Đề tài Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4 - 5 tuổi thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học

ế thị trường mở cửa, giao lưu, hội nhập với thế giới, bên cạnh những mặt tích cực thì còn những yếu tố tiêu cực nảy sinh: Trong xã hội xuất hiện một bộ phận dân cư sống chạy theo đồng tiền và lợi nhuận một cách vô điều kiện. Cùng với tình trạng đó là sự sói mòn về đạo đức, gia tăng các tệ nạn xã hộiảnh hưởng đến không nhỏ đến sự hình thành và phát triển nhân cách thế hệ trẻ. Đặc biệt đáng lo ngại là ở một bộ phận học sinh, sinh viên hiện nay có tình trạng suy thoái về đạo đức và có các hành vi thiếu văn hóa trong học tập và cuộc sống, mờ nhạt về lý tưởng sống, lối sống thực dụng. Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là do công tác giáo dục đạo đức, chính trị, các hành vi văn hóa .bị xem nhẹ. Vì vậy, việc tăng cường giáo dục đạo đức và hình thành các hành vi văn hóa cho thế hệ trẻ ngày càng trở nên là một vấn đề cần thiết. Vấn đề giáo dục này được xem là một quá trình xuyên suốt từ cấp mầm non đến nhà trường phổ thông. Hành vi văn hóa vừa mang tính ý thức đạo đức bên trong vừa thể hiện mặt thẩm mỹ bên ngoài, nên không thể là hành vi bẩm sinh, tự nhiên có mà phải trải qua một quá trình giáo dục và rèn luyện lâu dài. Sự hình thành hành vi văn hóa ở mỗi người cần phải bắt đầu từ lúc còn bé, bởi lẽ: “Bé không vin cả gãy cành” như ông bà xưa đã đúc kết. Mầm non là môi trường giáo dục đặt nền móng cơ bản cho sự phát triển nhân cách trẻ nói chung và hình thành các hành vi văn hóa nói riêng của trẻ sau này. Những biểu hiện nhân cách chuẩn mực nhất định, những quy tắc hành vi có văn hóa thể hiện ở thái độ ứng xử đối với bạn bè, với gia đình, với xã hội, thể hiện đúng tình cảm đối với các sự vật, hiện tượng xung quanh phần lớn được hình thành trong môi trường này. Những công trình nghiên cứu khoa học cũng như thực tiễn chứng tỏ trong điều kiện sinh hoạt thuận lợi và được sự giáo dục đúng đắn, trẻ đã có những biểu hiện tương đối rõ nét về mặt xu hướng nhân cách và đó là chỉ số quan trọng của quá trình giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Chính vì vậy, giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ là một nội dung cốt lõi trong công tác giáo dục trong trường mầm non. Giáo dục mầm non cần phải xác định việc giáo dục đạo đức, hành vi văn hoá cho trẻ là nhiệm vụ hết sức cần thiết trong quá trình hình thành xây dựng và hoàn thiện nhân cách cho trẻ mầm non. Việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ ở trường mầm non được tổ chức và thực hiện vô cùng đa dạng và phong phú. Thông thường, việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ được tổ chức theo các hình thức khác nhau như hoạt động tích hợp, hoạt động góc, hay là thông qua các tiết học đặc thù hàng ngày của trẻ, đặc biệt như tổ chức hoạt động làm quen tác phẩm văn học. Bởi lẽ, với vai trò và đặc trưng riêng, tác phẩm văn học tác động vào trái tim giàu tình cảm của trẻ thơ một cách nhẹ nhành, tự nhiên nhưng sâu sắc để rồi dạy trẻ biết bao điều hay và lẽ phải. Đó chính là những bài học đầu tiên về đạo đức, các hành vi văn hóa cơ bản, cần có ở mỗi con người.Tuy nhiên, lồng ghép giáo dục hành vi văn hóa trong hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học ở các cơ sở mầm non còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ. Chính vì vậy việc làm thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học là điều đặt ra và cần quan tâm thỏa đáng. 1.2 Lý do chủ quan Việc tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học không chỉ mở ra cho trẻ cơ hội khám phá thế giới xung quanh mà còn là giải pháp cụ thể nhằm thực hiện nhiệm vụ phát triển toàn diện nhân cách của trẻ ở tất cả các bình diện: nhân cách, thẩm mỹ, nhận thức, thể lực. Ngoài ra, nó còn có tác dụng lớn trong việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non. Trong thực tế các giáo viên ở trường mầm non đã hiểu được ý nghĩa và hiệu quả của việc sử dụng hoạt động làm quen với tác phẩm văn học để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ để đạt các kết quả cao.Tuy nhiên, do nhiều lý do khác nhau, vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học còn nhiều hạn chế, thiếu đồng bộ, thiếu tính hệ thống. Một số giáo viên còn thờ ơ, không xem trọng việc lồng ghép giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ khi tổ chức hoạt động làm quen tác phẩm văn học và không giúp trẻ đức kết và rút ra những bài học liên quan giúp ích cho sự phát triển nhân cách đạo đức của trẻ nói chung và các hành vi văn hóa nói riêng. Nghiên cứu vấn đề giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học là việc làm cần thiết, không chỉ cho phép người nghiên cứu nắm vững các vấn đề lý luận dạy học nói chung, phương pháp dạy học Mầm non nói riêng mà còn góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học ở bậc Mầm non, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của trẻ trong tương lai. Đây là cơ sở đầu tiên thôi thúc tôi chọn đề tài “Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình. Hy vọng đề tài sẽ không chỉ bổ ích với bản thân người nghiên cứu, mà còn giúp ích cho sự đổi mới phương pháp dạy học ở bậc mầm non. 2. Mục đích nghiên cứu Thực hiện nghiên cứu này tôi hướng tới mục đích: Thông qua thực trạng giáo dục hành vi văn hoá cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học tại trường mầm non Xuân Lộc. Để đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học tại các trường mầm non. 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học tại trường mầm non Xuân Lộc. Phạm vi nghiên cứu: Trường mầm non Xuân Lộc 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp quan sát sư phạm - Phương pháp đàm thoại - Phương pháp điều tra bằng phiếu. - Phương pháp thống kê toán học 5. Kế hoạch nghiên cứu: - Từ 5/9/2017 đến 20/9/2017: Chọn đề tài và trang bị lý luận - Từ 20/9/2017 đến 10/2/2018: Tiến hành nghiên cứu và áp dụng các biện pháp giáo dục hành vi văn minh cho trẻ qua thơ – truyện. - Từ 10/2/2018 đến 25/2/2018: Phân tích kết quả và viết sáng kiến kinh nghiệm. PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN. 1. Hành vi và hành vi văn hóa 1.1 Khái niệm liên quan. * Hành vi Hành vi là cách ứng xử của con người trong một hoàn cảnh cụ thể nhất định với sự điều khiển, điều chỉnh của tâm lý, ý thức người đó. * Hành vi văn hóa Hành vi văn hóa là những hành vi tốt đẹp, có tác dụng tích cực đối đời sống với con người và thế giới xung quanh, là hành vi mang tính tích cực mà mỗi người cần rèn luyện để có được. Nói cách khác hành vi văn hóa nghĩa là cách ứng xử mang tính đạo đức –thẫm mỹ của con người. Do đó có thể nói rằng, biểu hiện cụ thể là lối sống đẹp, cư xử đúng mực đối với mọi người, lịch thiệp, hòa nhã, quan tâm đến vệ sinh cá nhân và nơi cộng động, yêu quý cái đẹp, khát khao vươn tới cái đẹp, cư xử với mọi người ...đều là thể hiện cụ thể hành vi văn hóa. 1.2 Nội dung giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong việc ứng xử với những người xung quanh * Ứng xử với người thân trong gia đình Gia đình là tổ ấm được tạo nên trên cơ sở tình thương yêu đùm bọc lẫn nhau của những người ruột thịt. Đó chính là môi trường văn hóa mà đứa trẻ tiếp xúc đầu tiên khi mới chào đời. Trong gia đình hành vi văn hóa của trẻ được hình thành và phát triển một cách tự nhiên và mang đậm dấu ấn của môi trường văn hóa đầu tiên.Trong cuộc sống gia đình, người lớn ai cũng mong cho con em mình nên người tử tế, điều đó thể hiện ở những yêu cầu của họ đối với đứa trẻ về cách ứng xử của nó với mọi người xung quanh, cụ thể là: - Đối với ông bà Trẻ cần biết vị trí của ông bà và mối quan hệ này, ông bà là người đã sinh cha mẹ của trẻ, đó là người có công nuôi dưỡng dạy dỗ cha mẹ của trẻ, cho nên phải giáo dục cho trẻ có các hành vi văn hóa với ông bà, có sự yêu thương kính trọng ông bà, trẻ phải biết nói năng thưa gửi lễ phép, gọi dạ bảo vâng. - Đối với cha mẹ Trong gia đình cha mẹ là người gần gũi với con cái nhất. Cho trẻ biết cha mẹ không chỉ là người sinh ra mình mà còn là người hy sinh tất cả cho con để cho trẻ biết có cách ứng xử tốt đẹp tỏ ra là người có hiếu. Tỏ lòng yêu thương quý trọng với cha mẹ cần giáo dục ở trẻ có các hành vi văn hóa, những hành vi cụ thể chứ không chỉ bằng lời nói như: làm việc nhỏ chẳng hạn giúp mẹ dọn nhà, lấy sách cho cha Biết ơn cha mẹ bằng hành vi quan tâm chăm sóc, đôi khi ngây thơ theo cách của bé những lại biểu thị một tình thương yêu thắm thiết. Giáo dục cho trẻ các hành vi văn hóa lễ phép với cha mẹ, biết vâng lời, không được bướng bĩnh, nhõng nhẽo với cha mẹ, - Đối với anh chị em trong nhà Đối với anh chị trong nhà thì có các hành vi tôn trọng, biết nghe lời anh chị, không gây rối phá khi anh chị học bài Đối với em thì biết yêu thương em, biết nhường nhịn em nhỏ.Những hành vi thân tình chính là hành vi văn hóa cần được hình thành và phát triển ở trẻ. * Đối với những người xung quanh Con người không chỉ biết sống quanh quần với nhau khép kín trong một gia đình mà còn biết sống với những người ngoài xã hội. Ngay từ khi rất bé thì trẻ đã biết ra nhà hành xóm để chơi, trẻ tiếp xúc với làm quen với hàng xóm láng giềng vừa có cả người lớn vừa có trẻ em, mối quan hệ bắt đầu mở rộng. Đối với người lớn xung quanh thì giáo dục trẻ phải biết lễ phép trong chào hỏi, tôn trọng người lớn, biết nghe lời. Đối với cô giáo trẻ cần thương yêu kính trọng như đối với cha mẹ ở nhà, trẻ biết nghe lời cô dạy, làm những việc cô bảo. Đối với bạn cùng lứa thì cần vui chơi thân ái, đoàn kết, biết nhường nhịn nhau, giúp đỡ khi bạn cần, tránh thói bắt nạt bạn, đánh bạn. Đặc biệt cần dạy trẻ bao giờ cũng nên nhìn bạn bằng con mắt thiện chí, luôn nghĩ tốt về bạn, làm việc tốt cho bạn, phát hiện những mặt tốt ở bạn mình. Đối với người tàn tật thì có thái độ thương xót, làm việc gì đó để an ủi giúp đỡ họ, như những lời hỏi thăm, ánh mắt yêu thương, ở đây giáo dục cho trẻ lòng thương người. Hành vi văn hóa cần giáo dục cho trẻ đối với xã hội còn phải kể thêm đó là hành vi tuân thủ những quy định, những luật lệ chung.Trẻ dưới 5 tuổi trẻ còn rất biết, quan hệ xã hội chưa thất rộng rãi, tuy nhiên trẻ cũng cần phải làm quen với một số luật lệ thông thường bảo đảm một đời sống có văn hóa như giữ gìn vệ sinh nơi công cộng trật tự an ninh cho nhân dân, trước hết là luật giao thông. Tóm lại, hành vi ứng xử đứng mực đối với người xung quanh được coi là cái cơ bản nhất trong hệ thống hành vi văn hóa của con người. Hệ thống hành vi văn hóa đó của trẻ được phát triển tốt đẹp, vững chắc, đó là bảo đảm vững vàng cho một nhân cách tử tế sau này. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa trong giao tiếp cho trẻ * Kỹ năng chào hỏi: Khi gặp mặt người khác, nếu là người lớn thân thích, đồng thời với nét mặt tươi vui là những lời chào hỏi niềm nở, bằng những câu xưng hô đúng chủ ngữ, vị ngữ và bổ ngữ, như : “Cháu chào bác ạ!”. Với ngữ điệu thân thiết, mắt nhìn về phía người giao tiếp, đầu hơi cúi xuống (đối với người già), đầu để tự nhiên (đối với người trẻ tuổi), trẻ có thể ôm hôn hoặc chìa má cho người khác hôn để tỏ lòng thân thiết. Khi đến lớp trẻ phải biết chào cô đến lớp và khi ra về, trẻ tự giác biết chào hỏi khi có người đến thăm lớp học. Hình ảnh: Trẻ chào cô đến lớp * Kỹ năng xin lỗi: Khi làm phiền người khác thì phải xin lỗi bằng câu: Cháu xin lỗi! với nét mặt nghiêm chỉnh và cử chỉ tỏ ra hối hận. Trong khi người lớn dạy trẻ kỹ năng xin lỗi cũng không nên quên dạy trẻ kỹ năng tha lỗi. Tha lỗi cho người phạm lỗi là thể hiện lòng vi tha, thái độ thông cảm đối với người phạm lỗi và tôn trọng họ. *Kỹ năng cảm ơn: Biết cảm ơn khi ai giúp đỡ hay tha thứ cho mình, đó là những lời nói lịch sự hàm ý biết ơn, bằng những câu đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, bổ ngữ “Cháu cảm ơn cô ạ!” với cử chỉ tôn kính, đối với bạn bè thì chỉ cần nói: “Cảm ơn” là được. *Kỹ năng tham gia trò chuyện: Giao tiếp là nhu cầu quan trọng của con người. Ngày từ những tháng đầu tiên, lúc còn sơ sinh trẻ đã biết hóng chuyện, lớn dần lên trẻ có thể chủ động giao tiếp với người xung quanh.. Khi người lớn nói thì phải lắng nghe, không “hóng hớt”, không “nói leo”. Khi nói cho người lớn nghe thì phải nói rành rọt, không ê a, ấp úng hay nói lý nhí, lúng búng trong miệng, lại càng không được nói trống không, cọc lốc. Còn khi trò chuyện với bạn bè thì giữ thái độ thân mật, bình đẳng, lắng nghe ý kiến của bạn không quát tháo, cãi cọ hoặc “dùng vũ lực”. Trên đây là một số kỹ năng giao tiếp cần hình thành cho trẻ em từ khi còn bé, đó là một phần không thể thiếu được trong hệ thống hành vi văn hóa của con người. Trong thực tế giáo dục trẻ nhỏ những kỹ năng giao tiếp đó được thể hiện ở các cháu một cách tự nhiên, sinh động và thường theo cách riêng của các cháu, nên nhiều khi tuy còn khờ khạo, ngô nghê nhưng ở trẻ rất đáng yêu. Do vậy người lớn không nên uốn nắn quá tỷ mỉ hay yêu cầu quá khắt khe, bắt đứa trẻ thực hiện một cách máy móc khiến cho lúc nào trẻ cũng cảm thấy gò bó, căng thẳng mà trở nên dị ứng với những “thể thức lễ giáo này” và có khi lại phản tác dụng, đem đến hiệu quả ngược với mong muốn của nhà giáo dục. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ đối với bản thân * Về nét ăn: Hành vi văn hóa trong khi ăn rất đơn giản đối với chúng ta, tuy nhiên đối với trẻ nhỏ lại không dễ dàng một chút nào. Trẻ em khi đã có ý thức rồi thì việc dạy trẻ ăn uống sao cho tử tế là hết sức cần thiết. Đầu tiên cần dạy trẻ trước khi ăn phải mời mọi người, mời người lớn tuổi trước rồi mới đến người nhỏ tuổi hơn (đầu tiên là ông bà rồi đến cha mẹ, sau đó mới đến anh chị em). Khi ngồi vào ăn thì ngồi đúng vị trí, ăn phần ăn khẩu phần của mình, không được vòi vĩnh lung tung, không đòi những mà người lớn không cho ăn, không được làm nũng không chịu ăn để người lớn dỗ dành mất thời gian. Dạy trẻ cầm thìa, cầm bát, ngồi đúng tư thế, lớn hơn là dùng đũa và cơm và gắp thức ăn gọn gàng, không gắp lung tung đánh đổ thức ăn bừa bãi. Cần thường xuyên nhắc nhở trẻ nhai kỹ rồi mới nuốt, không ngậm cơm trong miệng, không vừa ăn vừa chơi, không ăn quả xanh, uống nước lã, không ăn những thức ăn bẩn.. Chỉ bằng giáo dục cẩn thận thì hành vi bản năng mới biến thành hành vi có văn hóa. Hình ảnh: Hoạt động ăn trưa của trẻ lớp mẫu giáo Thạch Khê. * Về vệ sinh thân thể: Đối với trẻ nhỏ, vệ sinh thân thể là vấn đề thường xuyên phải thực hiện tốt. Những thói quen vệ sinh cần được hình thành ở trẻ càng sớm càng tốt. Người lớn cần dạy trẻ biết rửa mặt khi ngủ dậy, biết đánh răng sau các bữa ăn và đặc biệt là trước khi đi ngủ. Không dung tay quệt mũi, không ngồi lê ngồi lết bẩn quần áo, biết rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, biết đi đại tiện, tiểu tiện đúng chỗ Đó là những hành vi văn hóa trẻ cần thực hiện hằng ngày, những không phải là dễ dàng đối với các cháu.Tuy vậy nếu người lớn dạy trẻ thật tỷ mỉ, chu đáo, lại thường xuyên nhắc nhở sẽ tạo thành thói quen trong sinh hoạt hằng ngày. * Về chế độ sinh hoạt hằng ngày: Để đảm bảo sức khỏe và các mặt hoạt động của trẻ, hằng ngày trẻ được người lớn chăm sóc theo một chế độ hợp lý ở trường hay ở nhà. Những trẻ có tuân thủ chế độ sinh hoạt đó hay không, một mặt là do người lớn tổ chức tổ chức tập luyện, mặt khác là do cá tính của mỗi trẻ. Việc thực hiện đúng chế độ sinh hoạt hằng ngày không những tạo ra nhiều thuận lợi trong cuộc sống và sinh hoạt cho cả trẻ và người lớn, mà quan trọng hơn là tạo ra cho trẻ một cách sống có nề nếp, đó chính là hình thành ở trẻ những hành vi văn hóa cần có của một phong cách sống khoa học rất cần cho cuộc sống sau này. ‡ Giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ trong học tập, vui chơi * Trong khi học tập: Cần giáo dục cho trẻ có thái độ nghiêm tức trong học tập, trong giờ học phải chú ý lắng nghe cô giáo giảng bài, không được nói chuyện riêng, đánh bạn hay quấy khóc Khi muốn phát biểu ý kiến thì phải biết giơ tay phát biểu. Khi học có gì không hiểu thì xin phép đứng dậy hỏi cô, không được ở dưới nói leo lên. Đối với đồ dùng dạy học thì phải dạy trẻ biết bảo vệ chúng và sử dụng đúng cách, không phá đồ dùng học tập, hay lén lấy để chơi đùa * Trong khi vui chơi : Cần dạy trẻ biết nhường nhịn đồ chơi bạn khi cùng chơi, không tranh giành đồ chơi của nhau. Dạy trẻ bảo vệ đồ chơi của mình và đồ chơi chung trên lớp. Chúng ta đồng tình sự tìm tòi khám phá của trẻ đối với trò chơi, tuy nhiên chúng ta cần khuyên ngăn hay điều chỉnh các hành vi phá hoại đồ chơi như tháo đồ chơi ra từng mảnh, đập phá đồ chơi. ‡ Các hành vi văn hóa nơi công cộng. Biết giữ vệ sinh nơi công cộng, có thói quen chăm sóc giữ gìn cảnh đẹp thiên nhiên môi trường sạch sẽ. Có hành vi bảo vệ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày như vứt rác đúng nơi qui định, không ngắt lá bẻ cành, dẵm lên cỏ.Thói quen thực hiện các qui định giao thông: đi bộ trên vỉa hè, đi sang đường đúng nơi qui định, ngồi trên các phương tiện giao thông đảm bảo an toàn. 2. Vai trò của tác phẩm văn học trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi Văn học có vai trò to lớn không có gì thay thế được trong việc hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ. Việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học từ lâu đã được đặt ra như một nội dung, một phương tiện vô cùng quan trọng trong chương trình giáo dục trẻ. 2.1 Đặc điểm tác phẩm văn học lựa chọn cho trẻ 4-5 tuổi 2.1.1 Tác phẩm văn học phải phù hợp đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ mầm non Độ tuổi của trẻ, hồn nhiên ngây thơ là bản tính của trẻ, vì thế yêu cầu đầu tiên của các TPVH lựa chọn cho trẻ là phải có sự hồn nhiên, ngây thơ, phù hợp với đặc điểm tiếp nhận của trẻ. TPVH lựa chọn cho trẻ mầm non, trước hết phải có yêu cầu chung của một TPVH. Đó là phản ánh hiện thực cuộc sống thông qua hình tượng nghệ thuật được xây dựng bằng ngôn ngữ và đảm bảo sự thống nhất nội dung và hình thức thể hiện. Đề tài phải xuất phát từ những gì quen thuộc gần gũi, nảy sinh trong cuộc sống xung quanh trẻ. Để đảm bảo tính vừa sức, phù hợp đặc điểm cảm thụ văn học của trẻ mầm non, TPVH lựa chọn giáo dục trong chương trình cần ngắn gọn, rõ ràng. Sự ngắn gọn không chỉ thể hiện ở dung lượng của tác phẩm mà còn thể hiện trong cả câu văn, câu thơ. Văn xuôi thường thể hiện bằng câu đơn, ngắn, ít khi dùng câu phức hợp. Nhan đề của tác phẩm bao giờ cũng cụ thể, thường đúc kết ngay ý nghĩa giáo dục, có khi là tên nhân vật chính, hoặc một câu hỏi tính định hướng, ví dụ: Bó hoa tặng cô, Cái bát xinh xinh, Ai đáng khen nhiều hơn, Bài học tốtTruyện thường có kết cấu theo kiểu đối lập, dễ hiểu nội dung, ý nghĩa của câu chuyện và có thể kể lại một cách dễ dàng. Thể loại thơ cho trẻ là thể loại thơ 3 chữ, 4 chữ, 5 chữ, rất gần với đồng dao, một thể loại văn học dân gian phù hợp với trẻ thơ, câu thơ ngắn gọn, vui nhộn, để trẻ vừa đọc, vừa chơi, dễ thuộc, dễ nhớ. Sự rõ ràng của các TPVH viết cho trẻ mầm non còn thể hiện ở ý nghĩa từ vụng. Từ ngữ thường mang nghĩa đen, vối lối miêu tả cụ thể, dễ hiểu. Về nghệ thuật, ngôn ngữ, TPVH dành cho trẻ mầm non cần có những hình ảnh đẹp, rực rỡ cùng với vần điệu và nhạc điệu vui tươi làm cho tác phẩm thêm sinh động, có sức hấp dẫn và lôi cuốn sự chú ý của trẻ. Có thể nói, vần là một yếu tố không thể thiếu trong thơ viết cho trẻ, cần phải chọn lựa những tác phẩm có cách gieo vần thật phù hợp với sự tiếp nhận của trẻ.Không chỉ có vần điệu mà các TPVH dành cho trẻ còn phải có những hình ảnh đẹp, dễ thương của các nhân vật.Đặc biệt là có nhiều từ tưởng hình, tượng thanh, nhiều động từ, tính từ miêu tả, tính từ màu sắctạo nên sắc thái vui chơi, vừa khêu gợi, kích thích trí tưởng tượng, sáng tạo của trẻ, vừa tác động mạnh đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm của trẻ. Nhưng tác phẩm truyện dành cho trẻ mầm non thường là những câu truyện ngắn gọn, với nội dung rõ ràng, có cốt truyện đơn giản, thường có kế cấu đối lập tương phản với hai loại nhân vật thiện – ác, tốt – xấu phù hợp với tuy duy của trẻ, giúp trẻ dễ nắm được cốt truyện, dễ hiểu nội dung, ý nghĩa của câu chuyện và có thể kể lại một cách dễ dành. Những câu truyện dành cho trẻ đều có yếu tố thơ trong truyện, nó như là một chất xúc tác làm cho câu chuyện có thêm sức lôi cuốn, hấp dẫn mạnh mẽ. Mỗi câu truyện viết cho trẻ là những bài học nhẹ nhành mà sâu lắng. 2.1.2 Các tác phẩm văn học phải có ý nghĩa giáo dục nhẹ nhành mà sâu lắng Một trong những chức năng cơ bản của TPVH là chức năng giáo dục. Là loại hình nghệ thuật ngôn từ, văn học có khả năng tác động mạnh mẽ tới tâm hồn và nhận thức của con người. Nhất là với tuổi mầm non, văn học đặc biệt là thơ, càng có sự tác động nhanh nhạy. Những TPVH khi cho trẻ làm quen phải có những nội dung giáo dục rõ nét, ý nghĩa gắn liền với cuộc sống xung quanh trẻ, để từ đó trẻ có thể vận dụng những bài học này trong cuộc sống trẻ. Tuy nhiên, cùng cần chú ý rằng các bài học về giáo dục đạo đức, hành vi văn hóa cần được nêu một cách tự nhiên, sinh động trong TPVH. Bỡi lẽ sự áp đặt, gượng ép và khiêng cưỡng sẽ không có sức hấp dẫn và không phải là món ăn tinh thần dành cho trẻ. Lựa chọn TPVH phù hợp, hấp dẫn cả về nội dung lẫn hình thức với trẻ là một trong những việc làm thường xuyên và cần thiết của những người làm công tác giáo dục mầm non nói chung, đặc biệt là trong công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ thông qua LQTPVH nói riêng. VD : Như bài thơ “Hoa kết trái”  của tác giả Thu Hà không chỉ cho trẻ cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên mà còn lồng ghép bài học giáo dục trẻ biết yêu quý thiên nhiên, không bẽ cành hái hoa, biết chăm sóc và bảo vệ thiên nhiên một cách nhẹ nhàng, tự nhiên. Cảm xúc thẩm mĩ được hình thành ở trẻ như một sự định hướng tất yếu cho hoạt động văn hóa tiếp theo hoàn toàn không có sự áp đặt. 2.2 Vai trò của tác phẩm văn học trong giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Tác phẩm văn học thiếu nhi có vai trò rất quan trọng trong việc hình thành tri thức và chuẩn mực đạo đức, các hành vi văn hóa cho trẻ.Những nhân vật, hành động của nhân vật trong truyện tác động vào tâm hồn trẻ. Từ đó hình thành ở trẻ những khái niệm đạo đức, những quy tắc hành vi văn hóa phải thực hiện cho đúng khi tiếp xúc với người khác, nhất là với người trên hay có thể gọi đó là cách ứng xử của một người đối với những người xung quanh theo các chuẩn mực đã được xã hội quy định như : gặp người lớn phải chào, ai cho gì phải cảm ơn, làm phiền ai phải xin lỗiNgoài ra còn giúp trẻ biết đồng tình với cái thiện, lên án cái ác, tin vào sự chiến thắng của chính nghĩa. Chẳng hạn được làm quen TPVH câu truyện “Bác gấu đen và hai chú thỏ”, trẻ như hóa thân vào nhân vật bác Gấu trong truyện để tham gia vào tình tiết của truyện. Thông qua câu truyện này giúp trẻ hiểu được hành động của nhân vật nào đáng khen, và đáng khen vì sao? không đáng khen vì sao? (giúp đỡ người khác khi gặp khó khăn là đáng khen, đuổi bác Gấu ra khỏi nhà mà không giúp đỡ gì là hành động không đáng khen), giúp trẻ có thái độ đúng đắn, biết lối cư xử với những người xung quanh, biết giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn, biết kính trọng người lớn tuổi đồng thời trẻ hiểu được khi mắc lỗi thì phải xin lỗi (thỏ Nâu đã xin lỗi bác Gấu khi biết mình sai) và biết cảm ơn khi nhận được sự giúp đỡ của người khác. Có thể nói, TPVH mở ra trước mắt trước mắt trẻ một thế giới tâm hồn phong phú, khơi gợi và kích thích trẻ bước vào thế giới nội tâm của nhân vật. Chính trong quá trình LQTPVH, trẻ sẽ làm quen và học cách đồng cảm với nhân vật, đồng thời trẻ sẽ bắt đầu chú ý tới thái độ của người xung quanh. Đây là cơ sở để hình thành những xúc cảm, tỉnh cảm lành mạnh ở trẻ. Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo có đời sống tình cảm phát triển mạnh mẽ.Trẻ rất giàu xúc cảm và tình cảm mà các tác phẩm văn học ở lứa tuổi này lại chứa chan lòng nhân ái của người viết muốn gửi đến các em. Lòng nhân ái được thể hiện trong các tác phẩm đó không phải là những gì quá cao siêu mà được biểu hiện rất cụ thể, rất đời thường, gần gũi với trẻ thơ. Đó là tình yêu thương giữa con người với con người, là sự gắn bó chia sẻ trong gia đình khi hạnh phúc cũng như khi ốm đau, hoạn nạn, là sự cảm thông giúp đỡ những người khi gặp khó khăn Bên cạnh việc đóng góp nhắm hình thành chuẩn mục đạo đức, trong nội dung của TPVH còn có vai trò quan trọng trong việc hình thành hành vi văn hóa, đạo đức ở trẻ một cách cụ thể và sinh động nhất. VD: Bài thơ “Rửa tay”, của Phạm Mai Chi và Hoàng Dân sưu tầm có viết: Miếng xà phòng nho nhỏ Em xát lên bàn tay Nước máy đây trong vắt Em rửa đôi bàn tay.. Bài học giáo dục đạo đức, hành vi văn hóa được thể hiện một cách tự nhiên, qua bài thơ trẻ biết được những thói quen hành vi tốt trong vệ sinh ăn uống. Đó là phải rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Bài thơ đã cụ thể hóa cách thức rửa tay như thế nào cho đúng để đôi bàn tay nhỏ xinh của các bé luôn được sạch sẽ, thơm tho. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học giúp trẻ nâng cao năng lực cảm nhận cái đẹp trong cuộc sống, biết sáng tạo ra cái đẹp, bằng trí tưởng tượng phong phú, bay bổng và kỳ diệu của mình. Tác phẩm văn học còn giúp trẻ có lối sống giàu lòng nhân ái, yêu thiên nhiên, biết nâng niu trân trọng con người và những sản phẩm của con người tạo ra. Không chỉ vậy, khi được làm quen với tác phẩm văn học trẻ còn có cơ hội được mở rộng vốn từ, nhất là từ ngữ nghệ thuật, học cách diễn đạt mạch lạc, giàu sức biểu cảm. II. THỰC TRẠNG VIỆC TỔ CHỨC GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA CHO TRẺ 4-5 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN TPVH TẠI TRƯỜNG MẦM NON XUÂN LỘC. 1 Vài nét về địa bàn nghiên cứu Trường đạt chuẩn quốc gia cấp độ I. Về phía lãnh đạo, quản lí nhà trường: Tổ chức quản lý có 1 Hiệu trưởng và 2 Hiệu phó. Trường đã phát triển quy mô giáo dục theo quy định Điều lệ trường mầm non. Thành lập ra các tổ chuyên môn trong có 2 tổ trưởng. Thực hiện dạy bán trú 12 lớp. Đội ngũ CBCC – VC: gồm có 32 người. Trong đó: + CBQL: 3 người + GV: 24 người + NV: 5 người Trình độ chuyên môn: + CBQL trên chuẩn 3/3, tỷ lệ 100% + GV đạt trên chuẩn 100% Tổng số các nhóm lớp gồm có :+Mẫu giáo nhỡ : 3 lớp + Mẫu giáo lớn :5 lớp + Mẫu giáo ghép :4 lớp * Thuận lợi Luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, chính quyền địa phương, sự tin tưởng và ủng hộ nhiệt tình của quý bậc phụ huynh học sinh. Tập thể cán bộ công nhân viên nhà trường đoàn kết, nhiệt tình, năng nổ, sáng tạo; nói không với các hành vi vi phạm đạo đức nhà giáo. Hoàn thành nhiệm vụ, chủ trương công văn do ngành triển khai và phát động. Có kinh nghiệm trong công tác chăm sóc – giáo dục trẻ mầm non. Các đoàn thể trong nhà trường phối hợp chặt chẽ trong các hoạt động nên hoạt động phong trào, hội thi nhà trường đạt hiệu quả cao. Có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và phụ huynh học sinh trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Nhận được sự quan tâm của các bậc phụ hunh học sinh đến hoạt động chăm sóc – giáo dục trẻ. Trẻ ở trường tích cực tham gia vào các hoạt động ở trường. * Khó khăn Sân trường hẹp nên còn gặp nhiều khó khăn trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ. Đồ dùng đồ chơi, trang thiết bị dạy học còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Một số điểm trường sân trường rất hẹp không tiện cho việc giáo dục ngoài trời cho trẻ. Ngoài ra các điểm trường không có nhiều đồ chơi ngoài trời cho trẻ Các thiết bị đồ dùng dạy học trong trường còn nhiều hạn chế, các khu vệ sinh còn sử dụng chung với nhau. 2. Thực trạng việc giáo dục hành vi văn hóa thông qua hoạt động làm quen tác phẩm văn học tại trường mầm non Xuân Lộc. Để có cơ sở tìm hiểu, phân tích cụ thể thực trạng vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ.Tôi bắt đầu từ việc, thâm nhập thực tế, với việc sử dụng hệ thống câu hỏi (phiếu điều tra / phụ lục) tìm hiểu về nhận thức của giáo viên về vấn đề này, cụ thể thu được kết quả: 2.1 Nhận thức của giáo viên về vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. Tôi chú trọng tìm hiểu nhận thức, vì ảnh hưởng trực tiếp đến công tác giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ mầm non qua hoạt động LQTPVH của giáo viên mầm non trên các phương diện cụ thể: 2.1.1 Nhận thức của giáo viên về sự cần thiết giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Để tìm hiểu nhận thức của giáo viên đối với việc giáo dục hành vi văn hóa. Chúng tôi đã tiến hành đưa ra câu hỏi điều tra: Câu 1: Theo cô việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi là *A.Rất cần thiết * B.Cần thiết *C.Không cần thiết Kết quả thu được: Bảng 1: Nhận thức của giáo viên về tính cần thiết của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Ý kiến Các điểm trường A B C Chánh Lộc ( 6 giáo viên) 5 1 0 Thọ Lộc ( 2 giáo viên) 1 1 0 Mỹ Phụng ( 2 giáo viên) 2 0 0 Mỹ Lộc ( 2 giáo viên) 2 0 0 Diêm trường ( 2 giáo viên) 2 0 0 Thạch Khê( 2 giáo viên) 2 0 0 Long Thạnh ( 2 giáo viên) 1 1 0 Tổng cộng (%) 83,3% 16,7% 0% Qua bảng số liệu cho thấy, trong bốn trường mầm non cũng có những ý kiến khác nhau về sự cần thiết của vấn đề giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Tỉ lệ giáo viên đồng ý với ý kiến A: Rất cần thiết là rất cao chiếm 83,3%, tỉ lệ giáo viên đồng ý với ý kiến B: Cần thiết thấp hơn, chiếm 16,7% . Tuy có những ý kiến khác nhau về tầm quan trọng của việc giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi, nhưng tất cả các giáo viên đều nhận thức đúng đắn về vấn đề này. Không có giáo viên nào cho rằng vấn đề này không cần thiết, nhận thức này hoàn toàn phù hợp với yêu cầu chuẩn mực đối với giáo viên mầm non. Hầu hết các giáo viên đều nhận thấy rằng giai đoạn tuổi mầm non là giai đoạn tiền đề cho sự phát triển nhân cách sau này của trẻ, đặc biệt là trẻ mẫu giáo. Vì ở giai đoạn này đời sống tình cảm của trẻ phát triển khá mãnh liệt, đặc biệt là tình cảm thẩm mĩ– đạo đức. Lúc này tính hình tượng và tính dễ xúc cảm chi phối mạnh hoạt động tâm lí của trẻ mẫu giáo, đây là thời điểm thuận lợi để xây dựng nền tảng đạo đức, các hành vi văn hóa cho trẻ. Giáo viên đã nhận rõ được thời kì này là thời kì hoàng kim để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ. 2.1.2 Nhận thức của giáo viên về việc sử dụng tác phẩm văn học để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi. Để tìm hiểu về nhận thức của giáo viên trong việc sử dụng TPVH để giáo dục hành vi văn hóa cho trẻ 4-5 tuổi, tôi đã tiến hành điều tra theo hướng tìm hiểu về việc các cô có khai thác nội dung và ý nghĩa giáo dục hành vi văn hóa của các tác phẩm văn học, từ đó thấy được nhận thức của giáo viên. Tôi đã đưa ra câu hỏi điều tra: Câu 2: Trong các tiết học CTLQVTPVH ở các lớp mẫ