Dịch vụ hàng hóa tại cảng biển- Thực trạng và giải pháp

Ch­¬ng 1 Tæng quan vÒ Mét sè dÞch vô hµng hãa t¹i C¶ng BiÓn I. Kh¸i qu¸t chung vÒ c¶ng biÓn 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn a. Giai ®o¹n tr­íc thÕ kû XV Ngay tõ thÕ kû thø V tr­íc c«ng nguyªn con ng­êi ®· biÕt lîi dông biÓn lµm c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng ®Ó giao l­u c¸c vïng, c¸c miÒn, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Loµi ng­êi thña Êy lu«n khao kh¸t chinh phôc biÓn c¶ v× biÓn c¶ hÕt søc réng lín chiÕm tíi 71% tr¸i ®Êt. Cïng víi sù tiÕn bé cña x· héi loµi ng­êi lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña ngµnh hµng h¶i víi nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín nh­ ph¸t minh ra la bµn, kü thuËt ®ãng thuyÒn buåm, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ thuËt ®i biÓn… con ng­êi ®· chinh phôc ®­îc biÓn §Þa Trung H¶i, biÓn §en, biÓn Hång H¶i. G¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ngµnh hµng h¶i lµ sù ph¸t triÓn cña c¶ng biÓn. Lóc ®Çu c¶ng chØ ®­îc coi lµ n¬i tr¸nh giã to, b·o lín cña c¸c lo¹i tµu bÌ. Trang thiÕt bÞ cña c¶ng biÓn lóc bÊy giê rÊt ®¬n gi¶n vµ th« s¬. Trong lÞch sö cæ ®¹i, th­¬ng c¶ng næi tiÕng vµ sÇm uÊt nhÊt lµ th­¬ng c¶ng Alecxandria víi mét trang thiÕt bÞ c¶ng biÓn tiªu biÓu còng næi tiÕng kh«ng kÐm lµ ngän h¶i ®¨ng Alexandria… b. Giai ®o¹n tõ thÕ kû XV ®Õn ®Çu thÕ kû XX Sù kiÖn nhµ th¸m hiÓm Colombia b¨ng qua §¹i T©y D­¬ng t×m ra ch©u Mü vµo ®Çu thÕ kû XV ®¸nh dÊu mét b­íc ngo¹t lín trong lÞch sö hµng h¶i. ViÖc §¹i T©y D­¬ng ®­îc chinh phôc vµ miÒn ®Êt høa ch©u Mü ®­îc t×m thÊy ®· gãp phÇn quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh vËn t¶i hµng hãa b»ng ®­êng biÓn. Thªm vµo ®ã lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt vµ qu¸ tr×nh chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt ®· t¹o ra mét khèi l­îng hµng lín n¶y sinh nhu cÇu cÊp thiÕt ph¶i trao ®æi, th«ng th­¬ng quèc tÕ khiÕn vËn t¶i biÓn cã vai trß ngµy mét to lín trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Së dÜ nh­ vËy lµ v× vËn t¶i biÓn cã n¨ng lùc vËn chuyÓn lín, thÝch hîp víi viÖc vËn chuyÓn hÇu hÕt c¸c lo¹i hµng hãa, ngoµi ra chi phÝ x©y dùng c¸c tuyÕn ®­êng hµng h¶i thÊp v× hÇu hÕt lµ c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng tù nhiªn, gia thµnh vËn t¶i thÊp… Nhê nh÷ng ­u ®iÓm ®ã mµ vËn t¶i biÓn chiÕm 64% khèi l­îng hµng hãa chuyªn chë. Tuy nhiªn vËn t¶i biÓn kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc nÕu kh«ng cã c¸c c¶ng biÓn lµ cöa ngâ cña qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng hãa b»ng ®­êng biÓn. Thêi kú nµy c¶ng biÓn cã sù thay ®æi lín: c¬ së vËt chÊt cña c¶ng biÓn ®­îc chó träng ®Ó phôc vô hµng hãa vµ tµu. Trang thiÕt bÞ c¶ng biÓn ®­îc chia lµm 2 phÇn: phÇn mÆt n­íc vµ phÇn ®Êt liÒn. PhÇn mÆt n­íc gåm cã luång l¹ch, hÖ thèng phao tiªu, tÝn hiÖu, cÇu tµu... PhÇn ®Êt liÒn cã kho b·i, cÇn cÈu, nhµ x­ëng… Kinh doanh khai th¸c c¶ng biÓn trë thµnh mét ngµnh dÞch vô ®em l¹i nhiÒu lîi nhuËn cho quèc gia. ChÝnh v× thÕ, trªn thÕ giíi sè l­îng c¶ng biÓn t¨ng nhanh chãng víi tªn tuæi c¸c c¶ng biÓn næi tiÕng nh­: New York (Mü), Rotterdam (Hµ lan), Antwerpen (BØ), Marseille (Ph¸p), Hamburg (§øc)… C¶ng biÓn trë thµnh mét ®Çu mèi giao th«ng, mét m¾t xÝch quan träng cña qu¸ tr×nh vËn t¶i, chø kh«ng chØ lµ n¬i b¶o vÖ an toµn cho tµu biÓn tr­íc c¸c hiÖn t­îng thiªn nhiªn bÊt lîi. c. Giai ®o¹n ®Çu thÕ kû XX cho ®Õn nay Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø II, ®Æc biÖt lµ tõ sau n¨m 1956, xuÊt hiÖn viÖc sö dông container vµo qu¸ tr×nh vËn chuyÒn hµng hãa. ViÖc sö dông c¸c thïng ®Ó vËn chuyÓn hµng ®· cã tõ tr­íc, tuy nhiªn chØ khi nh÷ng thïng hµng ®ã cã sù tiªu chuÈn hãa kÝch th­íc ®Ó cã thÎ sö dông ph­¬ng tiÖn xÕp dì nh»m gi¶i phãng tµu nhanh h¬i míi ®­îc coi lµ sù ra ®êi cña container hay lµ sù b¾t ®Çu cña qu¸ tr×nh container hãa. N¨m 1956 tµu chë container ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ra ®êi. §ã c¸c tµu dÇu cña «ng Malcom Mclean, ng­êi s¸ng lËp h·ng Sealand Services Inc., ®­îc hãan c¶i thµnh tµu chë container, ch¹y tõ New York tíi Houston. §©y lµ mét mèc lÞch sö quan träng më ra kû nguyªn míi cho ngµnh vËn t¶i biÓn- cuéc c¸ch m¹ng container hãa. TiÕp theo ®ã lµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña vËn t¶i container: - ISO th«ng qua tiªu chuÈn container lo¹i lín serie 1 vµo th¸ng 6/1967. - Thµnh lËp c«ng ty container quèc tÕ (Inter- Container) cã trô së chÝnh ë Brussel th¸ng 12/1967. - §Õn n¨m 1977 trªn thÕ giíi ®· cã 38 tuyÕn Container nèi bê biÓn §«ng, T©y vµ c¸c c¶ng hå lín cña Mü víi h¬n 100 c¶ng kh¸c trªn thÕ giíi. N¨m 1980, c«ng ­íc cña liªn hîp quèc vÒ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc quèc tÕ ®­îc ký kÕt t¹i Geneva t¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc ph¸t triÓn vËn t¶i container vµ vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. VËn t¶i container tiÕp tôc ph¸t triÓn khong chØ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn mµ cßn lan sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Tr­íc sù thay ®æi lín lao cña ngµnh vËn t¶i, hÖ thèng c¶ng biÓn trªn thÕ giíi còng cã sù ®æi míi. Nhu cÇu vËn t¶i container ®ßi hái cã nh÷ng c¶ng n­íc s©u ®Ó chuyªn phôc vô tµu container víi nh÷ng trang thiÕt bÞ xÕp dì hµng container phøc t¹p vµ hiÖn ®¹i. N¨m 1981 c¶ng Rotterdam ®· thay thÕ vÞ trÝ c¶ng New York vµ trë thµnh c¶ng container lín nhÊt trªn thÕ giíi. N¨m 1989 c¶ng Hång K«ng thay thÕ c¶ng Rotterdam trë thµnh c¶ng containner lín nhÊt trªn thÕ giíi. Ngoµi ra mét sè c¶ng container kh¸c cã khèi l­îng container th«ng qua lín trªn thÕ giíi nh­: Singapore, Hamburg, Los Angeles, Yokohama… C¶ng biÓn hiÖn nay thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ nhiÖm vô rÊt kh¸c nhau. Do ®ã kü thuËt x©y dùng trang thiÕt, c¬ cÊu tæ chøc cña c¶ng còng rÊt kh¸c nhau vµ ngµy cµng ®­îc hiÖn ®¹i hãa. C¶ng biÓn ®­îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i tïy theo tiªu chuÈn quy ®Þnh. Theo môc ®Ých sö dông th× cã: c¶ng bu«n, c¶ng qu©n sù, c¶ng c¸, c¶ng tró Èn… §èi víi c¶ng bu«n l¹i ®­îc ph©n thµnh nhiÒu lo¹i: c¶ng s«ng biÓn, c¶ng néi ®Þa c¶ng quèc tÕ, c¶ng tæng hîp, c¶ng chuyªn dïng… ë ViÖt Nam, trong suèt thêi kú phong kiÕn, nÒn kinh tÕ n­íc ta bÞ bÕ quan táa c¶ng nªn tr× trÖ kh«ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn do sù ph¸t triÓn x· héi, vµ nhu cÇu cÇn trao ®æi, th«ng th­¬ng nªn còng h×nh thµnh nªn nh÷ng th­¬ng c¶ng sÇm uÊt, tiªu biÓu nh­ Héi An, Phè HiÕn… Trong thêi kú Ph¸p thuéc, thùc d©n Ph¸p còng cho x©y dùng c¶ng biÓn t¹i ViÖt Nam ®Ó phôc vô môc ®Ých qu©n sù vµ vËn chuyÓn hµng hãa. Tiªu biÓu lµ c¶ng H¶i Phßng - c¶ng lín nhÊt khu vùc phÝa B¾c, ngoµi ra phÝa nam cßn cã c¶ng Sµi Gßn. HiÖn nay, trong thêi kú míi, ViÖt Nam chó träng ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn. Däc bê biÓn ViÖt Nam hiÖn nay ®· h×nh thµnh gÇn 90 h¶i c¶ng lín nhá, víi tæng n¨ng lùc th«ng qua c¶ng d­íi 10 triÖu tÊn / n¨m. 2. Chøc n¨ng cña c¶ng biÓn C¶ng biÓn lµ n¬i ra vµo, neo ®Ëu cña tµu biÓn, lµ n¬i phôc vô tµu vµ hµng hãa chuyªn chë trªn tÇu, lµ ®Çu mèi giao th«ng quan träng trong hÖ thèng vËn t¶i. ChÝnh v× thÕ h×nh thµnh nªn 2 chøc n¨ng chñ yÕu cña c¶ng biÓn: a. C¶ng phôc vô c¸c c«ng cô vËn t¶i ®­êng thñy, tr­íc hÕt lµ tÇu biÓn. Víi chøc n¨ng nµy, c¶ng ph¶i ®¶m b¶o cho tµu bÌ ra vµo vµ neo ®Ëu an toµn. Tõ ®ã c¶ng cã nhiÖm vô phôc vô c¸c c«ng viÖc cô thÓ: ®­a ®ãn tµu bÌ ra vµo, bè trÝ n¬i neo ®Ëu, lµm vÖ sinh tµu, s÷a ch÷a tµu, cung øng c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt cho tÇu… V× vËy, ho¹t ®éng cña c¶ng th­êng v­ît ra ngoµi ph¹m vi ®Þa giíi cña c¶ng, tøc lµ trªn ph¹m vi thµnh phè c¶ng. Do ®ã thµnh phè c¶ng trë thµnh trung t©m c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i - dÞch vô vµ trung t©m d©n c­ ®«ng ®óc. b. C¶ng cã chøc n¨ng phôc vô hµng hãa. T¹i c¶ng biÓn, qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng hãa cã thÓ ®­îc b¾t ®Çu, kÕt thóc hoÆc tiÕp tôc hµnh tr×nh. Chøc n¨g nµy ®­îc tËp trung ë nhiÖm vô phôc vô xÕp dì hµng hãa lªn xuèng c¸c c«ng cô vËn t¶i. Ngoµi ra, c¶ng cßn thùc hiÖn nhiÒu nhiÖm vô kh¸c liªn quan ®Õn hµng hãa nh­: b¶o qu¶n hµng hãa t¹i kho b·i, kiÓm tra sè l­îng, chÊt l­îng, thñ tôc giao nhËn hµng hãa… 3.Vai trß cña c¶ng biÓn a. Thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ C¶ng biÓn cã vai trß rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia. Thùc tiÔn cho thÊy hÇu hÕt c¸c quèc gia ven biÓn trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc ®Òu trë thµnh nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn rÊt nhanh, nhÊt lµ ngµnh kinh tÕ biÓn, trong ®ã cã ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Ho¹t ®éng cña c¶ng biÓn gãp phÇn to lín cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n bëi c¶ng biÓn lµ ®Çu mèi giao th«ng nèi liÒn c¸c lôc ®Þa b»ng c¸c huyÕt m¹ch giao th«ng nh­ ®­êng s«ng ®­êng bé ®­êng s¾t, hµng kh«ng, phôc vô viÖc l­u th«ng hµng hãa, hµnh kh¸ch gi÷a c¸c khu vùc trong néi ®Þa cña mét quèc gia vµ gi÷a c¸c quãc gia ®ã víi thÕ giíi bªn ngoµi. H¬n thÕ n÷a sù ®ãng gãp cña c¶ng biÓn tõ c¸c dÞch vô vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ ®¸ng kÓ ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng n­íc cã nhiÒu c¶ng biÓn hoÆc cã vÞ trÝ ®Þa lý chiÕn l­îc nh­: Singapore, Hµ Lan, Hång K«ng… C¸c c¶ng biÓn ®em ®Õn sù ®«ng ®óc, sÇm uÊt, giµu cã cho c¸c thµnh phè cã c¶ng v× nã thu hót mét sè l­îng lín d©n c­ tõ lao ®éng trÝ ãc tíi lao ®éng ch©n tay ®Õn ®©y vµ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña hµng lo¹t c¸c dÞch vô ¨n uèng, vui ch¬i gi¶i trÝ, hç trî, t­ vÊn… Cïng víi viÖc ®em l¹i nguån lîi nhuËn cho quèc gia, c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn cßn gãp phÇn lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp v× nã t¹o ra rÊt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. RÊt nhiÒu c¶ng biÓn vµ thµnh phè c¶ng trªn thÕ giíi trë nªn næi tiÕng vµ trë thµnh niÒm tù hµo vµ bé mÆt quèc gia. Nh÷ng chØ sè ph¶n ¸nh mèi t­¬ng quan gi÷a ph¸t triÓn c¶ng biÓn víi nÒn kinh tÕ quèc gia lµ chØ tiªu vÒ b×nh qu©n qua hµng qua c¶ng theo ®Çu ng­êi n¨m, chØ tiªu khèi l­îng hµng qua c¶ng trªn thu nhËp tæng s¶n phÈm quèc néi, mèi quan hÖ tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng hãa qua c¶ng víi tæng s¶n phÈm quèc néi... C¸c chØ sè nµy ë ViÖt Nam n¨m 1993 nh­ sau: b×nh qu©n hµng qua c¶ng theo ®Çu ng­êi lµ 0,35 tÊn/ng­êi/n¨m; khèi l­îng hµng qua c¶ng trªn GDP lµ 1- 1,1 kg/USD vµ tèc ®é t¨ng khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¶ng vµ tèc ®é t¨ng GDP lµ 1,07 tøc lµ khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¶ng t¨ng 1,07% th× GDP t¨ng1%. N¨m 2000 c¸c chØ sè nµy lÇn l­ît lµ 1,07 tÊn/ng­êi /n¨m; 2,57 kg/USD vµ 1,002. Nh×n vµo c¸c con sè nµy ta thÊy khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¶ng n¨m 2000 so víi n¨m 1995 ®· t¨ng lªn rÊt cao vµ møc t¨ng cña khèi l­îng hµng hãa cao h¬n møc t¨ng GDP. §iÒu ®ã chøng tá sù ®ãng gãp cña c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc ngµy cµng nhiÒu vµ chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong quèc khè. Víi tiÒn n¨ng cña biÓn ViÖt Nam, c¸c chØ sè nµy so víi khu vùc cßn thÊp, tuy nhiªn c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ c¸c c¶ng lín nh­ Sµi Gßn, H¶i Phßng, §µ N½ng, Qu¶ng Ninh vÉn ®· vµ ®ang lµ ®éng lùc to lín thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mçi vïng nãi riªng vµ c¶ n­íc nãi chung. C¸c c¶ng biÓn thùc sù lµ cöa ngâ giao l­u, lµ cÇu nèi ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta tõng b­íc tiÕp cËn vµ hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ ph¸t triªn cña khu vùc vµ thÕ giíi. b. Thóc ®Èy bu«n b¸n quèc tÕ b»ng ®­êng biÓn Nãi ®Õn bu«n b¸n quèc tÕ lµ nãi ®Õn sù trao ®æi, giao l­u gi÷a c¸c quèc gia. Ho¹t ®éng chñ yÕu cña ngo¹i th­¬ng lµ xuÊt nhËp khÈu hµng hãa. ViÖc gi¶m chi phÝ vËn t¶i hµng hãa trong kh©u l­u th«ng gãp phÇn rÊt to lín ®Õn viÖc h×nh thµnh gi¸ c¶ hîp lý cña hµng hãa trªn thÞ tr­êng. Trong c¸c ph­¬ng thøc vËn t¶i th× vËn t¶i b»ng ®­êng biÓn lµ cã chi phÝ rÎ nhÊt. Bëi vËy mµ 80% l­îng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ®­îc vËn chuyÓn b»ng ®uêng biÓn mµ c¶ng biÓn lµ n¬i tiÕn hµnh c¸c thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, lµ n¬i b¾t ®Çu vµ kªt thóc qu¸ tr×nh vËn t¶i. §èi víi ViÖt Nam, kho¶ng 80% l­îng hµng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam lµ do vËn t¶i biÓn ®¶m nhËn. NÕu nh­ n¨m 1990 ®ãng gãp cña kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu b»ng ®­êng biÓn vµo GDP lµ 42% th× n¨m 1999 lµ 81% GDP, n¨m 2001 lµ 95%. Thªm vµo ®ã râ rµng lµ gi¸ trÞ cña sè l­îng ngo¹i tÖ vµo 31.100 triÖu USD n¨m 2001 do ngµnh xuÊt nhËp khÈu mang vÒ vµ nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp, gi¸n tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam sÏ kh«ng thÓ cã nÕu nh­ kh«ng cã c¸c c¶ng biÓn. c. T¨ng c­êng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ gãp phÇn ph¸t triÓn du lÞch Ngoµi viÖc kinh doanh khai th¸c c¶ng biÓn phôc vô viÖc vËn chuyÓn hµng hãa, c¸c quèc gia cã c¶ng cßn sö dông c¶ng phôc vô nhu cÇu chuyªn chë hµnh kh¸ch vµ du lÞch b»ng ®­êng biÓn. C¶ng trë thµnh n¬i b¾t ®Çu hoÆc kÕt thóc cña cuéc hµnh tr×nh bÊt tËn cña c¸c du kh¸ch trªn toµn thÕ giíi. Hµng n¨m sè l­îng ng­êi ®Õn vµ ®i t¹i mét c¶ng chÝnh ë ch©u ©u lµ kho¶ng 1 triÖu ng­êi. Sau ®©y lµ b¶ng sè liÖu khèi l­îng hµnh kh¸ch qua c¸c c¶ng biÓn ë ch©u ¢u: B¶ng1: Khèi l­îng hµnh kh¸ch th«ng qua c¸c c¶ng biÓn ch©u ¢u §¬n vÞ: ngh×n ng­êi N­íc N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 2001 §Õn §i Tæng §Õn §i Tæng §Õn §i Tæng BØ 775 778 153 925 1021 1946 839 857 1696 §an M¹ch 28649 28696 57345 37899 38030 75928 31661 31787 63448 Hy L¹p 18177 19003 37180 16169 16090 32259 17312 18053 35364 T©y Ban Nha 1687 974 2661 1430 1038 2468 106 117 223 Ph¸p 15233 15203 30436 16576 16548 33124 15426 15400 30825 Ailen 1468 1449 2912 2315 2291 4605 2385 2413 4798 Italia 42744 42695 85439 40128 40056 80184 40398 40223 80621 Hµ Lan 976 973 1949 974 989 1964 928 912 1840 PhÇn Lan 8096 8051 16146 7617 7574 15191 8012 7974 15986 Bå §µo Nha 237 235 472 19 15 34 238 235 473 Thuþ §iÓn 20914 20660 41574 20054 19833 39877 20476 20312 40788 Anh 17942 17942 35816 17951 18020 35971 18407 18478 36885 Nguån: Eurosat (Maritime database); Belgium: National satistics2002 Nhê cã hÖ thèng c¶ng biÓn vµ vËn t¶i biÓn mµ sè l­îng du kh¸ch t¨ng lªn ®¸ng kÓ do gi¸ vÐ gi¶m h¬n c¸c ph­¬ng tiÖn kh¸c. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· gãp phÇn ph¸t triÓn ngµnh du lÞch vµ nhu cÇu ®i l¹i cña mäi ng­êi kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi. II. Kh¸i niÖm vÒ dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn 1. §Þnh nghÜa dÞch vô vµ ph©n lo¹i dÞch vô Theo tõ ®iÓn Oxford, cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa dÞch vô (service): - Lµ mét hÖ thèng cung cÊp viÖc g× ®ã mµ céng ®ång cÇn, do Nhµ n­íc hay c«ng ty t­ nh©n tæ chøc; hay - Lµ mét tæ chøc hay c«ng ty lµm mét viÖc g× ®ã cho céng ®ång hay lµm ®iÒu g× ®ã cho Nhµ n­íc; hay - Lµ mét nghÒ kinh doanh mµ ho¹t ®éng cña nã lµ lµm mét viÖc g× ®ã cho kh¸ch hµng, nh­ng kh«ng t¹o ra hµng hãa, hay - Lµ mét nghÒ kinh doanh mµ nghÒ ®ã lµ lµm c«ng viÖc hay cung cÊp hµng hãa cho kh¸ch hµng, nh­ng kh«ng t¹o ra hµng hãa. C¸ch ®Þnh nghÜa thø ba lµ phï hîp víi quan niÖm vÒ dÞch vô theo c¸ch hiÓu th«ng th­êng. Tuy nhiªn, quan niÖm vÒ “dÞch vô” còng thay ®æi theo thêi gian vµ theo chñ thÓ quy ®Þnh ra nã. Ngoµi kh¸i niÖm nµy, chóng ta sÏ nghiªn cøu kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i dÞch vô theo Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ ph¸p luËt ViÖt Nam. a. Theo quy ®Þnh cña GATTS HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô vµ thuÕ quan (GATTS) ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ dÞch vô nh­ sau: DÞch vô lµ c¸c ho¹t ®éng phôc vô cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t; lµ mét ngµnh nghÒ kinh doanh mµ nghÒ ®ã lµ lµm c«ng viÖc hay cung cÊp hµng hãa cho kh¸ch hµng nh­ng kh«ng t¹o ra hµng hãa. HiÖn nay HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i dÞch vô (GATS) cña WTO quy ®Þnh cô thÓ vÒ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô theo ngµnh vµ ph©n ngµnh dùa trªn c¬ së cña HÖ thèng ph©n lo¹i s¶n phÈm chÝnh chñ Liªn hiÖp quèc (CPC) bao gåm 12 ngµnh dÞch vô vµ 155 ph©n ngµnh dÞch vô. 12 ngµnh dÞch vô ®ã lµ: dÞch vô kinh doanh (bao gåm dÞch vô chuyªn nghiÖp b»ng con ng­êi vµ m¸y tÝnh); dÞch vô th«ng tin liªn l¹c; dÞch vô x©y dùng; dÞch vô ph©n phèi; dÞch vô gi¸o dôc; dÞch vô m«i tr­êng; dÞch vô tµi chÝnh, (trong ®ã cã b¶o hiÓm vµ ng©n hµng); dÞch vô liªn quan ®Õn søc khoÎ vµ x· héi; dÞch vô liªn quan ®Õn du lÞch; dÞch vô gi¶i trÝ, v¨n hãa vµ thÓ thao; dÞch vô vËn t¶i vµ c¸c dÞch vô kh¸c. Nh­ vËy dÞch vô vËn t¶i lµ mét trong 12 ngµnh dÞch vô theo ph©n lo¹i cña GATTS. b. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c, vËn t¶i lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt. S¶n phÈm cña vËn t¶i lµ sù dÞch chuyÓn hµng hãa, hµnh kh¸ch tõ mét ®iÓm nµy ®Õn mét ®iÓm kh¸c. VËn t¶i kh«ng lµm t¨ng gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa nh­ng lµm thay ®æi gi¸ trÞ cña hµng hãa. Cïng víi thêi gian, quan niÖm vÒ vËn t¶i lµ mét ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt còng ®· cã thay ®æi. Theo c¸c sè liÖu thèng kª, nÒn kinh tÕ quèc d©n chia thµnh ba khèi: c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. C¸ch ph©n chia nµy lµ c¸ch ph©n chia phï hîp víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ngµy nay. Vµ nh­ vËy, vËn t¶i sÏ lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng ®­îc liÖt kª vµo dÞch vô vËn t¶i. ë n­íc ta ch­a cã sù ph©n lo¹i dÞch vô cô thÓ vµ thèng nhÊt: Theo c¸ch ph©n chia ngµnh nghÒ ®¨ng ký kinh doanh míi ®©y nhÊt t¹i th«ng t­ liªn tÞch sè 07/2001/TTLT-BKH-TCKT ngµy 1/11/2001 cña liªn Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Tæng côc Thèng kª h­íng dÉn ngµnh nghÒ ®¨ng ký kinh doanh th× ngµnh nghÒ ®­îc chia lµm 14 nhãm: - N«ng nghiÖp vµ L©m NghiÖp. - Thñy s¶n. - C«ng nghiÖp khai th¸c má. - C«ng nghiÖp chÕ biÕn. - S¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt vµ n­íc - Th­¬ng nghiÖp, s¶n xuÊt xe cã ®éng c¬, m« t«, xe m¸y, ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh. - Kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng. - VËn t¶i kho b·i vµ th«ng tin liªn l¹c. - Tµi chÝnh tÝn dông. - Ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ. - C¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn tµi s¶n vµ dÞch vô t­ vÊn. - Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. - Ho¹t ®éng v¨n hãa, thÓ thao. - Ho¹t ®éng phôc vô c¸ nh©n vµ céng ®ång. C¸ch ph©n chia ngµnh nghÒ ®¨ng ký kinh doanh nµy kh«ng thÓ hiÖn râ c¸c ngµnh dÞch vô lµ nh÷ng ngµnh nµo vµ ph©n biÖt gi÷a c¸c ngµnh dÞch vô víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, s¶n xuÊt hµng hãa nh­ quan niÖm cña WTO. C¨n cø theo LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 79/2000/ N§-CP ngµy 29/12/2000 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng th× c¸c ngµnh nghÒ ph©n chia theo møc thuÕ 0%, 5%, 10% vµ 20%: - Møc thuÕ xuÊt 0% ®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu, trong ®ã cã söa ch÷a m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i cho n­íc ngoµi. - Møc thuÕ xuÊt 5% ®èi víi 41 lo¹i hµng hãa dÞch vô, trong ®ã cã n¹o vÐt luång l¹ch, c¶ng s«ng c¶ng biÓn, bèc xÕp… - Møc thuÕ xuÊt 10% ®èi víi 17 lo¹i hµng hãa, dÞch vô, trong ®ã cã: cho thuª kho hµng bÕn b·i, nhµ x­ëng… - Møc thuÕ xuÊt 20% ®èi víi 4 lo¹i hµng hãa, dÞch vô, trong ®ã cã: ®¹i lý tµu biÓn, dÞch vô m«i giíi… Nh­ vËy cã thÓ thÊy, c¸ch ph©n chia ngµnh nghÒ theo ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn hµnh lµ ch­a thèng nhÊt vµ kh«ng theo c¸ch ph©n chia cña WTO, quan niÖm vÒ c¸c ngµnh nghÒ dÞch vô còng cßn ch­a râ rµng. Tuy nhiªn trong xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, chóng ta thèng nhÊt quan ®iÓm coi vËn t¶i lµ mét trong c¸c ngµnh dÞch vô, trong ®ã cã ngµnh vËn t¶i biÓn. 2. Ph©n lo¹i dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng a. Theo chøc n¨ng cña c¶ng biÓn C¶ng biÓn cã rÊt nhiÒu chøc n¨ng vµ nhiÖm vô kh¸c nhau. Do vËy nÕu ph©n theo chøc n¨ng cña c¶ng biÓn, th× bao gåm c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn bao gåm c¸c dÞch vô sau: * DÞch vô hµng hãa: Cã 4 lo¹i dÞch vô chñ yÕu liªn quan ®Õn hµng ®­îc thùc hiÖn t¹i c¶ng lµ: - DÞch vô xÕp dì, l­u kho, b¶o qu¶n hµng hãa hµng hãa §©y lµ nh÷ng dÞch vô truyÒn thèng vµ quan trong nhÊt cña c¸c c¶ng biÓn. DÞch vô nµy chiÕm tû träng lín trong khèi dÞch vô kinh doanh khai th¸c c¶ng biÓn nãi chung vµ c¸c dÞch vô hµng hãa nãi riªng. - DÞch vô giao nhËn hµng hãa Lµ dÞch vô do c¶ng thùc hiÖn dùa trªn hîp ®ång ký kÕt gi÷a chñ hµng vµ c¶ng. Dùa trªn hîp ®ång, c¶ng sÏ cung cÊp hµng lo¹t c¸c dÞch vô hµng hãa theo yªu cÇu cña chñ hµng. Ngoµi c¸c dÞch vô phæ biÕn nh­ xÕp dì, l­u kho vµ b¶o qu¶n hµng hãa c¶ng cßn thùc hiÖn c¸c dÞch vô kh¸c nh­: + S÷a ch÷a bao b× + Lµm thñ tôc h¶i quan + XÕp dì b¶o qu¶n hµng nguy hiÓm - DÞch vô hµng qu¸ c¶nh (chuyÓn t¶i quèc tÕ) DÞch vô nµy rÊt ph¸t triÓn t¹i c¸c n­íc cã c¶ng biÓn hiÖn ®¹i vµ cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi nh­: Singapore, Hµ Lan, Hong Kong… DÞch vô nµy kh«ng chØ ®em l¹i nguån thu lín mµ cßn gãp phÇn thóc ®Èy c¸c dÞch vô xÕp dì, l­u kho ph¸t triÓn theo. * DÞch vô liªn quan ®Õn tµu D­íi ®©y lµ c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn tµu t¹i c¶ng biÓn: - DÞch vô söa ch÷a tµu biÓn. - DÞch vô lai d¾t tµu biÓn. - DÞch vô vÖ sinh tµu biÓn. - DÞch vô cung øng tµu biÓn. - DÞch vô ®¹i lý tµu biÓn. - DÞch vô ®¹i lý vËn t¶i ®­êng biÓn. - DÞch vô m«i giíi hµng h¶i. b. Theo ph©n lo¹i cña WTO Theo ph©n lo¹i cña WTO th× c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn n»m trong nhãm c¸c dÞch vô bæ trî cho lo¹i h×nh vËn t¶i ®­îc ph©n chia theo m· sè vµ nhãm sau: Nhãm c¸c dÞch vô bæ trî cho lo¹i h×nh vËn t¶i (Services auxiliary to all modes of transport) bao gåm: - DÞch vô xÕp dì hµng hãa m· sè 741 gåm dÞch vô xÕp dì container (74110) vµ dÞch vô xÕp dì hµng hãa kh¸c (74119) - DÞch vô l­u kho b·i vµ cho thuª kho b·i m· sè 742 gåm cã: dÞch vô l­u kho b·i cña hµng ®«ng l¹nh (74221) vµ dÞch vô l­u kho b·i cña hµng láng hoÆc gas (7422) vµ dÞch vô l­u kho b·i kh¸c (7420) - DÞch vô giao nhËn hµng hãa m· sè 748 gåm cã dÞch vô kiÓm ®Þnh hµng hãa, dÞch vô khai h¶i quan, ®ãng gãi… Do tÝnh chÊt ®a d¹ng cña lo¹i h×nh dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn nªn trong ph¹m vi cña luËn v¨n nµy xin ®­îc ®Ò cËp ®Õn mét sè dÞch vô chÝnh nh­: - DÞch vô lµm hµng (®ãng gãi, ký m·, xÕp dì). - DÞch vô l­u kho b·i. - DÞch vô hµng nguy hiÓm. - DÞch vô chuyÓn t¶i quèc tÕ. 3. Trang thiÕt bÞ phôc vô dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn V× c¶ng biÓn cã 2 chøc n¨ng c¬ b¶n lµ phôc vô tµu bÌ vµ hµng hãa nªn c¸c trang thiÕt bÞ t¹i c¶ng chia lµm 2 lo¹i lµ c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô tµu vµ c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô c¶ng. C¸c trang thiÕt bÞ phôc vô cho dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn gåm cã c¸c nhãm trang thiÕt bÞ sau: - ThiÕt bÞ phôc vô c«ng viÖc xÕp dì hµng hãa lªn xuèng c«ng cô v©n t¶i vµ ë trong kho b·i cña c¶ng. ThiÕt bÞ xÕp dì lµ yÕu tè kü thuËt quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng cña c¶ng. Nã quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt xÕp dì, kh¶ n¨ng th«ng qua vÒ tµu vµ hµng hãa cña c¶ng. - HÖ thèng kho b·i cña c¶ng dïng ®Ó phôc vô chøa ®ùng vµ b¶o qu¶n hµng hãa. Tæng diÖn tÝch kho b·i, sù bè trÝ hÖ thèng kho b·i, trang thiÕt bÞ bªn trong kho b·i… ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng tiÕp nhËn hµng hãa vµ chÊt l­îng phôc vô kinh doanh cña c¶ng. - HÖ thèng giao th«ng trong ph¹m vi c¶ng vµ c¸ch nèi liÒn víi hÖ thèng vËn t¶i thèng nhÊt nh­ thÕ nµo ®Ó quyÕt ®Þnh ph¹m vi hËu ph­¬ng phôc vô cña c¶ng. Th«ng th­êng trong mét c¶ng cã hÖ thèng ®­êng bé, ®­êng sÊt, ®­êng thñy… phôc vô vËn chuyÓn hµng hãa tõ c¶ng vµo hËu ph­¬ng vµ ng­îc l¹i. - C¸c trang thiÕt bÞ kh¸c phôc vô cho viÖc giao dÞch kinh doanh vµ qu¶n lý nh­ hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, ®iÖn n­íc, nhµ lµm viÖc, c©u l¹c bé… III. Mét sè dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn 1. DÞch vô xÕp dì a. §Þnh nghÜa Theo quy ®Þnh cña tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ(World Trade Organization- WTO), dÞch vô xÕp dì hµng hãa ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty xÕp dì, bao gåm c¶ ng­êi khai th¸c cÇu bÕn, nh­ng kh«ng bao gåm c¸c ho¹t ®éng trùc tiÕp cña c«ng nh©n bèc xÕp khi lùc l­îng nµy ®éc lËp víi c¸c c«ng ty xÕp dì hay khai th¸c cÇu c¶ng. Ho¹t ®éng nµy gåm: - XÕp dì hµng hãa vµo/tõ tµu. - Buéc /cëi d©y hµng hãa. - NhËn/giao vµ tr«ng coi hµng hãa tr­íc khi xÕp hµng lªn tµu hay sau khi dì hµng. Theo ®Þnh nghÜa trong thÓ lÖ bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng ViÖt Nam ngµy 23/7/1997 cã quy ®Þnh: “xÕp hµng lµ viÖc ®­a hµng tõ c¶ng hoÆc hµng tõ ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸c ®Õn c¶ng ®Ó xÕp hµng ®ã lªn tµu”. Cßn “dì hµng lµ ®­a hµng tõ tµu lªn c¶ng hoÆc ph­¬ng tiÖn kh¸c”. Tuy nhiªn, trong tr­êng hîp hµng hãa cã sè l­îng Ýt, chñ hµng kh«ng chñ ®éng trong viÖc ký kÕt hîp ®ång, c¶ng cã thÓ vÉn chñ ®éng xÕp dì vµ giao hµng hãa theo tËp qu¸n quèc tÕ vµ phï hîp víi luËt ViÖt Nam. b. C¸c nghiÖp vô bèc dì C¶ng biÓn thùc hiÖn dÞch vô xÕp dì trªn c¬ së hîp ®ång ®­îc ký kÕt gi÷a c¶ng vµ chñ hµng, ng­êi chuyªn chë hoÆc ng­êi ®­îc ñy th¸c. Theo tËp qu¸n quèc tÕ, ®èi víi hµng xuÊt khÈu, sau khi chñ tµu lªn s¬ ®å xÕp hµng, chñ hµng víi phßng ®iÒu ®é lªn kÕ ho¹ch xÕp vµ giao hµng cho tµu. Theo kÕ ho¹ch ®ã, ®Õn ngµy giê quy ®Þnh, chñ hµng sÏ ®­a hµng ®Õn ®Þa ®iÓm quy ®Þnh. C¶ng sÏ bè trÝ nh©n c«ng xÕp hµng lªn tµu. Trong qu¸ tr×nh xÕp dì, chñ hµng ph¶i lu«n cã mÆt ®Ó theo dâi qu¸ tr×nh xÕp dì. §èi víi hµng nhËp khÈu, khi cã th«ng b¸o s½n sµng giao hµng (Notice of Readiness), c¶ng chuÈn bÞ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, vµ ph­¬ng tiÖn dì hµng còng nh­ kho b·i (trong tr­êng hîp hµng hãa cÇn l­u kho b·i) ®Ó dì hµng. §Ó ®¶m b¶o quyÒn l¬i cho chñ hµng, khi lÊy s¬ ®å xÕp hµng vµ s¬ ®å hÇm tµu, c¶ng cÇn l­u ý nh÷ng tr¹ng th¸i hÇm tµu. Tr­íc khi dì hµng c¶ng vµ chñ tµu lËp biªn b¶n gi¸m ®Þnh hÇm tµu (Hold survey) ®Ó ghi nhËn tr¹ng th¸i cña hÇm tµu. Khi cã tæn thÊt x¶y ra, c¶ng lËp biªn b¶n tµu tæn thÊt (COR - Cargo Outturn Report) ®Ó cã tÝnh ®èi tÞch rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña chñ tµu vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña chñ hµng. NÕu hµng thiÕu th× c¶ng lËp biªn b¶n hµng thiÕu (CSC - Certificate of Shortlanded Cargo), yªu cÇu nhµ tµu ký vµo. Sau khi dì hµng xong, c¶ng cïng víi tµu lËp biªn b¶n quyÕt to¸n hµng víi tµu (ROROC - Report On Receipt Of Cargo), trong biªn b¶n ghi râ l­îng hµng thùc nhËp, thõa thiÕu… vµ yªu cÇu nhµ tµu kh«ng ®­îc ghi chó chung chung. c. Nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cña ViÖt Nam vÒ viÖc xÕp dì ThÓ lÖ vÒ bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa cña Bé Giao th«ng vËn t¶i ngµy 23/7/1997 quy ®Þnh: - ViÖc bèc dì hµng hãa trong ph¹m vi c¶ng do c¶ng tæ chøc thùc hiÖn. - Tr­êng hîp chñ hµng hoÆc ng­êi vËn chuyÓn hoÆc ng­êi ®­îc ñy th¸c muèn ®­a ng­êi vµ ph­¬ng tiÖn cña m×nh vµo c¶ng ®Ó bèc dì hµng hãa th× ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña c¶ng vµ ph¶i tr¶ c¸c chi phÝ cã liªn quan cho c¶ng theo tháa thuËn. - C¶ng ph¶i c«ng bè ®Þnh møc bèc dì cho tõng lo¹i hµng, tõng lo¹i tµu kh¸c nhau trªn c¬ së kh¶ n¨ng bèc dì thùc tÕ cña c¶ng. C¸c bªn liªn quan cã thÓ tháa thuËn ®Þnh møc bèc dì víi c¶ng nh­ng kh«ng ®­îc thÊp h¬n ®Þnh møc ®· c«ng bè. - Khi bèc dì nh÷ng lo¹i hµng hãa ph¶i b¶o vÖ ®Æc biÖt hoÆc hµng nguy hiÓm th× chñ hµng hoÆc ng­êi ®­îc ñy th¸c ph¶i b¸o c¸o cho c¶ng biÕt nh÷ng ®Æc ®iÓm cña hµng hãa ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p bèc dì thÝch hîp vµ nÕu cÇn chñ hµng hoÆc ng­êi ®­îc ñy th¸c ph¶i trùc tiÕp h­íng dÉn c¶ng viÖc bèc dì hµng hãa ®ã. - Tµu ph¶i ch¨m lo ®ñ ¸nh s¸ng trong hÇm hµng vµ c¸c n¬i cÇn thiÕt kh¸c còng nh­ c¸c trang thiÕt bÞ lµm hµng kh¸c ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho viÖc bèc dì hµng hãa. - C¶ng cã quyÒn tõ chèi hoÆc ®×nh chØ viÖc bèc dì hµng hãa trong c¸c tr­êng hîp tµu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn an toµn ®Ó lµm hµng. Trong tr­êng hîp nµy, c¶ng vµ c¸c bªn cã liªn quan ph¶i lËp biªn b¶n x¸c nhËn c¸c vi ph¹m quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o an toµn bèc dì hµng hãa. - C¶ng cã quyÒn tõ chèi kh«ng nhËn bèc dì nh÷ng hµng hãa kh«ng cã ký m· hiÖu hoÆc ký m· hiÖu kh«ng râ rµng hoÆc bao b× kh«ng ®¶m b¶o an toµn trong khi bèc dì. Tr­êng hîp hµng hãa cã träng l­îng thùc tÕ kh«ng ®óng víi träng l­îng ®· ghi trªn l­îc khai hµng hãa cña tµu th× chñ hµng ph¶i chÞu møc c­íc xÕp dì cao h¬n møc c­íc quy ®Þnh ®èi víi phÇn träng l­îng v­ît qu¸ so víi l­îc khai hµng hãa (møc c­íc nµy do C¶ng quy ®Þnh). NÕu v× sai träng l­îng mµ g©y thiÖt h¹i ®Õn ph­¬ng tiÖn thiÕt bÞ xÕp dì cña c¶ng th× chñ hµng cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng cho c¶ng. 2. DÞch vô l­u kho, b·i a. Kh¸i niÖm kho, b·i Theo quan niÖm cò, kho b·i ®­îc ®Þnh nghÜa lµ n¬i chøa hµng vµ b¶o qu¶n hµng hãa. Tuy nhiªn do sù ph¸t triÓn cña dÞch vô giao nhËn kho vËn vµ dÞch vô logistics nªn kho b·i ®· cã mét vai trß vµ chøc n¨ng míi. HiÖn nay theo c¸ch hiÓu míi cña quèc tÕ vµ ngay c¶ trong c¸c v¨n b¶n cña WTO trong nh÷ng vßng ®µm ph¸n gÇn ®©y, kho b·i kh«ng ®­îc dïng lµ “warehouse” (nhµ kho) mµ ®­îc dïng lµ “terminal” (®Ých cuèi cïng) nghÜa lµ kho b·i ®· trë thµnh trung t©m ®Çu mèi cña qu¸ tr×nh vËn t¶i hiÖn ®¹i. D­íi ®©y lµ nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu cña kho b·i theo c¸ch hiÓu míi: + Chøa hµng. + §iÒu chØnh thêi gian: viÖc l­u hµng trong kho gióp ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô, duy tr× cung vµ cÇu. + §iÒu chØnh gi¸: kiÓm so¸t hµng trong kho mét c¸ch chÝnh x¸c quyÕt ®Þnh gi÷a cung vµ cÇu. + §¶m b¶o tÝnh kinh tÕ cña vËn t¶i: v× gi¶m chi phÝ vËn t¶i do t¨ng c­êng gom hµng thµnh c¸c chuyÕn. + Ph©n phèi: chia nhá l« hµng, d¸n nh·n, ph©n phèi vµ l¾p r¸p hµng. + KiÓm so¸t hµng trong kho. + KiÓm so¸t hµng th«ng quan vµ ch­a th«ng quan. + Trung t©m th«ng tin (chñ yÕu lµ b·i container). b. NghiÖp vô l­u kho b·i Khi cã hîp ®ång l­u kho b·i gi÷a c¶ng vµ chñ hµng theo quy ®Þnh ph¸p luËt, c¶ng tiÕn hµnh l­u kho b·i theo tháa thuËn trong hîp ®ång. §èi víi hµng xuÊt khÈu, chñ hµng ph¶i giao b¶n danh môc hµng hãa xuÊt khÈu (cargo list) vµ ®¨ng ký víi phßng ®iÒu ®é ®Ó bè trÝ kho b·i vµ lªn ph­¬ng ¸n xÕp dì. §èi hµng nhËp khÈu, khi ®· cã hîp ®ång l­u kho b·i th× ngay sau khi nhËn ®­îc thêi gian dù kiÕn tµu ®Õn (ETA - Expected Time of Arrival) th«ng b¸o s½n sµng giao hµng (NOR - Notice Of Readiness), chñ hµng ph¶i th«ng b¸o víi c¶ng ®Ó c¶ng bè trÝ kho, b·i. Khi hµng hãa s½n sµng ®Ó giao vµo kho, chñ hµng lÊy lÖnh nhËp kho vµ b¸o víi h¶i quan vµ kho hµng. Cuèi cïng giao hµng vµo kho, b·i c¶ng. c. Quy ®Þnh ViÖt Nam vÒ dÞch vô l­u kho b·i Thêi gian hµng hãa ph¶i l­u kho b·i cña c¶ng do chñ hµng hoÆc ng­êi vËn chuyÓn hoÆc ng­êi ®­îc ñy th¸c tháa thuËn víi c¶ng th«ng qua hîp ®ång. NÕu qu¸ thêi h¹n thanh to¸n quy ®Þnh trong hîp ®ång 7 ngµy mµ chñ hµng kh«ng thanh to¸n mäi chi phÝ cho c¶ng hoÆc kh«ng ký hîp ®ång gia h¹n thªm thêi gian l­u kho b·i th× c¶ng th«ng b¸o cho chñ hµng b»ng v¨n b¶n. Sau 15 ngµy (theo dÊu b­u ®iÖn) mµ chñ hµng kh«ng tr¶ lêi hoÆc kh«ng cã ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt tháa ®¸ng th× c¶ng ®­îc xö lý sè hµng hãa ®ã theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C­íc, phÝ l­u kho b·i c¶ng ®­îc tÝnh theo nguyªn t¾c lòy tiÕn theo thêi gian. d. Chøng tõ kho hµng Chøng tõ kho hµng lµ nh÷ng chøng tõ do c¸c xÝ nghiÖp kho hµng t¹i c¶ng cÊp cho ng­êi chñ hµng nh»m x¸c nhËn ®· nhËn hµng ®Ó b¶o qu¶n vµ x¸c nhËn quyÒn së h÷u ®èi víi hµng hãa ®ã. - Biªn lai kho hµng (Warehouse’s Receipt) Lµ chøng tõ do xÝ nghiÖp kho hµng cÊp ®Ó biªn nhËn ®· l­u kho mét sè hµng hãa nhÊt ®Þnh, trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Hµng hãa sÏ ®­îc giao cho ng­êi chñ hµng chuyÓn nh­îng b»ng c¸ch ký hËu trªn biªn lai kho hµng. - Chóng chØ l­u kho (Warrant) Lµ chøng tõ do xÝ nghiÖp kho hµng cÊp cho ng­êi chñ hµng ®Ó x¸c nhËn hµng hãa ®· ®­îc tiÕp nhËn b¶o qu¶n trong kho. Chøng chØ l­u kho gåm hai phÇn: phÇn chøng nhËn l­u gi÷ hµng vµ phÇn chøng nhËn cÇm cè. PhÇn chøng nhËn cÇm cè ®­îc dïng ®Ó vay tiÒn víi sù b¶o ®¶m b»ng sè hµng ®ang ®­îc l­u kho. Muèn nhËn ®­îc hµng hãa tõ xÝ nghiÖp kho hµng, ng­êi ®i nhËn hµng ph¶i xuÊt tr×nh ®ång thêi c¶ hai phÇn nãi trªn cña chøng chØ l­u kho. 3. DÞch vô b¶o qu¶n hµng hãa a. §Þnh nghÜa Theo tËp qu¸n hµng h¶i quèc tÕ, cã thÓ hiÓu b¶o qu¶n hµng hãa trong kho b·i lµ viÖc duy tr× hµng hãa trong ®iÒu kiÖn tèt nhÊt sao cho hµng hãa khi ra khái kho vÉn gi÷ nguyªn t×nh tr¹ng nh­ tr­íc lóc tr­íc khi vµo kho ngo¹i trõ nh÷ng thay ®æi tù nhiªn mang tÝnh b¶n chÊt cña hµng hãa. b. NghiÖp vô b¶o qu¶n hµng hãa trong kho, b·i Sau khi hµng hãa ®­îc l­u kho, tr¸ch nhiÖm cña c¶ng lµ ph¶i b¶o qu¶n hµng hãa. Trong tr­êng hµng hãa l­u kho bÞ h­ háng, tæn thÊt, c¶ng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng nÕu cã biªn b¶n hîp lÖ vµ c¶ng kh«ng chøng minh ®­îc m×nh kh«ng cã lçi. C¶ng kh«ng chÞu tr¸ch nhiªm vÒ hµng hãa trong c¸c tr­êng hîp sau: - Hµng ®· ra khái kho b·i cña C¶ng. - Bao kiÖn, dÊu xi vÉn cßn nguyªn vÑn. - Ký m· hiÖu sai hoÆc kh«ng râ. §Ó hµng hãa ®­îc b¶o qu¶n tèt trong kho b·i, cÇn tu©n th._.ñ c¸c b­íc sau: - Bè trÝ hîp lý ®Þa ®iÓm b¶o qu¶n hµng: ®Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, cÇn lùa chän kho cã kiÕn tróc phï hîp víi tÝnh chÊt cña tõng lo¹i hµng vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ cho tõng nhãm hµng. Ngoµi ra cÇn xÕp ®Æt hµng b¶o ®¶m gi·n c¸ch cÇn thiÕt c¸c vÞ trÝ chÊt xÕp, gi÷a vÞ trÝ chÊt xÕp víi c¸c t­êng vµ m¸i kho. §ång thêi c¸ch ly nh÷ng hµng kü nhau. VÝ dô kh«ng ®Ó hµng dÔ táa mïi bªn c¹nh nh÷ng hµng dÔ b¾t mïi, hµng dÔ bèc ch¸y bªn c¹nh nh÷ng hµng dÔ bÐn löa, hµng cã hµm l­îng n­íc cao bªn c¹nh hµng dÔ hót n­íc. - ChÊt xÕp hµng hãa mét c¸ch khoa häc nh»m tiÕt kiÖm diÖn tÝch kho chøa võa b¶o qu¶n chÊt l­îng hµng hãa, võa ®¶m b¶o dÔ ch¨m sãc vµ xuÊt kho. Ba ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó chÊt xÕp lµ: ®æ ®èng, xÕp thµnh chång vµ xÕp lªn gi¸ hµng. - §iÒu chØnh nhiÖt ®é vµ ®é Èm trong kho Mét sè c¸ch ®iÒu chØnh nhiÖt ®é vµ ®é Èm nh­: th«ng giã, hót Èm (b»ng silicagen,calci chlorure, v«i sèng…); t¨ng thªm ®é Èm (®èi víi hµng rau qu¶ t­¬i, x¨ng dÇu…); chèng nãng cho hµng hãa; h¹n chÕ t¸c ®éng cã h¹i cña ¸nh n¾ng; ng¨n c¶n h¬i n­íc vµ oxy ¨n mßn kim lo¹i b»ng c¸ch xö lý b»ng hãa chÊt hoÆc b«i mì vµo bé phËn hë, b«i mét líp polyetylen dÇy råi dïng søc nãng hµn l¹i råi dïng m¸y hót ch©n kh«ng rót kh«ng khÝ ra. - Thùc hiÖn chÕ ®é vÖ sinh kho tµng - Phßng chèng thiªn tai vµ kÎ gian ph¸ häai - Qu¶n lý tèt ®Þnh møc hao hôt hµng hãa ®Ó gi¶m thiÓu ®Þnh møc nµy b. Quy ®Þnh ®èi víi dÞch vô b¶o qu¶n hµng hãa Theo quy ®Þnh cña Bé Giao Th«ng VËn T¶i vÒ b¶o qu¶n hµng hãa trong B¶n thÓ lÖ vËn chuyÓn, xÕp dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa ngµy 23/7/1997 cã quy ®Þnh: C¶ng cã tr¸ch nhiÖm b¶o qu¶n hµng hãa l­u kho b·i c¶ng theo ®óng kü thuËt vµ thÝch hîp víi tõng vËn ®¬n, tõng l« hµng. C¶ng cã quyÒn tõ chèi viÖc nhËn b¶o qu¶n vµ l­u kho b·i c¶ng ®èi víi hµng hãa kh«ng cã ký m· hiÖu hoÆc ký m· hiÖu kh«ng râ rµng hay bao b× kh«ng b¶o ®¶m an toµn cho viÖc l­u gi÷ hµng hãa. Tr­êng hîp ph¸t hiÖn hµng l­u ë kho b·i c¶ng cã hiÖn t­îng bÞ h­ háng, c¶ng ph¶i b¸o c¸o ngay cho chñ hµng ®Õn gi¶i quyÕt ®ång thêi tiÕn hµnh nh­ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ng¨n chÆn vµ h¹n chÕ tæn thÊt. Chñ hµng ph¶i chÞu mäi chi phÝ ph¸t sinh cho c¶ng nÕu kh«ng chøng minh ®­îc r»ng nh÷ng biÖn ph¸p do c¶ng tiÕn hµnh lµ kh«ng cÇn thiÕt. 4. DÞch vô ®ãng gãi bao b× vµ kÎ ký m· hiÖu a. §ãng gãi bao b× - §Þnh nghÜa bao b× Tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ (International Standard Organisation- ISO) ra ®êi ®· ®em ®Õn sù thèng nhÊt vÒ c¸c tiªu chuÈn hµng hãa vµ dÞch vô trong ®ã bao gåm cã bao b× hµng hãa xuÊt khÈu. Tiªu chuÈn hãa bao b× lµ sù quy ®Þnh thèng nhÊt vÒ c¸c yªu cÇu vµ chØ tiªu kinh tÕ, kü thuËt ®èi víi c¸c lo¹i bao b× nh»m ®¶m b¶o gi÷ g×n tèt hµng hãa ®­îc bao gãi vµ t¹o ®iÒu kiÖn thèng nhÊt trong s¶n xuÊt, l­u th«ng, tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu. Bao b× còng thuËn lîi trong viÖc bèc dì, vËn chuyÓn. Nãi mét c¸ch kh¸c tiªu chuÈn hãa bao b× tøc lµ thèng nhÊt hãa bao b×, h¹n chÕ sù ®a d¹ng, nhiÒu quy c¸ch, cì lo¹i cã thÓ cã trong s¶n xuÊt bao b× thµnh mét sè lo¹i hîp lý nhÊt, ¸p dông cho tõng lo¹i s¶n phÈm hoÆc tõng nhãm s¶n phÈm riªng biÖt cho tõng thêi kú t­¬ng ®èi l©u dµi. Nã cã ý nghÜa quan träng ®èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt l­u th«ng vµ sö dông bao b×. Néi dung tiªu chuÈn hãa bao b× nh­ sau: VÒ mÆt kÕt cÊu: bÒn ch¾c, thuËn tiÖn cho viÖc chøa ®ùng s¶n phÈm, thuËn tiÖn cho viÖc th¸o l¾p, lµm vÖ sinh, ®Þnh h×nh vµ cã thÓ b¶o vÖ tèt nhÊt cho s¶n phÈm. VÒ mÆt kÝch th­íc: phï hîp víi kÝch th­íc vµ h×nh d¹ng cña hµng hãa mµ nã chøa ®ùng, phï hîp víi kÝch th­íc h×nh d¹ng cña ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµ xÕp dì. VÒ mÆt träng l­îng: träng l­îng tuyÖt ®èi cña bao b× (träng l­îng cña riªng bao b×) ph¶i nhá nhÊt ®Ó träng l­îng t­¬ng ®èi cña bao b× lµ nhá nhÊt. VÒ søc chøa: bao b× ®Ó chøa ®ùng s¶n phÈm do ®ã ph¶i lµm sao thuËn tiÖn cho viÖc xÕp dì nguyªn bao, nguyªn kiÖn, nguyªn hµng, nguyªn bã. §ång thêi víi quy c¸ch vµ kÝch thøoc lµm sao ®Ó ®ùng ®­îc nhiÒu s¶n phÈm nhÊt. VÒ mÆt nguyªn vËt liÖu: ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt c¬ lý hãa cña hµng hãa ®Ó ®¶m b¶o hµng hãa an toµn nhÊt vµ vÒ mÆt gi¸ trÞ còng ph¶i t­¬ng quan hîp lý víi gi¸ trÞ cña hµng hãa. VÒ ®é cøng hay møc ®é chÞu nÐn lµ kh¶ n¨ng tèi ®a bao b× cã thÓ chÞu ®ùng ®­îc mµ bao b× vÉn an toµn. ChØ tiªu ®é cøng cßn thÓ hiÖn trong khi chøa ®Çy hµng hãa chóng ta cã thÓ xÕp lªn nhau víi chiÒu cao tèi ®a lµ bao nhiªu hoÆc bao nhiªu líp xÕp theo quy ph¹m chÊt xÕp hµng hãa. VÒ mµu s¾c: bÒ ngoµi cña bao b× vµ trang trÝ nãi chung kÓ c¶ h×nh d¸ng, ®­êng nÐt, phï hîp víi hµng hãa vµ thuËn tiÖn cho viÖc xÕp dì. VÒ ®é bÒn cña bao b×: cã kh¶ n¨ng sö dông tèi ®a, b»ng sè vßng quay hoÆc thêi h¹n sö dông. Víi ®iÒu kiÖn ng­êi sö dông chÊp nhËn ®Çy ®ñ nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh vÒ sö dông bao b× VÒ ký m· hiÖu: phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ. Trªn bao b× ph¶i thÓ c¸c th«ng tin vÒ tÝnh chÊt, tªn, ®Æc ®iÓm hµng hãa, ng­êi gö, nhËn, chó ý trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, xÕp dì hµng hãa, c¸ch th¸o më bao b×… - NghiÖp vô ®ãng gãi hµng hãa §ãng gãi hµng hãa lµ ph­¬ng tiÖn hay tæ ph­ong tiÖn ®¶m b¶o viÖc b¶o qu¶n, b¶o vÖ hµng hãa vµ m«i tr­êng xung quanh khái nh÷ng tæn thÊt, mÊt m¸t vµ ®¶m b¶o l­u th«ng hµng hãa thuËn lîi. Ba chøc n¨ng c¬ b¶n cña ®ãng gãi hµng hãa lµ b¶o vÖ, b¶o qu¶n vµ tr×nh bµy. Khi cã hîp ®ång ®ãng gãi hµng hãa, c¶ng ph¶i chÞu tr¸nh nhiÖm vÒ viÖc thay thÕ vµ s÷a ch÷a bao b×, do ®ã cÇn ph¶i lùa chän bao b× phï hîp víi tiªu chÝ trªn. ViÖc ®ãng gãi bao b× theo mét sè h­íng dÉn kü thuËt sau: * Hµng hãa ph¶i ®­îc xÕp gän gµng trong bao b×, r¶i ®Òu vµ ®­îc ch»ng buéc quy c¸ch. Hµng xÕp ®Çy trong hßm gç hay trong hßm carton sÏ lµm c¶ hßm v÷ng ch¾c. Hßm ®ãng kh«ng ®Çy hßm ph¶i kª ®Öm ®Ó chèng sãc hay l¾c. CÇn ph¶i chèng chÌn bªn trong b»ng c¸ch sö dông v¸n lãt hay chÌn lãt (gç thanh, chiÕu, vá bao..) * Khi l« hµng gom mét sè kiÖn nhá nªn ®ãng gãi gép l¹i thµnh nh÷ng kiÖn to b»ng c¸ch ch»ng buéc chóng víi mét gi¸ ®ì b»ng gç (woooden pallet base). ViÖc tËp hîp thµnh mét ®¬n vÞ lín nhÊt thÝch hîp víi yªu cÇu träng l­îng, kÝch cì lµm cho khi bèc dì gi¶m tèi thiÓu nguy c¬ trém c¾p, vµ gi¶m bít sù c¨ng th¼ng vÒ lµm hµng v× nh÷ng ®¬n vÞ lín h¬n cÇn sö dông thiÕt bÞ lµm hµng b»ng c¬ giíi h¬n lµ sö dông kü thuËt thñ c«ng th« s¬. §ãng gãi pallet hoµn toµn phï hîp víi hµng hãa ®­îc vËn chuyÓn b»ng container mÆc dï nh÷ng hµng hãa ®ã cã thÓ chuyªn chë b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh th­êng. * Khi lùa chän bao b× thÝch hîp, cÇn chó ý kh¶ n¨ng hµng cã thÓ bÞ xÕp “qu¸ t¶i” khi xÕp cïng kiÖn kh¸c trong kho hay d­íi gÇm tµu. * Kü thuËt ch»ng buéc d¸n b¨ng thÝch hîp cÇn sö dông cho tÊt c¶ c¸c kiÖn hµng. * Nh÷ng thÓ lÖ cña n­íc ®Õn còng nh­ n­íc chuyÓn t¶i (nÕu cã) cÇn ph¶i ®­îc kiÓm tra ®Ó b¶o ®¶m lµ n­íc ®ã kh«ng ng¨n cÊm mét sè lo¹i vËt liÖu ®ãng gãi, ®Æc biÖt ®èi víi vËt liÖu cã h¹i cho m«i tr­êng. * CÇn kiÓm tra kü nh÷ng hßm carton hay hßm gç cò v× nh÷ng hßm nµy rÊt dÔ bÑp, hay dÔ h­ háng vµ cã thÓ dÉn ®Õn mÊt c¾p vÆt do hµng hãa lé ra bªn ngoµi. * §Ó c¶i tiÕn viÖc xÕp dì nh÷ng khèi l­îng lín h¬n, thiÕt kÕ cña bao b× ph¶i phï hîp víi kÝch cì cña s¶n phÈm nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ vÒ bao b× vµ c­íc phÝ. CÇn chó ý ®Õn vÊn ®Ò sau ®Ó gi¶m møc c­íc phÝ ®Õn møc tèi thiÓu: + VÒ mÆt thÓ tÝch cña hµng, bao b× ph¶i cã kÝch cì tèi thiÓu. + CÇn sö dông tèi ®a kh«ng gian trong bao b×. + Hµng ®­îc h­ëng gi¸ c­íc kh¸c nhau kh«ng nªn ®ãng trong cïng mét kiÖn, v× cã thÓ ng­êi chuyªn chë sÏ tÝnh c­íc cho toµn bé hµng theo møc c­íc ¸p dông cho lo¹i hµng chÞu c­íc cao nhÊt. + §iÒu quan träng lµ ph¶i cã bao bäc chèng thÊm n­íc cho hµng vµ che phñ chèng thÊm n­íc cho bao b×, ®Æc biÖt khi hµng n»m ë khu vùc kh«ng cã m¸i che nh­ ë khu vùc h¶i quan. b. KÎ kÝ hiÖu, m· hiÖu vµ nh·n hiÖu hµng hãa - Môc ®Ých vµ yªu cÇu ghi ký m· nh·n hiÖu Ký hiÖu, m· hiÖu, nh·n hiÖu lµ biÓu t­îng ®­îc quy ­íc tr­íc biÓu thÞ tªn gäi cña lo¹i hµng hãa do h·ng, doanh nghiÖp s¶n xuÊt. C¸c ký hiÖu m· hiÖu, nh·n hiÖu lµ c¸i kh¸ch hµng nh×n thÊy nh»m ph©n ®Þnh râ hµng hãa, gióp cho viÖc di chuyÓn hµng ®Õn ®Ých ®­îc nhanh chãng, an toµn, vµ ®Ó kiÓm tra hµng khi ®èi chiÕu víi ký m· nh·n hiÖu hµng hãa. Môc ®Ých cña viÖc ghi ký m· nh·n hiÖu trªn bao b× lµ nh»m ®Ó qu¶ng c¸o s¶n phÈm, cho phÐp dÔ dµng nhËn biÕt vµ lùa chon s¶n phÈm, hoÆc g©y chó ý víi ng­êi tiªu dïng; h­íng d·n kh¸ch hµng vÒ kü thuËt chÊt xÕp, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn vµ th¸o më khi sö dông t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiÕp nhËn vµ sö dông hµng hãa. - C¸ch ghi kÝ m· hiÖu §èi víi hµng xuÊt khÈu ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc göi hµng, giao nhËn, ng­êi ta dïng c¸c ký m· hiÖu ghi trªn bao b× cã néi dung th«ng tin ng¾n gän nh­ sau: Tªn lo¹i hµng cô thÓ ®Õn quy c¸ch cì lo¹i (ghi b»ng ký m· iÖu hai bªn ®· thèng nhÊt). Tªn ®Þa chØ ®¬n vÞ göi hµng, n­íc s¶n xuÊt, cã thÓ tªn thËt hoÆc ký hiÖu, ®Þa chØ, hoÆc m· hiÖu. Tªn ®Þa chØ ®¬n vÞ nhËn hµng, c¶ng, ga ®­îc thÓ hiÖn b»ng tªn thËt kÓ c¶ ký hiÖu ®Þa chØ, sè nhµ c¬ quan phè. Sè hîp ®ång ®· ®­îc ký kÕt gi÷a hai bªn, ghi m· hiÖu vµ sè hîp ®ång hoÆc ®¬n ®Æt hµng ®· ký. Sè l­îng hßm kiÖn cña hßm göi hµng(vÝ dô 7/10). Tªn ga cuèi cïng nhËn hµng; tªn thËt vµ tªn quèc tÕ. Träng l­îng tÞnh vµ träng l­îng c¶ b× cña hµng hãa. C¸c tµi liÖu kÌm theo. C¸c th«ng tin chØ dÉn lµm hµng (ký hiÖu lµ hµng), h­íng dÉn c¸ch chÊt xÕp, b¶o qu¶n, b¶o vÖ mãc c¸p, më bao b× vµ nh÷ng ®iÓm cÇn chó ý ®Õn t¸c ®éng cña s¶n phÈm. Mét sè ký m· hiÖu th«ng dông gåm: - §Ó th¼ng theo chiÒu mòi tªn. - DÔ vì tr¸nh va ch¹m m¹nh. - Tr¸nh m­a, tr¸nh Èm ­ít. - Tr¸nh löa, tr¸nh ¸nh n¾ng mÆt trêi. - CÊm l¨n, bÈy, lËt nghiªng. - VÞ trÝ mãc c¸p. - Träng t©m cña hßm, thïng. - Chç më hßm. - Hµng ®éc h¹i. - CÊm dïng tay kÐo. C¸c ký hiÖu lµm hµng nªu trªn cÇn ®­îc ghi t¸ch riªng ra khái ký m· hiÖu nh»m tr¸nh nhÇm lÉn, nªn ghi ë phÝa ngoµi bao b× b¨ng ng«n ng÷ cña n­íc nhËp khÈu nh»m ®¶m b¶o cho ng­êi lµm hµng cã thÓ dÔ dµng hiÓu ®­îc. ABC 1234 BOMBAY 1/25 462 kg MADE IN UK Ký m· hiÖu xÕp dì hµng Ký m· hiÖu göi hµng Ký m· hiÖu th«ng tin H×nh 1.1. Minh häa ký m· hiÖu göi hµng vµ xÕp mét kiÖn hµng 5. ChuyÓn t¶i quèc tÕ (dÞch vô ®èi víi hµng qu¸ c¶nh) a. §Þnh nghÜa Theo luËt H¶i quan ViÖt Nam quy ®Þnh: chuyÓn t¶i lµ viÖc chuyÓn hµng hãa tõ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nµy sang ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nhËp c¶nh sang ph­¬ng tiÖn vËn t¶i xuÊt c¶nh ®Ó xuÊt khÈu hoÆc tõ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i nhËp c¶ng xuèng kho, b·i trong khu vùc cöa khÈu sau ®ã xÕp lªn ph­¬ng tiÖn vËn t¶i kh¸c ®Ó xuÊt khÈu. b. C¸c quy ®Þnh ViÖt Nam ®èi víi hµng qu¸ c¶nh * Thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng qu¸ c¶nh ph¶i ®­îc thùc hiÖn t¹i cöa khÈu nhËp ®Çu tiªn vµ cöa khÈu xuÊt cuèi cïng. Hµng hãa vËn chuyÓn ph¶i nhËp, xuÊt ®óng cöa khÈu, ®i ®óng tuyÕn ®­êng, ®óng thêi gian quy ®Þnh vµ ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é ¸p t¶i hoÆc niªm phong h¶i quan. * Hµng qu¸ c¶nh ViÖt Nam nÕu ph¶i t¹m l­u kho ®Ó chê vËn chuyÓn ra khái l·nh thæ ViÖt Nam hoÆc thay ®æi ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn ph¶i ®­îc phÐp cña c¬ quan h¶i quan. Tr­êng hîp ®Æc biÖt, hµng hãa tiªu thô t¹i thÞ tr­êng ViÖt Nam th× ph¶i ®­îc phÐp cña Bé Th­¬ng m¹i vµ ph¶i lµm thñ tôc h¶i quan theo quy ®Þnh t¹i Môc 1 Ch­¬ng II NghÞ ®Þnh nµy. * Hå s¬ nép cho h¶i quan cöa khÈu gåm: - §èi víi hµng qu¸ c¶nh ®i th¼ng: + B¶n l­îc khai hµng hãa. + V¨n b¶n cho phÐp qu¸ c¶nh cña Bé Th­¬ng m¹i (trõ qu¸ c¶nh ®i th¼ng b»ng ®­êng hµng kh«ng). - §èi víi hµng qu¸ c¶nh ph¶i t¹m l­u kho ®Ó chê vËn chuyÓn ra khái l·nh thæ ViÖt Nam hoÆc thay ®æi ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn: + Tê khai h¶i quan. + V¨n b¶n cho phÐp qu¸ c¶nh cña Bé Th­¬ng m¹i. + VËn ®¬n (b¶n sao). 6. DÞch vô hµng nguy hiÓm a. §Þnh nghÜa §èi víi hµng hãa ®éc h¹i hay nguy hiÓm cã bao b× vµ c¸ch ®¸nh ký m· hiÖu ®Æc biÖt. Tõ n¨m 1965, sau khi th«ng qua cÊp quèc tÕ c¸c nguyªn t¾c trong khu«n khæ cña tæ chøc hµng h¶i quèc tÕ (IMO - International Maritime Oganization), luËt vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®­êng biÓn (IMDG Code - International Maritime Dangerous Goods Code) tøc lµ luËt IMO lu«n ®­îc ®iÒu chØnh ®Ó thÝch øng víi tiÕn bé cña kü thuËt. LuËt IMO bao gåm c¸c quy t¾c cã liªn quan ®Õn ®èng gãi bao b×, d¸n nh·n, vËn chuyÓn, xÕp dì c¸c hµng nguy hiÓm ®éc h¹i. LuËt b¾t buéc ng­êi göi hµng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ®ãng gãi, d¸n nh·n vµ ký c¸c khai b¸o cÇn thiÕt. Ng­êi giao nhËn t¹i c¶ng ph¶i biÕt c¸c quy t¾c, thÓ lÖ ®­îc ¸p dông ®Ó cã thÓ gióp ®ì vµ h­íng dÉn cÇn thiÕt cho ng­êi göi hµng. Cã 9 lo¹i hµng nguy hiÓm ®­îc ¸p dông cho vËn chuyÓn hµng nguy hiÓm ®èi víi tµu biÓn. Lo¹i 1: ChÊt næ. Lo¹i 2: H¬i ®èt nÕn, láng, hay hoµ tan d­íi ¸p lùc. Lo¹i 3: ChÊt láng dÔ ch¸y. Lo¹i 4.1: ChÊt r¾n dÔ ch¸y. Lo¹i 4.2: ChÊt dÔ bÊt thÇn bèc ch¸y. Lo¹i 4.3: C¸c chÊt khÝ gÆp n­íc táa ra h¬i dÔ ch¸y. Lo¹i 5.1: ChÊt oxy hãa. Lo¹i5.2: Peroxit h÷u c¬. Lo¹i 6.1: ChÊt ®éc. Lo¹i 6.2 : ChÊt g©y « nhiÔm. Lo¹i 7: Nguyªn liÖu phãng x¹. Lo¹i 8: ChÊt ¨n mßn. Lo¹i 9: C¸c chÊt nguy hiÓm kh¸c, bÊt cø chÊt nµo kh¸c lµ chÊt, hoÆc cã thÕ lµ chÊt cã tÝnh nguy hiÓm mµ c¸c quy t¾c nµy ph¶i ¸p dông. b. Quy ®Þnh vÒ ph­¬ng ph¸p ®¸nh ký m· hiÖu vµ ®ãng gãi bao b× C¸c kiÖn hµng cã hµng nguy hiÓm dÔ ph¶i cã nh·n râ rµng hay h×nh vÏ ®Çy ®ñ nh»m nªu râ thuéc tÝnh cña hµng. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh ký m· hiÖu víi tªn kü thuËt chÝnh x¸c vµ g¾n nh·n hay vÏ nh·n theo khu«n hay g¾n h×nh vÏ ¸p phÝch trªn c¸c kiÖn hµng cã hµng nguy hiÓm ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c th«ng tin nµy vÉn cßn cã thÓ nhËn ra ®­îc trªn kiÖn Ýt nhÊt 3 th¸ng sau khi ng©m vµo n­íc biÓn. Khi ®¸nh ký m· hiÖu, d¸n nh·n hay ¸p phÝch cÇn chó ý ®Õn ®é bÒn cña vËt liÖu sö dông vµ bÒ mÆt cña bao b×. C¸c tr­êng hîp sau ®©y cã thÓ ®­îc miÔn kh«ng yªu cÇu d¸n nh·n: - C¸c kiÖn chøa hµng nguy hiÓm ë møc ®é thÊp hay ®ãng víi mét sè l­îng h¹n chÕ. - Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt c¸c kiÖn hµng cã thÓ ®­îc xÕp dì theo tõng kiÖn ®­îc ph©n ®Þnh theo nh·n hay ¸p phÝch. LuËt IMO còng cã chØ dÉn rÊt cô thÓ vÒ ®ãng gãi hµng nguy hiÓm : - Bao b× hµng nguy hiÓm sÏ ph¶i : + Hoµn h¶o vµ ®­îc sö dông trong ®iÒu kiÖn tèt. + Mang tÝnh chÊt lµ bÊt cø bÒ mÆt bªn trong nµo mµ hµng tiÕp xóc còng kh«ng bÞ ¶nh h­ëng nguy hiÓm bëi thø hµng chuyªn chë ®ã. + Cã kh¶ n¨ng chÞu ®­îc nh÷ng rñi ro b×nh th­êng vÒ lµm hµng vµ vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn. - ë ®©u cã tËp qu¸n sö dông vËt liÖu thÊm n­íc hay lãt ®Öm trong viÖc ®ãng hµng láng trong thïng th× vËt liÖu ®ã ph¶i lµ: + Cã kh¶ n¨ng gi¶m ®Õm møc tèi thiÓu nh÷ng nguy hiÓm mµ hµng láng cã thÓ g©y ra. + S¾p xÕp thÕ nµo ®Ó tr¸nh di ®éng vµ ®¶m b¶o lµ thïng chøa vÉn ®­îc bao bäc xung quanh. + NÕu cã thÓ dïng chÊt thÊm víi mét sè l­îng ®ñ ®Ó thÊm chÊt láng nÕu thïng rØ. - Thïng chøa chÊt láng nguy hiÓm ph¶i cã ®é v¬i cÇn thiÕt ë møc dù phßng nhiÖt ®é cao nhÊt trong qu¸ tr×nh chuyªn chë b×nh th­êng. IV. Nguån luËt ®iÒu chØnh 1. HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô (General Agreement of Trade in Services-GATS) HiÖp ®Þnh GATS bao gåm 29 ®iÒu kho¶n vµ 3 ®iÒu kho¶n phô vµ chØ dµi b»ng mét nöa HiÖp ®Þnh GATTS gåm 38 ®iÒu kho¶n. HiÖp ®Þnh nµy ®­îc chia lµm s¸u phÇn. PhÇn më ®Çu ®­a ra ph¹m vi vµ ®Þnh nghÜa trong hiÖp ®Þnh. PhÇn II lµ phÇn dµi nhÊt ®Ò cËp ®Õn nh÷ng quy ®Þnh chung ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn vµ tÊt c¶ c¸c dÞch vô. PhÇn III ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh gi¸m s¸t thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt cô thÓ theo lÞch tr×nh. PhÇn IV lµ kÕ ho¹ch cho nh÷ng vßng ®µm ph¸n trong t­¬ng lai. PhÇn V vµ VI ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n cña tæ chøc vµ nh÷ng ®iÒu kho¶n cuèi cïng. Mét trong nh÷ng phô lôc cña GATS ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vßng ®µm ph¸n tiÕp theo sau khi kÕt thóc vßng ®µm ph¸n Uruguay vÒ vÊn ®Ò tù do hãa dung cÊp c¸c dÞch vô ®èi thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n trong ®ã ®Ò cËp ®Õn chuyªn chë b»ng ®­êng biÓn. 2. V¨n b¶n WTO vÒ c¸c dÞch vô vËn chuyÓn chë b»ng ®­êng biÓn (Maritime Transport Services) trong phiªn häp ®Æc biÖt ngµy 27-28 th¸ng 3 n¨m 2001 V¨n b¶n nµy dùa trªn c¸c sè liªu tõ n¨m 1997 mµ ch­a ®­îc ®Ò cËp ®Õn trong phiªn häp n¨m 1997 vµ bæ sung thªm nh÷ng sè liÖu ®Õn n¨m 1999. Nh÷ng nh©n tè thªm vµo ®­îc ®­a d­íi d¹ng nh÷ng ®iÒu kho¶n bæ sung mµ trong phiªn häp lÇn tr­íc do thiÕu thêi gian ch­a ®­îc ®µm ph¸n. Néi dung v¨n b¶n ®­îc chia thµnh hai phÇn chÝnh, 10 phô lôc. PhÇn I lµ sù ph¸t triÓn chung ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, tù do hãa vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng, sù hç trî cña chÝnh phñ, c¸c biÖn ph¸p vÒ vÊn ®Ò an toµn, vµ giao dÞch b»ng ®iÖn tö. PhÇn II lµ sù ph¸t triÓn tõ lo¹i h×nh dÞch vô tõ vËn chuyÓn hµnh kh¸ch, tµu chî, tµu chuyÕn, c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn vµ c¸c dÞch vô bæ trî hµng h¶i, vËn t¶i ®a ph­¬ng thøc, m«i giíi hµng h¶i, ph©n lo¹i dÞch vô… 10 phô lôc ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò nh­ dÞch vô ven bê, ph©n lo¹i c¶ng, ph©n lo¹i c¸c dÞch vô m«i giíi hµng h¶i, xÕp h¹ng 20 c«ng ty hµng ®Çu vÒ container… 3. Bé luËt vÒ hµng hãa nguy hiÓm trong chuyªn chë hµng h¶i quèc tÕ (International Maritime Dangerous Goods Code-IMDG code) cña Tæ chøc hµng h¶i quèc tÕ (IMO) §©y lµ mét bé luËt rÊt ®å sé cña tæ chøc IMO gåm 7 phÇn. PhÇn 1 ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n, quy ®Þnh vµ ®Þnh nghÜa chung. PhÇn 2 ph©n lo¹i c¸c lo¹i hµng hãa liÖt vµo hµng nguy hiÓm. PhÇn 3 lµ danh s¸ch c¸c lo¹i hµng hãa nguy hiÓm vµ mét sè hµng hãa lo¹i trõ. PhÇn 4 lµ c¸c ®iÒu kho¶n vÒ ®ãng gãi vµ thïng chøa. PhÇn 5 lµ c¸c thñ tôc tiÕn hµnh khi chuyªn chë hµng nguy hiÓm. PhÇn 6 lµ x©y dùng vµ kiÓn tra ®ãng gãi, c¸c thïng chøa chë b»ng ®­êng biÓn vµ ph­¬ng tiÖn chë thïng chøa b»ng ®­êng bé. PhÇn 7 lµ c¸c ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chuyÓn chë hµng nguy hiÓm. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng Ho¹t ®éng cña dÞch vô hµng hãa t¹i c¸c c¶ng ViÖt Nam I . C¸c nguån luËt ®iÒu chØnh Sau ®©y lµ mét sè nguån luËt quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn t¹i ViÖt Nam. 1. LuËt hµng h¶i ViÖt Nam,1990 Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng quan hÖ ph¸p luËt ph¸t sinh tõ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn viÖc sö dông tÇu biÓn vµo c¸c môc ®Ých kinh tÕ, nghiªn cøu khoa häc - kü thuËt, v¨n hãa, thÓ thao, x· héi vµ c«ng vô Nhµ n­íc. Trong bé luËt hµng h¶i cã 244 ®iÒu kho¶n chia thµnh 18 trong ®ã cã ch­¬ng IV lµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¶ng biÓn vµ c¶ng vô. Trong ch­¬ng nµy, ®­a nh÷ng ®Þnh nghÜa vÒ c¶ng biÓn vµ khu vùc chÞu sù qu¶n lý cña c¶ng, c¬ cÊu qu¶n lý cña c¶ng. Ngoµi ra bé luËt nµy cßn quy ®Þnh vÒ ký kÕt hîp ®ång, bèc xÕp… §©y lµ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý vÒ mÆt qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh khai th¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn. 2. NghÞ ®Þnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc hµng h¶i ngµy 4/9/1999 NghÞ ®Þnh nµy ®­îc thñ t­íng chÝnh phñ ban hµnh ngµy 4/9/1999 nh»m t¹o ra nh÷ng hµng rµo che ch¾n trong ho¹t ®éng kinh kinh doanh trong lÜnh vùc hµng h¶i nh»m khai th¸c tèi ®a lîi Ých tõ ho¹t ®éng kinh doanh nµy vµ gi¶m thiÓu nh÷ng t¸c h¹i do chÝnh ho¹t ®éng kinh doanh hµng h¶i g©y nªn nh­: « nhiÔm m«i tr­êng, « nhiÔm nguån biÓn, x©m h¹i ®Õn c¸c c«ng tr×nh c¶ng… Ph¹m vi ®iÒu chØnh cña nghÞ ®Þnh nµy lµ nh÷ng vi ph¹m sau: - Vi ph¹m trong ho¹t ®éng khai th¸c c¶ng biÓn. - Vi ph¹m trong ho¹t ®éng hµng h¶i cña tµu thuyÒn trong ph¹m vi c¶ng biÓn vµ khu vùc hµng h¶i. - Vi ph¹m trong ho¹t ®éng kinh doanh vËn t¶i biÓn vµ dÞch vô hµng h¶i. - Vi ph¹m trong ho¹t ®éng t×m kiÕm cøu n¹n hµng h¶i. - Vi ph¹m trong ho¹t ®éng trôc vít tµi s¶n ch×m ®¾m. - Vi ph¹m trong ho¹t ®éng b¶o ®¶m an toµn hµng h¶i. Nh­ vËy dÞch vô kinh doanh khai th¸c t¹i c¶ng biÓn còng n»m trong sù ®iÒu chØnh cña nghÞ ®Þnh nµy. trong nghÞ ®Þnh ®­a ra møc ph¹t vi ph¹m cô thÓ ®èi víi tõng lo¹i ho¹t ®éng. 3. ThÓ lÖ bèc dì, gian nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam. 23/8/1997 ThÓ lÖ ®Ýnh kÌm trong quyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé Giao th«ng vËn t¶i sè 2106/Q§-GTVT ngµy 23 th¸ng 8 n¨m 1997 vÒ viÖc ban hµnh ThÓ lÖ bèc dì, giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh nµy quy ®Þnh râ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¶ng ®èi víi nh÷ng dÞch vô bèc dì, giao nhËn, b¶o qu¶n hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam. 4. QuyÕt ®Þnh vÒ c­íc, phÝ c¶ng biÓn ngµy 28 th¸ng 10 n¨m 1997 QuyÕt ®Þnh nµy ®­a ra biÓu gi¸ ®èi víi c¸c dÞch vô kinh doanh khai th¸c c¶ng biÓn. Trong quyÕt ®Þnh nµy ®­a ra møc gi¸ ®èi víi viÖc sö dông c¸c trang thiÕt bÞ cña c¶ng, møc gi¸ ®èi víi tõng lo¹i dÞch vô. §ång tiÒn ®­îc sö dông lµ ®ång ®« la Mü víi tû gi¸ chuyÓn ®æi lµ tû gi¸ chÝnh thøc cña ng©n hµng ViÖt Nam c«ng bè t¹i thêi ®iÓm tÝnh. Ngoµi ra trong quyÕt ®Þnh cßn quy ®Þnh ®¬n vÞ tÝnh vµ c¸ch quy trßn. II. Thùc tr¹ng dÞch vô hµng hãa t¹i c¸c c¶ng ViÖt Nam 1. T×nh h×nh chung cña c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn a. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi N­íc ta trong nh÷ng n¨m tõ n¨m 1991 ®Õn nay ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín vÒ kinh tÕ x· héi. §iÒu ®ã ®­îc chøng minh b»ng tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng tÝch cùc t¨ng dÇn tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô gi¶m dÇn tû träng n«ng nghiÖp. B¶ng 2. C¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam §¬n vÞ: % 1990 1995 2000 DK 2010 DK 2020 N«ng nghiÖp 38,7 27,5 23,2 18,2 12,5 C«ng nghiÖp 22,7 30,1 35,4 43,8 51,1 DÞch vô 38,6 42,4 41,4 38 36,4 Nguån: T¹p chÝ giao th«ng vËn t¶i 8/2002 tr3 vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i biÓn ViÖt Nam ®Õn 2010 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Õn 2020-Bé Giao Th«ng VËn T¶i n¨m 2002. Nh×n vµo b¶ng sè liÖu ta cã thÓ thÊy dÞch vô cã vai trß rÊt to lín ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Trong nhãm c¸c ngµnh dÞch vô, dÞch vô vËn t¶i biÓn ®· ®ang vµ vÉn sÏ lµ ngµnh dÞch vô quan träng trong c¬ cÊu ngµnh nghÒ dÞch vô v× n­íc ta rÊt cã tiÒm n¨ng vÒ vËn t¶i biÓn. Xu h­íng nµy còng phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn thÕ giíi trong nh÷ng thËp kû qua. VËn t¶i biÓn thÕ giíi ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng chiÕm kho¶ng 80% khèi l­îng hµng hãa chuyªn chë. Trªn thÕ giíi trong vßng 60 n¨m qua l­îng hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®­êng s¾t t¨ng 7,8 lÇn ®­êng thñy néi ®Þa t¨ng 5,6 lÇn trong khi ®­êng biÓn t¨ng 21,3 lÇn. ë ViÖt Nam, trong kho¶ng 10 n¨m qua, vËn t¶i biÓn cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh nhÊt sau ®ã ®Õn vËn t¶i ®­êng bé, råi ®Õn ®­êng s«ng vµ ®­êng s¾t. Khèi l­îng hµng hãa chuyªn chë chiÕm tû träng ngµy cµng t¨ng trong toµn ngµnh. Tuy nhiªn nÕu tÝnh khèi l­îng hµng hãa lu©n chuyÓn (qu·ng ®­êng mµ l­îng hµng hãa ®­îc chuyªn chë) th× vËn t¶i chiÕm kho¶ng gÇn 80%. §iÒu nµy ®­îc chøng minh trong b¶ng sau: B¶ng 3. S¶n l­îng hµng hãa vËn chuyÓn cña toµn ngµnh vµ riªng ngµnh ®­êng biÓn N¨m Khèi l­îng hµng hãa vËn chuyÓn (103 tÊn) Khèi l­îng hµng hãa lu©n chuyÓn (106 T.Km) Toµn ngµnh §­êng biÓn Tû träng (%) Toµn ngµnh §­êng biÓn Tû träng (%) 1995 87220 6606,0 7,6 21858 14803 67,7 1996 101471 7512,0 7,4 29142 21365 73,3 1997 106488 11440,0 10,7 34395 26158 76,0 1998 122147 12866,0 10,5 32305 27821 74,7 1999 12991 15085,2 11,6 34595 30962 87,2 2000 142874 18775,8 13,1 40390 29710 73,5 2001 150911 19359,2 12,9 44079 37749 85,6 Nguån: §Ò ¸n Quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i ViÖt Nam ®Õn 2010 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Õn 2020- Bé Giao th«ng vËn t¶i 10/2002 * S¶n l­îng hµng hãa th«ng qua c¶ng biÓn ViÖt Nam Trong giai ®o¹n 10 n¨m qua khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam t¨ng lªn víi nhÞp ®é kh¸ cao, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n tõ n¨m 1996 ®Õn nay. N¨m 1996: 39,7 triÖu tÊn. N¨m 2000: 83,3 triÖu tÊn. N¨m 2001: 92,0 triÖu tÊn. Trong vßng 5 n¨m gÇn ®©y (1996-2001) khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¶ng biÓn t¨ng lªn gÊp 2,3 lÇn (b×nh qu©n 18,2%/n¨m). Trªn c¬ së ph©n tÝch nhu cÇu vËn t¶i hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, c¸c quy ho¹ch ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng c«ng tr×nh giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c yÕu tè kh¸c cã liªn quan trong mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cã ®­a ra dù b¸o khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam giai ®o¹n n¨m 2010, 2020 víi nhÞp ®é t¨ng 20% trong giai ®o¹n 2005- 2010 vµ 5% trong giai ®o¹n 2010- 2020. §Õn n¨m 2010 hµng hãa th«ng qua c¶ng biÓn ViÖt Nam ®¹t kho¶ng 214 triÖu tÊn t¨ng 2,5 lÇn so víi n¨m 2000. b. DÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn nãi chung HiÖn nay ë ViÖt Nam cã kho¶ng 90 c¶ng biÓn. Møc t¨ng tr­ëng cña c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam tõ n¨m 95 ®Õn nay lu«n ë møc cao ®· ®ãng gãp kh«ng nhá vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng. B»ng chøng lµ khèi l­îng hµng hãa th«ng qua c¸c c¶ng liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m. N¨m 1996 t¨ng 14,68% so víi n¨m 1995, n¨m 1999 t¨ng 21,70% so víi n¨m 1998, n¨m 2001 s¶n l­îng hµng hãa th«ng qua hÖ thèng c¶ng ®¹t 91.115.974 tÊn t¨ng 8,86% so víi n¨m 2000. Tiªu biÓu mét sè c¶ng n¨m 2001 cã møc s¶n l­îng th«ng qua cao nh­: c¶ng H¶i Phßng ®¹t 8,55 triÖu tÊn, t¨ng11,8%; C¶ng §µ N½ng ®¹t 1,7 triÖu tÊn t¨ng 21%; c¶ng Sµi Gßn ®¹t 10 triÖu tÊn t¨ng 3,1%; T©n c¶ng d¹t 392.000 TEU t­¬ng ®­¬ng 3,875 triÖu tÊn vµ c¶ng BÕn NghÐ ®¹t 3,4 triÖu tÊn. Tuy nhiªn, møc ®é ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô kh«ng ®Òu nhau. T¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam, do trang thiÕt bÞ cò vµ l¹c hËu nªn c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn chØ chñ yÕu ph¸t triÓn c¸c dÞch vô truyÒn thèng nh­ xÕp dì, l­u kho vµ b¶o qu¶n hµng hãa cßn c¸c dÞch vô kh¸c kh«ng ®­îc chó träng hoÆc kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. HiÖn nay ë n­íc ta dÞch vô nh­ lµm hµng container t¹i c¶ng, c¸c dÞch vô söa ch÷a, thay thÕ bao b×, thñ tôc h¶i quan, hµng nguy hiÓm Ýt khi ®­îc thùc hiÖn v× c¸c chñ hµng hÇu nh­ kh«ng ký hîp ®ång trùc tiÕp víi c¶ng ñy th¸c c¸c dÞch vô trªn mµ th«ng th­êng giao cho c¸c c«ng ty giao nhËn ho¹t ®éng ®éc lËp víi c¶ng ®¶m nhËn. Mét nguyªn nh©n kh¸c lµ do t¹i c¶ng biÓn kh«ng chuyªn m«n hãa thùc hiÖn c¸c dÞch vô trªn mµ giao cho c¸c xÝ nghiÖp kho vËn vèn ®· ®¶m ®­¬ng nhiÒu dÞch vô kh¸c. DÞch vô chuyÓn t¶i quèc tÕ th× cßn rÊt h¹n chÕ do n­íc ta ch­a cã c¶ng n­íc s©u. Tuy nhiªn trong t­¬ng lai dÞch vô nµy sÏ ph¸t triÓn nhanh do tiÒm n¨ng thuËn lîi cña n­íc ta. HiÖn nay, nhµ n­íc ®ang ®Çu t­ ph¸t triÓn dÞch vô trung chuyÓn quèc tÕ thÝ ®iÓm t¹i c¶ng BÕn NghÐ. Tõ sau n¨m 1998, c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn n­íc ta tõ míi ®­îc nhµ n­íc chó träng vµ ®Çu t­. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn râ qua hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ra ®êi (xem phÇn 1). ChÝnh v× thÕ t×nh h×nh c¸c dÞch vô sÏ ®­îc chia ra lµm 2 giai ®o¹n tr­íc n¨m 1998 vµ sau n¨m 1998 ®Ó thÊy râ sù thay ®æi vµ ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô ë n­íc ta. D­íi ®©y lµ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cô thÓ cña c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i mét sè c¶ng biÓn trong n­íc. 2. DÞch vô xÕp dì a. S¶n l­îng xÕp dì * Tr­íc n¨m 1998 Sau ®©y lµ t×nh h×nh xÕp dì t¹i mét sè c¶ng ë ViÖt Nam tr­íc n¨m 1997: B¶ng 4. T×nh h×nh xÕp dì t¹i mét vµi c¶ng biÓn ViÖt Nam C¶ng N¨ng suÊt ngµy C¸c thiÕu bÞ chÝnh §¬n bÞ söa ch÷a vµ b¶o d­ìng 1.C¶ng H¶i Phßng Hµng bao: 800 tÊn Hµng b¸ch hãa:450 tÊn S¾t/ThÐp:10000- 20000 tÊn B×nh qu©n 10000-20000 tÊn 27 cÈu Jib (5-16t) 6 cÈu di ®éng (25-28t) 39 xe n©ng hµng(1-32t) 68 xe t¶i (5-12t) 89 trailer XÝ nghiÖp söa ch÷a víi 275 lao ®éng 2. Cöa lß Gç 360 tÊn Than: 300 tÊn QuÆng 300 tÊn Ph©n: 240 tÊn Container: 1200 t©n/®éi 4 cÈu crawler (5-60 tÊn) 6 cÈu «to (5-25 tÊn) 3 xe n©ng hµng (5 tÊn) 32 « t« t¶i 7 trailer X­ëng söa ch÷a nhá 3.§µ n½ng Hµng gç: 1000 tÊn trong 3 ngµy 16 xe cÈu (5- 80 tÊn ) 16 xe n©ng hµng (2-42 tÊn) 3 d©y chuyÒn (0,4-0,6t) 20 xe t¶i(8-20t) 19 trailer (8-40t) X­ëng söa ch÷a lín vµ nhá Nguån: ALMEC, Nghiªn cøu quy ho¹ch kh«i phôc vµ ph¸t triÓn vËn t¶i ven biÓn ViÖt Nam, 1997. Nh×n vµo b¶ng ta cã thÓ thÊy n¨ng suÊt xÕp dì cña c¸c c¶ng ViÖt Nam tr­íc n¨m 1997 lµ rÊt thÊp. C¶ng H¶i Phßng lµ mét trong nh÷ng c¶ng lín nhÊt mµ còng chØ ®¹t møc 1000-2000 tÊn hµng víi c¸c trang thiÕt bÞ c¶ng hÕt søc th« s¬ vµ l¹c hËu. VÒ ph­¬ng tiÖn phôc vô xÕp dì: B¶ng 5. C¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn phôc vô xÕp dì §¬n vÞ: c¸i ChØ tiªu Sè l­îng CÇn cÈu c¸c lo¹i 103 M¸y xóc c¸c lo¹i - M¸y ngo¹m hµng 111 Xe n©ng hµng 145 C¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn kh¸c 57 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª, 1998 tr290. Nh÷ng tæng sè l­îng ph­¬ng tiÖn xÕp dì ë tÊt c¶ c¸c c¶ng ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy chØ ch­a b»ng sè l­îng trang thiÕt bÞ mét c¶ng lín ë ch©u ¸ vÝ dô nh­ c¶ng Singapore cã 37 cÇu tµu container, 120 cÇn cÈu bê, 400 cÇn cÈu b·i, 600 xe chuyªn dông chë container.. Nh÷ng trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn xÕp dì container ë n­íc ta l¹i c¶ng thiÕu thèn h¬n n÷a. B¶ng 6. Mét sè trang thiÕp bÞ xÕp dì container t¹i c¸c c¶ng Lo¹i thiÕt bÞ Sè l­îng C¶ng T©n ThuËn - §Çu kÐo Duglas 3 - §Çu kÐo sius 40T 1 - CÇn cÈu søc n©ng 25-50T 3 - Xe kÐo (trailer) cho 1 container 20’ 3 - Xe kÐo (trailer) cho 1 container 40’ 3 - Xe n©ng hµng 20T 1 - Xe n©ng hµng 40T 4 C¶ng BÕn NghÐ - Xe n©ng chôp trªn ( top loader) 35T 1 - Xe n©ng cã 2 cµng xiªn 10 - CÇn cÈu cã søc n©ng 13-45T 10 C¶ng H¶i Phßng - CÇn cÈu trôc ®Õ 40 T 2 - CÇn cÈu trôc ch©n ®Õ 2-16 T 10 - CÇn cÈu trôc « t« 16- 25 T 10 - Xe n©ng hµng 50 CÇn trôc næi 10-100T 5 §Çu m¸y kÐo vµ r¬ moãc 50 Nhµ c©n lo¹i 30 T 3 Nhµ c©n lo¹i 25T 2 Nguån:Quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn c¶ng biÓn ViÖt Nam- Côc hµng h¶i ViÖt Nam 1998 Sè l­îng trang thiÕt bÞ xÕp dì container chØ cã ë mét sè c¶ng ë ViÖt Nam nh­ H¶i Phßng, Sµi Gßn… nh­ng cßn Ýt vµ ®«i khi ch­a ph¶i lµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn chuyªn dïng cho hµng container. * Sau n¨m 1998 Nh×n chung, khèi l­îng hµng hãa xÕp dì t¹i c¶ng ViÖt Nam tuy ®· t¨ng nhanh qua c¸c n¨m song vÉn ë møc thÊp. Cô thÓ lµ c¶ng Sµi Gßn ®¹t møc khèi l­îng xÕp dì lín nhÊt víi tæng s¶n l­îng n¨m 2001 lµ 10 triÖu tÊn v­ît møc kÕ ho¹ch tõ 22- 7,5%. Møc xÕp dì cña 1 c«ng nh©n Sµi Gßn lµ 5497 tÊn t¨ng 2,3% so n¨m 2000. N¨m 2002 môc tiªu cña c¶ng nµy lµ 16 triÖu tÊn. C¶ng C¸i L©n (Qu¶ng Ninh): hµng hãa bèc dì t¨ng 35% n¨m 2002 ®¨ng ký th«ng qua 1 triÖu tÊn trë lªn. C¶ng Nha Trang n¨m 2000 s¶n l­îng bèc xÕp c¶ng ®¹t 550.000 tÊn lµ møc cao nhÊt trong gÇn 1 thÕ kû nay tr­íc ®Õn nay, møc bèc xÕp 1 c«ng nh©n lµ 2000 tÊn/n¨m. C¶ng §µ N½ng víi dù ¸n më réng c¶ng Tiªn Sa giai ®o¹n 2000 - 2004 víi dù kiÕn n¨ng lùc bèc xÕp t¨ng 3,5 triÖu tÊn gÊp 4-5 lÇn hiÖn nay. b. N¨ng suÊt xÕp dì N¨m 2000 b×nh qu©n n¨ng suÊt bèc xÕp cña c¸c c¶ng tæng hîp quèc gia ®¹t 2.555 TÊn/m cÇu tÇu/n¨m. Trong ®ã c¶ng Sµi Gßn ®¹t n¨ng suÊt cao h¬n møc trung b×nh, ®¹t 3.500 TÊn/m cÇu tµu/n¨m. c¸c c¶ng ®Þa ph­¬ng th× chØ ®¹t møc 1.000 tÊn/m cÇu tµu/n¨m. VÒ hµng container, chØ cã c¶ng VICT vµ c¶ng Chïa VÏ lµ ®­îc trang bÞ thiÕt bÞ xÕp dì container hiÖn ®¹i vµ hÖ thèng kho b·i kh¸ tèt nªn n¨ng suÊt xÕp dì cña c¶ng ®¹t 30-40 container/giê, ®¹t tèc ®é gi¶i phãng nhanh nhÊt so víi c¸c bÕn ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn c¶ng VICT cã diÖn tÝch kho CFS cßn thiÕu nªn h¹n chÕ tèc ®é lµm hµng. Cßn c¶ng Chïa VÏ do h¹n chÕ vÒ luån._.Õ tõng khu tØnh vµ cã thÓ xuÊt nhËu khÈu trùc tiÕp víi mét sè n­íc trong khu vùc b»ng tµu ®Õn 10000 DWT. Trong ®ã c¶ng träng ®iÓm lµ c¶ng CÇn Th¬ dù kiÕn cã s¶n l­îng hµng hãa th«ng qua c¶ng lµ 1,5 triÖu ®Õn 2 triÖu tÊn/n¨m. C¸c nhãm c¶ng kh¸c nhµ n­íc ch­a cã chÝnh s¸ch cô thÓ. 3.C¬ chÕ chÝnh s¸ch qu¶n lý quy ho¹ch khai th¸c c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn Dù ¸n quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn c¶ng biÓn ®Õn n¨m 2010 ®· nªu mét sè c¬ chÕ chÝnh s¸ch nh­ sau: - Giao cho Côc hµng H¶i ViÖt Nam, Bé Giao th«ng vËn t¶i qu¶n lý quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn hÖ thèng c¶ng biÓn ®Õn n¨m 2010 t¹i 8 côm c¶ng trªn l·nh thæ ViÖt Nam. - C¸c tØnh, thµnh phè, trùc thuéc trung ­¬ng, Bé Giao th«ng vËn t¶i, qu¶n lý quy ho¹ch theo ngµnh kinh tÕ kü thuËt vµ l·nh thæ. - C¸c Bé ngµnh kinh tÕ, c¸c tØnh thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng, côc Hµng H¶i ViÖt Nam ph¶i nghiªm chØnh thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 13/CP ngµy 25/2/1994 cña ChÝnh phñ vÒ “Quy chÕ qu¶n lý c¶ng biÓn vµ c¸c khu vùc hµng h¶i ViÖt Nam” nh»m thùc hiÖn tèt qu¶n lý quy ho¹ch tæng thÓ hÖ thèng qu¶n lý quy ho¹ch tæng thÓ hÖ thèng c¶ng biÓn. - Giao cho Côc Hµng h¶i ViÖt nam, Bé Giao th«ng vËn t¶i tõng thêi gian cã thÓ ®iÒu chØnh quy ho¹ch c¸c côm c¶ng cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc vµ khu vùc. - Giao cho Côc Hµng H¶i ViÖt Nam, Bé Giao th«ng vËn t¶i thùc hiÖn nghiªn cøu chuyªn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch qu¶n lý khai th¸c c¶ng biÓn theo h­íng: + Héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi vÒ c¸c chÝnh s¸ch khai th¸c c¶ng biÓn ®Ó thu hót nhiÒu tµu vµo c¶ng. + Ph©n t¸ch qu¶n lý nhµ n­íc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh trong qu¶n lý h¹ tÇng vµ khai th¸c c¶ng biÓn. §a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh qu¶n lý h¹ tÇng c¶ng biÓn. III. Mét sè khuyÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p 1. M«i tr­êng ph¸p lý Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vÒ qu¶n lý dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hµng h¶i nãi chung vµ dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn nãi riªng. a. Bé luËt Hµng H¶i ViÖt Nam vµ LuËt Doanh nghiÖp HiÖn nay quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ c¶ng biÓn ®­îc ®Ò cËp t¹i mét ch­¬ng cña Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong ®ã hiÖn nay míi chØ cã c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ hµng h¶i t¹i c¸c vïng n­íc c¶ng biÓn lµ C¶ng vô. §èi víi vïng ®Êt c¶ng, hay nãi c¸ch kh¸c lµ toµn bé cÊu tróc h¹ tÇng c¶ng thuéc quyÒn qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp c¶ng luËt ch­a quy ®Þnh mét c¬ quan thèng nhÊt qu¶n lý. ChÝnh v× thÕ c¸c doanh nghiÖp c¶ng trõ doanh nghiÖp c¶ng ®Çu t­ theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cßn l¹i hÇu hÕt ®­îc thµnh lËp theo luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc. Theo luËt nµy, doanh nghiÖp c¶ng ®­îc giao qu¶n lý sö dông toµn bé vèn, cÊu tróc h¹ tÇng, kho b·i, thiÕt bÞ xÕp dì hµng hµng hãa nh©n lùc vµ cung cÊp c¸c dÞch vô vïng ®Êt c¶ng. V× vËy, ®Ó qu¶n lý tèt c¸c c¶ng cÇn ph¶i hoµn thiÖn quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ qu¶n lý c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn nh»m khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c dÞch vô nµy theo h­íng hiÖn ®¹i hãa vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶. §Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ c¶ng biÓn chóng ta cÇn ph¶i ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh ph¸p luËt cÇn thiÕt (cã thÓ lµ ban hµnh míi hoÆc söa ®æi bæ sung c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh kh«ng cßn phï hîp). ViÖc x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý c¶ng biÓn bao gåm c¶ qu¶n lý nhµ n­íc vµ kinh doanh, cÇn ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c vÇ néi dung c¬ b¶n sau: - TÝnh ®ång nhÊt ph¸p luËt cña v¨n b¶n: Nãi mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ v¨n b¶n vÒ qu¶n lý c¶ng ph¶i ®¶m b¶o kh«ng m©u thuÉn víi c¸c luËt kh¸c cã liªn quan. §Ó ®¶m b¶o ®­îc nguyªn t¾c nµy, chóng ta cÇn tÝnh tíi c¸c luËt kh¸c nh­ LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, tµi chÝnh… Së dÜ nh­ vËy lµ v× c¸c doanh nghiÖp c¶ng biÓn ViÖt Nam hiÖn nay ®ang thµnh lËp vµ thùc hiÖn theo c¸c ®¹o luËt. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng ®Ó ®¶m b¶o r»ng v¨n b¶n vÒ qu¶n lý c¶ng ban hµnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt th× v¨n b¶n nµy cÇn ph¶i ®­îc ban hµnh d­íi h×nh thøc cao h¬n hoÆc b»ng c¸c luËt nãi trªn. NÕu ban hµnh d­íi h×nh thøc thÊp h¬n c¸c nghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ th× v¨n b¶n nµy kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p luËt. - V¨n b¶n ph¸p luËt nµy ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp mét m«i tr­êng ph¸p lý lµnh m¹nh gi÷a Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp vµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp c¶ng biÓn víi nhau. §©y lµ mét nguyªn t¾c rÊt cÇn thiÕt v× hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thuéc sù qu¶n lý cña c¸c chñ thÓ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. Nãi mét c¸ch kh¸c viÖc ¸p dông c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho cïng mét m« h×nh c¶ng hoÆc cïng mét h×nh thøc cña c¬ quan qu¶n lý c¶ng ph¶i ¸p dông nh­ nhau. - V¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý doanh nghiÖp c¶ng biÓn cÇn ph©n ®Þnh râ nhiÖm vô cña qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ qu¶n lý c¸c lo¹i dÞch vô c¶ng biÓn nãi chung vµ dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn nãi riªng. VÝ dô nh­ nhiÖm vô cña chÝnh phñ, bé ngµnh lµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c¶ng quèc gia, ban hµnh c¬ së ph¸p lý, chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng. C¸c doanh nghiÖp c¶ng tù qu¶n lý viÖc kinh doanh cña c¶ng m×nh kÓ c¶ viÖc ®Çu t­ vµ b¶o d­ìng trang thiÕt bÞ xÕp dì, kho b·i... b. LuËt th­¬ng m¹i LuËt th­¬ng m¹i cã nhiÒu ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn viÖc kinh doanh dÞch vô hµng hµng hãa b»ng ®­êng biÓn cÇn ®­îc söa ®æi cho phï hîp nh­: - §iÒu 76 quy ®Þnh ®èi víi hµng hãa trªn ®­êng vËn chuyÓn. CÇn quy ®Þnh râ rµng h¬n n÷a ®Æc biÖt lµ ®èi víi hµng nguy hiÓm. - §iÒu 163, 164 vÒ dÞch vô giao nhËn, trong ®ã cÇn ph¶i ®Ò cËp thªm dÞch vô logistics v× hiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn dÞch vô nµy vµ trong t­¬ng lai ViÖt Nam muèn b¾t kÞp víi thÕ giíi vÒ lÜnh vùc hµng h¶i còng cÇn ph¶i cã dÞch vô logistics. V× vÇy, viÖc ®­a vµo trong bé luËt Th­¬ng M¹i quy ®Þnh vÒ dÞch vô nµy sÏ t¹o ra hµnh lang ph¸p lý ®Ó thóc ®Èy dÞch vô ph¸t triÓn. c. Mét sè khuyÕn nghÞ kh¸c - Söa ®æi bæ sung NghÞ ®Þnh 10/2001 N§- CP ngµy 19/3/2001, nhÊt lµ kinh doanh dÞch vô logistics vµ ®Ò nghÞ bá kho¶n 3 ®iÒu 13 vµ ®iÒu 14 ch­¬ng II trong nghÞ ®Þnh nµy vÒ sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi ng©n hµng lu«n ph¶i cã 1 tû VN§ vµ quy ®Þnh vÒ cÊp giÊy x¸c nhËn ®¹i lý viªn. - ChÝnh s¸ch tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn: Thùc tr¹ng hiÖn nay mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn ph©n biÖt ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn hoÆc t­ nhËn trong khi vay vèn ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc khi chuyÓn sang cæ phÇn hãa th× vÉn ¸p dông NghÞ ®Þnh sè 59/CP ngµy 03/10/1990 cña ChÝnh phñ vÒ quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §Çu t­ vèn ODA vµ ng©n s¸ch cho viÖc ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh hµng h¶i ®Ó hç trî cho viÖc c¸c dÞch vô hµng hãa h¶i nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c dÞch vô. §ã lµ ®Çu t­ vµo c¶ng biÓn, trang thiÕt bÞ, kho b·i, c¸c trôc ®­êng bé chÝnh nèi víi c¶ng biÓn. Nhµ n­íc cÇn cho c¸c doanh nghiÖp lµm dÞch vô hµng hãa ®­îc vay ­u ®·i ®Ó ®Çu t­ vµo trang thiÕt bÞ ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c c«ng ty xÕp dì. Trong t­¬ng lai chÝnh phñ còng cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp lµ dÞch vô hµng h¶i ®­îc ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ®Æc biÖt lµ trong khu vùc. ChÝnh v× thÕ Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã chÝnh s¸ch vÒ chuyÓn vèn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi vµ chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc vµ vÒ thuÕ thu nhËp cã liªn quan. - ChÝnh s¸ch thuÕ Trong m«i tr­êng c¹nh tr¹nh rÊt kh¾c nghiÖp cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®Ó kh¸ch hµng lµm ¨n l©u dµi doanh nghiÖp kinh doanh hµng hãa th­êng rÊt trung thµnh víi chñ tµu nªn cã thÓ gióp ®ì hä kª khai kh«ng ®óng sè thuÕ c­íc nªn nhµ n­íc cã thÓ mÊt lo¹i thuÕ nµy. V× vËy nªn söa l¹i th«ng t­ 16/1999/TT/BTC ngµy 04/02/1999 cña Bé Tµi chÝnh vÒ “H­íng dÉn thùc hiÖn thuÕ c­íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh vËn chuyÓn hµng hãa b»ng tµu biÓn c¶u c¸c h·ng vËn t¶i n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam khai th¸c vËn t¶i”, ®Ó giao tr¸ch nhiÖm cho c¸c c¶ng vô Ên ®Þnh sè thuÕ c­íc ph¶i nép nÕu cã hiÖn t­îng kh«ng trung thùc trong kª khai nép thuÕ cña c¸c h·ng tµu hoÆc ®¹i lý... VÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, 5% ®¸nh vµo c¸c c«ng ty dÞch vô vËn t¶i n­íc ngoµi tiÕn hµnh thùc hiÖn liªn doanh t¹i ViÖt Nam cña Bé Tµi chÝnh vµ v¨n b¶n724/TCT/NV5 cña tæng côc thuÕ nªn b·i bá v× thùc tÕ c¸c c«ng ty dÞch vô vËn t¶i n­íc ngoµi khi mua phÝa n­íc néi ®Þa ë ViÖt Nam hoÆc gi¸ c­íc quèc tÕ cho hµng xuÊt khÈu tõ phÝa ViÖt Nam ®· ph¶i tr¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ c­íc… NÕu chóng ta duy tr× lo¹i thuÕ nµy th× ®èi t¸c n­íc ngoµi sÏ t×m mäi c¸ch khÊu trõ phÇn hoa hång hoÆc phÝ ®¹i lý mµ c¸c c«ng ty dÞch vô ViÖt Nam ®­îc h­ëng. Nhµ n­íc còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch b¶o hé cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®èi víi lo¹i h×nh dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn v× c¸c lo¹i h×nh nµy ®ßi hái vèn lín vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, phøc t¹p nh­ng thu håi vèn nhanh vµ cao h¬n nhiÒu so víi kinh doanh tµu biÓn. - ChÝnh s¸ch lao ®éng tiÒn l­¬ng VÒ lao ®éng: luËt lao ®éng hiÖn nay ch­a phï hîp víi lao ®éng trªn biÓn vµ trªn bê. Ngoµi ra luËt lao ®éng còng khã kh¨n cho ng­êi lao ®éng v× khi hÕt thêi h¹n ký hîp ®ång th× ng­êi lao ®éng còng hÕt viÖc lµm, cßn ng­êi lao ®éng cã tay nghÒ cao th× tù ý bá chç nµy lµm chç kh¸c. VÒ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng còng cßn cã nh÷ng bÊt cËp nhÊt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· hoÆc míi ®­îc chuyÓn sang cæ phÇn hãa. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¶i ¸p dông luËt doanh nghiÖp kh«ng cã quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh riªng, luËt thuÕ quy ®Þnh rÊt chi tiÕt chÆt chÏ, nh­ng khi doanh nghiÖp x©y dùng ®Þnh møc vÒ tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp th× kh«ng cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh cÊp cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt. ChÝnh v× thÕ nhµ n­íc cÇn ph¶i xem l¹i chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. 2. M«i tr­êng kinh doanh a. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc §Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc viÖc quan träng nhÊt chóng ta cÇn lµm lµ tæ chøc n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, kü thuËt, c«ng nh©n c¶ng. Héi nghÞ lÇn thø ba Ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng - khãa III ®· cã kh¼ng ®Þnh sù thµnh b¹i cña c¸ch m¹ng lµ c¸i gèc cña mäi c«ng viÖc vµ chØ râ ph­¬ng h­íng l·nh ®¹o ®æi míi ho¹t ®éng doanh nghiÖp nhµ n­íc tõ viÖc x¸c ®Þnh doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc cho thÊy vai trß c¬ b¶n cña ®éi ngò c¸n bé chñ chèt vÒ phÈm chÊt n¨ng lùc trong doanh nghiÖp cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Do vËy, tr­íc tiªn ph¶i x©y dùng mét chiÕn l­îc ®µo t¹o c¸n bé, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, tÇm quan träng cña lùc l­îng nµy trong sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Víi tæ chøc bé m¸y l·nh ®¹o hä lµ ng­êi chñ ®éng x©y dùng bé m¸y qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp hä lµ ng­êi ®Ò ra c¸c môc tiªu cô thÓ, c¸c ®Þnh møc kü thuËt, kinh tÕ, x©y dùng ®¬n gi¸… ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, yÕu tè con ng­êi lµ chñ quan quan träng nhÊt cho sù ph¸t triÓn vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ. §Ó ®¸nh gi¸ nh©n tè con ng­êi cã rÊt nhiÒu khÝa c¹nh nh­ng trong phÇn nµy xin ®Ò cËp ®Õn yÕu tè søc khoÎ, kiÕn thøc, tr×nh ®é chuyªn m«n, ngo¹i ng÷, kü n¨ng vµ kh¶ n¨ng thÝch øng víi c«ng viÖc cña ng­êi lao ®éng c¸c cÊp. §èi víi c¸c lo¹i dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn, cã nh÷ng lo¹i h×nh ®ßi hái lao ®éng trùc tiÕp, n­ng còng cã lo¹i h×nh ®ßi hái lao ®éng cã tr×nh ®é vÒ nghiÖp vô hµng h¶i, ngo¹i th­¬ng, giái ngo¹i ng÷… VÝ dô nh­ dÞch vô xÕp dì chØ ®ái hái lao ®éng cã søc khoÎ tèt, cÇn ®µo t¹o ng¾n ngµy mµ kh«ng ®ßi hái tr×nh ®é v¨n hãa cao. Cßn c¸c dÞch vô nh­ giao nhËn kho vËn, ®ãng gãi, lµm hµng nguy hiÓm th× ®ßi hái nh©n c«ng cã tay nghÒ chuyªn m«n cao. Ngoµi r ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cÇn cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷ tèi, cã n¨ng khiÕu ngo¹i giao, hiÓu biÕt vÒ nÒn v¨n hãa c¸c n­íc v× ngµnh nghÒ nµy ®ßi hái ph¶i tiÕp xóc víi nhiÒu ng­êi n­íc ngoµi. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tiªu chuÈn cho lao ®éng ®èi víi dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn cÇn tÝnh cho tõng lo¹i dÞch vô chø kh«ng thÓ cã mét tiªu chuÈn chung cho c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nãi chung. Thùc tÕ cho thÊy t¹i c¸c c¶ng lín ViÖt Nam mét sè doanh nghiÖp lµm ¨n cã uy tÝn, cã søc c¹nh tranh cao do coi träng yÕu tè con ng­êi vµ chÊt l­îng phôc vô. C¸c lÜnh vùc ®µo t¹o c¬ b¶n cÇn ®­îc quan t©m lµ chuyªn m«n vµ ngo¹i ng÷. Chuyªn m«n bao gåm lý thuyÕt, thùc tÕ vµ kh¶ n¨ng sö dông tin häc. Ngo¹i ng÷ gåm tiÕng Anh lµ ngo¹i ng÷ b¾t buéc vµ cã thÓ ph¶i biÕt thªm ngo¹i ng÷ kh¸c. Chi tiÕt ®­îc ph©n tÝch cô thÓ t¹i c¸c phÇn sau. §µo t¹o t¹i tr­êng: KiÕn thøc ®µo t¹o trong c¸c tr­êng (®¹i häc, cao ®¼ng, trung cÊp) lµ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, t­¬ng ®èi réng, gióp cho ng­êi lao ®éng hiÓu biÕt ®­îc nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n, cã kh¶ n¨ng t­ duy s¸ng t¹o. Muèn lµm tè c¸c lo¹i dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng th× ph¶i n¾m v÷ng kiÕn thøc tõ khi häc phæ th«ng. Tuy nhiªn c¸c kiÕn thøc trong tr­êng chua ®ñ ®Ó lµm viÖc mµ ®ßi hái ng­êi lao ®éng ph¶i biÕt tÝch lòy kinh nghiÖm vµ häc hái trong qu¸ lµm viÖc. §µo t¹o qua c«ng viÖc: ®Ó bæ sung kiÕn thøc sau khi ra tr­êng nh­ ®· nãi ë trªn, ng­êi lao ®éng t¹i c¸c doanh nghiÖp dÞch vô hµng hãa th«ng qua c¸c c«ng viÖc hµng ngµy, th«ng qua c¸c t×nh huèng thùc tÕ,th­êng xuyªn ®èi chiÕu hoÆc «n l¹i lý thuyÕt ®· ®­îc häc hoÆc cã trong c¸c s¸ch, tµi liÖu chuyªn m«n. Lu©n chuyÓn lao ®éng ®Ó ng­êi lao ®éng ®­îc lµm quen víi nhiÒu kh©u trong c«ng viÖc trong doanh nghiÖp lµ mét biÖn ph¸t ®µo t¹o toµn diÖn. §µo t¹o ng¾n ngµy: ®ã lµ viÖc ng­êi lao ®éng tham gia c¸c líp häc hoÆc héi th¶o chuyªn ®Ò ng¾n h¹n ®­îc tæ chøc trong hoÆc ngoµi n­íc. Trong nh÷ng tr­êng hîp do tiÕu kinh phÝ hoÆc chØ tiªu cã h¹n, tèt nhÊt lµ cö nh÷ng ng­êi võa cã kh¶ n¨g tiÕp thu tèt, võa cã kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t ®Ó phæ biÕn l¹i cho nhiÒu ng­êi ( nhÊt lµ ®µo t¹o ë n­íc ngoµi). TuyÓn chän lao ®éng: mét c¸ch kh¸ch quan vµ c«ng b»ng lµ biÖn ph¸p khuyenÐ häc h÷u hiÖu nhÊt. ViÖc tù do ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong kinh doanh, viÖc ®ßi hái ngµy cµng cao cña thÞ tr­êng vÒ chÊt l­îng ng­êi lao ®éng, viÖc ph¸t triÓn rÊt nhanh cña dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng, viÖc c¹ng tranh ngµy cµng khèc liÖt còng lµ yÕu tè lµm cho chñ c¸c doanh nghiÖp quan t©m h¬n vai trß cña chiÕn l­îc/c«ng t¸c tuyÓn chän, ®µo t¹o vµ sö dông lao ®éng, vµ còng tõ ®ã ®éng viªn ®­îc thÕ hÖ trÎ tËp trung say mª cho häc tËp vµ nghiªn cøu, v× chØ cã nh­ vËy míi hy väng t×m ®­îc viÖc lµm thÝch hîp cã thu nhËp cao. §©y còng lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p gãp phÇn h¹n chÕ “ch¶y chÊt x¸m” tøc lµ ngµy cnµg ®«ng trÝ thøc trÎ tµi n¨ng lµm thuª cho n­íc ngoµi trªn ®Êt nhµ. Nguån ®µo t¹o: ngoµi ®µo t¹o trong n­íc, ta cã thÓ tranh thñ hç trî kü thuËt trong viÖc ®µo t¹o cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ ESCAP, Ng©n hµng thÕ giíi, c¸c n­¬c cã quan hÖ tèt víi ViÖt Nam trong ®µo t¹o hµng hãaµng h¶i nh­ NhËt, Hµ Lan, BØ… vµ th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cña ASEAN, APEC, WTO. b. Thèng nhÊt b¶ng c­íc phÝ cña c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i tÊt c¶ c¸c c¶ng biÓn trong toµn quèc Sù c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a c¸c c¶ng ®¹t ra yªu cÇu chÝnh phñ ph¶i sím cã mét b¶ng c­íc phÝ sµn hoÆc nh÷ng quy ®Þnh nghiªm tóc vÒ c­íc phÝ ®èi víi c¸c c¶ng. C¸c c¶ng cã thÓ tù so¹n th¶o c­íc phÝ ®èi néi cho chÝnh c¶ng m×nh v× mçi c¶ng cã mét ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ c¬ së vËt chÊt kh¸c nhau nªn cã nh÷ng møc gi¸ kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i dÞch vô. Tuy nhiªn yªu cÇu ®Æt ra b¶ng c­íc phÝ lµ: - BiÓu c­íc phÝ lµ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®¶m b¶o viÖc sö dông thiÕt bÞ c«ng tr×nh c¶ng cã hiÖu qu¶ th«ng qua qu¶n lý c¶ng vµ ®éi tµu. - BiÓu c­íc phÝ cÇn ph¶i cè ®Þnh trªn c¬ së chi phÝ thùc cña viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô t­¬ng øng (tøc lµ hÖ thèng c­íc phÝ ph¶i liªn quan ®Õn chi phÝ), tuy nhiªn ph¶i lu«n l­u ý tÝnh ®Õn nh÷ng chi phÝ mµ tµu biÓn cã thÓ chÞu ®ùng ®­îc. - C¸c c¶ng kh«ng nªn bao cÊp c¸c dÞch vô cña m×nh, nh­ng mÆt kh¸c c¶ng còng kh«ng thÓ b¾t tµu bÌ ph¶i chÞu nh÷ng chi phÝ do ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¶ng. Cuèi cïng nh÷ng chi phÝ nµy ®Òu ®­îc thÓ hiÖn trang chi phÝ vËn t¶i biÓn. - Tuy nhiªn mét sè vÊn ®Ò cÇn ®Æt ra khi x©y dùng hÖ thèng c­íc phÝ lµ lµm sao ph¶i thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng c­íc phÝ gióp cho ng­êi sö dông cã kh¶ n¨ng tÝnh to¸n chi phÝ liªn quan mét c¸ch dÔ dµng. - HÖ thèng c­íc phÝ míi ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh vÒ møc ®é vµ c¬ cÊu. - HÖ thèng c­íc phÝ ph¶i linh ho¹t vµ theo kÞp víi c«ng nghÖ xÕp dì hµng hãa. VÒ gi¸ c¶ dÞch vô hµng h¶i nãi chung vµ dÞch vô hµng hãa nãi riªng, ChÝnh phñ cÇn ban hµnh møc gi¸ sµn cho c¸c dÞch vô ®Æc biÖt lµ dÞch vô xÕp dì vµ kho b·i nh»m gióp cho viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp c¶ng ®­îc dÔ dµng h¬n vµ chèng viÖc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña c¸c c«ng ty lµm dÞch vô hµng h¶i vµ gi÷a c¸c c¶ng víi nhau. §Ò nghÞ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc (Bé Giao Th«ng VËn T¶i, Ban VËt Gi¸ ChÝnh Phñ, Côc Hµng H¶i t¨ng c­êng gi¸m s¸t ho¹t ®éng kinh doanh khai th¸c t¹i c¸c c¶ng, ph¸t hiÖn vµ ng¨n chÆn hiÖn t­îng h¹ gi¸ d­íi møc quy ®Þnh ®Ó c¹nh tranh, hoÆc t¨ng tû lÖ hoa hång ®èi víi c¸c lo¹i dÞch vô g©y ra c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ g©y thiÖt h¹i cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ thiÖt h¹i cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, cã lîi cho c¸c chñ tµu n­íc ngoµi vµ lµm gi¶m uy tÝn cña c¸c dÞch vô ViÖt Nam. Ban vËt gi¸ chÝnh phñ cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n míi quy ®Þnh vÒ gi¸ c¶ phï hîp víi thùc tÕ v× nh÷ng quy ®Þnh cò kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh hiÖn nay. ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­íc xÕp dì v× gi¸ c­íc chóng ta hiÖn nay ®ang thÊp so víi khu vùc, gi¸ thÊp kh«ng cã tÝch lòy ®Ó t¸i ®Çu t­ c¶i t¹o c¶ng. §Ò nghÞ còng nªn cã mét møc xÕp dì hµng hãa ®èi víi hµng xuÊt nhËp khÈu vµ nªn ®­a phÝ hµng qua m¹n vµo trong biÓu phÝ xÕp dì. c. §¬n gi¶n hãa bé m¸y qu¶n lý vµ ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lý dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ViÖt Nam. * §¬n gi¶n hãa bé m¸y qu¶n lý Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, §¶ng, nhµ n­íc vµ chÝnh quyÒn c¶ng ®· vµ ®ang nç lùc ®æi míi bé m¸y qu¶n lý ®Ó ®¶m b¶o sù gän nhÑ, linh ho¹t, vµ cã thÓ dÔ dµng ®iÒu chØnh theo nh÷ng thay ®æi biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy th× ®èi víi riªng dÞch vô c¶ng biÓn cÇn cã sù ®æi míi vÒ nh©n lùc, còng nh­ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c dÞch vô nµy. §Ó t¹o søc m¹nh tæng hîp cña toµn bé c¸n bé c«ng nh©n c¶ng, ph¶i ®iÒu chØnh l¹i chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c xÝ nghiÖp xÕp dì thµnh phÇn, xÝ nghiÖp giao nhËn kho vËn lµ c¸c ®¬n vÞ lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt chÝnh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c c¶ng. C©n ®èi l¹i nh©n lùc, s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc ban, ®éi s¶n xuÊt theo m« thøc lµm kho¸n gän víi tõng tµu, tõng mÆt hµng cô thÓ, víi c¸c ban (d­íi c¸c xÝ nghiÖp xÕp dì ®­îc tæ chøc thµnh c¸c ban nh­ Ban tæ chøc lao ®éng tiÒn l­¬ng, ban khai th¸c kinh doanh, ban kü thuËt). Më réng thªm c¸c lo¹i h×nh cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng nh­ ®¹i lý trän gãi viÖc giao nhËn xÕp dì, vËn t¶i tËn n¬i cho kh¸ch hµng ®Ó t¹o thªm viÖc lµm ®ång thêi lµm quen dÇn víi ph­¬ng thøc dÞch vô trän gãi mµ trong thÞ tr­êng dÞch vô hiÖn nay rÊt phæ biÕn. QuyÒn h¹n cña c¸c xÝ nghiÖp xÕp dì ph¶i ®­îc më réng th«ng qua viÖc ñy quyÒn ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ trùc tiÕp víi kh¸ch hµng, tiÕn tíi giao kho¸n doanh thu cho tõng xÝ nghiÖp. Muèn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô trªn cÇn rµ so¸t l¹i toµn bé nh©n lùc, bè trÝ l¹i c¸c vÞ trÝ víi môc ®Ých sö dông tèi ®a lùc l­îng lao ®éng trÎ cã kiÕn thøc tr×nh ®é ngo¹i ng÷, tin häc ®Ó dÇn dÇn quy ho¹ch l¹i lùc l­îng c¸c bé l©u dµi. §ång thêi s¾p xÕp l¹i sè lao ®éng cao tuæi cã kinh nghiÖm, cã cèng hiÕn cho xÝ nghiÖp nh­ng vÒ mÆt søc khoÎ vµ kiÕn thøc cËp nhËt trong giai ®o¹n míi kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thùc tiÔn b»ng h×nh thøc t¹o thªm c¸c dÞch phô trî cho xÕp dì hµng hãa nh­ ®ãng gãi hµng, kinh doanh nguyªn, nhiªn vËt liÖu (x¨ng dÇu, vËt liÖu chÌn lãt) cung cÊp trùc tiÕp cho c¶ng phôc vô cho xÕp dì b¶o qu¶n hµng hãa. * ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn vµo c«ng t¸c qu¶n lý M« h×nh qu¶n lý c¸c dÞch vô c¶ng biÓn cña n­íc ta cßn l¹c hËu so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. V× vËy môc tiªu cña chóng ta trong t­¬ng lai lµ x©y dùng vµ hoµn thiÖn sè liÖu thèng kª (c¬ së d÷ liÖu) cña c¶ng vµ hÖ thèng kiÓm so¸t vµ th«ng tin qu¶n lý (Port MIS). §Ó ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hµng hãa c¸c c¶ng ViÖt Nam thùc sù cÇn ph¶i trang bÞ mét hÖ thèng sè liÖu thèng kª. §©y còng chÝnh lµ yÕu tè th«ng tin c¬ b¶n nhÊt ®Ó x©y dùng ®­îc c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vµ ph¸t triÓn c¶ng. HÖ thèng nµy cho phÐp c¸c c¶ng: - N©ng cao hiÖu qu¶ khai th¸c c¸c thiÕt bÞ vµ c¬ së h¹ tÇng hiÖn cã. - Th«ng tin kÞp thêi cho kh¸ch hµng ®Ó gióp kh¸ch hµng khai th¸c cã hiÖu qu¶ ph­¬ng tiÖn cña hä khi vµo c¶ng. - Cung cÊp sè liÖu cho lËp tr×nh quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c dÞch vô c¶ng. - Gi¸m s¸t n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó kiÓm tra ®­îc chi phÝ xÕp dì. C¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i tiÕn hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý ®Ó ®¹t ®­îc møc ®é tèi ®a cña hiÖu qu¶ khai th¸c vµ gi¶m c¸c chi phÝ s¶n xuÊt. C¸c sè liÖu thèng kÕ cña c¶ng do hÖ thèng hiÖn thêi thu thËp cÇn ph¶i ®­îc c¶i tiÕn vÒ c¸c khÝa c¹nh nh­ ph¹m vi, chi tiÕt, tÝnh thèng nhÊt, tÝnh thêi gian vµ ®é chÝnh x¸c. VÝ dô nh­ minh chøng vÒ sè l­îng hµng coantainer vËn chuyÓn trong n¨m 1998 do 3 c¬ quan chuÈn bÞ lµ Côc Hµng H¶i ViÖt Nam, TDSI vµ VPA cho cïng mét nhãm c¶ng th× sù kh¸c nhau gi÷a chóng lªn tíi 30%. ChØ mét khi sè liÖu tµi chÝnh vµ khai th¸c ®­îc thu thËp vµ xö lý mét c¸ch cã ý nghÜa vµ ®Òu ®Æn th× chóng míi ®­îc coi nh­ mét c«ng cô qu¶n lý gi¸m s¸t, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng tµi chÝnh khai th¸c cña c¶ng. Vi tÝnh hãa thùc sù lµ mét c«ng viÖc cÇn thiÕt kh«ng chØ víi c¸c bÕn c¶ng cã vèn ®Çu t­ lín nh­ H¶i Phßng, Sµi Gßn, n¬i cÇn cã nh÷ng quyÕt ®Þnh nhanh chãng vµ thu thËp xö lý th«ng tin cho hµng ngµn container mµ thËm chÝ cho c¶ c¸c dÞch vô nh­ bèc xÕp, lµm hµng rêi, b¸ch hãa. C¸c hÖ thèng kÕ to¸n th­¬ng m¹i vµ h¹ch to¸n hiÖu qu¶, phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña ®Þa ph­¬ng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña c«ng viÖc qu¶n lý dÞch vô c¶ng biÓn phï hîp. 3. Mét sè khuyÕn nghÞ ®èi víi tõng dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn cô thÓ HiÖn nay ë n­íc ta chØ c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn cßn rÊt kÐm ph¸t triÓn vµ ch­a ®a d¹ng vÒ c¸c h×nh thøc dÞch vô. ChÝnh v× thÕ ®èi víi tõng lo¹i dÞch vô cÇn cã nh÷ng thay ®æi thÝch hîp nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng dÞch vô c¶ng biÓn nãi chung. a. DÞch vô xÕp dì vµ kho b·i Quy tr×nh xÕp dì cña n­íc ta cßn l¹c hËu vµ mÊt nhiÒu thêi gian. ChÝnh v× thÕ, c¸c c¶ng cÇn ®Çu t­ phï hîp vÒ trang thiÕt bÞ xÕp dì vµ kho b·i ®Ó gi¶m thêi gian lµm hµng vµ nhanh chãng gi¶i phãng tµu. Tuy nhiªn vÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ ®Çu t­ nh­ thÕ nµo cho cã hiÖu qu¶ v× vèn ®Çu t­ vµo trang thiÕt bÞ lµ rÊt tèn kÐm. §èi víi nh÷ng c¶ng n­íc s©u nh­ T©n C¶ng, Sµi Gßn, vµ nh÷ng c¶ng n­íc sau ®ang n©ng cÊp vµ x©y míi kh¸c th× viÖc ®Çu t­ nh÷ng trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh­ dµn cÇn trôc container (Grantry Crane), hÖ thèng xe n©ng hµng trong b·i, cÇn cÈu quay dïng trong bÕn, b·i… lµ hÕt søc cÇn thiÕt nh»m phôc vô hµng container lµ chñ yÕu vµ nh÷ng hµng ®Æc biÖt hoÆc hµng siªu tr­êng siªu träng. Tuy nhiªn ®èi víi mét sè c¶ng ®Þa ph­¬ng võa vµ nhá do nhu cÇu vËn chuyÓn hµng hãa th«ng qua c¸c c¶ng nµy kh«ng lín nªn kh«ng cÇn ®Çu t­ qu¸ lín vµo trang thiÕt bÞ xÕp dì vµ kho b·i. Nh÷ng c¶ng nµy chØ cÇn n©ng cÊp vµ tu söa nh÷ng trang thiÕt bÞ cò ®ång thêi mua s¾m mét sè trang thiÕt bÞ thiÕt yÕu. VÒ chÊt l­îng dÞch vô, ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc l­îng hµng hãa th«ng qua c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam ngµy mét lín, th× chÊt l­îng dÞch vô xÕp dì vµ kho b·i ph¶i ®¸p øng ®­îc nhu cÇu kh¸ch hµng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, tr­íc hÕt ®éi ngò c«ng nh©n bèc xÕp ph¶i lµnh nghÒ, nhiÖt t×nh vµ cã tr¸ch nhiÖm, lu«n ®¶m b¶o viÖc xÕp dì ®óng tiÕn ®é. §iÒu ®ã kh«ng chØ t¹o niÒm tin vµ sù tÝn nhiÖm víi kh¸ch hµng mµ cßn x©y dùng ®­îc h×nh ¶nh tèt vÒ c¶ng vµ dÞch vô cña c¶ng ®èi víi kh¸ch hµng ®Æc biÖt ®èi víi kh¸ch hµng quèc tÕ. VÒ gi¸ c¶, so víi khu vùc gi¸ c¶ xÕp dì chóng ta cßn thÊp, ph©n biÖt gi÷a kh¸ch n­íc ngoµi vµ trong n­íc. Nªn ch¨ng chóng ta cã thÓ thèng nhÊt mét møc gi¸ n©ng møc gi¸ xÕp dì lªn so víi hiÖn nay vµ ®ång thêi t¨ng c­êng chÊt l­îng dÞch vô vµ vµ thêi gian lµm hµng. Lµm ®­îc nh­ vËy, th× kh«ng nh÷ng ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng ®­îc c¶i thiÖn mµ doanh thu vµ lîi nhuËn cña dÞch vô xÕp dì còng t¨ng cao. b. DÞch vô ®ãng gãi hµng ho¸ vµ dÞch vô hµng nguy hiÓm HiÖn nay ë n­íc t¹i c¸c c¶ng biÓn dÞch vô ®ãng gãi bao b× kh«ng ®­îc chó träng. Nguyªn nh©n lµ do c¸c trang thiÕt bÞ vµ c¬ së vËt chÊt kh«ng cã vµ c¸c kh¸ch hµng kh«ng tÝn nhiÖm c¸c doanh nghiÖp c¶ng. Trong khi ®ã xu h­íng hiÖn nay trªn thÕ giíi, c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¶ng biÓn ®­îc gäi chung lµ dÞch vô logistics nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp c¶ng sÏ cung cÊp tÊt c¶ c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn hµng hãa. DÞch vô ®ãng gãi bao b× v× thÕ rÊt ®­îc chó träng. §ãng gãi hµng hãa kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ b¶o vÖ hµng hãa trong suèt qu¸ tr×nh vËn t¶i mµ nã cßn ®¶m b¶o sù an toµn vÒ tÝnh m¹ng vµ søc khoÎ ®èi víi ng­êi bèc xÕp ®ång thêi b¶o qu¶n chÊt l­îng hµng hãa vµ vÖ m«i tr­êng trong thêi gian l­u kho b·i ®Æc biÖt lµ ®èi víi hµng nguy hiÓm. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn ®­îc dÞch vô nµy ë ViÖt Nam, chóng ta cÇn ®Çu t­ x©y míi nh÷ng kho b·i ®¶m b¶o tiªu chuÈn quèc tÕ, ®ång thêi mua s¾m nh÷ng d©y chuyÒn xÕp dì vµ b¶o qu¶n hiÖn ®¹i ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña dÞch vô hµng nguy hiÓm. Ngoµi ra chóng ta cÇn ®µo t¹o mét ®éi ngò nh©n viªn am hiÓu vÒ c¸c lo¹i hµng hãa vµ bao b× vËn t¶i vµ qu¶ng b¸ réng r·i nh»m thu hót kh¸ch hµng tõ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Ngµnh dÞch vô nµy ®em l¹i lîi nhuËn rÊt lín v× gi¸ c­íc cao, thu lîi nhuËn trän gãi tõ kh©u vËn t¶i, ®ãng gãi, ph©n phèi tõ tay ng­êi s¶n xuÊt ®Õn ng­êi tiªu dïng. Cã thÓ nãi r»ng, nÕu n­íc ta cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc dÞch vô hµng nguy hiÓm vµ dÞch vô ®ãng gãi bao b× th× ®©y lµ mét ngµnh siªu lîi nhuËn vµ gãp phÇn ph¸t triÓn c¸c ngµnh dÞch vô vËn t¶i biÓn n­íc ta vµ b¾t kÞp víi xu h­íng ph¸t triÓn quèc tÕ. c. DÞch vô trung chuyÓn quèc tÕ Trong khi c¸c c¶ng biÓn trªn trªn thÕ giíi tõ l©u ®· ph¸t triÓn dÞch vô nµy th× chóng ta hiÖn nay míi ®ang thÝ ®iÓm ë mét sè c¶ng tiªu biÓu lµ c¶ng BÕn NghÐ. DÞch vô nµy ®em l¹i rÊt nhiÒu lîi nhuËn tõ viÖc thu phÝ tµu l­u b·i, ®Õn c­íc phÝ xÕp dì, l­u kho b·i. Thùc ra c¶ng nµo ë ViÖt Nam còng mong ph¸t triÓn dÞch vô nµy vµ còng ®· vµ ®ang thùc hiÖn nh­ng lÇn ®Çu tiªn chÝnh phñ n­íc ta cho c¶ng BÕn NghÐ trë thµnh c¶ng trung chuyÓn quèc tÕ. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ biÕn BÕn NghÐ trë thµnh mét c¶ng trung chuyÓn cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi khu vùc nh­ c¶ng Sigapore, c¶ng Hång K«ng… th× cßn qu¸ nhiÒu khã kh¨n. BiÖn ph¸p tèt nhÊt cã lÏ nªn ®Ó tÊt c¶ c¸c c¶ng ®Òu thùc hiÖn dÞch vô trung chuyÓn nÕu cã ®iÒu kiÖn vµ cã kh¸ch hµng. Bªn c¹nh ®ã nhµ n­íc tËp trung ®Çu t­ x©y míi mét c¶ng n­íc s©u hiÖn ®¹i cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, hoÆc c¶i t¹o mét c¶ng cò cã vÞ trÝ tèt nh­ T©n C¶ng hay ThÞ V¶i… C¶ng nµy sÏ chuyªn ®ãn nh÷ng con tµu cì lín, thu hót l­îng hµng hãa tõ c¸c n­íc trong khu vùc, lµm tÊt c¶ c¸c dÞch vô hµng ho¸ t¹i c¶ng ®Æc biÖt lµ dÞch vô trung chuyÓn quèc tÕ nh­ nh÷ng c¶ng lín ë Ch©u ¸. Sù ph¸t triÓn cña c¶ng nµy lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c c¶ng kh¸c còng nh­ ngµnh vËn t¶i biÓn nãi chung ph¸t triÓn theo. KÕt luËn §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· kh¼ng ®Þnh mét chñ tr­¬ng lín lµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy cao ®é néi lùc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã cña §¶ng, mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay lµ ph¶i ®a d¹ng hãa vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c dÞch vô hµng hãa t¹i c¸c c¶ng biÓn ViÖt Nam. Cã nh­ thÕ ngµnh vËn t¶i biÓn ë n­íc ta míi cã thÓ b¾t kÞp víi xu thÕ toµn cÇu hãa trong n­íc vµ khu vùc. Chóng ta ®· nh×n nhËn mét c¸ch toµn diÖn mét sè lo¹i h×nh dÞch vô hµng hãa tiªu biÓu t¹i c¸c c¶ng biÓn nh­ dÞch vô xÕp dì, ®ãng gãi bao b×, l­u kho b·i, trung chuyÓn vµ dÞch vô hµng nguy hiÓm. Cã thÓ nãi t»ng tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y, Nhµ n­íc ®· vµ ®ang chó träng ®Õn vËn t¶i biÓn vµ c¸c dÞch vô vËn t¶i biÓn, nhê thÕ mµ dÞch vô hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®­êng biÓn kÓ trªn cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l­îng. Tuy nhiªn nÕu so s¸nh víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc, c¸c lo¹i dÞch vô nµy cña chóng ta cßn yÕu kÐm vÒ mäi mÆt: tõ c¬ së vËt chÊt, tr×nh ®é qu¶n lý ®Õn s¶n l­îng, chÊt l­îng, gÝa c¶ cña dÞch vô. Trªn c¬ së ®­a ra nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, vµ mét sè gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch ph¸p luËt, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, c¬ së h¹ tÇng vµ c«ng nghÖ th«ng tin… Hy väng r»ng nh÷ng biÖn ph¸p ®ã sÏ gîi më cho c¸c doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô vµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña vËn t¶i biÓn. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc ®­îc diÔn ra trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc víi sù c¹nh tranh ngµy cµng quyÕt liÖt. §Ó phôc vô cã hiÖu qu¶ nhu cÇu vËn chuyÓn trong n­íc vµ quèc tÕ, ngµnh vËn t¶i biÓn nãi chung vµ dÞch vô vËn chuyÓn hµng hãa t¹i c¸c c¶ng biÓn nãi riªng cÇn ®­îc sù quan t©m vµ ®Çu t­ ®óng møc cña Nhµ n­íc vµ c¸c bé ngµnh cã liªn quan còng nh­ sù ñng hé vµ hîp t¸c cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu trong n­íc. Cã nh­ vËy, vËn t¶i biÓn cña n­íc ta míi cã c¬ héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr­êng c¹nh tranh quèc tÕ gay g¾t nh­ hiÖn nay. Tµi liÖu tham kh¶o TiÕng ViÖt Giao nhËn vËn t¶i hµng hãa quèc tÕ PGS. TS. §inh Ngäc ViÖn (chñ biªn) (2002) NXB Giao th«ng vËn t¶i. Hµ Néi Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th­¬ng Vò H÷u Töu (1998). NXB Gi¸o dôc. Hµ Néi. VËn t¶i vµ b¶o hiÓm trong ngo¹i th­¬ng PGS. TS. Hoµng V¨n Ch©u, PGS. TS. NguyÔn Hång §µm (1997). NXB Gi¸o dôc. Hµ Néi. Dù ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn vËn t¶i biÓn ViÖt Nam ®Õn 2010 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®Õn 2020 Tµi liÖu cña Bé giao th«ng vËn t¶i (2002) §Ò ¸n ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô hµng h¶i Côc hµng h¶i ViÖt Nam (2002). HiÖp ®Þnh chung vÒ th­¬ng m¹i vµ dÞch vô (GATS) V¨n phßng th­êng trùc IMO, Côc Hµng h¶i ViÖt Nam (2002). Bé luËt hµng h¶i ViÖt Nam (1990) LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam (1997) LuËt H¶i quan (2001) NXB ChÝnh trÞ quèc gia T¹p chÝ Con ®­êng xanh C¸c sè 1-7 n¨m 2002 T¹p chÝ Giao th«ng vËn t¶i C¸c sè 1-11/2001, 2002. T¹p chÝ Hµng h¶i ViÖt Nam C¸c sè n¨m 2001 vµ c¸c sè tõ 1-10/2002 TiÕng n­íc ngoµi An Introduction to the GATS and Maritime Transport Services Tµi liÖu nghiªn cøu cña Côc Hµng h¶i ViÖt Nam (2002) IMDG Code (International Maritime Dangerous Goods Code) IMO (2002). London. Vol. 1,2,3,4. Negotiating Proposals from Selected Countries Regional Seminar on Liberalization of Maritime Transport Services under WTO GATS, 11 – 13 February 2002, Bangkok, Thailand. Complilation of Maritime Transport Commitments as of 1 October 2001. List of Article II MFN Exemptions Regional Seminar on Liberalization of Maritime Transport Services under WTO GATS, 11 – 13 February 2002, Bangkok, Thailand. ._.