Đề xuất giải pháp quản lý chất thải rắn vùng ven sông huyện Nhơn Trạch tỉnh Đồng Nai

MỞ ĐẦU 1.LÍ DO LỰA CHỌN ÑEÀ TAØI : Vôùi coâng cuoäc ñoåi môùi cuûa ñaát nöôùc, neàn kinh teá ngaøy caøng phaùt trieån thì nhu caàu cuoäc soáng cuûa con ngöôøi cuõng ngaøy caøng naâng cao hôn. Tieâu bieåu nhö phaûi coù thöùc aên ngon, chaát löôïng moâi tröôøng sinh hoaït phaûi thoûa maùi,trong saïch. Tuy nhieân, treân thöïc teá thì hieän nay moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi ñang bò ñe doïa bôûi nhieàu thaûm hoïa nhö : moâi tröôøng khoâng khí oâ nhieãm , moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi ngaøy caøng keùm chaát löôïng .Trong ñoù raùc thaûi trong thôøi ñaïi phaùt trieån vaãn laø vaán ñeà nan giaûi, caøng phaùt trieån raùc caøng theâm ña daïng veà chuûng loaïi, thaønh phaàn, soá löôïng. Hoøa mình chung trong hoaøn caûnh moâi tröôøng cuûa ñaát nöôùc, Ñoàng Nai noùi chung huyeän Nhôn Traïch noùi rieâng cuõng ñang ñau ñaàu veà vaán ñeà raùc thaûi. Treân ñòa baøn huyeän Nhôn Traïch, heä thoáng thu gom raùc chöa ñoàng boä, ñaëc bieät laø moät soá xaõ ven soâng chöa coù heä thoáng thu gom daãn ñeán tình traïng raùc traøn ngaäp soâng vaø daâng ñaày caùc con keânh raïc. Hoaëc coù heä thoáng thu gom nhöng phöông tieän vaãn coøn quaù thoâ sô, daãn ñeán coâng taùc thu gom khoâng ñaït hieäu quaû. Huyeän Nhôn Traïch noùi chung vaø cuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch noùi rieâng ñang hoaø mình soâi noåi trong khoâng khí coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù cuûa nöôùc nhaø, taïi trung taâm huyeän ñang töøng böôùc ñoåi môùi vaø xaây döïng nhieàu coâng trình ñoâ thò khang trang, nhö vaäy cuõng laø moät phaàn cuûa huyeän thì khoâng coù lí do gì vuøng ven soâng cuûa huyeän laïi laø moät nôi oâ nhieãm vôùi raùc chaát ñaày ñöôøng, mó quan ñoâ thò ñang daàn hoaøn thieän khoâng chæ moät vuøng naøo caû, maø phaûi laø toaøn huyeän. Moät maët, tình hình raùc thaûi ven soâng laøm aûnh höôûng naëng ñeán nguoàn nöôùc cho troàng troït vaø chaên nuoâi cuûa vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch, vì vaäy, caàn phaùt trieån toaøn dieän caû coâng nghieäp vaø noâng nghieäp cuûa huyeän, thì ñieàu kieän caàn vaø ñuû laø ñaûm baûo vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch khoâng coøn bò oâ nhieãm nguoàn nöôùc do aûnh höôûng cuûa raùc thaûi. Maët khaùc, nghaønh dòch vuï vaø du lòch ñoùng vai troø khoâng nhoû trong söï hieän ñaïi hoaù cuûa ñaát nöôùc noùi chung vaø toaøn huyeän noùi rieâng. Hieän nay toaøn huyeän ñaõ coù 2 khu du lòch laø : Boø Caïp Vaøng, Ñaûo Döøa Löûa, ñeàu laø nhöõng khu du lòch vuøng soâng nöôùc thuoäc vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch. Döï kieán saép tôùi, seõ tieán haønh xaây döïng theâm khu du lòch ôû vuøng ven soâng aáp Vaøm OÂ. Nhö vaäy, du lòch phaùt trieån ngoaøi vieäc ñem laïi phuùc lôïi cho huyeän nhaø coøn phaùt sinh theâm moät löôïng raùc thaûi ôû vuøng ven soâng cuûa huyeän, chính vì vaäy, ngay töø baây giôø, moät giaûi phaùp toái öu ñeå haïn cheá tình hình thaûi raùc thaûi ngay taïi thôøi ñieåm hieän taïi vaø caû trong töông lai laø raát caàn thieát. Khoâng phaûi ñeán baây giôø huyeän Nhôn Traïch noùi chung vaø vuøng nghieân cöùu noùi rieâng môùi quan taâm ñeán coâng taùc quaûn lí chaát thaûi raén, tuy nhieân, caùc bieän phaùp thu gom ñaõ coù töø tröôùc ñeán baây giôø moät maët vaãn chöa ñöôïc caûi tieán ñeå hoaøn thieän, maët khaùc ñaõ khoâng coøn coù khaû naêng toàn taïi laâu hôn nöõa. Giaûi phaùp duøng khu ñaát troáng laøm nôi thaûi boû raùc thaûi, hoaëc vöùt raùc xuoáng soâng ñeå laáp ñaày soâng laøm ñaát xaây döïng baây giôø khoâng coøn ñaát ñeå laøm ñieàu ñoù nöõa. Daân caøng ngaøy caøng trôû neân ñoâng ñuùc, soâng raïch ngaøy caøng bò thu heïp daàn, nghóa laø seõ khoâng coøn nôi ñeå thöïc hieän giaûi phaùp ban ñaàu nöõa vaø caàn phaûi tìm ra giaûi phaùp môùi . Xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån, cuoäc soáng con ngöôøi caøng naâng cao thì ñoøi hoûi caùi gì cuõng phaûi caûi tieán, giaûi phaùp môùi cho vieäc quaûn lí raùc thaûi vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch ra ñôøi cuõng laø moät taát yeáu, caàn thieát ñeå thay theá cho phöông thöùc quaûn lí cuõ ñaõ khoâng coøn hôïp lí nöõa. Bieän phaùp quaûn lí ra ñôøi sau naøy seõ döïa treân neàn taûn cuûa phöông phaùp quaûn lí cuõ, xem xeùt tình hình thöïc teá hieän nay vaø tieàm naêng phaùt trieån trong töông lai cuûa vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch. Nhö vaäy, nhaèm taïo ra moät caûnh quan töôi ñeïp, moät moâi tröôøng trong saïch vaø baûo veä söùc khoûe cho moïi ngöôøi, toâi ñaõ choïn ñeà taøi: “ Ñeà xuaát giaûi phaùp quaûn lí raùc caùc xaõ ven soâng huyeän Nhôn Traïch Tænh Ñoàng Nai” ñeå laøm khoùa luaän toát nghieäp . 2. MUÏC TIEÂU ÑEÀ TAØI : Tröôùc söùc eùp ngaøy caøng gia taêng veà khoái löôïng raùc thaûi vuøng ven soâng, laøm oâ nhieãm vuøng nöôùc trong caùc keânh raïch aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Coâng taùc thu gom chæ raûi raùc vaø khoâng ñoàng boä. Vì vaäy , ñeà taøi naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi muïc ñích: - Ñaùnh giaù tình hình thu gom raùc thaûi ôû caùc xaõ vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch. Töø ñoù ñeà xuaát höôùng quaûn lí raùc, ñeå giaûm taûi phaàn naøo löôïng raùc ôû caùc con keânh raïch vaø caûi tieán hôn trong coâng taùc thu gom raùc cuûa huyeän. 3. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU VAØ ÖÙNG DUÏNG CUÛA ÑEÀ TAØI : Phaïm vi ñeà taøi: caùc xaõ ven soâng huyeän Nhôn Traïch, goàm Phöôùc An, Phöôùc Khaùnh, Phuù Ñoâng, Phuù Höõu, Ñaïi Phöôùc, Long Taân vaø Long Thoï. Ñeà taøi chæ taäp trung nghieân cöùu veà hieän traïng raùc thaûi vuøng ven soâng, vaø ñeà xuaát höôùng giaûi quyeát, khoâng ñi saâu vaøo phöông phaùp xöû lyù raùc thaûi cuûa cuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch. Vôùi phaïm vi nghieân cöùu nhö vaäy, ñeà taøi ñöôïc öùng duïng ôû nhöõng nôi coù ñieàu kieän töï nhieân vaø xaõ hoäi coøn nhieàu thuaän lôïi nhö: ñaát ñai coøn nhieàu nôi chöa söû duïng, daân soá chöa ñeán möùc baùo ñoäng. 4 .NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU : -Ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi vaø moâi tröôøng caùc xaõ vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch -Toång quan veà raùc thaûi -Ñaùnh giaù thöïc traïng coâng taùc thu gom raùc, vai troø cuûa nhaø nöôùc vaø löïc löôïng thu gom raùc daân laäp -Ñònh höôùng nhöõng noäi dung, phöông phaùp nhaèm vaän ñoäng ngöôøi daân thu gom raùc -Ñeà xuaát caùc bieän phaùp thu gom vaän chuyeån raùc -Keát luaän vaø kieán nghò 5. PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU CUÏ THEÅ : a. Phöông phaùp luaän : Vôùi ñieàu kieän töïn nhieân, kinh teá xaõ hoäi vaø thöïc traïng thu gom vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc caùc xaõ ven soâng huyeän Nhôn Traïch, nghieân cöùu nhaèm ñöa ra giaûi phaùp tích cöïc hôn goùp phaàn thuùc ñaåy xaõ hoäi hoùa, coâng nghieäp hoùa nöôùc nhaø noùi chung vaø trong toaøn huyeän noùi rieâng. Trong coâng taùc naøy, moïi ngöôøi, moïi nhaø, moïi taàng lôùp ñeàu goùp moät tay baûo veä moâi tröôøng giuùp huyeän nhaø phaùt trieån moät caùch beàn vöõng. Song song vôùi vieäc aùp duïng caùc giaûi phaùp kó thuaät thì vaán ñeà nhaän thöùc coäng ñoàng laø yeáu toá quyeát ñònh thaéng lôïi. Ñeå ñaûm baûo tính khaû thi caùc giaûi phaùp ñeà xuaát ñöôïc xaây döïng chuû yeáu treân cô sôû toång hôïp, phaân tích vaø ñaùnh giaù caùc hieän traïng veä sinh moâi tröôøng cuûa huyeän, döï baùo caùc döï aùn ñaàu tö saép tôùi trong töông lai gaàn. Cuøng vôùi vieäc nghieân cöùu aùp duïng caùc quy ñònh, tieâu chuaån hieän haønh vaø phaân tích coù choïn loïc caùc phöông phaùp thöïc hieän cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi coù ñieàu kieän ñòa lyù, xaõ hoäi töông ñoàng vôùi Vieät Nam, töø ñoù ruùt ra baøi hoïc öùng duïng cuï theå trong ñieàu kieän cuûa huyeän veà vaán ñeà phaán loaïi, thu gom, vaän chuyeån , vaø xöû lyù sô boä raùc ven soâng cuûa huyeän b. Phöông phaùp cuï theå : Phöông phaùp nghieân cöùu: thu thaäp taøi lieäu vaø soá lieäu saün coù, ñi thöïc teá quan saùt tính hình raùc ñeå vieát baøi. Trong khuoân khoå ñieàu kieän vaø thôøi gian cho pheùp toâi ñaõ choïn caùc phöông phaùp nghieân cöùu thích hôïp vôùi caùc nguoàn löïc hoã trôï sau: -Thu thaäp vaø choïn loïc caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá xaõ hoäi cuûa caùc xaõ vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch -Thu thaäp soá lieäu veà hieän traïng veä sinh moâi tröôøng, caùc ñònh höôøng phaùp trieån cuûa nghaønh veä sinh (töø nay ñeán 2010 ) -Keá thöøa caùc soá lieäu thoâng tin, baøi hoïc, kinh nghieäm töø caùc döï aùn vaän ñoäng cuûa ngöôøi daân thu gom , vaän chuyeån vaø xöû lyù sô boä raùc thaûi . -Thaêm doø, phoûng vaán, tham khaûo yù kieán cuûa caùc caùn boä ñaàu nghaønh, nhöõng ngöôøi laøm coâng vieäc tröïc tieáp trong caùc coâng taùc veä sinh moâi tröôøng , cuøng vôùi caùc cô quan lieân quan, ñaëc bieät laø tham khaûo y kieán cuûa caùc chuyeân gia trong lónh vöïc chaát thaûi raén . -Khaûo saùt thöïc ñòa treân ñòa baøn huyeän taïi caùc ñieåm taäp keát raùc. 6. YÙ NGHÓA KHOA HOÏC CUÛA ÑEÀ TAØI : - Aùp duïng nhöõng giaûi phaùp quaûn lyù raùc thaûi môùi maø huyeän Nhôn Traïch chöa thöïc hieän ñöôïc - Heä thoáng quaûn lyù môùi chaët cheõ, hôïp lyù vaø kinh teá hôn heä thoáng cuõ - Nghieân cöùu naøy coù theå ñem aùp duïng thí ñieåm cho caùc huyeän khaùc trong tænh. CHÖÔNG I TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 1.1. CHAÁT THAÛI RAÉN : 1.1.1. Khaùi nieäm : Chaát thaûi raén laø toaøn boä caùc vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong quaù trình hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi cuûa mình ( bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng .... Trong ñoù quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng . Trong luaän vaên naøy thuaät ngöõ “raùc thaûi” ñöôïc söû duïng ñeå thay theá thuaät ngöõ “chaát thaûi raén” trong moät soá tröôøng hôïp nhö chaùt thaûi raén phaùt sinh töø sinh hoaït haèng ngaøy cuûa con ngöôøi nhö : raùc thaûi sinh hoaït, raùc thaûi thöông maïi. CTR duø coù taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán moâi tröôøng soáng nhö ngaøy nay, moät phaàn chaát thaûi raén coù theå thu hoài, taùi cheá vaø taùi söû duïng . 1.1.2. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi raén : Nguoàn phaùt sinh, thaønh phaàn vaø toác ñoä phaùt sinh CTR laø cô sôû quan troïng ñeå thieát keá, löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø ñeà xuaát caùc chöông trình quaûn lyù CTR . CTR phaùt sinh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm chaát thaûi coù theå chia thaønh 3 nhoùm lôùn laø : chaát thaûi ñoâ thò, chaát thaûi coâng nghieäp vaø chaát thaûi nguy haïi . Baûng 1. Nguoàn vaø phaân loaïi caùc chaát thaûi raén Nguoàn Caùc hoaït ñoäng vaø vò trí phaùt sinh chaát thaûi Loaïi chaát thaûi raén Nhaø ôû Nhöõng nôi ôû rieâng cuûa moät gia ñình hay nhieàu gia ñình, nhöõng caên hoä thaáp, vöøa vaø cao taàng Chaát thaûi thöïc phaåm, giaáy, bìa cöùng , nhöïa deûo , haøng deät, ñoà da, chaát thaûi vöôøn , ñoà goã , thuûy tinh, hoäp thieác, nhoâm, kim loaïi khaùc ... Thöông maïi Cöûa haøng, nhaø haøng, chôï, vaên phoøng, khaùch saïn, dòch vuï, cöûa hieäu ...nhö treân Cô quan Tröôøng hoïc, beänh vieän, nhaø tuø, trung taâm, chính phuû Goã, theùp, beâ toâng, ñaát Xaây döïng vaø phaù vôõ Nôi xaây döïng môùi, söûa ñöôøng, san baèng caùc coâng trình, væa heø hö haïi Chaát thaûi ñaëc bieät, raùc ñöôøng phoá, vaät xeùn töø caây, chaát thaûi khu giaûi trí Dòch vuï ñoâ thò Queùt doïn ñöôøng phoá. Laøm ñeïp phong caûnh, laøm saïch theo löu vöïc coâng vieân vaø khu vöïc giaûi trí khaùc Khoái löôïng lôùn buøn dö Traïm xöû lyù, loø thieâu ñoát Quaù trình xöû lyù nöôùc, nöôùc thaûi vaø chaát thaûi coâng nghieäp, caùc chaát thaûi ñöôïc xöû lyù Nguoàn :Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn , Leâ Vaên Naõi, nhaø XBKHK,1999 1.1.3. Phaân loaïi chaát thaûi raén : Vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp xaùc ñònh caùc loaïi khaùc nhau cuûa chaát thaûi raén sinh ra. Thöïc hieân phaân loaïi chaát thaûi raén seõ giuùp chuùng ta deã thöïc hieän chöông trình phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn taêng khaû naêng taùi chaá vaø taùi söû duïng caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø baûo veä moâi tröôøng. Vì vaäy chaát thaûi raén ña daïng coù nhöõng caùch phaân loaïi khaùc nhau : 1.1.3.1. Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù : Phaân loaïi chaát thaûi theo daïng naøy ngöôøi ta chia laøm : chaát chaùy ñöôïc, chaát khoâng chaùy ñöôïc vaø hoã hôïp Baûng 2. Baûng phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Caùc chaát chaùy ñöôïc - Giaáy - Haøng deät - Raùc thaûi - Coû, goã, cuûi, rôm - Chaát deûo - Da, cao su - Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy - Coù nguoàn goác töø sôïi - Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm - Caùc vaät lieäu, saûn phaåm ñöôïc cheá bieán töø goã, tre nöùa - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø chaát deûo - Caùc vaät lieäu saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø da, cao su Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc - Kim loaïi saét - Kim loaïi khoâng phaûi laø saét - Thuûy tinh - Ñaù, saønh söù - Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét maø deã bò nam chaâm huùt - Caùc vaät lieäu khoâng bò nam chaâm huùt - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo töø thuûy tinh - Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuûy tinh Haøng dao, naép loï ... Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baèng kim loaïi ... Chia loï, ñoà duøng baèng thuûy tinh, boùng ñeøn ... Voû chai, oác, gaïch ñaù, goám söù ... 3. Caùc chaát hoãn hôïp - Taát caû caùc chaát, loaïi vaät lieäu khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1&2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. Loaïi naøy coù theå ñöôïc chia thaønh 2 phaàn vôùi kích thöôùc >5 mm vaø < 5 mm Ñaù cuoäi, caùt, ñaát Nguoàn :Baûo veä moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn , Leâ Vaên Naõi, nhaø XBKHK,1999 1.1.3.2. Phaân loaïi theo quan ñieåm thoâng thöôøng : Raùc thöïc phaåm : bao goàm phaàn thöøa thaõi khoâng aên ñöôïc sinh ra trong quaù trình löu tröõ, cheá bieán naáu aên ...Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa loaïi raùc naøy laø phaân huûy nhanh trong ñieåu kieän thôøi tieát noùng aåm. Quaù trình phaân huûy thöôøng gaây ra muøi khoù chòu . Raùc röôûi : bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc, sinh ra töø caùc hoä gia ñình , coâng sôû, hoaït ñoäng thöông maïi ...caùc chaát chaùy ñöôïc nhö giaáy carton, plastic, vaûi, cao su, da, goã ...vaø caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc nhö thuûy tinh, voû hoäp kim loaïi ... Tro, xæ :vaät chaát coøn laïi trong quaù trình ñoát cuûi, than, laù ôû caùc hoä gia ñình, coâng sôû, nhaø haøng, nhaø maùy, xí nghieäp ... Chaát thaûi xaây döïng : ñaây laù chaát thaûi raén töø quaù trình xaây döïng, söõa chöõa . Ñaäp phaù caùc coâng trình xaây döïng taïo neân caùc xaø baàn beâ toâng Chaát thaûi ñaëc bieät :lieät vaøo caùc loaïi raùc naøy coù nhu caàu thu gom töø vieäc queùt raùc ñöôøng, raùc töø caùc thuøng raùc coâng coäng, xaùc ñoäng vaät, xe oâ toâ hö hoûng . Chaát thaûi töø caùc nhaø maùy xöû lí coâng nghieäp : chaát thaûi naøy coù töø heä thoáng xöû lí nöôùc thaûi, nöôùc, nhaø maùy xöû lí chaát thaûi coâng nghieäp. Thaønh phaàn chaát thaûi loaïi naøy ña daïng vaø phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa quaù trình xöû lí. Chaát thaûi naøy thöôøng laø chaát thaûi raén hoaëc laø buøn ( nöôùc chieám töø 25%-95%) Chaát thaûi nguy haïi : bao goàm chaát thaûi hoùa chaát, sinh hoïc deã chaùy noå, mang tính phoùng xaï theo thôøi gian coù aûnh höôûng ñeán dôùi soáng con ngöôøi, ñoäng vaät, thöïc vaät. Nhöõng chaát thaûi naøy thöôøng xuaát hieän ôû theå loûng, khí vaø raén. Ñoái vôùi chaát thaûi loaïi naøy vieäc thu gom, xöû lí phaûi heât söùc caân thaän . 1.1.4. Toác ñoä phaùt sinh chaát thaûi : Việc tính toaùn toác ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lí raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng raùc phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå. Töø ñoù coù keá hoaïch quaûn lí töø khaâu thu gom vaän chuyeån ñeán xöû lí. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ra ôû moät khu vöïc : - Ño khoái löôïng - Phaân tích thoáng keâ - Döïa treân caùc ñôn vò thu gom raùc - Phöông phaùp xaùc ñònh tæ leä raùc thaûi - Tính caân baèng vaät chaát Nhaø maùy, xí nghieäp löôïng vaøo löôïng ra nguyeân lieäu + nhieân lieäu saûn phaåm Theo döï aùn moâi tröôøng Vieät Nam - Canada thì toác ñoä phaùt sinh raùc ñoâ thò öûo Vieät Nam nhö sau : Raùc thaûi khu daân cö : 0.3 - 0.6 kg/ ngöôøi/ ngaøy Raùc thaûi thöông maïi : 0.1 - 0.2 kg/ ngöôøi/ ngaøy Raùc queùt ñöôøng : 0.05 - 0.2 kg/ ngöôøi/ ngaøy Raùc coâng sôû : 0.05 - 0.2 kg/ ngöôøi/ ngaøy Tính trung bình ôû Vieät Nam : 0.5 - 0.6 kg/ ngöôøi/ ngaøy 1.1.5 Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén : Thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò ñöôïc xaùc ñònh ôû baûng 1.3 vaø baûng 1.4. Giaù trò cuûa caùc thaønh phaàn trong chaát thaûi raén thay ñoåi theo vò trí, theo muøa, theo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Söï thay ñoåi chaát thaûi raén theo muøa ñaëc tröng ôû Baéc Myõ ñöôïc trình baøy ôû baûng 1.5. Thaønh phaàn raùc thaûi ñoùng vai troø quan troïng nhaát trong vieäc quaûn lí raùc . Baûng 3. Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò phaân loaïi theo nguoàn goác phaùt sinh Nguoàn chaát thaûi % troïng löôïng Dao ñoäng Trung bình - Nhaø ôû vaø thöông maïi (tröø chaát thaûi ñaëc bieät vaø nguy hieåm) - Chaát thaûi ñaëc bieät (daàu, loáp xe, thieát bò ñieän, bình ñieän) - Chaát thaûi nguy haïi - Cô quan - Xaây döïng vaø phaù vôõ Caây xanh vaø phong caûnh Coâng vieân vaø caùc khu vöïc giaûi trí Löu vöïc ñaùnh baét Buøn ñaëc töø nhaø maùy xöû lí Toång coäng 50 - 75 3 - 12 0.1 - 1.0 3 - 5 8 - 20 2 - 5 2 - 5 1,5 - 3 0,5 - 1,2 3 - 8 62,0 5,0 0,1 3,4 14 3,8 3 2,0 0,7 6,0 Nguoàn : George Tchobanogluos , etal , Mc Graw - Hill inc , 1993 Baûng 4. Thaønh phaàn chaát thaûi raén ñoâ thò theo tính chaát vaät lí Hôïp phaàn % troïng löôïng Khoaûng giaù trò Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Bìa cöùng Chaát deûo Giaáy vuïn Cao su Da vuïn Saûn phaåm vöôøn Goã Thuyû tinh Can hoäp Kim loaïi khoâng theùp Kim loaïi theùp Buïi, tro, gaïch 6 - 25 25 - 45 3 - 15 2 - 8 0 - 4 0 - 2 0 - 2 0 - 20 1 - 4 4 - 16 2 - 8 0 - 1 1 - 4 0 - 10 15 40 4 3 2 0.5 0.5 12 2 8 6 1 2 4 Nguoàn : Nhoùm Traàn Hieáu Nhueä , quaûn lí CTR , Haø Noäi 2001 Baûng 5. Söï thay ñoåi ñaëc tröng theo muøa cuûa chaát thaûi raén Chaát thaûi % Khoái löôïng % Thay ñoåi Muøa möa Muøa khoâ Giaûm Taêng Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Nhöïa deûo Chaát höõu cô khaùc Chaát thaûi vöôøn Thuyû tinh Kim loaïi Chaát trô vaø chaát thaûi khaùc 11,1 45,2 9,1 4,0 18,7 3,5 4,1 4,3 13,5 40,0 8,2 4,6 24,0 2,5 3,1 4,1 11,5 9,9 28,6 24,4 4,7 21,6 15,0 28,3 Nguoàn : George Tchobanogluos , etal , Mc Graw - Hill inc , 1993 1.1.6. Tính chaát cuûa chaát thaûi raén : Caùc tính chaát vaät lí, hoaù hoïc vaø giaù trò nhieät löôïng cuûa chaát thaûi raén coù yù nghóa lôùn trong vieäc ñaùnh giaù chöông trình, keá hoaïch quaûn lí, xöû lí taùi cheá vaø taùi söû duïng ôû hieän taïi vaø töông lai. Tuyø thuoäc vaøo nguoàn phaùt sinh, ñieàu kieän kinh teá vaø taäp quaùn sinh hoaït cuûa töøng ñòa phöông maø tính chaát cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi khaùc nhau . 1.1.6.1. Tính chaát vaät lí : Nhöõng tính chaát vaät lí quan troïng cuûa chaát thaûi raén goàm : khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc, phaân loaïi ñoä xoáp. Trong ñoù khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm laø nöõng tính chaát ñöôïc quan taâm nhaát trong coâng taùc quaûn lí chaát thaûi raén ôû Vieät Nam . Khoái löôïng rieâng (tyû troïng) : hay maät ñoä cuûa raùc thaûi thay ñoåi theo thaønh phaàn, nhö ñoä aåm, ñoä neùn chaët cuûa chaát thaûi. Trong coâng taùc quaûn lí chaát thaûi raén, tyû troïng laø thoâng soá quan troïng phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lí. Qua ñoù coù theå phaân boá vaø tính ñöôïc nhu caàu trang thieát bò cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån khoái löôïng raùc thu gom, thieát keá quy moâ baõi choân laáp ñoái vôùi raùc thöïc phaåm, tyû troïng trong khoaûng 100 - 500 kg/ m3. Tyû troïng cuûa raùc thaûi ñöôïc xaùc ñònh baèng tyû soá giöõa tyû troïng cuûa maãu raùc vaø theå tích chieám choã cuûa noù.Bôûi vì khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén thay ñoåi moät caùch roõ raøng theo vò trí ñòa lí, muøa trong naêm vaø thôøi gian löu tröõ, do ñoù söû duïng caùc giaù trò trung bình ñaõ ñöôïc löïa choïn. Khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi sinh hoaït thay ñoåi töø 120 - 590 kg/m3.Ñoái vôùi xe vaän chuyeån raùc coù thieát bò eùp raùc leân ñeán 830 kg/m3 . Ñoä aåm : laø thoâng soá coù lieân quan ñeán giaù trò nhieät löôïng cuûa chaát thaûi, ñöôïc xem xeùt khi löïa choïn phöông aùn xöû lí, thieát keá baõi choân laáp vaø loø ñoát. Ñoä aåm raùc thay ñoåi theo thaønh phaàn vaø theo muøa trong naêm. Raùc thaûi Thaønh Phoá coù ñoä aåm töø 50 - 80%, raùc thaûi laø thuyû tinh, kim loaïi coù ñoä aåm thaáp nhaát. Ñoä aåm trong raùc cao taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vi sinh vaät lò khí phaân huyû gaây thoái röõa . Baûng 6. Troïng löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (1b/yd3) Ñoä aåm (% troïng löôïng) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm Giaáy Nhöïa deûo Haøng deät Bìa cöùng Cao su Da Raùc thaûi vöôøn Goã Thuyû tinh Voû ñoàø hoäp Nhoâm Kim loaïi khaùc Buïi tro 220 - 810 70 - 220 70 - 200 70 - 170 70 - 135 170 - 340 170 - 440 100 - 380 220 - 540 270 - 810 85 - 270 110 - 405 220 - 1940 540 - 1685 490 150 110 110 85 220 270 170 400 350 150 270 540 810 50 - 80 4 - 10 1 - 4 0 - 15 4 - 8 1 - 4 8 - 12 30 - 180 15 - 40 115 - 440 2 - 4 2 - 4 2 - 4 6 - 12 70 6 2 10 5 2 10 60 20 220 3 2 2 8 1b/yd3x 0.5983 = kg/m3 Nguoàn : George Tchobanogluos , etal , Mc Graw - Hill inc , 1993 1.1.6.2. Tính chaát hoaù hoïc vaø giaù trò nhieät löôïng : Ñeå xem xeùt khi löïa choïn phöông aùn xöû lí chaát thaûi, thôøi gian thu gom vaän chuyeån raùc thoâng thöôøng, raùc thaûi coù giaù trò nhieät löôïng cao nhö : goã, cao su, traáu ... seõ ñöôïc söû duïng laøm chaát ñoát, raùc thaûi coù thaønh phaàn höõu cô deã bò phaân huyû phaûi thu gom trong ngaøy vaø öu tieân xöû lí theo phöông phaùp sinh hoïc. Ñeå coù soá lieäu veà tính chaát hoaù hoïc vaø giaù trò nhieät löôïng ngöôøi ta thöôøng xaùc ñònh thoâng soá sau : * Tính chaát hoaù hoïc : - Thaønh phaàn höõu cô : ñöôïc xaùc ñònh laø thaønh phaàn thaát thoaùt ( chaát bay hôi) sau khi nung raùc ôû nhieät ñoä 9500C - Thaønh phaàn voâ cô (tro): laø thaønh phaàn tro coøn laïi sau khi nung raùc thaûi - Thaønh phaàn phaàn traêm cuûa C, H, O, N, S vaø tro ñöôïc xaùc ñònh ñeå tính nhieät löôïng cuûa raùc . * Giaù trò nhieät löôïng : Theo Gerard Kiely - 1998 giaù trò nhieät löôïng (H) cuûa raùc thaûi coù theå tính theo coâng thöùc : H = 145 C + 610 (H2 - 1/8 O2) +40 S + 10 N (Btu/ 1b) C, H, N, O, S vaø tro laø phaàn traêm troïng löôïng moãi yeáu toá trong raùc thaûi ñoâ thò ñöôïc thoáng keâ ôû baûng 1.7 Baûng7. Soá lieäu thöôøng thaáy khi phaân tích caùc thaønh phaàn cô baûn cuûa raùc thaûi Thaønh phaàn raùc thaûi % troïng löôïng C H O N S Tro Thöïc phaåm Giaáy Nhöïa Thuyû tinh Kim loaïi Da, cao su, vaûi Buïi tro gaïch 48 43.5 60 0.5 5 55 26 6 6 7 0.1 0.6 7 3 38 44 23 0.4 43 20 2 2.5 0.3 <0.1 0.1 5 0.5 0.5 0.2 0.2 0.2 5 6 10 99 90 3 68 Nguoàn : Environment engineering, Gerard Kiely, 1998 Theo Frank Kreith, giaù trò nhieät löôïng trong thaønh phaàn raùc thaûi ñoâ thò ñöôïc trình baøy trong baûng 1.8 Baûng8. Giaù trò nhieät löôïng trong thaønh phaàn raùc thaûi Thaønh phaàn Giaù trò nhieät löôïng Btu/ 1b Khoaûng giaù trò TB Thöïc phaåm Giaáy Plastic Thuyû tinh Kim loaïi Da Cao su Vaûi Buïi tro gaïch Raùc ñoâ thò Goã Raùc laøm vöôøn 1500 - 3000 5000 - 8000 12000 - 16000 50 -100 100 - 500 6500 - 8500 9000 - 12000 6500 - 8000 1000 - 5000 4000 - 6500 1000 - 8000 7500 - 8500 2000 7200 14000 60 300 7500 10000 7500 3000 4500 2500 8000 Nguoàn : Handbook of soild waste management, 1994 1.1.6.3. Tính chaát sinh hoïc : Tính chaát sinh hoïc quan troïng nhaát cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò vaø haàu nhö taát caû caùc hôïp phaàn höõu cô ñeàu coù theå bò phaân huûy sinh hoïc taïo thaønh caùc khí ñoát vaø chaát trô, caùc chaát raén voâ cô coù lieân quan ñeán. Söï phaùt sinh muøi vaø coân truøng coù lieân quan ñeán baûn chaá phaân huûy cuûa caùc vaät lieäu höõu cô tim thaáy trong chaát thaûi raén. Thaønh phaàn chaát raén deã bay hôi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ñoát ôû 5500C, thöôøng ñöôïc söû duïng nhö moät thöôùc ño khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén. Vieäc söû duïng chaát thaûi raén deã bay hôi trong moâ taû khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa phaàn höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò coù khaû naêng bay hôi cao nhöng khaû naêng phaân huûy laïi thaáp (nhö giaáy in baùo. Phaàn xeùn boû cuûa caây troàng). Khaû naêng löïa choïn thaønh phaàn lignin cuûa moät chaát thaûi coù theå ñöôïc söû duïng ñeå öôùc löôïng phaàn coùa theå phaân huûy sinh hoïc, söû duïng quan heä: BF = 0.83 – 0.028 L Trong ñoù : BF : Phaàn coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc ñöôïc dieãn ñaït treân cô sôû chaát raén deã bay hôi. 0.83 : heä soá thöïc nghieäm 0.028 : heä soá thöïc nghieäm Lc : Thaønh phaàn lignin cuûa chaát raén deã bay hôi ñöôïc dieãn ñaït =% cuûa troïng löôïng khoâBaûng 9. Khaû naêng phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô döïa vaøo thaønh phaàn lignin Hôïp phaàn Chaát raén bay hôi (% toång chaát raén) Thaønh phaàn lignin (% chaát raén bay hôi) Phaàn phaân huûy sinh hoïc Chaát thaûi thöïc phaåm 7 - 15 0,4 0,82 Giaáy baùo 94,0 21,9 0,22 Giaáy vaên phoøng 96,4 0,4 0,82 Bìa cöùng 94,0 12,9 0,47 Chaát thaûi vöôøn 50 - 90 4,1 0,72 Nguoàn : George Tchobanogluos , etal , Mc Graw - Hill inc, 1993 Khaû naêng phaân huûy chung cuûa caùc hôïp chaát höõu cô trong chaát thaûi raén döïa vaøo thaønh phaàn lignin ñöôïc trình baøy ôû baûng 1.9. Theo ñoù, nhöõng hôïp chaát höõu cô coù thaønh phaàn lignin cao, khaû naêng phaân huûy sinh hoïc thaáp ñaùng keå so vôùi chaát khaùc. Trong thöïc teá, chaát höõu cô trong chaát thaûi raén ñoâ thò thöôøng ñöôïc phaân loaïi döïa vaøo khaû naêng phaân huûy nhanh hay chaäm. 1.2. OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG DO CHAÁT THAÛI RAÉN : 1.2.1. Aûnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán moâi tröôøng nöôùc : Chaát thaûi raén ñaëc bieät laø chaát höõu cô trong moâi tröôøng nöôùc seõ bò phaân huûy nhanh choùng. Taïi caùc baõi raùc, nöôùc trong baõi raùc seõ taùch ra keát hôïp vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc nhö : nöôùc möa, nöôùc ngaàm, nöôùc maët, hình thaønh nöôùc roø ræ. Nöôùc roø ræ di chuyeån trong baõi raùc seõ laøm taêng khaû naêng phaân huûy sinh hoïc trong raùc cuõng nhö trong quaù trình vaän chuyeån caùc chaát oâ nhieãm ra moâi tröôøng chung quanh . Caùc chaát oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ goàm caùc chaát ñöôïc hình thaønh trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc hoùa hoïc ...Nhìn chung, möùc ñoä oâ nhieãm trong nöôùc roø ræ raát cao ( COD töø 3000 – 45000 mg/l ; N-NH3 : 10-800mg/l ; BOD5 :2000-30000mg/l ; TOC (cacbon höõu cô toång hôïp):1500-20000mg/l ; phospho toång coäng 1-70mg/l, ... vaø löôïng lôùn caùc vi sinh vaät). Ñoái vôùi caùc baõi raùc thoâng thöôøng (ñaùy baõi raùc khoâng coù lôùp choáng thaám, suïp luùn hoaëc lôùp choáng thaám bò thaám ...) Caùc chaát oâ nhieãm seõ thaám saâu vaøo nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm cho taàng nöôùc ngaàm vaø seõ raát nguy hieåm cho con ngöôøi khi söû duïng taàng nöôùc naøy phuïc vuï cho aên uoáng, sinh hoaït. Ngoaøi ra chuùng coøn coù khaû naêng di chuyeån theo phöông ngang, ræ ra beân ngoaøi baõi raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët. Neáu raùc thaûi coù chöùa kim loaïi, noàng ñoä kim loaïi naêng trong giai ñoaïn leân men acid seõ cao hôn so vôùi giai ñoaïn leân men metan. Ñoù laø do caùc acid beùo môùi hình thaønh taùc duïng vôùi kim loaïi taïo thaønh phöùc hôïp kim loaïi. Caùc hôïp chaát hidroxit voøng thôm, acid humic vaø acid fulvic coù theå taïo phöùc hôïp vôùi feralit, Pb, Cu, Cd, Mn, Zn ... Hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån kò khaù khöû saét coù hoùa trò 3 thanhg feralit coù hoùa trò 2 seõ keùo theo söï hoøa tan caùc kim loaïi nhö : Ni, Pb, Cd, Zn. Vì vaây, khi kieåm soaùt chaát löôïng nöôùc ngaàm trong khu vöïc baõi raùc phaûi kieåm tra xaùc ñònh noàng ñoä kim loaïi naëng trong thaønh phaàn nöôùc ngaàm. Ngoaøi ra nöôùc roø ræ coù theå chöùa caùc hôïp chaát höõu cô ñoäc haïi : chaát höõu cô bò halogen hoùa, caùc hydrocacsbon ña voøng thôm, chuùng coù theå gaây ñoät bieán gen, gaây ung thö. Caùc chaát naøy neáu thaám vaøo taàng nöôùcn ngaàm hoaëc nöôùc maët seõ xaâm nhaäp vaøo chuoãi thöùc aên gaây haäu quaû voâ cuøng nghieâm troïng cho söùc khoûe, tính maïng cuûa con ngöôøi ôû hieän taïiv aø cho caû theá heä cuûa con chaùu mai sau. 1.2.2. Aûnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán moâi tröôøng ñaát : Caùc chaát thaûi höõu cô seõ ñöôïc vi sinh vaät phaân huûy trong moâi tröôøng ñaát phaâ huûy ôû hai ñieàu kieän hieáu khí vaø kò khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp seõ taïo ra haøng loaït caùc saûn phaåm trung gian, cuoái cuøng hình thaønh caùc chaát khoaùng ñôn giaûn H2O, CO2, CH4 ... Vôùi moät löôïng raùc thaûi vaø nöôùc ræ raùc vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa moâi tröôøng ñaát seõ phaân huûy caùc chaát naøy trôû thaønh nhöõng chaát ít oâ nhieãm hoaëc khoâng oâ nhieãm . Nhöng vôùi löôïng raùc quaù lôùn vöôït khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát thì moâi tröôøng ñaát seõ trôû neân quaù taûi vaø bò oâ nhieãm. Caùc chaát oâ nhieãm naøy cuøng vôùi kim loaïi naëng, caùc chaát ñoäc haïi cuøng vôùi vi truøng theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng nguoàn nöôùc ngaàm laøm oâ nhieãm taàng nöôùc naøy. Ñoái vôùi raùc khoâng phaân huûy (nhöïa, sao su ...) neáu khoâng coù giaûi phaùp thích hôïp seõ laø nguy cô gaây thoaùi hoùa vaø giaûm ñoä phì nhieâu cuûa ñaát. 1.2.3. Aûnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán moâi tröôøng khoâng khí : Chaát thaûi raén thöôøng coù moät phaàn coù theå bay hôi vaø mang theo muøi laøm oâ nhieãm khoâng khí. Cuõng coù nhöõng chaát thaûi coù khaû naêng thaêng hoa phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp, cuõng coù loaïi raùc thaûi deã phaân huûy (thöïc phaåm, traùi caây hö hoûng ...) trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø ñoä aåm thích hôïp (nhieät ñoä toát nhaát laø 350C vaø ñoä aåm thích hôïp laø 70-80%) seõ ñöôïc caùc vi sinh vaät phaân huûy taïo muøi hoâi vaø nhieàu loaïi khí oâ nhieãm coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñoâ thò, söùc khoûe vaø khaû naêng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc tìm thaáy ôû caùc baõi choân laáp raùc ñöôïc theå hieän ôû baûng 1.10 Baûng10. Thaønh phaàn khí tha._.ûi chuû yeáu ôû caùc baõi choân laáp Thaønh phaàn khí % theå tích CH4 CO2 N2 NH3 SO3C.H2O, mercaptan H2 CO Chaát höõu cô bay hôi 54 - 60 40 - 60 2 - 5 0,1 - 1,0 0,1 - 10 0 - 1,0 0 - 0,20 0,01 - 0,6 Nguoàn : Handbook of soild waste management, 1994 1.2.4 Aûnh höôûng cuûa chaát thaûi raén ñeán caûnh quan vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi: Chaát thaûi raén phaùt sinh töø caùc khu ñoâ thò neáu khoâng ñöôïc neáu khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù ñuùng caùch seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoûe coäng ñoàng daân cö laøm maát mó quan ñoâ thò . Thaønh phaàn chaát thaûi raén phöùc taïp, trong ñoù coù chöùa caùc maàm beänh töø ngöôøi vaø gia suùc, caùc chaát höõu cô, xaùc suùc vaät ... taïo ñieàu kieän toát cho muoãi, chuoät ...sinh saûn vaø laây lan maàm beänh, nhieàu luùc thaønh dòch . Moät soá vi khuaån, sieâu vi khuaån, kí sinh truøng toàn taïi trong raùc coù theå gaây beänh cho con ngöôøi nhö :soát reùt, beänh ngoaøi da, dòch haïch, thöông haøn, phoù thöông haøn, tieâu chaûy, giun saùn, lao ... Phaân loaïi, thu gom vaø xöû lí raùc khoâng ñuùng quy ñònh laø nguy cô gaây beänh nguy hieåm cho coâng nhaân veä sinh, ngöôøi bôùi raùc nhaát laø gaëp phaûi chaát thaûi raén y teá, coâng nghieäp nhö : oáng chích, kim tieâm, maàm beänh ... Taïi caùc baõi raùc loä thieân neáu khoâng ñöôïc quaûn lí toát seõ gaây nhieàu vaán ñeà nghieâm troïng cho baõi raùc vaø coäng ñoàng daân cö trong khu vöïc, gaây oâ nhieãm khoâng khí, caùc nguoàn nöôùc, oâ nhieãm ñaát vaø nôi nuoâi döôõng caùc vaät chuû trung gian truyeàn beänh cho ngöôøi. Raùc thaûi neáu khoâng ñöôïc thu gom toát cuõng laø moät yeáu toá gaây caûn trôû doøng chaûy, laøm giaûm khaû naêng thaots nöôùc cuûa soâng raïch vaø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò . CHÖÔNG II TOÅNG QUAN VEÀ VUØNG VEN SOÂNG NHÔN TRAÏCH 2.1. VÒ TRÍ ÑÒA LYÙ : Nhôn Traïch laø huyeän môùi cuûa tænh Ñoàng Nai. Taùch ra töø huyeän Long Thaønh theo nghò ñònh 51/CP ngaøy 23/6/1994 cuûa Chính Phuû. Vuøng ven soâng Nhôn Thaïch goàm caùc xaõ: Ñaïi Phöôùc, Phuù Höõu, Phuù Ñoâng, Phöôùc Khaùnh, Long Taân. Ñòa giôùi haønh chính tieáp giaùp nhö sau: - Phía Ñoâng Baéc giaùp huyeän Long Thaønh, caùc quaän 2,8,9 thuoäc TP.HCM. - Phía Taây Baéc giaùp khu vöïc Caùt Laùi- Cuø lao 6 xaõ quaän 9-TP.HCM. - Phía taây giaùp Huyeän Nhaø Beø- TP.HCM Caùc xaõ Ñaïi Phöôùc, Phuù Höõu, Phuù Ñoâng, Phöôùc Khaùnh, Long Taân, ñöôïc bao quanh bôûi con soâng Ñoàng Nai, cuøng vôùi caùc con raïch chaèn chòt nhö: raïch OÂng keøo, Thaày Baûy…ñaõ taïo moät heä thoáng ñöôøng thuyû ñaùp öùng löu thoâng cho xuoàng, ghe, xuoàng nhoû löu thoâng vaøo caùc khu vöïc chôï trong huyeän ñeå trao ñoåi mua baùn. Caùc vuøng ven ñöôïc xem laø nuùt giao thoâng quan troïng giöõa Ñoàng Nai vôùi Tp.HCM, Baø Ròa –Vuõng Taøu vôùi TP.HCM (qua beân phaø Caùt Laùi) . Maët khaùc naèm trong vuøng kinh teá troïng ñieåm Phía Nam, gaàn caûng lôùn (Caùt Laùi), goàm caùc tuyeán giao thoâng quan troïng: Quoác Loä 51, tænh loä 25B. Vôùi vò trí ñoù vuøng ven ñuû ñieàu kieän laøm baøn ñaïp ñeå phaùt trieån neàn kinh teá cuûa huyeän. Baûn ñoà haønh chính vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch 2.2 .ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN : 2.2.1. Ñòa hình : Do kieán taïo ñòa chaát vaø ñaëc ñieåm hình thaønh neân ñòa hình cuûa caùc xaõ vuøng ven ñöôïc chia thaønh 2 daïng: - Daïng ñaïi hình cao: coù ñoä doác töø 30-80, phaân boá taäp trung ôû caùc aáp: Phöôùc lyù, aáp Thò Caàu cuûa xaõ Ñaïi Phöôùc, aáp 1 vaø aáp 3 cuûa Xaõ Long Taân. Kieán taïo ñòa chaát laø phuø xa coå raát thuaän lôïi ñeå boá trí saûn xuaát ñoái vôùi caùc loaïi caây troàng laâu naêm; ñaëc bieät laø boá trí xaây döïng caùc coâng trình coâng nghieäp, cô sôû haï taàng vaø phaùt trieån ñoâ thò, khu daân cö…. - Daïng ñòa hình thaáp, truõng: naèm bao boïc vuøng nghieân cöùa theo ranh giôùi cuûa huyeän, hình thaønh treân traàm tích phuø xa môùi cuûa soâng Ñoàng Nai, vôùi ñoä doác döôùi 30, thöôøng bò chia caét bôûi heä thoáng soâng raïch neân khoù khaên cho vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng nhöng raát thuaän lôïi lôïi ñeå phaùt trieån noâng nghieäp nhö: troàng luùa, moâi tröôøng thuyû saûn. Ngoaøi ra, daïng ñòa hình naøy coøn thuaän lôïi ñeå phaùt trieån loaïi hình du lòch treâ soâng nöôùc nhö khu du lòch Boï Caïp Vaøng cuûa xaõ Phöôùc Khaùnh, vaø töông lai laø aáp Cuø Lao cuûa xaõ Ñaïi Phöôùc. Ñòa hình vuøng töông ñoái ñôn giaûn vaø mang tính chaát cuûa vuøng ñoàng baèng ven bieån, thöôøng xuyeân chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu. Dieän tích ñaát canh taùc noâng nghieäp töông ñoái lôùn nhöng hieäu quaû ñem laïi khoâng cao, do phaàn lôùn ñaát bò nhieãm pheøn, maën ôû döôùi taàng saâu, ñaát taàng maët ôû khu cao hôn phaàn lôùn laø ñaát xaùm laï coù löôïng seùt laãn saïn soûi töông ñoái lôùn neân ngheøo dinh döôõng. Tuy nhieân, neàn ñòa chaát cuûa vuøng töông ñoái vöõng chaéc, ñòa hình daïng baèng phaúng neân raát phuø hôïp cho vieäc xaây döïng. 2.2.2. Ñaëc ñieåm khí haäu : Vuøng naèm trong khu vöïc nhieät ñôùi gioù muøa, caän xích ñaïo, cheá ñoä nhieät cao ñeàu quanh naêm. Coù hai muøa möa naéng roõ reät, thöôøng laø 6 thaùng möa, 6 thaùng naéng. Nhöng do aûnh höôûng thôøi tieát gaây ra hieän töôïng thaát thöôøng laø soá thaùng naéng nhieàu hôn soá thaùng möa hoaëc ngöôïc laïi. Muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 10, muøa naéng töø thaùng 11 ñeán thaùng 4 naêm sau. Khí haäu coù tính oån ñònh cao, thay ñoåi khí haäu giöõa caùc naêm nhoû, khoâng coù thieân tai, haàu nhö khoâng coù luõ luït, bò aûnh höôûng nheï nhöng khoâng ñaùng keå. a) Nhieät ñoä khoâng khí - Nhieät ñoä khoâng khí laø 1 trong nhöõng yeáu toá töï nhieân aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quaù trình phaân huyû raùc taïi caùc ñieåm taäp trung raùc ven soâng, vaø caùc ñieåm raûi raùc theo hoä daân sinh soáng. Vaøo muøa möa raùc thöôøng bò cuoán troâi ra soâng lôùn coøn muøa khoâ raùc taäp trung treân bôø soâng gaây muøi hoâi thoái. - Naéng nhieàu, trung bình khoaûng 2600-2700giôø/naêm. Nhieät ñoä cao ñeàu trong naêm, trung bình 26oC, thaùng coù nhieät ñoá thaáp nhaát laø thaùng 12 (25oC), thaùng coù nhieät ñoä trung bình cao nhaát cuõng chæ laø 28-28oC. b) Möa: Löôïng möa khaù, trung bình töø 18000-2000mm/naêm, nhöng phaân hoaù saâu saéc theo muøa, muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 10, chieám treân 90% toång löôïng möa caû naêm, muøa khoâ töø thaùng 11 –thaùng 4 naêm sau, chæ chieám 10% toång löôïng möa caû naêm . Do ñaëc ñieåm möa theo muøa neân saûn xuaát noâng nghieäp tong vuøng bò phaân hoaù maïnh vaø hình thaønh 2 heä thoáng saûn xuaát chính: - Heä thoáng noâng nghieäp nhôø möa chuû yeáu ôû vuøng ñoài goø, saûn xuaát noâng nghieäp hoaøn toaøn nhôø nöôùc möa, bao goàm caùc loaïi hình söû duïng ñaát hö caây coâng nghieäp daøi ngaøy (khoai mì, khoai lang…) - Heä thoáng noâng nghieäp khoâng nhôø möa: troàng luùa nöôùc, hoa maøu… c) Boác hôi - Löôïng boác hôi trung bình laø 1100-1300mm/naêm, muøa khoâ löôïng boác hôi thöôøng gaáp 2 -3 laàn muøa möa, taïo neân söï maát caân ñoái nghieâm troïng veà cheá ñoä aåm, nhaát laø caùc thaùng cuoái muøa khoâ. d) Ñoä aåm Baûng 11. Ñoä aåm trung bình thaùng -2005 Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 % 72.7 66.6 68.2 71.2 79.2 82.8 84.7 86.6 87 86 83.2 77.8 Nguoàn: phoøng TN vaø moâi tröôøng Ñoä aåm khoâng khí thay ñoåi roõ reät giöõa caùc muøa trong naêm. Ñoä aåm cao vaøo muøa möa 85.12%, ñoâi khi lôùn ñeán 87% (vaøo thaùng 9) vaø thaáp nhaát laø vaøo muøa khoâ khoaûng 66.6-78.2%, ñaëc bieät trong caùc thaùng 2-3, trong ngaøy, ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä khoâng khí vaø cao nhaát khoaûng 6-8 giôø vaø thaáp nhaát khoaûng 1-3 giôø chieàu. e) Cheá ñoä möa: Baûng 12. Löôïng möa trung bình thaùng -2004 Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Mm 7.9 4.4 1.6 45.1 157.2 238.0 264.8 276.7 293.3 203.1 203.1 28.3 Nguoàn: phoøng TN vaø MT huyeän Nhôn Traïch f) Cheá ñoä gioù Höôùng gioù chuû ñaïo trong naêm laø Taây Nam vaø Ñoâng Baéc. Gioù Taây Nam thoåi vaøo muøa möa (thaùng 6-10) vôùi taàn maát 60%. Töø thaùng 03 ñeán thaùng 5 laø höôùng gioù Ñoâng Nam, toác ñoä gioù trung bình 2m/s. Baûng 13. Taàn suaát gioù Höôùng gioù N NE E SE S SW W NW Laëng gioù Taàn suaát 16 13 3 12 13 11 9 3 20 Nguoàn: phoøng TN vaø MT huyeän Nhôn Traïch 2.2.3 Ñaëc ñieåm soâng ngoøi thuyû vaên: a) Soâng ngoøi : Vuøng coù nhieàu heä thoáng soâng lôùn thuoäc heä thoáng soâng Ñoàng Nai vaây quanh nhö: soâng Ñoàng Nai, soâng Ñoàng Tranh, Ñoàng Moân, Thò Vaûi vaø heä thoáng raïch nhoû khaùc. Caùc soâng Raïch naèm trong 1 heä thoáng noái lieàn nhau, ñoàng thôøi chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu, haàu heát nöôùc soâng ñeàu bò nhieãm maën. Soâng Ñoàng Nai ñoaïn chaûy qua vuøng daøi 25km, roäng 115km, saâu 5-10m, phía haï löu coù theå löu thoâng ñöôïc taøu coù troïng taûi 3000 taán, ñoaïn giaù treân do coù nhieàu coàn caùt ngaàm neân chæ löu thoâng ñöôïc taøu coù troïng taûi döôùi 1000 taán. Soâng Thò Vaûi chaûy töø Nhôn Traïch xuoáng Vuõng Taøu, ñoaïn chaûy qua vuøng daøi 27.5km, ñoaïn phía treân saâu 9-12m coù theå löu thoâng taøu 10.000 taán nhöng do aûnh höôûng cuûa khuùc soâng cong neân chæ löu thoâng ñöôïc taøu 3000 taán. Ñoaïn phía döôùi saâu 15-17m, coù theå löu thoâng taøu 30.000taán. Soâng Ñoàng Tranh ñoaïn chaûy qua vuøng daøi 21 km, saâu 7m coù theå löu thoâng taøu 5000 taán. Soâng Ñoäng Moân laø soâng nhoû baét ñaàu töø vuøng ñoài huyeän Long Thaønh, chaûy qua ñòa phaän xaõ Long Taân ñoå veà soâng Ñoàng Nai ôû khu vöïc giöõa cuûa Long Ñaïi vaø Caùt Laùi. Ñoä saâu cuûa soâng 3-5m, coù nöôùc ngoït quanh naêm. b) Thuyû vaên: Vuøng coù nhieàu soâng lôùn bao boïc, vaø ranh giôùi caùc huyeän vaø tænh laân caän bao goàm, soâng Ñoàng Nai, soâng Saâu, soâng Nhaø Beø, Soâng Loøng Taøu, soâng Thò Vaûi, soâng Ñoàng Tranh…, phaàn lôùn caùc vuøng naøy ñeàu thoâng vôùi nhau. Chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu vaø thöôøng bò nhieãm maën, neân coù phaàn haïn cheá trong vieäc cung caáp nöôùc cho saûn xuaát vaø sinh hoaït, nhöng coù khaû naêng phaùt trieån giao thoâng thuyû. Nöôùc ngaàm ôû nhöõng khu vöïc ven soâng phaàn lôùn cuõng bò nhieãm pheøn, ngöôøi daân thöôøng tröõ nöôùc möa ñeå sinh hoaït hoaëc mua nöôùc ngoït cuûa nhöõng xe chôû nöôùc tö nhaân cung caáp. Cheá ñoä thuyû vaên cuûa vuøng bò chi phoái bôûi 4 yeáu toá, cheá ñoä möa aûnh höôûng cuûa thuyû trieàu, aûnh höôûng ñieàu tieát cuûa heä thoáng thuyû ñieän Trò An, khaû naêng giöõ nöôùc vaø boå sung cuûa löu vöïc. Veà thuyû trieàu, aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu khoâng ñeàu bieån Ñoâng , bieân ñoä trieàu bình quaân 2.86m, cao nhaát 3.6m ( thaùng 12-1989), thaáp nhaát 1.05m(thaùng 9),coù taùc duïng raát lôùn ñeán khaû naêng tieâu nöôùc cuûa töøng khu vöïc. c) Doøng chaûy : Doøng chaûy toång hôïp trong vònh Geành Raùi chuû yeáu laø doøng chaûy vaøo vaø chaûy ra, Vutor vaän toác doøng chaûy trong pha trieàu ruùt gaàn nhö ngöôïc höôùng vôùi vectô vaän toác luùc chaûy vaøo. Toác ñoä doøng chaûy trung bình ôû beà maët khoaûng 30-50m/s. 2.2.4. Taøi nguyeân sinh vaät vaø heä sinh thaùi: a) Taøi nguyeân treân caïn: Caùc loaøi thöïc vaät taäp trung theo 1 soá kieåu sinh thaùi sau: Heä sinh thaùi caùc röøng caây ngaäp maën ven soâng, bao goàm nhöõng caây öa nöôùc lôï vaø lôï ngoït laø: Döøa nöôùc, OÂroâ, baàn chua, baàn oåi…caùc loaøi baàn chua vaø maém taïo thaønh 1 ñai nhoû Phoøng hoä ven. Heä sinh thaùi caùc röøng caây chòu ngaäp quanh naêm hoaëc trong caùc ñaàm laày, caùc thuyû vöïc ven soâng. Heä sinh thaùi caây troàng laâm nghieäp nhö Baïch Ñaøn, Traøm Cöø, xen vaøo ñoù laø caùc caây troàng aên quaû quanh naêm nhö: maõng caàu xieâm, döøa trong vuøng coù daân cö sinh soáng. Heä sinh thaùi caùc caây chòu ngaäp trong muøa treân vuøng nöôùc pheøn bò boû hoang nhu thaûm coû naêng, xen laãn laø coû ma vaø sen sung. Caùc loaïi thöïc vaät sau ñaây coù soá loaøi nhieàu nhaát trong toång soá caùc loaøi: Hoï Hoaø Thaûo (15 loaøi), Hoï Coùt (14 loaøi ), hoï Ñaäu (12 loaøi), Hoï sim (6 loaøi) Neáu phaân tích theo daïng soáng cuûa caùc loaøi cho thaáy: * 25 loaøi caây coù daïng thaân buïi chieám 23,5% toång soá caùc loaøi. * 19 loaøi caây coù daïng thaân goã, chieám 17% treân toång soá caùc loaøi. * 47 loaøi thaân thaûo, chieám 44.3% toång soá caùc loaøi. * Loaøi caây thaân leo, chieám 3% toång soá caùc loaøi. Caây troàng chæ coù khoaûng 12 loaøi chieám 11.3% khoâng mang tính chaát ñaëc tröng cho toaøn vuøng maø bò xaùo troän do con ngöôøi. b) Taøi nguyeân thuûy sinh - Thöïc vaät phuø du coù khoaûng 77 loaøi, ngaønh taûo Silic chieám öu theá vôùi 74 loaøi gioáng Coscinodicus spp. Coù taàng soá gaëp > 90%, chieám öu theá veà sloá löôïng, chung quyeát ñònh maät ñoä trung bình vaø chieám hôn 80%. Chæ coù 2 loaøi taûo giaùp vaø 1 loaøi taûo kim. - Ñoäng vaät phuø du coù khoaûng 59 loaøi bao goàm 2 nhoùm chính. Nhoùm loaøi nöôùc lôï ñieån hình coù taàng soá xuaát hieän cao ôû vuøng cöûa soâng, chuû yeáu laø nhöõng loaøi nöôùc lôï, thích nghi vôùi ñieàu kieän nhieät ñoä, ñoä muoái töông ñoái roäng, coù soá löôïng khaù lôùn nhö: acartiella, sinensic, sinacolanus lacvidactylus, schoma ckkria dubia,… nhoùm coù taàn soá xuaát hieän thaáp goàm nhöõng loaøi ôû bieån, coù khaû naêng thích nghi vôù ñoä muoái roäng vaø coù phaïm vi phaân boá roäng neân chuùng coù theå ôû vuøng cöûa soâng vaøo muøa khoâ, nhö: Enchacta Conciirna, Eucalaruss Subcruss, Acartia, spincauda….löôïng ñoäng vaät phuø du bình quaân ñaït 110mg/m3, 1658 caù theå/m3. - Ñoäng vaät ñaùy coù 4 nhoùm chính trong ñoù nhoùm thaân meàm coù khoái löôïng cao nhaát, tieáp ñeán laø giun nhieàu tô, da giai vaø giaùp xaùc, löôïng ñoäng vaät ñaùy bình quaân ñaït 1.25g/m2 vaø 256 con/m2. Keát quaû khaûo saùt tröùng caù, caù boä ôû caùc soâng : * Soá löôïng tröùng caù – caù boät thaáp, thaønh phaàn loaøi töông ñoái ñôn giaûn. * Caù boät cuûa hoï caù boáng coù soá löôïng nhieàu nhaát chieám 6.9% vôùi maät ñoä bình quaân 5.5 con/m3, loaøi caù keïp vaøng vaây ngöïc daøi chieám 5% coù taàn suaát xuaát hieän cao vôùi maät ñoä bình quaân 3 con/m3. Caù boät hoïc caù Trích coù maät ñoä bình quaân < 2 con/m3, coù boät hoï caù kìm chieám 0.6% vôùi maät ñoä bình quaân <1con/m3. 2.3. CÔ SÔÛ VAÄT CHAÁT, HAÏ TAÀNG: 2.3.1. Giao thoâng : a) Ñöôøng thuyû Coù 4 tuyeán ñöôøng soâng coù theå löu thoâng taøu troïng taûi loùn, trong ñoù coù 2 tuyeán coù theå löu thoâng taøu 3000 taán, 1 tuyeán coù theå löu thoâng taøu 5000 taân, 1 tuyeán coù theå löu thoâng taøu 100 taán. Neáu ñaàu tö caûi taïo luoàng laïch coù theå löu thoâng caùc loaïi taøu 10.00-30.000 taán. Hieän nay ñaõ coù 3 caûng laø: Caûng Tuy Haï (Quaân ñoäi quaûn lyù) Caûng Goø Daàu (Thuoäc Baø Ròa Vuõng Taøu), caûng GiDo (thuoäc nhaø maùy daêm goã) cô sôû vaät chaát ôû caùc caûng chöa coù gì ñaùng keå, phaïm vi phuïc vuï heïp. b) Ñöôøng boä Maïng löôùi ñöôøng boä ñaõ ñöôïc chuù troïng xaây döïng nhung coøn chaäm, caùc chæ tieâu veà maät ñoä coøn thaáp. Maät ñoä ñöôøng 0.2km/km2. Chaát löôïng ñöôøng nhìn chung laø xaáu, coøn thaáp hôn nhieàu so vôùi yeâu caàu phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng. 2.3.2. Caáp nöôùc - Caáp nöôùc coâng nghieäp: hieän môùi xaây döïng ñöôïc 3 traïm xöû lyù nöôùc ngaàm, toång coâng suaát 20.000m3/ngaøy - Caáp nöôùc sinh hoaït: chæ coù 3 xaõ Phuù Ñoâng, Phuù Höõu, Phöôùc Khaùnh, ñöôïc caáp caáp nöôùc saïch. Moãi xaõ coù 1-2 gieáng khoan, coâng suaát moãi maùy laø 15m3/giôø. 2.3.3. Maïng ñieän: - Nguoàn ñieän ñöôïc daãn töø maïng quoác gia 110KV qua traïm bieán aùp Long Bình. - Thoâng tin böu ñieän: laép ñaët toång ñaøi Panasonic 32 soá ôû xaõ Ñaïi Phöôùc. 2.4. ÑIEÀU KIEÄN XAÕ HOÄI: 2.4.1. Tình hình daân soá : - Trong nhöõng naêm tröôùc ñaây, daân soá huyeän Nhôn Traïch noùi chung 5 vuøng nghieân cöùu noùi rieâng phaùt trieån vôùi toác ñoä cao töø caùc caùc nguoàn taêng töï nhieân vaø taêng cô hoïc, rieâng naêm 1997 toác ñoä taêng daân soá cô hoïc (1.75%) cao hôn toác ñoä taêng daân soá töï nhieân (1.7%). Maät ñoä daân soá vuøng laø 265 ngöôøi/km2. daân cö phaân boá khoâng ñeàu, thöôøng taäp trung chuyeån tieáp giöõa caùc ñòa hình ñoài vaø ñoàng baèng ven soâng, caùc xaõ phía Baéc coù maät ñoä daân soá cao hôn nhieàu so vôùi phía Nam. Tính ñeán naêm 2005, soá daân toaøn vuøng laø 82.992 ngöôøi, daân soá trong ñoä tuoåi lao ñoäng laø 38.970 ngöôøi, trong ñoù coù vieäc laøm laø 26.617 ngöôøi chieám X%. 2.4.2. Vaên hoaù xaõ hoäi : Ñoàng Nai noùi chung, cung nghieân cöùu noùi rieâng laø khu vöïc coù nhieàu ngöôøi cö truù khaù coå xöa. Nôi quy tuï cuûa nhieàu lôùp daân cö qua caùc thôøi kyø lòch söû hình thaønh, vôùi 21 thaønh phaàn daân toäc ña soá laø ngöôøi kinh ñaõ moät neàn vaên hoaù khaù phong phuù vaø ña daïng. Trong vuøng haàu nhö coù maët nhieàu ngöôøi töø Baéc, Trung, Nam ñeán ñaây sinh soáng, laäp nghieäp. Chính vì vaäy maø caùc hoaït ñoäng vaên hoaù vöøa phong phuù, vöøa ña daïng. Beân caïnh neàn vaên hoaù voán coù, nhöõng lôùp daân cö xöa ñoù ñaõ coù nhöõng neùt vaên hoaù môùi naûy sinh trong coâng vieäc khai phaù, chinh phuïc thieân nhieân vaø truyeàn laïi cho con chaùu sau ngaøy nay nhö moät truyeàn thoáng vaên hoaù. 2.5. QUY HOAÏCH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA CUØNG ÑEÁN NAÊM 2010 : Döï baùo moät soá khu vöïc coù khaû naêng phaùt trieån nhanh theo ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi cuûa vuøng, ñeán naêm 2020 vuøng seõ ñöôïc ñoâ thò hoaù trôû thaønh thaønh phoá 2. Treân cô sôû naâng cao yù thöùc daân trí, möùc soáng daân cö duy trì phaùt trieån veà moïi maët, chuyeån daàn cô caáu phaùt trieån kinh teá cuûa quaän töø “saûn xuaát- thöông maïi – dòch vuï- Du lòch” sang “Dòch vuï-du lòch – thöông maïi – saûn xuaát” - Ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån kinh teá cuûa vuøng ñeán naêm 2020 vôùi moät soá noäi dung chính nhö sau: * Möùc soáng daân cö : + Ñieän : 6223 kmh/ngöôøi/naêm + Nöôùc : 92m3/ngöôøi/naêm * Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân saûn xuaát coâng nghieäp – tieåu thuû coâng nghieäp (SXCN-TTCN): 17.3%/naêm phaân boá SXCN-TTCN theo ñòa baøn töøng ngaønh: saûn xuaát saûn phaåm kim loaïi, saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, cheá bieán goã vaø caùc saûn phaåm moäc….. * Nhòp ñoä taêng toaøn ngaønh thöông maïi – dòch vuï- du lòch 20%/naêm Phaân boá maïng löôùi thöông maïi – dòch vuï- du lòch giai ñoaïn naøy ñöôïc ñònh hình roõ neùt caùc khu chuyeân doanh, ngaønh haøng dòch vuï. Döï baùo seõ laø nhöõng khu vöïc coù khaû naêng phaùt trieån nhanh, khu du lòch Boï Caïp Vaøng, vöôøn traùi caây Long Taân, Cuø Lao, khu trung taâm Phöôùc Lyù, Daàu OÂ. * Giaùo duïc, y teá, vaên hoaù, theå thao xaây döïng môùi: Chôï Phöôùc lyù, 2 tröôøng maàm non maãu giaùo ôû xaõ Phuù Ñoâng. Ñaàu tö xaây döïng laïi saân ñaù boùng, vaø saân khaáu ñeå phuïc vuï nhu caàu vui chôi vaø giaûi trí cuûa ngöôøi daân. * Ñaàu tö xaây döïng cô baûn - Vuøng coù nhöõng con ñöôøng giao thoâng taâm ñieåm laø ñaàu moái giöõa nhieàu tænh vôùi TP.HCM, trong töông lai seõ môû roäng haàu heát nhöõng con ñöôøng trong vuøng seõ phuïc ñeå nhu caàu ñi laïi cuûa moïi ngöôøi vaø thuaän lôïi cho sö phaùt trieån dòch vuï- du lòch- thöông maïi- saûn xuaát cuûa vuøng. * Ñieän nöôùc: caûi taïo naâng caáp caùc traïm caáp nöôùc hieän höõu, ñoàng thôøi xaây döïng môùi theâm moät traïm caáp nöôùc nhaèm giaûm thieåu tình traïng ngöôøi daân phaûi ñi mua nöôùc töøng thuøng. CHÖÔNG III HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LÍ VAØ DÖÏ BAÙO DIEÃN BIEÁN CHAÁT THAÛI RAÉN CUÛA VUØNG VEN SOÂNG HUYEÄN NHÔN TRAÏCH GIAI ÑOAÏN 2005 - 2015 3.1. THAØNH PHAÀN VAØ KHOÁI LÖÔÏNG CHAÁT THAÛI RAÉN CUÛA VUØNG NGHIEÂN CÖÙU : 3.1.1. Nguoàn phaùt sinh vaø thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoïat : Thaønh phaàn chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa vuøng raát phöùc taïp , bao goàm khoaûng 14-16 thaønh phaàn tuøy thuoäc muïc ñích phaân loaïi . Keát quaû khoûa saùt thaønh phaàn chaát thaûi raén töø 25 maãu raùc laáy töø hoä gia ñình cho thaáy keát quaû , tyû leä raùc thöïc phaåm laø 70-79% , coù taàn suaát xuaát hieän cao nhaát . Thoe phaoøng taøi nguyeân moâi tröôøng thì löôïng raùc chôï chieám 20% toång löôïng raùc treân ñòa baøn vuøng nghieân cöùu , coøn laïi 80% laø löôïng raùc thaûi phaùt sinh töø caùc hoä gia ñình, tröôøng hoïc , cô sôû saûn xuaát … Chaát thaûi raén sinh hoaïtc uûa vuøng phaùt sinh töø nhöõng nguoàn chính sau : - Khu daân cö - Chôï - Tröôøng hoïc , cô sôû saûn xuaát – mua baùn - Xaø baàn Chaát thaûi raén sinh hoaït khoâng ñoàng nhaát vaø bao goàm nhieàu loaïi : * Chaát thaûi thöïc phaåm : chaát thaûi thöïc phaåm laø thaønh phaàn coøn laïi cuûa ñoäng vaät, traùi caây , rau quaû thaûi ra trong quaù trình löu tröõ , cheá bieán vaø tieâu thuï thöïc phaåm. Tính chaát cuûa caùc loaïi naøy laø coù khaû naêng thoái röõa cao, phaân huûy raát nhanh, gaây muøi hoâi thoái, ñaëc bieät trong ñieàu kieän nhieät ñoä coù ñoä aåm cao nhö vuøng nghieân cöùu . * Raùc röôûi : raùc röôûi töø nhaø beáp , coâng sôû, khu thöông maïi … bao goàm caùc thaønh phaàn ñoát ñöôïc vaø khoâng ñoát ñöôïc. Trong raùc röôûi coù caûc caùc chaát thaûi coù khaû naêng thoái röõa cao. Caùc loaïi chaát thaûi naøy coù khaû naêng ñoát ñöôïc, bao goàm : giaáy, carton, vaûi, cao su, da, goã, laù caây …Xeùt veà phöông tieän kinh teá, chæ loaïi chaát thaûi raén naøo coù nhieät löôïng treân 4000 kcal/ kg môùi ñöôïc söû duïng phöông phaùp ñoát ñeå xöûu lyù. Caùc loaïi chaát thaûi khoâng coù khaû naêng ñoát ñöôïc bao goàm thuûy tinh, ñoà hoäp baèng nhoâm, thieát, saét, vaø caùc kim loaïi khaùc. * Tro : tro laø phaàn coøn laïi trong quaù trình ñoát ñeå cung caáp naêng löôïng söôûi aám vaø naáu nöôùng * Chaát thaûi ñaëc bieät : bao goàm raùc queùt ñöôøng , xaùc ñoäng vaät Do ñaëc thuø veà tieâu thuï thöïc phaåm, thaønh phaàn chaá thaûi raén höõu cô deã thoái röõa chieám tyû leä cao (65 – 90%) trong chaát thaûi raén sinh hoaït treân ñòa baøn vuøng nghieân cöùu. Thaønh phaàn naøy aûnh höôûng ñeán taán suaát thu gom, theâm vaøo ñoù caùc soá lieäu phaân tích cho thaáy, chaát thaûi raén coù ñoä aåm khaù cao (70 -85%), ñaëc bieät vaøo muøa, möa. Taát caû nhöõng ñaëc ñieåm naøy ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông phaùp thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén treân ñòa baøn vung nghieân cöùu . 3.1.2. Khoái löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït cuûa vuøng nghieân cöùu: Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa phoøng taøi nguyeân vaø moâi tröôøng thì khoá löôïng chaát thaûi raén thu gom cuûa vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch taêng nhanh trong nhöõng naêm ñaàu theá kyû 21, töø 27,39 taán/ ngaøy ( naêm 2000) ñeán 54,48 taán/ ngaøy (naêm 2005) . Khoái löôïng raùc phaùt sinh treân ñòa baøn vuøng nghieân cöùu coù giaù trò khoâng nhö nhau ôû caùc thôøi ñieåm khaùc nhau trong naêm. Löôïng raùc phaùt sinh vaø thu gom ñöôïc haèng ngaøy thay ñoåi theo caùc thaùng khaùc nhau trong naêm vaø ñaëc bieät taêng cao vaøo caùc ngaøy nghæ leã . Baûng14. Thaønh phaàn CTRSH taïi nguoàn phaùt sinh theo soá lieäu khaûo saùt treân ñòa baøn vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch STT Thaønh phaàn Phaàn traên khoái löôïng (%) Hoä gia ñình Quaùn, cöûa hieäu Tröôøng hoïc chôï 1 Thöïc phaåm 60 - 92 24 - 75 79 - 100 20 - 100 2 Tre, roâm raï 1 - 5 0 0 0 - 10 3 Giaáy 1 - 20 0 - 3 5 - 30 0 - 10 4 Carton 0 - 5 0 -1 0 0 - 5 5 Nylon 20 - 25 10 - 20 10 - 30 20 - 50 6 Nhöïa 0 - 10 0 - 6 3 - 18 0 - 5 7 Thuûy tinh 0 - 25 0 - 1 1 - 3 0 - 5 8 Lon ñoà hoäp 0 - 10 0 - 2 0 - 4 0 - 2 9 Saønh söù 0 - 10 0 - 1 0 0 - 1 10 Xaø baàn 0 – 10 0 0 0 - 4 10 Tro 0 – 1 0 0 0 - 2 Nguoàn : Phoøng TN & MT huyeän Nhôn Traïch Baûng 15. Thoáng keâ khoái löôïng CTRSH cuûa vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch Naêm Khoái löôïng ( taán / ngaøy) Tyû leä taêng ( %) 1999 24,76 - 2000 27,39 10,62 2001 31,7 13,59 2002 36,03 13,65 2003 43,43 17,03 2004 48,96 11,29 2005 58,48 16,28 Nguoàn : Hôïp taùc xaõ dòch vuï noâng nghieäp xaõ Phöôùc Khaùnh Baûng 16. Nguoàn phaùt sinh chính vaø khoái löôïng CTR treân ñòa baøn vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch Nguoàn phaùt sinh Khoái löôïng (taán / ngaøy) Tyû leä(%) Khu daân cö 30,6 62,5 Chôï 4,48 9,97 Cô sôû saûn xuaát, mua baùn 3,57 7,29 Raùc ñöôøng 9,91 20,25 Toång coäng 48,96 Nguoàn :Hôïp taùc xaõ dòch vuï noâng nghieäp xaõ Phöôùc Khaùnh Hieän nay treân ñòa baøn vuøng coù naêm chôï, haàu heát caùc chôï naøy ñeàu kinh doanh haøng löông thöïc thöïc phaåm cho neân raùc thaûi haàu heát laø raùc thaûi thöïc phaåm vôùi khoái löôïng khaù lôùn khoaûng 4.48 taán /ngaøy . Vieäc thu gom vaø vaän chuyeån raùc do hôïp taùc xaõ Dòch vuï noâng nghieäp vaø caùc toå chöùc tu nhaân thu gom, coù nôi hoaøn toaøn khoâng coù coâng taùc thu gom . Baûng 17. Khoái löôïng CTR phaùt sinh töø caùc chôï STT Chôï Khoái löôïng ( taán/ ngaøy) 1 Phuù Höõu 0,8 2 Ñaïi Phöôùc 0,82 3 Phöôùc Khaùnh 0,9 4 Phuù Ñoâng 0,59 5 Long Taân 0,71 6 Caâu Keâ 0,48 7 Cuø Lao 0,58 Nguoàn : phoøng TN & MT huyeän Nhôn Traïch 3.2. DÖÏ ÑOAÙN KHOÁI LÖÔÏNG CTRSH TREÂN ÑÒA BAØN VUØNG VEN SOÂNG HUYEÄN NHÔN TRAÏCH: Soá lieäu thoáng keâ cho thaáy khoái löôïng CTRSH thu gom cuûa vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch taêng daàn qua caùc naêm. Tuy nhieân möùc ñoä gia taêng naøy khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc naêm vaø ñaëc bieät taêng ñoät ngoät töø 13,65 % (naêm 2002) leân 17,03% (naêm 2003) , sau ñoù tyû leä taêng thaáp hôn nhieàu so vôùi naêm 2003. Do ñoù toác ñoä gia taêng khoái löôïng CTRSH laø 11.29 % ñöôïc choïn ñeå tính khoái löôïng CTRSH caàn thu gom trieät ñeå trong töông lai treân ñòa baøn vuøng ven soâng cuûa huyeän . Khoái löôïng CTR caàn thu gom moãi naêm trong töông lai ñöôïc öôùc tính theo coâng thöùc : N = N0 (1 + r )n Trong ñoù : N : löôïng CTRSH cuûa naêm tính toaùn ( taán / ngaøy ) N0 : löôïng CTR cuûa naêm choïn laøm goác ( choïn naêm 2004) (taán / ngaøy) r : toác ñoä gia taêng CTR (%/ naêm), r = 11,29 % n : soá naêm tính toaùn so vôùi naêm choïn laøm goác Khoái löôïng CTRSH thu gom treân ñòa baøn vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch trong töông lai ñöôïc öôùc tính döïa vaøo coâng thöùc treân vaø theå hieän trong baûng sau: Baûng 18. Döï ñoaùn khoái löôïng CTRSH cuûa vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch ñeán naêm 2015 Naêm Khoái löôïng CTRSH Taán /naêm Taán / ngaøy 2005 19885,2 54,48 2006 22133,6 60,64 2007 24630,2 67,48 2008 27411,5 75,1 2009 30506,7 83,58 2010 33945 93 2011 37785,6 103,52 2012 42051,6 115,21 2013 46799,32 128,21 2014 52083 142,7 2015 57963,13 158,8 Baûng 19. Döï ñoaùn khoái löôïng CTRSH töø caùc nguoàn khaùc nhau treân ñòa baøn vuøng ven soâng huyeän Nhôn Traïch Naêm Khoái löôïng CTRSH (taán/ngaøy) Hoä gia ñình Raùc ñöôøng Raùc chôï Cô sôû saûn xuaát, mua baùn Toång löôïng CTRSH töø caùc nguoàn 2005 34 11 5,43 4,05 54,48 2006 37,9 12,28 6 4,46 60,64 2007 42,1 13,6 6,7 5,08 67,48 2008 47 15,2 7,48 5,42 75,1 2009 52,2 17 8,3 6,08 83,58 2010 58,1 18,8 9,27 6,83 93 2011 64,7 21 10,32 7,5 103,52 2012 72 23,33 11,48 8,4 115,21 2013 80,13 26 12,78 9,3 128,21 2014 89,18 28,89 14,22 10,41 142,7 2015 99,25 32,15 15,8 11.6 158,8 3.3. HIỆN TRẠNG LƯU TRỮ, THU GOM, VẬN CHUYỂN RAÙC THAÛI CUÛA VUØNG VEN SOÂNG HUYEÄN NHÔN TRAÏCH : 3.3.1. Heä thoáng löu tröõ : Hieän nay caùc gia ñình thöôøng söû duïng thuøng chöùa raùc laø soït baèng nhöïa, tre nöùa (caàn xeù). Phöông thöùc chöùa raùc trong bao nilon cuõng khaù phoå bieán . Tyû leä chöùa raùc trong thuøng chöùa laø 20% , caùc hoä coøn laïi chöùa trong bao nilon , sau ñoù ñem vöùt xuoáng soâng , keânh raïch , hoaëc vöùt ra ñöôøng . Nhöõng gia ñình khaù giaû thì troän laãn raùc vaøo bao nilon vöùt moät laàn , nhöõng gia ñình kinh teá coøn khoù khaên thì phaân loaïi raùc ñeå baùn pheá lieäu. Moät soá hoä khoâng coù thuøng raùc cuõng khoâng duøng bao nilon maø vöùt tröïc tieáp xuoáng keânh raïch , soâng ...Hieän töôïng naøy thöôøng thaáy ôû nhöõng hoä laøm saøn nöôùc hoaëc nhaø vöôn ra soâng . - Taïi caùc chôï , raùc ñöôïc taäp trung ñoå thaønh ñoáng ôû moät hoaëc moät soá khu vöïc ñöôïc quy ñònh , tröôùc khi xe thu gom ñeán vaän chuyeån. - Treân ñöôøng haàu nhö khoâng coù thuøng raùc , raùc treân ñöôøng theo nöôùc möa chaûy traøn troâi xuoáng soâng , keânh raïch ... - Caùc cô sôû saûn xuaát , mua baùn thöôøng gom raùc trong bao nilon sau ñoù vöùt vaøo nôi ñoå raùc ñöôïc quy ñònh laø nôi coâng coäng . 3.3.2. Tình hình thu gom : Coù hai xaõ coù heä thoáng thu gom laø : Phuù Höõu vaø Phöôùc Khaùnh , coøn ba xaõ Ñaïi Phöôùc , Phuù Ñoâng , Long Taân chöa coù ñoäi thu gom . 3.3.2.1. Hieän traïng thu gom : Raùc ñöôøng , raùc caùc cô sôû saûn xuaát mua baùn khoaûng 80% ñöôïc caùc ñôn vò thu gom daân laäp vaø hôïp taùc xaõ dòch vuï noâng nghieäp thu gom . Ñoài vôùi raùc hoä daân , phaàn lôùn hoï khoâng chuù troïng phaûi vöùt raùc ñuùng nôi quy ñònh , raùc cöù vöùt thaúng xuoáng soâng, keânh raïch, hoaëc ñoå thaúng ra ñöôøng... neân tyû leä thu gom raùc töø caùc hoä daân chæ ñaït khoaûng 30% . Leä phí thu gom ñöôïc thoûa thuaän ñoái vôùi caùc toå chöùc thu gom daân laäp, coøn ñoái vôùi hôïp taùc xaõ dòch vuï noâng nghieäp leä phí thu gom laø 10000 Ñ/ hoä . Do coâng taùc thu gom raùc khoâng aûnh höôûng nhieàu ñeán hoaït ñoäng sinh hoaït, mua baùn cuûa ngöôøi daân neân thôøi gian thu gom raùc töø 5 giôø saùng ñeán 20 giôø, thôøi gian ñeå raùc caùch thôøi gian xe ñeán laáy raùc töø 5-10 phuùt, giôø thu gom raùc thöôøng baét ñaàu luùc hoïp phieân chôï vaø keát thuùc truøng vôùi phieân chôï tan ñeå ñöa raùc veà ñieåm taäp keát, neáu treã hôn seõ raát baát tieän vì buoåi toái khu vöïc ven soâng huyeän Nhôn Traïch phaàn lôùn chöa coù ñieän ñöôøng. Caùc löïc löôïng chòu traùch nhieäm thu gom thöôøng chæ qua nhöõng truïc ñöôøng chính cuûa xaõ , nhöõng khu trung taâm , khu vui chôi , caùc cô sôû saûn xuaát mua baùn ñeå thu gom . Vì vaäy , raùc töø hoä daân , nhaát laø nhöõng hoä trong heûm saâu , hoaëc nhöõng cô sôû saûn xuaát naèm saâu trong heûm haàu nhö raùc thaûi khoâng ñöôïc thu gom, nhöõng nôi ñoù thænh thoaûng thöôøng thaáy xuaát hieän nhöõng baõi raùc coâng coäng ven soâng, keânh... 3.3.2.2. Hình thöùc thu gom : Hieän nay raùc thaûi phaùt sinh töø caùc ngu._.