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp, më cöa thÞ tr­êng. HÖ thèng doanh nghiÖp ViÖt nam ho¹t ®éng ch­a cã hiÖu qu¶, ch­a ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn dµi h¹n. Trong sè h¬n 7000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× chØ mét sè Ýt lµ chó träng ®Õn tÇm nh×n dµi h¹n, cßn l¹i sèng dùa vµo Nhµ n­íc vÒ ­u ®·i thuÕ, ®­îc b¶o hé, søc c¹nh tranh kÐm. Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã h¬n 2000 doanh nghiÖp th× qua 10 n¨m thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi míi chØ cã 25% b¸o c¸o b¾t ®Çu cã l·i. Cßn l¹i c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c th× hÇu hÕt lµ quy m« nhá, lèi kinh doanh manh món kh«ng cã chiÕn l­îc kinh doanh dµi h¹n. Nãi chung søc c¹nh tr¹nh cña nÒn kinh tÕ yÕu. + ChÝnh v× vËy, b­íc ®i héi nhËp trong thêi gian qua thÓ hiÖn sù thËn träng, gi¶m thiÓu c¸c ¶nh h­ëng cña cam kÕt ®­a ra, do vËy mµ t¸c ®éng cña héi nhËp ®Õn nÒn kinh tÕ ch­a râ rµng. + MÆc dï, chÝnh phñ ®· th«ng qua lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu ¸p dông cho ASEAN ®Õn n¨m 2006 nh­ng c¸c ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp trong c¶ n­íc vÉn ch­a nhËn thøc ®­îc hÕt c¸c khã kh¨n, th¸ch thøc, tÝnh c¹nh tranh gay g¾t cña viÖc më cöa thÞ tr­êng héi nhËp kinh tÕ khu vùc, ch­a cã sù ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu víi ASEAN mµ vÉn tiÕp tôc ®Çu t­, s¶n xuÊt theo c¬ cÊu cò, nhiÒu doanh nghiÖp vÉn tiÕp tôc kiÕn nghÞ ®­îc b¶o hé nh­ tr­íc ®©y. - Cét mèc thø hai ®¸nh dÊu chÆng ®­êng héi nhËp cña ViÖt nam lµ trë thµnh thµnh viªn cña APEC. PhÇn thuÕ quan trong Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia cña ViÖt nam vÉn ch­a râ rµng vµ cô thÓ. §ã lµ do (i) ta ch­a cã chiÕn l­îc ho¹ch ®Þnh dµi h¹n vµ (ii) Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia lµ ch­¬ng tr×nh tù nguyÖn, ®­îc xem xÐt ®iÒu chØnh hµng n¨m nªn ch­a cã b­íc ®i cô thÓ ®Ó dÔ xoay së sau nµy. Hç trî vµ thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i trong GATT/WTO lµ mét môc tiªu quan träng cña APEC. Th¸ng 5/1997, APEC ®· nhÊt trÝ danh môc 15 lÜnh vùc cÇn tù do ho¸ sím, trong ®ã cã 9 lÜnh vùc ®­îc tù do ho¸ ngay tõ n¨m 1999. Theo dù kiÕn s¬ bé th× hÇu hÕt thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu sÏ ®­îc gi¶m xuèng 0% (mét sè nhãm mÆt hµng ch­a tho¶ thuËn ®­îc vÒ thuÕ suÊt cuèi cïng hoÆc tho¶ thuËn thuÕ suÊt cuèi cïng trong kho¶ng 0-5% vµo c¸c n¨m 2000 ®Õn 2005). VÒ phÝa ViÖt nam, ta ch­a tham gia ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ sím theo APEC. Lý do lµ ta ch­a cã chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp trong ®ã cã ®iÒu chØnh thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ph¶i phï hîp víi ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc trong khi ®ã ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ sím cña APEC l¹i qu¸ gÊp rót víi thêi h¹n 2000-2005 víi møc thuÕ suÊt ph¶i c¾t gi¶m xuèng 0-5% mµ trong ®ã 0% chiÕm ®¹i ®a sè. - Ngoµi ra, ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh s¸ch héi nhËp cña ViÖt nam vÒ lÜnh vùc thuÕ cßn cã c¸c cam kÕt cña chÝnh phñ ViÖt nam trong ch­¬ng tr×nh SAC/ESAF, ch­¬ng tr×nh Miyazawa víi NhËt b¶n vµ ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü. Trong cam kÕt víi IMF vÒ ch­¬ng tr×nh SAC/ESAF, thuÕ suÊt tèi ®a sÏ ®­îc gi¶m xuèng 50% trõ 6 nhãm mÆt hµng «t«, xe m¸y, x¨ng dÇu, r­îu bia, ®å ®iÖn tö vµ ®å cò cã thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ë møc 60% vµ 100%. Bªn c¹nh ®ã, IMF còng ®Ò nghÞ nhiÒu néi dung kh¸c liªn quan ®Õn c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam. Tuy nhiªn, ®©y lµ nh÷ng ®ßi hái ch­a phï hîp víi t×nh h×nh cña ViÖt nam hoÆc víi nguyªn t¾c héi nhËp. - ChÝnh phñ ViÖt nam võa míi ®©y ®· tho¶ thuËn víi chÝnh phñ NhËt b¶n vÒ ch­¬ng tr×nh tÝn dông Miyazawa, trong ®ã chÝnh phñ ViÖt nam cam kÕt sÏ thuÕ quan ho¸ c¸c hµng rµo phi thuÕ cña 19 nhãm mÆt hµng víi thêi h¹n tõ n¨m 2001 ®Õn 2010, trong ®ã tËp trung vµo c¸c n¨m 2004, 2005, 2006 vµ 2007. Theo nguyªn t¾c MFN th× khi ViÖt nam thuÕ quan ho¸ ®èi víi nh÷ng nhãm mÆt hµng nµy th× thuÕ suÊt nhËp khÈu vµ ®Æc biÖt lµ kh«ng cßn hµng rµo phi thuÕ sÏ ®­îc ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c hµng nhËp khÈu vµo ViÖt nam. Tãm l¹i, cã thÓ thÊy lµ héi nhËp trªn thÕ giíi hay lµ xu h­íng tù do ho¸ trªn ph¹m vi toµn cÇu ngµy cµng diÔn ra ë ph¹m vi réng h¬n, tèc ®é nhanh h¬n vµ møc ®é s©u h¬n. Cô thÓ nh­ trong diÔn ®µn APEC, mÆc dï ®· nhÊt trÝ víi môc tiªu Bogor nh­ng c¸c n­íc ®ang cè g¾ng thóc ®Èy thùc hiÖn tiÕn tr×nh tù do ho¸ sím. C¸c n­íc thµnh viªn APEC còng ®· nhÊt trÝ vÒ mét vßng ®µm ph¸n tæng thÓ míi trong WTO, dù kiÕn sÏ diÔn ra vµo n¨m 2000.TiÕn tr×nh tham gia héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cã chung môc tiªu lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i mµ ch×a kho¸ cña nã lµ viÖc c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan vµ c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c. §iÒu ®ã ®ßi hái ViÖt nam ph¶i cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung c¸c luËt thuÕ cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, ®¶m b¶o thùc hiÖn ®­îc nh÷ng cam kÕt vÒ thuÕ quan quèc tÕ, võa gãp phÇn ®¶m b¶o lîi Ých quèc gia trong ®iÒu kiÖn hé nhËp. Tr­íc xu h­íng nh­ vËy, ViÖt nam ph¶i lùa chän con ®­êng chñ ®éng thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ h¬n n÷a trªn c¬ së chuyÓn x¸c ®Þnh c¸c ngµnh cã hiÖu qu¶, cã søc c¹nh tranh cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®­îc, m¹nh d¹n chuyÓn ®æi c¬ cÊu cña nh÷ng ngµnh kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, g©y søc ú cho toµn bé nÒn kinh tÕ vµ lµm t¨ng chi phÝ cho nh÷ng ngµnh kh¸c. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy, viÖc söa ®æi bæ sung LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®ãng vai trß quan träng. 1.1.1. Giai ®o¹n 1986-1990 ChÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu ë giai ®o¹n nµy cã ®Æc ®iÓm: ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®­îc thÓ chÕ ho¸ b»ng v¨n b¶n ph¸p luËt cao nhÊt ®ã lµ LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu hµng mËu dÞch. - VÒ ®èi t­îng chÞu thuÕ vµ tæ chøc nép thuÕ: tÊt c¶ hµng ho¸ mua b¸n, trao ®æi víi n­íc ngoµi khi xuÊt hoÆc nhËp khÈu qua biªn giíi ViÖt nam. Nh÷ng tæ chøc kinh tÕ ®­îc phÐp xuÊt nhËp khÈu ®Òu ph¶i nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu. - ThuÕ suÊt ®èi víi hµng nhËp khÈu gåm hai møc: thuÕ suÊt tèi thiÓu vµ thuÕ suÊt phæ th«ng. - Gi¸ tÝnh thuÕ hµng nhËp khÈu: lµ gi¸ mua t¹i cöa khÈu ®Õn, kÓ c¶ chi phÝ vËn t¶i, b¶o hiÓm theo hîp ®ång. Trong tr­êng hîp gi¸ mua theo ph­¬ng thøc kh¸c th× c¨n cø vµo gi¸ ghi trªn c¸c chøng tõ hîp lÖ. - BiÓu thuÕ nhËp khÈu: ®­îc x©y dùng c¨n cø vµo chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt nhËp khÈu ®èi víi khu vùc vµ ®èi víi nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu. Víi møc thuÕ suÊt tèi thiÓu ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu víi c¸c n­íc cã ký kÕt ®iÒu kho¶n ­u ®·i trong quan hÖ bu«n b¸n víi ViÖt nam, thuÕ suÊt phæ th«ng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ cßn l¹i. Møc thuÕ suÊt thÊp nhÊt lµ 0% vµ cao nhÊt lµ 50%. Cô thÓ lµ: + ThuÕ xuÊt nhËp khÈu nãi trªn chØ ¸p dông ®èi víi hµng xuÊt nhËp khÈu mËu dÞch. Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu phi mËu dÞch ®ùoc ¸p dông theo biÓu thuÕ quy ®Þnh trong biÓu thuÕ hµng ho¸, cã sù ph©n biÖt so víi tr­íc lµ chÞu chung 50% (c¶ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc vµ nhËp khÈu), nay ph©n biÖt thuÕ suÊt ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu phi mËu dÞch tõ 35%-50%. + C¬ cÊu thuÕ suÊt ®­îc x©y dùng qu¸ chi tiÕt, khã ph©n biÖt, khung thuÕ suÊt réng (®éng vËt sèng:1% vµ 5%, s¬n: 1% vµ 5%, s¶n phÈm da:1% vµ 20%, s¶n phÈm ®ång: 1% vµ 30%, thuèc l¸: 20% vµ 100%...). Chñng lo¹i hµng ho¸ trong biÓu thuÕ cßn s¬ sµi, ch­a thùc sù khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. + BiÓu thuÕ ¸p dông theo danh môc cña Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ x· héi chñ nghÜa ch­a phï hîp víi danh môc HS. - VÒ thñ tôc thu nép thuÕ nhËp khÈu: ch­a x¸c ®Þnh râ hµng ho¸ ®· nép thuÕ nhËp khÈu hay ch­a nép thuÕ t¹i biªn giíi, vµnh ®ai biªn giíi hay trong néi ®Þa... ChÝnh v× vËy, vÊn ®Ò kiÓm so¸t hµng nhËp khÈu gÆp nhiÒu khã kh¨n khi hµng ho¸ nhËp khÈu l­u th«ng trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, khã kh¨n cho c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu, b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. NhËn ®Þnh vÒ sù h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu trong giai ®o¹n nµy. §©y lµ giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ nh»m thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi toµn quèc cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam lÇn thø VI. B­íc ®Çu Nhµ n­íc sö dông chÝnh s¸ch thuÕ lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, trong ®ã lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, Nhµ n­íc ban hµnh LuËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng mËu dÞch thay thÕ chÕ ®é thu bï chªnh lÖch ngo¹i th­¬ng tr­íc ®©y. LuËt nµy ban hµnh nh»m môc ®Ých phôc vô yªu cÇu t¨ng c­êng qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu mËu dÞch cña c¸c xÝ nghiÖp trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng ®ang ph¸t triÓn, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, h×nh thµnh c¬ cÊu nhËp khÈu míi hîp lý, gãp phÇn b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n­íc, h­íng dÉn nhËp khÈu vµ tiªu dïng hµng ho¸ hîp lý t¹o nguån thu c¬ b¶n cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 1.1.2. Giai ®o¹n 1990-1995 Ngµy 26/12/1991, Quèc héi n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam ®· th«ng qua LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu víi nh÷ng néi dung thay ®æi c¬ b¶n. LuËt thuÕ míi nµy kh«ng chØ ®iÒu chØnh hµng mËu dÞch mµ tÊt c¶ c¸c h×nh thøc xuÊt nhËp khÈu mËu dÞch chÝnh ng¹ch, tiÓu ng¹ch, phi mËu dÞch, ®i du lÞch th¨m th©n nh©n ë n­íc ngoµi. BiÓu thuÕ nhËp khÈu ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n, víi viÖc ®­a vµo ¸p dông danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu dùa trªn danh môc HS ®Ó x©y dùng biÓu thuÕ thay cho danh môc hµng ho¸ cña Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ. ThÈm quyÒn vÒ ban hµnh chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ ®ã lµ Héi ®ång Nhµ n­íc (nay lµ Uû ban th­êng vô Quèc héi) ban hµnh khung thuÕ suÊt ®èi víi nhãm mÆt hµng. Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ ChÝnh phñ) ban hµnh biÓu thuÕ cô thÓ theo tõng mÆt hµng vµ cã quyÒn ®iÒu chØnh møc thuÕ suÊt nµy trong giíi h¹n khung thuÕ suÊt cho phÐp cña Uû ban th­êng vô Quèc héi.. - Tõ n¨m 1990, nhµ n­íc thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch kinh tÕ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn m¹nh tõ mét nÒn kinh tÕ ®ãng sang nÒn kinh tÕ më, t×nh h×nh thÕ giíi cã nhiÒu thay ®æi, quan hÖ víi Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ©u kh«ng cßn nh­ cò, ®Æc biÖt víi sù tan r· cña khèi SEV, quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ta ®­îc më réng th× chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian nµy ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ: - Ph¹m vi ®iÒu chØnh hÑp kh«ng cßn phï hîp víi ®­êng lèi ®a ph­¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong thêi kú ®æi míi. Cßn mang nÆng tÝnh ph©n biÖt ®èi xö, thiÕu b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®­îc h­ëng ­u ®·i cao nhÊt nªn ®· t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh, thiÕu b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc, thñ tiªu ®éng lùc c¹nh tranh hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. NÕu tiÕp tôc ¸p dông “LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu hµng mËu dÞch” th× sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a. §Ó thùc hiÖn môc tiªu b¶o hé vµ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong n­íc thay thÕ hµng nhËp khÈu, t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc, phï hîp víi chÝnh s¸ch më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ngµy 26/12/1991, Quèc héi ®· th«ng qua “LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu” cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/03/1992. VÒ c¬ b¶n, LuËt thuÕ míi ban hµnh ®· thèng nhÊt ®­îc chÕ ®é thu thuÕ gi÷a hµng mËu dÞch vµ hµng phi mËu dÞch, do ®ã ®èi t­îng chÞu thuÕ cã sù thay ®æi. ThuÕ xuÊt nhËp khÈu ®¸nh vµo c¸c hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, qua cöa khÈu biªn giíi cña ViÖt nam kh«ng ph©n biÖt ®ã lµ hµng mËu dÞch hay hµng phi mËu dÞch, kÓ c¶ hµng ho¸ tõ thÞ tr­êng trong n­íc ®­a vµo khu chÕ xuÊt vµ tõ khu chÕ xuÊt vµo thÞ tr­êng trong n­íc. - Kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ nhËp khÈu lµ hµng vËn chuyÓn qu¸ c¶nh hoÆc m­în ®­êng qua biªn giíi ViÖt nam, hµng chuyÓn khÈu theo quy ®Þnh cña chÝnh phñ, hµng viÖn trî nh©n ®¹o. - ThuÕ nhËp khÈu ®­îc tÝnh dùa trªn sè l­îng hµng ho¸ ghi trªn Tê khai hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ xuÊt cña tõng mÆt hµng ®ã. - Gi¸ tÝnh thuÕ ®­îc quy ®Þnh ®èi víi hµng xuÊt khÈu lµ gi¸ b¸n t¹i c¸c cöa khÈu xuÊt theo hîp ®ång ngo¹i th­¬ng, kh«ng bao gåm phÝ b¶o hiÓm (I) vµ chi phÝ vËn t¶i (F). §èi víi hµng nhËp khÈu lµ gi¸ mua t¹i cöa khÈu nhËp theo hîp ®ång ngo¹i th­¬ng, kÓ c¶ phÝ b¶o hiÓm vµ chi phÝ vËn t¶i. - ThuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu bao gåm thuÕ suÊt th«ng th­êng ®­îc quy ®Þnh trong BiÓu thuÕ vµ thuÕ suÊt ­u ®·i do chÝnh phñ quy ®Þnh ®Ó ¸p dông ®èi víi c¸c n­íc cã ký kÕt ®iÒu kho¶n ­u ®·i trong quan hÖ bu«n b¸n víi ViÖt nam. - BiÓu thuÕ nhËp khÈu ®­îc x©y dùng dùa trªn “Danh môc m« t¶ vµ m· ho¸ hµng ho¸” cña Tæ chøc H¶i quan thÕ giíi thay thÕ cho “Danh môc hµng ho¸” theo khèi SEV tr­íc ®©y. BiÓu thuÕ gåm 36 møc thuÕ, thÊp nhÊt lµ møc 0% ¸p dông ®èi víi c¸c mÆt hµng ho¸ chÊt, thuèc t©n d­îc, m¸y bay, xe t¨ng vµ ®a sè c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô s¶n xuÊt mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc, cao nhÊt lµ møc 200% ¸p dông ®èi víi mÆt hµng « t« con tõ 5 chç ngåi trë xuèng. - §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng nhËp khÈu, mét sè chÝnh s¸ch x· héi cña Nhµ n­íc, LuËt míi ban hµnh cßn quy ®Þnh mét sè tr­êng hîp miÔn thuÕ sau: hµng t¹m nhËp t¸i xuÊt, t¹m xuÊt t¸i nhËp ®Ó dù héi trî triÓn l·m, hµng nhËp khÈu chuyªn dïng phôc vô trùc tiÕp an ninh quèc phßng, nghiªn cøu khoa häc vµ gi¸o dôc ®µo t¹o, hµng biÕu tÆng, hµng lµ vËt t­ nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó gia c«ng cho phÝa n­íc ngoµi, hµng lµ tµi s¶n di chuyÓn, hµng nhËp khÈu thuéc tiªu chuÈn miÔn trõ ngo¹i giao. Nh×n chung, chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian nµy vÒ c¬ b¶n ®· thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu ®Ò ra lµ b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cßn non yÕu, gãp phÇn t¨ng thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, gãp phÇn t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc. LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu b­íc ®Çu ®· cã nh÷ng néi dung c¬ b¶n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Tuy nhiªn, BiÓu thuÕ nhËp khÈu trong giai ®o¹n nµy còng béc lé nhiÒu h¹n chÕ lín sau: + BiÓu thuÕ nhËp khÈu cã møc thuÕ suÊt kh¸ cao, bao gåm 36 møc ¸p dông cho h¬n 3000 mÆt hµng víi møc thuÕ suÊt cã ®é chªnh lÖch nhau kh¸ lín tõ 0% ®Õn 200%, víi c¬ cÊu biÓu thuÕ hÕt søc phøc t¹p. + Møc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu ®­îc hiÓu nh­ lµ sù céng gép thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. Trong biÓu thuÕ cã qu¸ nhiÒu møc thuÕ suÊt d­íi 5% (55,8% tæng danh môc trong biÓu thuÕ nhËp khÈu. Nh­ vËy, møc thuÕ suÊt cao chØ tËp trung vµo mét nhãm nhá c¸c mÆt hµng g©y nªn t×nh tr¹ng ph©n bè thuÕ suÊt kh«ng ®Òu, võa lµm h¹n chÕ nguån thu ng©n s¸ch, võa tËp trung b¶o hé cho mét sè mÆt hµng. §iÒu nµy còng g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh ®µm ph¸n héi nhËp khi ph¶i x©y dùng lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan. NÕu nhiÒu ngµnh cã møc thuÕ nhËp khÈi cao ®­a vµo c¾t gi¶m ngay sÏ kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh. Cßn nhiÒu mÆt hµng cã møc thuÕ suÊt thÊp, nÕu gi÷ nguyªn th× nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ nhËp khÈu sÏ kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. Trong tr­êng hîp ®ã, ®Ó ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, biÖn ph¸p t¨ng thuÕ suÊt cã thÓ ®­îc sö dông song l¹i g©y khã kh¨n, phøc t¹p trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. + ThuÕ suÊt cao vµ qu¸ cao ®¸nh vµo mét sè mÆt hµng tiªu dïng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt víi gi¸ thµnh cao, chÊt l­îng thÊp. Ch­a tho¶ m·n nhu cÇu ng­êi tiªu dïng. Gi¸ c¶ hµng nhËp t¨ng lªn cao t¹o nªn xu h­íng gia t¨ng bu«n lËu vµ gian lËn th­¬ng m¹i lµm c«ng t¸c qu¶n lý thÞ tr­êng gÆp nhiÒu khã kh¨n. MÆt kh¸c, møc thuÕ suÊt cao nµy l¹i kh«ng c¨n cø vµo tÝnh chÊt cña hµng hãa mµ c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông. §iÒu nµy hoµn toµn kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Râ rµng, thuÕ nhËp khÈu trong giai ®o¹n nµy chñ yÕu ®ãng vai trß ®¶m b¶o nguån thu ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ thùc hiÖn ®­êng lèi b¶o hé ®èi víi s¶n xuÊt trong n­íc. ChÝnh s¸ch ®ã kh«ng thËt sù phï hîp vµ hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. 1.1.3. Giai ®o¹n 1996-2000 §Ó phï hîp víi néi dung c¶i c¸ch c¸c LuËt thuÕ vµ Ph¸p lÖnh thuÕ, ®Æc biÖt lµ LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan, th¸ng 10/1995, Uû ban th­êng vô Quèc héi ®· th«ng qua NghÞ quyÕt vÒ viÖc söa khung thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu mét sè mÆt hµng theo h­íng gi¶m møc tèi ®a khung thuÕ suÊt xuèng 60%._. rµo phi quan thuÕ vÉn ch­a ®­îc c¸c c¬ quan liªn quan x©y dùng xong. MÆt kh¸c, møc ®é thuÕ quan ho¸ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ¸p dông cho tõng mÆt hµng, nhãm mÆt hµng ch­a ®­îc x¸c ®Þnh cho nªn ch­a cã c¨n cø chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh møc thuÕ suÊt c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc cam kÕt vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ. Tuy nhiªn, môc tiªu cña WTO lµ tiÕn tíi tù do ho¸ th«ng qua cam kÕt møc thuÕ quan rµng buéc vµ ®µm ph¸n gi¶m dÇn c¸c møc thuÕ quan rµng buéc nµy nªn trªn thùc tÕ, th«ng th­êng mét quèc gia khi ®· cam kÕt møc thuÕ quan rµng buéc cao h¬n møc thuÕ hiÖn hµnh ¸p dông th× vÉn ¸p dông theo møc thuÕ hiÖn hµnh, cßn møc thuÕ rµng buéc chØ mang ý nghÜa “hµnh lang an toµn”. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt th× cã thÓ n©ng møc thuÕ nhËp khÈu lªn víi ®iÒu kiÖn kh«ng v­ît qu¸ møc ®· cam kÕt rµng buéc. §Þnh h­íng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo ba giai ®o¹n sau. A/ Giai ®o¹n 2000-2005. 1/ Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch: Tr­íc hÕt, do hÖ thèng thuÕ quan hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp nªn rÊt cÇn ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a. §ång thêi viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan nµy ph¶i lu«n g¾n chÆt víi ®Þnh h­íng héi nhËp. Do vËy, viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ quan cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau: Hoµn thiÖn BiÓu thuÕ nhËp khÈu: + Trªn c¬ së thèng nhÊt chñ tr­¬ng thuÕ nhËp khÈu lµ c«ng cô chø kh«ng ph¶i lµ nguån thu ng©n s¸ch, ®ång thêi trªn c¬ së chiÕn l­îc ngµnh hµng. Xu thÕ héi nhËp hiÖn nay sÏ dÉn ®Õn mét sè thay ®æi trong c¸c chøc n¨ng cña thuÕ nhËp khÈu. Vai trß ®èi víi sè thu sÏ mÊt dÇn tÇm quan träng vµ vai trß b¶o hé c«ng nghiÖp còng ®­îc chuyÓn dÇn theo h­íng h¹n chÕ vµ cã chän läc h¬n. Hµng rµo b¶o hé nµy ph¶i ®¹t ®­îc môc tiªu khuyÕn khÝch chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp c¨n cø theo nh÷ng lîi thÕ t­¬ng ®èi cña ®Êt n­íc, n©ng dÇn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®ång thêi gi¶m dÇn nh÷ng nguy c¬ ®èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n­íc do b­íc qu¸ ®é thùc hiÖn më cöa nÒn kinh tÕ. C«ng cô chñ yÕu ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc cßn ®­îc thÕ giíi chÊp nhËn lµ thuÕ nh­ng thuÕ còng ph¶i gi¶m dÇn th«ng qua ®µm ph¸n song biªn vµ ®a biªn. + TÝnh to¸n c¸c tû lÖ b¶o hé thùc tÕ, ph©n tÝch gi¸ trÞ gia t¨ng trong tõng ngµnh s¶n xuÊt, ph©n tÝch c¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi, ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ b¶o hé ®óng h­íng cho nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ xuÊt khÈu, nh÷ng ngµnh “non trÎ/ chiÕn l­îc” thuéc lÜnh vùc ­u tiªn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong kÕ ho¹ch c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt n­íc, nh»m thu hót ®­îc ®Çu t­ (tõ nguån vèn n­íc ngoµi còng nh­ trong n­íc) vµo nh÷ng ngµnh cÇn khuyÕn khÝch nµy. Mét biÓu thuÕ quan phï hîp sÏ cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn rÊt lín, thùc hiÖn chøc n¨ng ph©n phèi nguån lùc vµ quy ®Þnh xu h­íng ®Çu t­ hay ph¸t triÓn ngµnh träng ®iÓm rÊt hiÖu qu¶. ThiÕt kÕ mét c¬ cÊu biÓu thuÕ nhËp khÈu víi sè l­îng c¸c thuÕ suÊt cÇn sÏ ®­îc h¹n chÕ ë møc ®é võa ph¶i ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, trung lËp vµ kh«ng bÞ thay ®æi th­êng xuyªn. + Ngoµi ra còng cÇn x©y dùng ph­¬ng ¸n ®iÒu chØnh thuÕ nhËp khÈu phï hîp ®Ó thay thÕ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó gi¶m bít mét sè thñ tôc hµnh chÝnh. HiÖn nay, ®ang cã nhiÒu ®Çu mèi qu¶n lý th­¬ng m¹i kh«ng thèng nhÊt, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc qu¶n lý chuyªn ngµnh. - X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch thuÕ quan: + §èi víi thuÕ ®èi kh¸ng vµ thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸: do nh÷ng quy ®Þnh s¬ sµi vÒ viÖc ¸p dông hai lo¹i thuÕ nµy trong luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu bæ sung trong thêi gian ®Çu cña giai ®o¹n 2000-2005 cÇn x©y dùng v¨n b¶n ph¸p quy ®ång thêi tiÕn hµnh x©y dùng nghÞ ®Þnh chi tiÕt cã tham kh¶o chÆt chÏ c¸c quy ®Þnh cña c¸c n­íc kh¸c. + HiÖn nay ta ch­a cã quy ®Þnh ph¸p luËt g× vÒ vÊn ®Ò “quyÒn tù vÖ trong tr­êng hîp khÈn cÊp”. Do sù cÇn thiÕt cña viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tù vÖ trong nh÷ng t×nh huèng khÈn cÊp nh»m b¶o vÖ c¸n c©n thanh to¸n, hay b¶o vÖ nÒn c«ng nghiÖp non trÎ trong n­íc do cã kh¶ n¨ng bÞ tæn th­¬ng, viÖc x©y dùng v¨n b¶n ph¸p quy vÒ vÊn ®Ò tù vÖ ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu. 2/ X©y dùng c¸c cam kÕt rµng buéc thuÕ: Theo quy ®Þnh cña WTO, cã ba c¸ch ®­a ra cam kÕt thuÕ quan. §ã lµ cam kÕt thuÕ suÊt ë møc b»ng, thÊp h¬n hoÆc cao h¬n thuÕ suÊt thùc tÕ. Th«ng th­êng c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn nh­ ViÖt nam th­êng chän ph­¬ng thøc rµng buéc møc ba (cao h¬n thuÕ suÊt ¸p dông). Nh­ng ®Ó cã thÓ thuyÕt phôc ®­îc c¸c n­íc ®µm ph¸n chÊp nhËn cho rµng buéc trÇn th× n­íc ®ã sÏ ph¶i chuÈn bÞ gi¶i thÝch t¹i sao c¸c mÆt hµng ®­îc rµng buéc ë møc thuÕ suÊt nh­ vËy. Cô thÓ sÏ tiÕn hµnh: - X¸c ®Þnh danh môc nhãm mÆt hµng kh«ng rµng buéc møc thuÕ trÇn: trªn c¬ së tham kh¶o nhãm mÆt hµng cã thÓ kh«ng rµng buéc thuÕ theo quy ®Þnh cña GATT/WTO (®iÒu XX vµ XXI). Bªn c¹nh ®ã, ViÖt nam còng ph¶i cã chñ tr­¬ng kh«ng chän nh÷ng nhãm mÆt hµng thuéc nh÷ng ngµnh mòi nhän nh­ ®iÖn, khai th¸c vµ chÕ biÕn dÇu khÝ, vËt liÖu x©y dùng, ho¸ chÊt- ph©n bãn, luyÖn kim... ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sÏ ®­îc dù kiÕn ph¸t triÓn sau nµy còng nh­ nh÷ng nhãm mÆt hµng hiÖn n»m trong Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn víi ASEAN. Còng ph¶i thÊy r»ng, viÖc x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng ngµnh dù kiÕn sÏ ph¸t triÓn sau nµy lµ rÊt khã do ta ch­a x¸c ®Þnh ®­îc râ chiÕn l­îc ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ dùa trªn sù ph©n tÝch kinh tÕ trong n­íc trong mèi quan hÖ víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn nÕu sím ph©n tÝch, ph¸t hiÖn sím ®­îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp träng t©m trong t­¬ng lai th× sÏ gióp cho ngµnh ®ã trong t­¬ng lai kh«ng ph¶i gÆp khã kh¨n g× vÒ ®iÒu chØnh thuÕ suÊt ®Ó b¶o hé v× ta ®Ï kh«ng ®­a ra nh÷ng cam kÕt rµng buéc møc thuÕ trÇn thÊp hoÆc gi¶m thuÕ cho nh÷ng mÆt hµng cña ngµnh nµy. - X¸c ®Þnh møc thuÕ trÇn cho c¸c nhãm mÆt hµng ®­a vµo rµng buéc vµ lé tr×nh gi¶m thuÕ thùc hiÖn môc tiªu cña APEC vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc kh¸c. Giai ®o¹n tõ n¨m 2000 ®Õn 1/1/2006 lµ giai ®o¹n cñng cè vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch. §©y ®­îc coi lµ giai ®o¹n träng t©m cña ®µm ph¸n th­¬ng m¹i trong khu«n khæ ®µm ph¸n ViÖt nam gia nhËp WTO. NhiÖm vô cña giai ®o¹n nµy lµ x¸c ®Þnh møc thuÕ rµng buéc vµ møc thuÕ nµy sÏ ®­îc gi÷ nguyªn ®Õn 1/1/2006. Theo nguyªn t¾c cña WTO th× nh÷ng mÆt hµng ®­îc cam kÕt thÊp h¬n møc thuÕ hiÖn hµnh th× ph¶i ®­a ra lÞch tr×nh gi¶m thuÕ xuèng møc cam kÕt ®ã. Tuy nhiªn, lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi tÊt c¶ c¸c mÆt hµng cã cam kÕt thuÕ sÏ ®­îc thùc hiÖn ®Õn n¨m 2020 víi thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu b»ng 0%. Do vËy, lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ cam kÕt thÊp h¬n thuÕ suÊt hiÖn hµnh ®­îc thùc hiÖn theo lÞch tr×nh gi¶m thuÕ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña APEC. C¸c ngµnh hµng ®­îc ph©n lo¹i vµo 3 nhãm víi 6 cÊp ®é b¶o hé cô thÓ b»ng thuÕ nhËp khÈu (møc ®é cam kÕt rµng buéc thuÕ quan dù kiÕn cho ph­¬ng ¸n kh«ng cßn biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ quan tr¸i quy ®Þnh cña WTO) nh­ sau: Lo¹i 1: C¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé thÊp, gåm: - C¸c ngµnh hµng mµ ViÖt nam hiÖn ®· vµ ®ang cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, Ýt lo ng¹i vÊn ®Ò c¹nh tranh. - C¸c ngµnh hµng lµ ®Çu vµo cña nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt mµ trong n­íc kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng vµ tËp trung ®Çu t­ ph¸t triÓn, trong t­¬ng lai ta còng kh«ng nªn khuyÕn khÝch ®Çu t­ nhiÒu, do vÒ tiÒm n¨ng khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc. - C¸c ngµnh hµng trong lo¹i nµy sÏ ®­îc b¶o hé theo 2 cÊp ®é: B¶o hé cÊp 1: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu, víi møc tèi ®a lµ 10% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. B¶o hé cÊp 2: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu, víi møc tèi ®a lµ 20% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. Lo¹i 2: C¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé trung b×nh, bao gåm: - §a sè c¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt cña ViÖt nam hiÖn nay (tÊt c¶ c¸c ngµnh kh«ng thuéc lo¹i 1 vµ 3), cÇn ®­îc ­u tiªn b¶o hé ë cÊp ®é trung b×nh: ®ã lµ mét sè ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt nam trong thêi gian võa qua ®· cã thÕ m¹nh xuÊt khÈu, nh­ng vÉn cÇn ®Ó trong lo¹i nµy ®Ó ®¶m b¶o ®é an toµn cÇn thiÕt. - C¸c ngµnh hµng trong ph©n lo¹i nµy sÏ ®­îc b¶o hé theo cÊp ®é 3: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu víi møc ®é tèi ®a lµ 30% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. Møc ®é b¶o hé 30% nh×n chung sÏ ®¶m b¶o ®é an toµn cho c¸c ngµnh. Trong ph©n lo¹i nµy cã mét sè ngµnh hiÖn ®ang cã møc thuÕ nhËp khÈu cao h¬n møc dù kiÕn rµng buéc 30%. Tuy nhiªn, ta vÉn cÇn x¸c ®Þnh quan ®iÓm m¹nh d¹n gi¶m b¶o hé ®Ó tËp trung gi÷ b¶o hé vµ ­u tiªn ph¸t triÓn cho c¸c ngµnh thËt sù quan träng vµ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Lo¹i 3: C¸c ngµnh hµng ®­îc b¶o hé cao- trong ph©n lo¹i nµy sÏ tËp trung b¶o hé: - C¸c ngµnh hµng cÇn ®­îc ­u tiªn hç trî ph¸t triÓn do cã tiÒn ®Ò, lîi thÕ( ®Çu vµo) ®Ó ph¸t triÓn. Nh÷ng ngµnh nµy hiÖn nay cã thÓ ch­a ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt khÈu nh­ng trong t­¬ng lai ta sÏ cã thÓ ph¸t triÓn xuÊt khÈu nÕu b¶o hé, hç trî thÝch ®¸ng. - C¸c ngµnh hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn sö dông nhiÒu nguyªn liÖu trong n­íc, sö dông nhiÒu nh©n c«ng lao ®éng, cã gi¸ trÞ gia t¨ng trong n­íc lín, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n. - Mét sè ngµnh cã n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm vµ hiÖn ®ang ®­îc b¶o hé m¹nh b»ng thuÕ quan vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ còng ®­îc ®Ó trong ph©n lo¹i nµy nh­ng ®­îc x¸c ®Þnh râ thêi h¹n tiÕp tôc b¶o hé ®Ó tr¸nh c¸c hËu qu¶ chÝnh trÞ- x· héi nÕu ®ét ngét gi¶m b¶o hé. - C¸c ngµnh trong lo¹i nµy sÏ ®­îc b¶o hé theo 3 cÊp ®é: B¶o hé cÊp 4: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu víi møc tèi ®a lµ 40% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. B¶o hé cÊp 5: b¶o hé duy nhÊt b»ng thuÕ nhËp khÈu, víi møc tèi ®a lµ 50% (cam kÕt rµng buéc víi WTO) vµ kh«ng cßn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé phi thuÕ. B¶o hé cÊp 6: sÏ lo¹i trõ hoµn toµn khái viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, kh«ng thùc hiÖn rµng buéc thuÕ quan víi WTO, kh«ng gi¶m thuÕ theo APEC, HiÖp ®Þnh Mü, ASEAN. LÞch tr×nh thùc hiÖn gi¶m thuÕ trong giai ®o¹n nµy vµ c¸c giai ®o¹n tiÕp theo ®­îc thùc hiÖn theo c¸ch gi¶m trùc tuyÕn theo ®­êng th¼ng tõ møc thuÕ suÊt cao nhÊt. Theo c¸ch nµy nh÷ng ngµnh ®­îc b¶o hé cao nhÊt- cÊp ®é 5 (møc thuÕ rµng buéc lµ 50%) sÏ bÞ ®iÒu chØnh gi¶m thuÕ ®Çu tiªn (b¾t ®Çu tõ n¨m 2006) ®Ó ®¹t ®­îc møc thuÕ suÊt 40% vµo n¨m 2009, khi ®ã sÏ cïng víi nh÷ng ngµnh b¶o hé cÊp 4 (thuÕ suÊt rµng buéc 40%) thùc hiÖn gi¶m thuÕ ®Ó ®¹t ®­îc møc 30% vµo n¨m 2012, vµ tiÕp tôc cïng víi nh÷ng ngµnh b¶o hé cÊp ®é 3 (thuÕ suÊt rµng buéc 30%) gi¶m xuèng møc 20% vµo n¨m 2015 ®Ó cïng víi nh÷ng ngµnh b¶o hé cÊp 2 gi¶m xuèng møc 10% vµo n¨m 2017 vµ ®¹t môc tiªu Bogor cña APEC vµo n¨m 2020. B/ Giai ®o¹n 2 (2006-2010): Giai ®o¹n 2006-2010 lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn, t¹o tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010. Chñ tr­¬ng héi nhËp trong giai ®o¹n nµy lµ tiÕp tôc cñng cè c¸c ngµnh cã thÕ m¹nh, t¹o dùng ®­îc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn, c¹nh tranh v÷ng ch¾c trong khu vùc vµ trªn tr­êng quèc tÕ. Do vËy, chiÕn l­îc héi nhËp vÒ thuÕ trong giai ®o¹n nµy lµ tiÕp tôc duy tr× b¶o hé mét c¸ch hîp lý, gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng thóc ®Èy th­¬ng m¹i h¬n n÷a. C/ Giai ®o¹n 3 (2010-2020): §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh cña nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ. Môc tiªu cña chiÕn l­îc héi nhËp thuÕ trong giai ®o¹n nµy lµ gi¶m dÇn thuÕ quan xuèng 0% vµo n¨m 2020. B­íc gi¶m nhanh chËm tuú thuéc vµo møc ®é ¶nh h­ëng ®Õn tõng ngµnh, ®Õn sù thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i, gãp phÇn t¨ng thu tõ thuÕ trong n­íc do triÖt tiªu thuÕ nhËp khÈu. §Õn cuèi giai ®o¹n 2020, sè thu tõ thuÕ nhËp khÈu sÏ gÇn nh­ kh«ng cßn. §Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt trong n­íc, trong hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu cÇn nghiªn cøu ban hµnh mét sè lo¹i thuÕ kh¸c nh­ sau: - ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸: lo¹i thuÕ nµy nh»m môc ®Ých b¶o vÖ thÞ tr­êng néi ®Þa khi nhËp nh÷ng hµng ho¸ ph¸ gi¸. Hµng nhËp ph¸ gi¸ lµ nh÷ng hµng ho¸ ®­îc ®­a vµo thÞ tr­êng trong n­íc víi møc gi¸ thÊp h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi gi¸ thÕ giíi. Nhê thuÕ chèng ph¸ gi¸ mµ cã thÓ n©ng gi¸ nh÷ng hµng ho¸ nµy lªn ngang b»ng møc trung b×nh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ ®¶m b¶o ®em l¹i nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ThuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®­îc ¸p dông trong hai tr­êng hîp: + Khi nhËp vµo thÞ tr­êng néi ®Þa nh÷ng hµng ho¸ thÊp h¬n rÊt nhiÒu lÇn gi¸ trung b×nh cña thÞ tr­êng quèc tÕ t¹i thêi ®iÓm xuÊt hµng cña n­íc xuÊt khÈu. Do hµnh vi b¸n hµng víi gi¸ c¶ nh­ vËy ®· g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc nh÷ng ng­êi c¹nh tranh nh÷ng mÆt hµng ®ã trong n­íc hoÆc c¶n trë hä trong viÖc ®Çu t­ ®Ó më réng kinh doanh. + Khi nhËp vµo thÞ tr­êng néi ®Þa nh÷ng hµng ho¸ víi gi¸ thÊp h¬n nhiÒu lÇn gi¸ cña nh÷ng nhµ nhËp khÈu kh¸c cïng mét lo¹i hµng ho¸ t­¬ng tù ë thêi ®iÓm nhËp hµng. ViÖc nhËp khÈu nh÷ng hµng ph¸ gi¸ ®ã ®· g©y thiÖt h¹i cho ®Êt n­íc do kh«ng ®em l¹i nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu bÞ lç. Nguån thu tõ thuÕ nµy còng dïng ®Ó bï ®¾p nh÷ng chi phÝ cña Nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸. Tuy vËy, møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ còng kh«ng thÓ v­ît qu¸ ®¹i l­îng chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n bu«n hµng ph¸ gi¸ ë n­íc xuÊt t¹i thêi ®iÓm xuÊt hµng víi gi¸ nhËp vµo l·nh thæ h¶i quan cña ®Êt n­íc hoÆc gi÷a gi¸ cña hµng ph¸ gi¸ trong n­íc víi gi¸ trung b×nh cña c¸c nhµ nhËp khÈu cïng lo¹i. VÝ dô: 20/7/1999, Mü quy ®Þnh thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi thÐp nhËp khÈu tõ Ph¸p, NhËt b¶n, Nga, Hµn quèc, Italia, Ên ®é víi møc thuÕ suÊt tõ 3.67% lªn 59,12% b»ng møc gi¶m gi¸ thÐp cña c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa Mü. Nhê quyÕt ®Þnh nµy mµ l­îng thÐp nhËp khÈu vµo Mü ®· gi¶m 13% trong vßng 6 th¸ng. (Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam, sè 71, ngµy 4/9/1999) - ThuÕ ®èi kh¸ng (®Æc biÖt): ®­îc ¸p dông nh­ mét biÖn ph¸p b¶o vÖ trong nh÷ng tr­êng hîp sau: + BiÖn ph¸p b¶o vÖ thÞ tr­êng néi ®Þa nÕu nhËp nh÷ng hµng ho¸ víi mét sè l­îng nhÊt ®Þnh mµ g©y thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt trong n­íc. + Hµnh vi tr¶ ®òa hoÆc thùc hiÖn trõng ph¹t ®èi víi nh÷ng biÖn ph¸p ph©n biÖt ®èi xö cña nh÷ng n­íc tham gia vaß mèi quan hÖ ®èi ngo¹i khi vi ph¹m lîi Ých cña nhau hoÆc lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Lµ mét ph­¬ng thøc ng¨n chÆn c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng thiÖn chÝ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. MÆc dï trong luËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®· quy ®Þnh h×nh thøc thu thuÕ nhËp khÈu bæ sung ®èi víi c¸c tr­êng hîp hµng b¸n ph¸ gi¸, hµng ®­îc n­íc xuÊt khÈu trî cÊp lµm cho gi¸ hµng nhËp khÈu thÊp h¬n gi¸ hµng ho¸ cïng lo¹i trong n­íc, hµng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc cã ph©n biÖt ®èi xö víi hµng ho¸ nhËp khÈu cã xuÊt xø tõ ViÖt nam. §©y lµ mét h×nh thøc s¬ khai cña thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµ thuÕ ®èi kh¸ng. Tuy nhiªn, cÇn hoµn chØnh h×nh thøc ph¸p lý cña hai lo¹i thuÕ trªn d­íi d¹ng LuËt thuÕ ®Ó ®iÒu chØnh ®óng h¬n c¸c ®èi t­îng ®¸nh thuÕ. §iÒu ®ã lµ hoµn toµn cÇn thiÕt khi thùc hiÖn lé tr×nh thuÕ quan ®ång thêi lµ biÖn ph¸p kinh tÕ mµ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ c«ng nhËn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c bªn khi tham gia quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i còng cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ®­îc ¸p dông mét sè biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o quyÒn tù vÖ trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt nh»m b¶o hé cho nÒn c«ng nghiÖp trong n­íc. 2.2.2. §èi víi c¸c thuÕ kh¸c Tõng b­íc c¬ cÊu l¹i c¸c s¾c thuÕ gi¸n thu nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, tiÕn tíi n©ng dÇn tû träng thuÕ trùc thu, gi¶m tû träng thuÕ gi¸n thu trong c¬ cÊu thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc, h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt ¶nh h­ëng cña viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. ë n­íc ta, giai ®o¹n 1996-2000 trong c¬ cÊu thuÕ, thuÕ gi¸n thu chiÕm 46% bao gåm thuÕ doanh thu (sau nµy ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng), thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ xuÊt nhËp khÈu; thuÕ trùc thu chiÕm 39% bao gåm thuÕ lîi tøc (sau nµy ¸p dông thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp), thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao, thuÕ tµi nguyªn, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp, thuÕ nhµ ®Êt, thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, thuÕ sö dông vèn..., c¸c lo¹i thu kh¸c chiÕm 15%. Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn HiÖp ®Þnh thuÕ quan theo CEPT/AFTA, nÕu c¸c thuÕ kh¸c kh«ng thay ®æi, viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu, ®­¬ng nhiªn sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu tû träng c¸c lo¹i thuÕ. HiÖn thuÕ nhËp khÈu chØ chiÕm 25% tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. NÕu c¾t gi¶m thuÕ nµy th× ®Õn n¨m 2006, nguån thu tõ thuÕ nhËp khÈu gi¶m ®i, kÐo theo sù thay ®æi cña tû träng thuÕ gi¸n thu trong tæng thu ng©n s¸ch. §Ó ®¶m b¶o tû träng hîp lý gi÷a c¸c lo¹i thuÕ, cÇn tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i theo h­íng t¨ng tû träng thuÕ trùc thu vµ gi¶m tû träng thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸n thu trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Kinh nghiÖm quèc tÕ ®· chØ ra r»ng, khi hµng rµo nhËp khÈu gi¶m mét c¸ch c¨n b¶n ®· lµm thay ®æi râ rÖt tû träng cña thuÕ nhËp khÈu trong thu ng©n s¸ch. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh qua sù ph¸t triÓn cña c¸c n­íc OECD vµ c¸c n­íc ch©u ¸. T¹i NhËt b¶n, thuÕ nhËp khÈu trong tæng sè thu vÒ thuÕ ®· gi¶m tõ 3,6% n¨m 1965 xuèng 1,6% n¨m 1975 vµ 0,6% n¨m 1986. T¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, tû träng thuÕ nhËp khÈu trong tæng thu ng©n s¸ch tuy cßn cao nh­ng còng ®· thÓ hiÖn râ chiÒu h­íng gi¶m dÇn tõ 14,1% n¨m 1972 xuèng 10% n¨m 1987 vµ t¹i c¸c n­íc cã thu nhËp trung b×nh tû träng thuÕ nhËp khÈu gi¶m tõ 2,3% xuèng 1,2% tõ n¨m 1972 ®Õn n¨m 1987. Trong giai ®o¹n hiÖn nay cña n­íc ta, viÖc c¬ cÊu l¹i nguån thu tõ thuÕ néi ®Þa theo h­íng t¨ng tû träng thuÕ trùc thu cã thÓ thùc hiÖn theo h­íng më réng ®èi t­îng vµ ph¹m vi ¸p dông c¸c h×nh thøc thuÕ trùc thu nh­ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ tµi s¶n vµ c¸c lo¹i thuÕ ®Êt. Trong ®ã, më réng nguån thu tõ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cã vÞ trÝ quan träng. HiÖn nay, nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc tõ thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao chØ chiÕm tû träng rÊt nhá so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi (kho¶ng 2,4% tæng thu ng©n s¸ch). Trong nh÷ng n¨m tíi, khi ViÖt nam héi nhËp AFTA sÏ t¹o c¬ së ®Ó t¨ng thu nhËp d©n c­. §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó t¨ng dÇn tû träng thuÕ thu nhËp c¸ nh©n trong tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. A/ Söa ®æi, bæ sung mét sè néi dung c¸c LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp. 1/ LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. - VÒ ®èi t­îng chÞu thuÕ: Bæ sung c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ë kh©u s¶n xuÊt vµ nhËp khÈu, mét sè s¶n phÈm, mét sè dÞch vô xuÊt khÈu, ®¶m b¶o thùc hiÖn khÊu trõ vµ hoµn thuÕ ®Çu vµo ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®ång thêi gi¶m vµ h¹n chÕ ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. - VÒ thuÕ suÊt: gi¶m sè l­îng tèi ®a cßn hai møc thuÕ suÊt. §iÒu chØnh møc thuÕ suÊt ®Ó ®¶m b¶o thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu. Møc thuÕ suÊt dù kiÕn vµo n¨m 2005 lµ 8% vµ 10%. Trong ®ã s¾p xÕp l¹i ®Ó h¹n chÕ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô thuéc nhãm thuÕ suÊt 8%, cßn l¹i ®a sè s¶n phÈm, dÞch vô ¸p dông møc thuÕ suÊt 10%. Xem xÐt ¸p dông thuÕ suÊt ®èi víi mét sè dÞch vô xuÊt khÈu vµ mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu. - VÒ ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vµ sö dông ho¸ ®¬n: ph©n lo¹i c¸c hé kinh doanh t­ nh©n cã quy m« nhá, thu nhËp thÊp ®­a ra khái diÖn ph¶i nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. Quy ®Þnh møc doanh sè ®Ó x¸c ®Þnh dèi t­îng lµ hé kinh doanh nhá. §èi víi ®èi t­îng nµy, chuyÓn sang ¸p dông theo møc tû lÖ % Ên ®Þnh trªn doanh thu. Thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n ®èi víi c¸c hé kinh doanh cã quy m« lín ®Ó chuyÓn dÇn c¸c ®èi t­îng nµy sang ¸p dông tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. - VÒ khÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo: ¸p dông viÖc khÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo theo quy ®Þnh khuyÕn khÝch viÖc sö dông ho¸ ®¬n: + KhÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô mua vµo cã ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng. + KhÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô b¸n hµng theo mét tû lÖ % cao h¬n ®èi víi tr­êng hîp kh«ng cã ho¸ ®¬n. + KhÊu trõ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo theo tû lÖ % thÊp h¬n tr­êng hîp cã ho¸ ®¬n b¸n hµng ¸p dông ®èi víi hµng ho¸ lµ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n mua trùc tiÕp cña ng­êi s¶n xuÊt, khai th¸c kh«ng cã ho¸ ®¬n. - Xo¸ bá c¸c quy ®Þnh ­u ®·i miÔn, gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng vµo n¨m 2003. - VÒ thñ tôc kª khai, nép thuÕ : bá quy ®Þnh c¬ quan thuÕ ra th«ng b¸o thêi h¹n nép thuÕ. Thùc hiÖn quy ®Þnh doanh nghiÖp tù kª khai, tù nép thuÕ theo ®óng thêi h¹n quy ®Þnh. - VÒ hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng: ¸p dông quy ®Þnh hoµn thuÕ cho hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu. - Söa ®æi, bæ sung luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo h­íng më réng diÖn c¸c nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu ®­îc h­ëng thuÕ suÊt 0% ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. - Gi¶m thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi c¸c s¶n phÈm thuéc c¸c ngµnh cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n trong giai ®o¹n ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸. - Më réng h¬n n÷a ®èi t­îng nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ®Ó ®¬n gi¶n luËt thuÕ luËt vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Muèn vËy, cÇn ®Èy m¹nh h¬n c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ. Kinh nghiÖm c¸c n­íc chØ râ, nÕu nh÷ng hé nµo ®¨ng ký nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng th× ®­îc ­u ®·i h¬n (hä ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo) nh÷ng hé nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p kho¸n (kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo). - ¸p dông thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi ngay c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu ®· nép thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. ViÖc tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng nhËp khÈu ¸p dông theo c«ng thøc sau: gi¸ tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ gi¸ nhËp khÈu céng thuÕ nhËp khÈu. Gi¸ tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi hµng nhËp khÈu lµ gi¸ nhËp khÈu céng thuÕ nhËp khÈu céng thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. 2/ LuËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt. - Më réng ®èi t­îng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, trªn c¬ së ph©n lo¹i chÝnh s¸ch c¸c nhãm mÆt hµng cÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®iÒu tiÕt ®óng h­íng s¶n xuÊt, tiªu dïng vµ ph©n phèi thu nhËp. - Bá chÕ ®é ph©n biÖt møc thuÕ suÊt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt gi÷a hµng s¶n xuÊt trong n­íc vµ hµng nhËp khÈu, trong ®ã cã xe h¬i d­íi 12 chç ngåi, nguyªn liÖu thuèc l¸ vµ cigar theo cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü. ViÖc ¸p dông chÕ ®é ph©n biÖt thuÕ suÊt nh­ hiÖn nay ®­îc coi nh­ mét h×nh thøc hç trî s¶n xuÊt trong n­íc d­íi h×nh thøc trî gi¸ xuÊt khÈu. §iÒu quy ®Þnh nµy hoµn toµn tr¸i víi th«ng lÖ quèc tÕ nªn cÇn b·i bá. B/ Hoµn thiÖn c¸c lo¹i thuÕ thu nhËp theo h­íng: - H¹ thÊp thuÕ suÊt vµ ¸p dông mét thuÕ suÊt thèng nhÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc theo th«ng lÖ quèc tÕ. - Lo¹i bá nh÷ng quy ®Þnh vÒ miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng thuéc chÝnh s¸ch x· héi ®Ó ®¶m b¶o tÝnh trung lËp cña thuÕ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp, xo¸ bá viÖc miÔn gi¶m thuÕ trµn lan, thiÕu chän läc, thiÕu c¬ së khoa häc vµ kh«ng phï hîp víi nh÷ng cam kÕt vÒ thuÕ. Tãm l¹i, ®Þnh h­íng ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ nh­ trªn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ®Þnh h­íng vÒ chiÕn l­îc kinh tÕ- x· héi, tiÕp tôc c¸c môc tiªu c¶i c¸ch thuÕ cña hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, trªn nÒn t¶ng hiÖn cã cña hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ nh­ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao...®Ó hoµn thiÖn l¹i cho hîp lý h¬n. Kh«ng më réng thªm c¸c lo¹i thuÕ mµ tõng s¾c thuÕ ph¶i ®­îc hoµn thiÖn theo xu h­íng thuÕ trùc thu t¨ng h¬n thuÕ gi¸n thu ®Ó ®¶m b¶o tû träng hai lo¹i thuÕ nµy t­¬ng ®­¬ng nhau. Trong thuÕ gi¸n thu th× thuÕ xuÊt nhËp khÈu gi¶m, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt t¨ng; trong thuÕ trùc thu th× thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n t¨ng( chiÕm kho¶ng 70%) tæng sè thuÕ trùc thu). C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­ kh«ng ph©n biÖt ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. trong 10 n¨m tíi lµ thêi kú héi nhËp thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vÒ thuÕ, nªn ®Þnh h­íng c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ trong n­íc ph¶i phï hîp víi hÖ thèng thuÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §Ó chuyÓn ho¸ ®­îc nh÷ng kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt vÒ ®iÒu chØnh hÖ thèng thuÕ th× ngoµi sù cè g¾ng cña ngµnh thuÕ cßn cÇn sù hç trî, ®ãng gãp cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng. KÕt luËn Më cöa vµ héi nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi ®ang lµ sù lùa chän cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nh÷ng lîi Ých mµ qu¸ tr×nh nµy ®em l¹i cho c¸c n­íc lµ râ rµng vµ khã cã thÓ b¸c bá. Tuy nhiªn, khi tham gia héi nhËp, c¸c n­íc ®Òu gÆp ph¶i nhiÒu th¸ch thøc vµ khã kh¨n, ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c mµ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ ®Ò ra. ViÖc tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n v× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ViÖt nam ph¶i ®iÒu chØnh hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt trong ®ã ®Æc biÖt quan träng lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ. Mét trong nh÷ng khã kh¨n mµ ViÖt nam ®ang gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ch­a ®ång bé, néi dung cña c¸c v¨n b¶n cßn ch­a thèng nhÊt, thËm chÝ cßn m©u thuÉn nhau. §iÒu ®ã còng cµng thÓ hiÖn râ nÐt trong hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam. Kho¸ luËn ®· ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®ång thêi ®­a ra ®­îc nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ thùc tr¹ng mét sè c¶i c¸ch trong chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam kÓ tõ khi thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ ®Ó chóng ta cã ®­îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ hÖ thèng thuÕ hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã, kho¸ luËn còng ®· chØ ra ®­îc nh÷ng ®iÓm ch­a phï hîp trong chÝnh s¸ch thuÕ hiÖn nay cña ViÖt nam so víi c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ ®Ò ra ®­îc ®Þnh h­íng c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Mét trong nh÷ng nh©n tè dÉn ®Õn héi nhËp thµnh c«ng lµ tham kh¶o, häc tËp kinh nghiÖm cña nh÷ng n­íc ®i tr­íc, cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ t­¬ng ®ång víi ViÖt nam, nh÷ng bµi häc vÒ chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ c¸ch thøc ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña Trung quèc, lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan cña Indonesia, Th¸i lan lµ nh÷ng bµi häc cho ViÖt nam còng ®­îc nghiªn cøu trong kho¸ luËn nµy. Tuy nhiªn, ®©y míi chØ lµ nh÷ng ®­êng nÐt s¬ bé cña mét hÖ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p. TÇm quan träng chiÕn l­îc hµng ®Çu cña viÖc ®iÒu chØnh hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ ®ßi hái ph¶i coi nã lµ ®èi t­îng quan t©m cña nhiÒu bé ngµnh, nhiÒu ch­¬ng tr×nh ®Ò tµi mang tÇm quèc gia ®Ó cã thÓ ®i s©u gi¶i quyÕt, ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi ®Ò tµi nµy mµ trong ph¹m vi giíi h¹n cña mét kho¸ luËn tèt nghiÖp ch­a gi¶i quyÕt, ch­a ®Ò cËp ®­îc. Phô lôc. Ngµnh hµng. Tû suÊt hiÖn hµnh(%). Cam kÕt rµng buéc thuÕ(%). Ghi chó. 1. G¹o. 20 20 2. Thuû s¶n. 30 30 3. ChÌ, cµ phª: + S¬ chÕ. 20 10 + ChÕ biÕn. 50 40 4. §iÒu. 30 40 5. Cao su: + S¬ chÕ. 3 10 + ChÕ biÕn. 50 40 6. DÖt may: + DÖt. 30 30 + May. 50 40 7. Da giÇy. 50 30 8. Rau qu¶: + Rau, cñ t­¬i. 30 30 + Qu¶ t­¬i: 40 - Trong n­íc s¶n xuÊt ®­îc. 40 - Trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. 10* *: Cam kÕt gi¶m xuèng 10% vµo n¨m 2006. + Rau qu¶ ®· chÕ biÕn 50 50 9. Ho¸ chÊt: + Thuèc trõ s©u. 3 5 + Ph©n bãn ho¸ häc. 0 0 + S¶n phÈm tõ cao su: - X¨m lèp «t«. 30 50 - X¨m lèp xe ®¹p, xe m¸y. 50 60 - C¸c s¶n phÈm kh¸c 0-40 40 + Mü phÈm. 50 50 + ChÊt tÈy röa: - Xµ phßng. 50 50 - ChÊt tÈy röa kh¸c. 0-20 20 10. Xi m¨ng vµ clinker: + Xi m¨ng. 40 40 + Clinker. 30 30 11. ChÕ biÕn thùc phÈm. 50 50 12. §iÖn, ®iÖn tö: + Linh kiÖn: - IKD 0-5 30 - CKD 10-30 30 + Thµnh phÈm. 20-50 50 13. C¬ khÝ: + ChÕ t¹o c¬ khÝ phøc t¹p, tinh vi ®ßi hái c«ng nghÖ cao trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. 10-20 20 + C¬ khÝ trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc: 30-50 50 + Linh kiÖn «t«, xe m¸y: - IKD. 0-5 5 - CKD. 10-30 30 + ¤t«, xe m¸y nguyªn chiÕc. 60 100 14. ThÐp: + Nh÷ng chñng lo¹i thÐp trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc. 40 60 + Nh÷ng chñng lo¹i thÐp trong n­íc kh«ng s¶n xuÊt ®­îc. 0-20 30 15. MÝa ®­êng. 30-40 40 Tµi liÖu tham kh¶o. Gi¸o tr×nh ThuÕ Nhµ n­íc vµ c¸c v¨n b¶n vÒ hÖ thèng thuÕ hiÖn hµnh cña ViÖt nam. Chñ nghÜa khu vùc vµ vai trß cña nã trong hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng (Regionalism and its implication in the multilateral trade system)- OECD (nhiÒu t¸c gi¶), 1996. C¸c v¨n b¶n ph¸p lý cña WTO (Ban th­ ký WTO) (Legal texts of WTO), 1995. C¸c b¸o c¸o tæng kÕt n¨m cña ngµnh thuÕ, tµi chÝnh ViÖt nam vµ c¸c n­íc ASEAN. C¸c cam kÕt vÒ thuÕ cña ViÖt nam trong ASEAN vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tËp thÓ cña APEC (Cooperative Action Plan of APEC). Tù do ho¸ th­¬ng m¹i ë ViÖt nam- IMF, 1999 (tµi liÖu do V¨n phßng th­êng tró cña IMF t¹i Hµ néi dÞch). Tê tr×nh Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø X vÒ c¶i c¸ch thuÕ b­íc II, 1996. §Ò tµi: “ChiÕn l­îc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ giai ®o¹n 2001-2010” cña Tæng côc thuÕ. C¸c tµi liÖu, b¸o c¸o kh¸c vÒ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña ngµnh thuÕ ViÖt nam. Toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸: C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn- Trung t©m khoa häc vµ nh©n v¨n quèc gia- ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi- Th«ng tin khoa häc x· héi vµ chuyªn ®Ò. Hµ néi, 2000. Lª Quèc Ph­¬ng. TiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt nam: Mét sè nhËn ®Þnh vµ ®Ò xuÊt. §¸nh thøc con rång ngñ quªn kinh tÕ ViÖt nam ®i vµo thÕ kû 21. Thêi b¸o Sµi gßn, Nhµ xuÊt b¶n Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Trung t©m kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i b×nh d­¬ng, 2001. TS NguyÔn V¨n DÇn. Nh÷ng vÊn ®Ò cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Nhµ xuÊt b¶n khoa häc x· héi. Hµ néi, 2001. PGS, PTS Vò Thu Giang. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh cña ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 2000. §ç §øc Minh. Toµn cÇu ho¸ víi xu thÕ c¶i c¸ch thuÕ cña ViÖt nam. Héi th¶o khoa häc ViÖt –Trung, 11/2001. Hµ néi. PTS §ç Nh­ Khuª, NguyÔn ThÞ Loan Anh. Quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt nam vµ ASEAN. NXB Thèng kª Hµ néi 1997. Khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸- Hai mÆt cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trung t©m khoa häc vµ nh©n v¨n quèc gia- ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi- Th«ng tin khoa häc x· héi vµ chuyªn ®Ò. Hµ néi, 2000. T¹p chÝ Tµi chÝnh, Thêi b¸o Tµi chÝnh n¨m 2001, 2002. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé: “ChiÕn l­îc héi nhËp quèc tÕ vÒ mÆt tµi chÝnh giai ®o¹n 2001-2010”. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc: “ChiÕn l­îc tham gia AFTA vµ WTO cña ViÖt nam: Møc ®é s½n sµng cña chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp nh»m t¸i cÊu tróc ®Ó héi nhËp”. 20. Website: www/ mof.gov.ViÖt nam 21. TrÇn Xu©n Th¾ng. ChÝnh s¸ch thuÕ trong ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ víi c¸c khu vùc kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ. §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé, Bé Tµi chÝnh 1998. ._.