Đẩy nhanh tiến trình sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp Nhà nước – điều kiện tất yếu để Việt Nam gia nhập WTO

1 MUÏC LUÏC : MÔÛ ÑAÀU................................................................................................................. iv CHÖÔNG1: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC VAØ NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG KHI VIEÄT NAM GIA NHAÄP WTO...................................................................................................... 1 1.1 Toång quan veà Doanh nghieäp nhaø nöôùc............................................................. 1 1.1.1 Khaùi quaùt veà Doanh nghieäp nhaø nöôùc ........................................................... 1 1.1.2 Khaùi quaùt veà quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Doanh nghieäp nhaø nöôùc .......................................................................................................................... 6 1.1.3 Vai troø vaø ñaëc tröng cuûa Doanh nghieäp nhaø nöôùc ........................................ 8 1.2 Xu theá ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc treân theá giôùi .................................... 11 1.3 Bieän phaùp vaø caùc böôùc tieán haønh ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc ............. 12 1.3.1 Caùc bieän phaùp ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc............................................. 12 1.3.2 Caùc böôùc tieán haønh ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc ..................................... 13 1.4 Nhöõng taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO .................... 18 1.4.1 Veà toå chöùc thöông maïi theá giôùi – WTO.......................................................... 18 1.4.2 Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc-thôøi cô ñoái vôùi kinh teá Vieät Nam ............................ 18 1.4.3 Nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc-thaùch thöùc ñoái vôùi kinh teá Vieät Nam ...................... 19 CHÖÔNG 2 :THÖÏC TRAÏNG, HIEÄU QUAÛ SAÉP XEÁP, ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC VAØ ÑAÙNH GIAÙ QUAÙ TRÌNH HOÄI NHAÄP KINH TEÁ QUOÁC TEÁ CUÛA VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA ................................... 21 2 2.1 Quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua. ............................................................................................................. 21 2.1.1 Giai ñoaïn töø 1990 ñeán 1993 ........................................................................... 23 2.1.2 Giai ñoaïn töø 1994 ñeán 1997 ............................................................................ 26 2.2.3 Giai ñoaïn töø 1997 ñeán 2003 ............................................................................ 28 2.2 Ñaùnh giaù veà hieäu quaû saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø thöïc traïng hoaït ñoäng trong thôøi gian qua....................................................................... 33 2.2.1 Hieäu quaû saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc....................................... 33 2.2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa DNNN ................................................................... 36 2.3 Moät soá nguyeân nhaân vaø haïn cheá cuûa quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN caàn phaûi khaéc phuïc................................................................................................... 43 2.3.1 Veà cô cheá chính saùch....................................................................................... 43 2.3.2 Veà coâng taùc chæ ñaïo......................................................................................... 44 2.3.3 Veà toå chöùc thöïc hieän ....................................................................................... 45 2.4 Ñaùnh giaù sô löôïc quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam trong thôøi gian qua vaø naêng löïc caïnh tranh hieän nay ..................................................... 46 CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP GOÙP PHAÀN ÑAÅY NHANH TIEÁN TRÌNH SAÉP XEÁP, ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC............................ 49 3.1 Haïn cheá, tieán tôùi xoùa boû ñaëc quyeàn, ñoäc quyeàn cuûa DNNN vaø thuùc ñaåy caïnh tranh ................................................................................................................. 50 3.1.1 Haïn cheá, tieán tôùi xoùa boû ñaëc quyeàn vaø ñoäc quyeàn cuûa DNNN ...................... 50 3.1.2 Naâng cao söùc caïnh tranh vaø chuù troïng ñaàu tö vaøo nhöõng DNNN hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc coù söùc caïnh tranh cao.................................................................. 54 3.1.3 Thöïc hieän coâng ty hoùa DNNN......................................................................... 55 3 3.2 Caùc giaûi phaùp thuùc ñaåy saép xeáp, CPH DNNN vaø hoaøn thieän cô cheá taøi chính........................................................................................................................... 57 3.2.1 Cô cheá coå phaàn hoùa, saép xeáp Doanh nghieäp nhaø nöôùc ................................... 57 3.2.2 Hoaøn chænh caùc cô cheá, chính saùch taøi chính ñoái vôùi doanh nghieäp vaø phöông thöùc quaûn lyù doanh nghieäp .......................................................................... 60 3.3 Caùc giaûi phaùp goùp phaàn naâng cao hieäu quaû cuûa Doanh nghieäp nhaø nöôùc.... 62 3.3.1 Xöû lyù döùt ñieåm nôï toàn ñoïng cuûa khu vöïc Doanh nghieäp nhaø nöôùc................. 62 3.3.2 Coù chính saùch hôïp lyù ñaàu tö voán cho Doanh nghieäp Nhaø nöôùc........................ 64 3.3.3 Cuûng coá, phaùt trieån caùc Toång coâng ty Nhaø nöôùc thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá . 67 KEÁT LUAÄN ..........................................................................................................viii PHUÏ LUÏC ............................................................................................................... ix TAØI LIEÄU THAM KHAÛO.................................................................................. xxv # " 4 MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi : Hieän nay, neàn kinh teá caùc nöôùc treân theá giôùi vaän haønh theo xu theá hoäi nhaäp vôùi söï hình thaønh cuûa caùc toå chöùc hôïp taùc quoác teá, caùc khu vöïc maäu dòch töï do vaø tieán tôùi nhaát theå hoùa. Do vaäy, cuøng vôùi quaù trình ñoåi môùi kinh teá noùi chung, caùc nöôùc ñang phaùt trieån caàn phaûi phaûi ñaåy nhanh hôn nöõa quaù trình ñoåi môùi DNNN nhaèm taïo ra moät heä thoáng DNNN ñuû söùc ñöông ñaàu trong moâi tröôøng caïnh tranh quoác teá. Nguyeân Thuû töôùng Chu Dung Cô cuûa Trung Quoác khi ñaøm phaùn vaøo WTO, ñaõ noùi vôùi DNNN “Neáu Chu Dung Cô naøy khoâng caûi caùch ñöôïc DNNN thì WTO seõ caûi caùch doanh nghieäp. Chæ e raèng luùc ñoù seõ khoâng thuaän lôïi nhö Chu naøy laøm baây giôø”. Phaùt bieåu naøy phaàn naøo cho thaáy söï caáp thieát phaûi ñaåy nhanh toác ñoä saép xeáp, ñoåi môùi DNNN tröôùc khi gia nhaäp WTO. Ñoái vôùi Vieät Nam, ñoåi môùi DNNN laø moät trong nhöõng nhieäm vuï quan troïng vaø caáp baùch trong quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá sang vaän haønh theo cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Ngay töø nhöõng naêm 80 vaø 90 cuûa theá kyû XX, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ coù chuû tröông ñoåi môùi DNNN. Hieän nay, khi maø thôøi ñieåm Vieät Nam gia nhaäp WTO ñang ñeán gaàn, vaán ñeà ñoåi môùi DNNN caøng trôû neân noùng boûng vaø böùc xuùc. Tuy vaäy, maëc duø chuû tröông saép xeáp, ñoåi môùi DNNN ñaõ ñöôïc ñöa ra vaø thöïc hieän töø laâu, song cho ñeán nay tieán ñoä thöïc thi raát chaäm, ngay caû khi Chính phuû ñaõ giao chæ tieâu cuï theå cho töøng Boä, ngaønh trung öông vaø caùc ñòa phöông. Xuaát phaùt töø nhaän thöùc veà taàm quan troïng phaûi ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN trong boái caûnh maø thôøi ñieåm gia nhaäp WTO ñaõ ñeán gaàn, ñeà taøi luaän vaên cao hoïc “Ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp 5 nhaø nöôùc – ñieàu kieän taát yeáu ñeå Vieät Nam gia nhaäp WTO” ñöôïc thöïc hieän nhaèm ñaùp öùng moät soá vaán ñeà cuûa yeâu caàu treân. 2. Xaùc ñònh vaán ñeà nghieân cöùu : a. Xaùc ñònh vaán ñeà nghieân cöùu : Vaán ñeà trung taâm maø ñeà taøi muoán giaûi quyeát laø thoâng qua vieäc tìm hieåu khaùi quaùt veà DNNN, phöông phaùp vaø caùc böôùc tieán haønh ñoåi môùi DNNN, thöïc traïng vaø hieäu quaû saép xeáp, ñoåi môùi DNNN ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua, ñeà ra moät soá giaûi phaùp cô baûn nhaèm goùp phaàn ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN, ñaùp öùng yeâu caàu gia nhaäp WTO. b. Caâu hoûi nghieân cöùu : Ñeà taøi seõ giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuï theå nhö : 1. Khaùi quaùt veà DNNN vaø quaù trình hình thaønh DNNN ? 2. Vai troø, ñaëc tröng cuûa DNNN ? 3. Xu höôùng ñoåi môùi DNNN treân theá giôùi ? 4. Phöông phaùp vaø caùc böôùc tieán haønh ñoåi môùi DNNN ? 5. WTO laø gì? Vaø neàn kinh teá Vieät Nam seõ chòu nhöõng taùc ñoäng gì khi gia nhaäp WTO? 6. Quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN ôû Vieät Nam töø naêm 1990-2003 ? 7. Hieäu quaû cuûa quaù trình treân vaø nhöõng nguyeân nhaân caàn khaéc phuïc laø gì?. Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa DNNN trong thôøi gian qua? 8. Quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trong thôøi gian qua ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû naøo vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa Vieät Nam hieän nay ra sao? 6 9.Vieät Nam caàn phaûi thöïc hieän moät soá giaûi phaùp cô baûn naøo nhaèm thuùc ñaåy tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN, ñaùp öùng yeâu caàu gia nhaäp WTO? c. Muïc tieâu nghieân cöùu : Ñeà taøi ñaõ nhaém caùc muïc tieâu sau : 1. Ñöa ra moät soá khaùi nieäm veà DNNN vaø keát luaän ñaëc ñieåm chung. 2. Chæ ra xu theá ñoåi môùi DNNN treân theá giôùi laø moät taát yeáu. 3. Ñöa ra phöông phaùp vaø caùc böôùc tieán haønh ñoåi môùi DNNN. 4. Trình baøy WTO laø gì vaø nhöõng taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. 5. Trình baøy quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN ôû Vieät Nam töø naêm 1990- 2003 ôû moät soá khía caïnh nhaát ñònh nhaèm phuïc vuï cho ñeà taøi. 6. Ñaùnh giaù veà hieäu quaû saép xeáp, ñoåi môùi, thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa DNNN trong thôøi gian qua vaø neâu moät soá nguyeân nhaân caàn khaéc phuïc. 7. Ñaùnh giaù quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam trong thôøi gian qua. 8. Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp goùp phaàn ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN, ñaùp öùng yeâu caàu gia nhaäp WTO. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu : Ñeà taøi söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu : Phöông phaùp nghieân cöùu döõ lieäu thöù caáp; Phöông phaùp duy vaät bieän chöùng vaø lòch söû; Phöông phaùp phaân tích toång hôïp. 7 4. Phaïm vi nghieân cöùu : Ñoåi môùi DNNN laø moät vaán ñeà phöùc taïp vaø coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc. Ñeå tieán haønh ñoåi môùi DNNN ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän ñoàng boä nhieàu giaûi phaùp. Trong khuoân khoå cuûa luaän vaên, ñeà taøi xin pheùp chæ trình baøy moät soá giaûi phaùp thuoäc caùc lónh vöïc : Haïn cheá, tieán tôùi xoùa boû ñaëc quyeàn, ñoäc quyeàn vaø thuùc ñaåy caïnh tranh; Thuùc ñaåy quaù trình saép xeáp, CPH DNNN; vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DNNN. Caùc nhoùm giaûi phaùp naøy nhaèm goùp phaàn thuùc ñaåy tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN, ñaùp öùng yeâu caàu gia nhaäp WTO cuûa Vieät Nam. 5. Noäi dung cuûa luaän vaên: Vôùi phaïm vi nghieân cöùu nhö treân, ñeà taøi ñöôïc keát caáu goàm ba chöông : Chöông 1 : Moät soá vaán ñeà lyù luaän veà ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø nhöõng taùc ñoäng khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. Chöông 2 : Thöïc traïng, hieäu quaû saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø ñaùnh giaù quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam trong thôøi gian qua. Chöông 3 : Moät soá giaûi phaùp goùp phaàn ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc. 8 CHÖÔNG 1: MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC VAØ NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG KHI VIEÄT NAM GIA NHAÄP WTO. 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC : 1.1.1 Khaùi quaùt veà Doanh nghieäp nhaø nöôùc : 1.1.1.1 Khaùi nieäm Doanh nghieäp nhaø nöôùc : DNNN laø nhöõng cô sôû saûn xuaát kinh doanh do Nhaø nöôùc sôû höõu hoaøn toaøn hay moät phaàn. Quyeàn sôû höõu thuoäc veà Nhaø nöôùc laø ñaëc ñieåm phaân bieät DNNN vôùi DN trong khu vöïc tö nhaân, hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh laø ñaëc ñieåm phaân bieät chuùng vôùi caùc toå chöùc vaø cô quan khaùc cuûa Nhaø nöôùc. Treân thöïc teá, tieâu thöùc cuï theå veà DNNN ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi coøn raát khaùc nhau: - Naêm 1956, khi nöôùc Anh thaønh laäp Uûy ban ñaëc bieät veà quoác höõu hoùa coâng nghieäp, ñaõ quy ñònh caùc DNNN phaûi coù ba ñieàu kieän: 1. Hoäi ñoàng quaûn trò DN do Chính phuû boå nhieäm; 2. UÛy ban quoác höõu hoùa coâng nghieäp kieåm tra taøi khoaûn kinh doanh cuûa DN; 3. Thu nhaäp cuûa DN phaàn lôùn khoâng döïa vaøo söï cung caáp cuûa quoác hoäi hoaëc cuûa caùc cô quan taøi chính Nhaø nöôùc. - ÔÛ Phaùp, DNNN ñöôïc xaùc ñònh laø nhöõng DN thoûa maõn ñuû ba ñieàu kieän: 1. Tính coâng höõu cuûa quyeàn sôû höõu DN, nhôø ñoù Chính phuû xaùc laäp ñöôïc ñòa vò laõnh ñaïo cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi DN; 2. Coù ñòa vò phaùp nhaân ñoäc laäp, nghóa laø ñòa vò phaùp lyù cuûa noù gioáng nhö caùc DN khaùc; 3. Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng coâng thöông 9 ñoäc laäp, quy ñònh noù laø toå chöùc kinh teá coù haïch toaùn loã laõi chöù khoâng phaûi laø ñôn vò haønh chính söï nghieäp cuûa Chính phuû. - Lieân hôïp quoác, Ngaân haøng theá giôùi, Quyõ tieàn teä quoác teá ñöa ra ba ñaëc ñieåm ñaëc tröng cuûa DNNN, ñoù laø: 1. Chính phuû laø coå ñoâng chính trong DN hoaëc neáu khoâng thì Chính phuû coù theå thöïc hieän vieäc kieåm soaùt nhöõng chính saùch chung maø DN theo ñuoåi vaø boå nhieäm hoaëc caùch chöùc ban quaûn lí DN; 2. DN coù nhieäm vuï saûn xuaát haøng hoùa hoaëc dòch vuï baùn cho coâng chuùng, hoaëc cho caùc DN tö nhaân, DNNN khaùc; 3. DN phaûi chòu traùch nhieäm veà thu, chi trong hoaït ñoäng veà saûn xuaát kinh doanh. - ÔÛ Vieät Nam, theo quy ñònh taïi Ñieàu 1 Luaät DNNN naêm 2003, thì “Doanh nghieäp nhaø nöôùc laø toå chöùc kinh teá do Nhaø nöôùc sôû höõu toaøn boä voán ñieàu leä hoaëc coù coå phaàn, voán goùp chi phoái, ñöôïc toå chöùc döôùi hình thöùc coâng ty nhaø nöôùc, coâng ty coå phaàn, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn ”. ” Töø nhöõng xaùc ñònh ít nhieàu khaùc nhau treân, coù theå khaùi quaùt ra nhöõng ñieåm chung cuûa caùc DNNN : Nhaø nöôùc chieám treân 50% voán cuûa DN, nhôø ñoù Nhaø nöôùc coù theå gaây aûnh höôûng coù tính chi phoái tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñoái vôùi caùc DN; caùc DN ñeàu toå chöùc theo cheá ñoä coâng ty laø moät phaùp nhaân; nguoàn thu chuû yeáu ñeàu töø hoaït ñoäng kinh doanh vaø thöôøng phaûi thöïc hieän song song caû muïc tieâu sinh lôïi laãn muïc tieâu xaõ hoäi. 1.1.1.2 Phaân loaïi Doanh nghieäp nhaø nöôùc : DNNN thöôøng ñöôïc phaân loaïi theo möùc ñoä sôû höõu vaø muïc tieâu kinh teá- xaõ hoäi. Xeùt theo möùc ñoä sôû höõu, DNNN coù hai loaïi: loaïi DNNN chæ coù moät chuû sôû höõu voán duy nhaát laø Nhaø nöôùc; loaïi DNNN coù nhieàu chuû sôû höõu voán, trong ñoù Nhaø nöôùc naém giöõ moät phaàn sôû höõu nhaát ñònh (tuøy theo quy ñònh cuûa moãi nöôùc). 10 ÔÛ Vieät Nam, theo luaät DNNN naêm 2003, DNNN ñöôïc toå chöùc döôùi ba hình thöùc, ñoù laø : - Coâng ty nhaø nöôùc laø doanh nghieäp do Nhaø nöôùc sôû höõu toaøn boä voán ñieàu leä, thaønh laäp vaø hoaït ñoäng theo quy ñònh cuûa Luaät DNNN. Vieäc goïi loaïi hình doanh nghieäp laø coâng ty nhaø nöôùc ( Luaät DNNN naêm 1995 goïi laø DNNN ) nhaèm phaân bieät vôùi caùc loaïi DNNN khaùc nhö: DNNN coù 100% voán nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo Luaät doanh nghieäp, doanh nghieäp coå phaàn, voán goùp chi phoái cuûa Nhaø nöôùc; - Doanh nghieäp 100% voán nhaø nöôùc ñöôïc toå chöùc döôùi hình thöùc coâng ty coå phaàn nhaø nöôùc, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn nhaø nöôùc coù moät thaønh vieân, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn nhaø nöôùc coù hai thaønh vieân trôû leân, ñöôïc toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo quy ñònh cuûa Luaät doanh nghieäp; - Doanh nghieäp coù coå phaàn, voán goùp chi phoái cuûa Nhaø nöôùc do Nhaø nöôùc chieám treân 50% voán ñieàu leä, Nhaø nöôùc giöõ quyeàn chi phoái ñoái vôùi doanh nghieäp ñoù. Xeùt theo muïc tieâu kinh teá- xaõ hoäi, DNNN coù hai loaïi: DN hoaït ñoäng vì muïc tieâu phi lôïi nhuaän (hoaït ñoäng coâng ích); DN hoaït ñoäng vì muïc tieâu lôïi nhuaän (hoaït ñoäng kinh doanh). 11 Baûng 1.1 : So saùnh nhöõng ñieåm khaùc nhau chuû yeáu giöõa DNNN hoaït ñoäng kinh doanh vaø hoaït ñoäng coâng ích. Noäi dung so saùnh DNNN Kinh doanh DNNN Coâng ích 1. Muïc tieâu hoaït ñoäng Chuû yeáu vì lôïi nhuaän Khoâng vì lôïi nhuaän 2. Quyeàn töï chuû kinh doanh : +Töï ñònh keá hoaïch saûn xuaát saûn phaåm chuû yeáu. +Töï quyeát ñònh giaù mua, giaù baùn Ñöôïc pheùp. Ñöôïc pheùp. Khoâng ñöôïc pheùp. Khoâng ñöôïc pheùp. 3. Quyeàn töï chuû taøi chính : +Söû duïng voán vaø caùc quyõ cuûa doanh nghieäp cho caùc nhu caàu kinh doanh. +Nhaø nöôùc caáp kinh phí theo döï toaùn. Ñöôïc pheùp. Khoâng ñöôïc Khoâng ñöôïc pheùp. Ñöôïc. 4. Nghóa vuï taøi chính Coù Chæ vôùi phaàn hoaït ñoäng kinh doanh(neáu coù) 5. Tieâu chí ñaùnh giaù hieäu quaû Laõi, tyû suaát sinh lôïi treân voán, tyû suaát lôïi nhuaän, baûo toaùn, phaùt trieån voán,… Baûo ñaûm soá löôïng, chaát löôïng saûn phaåm, möùc ñoä haï giaù thaønh saûn phaåm, baûo toaøn voán. Trong moái töông quan vôùi moâi tröôøng beân ngoaøi, caùc DNCI ít chòu söùc eùp caïnh tranh vaø nguy cô phaù saûn, ñieàu naøy xuaát phaùt töø ñieàu khoâng muoán, khoâng 12 theå hoaëc khoâng ñöôïc tham gia cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc trong lónh vöïc DNCI hoaït ñoäng. Xeùt trong noäi boä doanh nghieäp, DNCI thöôøng toå chöùc theo yeâu caàu cuûa ngöôøi cung öùng caùi mình coù chöù khoâng phaûi theo yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Maëc khaùc, do vai troø heát söùc quan troïng cuûa DNCI neân Nhaø nöôùc thöôøng coù nhöõng öu ñaõi, hoã trôï nhö mieãn giaûm thueá, tín duïng thuaän lôïi vv…Ñoàng thôøi, nhieàu khi nhaø nöôùc laïi can thieäp quaù möùc vaøo caùc hoaït ñoäng taùc nghieäp neân laøm haïn cheá söï naêng ñoäng, saùng taïo cuûa doanh nghieäp. Ngoaøi ra, xeùt veà ñòa vò phaùp luaät, DNNN coù theå chia laøm ba loaïi: - DNNN do Chính phuû tröïc tieáp quaûn lí, khoâng coù ñòa vò phaùp nhaân ñoäc laäp: Loaïi DNNN naøy coù nguoàn voán töø ngaân saùch cuûa caùc cô quan chuû quaûn thuoäc Chính phuû vaø caùc ñaïi bieåu Chính phuû tham gia vaän haønh kinh teá maø chuû yeáu laø xí nghieäp lieân quan ñeán quoác teá daân sinh nhö: y teá, giao thoâng coâng coäng, dieän nöôùc, böu ñieän, ñöôøng saét, saûn xuaát vuõ khí…Hieän nay, DNNN naøy khoâng coøn thaáy nhieàu ôû caùc nöôùc nöõa. - DNNN coù ñaày ñuû ñòa vò phaùp nhaân vaø toaøn boä taøi saûn thuoäc veà Nhaø nöôùc: Coù theå thaáy raèng, ôû caùc nöôùc treân theá giôùi, DNNN loaïi naøy ñeàu thuoäc caùc lónh vöïc coâng coäng, laáy vieäc phuïc vuï xaõ hoäi laøm muïc tieâu cô baûn, nhö ñöôøng saét, böu chính, ñieän, khí ga, nöôùc saïch…Loaïi DNNN naøy laø nhöõng thöïc theå kinh teá ñöôïc laäp ra vaø kinh doanh döïa vaøo moät phaùp quy cuï theå naøo ñoù cuûa Nhaø nöôùc, ñoàng thôøi leä thuoäc vaøo moät cô quan quaûn lí cuûa Nhaø nöôùc ñoù. Tuy coù ñaày ñuû phaùp nhaân ñoäc laäp, ñoàng thôøi coù quyeàn töï chuû kinh doanh nhaát ñònh trong phaïm vi ñaõ xaùc ñònh nhöng caùc DN naøy ñeàu phaûi laáy moät muïc tieâu cuï theå naøo ñoù cuûa Nhaø nöôùc laøm toân chæ hoaït ñoäng kinh doanh vaø chaáp haønh söï ñieàu tieát kinh teá vaø quaûn lí nhaát ñònh cuûa Chính phuû. 13 - DNNN hoãn hôïp coù ñòa vò phaùp nhaân ñoäc laäp vaø Nhaø nöôùc coù quyeàn sôû höõu moät phaàn taøi saûn : Phaàn lôùn caùc nöôùc tö baûn, DNNN hoãn hôïp laø hình thöùc chuû yeáu trong moïi loaïi hình DNNN. Ñaëc ñieåm lôùn nhaát cuûa DNNN naøy laø Nhaø nöôùc tham gia coå phaàn, nhôø ñoù coù theå khoáng cheá chuùng. Nhöng DNNN naøy hoaït ñoäng kinh doanh theo nguyeân taéc cuûa doanh nghieäp tö nhaân, thu lôïi nhuaän kinh doanh qua caïnh tranh vôùi caùc doanh nghieäp khaùc. Ñoàng thôøi, baèng cheá ñoä tham döï, Nhaø nöôùc coù theå trieån khai caùc hoaït ñoäng maø Nhaø nöôùc cho laø coù yù nghóa quan troïng nhaát ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, bao goàm nhöõng coâng trình cô sôû haï taàng nhö : ñöôøng saét, ñöôøng boä, vaän taûi bieån ..., vaø cuõng coù theå trieån khai môû roäng vaøo trong caùc ngaønh coâng nghieäp môùi. DNNN theo cheá ñoä Nhaø nöôùc tham döï ngaøy caøng toû ra laø loaïi hình DNNN coù hieäu quaû nhaát. 1.1.2 Khaùi quaùt veà quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Doanh nghieäp nhaø nöôùc : Khu vöïc DNNN coù maët ôû haàu khaép caùc quoác gia treân theá giôùi vaø ñaõ trôû thaønh moät boä phaän taát yeáu quan troïng ñeå buø ñaép nhöõng thieáu huït cuûa kinh teá thò tröôøng. Tuy nhieân, tuøy theo trình ñoä phaùt trieån kinh teá vaø ñieàu kieän chính trò cuï theå ôû moãi nöôùc maø Chính phuû caùc nöôùc xaây döïng khu vöïc DNNN vôùi phaïm vi vaø qui moâ khaùc nhau. i) ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån : Caùc nöôùc phaùt trieån ñaõ hình thaønh khu vöïc DNNN nhö moät phöông tieän ñeå Chính phuû thöïc hieän nhöõng muïc tieâu kinh teá vó moâ vaø ñieàu chænh thaát baïi cuûa thò tröôøng. Noäi dung cuï theå laø: 14 9 Cung caáp caùc haøng hoùa vaø dòch vuï coâng coäng cho daân chuùng. 9 Xaùc laäp sôû höõu cuûa nhaø nöôùc trong caùc ngaønh deã naûy sinh ñoäc quyeàn töï nhieân. Ñoù laø caùch ñeå Chính phuû ñieàu chænh tình traïng ñoäc quyeàn. 9 Taïo coâng aên vieäc laøm, khaéc phuïc söï maát caân baèng veà phaùt trieån kinh teá vuøng. 9 Ñeå Chính phuû coù coâng cuï ñöa neàn kinh teá vaøo taàm kieåm soaùt vaø hoaït ñoäng theo keá hoaïch. Trong nhöõng naêm 50-60, möùc ñoä sôû höõu coâng coäng chieám tæ troïng raát lôùn ôû caùc nöôùc phaùt trieån. Nhöng vaøo nhöõng naêm 80 laïi dieãn ra moät xu höôùng ngöôïc laïi: xu höôùng tö nhaân hoùa. Nguyeân nhaân chính cuûa noù laø do tính keùm hieäu quaû cuûa DNNN vaø nhöõng thaát baïi cuûa caùc chöông trình can thieäp cuûa Chính phuû. ii) ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån : Caùc nöôùc ñang phaùt trieån, vì ñi sau, laïi muoán tieán nhanh, ñuoåi kòp caùc nöôùc tieân tieán neân Chính phuû caùc nöôùc naøy thöôøng döïa nhieàu hôn vaøo caùc DNNN, xem chuùng nhö nhöõng coâng cuï chuû yeáu ñeå phaùt trieån kinh teá. Do vaäy, phaïm vi hoaït ñoäng cuûa caùc DNNN khoâng chæ döøng laïi ôû caùc lónh vöïc coâng coäng hay caùc lónh vöïc ñoäc quyeàn töï nhieân nhö ôû caùc nöôùc phaùt trieån, maø chuùng coøn tham döï vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Caùc DNNN ôû caùc nöôùc Ñoâng-Ñoâng Nam AÙ coù maët trong caùc ngaønh ñöôïc coi laø muõi nhoïn vaø then choát ñeå duy trì lôïi theá caïnh tranh cuûa ñaát nöôùc treân thò tröôøng quoác teá. Hoaøn caûnh lòch söû cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån cuõng ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån khu vöïc DNNN. Vì nhöõng nöôùc naøy ñaõ töøng chòu aùch thoáng trò thöïc daân trong quaù khöù neân khi giaønh ñöôïc ñoäc laäp, hoï ñaõ quoác höõu hoùa nhöõng doanh nghieäp cuûa cheá ñoä cuõ. Theo hoï, söï taäp trung saûn xuaát vaøo tay Chính phuû laø caùch baûo veä, choáng laïi nguy cô moät laàn nöõa bò sôû höõu cuûa nöôùc ngoaøi xaâm nhaäp vaø 15 keøm theo ñoù laø söï ñe doïa cuûa chuû nghóa thöïc daân môùi veà kinh teá, muïc ñích cuûa söï taäp trung naøy laø ñeå xaây döïng vaø cuûng coá neàn kinh teá ñoäc laäp cuûa mình. iii) ÔÛ caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa : Xuaát phaùt töø lyù töôûng xaây döïng CNXH döïa treân cô sôû coâng höõu hoùa veà tö lieäu saûn xuaát, Chính phuû caùc nöôùc naøy sau khi giaønh ñöôïc chính quyeàn ñaõ ra söùc xaây döïng caùc thaønh phaàn kinh teá XHCN, bao goàm moät loaït caùc DNNN vaø HTX. Chæ sau moät thôøi gian quoác höõu hoùa vaø xaây döïng môùi, heä thoáng DNNN ñaõ coù maët ôû haàu khaép caùc ngaønh kinh teá vaø chieám tæ troïng tuyeät ñoái trong neàn kinh teá. Söï thoáng trò cuûa heä thoáng DNNN ôû caùc nöôùc XHCN keùo daøi suoát töø sau chieán tranh theá giôùi laàn thöù 2 ñeán ñaàu nhöõng naêm 1990. 1.1.3 Vai troø vaø ñaëc tröng cuûa Doanh nghieäp nhaø nöôùc : 1.1.3.1 Vai troø cuûa DNNN : DNNN ôû baát kyø quoác gia naøo ñeàu gaùnh vaùc moät soá hay toaøn boä nhöõng vai troø sau : # DNNN coù vai troø quan troïng trong vieäc xaây döïng haï taàng cho neàn kinh teá : Do taùc ñoäng cuûa qui luaät giaù trò, vieäc ñaàu tö vaøo haï taàng nhö : heä thoáng giao thoâng, thoâng tin, ñieän löïc ... ít ñöôïc caùc doanh nghieäp quan taâm ñaàu tö. Hôn nöõa, ñoái vôùi nhieàu doanh nghieäp thì nhöõng döï aùn ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc neâu treân thöôøng vöôït ra ngoaøi khaû naêng taøi chính, khaû naêng kyõ thuaät vaø coâng ngheä cuûa mình. Chính vì vaäy, DNNN ñöôïc coi laø giaûi phaùp cho vieäc xaây döïng cô sôû haï taàng ôû nhieàu quoác gia, nhaát laø ôû nhöõng quoác gia ñang phaùt trieån, nôi thöôøng thieáu vaéng nhöõng doanh nghieäp tö nhaân coù tieàm löïc kinh teá vaø kyõ thuaät. # DNNN ñöôïc giao phoù vai troø khaù lôùn trong vieäc ñaûm baûo caùc haøng hoùa, dòch vuï thieát yeáu hoaëc nhaïy caûm cuûa neàn kinh teá maø caùc doanh nghieäp thuoäc caùc 16 thaønh phaàn kinh teá khaùc khoâng theå ñaûm nhaän ñöôïc vì nhöõng lyù do khaùc nhau. Caùc haøng hoùa, dòch vuï thieát yeáu maø DNNN coù nhieäm vuï phaûi ñaûm baûo laø : ñieän, dòch vuï giao thoâng, thoâng tin lieân laïc ...Nhöõng haøng hoùa, dòch vuï nhaïy caûm laø : chaát noå, chaát ñoäc, chaát phoùng xaï... # DNNN phaûi taïo ra ñöôïc nguoàn thu cho ngaân saùch ñeå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Vai troø naøy theå hieän khaù roõ khoâng nhöõng ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån maø coøn ôû moät soá nöôùc phaùt trieån. (Baûng 1.2). Baûng 1.2 : Lieät keâ tyû leä ñoùng goùp cuûa DNNN vaøo GNP Ñôn vò tính : % Soá thöù töï Teân quoác gia Tyû leä (%) 1 Aùchentina 1,3 2 Baênglañeùt 2,5 3 Braxin 7,7 4 Boâlivia 11,4 5 Aán Ñoä 13,4 6 Inñoâneâxia 14,5 7 Meâhicoâ 6,79 8 Anh 3,6 9 Phaùp 11,2 10 Haøn Quoác 10,3 (Nguoàn : 2000 World Development Indicators) # DNNN coøn coù vai troø to lôùn trong vieäc ñieàu tieát neàn kinh teá. Nhôø vaøo söï toàn taïi cuûa thaønh phaàn kinh teá coâng vôùi tieàm löïc to lôùn cuûa noù, Nhaø nöôùc coù theå taùc ñoäng tôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá theo nhöõng chieàu höôùng hoaëc theo nhöõng chính saùch thích hôïp vôùi lôïi ích quoác gia trong töøng giai ñoaïn cuï theå. 17 # Thuùc ñaåy vaø baûo ñaûm vieäc laøm cuõng laø moät trong nhöõng vai troø quan troïng cuûa DNNN. Caùc DNNN taïo khaù nhieàu vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. Baûng lieät keâ sau ñaây coù theå noùi leân ñieàu ñoù. (Baûng 1.3). Baûng 1.3 : Lieät keâ tyû leä söû duïng lao ñoäng trong toång lao ñoäng xaõ hoäi. Ñôn vò tính : % Soá thöù töï Teân quoác gia Tyû leä (%) 1 Ai Caäp 13,8 2 Angieâri 7,2 3 Aán Ñoä 8,5 4 Gana 34,3 5 Keânia 7,9 6 Xri Lanca 12,4 7 Thoã Nhó Kyø 3,7 8 Trung Quoác 7,7 (Nguoàn : 2000 World Development Indicators) # Taêng cöôøng söï phaùt trieån kinh teá quoác daân vaø cuûng coá chuû quyeàn quoác gia laø vai troø khaù phoå bieán cuûa caùc quoác gia, ñaëc bieät laø caùc quoác gia ñang phaùt trieån. Söï toàn taïi cuûa DNNN trong nhieàu lónh vöïc then choát cuûa neàn kinh teá ñaûm baûo cho Chính phuû ñöùng vöõng tröôùc caùc söùc eùp kinh teá cuûa caùc quoác gia khaùc. # DNNN ôû caùc nöôùc, ñaëc bieät laø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa, thöôøng ñöôïc giao söù meänh trôû thaønh hình maãu veà hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh, moâ hình giaûi 18 quyeát caùc vaán ñeà an sinh xaõ hoäi cho ngöôøi lao ñoäng. Theo ñoù, DNNN phaûi laø hình maãu cuûa caùc doanh nghieäp khaùc xeùt ôû nhieàu tieâu chí : ñoùng goùp cho ngaân saùch, ñoùng goùp cho GDP, coâng ngheä tieân tieán, quaûn lyù hieän ñaïi, hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cao... 1.1.3.2 Ñaëc tröng cuûa DNNN : Nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, DNNN ñoùng vai troø tích cöïc vaø caàn thieát cho neàn kinh teá quoác daân. Theá nhöng, DNNN ôû caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu coù moät caên beänh chung, ñoù laø hieäu quaû kinh teá thaáp hôn raát nhieàu so vôùi caùc coâng ty tö nhaân. Söï thua loã naëng cuûa nhöõng DNNN naøy daãn ñeán söï thaâm huït lôùn ngaân saùch Nhaø nöôùc, laøm roái loaïn khaû naêng ñieàu haønh kinh teá vó moâ. Coù theå noùi, nhöõng tieâu cöïc ñoái vôùi DNNN ñeàu naûy sinh töø tính chaát phi thöông maïi cuûa chuùng do sôû höõu thuoäc veà Nhaø nöôùc. Ngöôøi quaûn lyù DNNN khoâng coù quyeàn linh hoaït ñoái phoù vôùi nhöõng ñieàu kieän thay ñoåi cuûa thò tröôøng baèng khu vöïc tö nhaân. Caùc toå chöùc lao ñoäng trong caùc DNNN cuõng maïnh hôn trong khu vöïc tö nhaân neân caùc DNNN ít coù khaû naêng thay ñoåi ñaàu vaøo veà nguoàn lao ñoäng cuûa mình sao cho phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh beân ngoaøi. Cuõng vaäy, vieäc quyeát ñònh keá hoaïch saûn xuaát kinh doanh nhieàu khi cuõng bò chi phoái bôûi Chính phuû, doanh nghieäp khoâng theå ña daïng hoùa moät caùch deã daøng ñaàu ra cuûa mình cho phuø hôïp vôùi nhu caàu thò tröôøng. Ngoaøi ra, trong khi caùc coâng ty tö nhaân laáy lôïi nhuaän toái ña laøm muïc tieâu bao truøm thì caùc DNNN nhieàu khi phaûi ñaàu tö phuø hôïp vôí keá hoaïch quoác gia hoaëc phaûi hy sinh lôïi nhuaän ñeå thöïc hieän muïc tieâu xaõ hoäi... Moät heä quaû khaùc cuûa quyeàn sôû höõu thuoäc Nhaø nöôùc laø chuû theå sôû höõu khoâng coù moái lieân heä lôïi ích bao nhieâu ñoái vôùi söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa doanh nghieäp, ñieàu naøy daãn ñeán söï keùm hieäu quaû cuûa DNNN. Maëc duø coù nhöõng 19 haïn cheá nhö treân, nhöng sôû höõu thuoäc veà Nhaø nöôùc vaãn mang laïi cho caùc DNNN moät theá maïnh vöôït troäi caùc coâng ty tö nhaân, cuõng vì vaäy maø caùc DNNN chöa noã löïc ñeå töï vöôït qua khoù khaên maø muoán döïa daãm vaøo Nhaø nöôùc. 1.2 XU THEÁ ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI : Vaán ñeà ñoåi môùi DNNN ñaõ ñöôïc ñeà caäp vaø thöïc hieän töø laâu. Töø cuoái thaäp kyû 70, ngöôøi ta ñaõ baét daàu ñaët daáu hoûi veà vai troø cuûa Nhaø nöôùc trong lónh vöïc kinh teá vaø vaán ñeà thaát nghieäp, thaâm huït ngaân saùch vaø caùn caân thöông maïi cuõng nhö söï keùm hieäu quaû cuûa caùc DNNN. Caùc nguyeân nhaân ñöa ra coù theå coù nhieàu song nhìn chung, ngöôøi ta baét ñaàu nhaän ra raèng vieäc ñeà quaù cao vai troø ñieàu tieát kinh teá cuûa Nhaø nöôùc, coi Nhaø nöôùc laø cô quan coù quyeàn löïc vaïn naêng trong söûa chöõa thaát baïi thò tröôøng theo hoïc thuyeát kinh teá cuûa J.M.Keynes caàn phaû._.i xem xeùt laïi. Nhaø nöôùc, cuõng nhö thò tröôøng, ñeàu laø khoâng hoaøn haûo vaø keát quaû kinh teá keùm coûi chính laø haäu quaû caùi goïi laø “söï thaát baïi cuûa Nhaø nöôùc”. Vôùi nhöõng suy nghó môùi veà khaû naêng vaø chöùc naêng cuûa Nhaø nöôùc, caùc nöôùc cuõng baét ñaàu caân nhaéc veà tính hôïp lyù cuûa vieäc duy trì moät khu vöïc DNNN quaù lôùn. Phong traøo ñoåi môùi DNNN baét ñaàu ôû Anh vôùi vieäc chính quyeàn Thatcher tieán haønh chieán dòch tö nhaân hoùa caùc DNNN lôùn vaøo cuoái nhöõng naêm 1970. Theo sau Anh, laø Phaùp vaø sau ñoù laø Italia, Taây Ban Nha cuõng tieán haønh tö nhaân hoùa nhieàu DNNN laøm aên keùm. Töø naêm 1986 ñeán naêm 1988, Phaùp ñaõ tieán haønh chuyeån ñoåi sôû höõu 1100 doanh nghieäp vôùi khoaûng 300 nghìn lao ñoäng sang khu vöïc tö nhaân. Theo sau caùc nöôùc chaâu Aâu, haøng loaït quoác gia khaùc cuõng tieán haønh ñoåi môùi DNNN. Cho ñeán nhöõng naêm gaàn ñaây, ñoåi môùi DNNN laø moät trong nhöõng 20 noäi dung ñöôïc ngaân haøng theá giôùi heát söùc quan taâm trong chöông trình caûi toå cô caáu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. 1.3 BIEÄN PHAÙP VAØ CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC : 1.3.1 Caùc bieän phaùp ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc : Caùc nöôùc tieán haønh ñoåi môùi DNNN ñaõ söû duïng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau. Theo toång keát cuûa Ngaân haøng theá giôùi (WB) vaø ñöôïc ña soá caùc chuyeân gia chaáp nhaän, coù naêm (5) bieän phaùp cô baûn : # Chuyeån ñoåi hình thöùc sôû höõu DNNN : ñaây laø bieän phaùp chuû yeáu trong vieäc ñoåi môùi DNNN ôû caùc nöôùc, ñaëc bieät laø nhöõng nöôùc coù tyû leä DNNN lôùn (treân 10% GDP). Ñaây laø bieän phaùp Nhaø nöôùc töø boû quyeàn sôû höõu caùc DNNN, chuyeån sang cho khu vöïc tö nhaân. Cuï theå, chuyeån ñoåi hình thöùc sôû höõu bao goàm caùc giaûi phaùp cô baûn : tö nhaân hoùa, coå phaàn hoùa hoaëc neáu caàn thì giaûi theå doanh nghieäp. # Caûi thieän moâi tröôøng caïnh tranh : thöïc hieän bieän phaùp naøy, Nhaø nöôùc dôõ boû caùc raøo caûn caïnh tranh laønh maïnh, ñeå cho caùc DNNN caïnh tranh moät caùch bình ñaúng vôùi caùc doanh nghieäp tö nhaân, qua ñoù, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc DNNN. # Aùp duïng ngaân saùch cöùng : nghóa laø Nhaø nöôùc caét giaûm vieäc bao caáp qua ngaân saùch hoaëc tín duïng ñoái vôùi DNNN, buoäc DNNN phaûi töï chuû veà taøi chính, töï chòu traùch nhieäm veà hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. # Caûi thieän khu vöïc taøi chính ngaân haøng : caét giaûm vieäc bao caáp qua heä thoáng taøi chính ngaân haøng ñoái vôùi caùc DNNN. # Xaây döïng cô caáu khuyeán khích hôïp lyù : ñaûm baûo cho pheùp caùc DNNN hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn. 21 1.3.2 Caùc böôùc tieán haønh ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc : Ñoåi môùi DNNN thöôøng ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc : 1.3.2.1 Ñaùnh giaù vaø phaân loaïi Doanh nghieäp nhaø nöôùc : Böôùc ñaàu tieân khi ñoåi môùi DNNN maø caùc nöôùc thöïc hieän laø phaân loaïi vaø saép xeáp laïi caùc DNNN. DNNN ñaõ ñöôïc thaønh laäp vì caùc lyù do vaø muïc tieâu khaùc nhau. Maëc duø yù töôûng ñaët ra khi thaønh laäp caùc DNNN laø khaù roõ raøng nhöng khoâng phaûi bao giôø vaø luùc naøo cuõng ñaït ñöôïc. Hôn nöõa, ñeå ñaït moät soá muïc tieâu, keå caû caùc muïc tieâu maø doanh nghieäp tö nhaân töï thaân khoâng muoán hay khoâng theå laøm, khoâng nhaát thieát phaûi do DNNN thöïc hieän. Hoaëc ngay caû khi söï toàn taïi cuûa DNNN laø caàn thieát thì vaãn caàn coù nhöõng caûi tieán nhaèm laøm cho hoaït ñoäng cuûa chuùng coù hieäu quaû hôn. Ngoaøi ra, vì taàm quan troïng, qui moâ, lónh vöïc hoaït ñoäng ...cuûa caùc DNNN khaùc nhau neân nhaát thieát phaûi coù söï phaân loaïi caùc doanh nghieäp tröôùc khi tieán haønh baát kyø caûi caùch naøo. Thöïc chaát cuûa vieäc phaân loaïi caùc DNNN laø ñaùnh giaù laïi vai troø, vò trí cuõng nhö muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa caùc DNNN, xaùc ñònh doanh nghieäp naøo caàn phaûi duy trì sôû höõu Nhaø nöôùc, doanh nghieäp naøo coù theå chuyeån cho thaønh phaàn kinh teá khaùc, doanh nghieäp naøo neân duy trì sôû höõu hoãn hôïp. Phaân loaïi cuõng giuùp xaùc ñònh laïi muïc tieâu roõ raøng cho töøng doanh nghieäp, taùch caùc hoaït ñoäng chính saùch, hoaït ñoäng coâng coäng hay noùi chung laø caùc hoaït ñoäng phi thöông maïi ra khoûi hoaït ñoäng thöông maïi, treân cô sôû ñoù ñaùnh giaù ñuùng ñaén hôn hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DNNN. Cuï theå cuûa vieäc phaân loaïi laø: ” Ñoái vôùi caùc DNNN hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc mang tính caïnh tranh hay caïnh tranh tieàm taøng, caùc nöôùc chuû tröông tieán haønh tö nhaân hoùa, coå phaàn hoùa, noùi chung laø chuyeån ñoåi hình thöùc sôû höõu DNNN. Caùc doanh nghieäp loaïi 22 naøy chuû yeáu laø caùc doanh nghieäp kinh doanh thuaàn tuùy neân coù theå chuyeån giao cho khu vöïc tö nhaân maø khoâng laøm aûnh höôûng lôùn ñeán hoaït ñoäng cuûa Nhaø nöôùc. ” Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp saûn xuaát vaø cung caáp nhöõng haøng hoùa thieát yeáu coù quan heä tôùi söùc maïnh kinh teá, an ninh-quoác phoøng vaø söï oån ñònh cuûa quoác gia, Nhaø nöôùc nhaát thieát phaûi naém moät phaàn hay toaøn boä. ÔÛ haàu heát caùc nöôùc, Chính phuû vaãn duy trì moät boä phaän nhaát ñònh caùc DNNN coù vò trí then choát. Ngay taïi Myõ, nôi ñöôïc coi laø theo khuynh höôùng thò tröôøng tö nhaân töï do trieät ñeå, Chính phuû cuõng sôû höõu toaøn boä hoaëc naém coå phaàn nhöõng coâng ty lôùn trong lónh vöïc quoác phoøng, an ninh, naêng löôïng, vuõ truï. Chaúng haïn nhö, Chính phuû lieân bang tham gia goùp voán vaøo coâng ty Lockheed, moät coâng ty saûn xuaát vuõ khí khoång loà, vaø ñaõ giuùp coâng ty toàn taïi qua nhieàu thôøi ñieåm khoù khaên. ” Caùc DNNN laøm coâng cuï ñeå Nhaø nöôùc hoã trôï neàn kinh teá ñi vaøo nhöõng ngaønh coâng nghieäp muõi nhoïn, coù haøm löôïng coâng ngheä cao, ñoøi hoûi voán ñaàu tö ban ñaàu cuõng nhö caùc chi phí nghieân cöùu, trieån khai cöïc lôùn ñi keøm vôùi ruûi ro, thì khoâng nhöõng khoâng bò xöû lyù maø coøn tieáp tuïc ñöôïc ñaàu tö vaø thaønh laäp môùi. Moät khi ñaõ hoaøn thaønh vieäc phaân loaïi DNNN, vaán ñeà tieáp theo laø xöû lyù caùc DNNN maø Nhaø nöôùc khoâng caàn naém giöõ cuõng nhö caùc DNNN caàn thieát phaûi toàn taïi nhö theá naøo. 1.3.2.2 Giaûi theå vaø chuyeån ñoåi sôû höõu Doanh nghieäp nhaø nöôùc : Ñoái vôùi caùc DNNN maø Nhaø nöôùc khoâng caàn phaûi naém giöõ, giaûi theå vaø chuyeån ñoåi sôû höõu DNNN laø caùch thöùc cô baûn ñeå thu heïp khu vöïc DNNN. Ñaây cuõng chính laø troïng taâm trong chöông trình ñoåi môùi DNNN maø caùc nöôùc ñaõ tieán haønh. 23 Caùc hình thöùc chuyeån ñoåi sôû höõu : ¾ Coå phaàn hoùa : Theo hình thöùc naøy, giaù trò moät boä phaän taøi saûn cuûa doanh nghieäp hoaëc toaøn boä giaù trò taøi saûn ñöôïc chia thaønh caùc ñôn vò coå phaàn vaø caùc coå phaàn naøy ñöôïc baùn cho ngöôøi mua (coå ñoâng) moät caùch tröïc tieáp hoaëc thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn. Khi tieán haønh baùn coå phaàn cuûa doanh nghieäp, Nhaø nöôùc coù theå giöõ laïi moät soá coå phaàn nhaát ñònh theo chính saùch cuûa mình. ¾ Baùn moät boä phaän doanh nghieäp : Coù theå laø moät taøi saûn naøo ñoù hay moät boä phaän hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc thaáy laø caàn thieát. Nhö vaäy, haønh ñoäng baùn naøy seõ taïo ra söï thay ñoåi veà qui moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. ¾ Baùn toaøn boä doanh nghieäp : Bao goàm toaøn boä caùc taøi saûn cuûa doanh nghieäp, keå caû quan heä söû duïng lao ñoäng. Theo hình thöùc naøy, toaøn boä sôû höõu ñoái vôùi doanh nghieäp ñöôïc chuyeån cho ngöôøi mua. Ñoåi laïi, Nhaø nöôùc thu hoài ñöôïc phaàn voán ñaõ boû ra trong qua trình xaây döïng vaø phaùt trieån doanh nghieäp. Giaûi theå caùc DNNN laøm aên keùm hieäu quaû vaø chuyeån ñoåi sôû höõu caùc doanh nghieäp khaùc sang khu vöïc tö nhaân khoâng chæ giuùp cho Nhaø nöôùc bôùt ñi gaùnh naëng bao caáp, coù ñieàu kieän taäp trung naêng löïc vaøo caùc nhieäm vuï khaùc maø coøn laøm cho vieäc cung caáp caùc saûn phaåm dòch vuï coâng coäng cuõng nhö thöông maïi ñöôïc toát hôn, mang tính caïnh tranh cao hôn vaø nhö vaäy seõ coù taùc duïng thuùc ñaåy to lôùn ñoái vôùi caû neàn kinh teá. Ngoaøi ra, ôû moät soá nöôùc coøn aùp duïng hình thöùc khoaùn kinh doanh vaø cho thueâ doanh nghieäp. Theo hai hình thöùc naøy, quan heä sôû höõu ñoái vôùi doanh nghieäp khoâng thay ñoåi nhöng sau khi khoaùn hoaëc cho thueâ, cô cheá quaûn lyù cuûa doanh nghieäp coù thay ñoåi so vôùi DNNN thoâng thöôøng. Ngöôøi nhaän khoaùn vaø ngöôøi nhaän thueâ, coù quyeàn chuû ñoäng roäng raõi hôn trong ñieàu haønh saûn suaát kinh doanh 24 so vôùi giaùm ñoác DNNN bình thöôøng. Traùch nhieäm cuûa hoï cuõng roõ raøng hôn, söï khuyeán khích vaät chaát ñoái vôùi hoï cuõng tröïc tieáp hôn, theå hieän qua quyeàn söû duïng phaàn vöôït khoaùn hoaëc lôïi nhuaän coøn laïi sau khi noäp khoaûn baét buoäc theo hôïp ñoàng thueâ doanh nghieäp (hoaëc phaûi buø loã neáu doanh nghieäp kinh doanh khoâng hieäu quaû). Phöông phaùp quaûn lyù caùc doanh nghieäp sau khi khoaùn kinh doanh vaø cho thueâ ñöôïc thay ñoåi, khoâng aùp duïng phöông thöùc truyeàn thoáng quaûn lyù baèng giaù trò. Tuy khoaùn kinh doanh vaø cho thueâ doanh nghieäp coù ñem laïi keát quaû toát cho caùc DNNN ôû moät soá ngaønh nhaát ñònh, nhöng kinh nghieäm nhieàu nöôùc, vieäc khoaùn kinh doanh vaø cho thueâ doanh nghieäp chæ laø nhöõng giaûi phaùp trung gian, ít ñem laïi keát quaû beàn vöõng. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø vaán ñeà sôû höõu chöa ñöôïc giaûi quyeát döùt ñieåm. 1.3.2.3 Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa Doanh nghieäp nhaø nöôùc : Moät soá DNNN duø theá naøo thì cuõng vaãn toàn taïi do vò trí cuûa noù quaù quan troïng neân khoâng theå giaûi theå hay chuyeån ñoåi sôû höõu. Keát quaû laø, ngay caû khi soá löôïng caùc DNNN giaûm ñi ñaùng keå, khoâng coù gì ñaûm baûo laø caùc DNNN coøn laïi seõ hoaït ñoäng toát hay gaùnh naëng ñoái vôùi ngaân saùch Nhaø nöôùc seõ bò loaïi tröø. Vì vaäy, ñi ñoâi vôùi giaûi theå, chuyeån ñoåi sôû höõu, caùc DNNN coøn laïi cuõng caàn phaûi coù söï caûi caùch ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. Neáu nhö giaûi theå, chuyeån ñoåi sôû höõu khoâng theå aùp duïng ñoái vôùi caùc doanh nghieäp naøy thì chæ coøn caùch laø phaûi naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa chuùng baèng caùch ñaët caùc DNNN tröôùc söùc eùp caïnh tranh thò tröôøng treân cô sôû ngaân saùch ngaët ngheøo vaø nhöõng muïc tieâu doanh lôïi roõ raøng. Muïc ñích chuû yeáu laø laøm cho caùc DNNN ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu vôùi chi phí ít nhaát, naâng cao hieäu suaát cuûa DNNN vaø taêng cöôøng tính minh baïch, coâng khai cuûa moïi hoaït ñoäng. Theo höôùng naøy, 25 caùc nöôùc ñaõ tieán haønh dôõ boû nhöõng haøng raøo ngaên trôû caïnh tranh vaø ñaët caùc DNNN vaøo theá buoäc phaûi caïnh tranh thöïc söï vôùi caùc ñoâí thuû khaùc treân thöông tröôøng moät caùch bình ñaúng. Noùi chung, thuùc ñaåy caïnh tranh ñöôïc tieán haønh treân hai höôùng : Thöù nhaát : Côûi troùi cho caùc DNNN khoûi nhöõng raøng buoäc vaø haïn cheá veà giaù caû, ngöôøi cung caáp nguyeân lieäu, thò tröôøng tieâu thuï ...Nhöõng haïn cheá naøy ñaõ laø nhöõng gaùnh naëng aûnh höôûng tôùi khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng cuûa doanh nghieäp. Thöù hai : Xoùa boû nhöõng ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi cuûa caùc DNNN, nhöõng lôïi theá maø caùc DNNN coù theå döïa vaøo ñeå caûn trôû caïnh tranh bình ñaúng. Noùi toùm laïi, caùc DNNN phaûi ñöôïc ñoái xöû ngang baèng vôùi caùc doanh nghieäp tö nhaân, khoâng coù nhöõng ñaëc quyeàn cuõng nhö nhöõng baát lôïi. 1.4 NHÖÕNG TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN NEÀN KINH TEÁ KHI VIEÄT NAM GIA NHAÄP WTO : 1.4.1 Veà toå chöùc thöông maïi theá giôùi – WTO : Noùi ñeán toaøn caàu hoùa kinh teá khoâng theå khoâng noùi ñeán Toå chöùc thöông maïi theá giôùi-WTO (xem phuï luïc1). Cuøng vôùi Ngaân haøng theá giôùi – WB vaø Quyõ tieàn teä theá giôùi – IMF, WTO ñoùng vai troø quan troïng trong quaù trình naøy. Ngaøy naøy, trong xu theá hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, haàu heát caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu höôùng tôí ngoâi nhaø chung cuûa hoaït ñoäng thöông maïi theá giôùi laø WTO, Vieät Nam cuõng khoâng naèm ngoaøi xu theá naøy. Tuy raèng, WTO khoâng phaûi laø toå chöùc mang laïi coâng baèng cho moïi quoác gia, song vôùi vieäc tham gia vaøo toå chöùc naøy, Vieät Nam cuøng caùc nöôùc nhoû khaùc coù theå lieân keát ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa mình. 26 Nhö ñaõ noùi ôû treân, trong xu theá toaøn caàu hoùa kinh teá ngaøy caøng maïnh meõ, duø muoán hay khoâng Vieät Nam cuõng khoâng theå ñöùng ngoaøi toå chöùc thöông maïi lôùn nhaát haønh tin naøy. Vieät Nam chính thöùc noäp ñôn gia nhaäp WTO töø naêm 1995. Töø ñoù ñeán nay, Vieät Nam ñaõ traõi qua 10 voøng ñaøm phaùn vaø trieån voïng coù theå gia nhaäp WTO vaøo naêm 2005 hoaëc 2006. Khi ñaõ laø thaønh vieân cuûa WTO, Vieät Nam seõ chòu söï taùc ñoäng lôùn ñoái vôùi neàn kinh teá, phaûi môû cöûa thò tröôøng, haïn cheá ñoäc quyeàn, nhieàu chính saùch, heä thoáng thueá, phaùp luaät cuõng phaûi thay ñoåi. Sau ñaây, luaän vaên seõ ñeà caäp moät soá taùc ñoäng ñoái vôùi neàn kinh teá khi Vieät Nam gia nhaäp WTO. 1.4.2 Nhöõng taùc ñoäng tích cöïc-thôøi cô ñoái vôùi kinh teá Vieät Nam : - Môû roäng, ña daïng thò tröôøng xuaát khaåu vaø ñoái taùc thöông maïi. Gia nhaäp WTO, Vieät Nam seõ gia nhaäp vaøo moät heä thoáng thöông maïi môû roäng, töï do, bình ñaúng caïnh tranh, vôùi nhieàu cô hoäi ñeå tieáp caän thò tröôøng 148 quoác gia. Ñieàu naøy theå hieän ôû choã, thoâng qua caùc hieäp ñònh thöông maïi song phöông, ña phöông, chuùng ta seõ tieáp caän ñöôïc thò tröôøng theá giôùi theo nguyeân taéc toái hueä quoác vaø nguyeân taéc ñoái xöû quoác gia. Vieät Nam môû roäng ñöôïc thò tröôøng xuaát khaåu vì haøng raøo thueá quan vaø phi thueá quan seõ giaûm, ñaëc bieät laø Vieät Nam seõ höôûng nhöõng ñieàu khoaûn öu ñaõi daønh cho caùc nöôùc ñang vaø keùm phaùt trieån. - Taêng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi, tieáp thu coâng ngheä môùi vaø phöông thöùc quaûn lyù tieán tieán, goùp phaàn naâng cao trình ñoä ñoäi nguõ quaûn lyù kinh doanh. Töø ñoù laøm taêng söùc caïnh tranh, taïo tö duy laøm aên môùi, thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu kinh teá, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh. - Taïo söùc eùp thuùc ñaåy Nhaø nöôùc caûi caùch thuû tuïc haønh chính, xaây döïng, ñieàu chænh heä thoáng phaùp luaät phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Bôûi leõ, khi gia nhaäp caùc toå chöùc quoác teá nhö AFTA, WTO…thì Vieät Nam phaûi tuaân thuû luaät leä cuûa 27 caùc toå chöùc naøy. Ñieàu naøy seõ giuùp caùc doanh nghieäp giaûm ñöôïc thôøi gian vaø chi phí trong caùc khaâu laøm thuû tuïc, goùp phaàn naâng cao söùc caïnh tranh. - Coù ñieàu kieän toát hôn trong vieäc giaûi quyeát tranh chaáp thöông maïi moät caùch bình ñaúng vôùi caùc quoác gia khaùc. 1.4.3 Nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc-thaùch thöùc ñoái vôùi kinh teá Vieät Nam : - Söùc eùp caïnh tranh leân caùc doanh nghieäp trong nöôùc noùi chung vaø DNNN noùi rieâng taêng leân. Trong khi caùc doanh nghieäp cuûa Vieät Nam chuû yeáu laø caùc doanh nghieäp coù qui moâ vöøa vaø nhoû, kinh nghieäm thöông tröôøng chöa nhieàu, naêng löïc caïnh tranh coøn haïn cheá. - Moät soá maët haøng xuaát khaåu chieán löôïc cuûa Vieät Nam coøn phuï thuoäc vaøo söï thay ñoåi cuûa giaù caû theá giôùi. Beân caïnh ñoù, kinh teá theá giôùi luoân bieán ñoäng laøm cho xuaát khaåu gaëp nhieàu khoù khaên, ñaëc bieät khi chuùng ta hoäi nhaäp caøng saâu thì vaán ñeà caøng trôû neân phöùc taïp. - Tranh chaáp thöông maïi quoác teá ñang dieãn ra khaù phoå bieán nhöng Vieät Nam laïi chöa chuaån bò toát khaû naêng cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát trong vieäc giaûi quyeát tranh chaáp thöông maïi, cuõng nhö chöa coù nhöõng giaûi phaùp phoøng ngöøa tranh chaáp thöông maïi. Keát luaän chöông 1: Coù nhieàu quan nieäm khaùc nhau veà DNNN. Tuy nhieân, coù theå khaùi quaùt ra nhöõng ñieåm chung cuûa caùc DNNN : Nhaø nöôùc chieám treân 50% voán cuûa DN, nhôø ñoù Nhaø nöôùc coù theå gaây aûnh höôûng coù tính chi phoái tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñoái vôùi caùc DN; caùc DN ñeàu toå chöùc theo cheá ñoä coâng ty laø moät phaùp nhaân; nguoàn thu chuû yeáu ñeàu töø hoaït ñoäng kinh doanh vaø thöôøng phaûi thöïc hieän song song caû 28 muïc tieâu sinh lôïi laãn muïc tieâu xaõ hoäi. Vieäc xuaát hieän DNNN laø moät taát yeáu vaø phuï thuoäc vaøo moãi quoác gia maø DNNN ñaûm nhaän moät soá vai troø nhaát ñònh. Maëc duø DNNN coù taàm quan troïng ñaëc bieät nhöng ña phaàn caùc DNNN ôû caùc nöôùc ñeàu coù moät ñaëc tröng chung ñoù laø hoaït ñoäng keùm hieäu quaû. Ñöùng tröôùc boái caûnh ñoù, xu höôùng ñoåi môùi DNNN ñaõ xuaát hieän treân theá giôùi baét ñaàu töø nhöõng naêm 1970 vaø keùo daøi cho ñeán nay. Quaù trình ñoåi môùi DNNN thoâng thöôøng ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc : Ñaùnh giaù, phaân loaïi DNNN; Giaûi theå vaø chuyeån ñoåi sôû höõu DNNN vaø Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DNNN. Hieän nay, trong boái caûnh chuaån bò gia nhaäp WTO, Vieät Nam ñöùng tröôùc yeâu caàu phaûi ñaåy nhanh hôn nöõa quaù trình ñoåi môùi DNNN, höôùng tôùi naâng cao naêng löïc caïnh tranh, nhaèm ñaùp öùng caùc yeâu caàu hoäi nhaäp. 29 CHÖÔNG 2 : THÖÏC TRAÏNG, HIEÄU QUAÛ SAÉP XEÁP, ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC VAØ ÑAÙNH GIAÙ QUAÙ TRÌNH HOÄI NHAÄP KINH TEÁ QUOÁC TEÁ CUÛA VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA. 2.1 QUAÙ TRÌNH SAÉP XEÁP, ÑOÅI MÔÙI DOANH NGHIEÄP NHAØ NÖÔÙC ÔÛ VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA. Moät thôøi gian daøi thöïc hieän cô cheá kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung laøm cho caùc DNNN vöøa thieáu tính naêng ñoäng saùng taïo vöøa mang tính chaát ñoäc quyeàn do caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh coøn quaù non keùm. Khi chuyeån sang cô cheá thò tröôøng, tröôùc tieân Nhaø nöôùc xoùa boû cô cheá bao caáp vaø giao quyeàn chuû ñoäng cho doanh nghieäp, giaûm söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc, aùp duïng caùc yeáu toá cuûa thò tröôøng, do vaäy tính naêng ñoäng cuûa caùc DNNN ñaõ ñöôïc kích thích. Nhöng vì Nhaø nöôùc chöa coù heä thoáng cô cheá quaûn lyù vó moâ ñoàng boä vaø coù hieäu löïc cao cho neân nhieàu DNNN ñaõ vöôït khoûi taàm kieåm soaùt cuûa Nhaø nöôùc. Nhaø nöôùc caàn coù bieän phaùp ñeå giaûm bôùt soá doanh nghieäp khoâng caàn thieát phaûi naém giöõ nhaèm taïo thuaän lôïi cho vieäc ñieàu haønh quaûn lyù. Do vaäy, Chính phuû ñaõ tieán haønh cô caáu laïi DNNN nhaèm giaûm bôùt doanh nghieäp thua loã, keùm hieäu quaû. Theo phöông höôùng ñoù, coâng cuoäc ñoåi môùi DNNN ñöôïc thöïc hieän theo höôùng toaøn dieän vaø laâu daøi, bao goàm nhöõng vaán ñeà chuû yeáu sau : Thöù nhaát : Ñoåi môùi cô cheá quaûn lyù DNNN, laøm cho DNNN töï chuû, töï chòu traùch nhieäm, thöïc hieän haïch toaùn kinh doanh theo cô cheá thò tröôøng; ñoåi môùi veà 30 keá hoaïch, taøi chính, thò tröôøng vaø veà toå chöùc boä maùy caùn boä. Ñoàng thôøi ñoåi môùi quaûn lyù Nhaø nöôùc theo höôùng xoùa boû cheá ñoä chuû quaûn cuûa caùc cô quan haønh chính Nhaø nöôùc ñoái vôùi DNNN. Thöù hai : Cô caáu laïi khu vöïc DNNN nhaèm tích luõy vaø taäp trung voán. Hình thaønh vaø phaùt trieån moät soá doanh nghieäp môùi coù trình ñoä coâng ngheä cao vaø coù söùc caïnh tranh. Saùp nhaäp, giaûi theå, cho phaù saûn nhöõng DNNN yeáu keùm, thua loã keùo daøi. Thöù ba : Toå chöùc, cuûng coá vaø phaùt trieån caùc TCT NN nhaèm taäp trung nguoàn löïc vaøo caùc ngaønh then choát maø Nhaø nöôùc caàn chi phoái. Nhìn chung, caùc TCT NN ñaõ chi phoái ñöôïc caùc ngaønh, caùc lónh vöïc then choát cuûa neàn kinh teá vaø ñaõ trôû thaønh coâng cuï quan troïng ñeå Nhaø nöôùc ñieàu tieát, quaûn lí vó moâ neàn kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng XHCN, baûo ñaûm caùc caân ñoái lôùn cuûa neàn kinh teá. Thöù tö : Ñeå huy ñoäng theâm voán, taïo theâm ñoäng löïc thuùc ñaåy saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån, tieán haønh CPH nhöõng doanh nghieäp maø Nhaø nöôùc khoâng caàn naém giöõ 100% voán. Cuøng vôùi quaù trình CPH, Nhaø nöôùc chuû tröông ñeå moät soá DNNN ñaàu tö moät phaàn voán laäp coâng ty coå phaàn môùi. Thöù naêm : Ñeå söû duïng coù hieäu quaû taøi saûn Nhaø nöôùc, baûo ñaûm vieäc laøm vaø thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng, thöïc hieän giao, baùn vaø khoaùn kinh doanh, cho thueâ nhöõng DNNN coù quy moâ nhoû, thua loã keùo daøi. Trong caùc ñôït, giai ñoaïn khaùc nhau, quaù trình ñoåi môùi DNNN ñöôïc tieán haønh keát hôïp nhieàu noäi dung neâu treân hoaëc chæ thieân veà moät, hai noäi dung naøo ñoù. Moãi ñôït, giai ñoaïn thöôøng gaén lieàn vôùi vieäc ñoåi môùi tö duy, quan ñieåm veà DNNN noùi rieâng vaø moâ hình kinh teá noùi chung vaø moãi ñôït, giai ñoaïn laïi gaén lieàn vôùi vieäc ban haønh vaø thöïc hieän caùc vaên baûn phaùp quy cuûa Nhaø nöôùc. 31 Sau ñaây, luaän vaên seõ ñeà caäp moät soá khía caïnh cuûa quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN töø naêm 1990 cho ñeán nay vaø ñöôïc chia laøm 3 giai ñoaïn : Giai ñoaïn 1990 – 1993; Giai ñoaïn 1994 – 1997; Giai ñoaïn 1998 – 2003. 2.1.1 Giai ñoaïn töø 1990 ñeán 1993 : Ñaây laø giai ñoaïn ñaàu tieân kieåm keâ, ñaùnh giaù vaø raø soaùt laïi soá DNNN caàn thieát, xaùc ñònh caùc doanh nghieäp coù theå tieáp tuïc toàn taïi vaø hoaït ñoäng theo Quyeát ñònh 315 /HÑBT ngaøy 01/09/1990 vaø Nghò ñònh 388/HÑBT ngaøy 20/11/1991 veà cô cheá thaønh laäp, ñaêng kyù vaø giaûi theå DNNN. Ñoàng thôøi, ôû giai ñoaïn naøy cuõng ñaõ trieån khai moät böôùc vieäc caûi caùch cô cheá quaûn lyù : Nhaø nöôùc trao quyeàn quaûn lyù vaø söû duïng voán, traùch nhieäm baûo toaøn voán cho doanh nghieäp. Ñaùng chuù yù trong giai ñoaïn naøy laø ñaõ coù chuû tröông sô boä veà coå phaàn hoùa DNNN theo Quyeát ñònh soá 202/CT ngaøy 08/06/1992, thí ñieåm coå phaàn hoùa moät soá doanh nghieäp. i) Veà saép xeáp laïi DNNN : Nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, Chính phuû ñaõ ban haønh Quyeát ñònh 315 /HÑBT veà chaán chænh vaø toå chöùc laïi saûn xuaát kinh doanh trong khu vöïc kinh teá quoác doanh. Quyeát ñònh naøy laø vaên baûn ñaàu tieân cuûa Chính phuû ñeà caäp ñeán vieäc saép xeáp DNNN. Quyeát ñònh naøy yeâu caàu caùc doanh nghieäp raø soaùt laïi chöùc naêng hoaït ñoäng kinh doanh, raø soaùt laïi caùc yeáu toá saûn xuaát kinh doanh : thò tröôøng, coâng ngheä, voán, toå chöùc lao ñoäng, toå chöùc boä maùy, soaùt xeùt laïi tình traïng taøi chính doanh nghieäp, vieäc chaáp haønh kyû luaät taøi chính, keá toaùn, thoáng keâ. Nhöõng doanh nghieäp khoâng tieâu thuï ñöôïc saûn phaåm, khoâng thöïc hieän ñöôïc nhieäm vuï kinh doanh, lieân tieáp thua loã trong thôøi gian daøi, khoâng coù khaû naêng thanh toaùn vaø khoâng theå khaéc phuïc ñöôïc baèng caùc bieän phaùp nhö : chuyeån höôùng saûn xuaát kinh 32 doanh, ñaàu tö trang bò laïi, caùc bieän phaùp chaán chænh khaùc vôí söï giuùp ñôõ cuûa caáp treân…coù theå bò tuyeân boá giaûi theå. Tuy nhieân, muïc tieâu saép xeáp laïi DNNN cuûa Quyeát ñònh 315 /HÑBT chöa ñöôïc xaùc ñònh roõ neân böôùc ñi, bieän phaùp vaø thuû tuïc saép xeáp thieáu cuï theå. Ñaëc bieät laø chính saùch xaõ hoäi sau khi saép xeáp chöa phuø hôïp cho neân nhieàu DNNN ñaõ coù chuû tröông giaûi theå nhöng khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Ñeå tieáp tuïc chuû tröông saép xeáp DNNN, ngaøy 20/11/1991 Chính phuû ban haønh Nghò ñònh 388/HÑBT qui ñònh vieäc thaønh laäp vaø giaûi theå DNNN. Theo Nghò ñònh naøy, caùc doanh nghieäp phaûi ñöôïc thaønh laäp laïi, ñaêng kyù laïi vaø ñieàu naøy coù taùc duïng loaïi boû nhöõng doanh nghieäp laøm aên thua loã keùo daøi, ñoàng thôøi kieåm soaùt ñöôïc soá löôïng caùc DNNN ñaõ ñöôïc thaønh laäp moät caùch traøn lan trong nhöõng naêm tröôùc ñaây. Nghò ñònh 388/HÑBT theå hieän moät chuû tröông lôùn cuûa Chính phuû trong vieäc saép xeáp DNNN. Ñaây laø laàn ñaàu tieân Nhaø nöôùc qui ñònh caùc ñieàu kieän toái thieåu veà voán phaùp ñònh, ngaønh ngheà kinh doanh, qui moâ nhoû nhaát, luaän chöùng veà thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm trong vieäc thaønh laäp DNNN. Rieâng veà vieäc coå phaàn hoùa, Quyeát ñònh soá 143/HÑBT ngaøy 10-5-1990 cuûa HÑBT veà toång keát thöïc hieän Quyeát ñònh 217/HÑBT ngaøy 14-11-1987, caùc Nghò ñònh 50/HÑBT ngaøy 20-3-1988 vaø 98/HÑBT ngaøy 2-6-1988 veà vieäc tieáp tuïc ñoåi môùi quaûn lí xí nghieäp quoác doanh ñaõ ñeà ra yeâu caàu thí ñieåm chuyeån xí nghieäp quoác doanh thaønh coâng ty coå phaàn ñoái vôùi moät soá ít caùc xí nghieäp tieâu bieåu coù ñuû ñieàu kieän. Ngaøy 8-6-1992, Chuû tòch HÑBT (nay laø Thuû töôùng Chính phuû) ñaõ ban haønh Chæ thò soá 202/CT veà vieäc thí ñieåm chuyeån moät soá DNNN thaønh coâng ty coå phaàn. Sau ñoù, ngaøy 4-3-1993, Thuû töôùng Chính phuû ban haønh tieáp Chæ thò soá 33 84/TTg veà vieäc xuùc tieán thöïc hieän thí ñieåm CPH DNNN vaø giaûi phaùp ña daïng hoùa hình thöùc sôû höõu ñoái vôùi DNNN. Chæ thò soá 202/CT ñaõ choïn baûy doanh nghieäp laøm thí ñieåm, ñoàng thôøi giao nhieäm vuï cho moãi boä, uûy ban nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông choïn töø moät ñeán hai doanh nghieäp ñeå toå chöùc thí ñieåm chuyeån thaønh coâng ty coå phaàn. Theo Chæ thò soá 202/CT vaø Chæ thò 84/TTg ñaõ chuyeån ñöôïc naêm DNNN thaønh coâng ty coå phaàn. ii) Veà cô cheá quaûn lyù taøi chính : Naêm 1990, Nhaø nöôùc thöïc hieän thí ñieåm trao quyeàn quaûn lyù vaø söû duïng voán, traùch nhieäm baûo toaøn voán cho DNNN. Chæ thò soá 138/CT cuûa Chuû tòch HÑBT ngaøy 25-4-1991 veà vieäc môû roäng dieän trao quyeàn söû duïng, traùch nhieäm baûo toaøn vaø phaùt trieån voán saûn xuaát kinh doanh cho caùc ñôn vò cô sôû kinh teá quoác doanh laø moät moác quan troïng taïo ra söï thay ñoåi veà chaát trong vieäc quaûn lyù voán vaø taøi saûn DNNN. Trong thôøi kì naøy, Nhaø nöôùc ñaõ chuyeån töø phöông phaùp quaûn lí tröïc tieáp vieäc ñaàu tö voán vaø taøi saûn ôû DNNN sang hình thöùc giao cho taäp theå caùn boä, coâng nhaân vieân chöùc vaø giaùm ñoác tröïc tieáp quaûn lí, söû duïng ñeå saûn xuaát kinh doanh. iii)Veà quan heä giöõa Nhaø nöôùc vaø Doanh nghieäp : Theo nghò ñònh 15/CP ngaøy 2-3-1993, Chính phuû ñaõ qui ñònh laïi nhieäm vuï, quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa caùc Boä treân töøng lónh vöïc quaûn lí Nhaø nöôùc veà kinh teá theo höôùng giaûm bôùt chöùc naêng chuû quaûn cuûa caùc Boä, chæ coøn laïi boán nhieäm vuï chuû yeáu: -Quyeát ñònh thaønh laäp, taùch nhaäp, giaûi theå DNNN ; -Giao quyeàn söû duïng voán vaø taøi saûn cho doanh nghieäp; -Boå nhieäm giaùm ñoác, phoù giaùm ñoác doanh nghieäp; 34 -Kieåm soaùt hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. * Sau giai ñoaïn naøy, soá löôïng caùc DNNN ñaõ ñöôïc thu heïp ñaùng keå. Theo Quyeát ñònh 315/HÑBT vaø Nghò ñònh 388/HÑBT, ñaõ coù hôn 3000 DNNN ñöôïc saùp nhaäp vaø gaàn 2000 DNNN bò giaûi theå. Ñeán giöõa naêm 1994, soá DNNN chæ coøn 6.264 doanh nghieäp, töùc laø giaûm ñi gaàn moät nöûa. 2.1.2 Giai ñoaïn töø 1994 ñeán 1997 : Muïc tieâu ñoåi môùi DNNN ôû giai ñoaïn naøy laø tieáp tuïc saép xeáp toång theå ñeå hình thaønh moät heä thoáng DNNN, ñoàng thôøi thöïc hieän moät böôùc taäp trung hoùa baèng vieäc thaønh laäp caùc TCT lôùn vaø vöøa. Ñaëc bieät, trong giai ñoaïn naøy, Luaät DNNN ñöôïc Quoác hoäi thoâng qua (ngaøy 20-4-1995) ñaùnh daáu söï chuyeån bieán quan troïng trong vieäc taïo laäp khung phaùp lyù cho DNNN, cho vieäc trieån khai noäi dung ñoåi môùi DNNN. i) Veà saép xeáp laïi DNNN : Theo Quyeát ñònh 90/TTg vaø 91/TTg ngaøy 7-3-1994 cuûa Thuû töôùng Chính phuû, Nhaø nöôùc thöïc hieän moät böôùc vieäc saép xeáp laïi DNNN, thaønh laäp caùc TCT 90, TCT 91; xoùa boû caùc LHXN, caùc TCT coù tính chaát haønh chính trung gian. Ngoaøi ra, sau khi töøng DNNN ñaõ ñöôïc xem xeùt thaønh laäp laïi theo Nghò ñònh 388/HÑBT, ñeå höôùng daãn caùc Boä, ngaønh ôû trung öông vaø caùc tænh, thaønh phoá xaây döïng phöông aùn toång theå tieáp tuïc saép xeáp DNNN phuø hôïp vôùi quy hoaïch ngaønh, laõnh thoå vaø trieån khai thöïc hieän Luaät DNNN, ngaøy 25-8-1995, Thuû töôùng Chính phuû ban haønh Chæ thò 500/TTg “Veà vieäc khaån tröông toå chöùc, saép xeáp laïi DNNN”. Vieäc toå chöùc, saép xeáp laïi DNNN theo Chæ thò naøy nhaèm höôùng caùc DNNN ñi vaøo hoaït ñoäng theo Luaät DNNN, keát hôïp vôùi vieäc xoùa boû daàn cheá ñoä Boä chuû quaûn vaø caáp haønh chính chuû quaûn, töøng böôùc khaéc phuïc tình traïng coù 35 nhieàu DNNN hoaït ñoäng cuøng ngaønh ngheà treân cuøng ñòa baøn nhöng laïi do nhieàu Boä, ngaønh, ñòa phöông quaûn lí. Ñoái vôùi caùc DNNN ñaõ ñöôïc thaønh laäp laïi theo Nghò ñònh 388/HÑBT ñang laøm aên coù hieäu quaû vaø phuø hôïp vôùi quy hoaïch, thì khoâng phaûi laøm thuû tuïc thaønh laäp laïi. Ñoái vôùi caùc DNNN tuy ñaõ ñöôïc thaønh laäp laïi theo Nghò ñònh soá 388/HÑBT nhöng hieäu quaû thaáp, quy moâ nhoû thì coù theå toå chöùc laïi thoâng qua vieäc hôïp nhaát hoaëc saùp nhaäp ñeå laøm aên coù hieäu quaû hôn hoaëc thaønh laäp caùc DNNN lôùn coù HÑQT. DNNN cuûa ñòa phöông coù theå laø thaønh vieân cuûa caùc TCT NN. DNNN thuoäc Trung öông quaûn lí coù theå chuyeån cho ñòa phöông ñeå saép xeáp laïi theo ñòa baøn laõnh thoå. Yeâu caàu cuûa Chæ thò laø phaûi phaân roõ DNNN hoaït ñoäng coâng ích vaø DNNN hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Ñeå trieån khai vieäc thi haønh Luaät DNNN, ngaøy 28-8-1996, Chính phuû ñaõ ban haønh Nghò ñònh 50/CP veà vieäc thaønh laäp, toå chöùc laïi, giaûi theå, phaù saûn DNNN vaø sau ñoù, ngaøy 28-4-1997 laø Nghò ñònh 38/CP söûa ñoåi boå sung moät soá ñieàu cuûa Nghò ñònh 50/CP Caùc nghò ñònh treân ñaõ quy ñònh nhöõng ngaønh, lónh vöïc ñöôïc öu tieân xem xeùt khi thaønh laäp DNNN. Ñoù laø nhöõng ngaønh, lónh vöïc, ñòa baøn hoaït ñoäng maø ôû ñoù DNNN phaûi coù maët ñeå ñieàu tieát, höôùng daãn, thuùc ñaåy söï taêng tröôûng neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn. Ñoàng thôøi, caùc nghò ñònh cuõng quy ñònh voán ñieàu leä taïi thôøi ñieåm thaønh laäp khoâng thaáp hôn möùc voán phaùp ñònh cuûa ngaønh ngheà kinh doanh. Veà coå phaàn hoùa, trong giai ñoaïn naøy, treân cô sô ñaùnh giaù keát quaû trieån khai thí ñieåm CPH trong giai ñoaïn tröôùc,._.h voán Nhaø nöôùc. Vôùi moâ hình Coâng ty ñaàu tö taøi chính, Nhaø nöôùc chuyeån töø cô cheá caáp phaùt voán sang cô cheá Nhaø nöôùc ñaàu tö voán vaøo doanh nghieäp, xaùc laäp roõ quyeàn sôû höõu veà voán cuûa Nhaø nöôùc vaø quyeàn söû duïng voán cuûa DNNN, chuyeån phöông thöùc quaûn lyù taøi chính mang tính haønh chính ñoái vôùi doanh nghieäp coù voán Nhaø 76 nöôùc sang phöông thöùc kinh doanh voán theo cô cheá thò tröôøng. Bieán quan heä Nhaø nöôùc – doanh nghieäp töø quan heä caáp treân – caáp döôùi mang naëng tính xin – cho sang quan heä giöõa hai ñoái taùc goùp voán, nhaèm söû duïng voán coù hieäu quaû, baûo toaøn vaø phaùt trieån voán Nhaø nöôùc ñaõ ñaàu tö vaøo doanh nghieäp. Töø ñoù taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå thöïc hieän nhanh quaù trình coâng ty hoùa DNNN vaø xoùa boû cheá ñoä chuû quaûn cuûa cô quan haønh chính. Toång coâng ty ñaàu tö vaø kinh doanh voán Nhaø nöôùc laø moät moâ hình toång coâng ty môùi, chæ môùi ñöôïc Luaät DNNN naêm 2003 qui ñònh nhöõng noäi dung coù tính nguyeân taéc. Vì vaäy phaûi gaáp ruùt ban haønh nhöõng höôùng daãn cuï theå nhaèm taïo ñieàu kieän phaùp lyù roõ raøng hôn cho loaïi hình Toång coâng ty naøy ñi vaøo hoaït ñoäng. 3.3.3 Cuûng coá, phaùt trieån caùc toång coâng ty Nhaø nöôùc thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá : Taäp ñoaøn kinh teá laø doanh nghieäp coù qui moâ lôùn goàm nhieàu thaønh vieân coù quan heä veà voán vaø hôïp taùc kinh doanh theo cheá ñoä haïch toaùn nhieàu caáp, ñuû söùc maïnh veà voán, coâng ngheä. Caàn chuù yù raèng, taäp ñoaøn kinh teá khaùc haún vôùi Toång coâng ty, theå hieän treân caùc maët sau : -Taùch khoûi quan heä chuû quaûn toaøn dieän. Chòu söï höôùng daãn, giaùm saùt, kieåm tra cuûa caùc cô quan chöùc naêng veà nhöõng lónh vöïc coù lieân quan. -Taäp ñoaøn kinh teá khoâng nhaát thieát phaûi hoaït ñoäng theo ngaønh kinh teá maø coù xu höôùng hoaït ñoäng ña ngaønh. Coù ñuû söùc maïnh veà taøi chính, ñuû söùc caïnh tranh vaø ñaàu tö treân phaïm vi quoác teá. -Ngöôøi laõnh ñaïo toái cao cuûa taäp ñoaøn phaûi coù toaøn quyeàn trong vieäc phaân phoái, nhaân söï vv…theo ñuùng luaät phaùp. 77 -Phaûi coù coâng ty taøi chính, ngaân haøng rieâng ñeå huy ñoäng voán, ñieàu hoøa voán phuïc vuï yeâu caàu phaùt trieån vaø ñaàu tö cuûa taäp ñoaøn. -Caùc doanh nghieäp thaønh vieân ñöôïc hình thaønh theo quan heä coâng ty meï- coâng ty con. Caùc TCT hieän nay chöa trôû thaønh caùc taäp toaøn kinh doanh maïnh nhö muïc ñích cuûa Ñaûng, Chính phuû cuõng nhö mong muoán cuûa caùc TCT. Ñeå coù theå phaùt trieån caùc Toång ty thaønh moâ hình taäp ñoaøn kinh teá nhö treân caàn phaûi thöïc hieän moät soá giaûi phaùp theo höôùng nhö sau : * Baèng nhieàu bieän phaùp giuùp cho caùc caù nhaân, caùc toå chöùc trong moïi thaønh phaàn kinh teá nhaän thöùc veà moâ hình TÑKD ñeå hoï thaáy raèng TÑKD laø moät hình thöùc hôïp taùc môùi, phuø hôïp vaø phaùt huy theá maïnh trong neàn kinh teá thò tröôøng. Ñaëc bieät laø trong xu theá hoäi nhaäp khu vöïc vaø theá giôùi thì TÑKD laø moâ hình phuø hôïp ñeå caïnh tranh, môû roäng thò tröôøng vaø chieám lónh thò phaàn. Treân cô sôû nhaän thöùc ñuùng veà TÑKD, caùc doanh nghieäp seõ coù söï löïa choïn toái öu vaø coù quyeát ñònh khi tham gia TCT. Hình thöùc naøy seõ coù hieäu quaû hôn moâ hình TCT chæ bao goàm caùc DNNN cuûa moät ngaønh, ñöôïc thaønh laäp theo yù chí chuû quan cuûa caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc. * Naâng cao vai troø chuû sôû höõu cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò. Cô caáu hoäi ñoàng quaûn trò neân bao goàm ñaïi dieän Boä taøi chính, Boä chuyeân ngaønh, ñaïi dieän ngöôøi lao ñoäng. Ngoaøi ra coù theå môøi moät soá chuyeân gia gioûi veà quaûn trò tham gia. Giao traùch nhieäm cho Hoäi ñoàng quaûn trò veà baûo toaøn vaø phaùt trieån voán, chieán löôïc kinh doanh, giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa TCT, tuyeån choïn vaø baõi mieãn Ban giaùm ñoác. Moãi thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi phaùt huy heát naêng löïc cuûa mình, töø boû loái laøm vieäc cuõ nhö coâng chöùc haønh chính. Hoäi ñoàng quaûn trò phaûi taïo ñieàu 78 kieän cho caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng, naâng cao hieäu quaû cuûa TCT, laø choã döïa vöõng chaéc cho Toång Giaùm ñoác. * Neáu cöû caùn boä Nhaø nöôùc tham gia Hoäi ñoàng quaûn trò, caàn caân nhaéc kyõ, löïa choïn caùn boä vöøa coù phaåm chaát ñaïo ñöùc, vöøa coù naêng löïc chuyeân moân. Xaây döïng boä maùy tröïc tieáp chæ ñaïo, kieåm tra giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc TCT, giaûi quyeát nhöõng vöôùng maéc trong quaù trình hoaït ñoäng. Cô quan naøy vöøa coù thaåm quyeàn quyeát ñònh, vöøa coù trình ñoä chæ ñaïo, ñònh höôùng, giaùm saùt hoaït ñoäng. * Ña daïng hoùa saûn xuaát kinh doanh, chuyeån töø TCT ñôn ngaønh sang TCT ña ngaønh, ña saûn phaåm, vöøa ñaùp öùng nhu caàu ña daïng cuûa thò tröôøng, vöøa haïn cheá ruûi ro trong ñaàu tö. * Khoâng ngöøng môû roäng phaïm vi hoaït ñoäng, ñöa TCT thaønh Taäp ñoaøn kinh doanh ña quoác gia baèng caùch môû roäng lieân doanh, lieân keát, môû roäng nhieàu vaên phoøng ñaïi dieän, tìm kieám ñoái taùc, tham gia ñaáu thaàu trong vaø ngoaøi nöôùc. * Thöïc hieän chuyeân moân hoùa caùc doanh nghieäp thaønh vieân treân cô sôû phaùt huy theá maïnh cuûa töøng doanh nghieäp, vöøa chuyeân moân hoùa saûn xuaát, vöøa traùnh choàng cheùo truøng laëp veà saûn phaåm, veà thò tröôøng. Beân caïnh ñoù cuõng caàn xaây döïng moái lieân keát giöõa caùc doanh nghieäp trong TCT vôùi caùc doanh nghieäp ngoaøi TCT, taïo maïng löôùi veä tinh caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ngoaøi TCT. * Haïn cheá toái ña vaø daàn trieät tieâu caïnh tranh noäi boä trong caùc TCT, höôùng söùc maïnh caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû beân ngoaøi thò tröôøng. Neáu chæ coù caïnh tranh noäi boä thì neân giaûi taùn TCT ñeå caùc doanh nghieäp töï caïnh tranh; Neáu coù caïnh tranh khoác lieät vôùi beân ngoaøi thì neân cuûng coá TCT vaø caùc doanh nghieäp thaønh vieân; Neáu khoâng coù caïnh tranh caû beân trong laãn beân ngoaøi thì seõ hình thaønh ñoäc quyeàn nghieâm troïng vaø caàn giaûi taùn ñeå caïnh tranh hoaëc taïo ra ñoái thuû caïnh tranh môùi. Coù nhö vaäy TCT môùi bieåu loä söùc maïnh vaø ñaït muïc tieâu ñeà ra. 79 * Chæ thaønh laäp TCT treân cô sôû nhaän thöùc ñuùng, töï nguyeän, xuaát phaùt töø thöïc teá hoaït ñoäng, töø trình ñoä tích tuï, taäp trung vaø nhu caàu lieân keát cuûa caùc doanh nghieäp. Coù theå lieân keát theo nhieàu moâ hình: Lieân keát voán, lieân keát trong saûn xuaát, lieân keát trong nghieân cöùu öùng duïng vv…vôùi möùc ñoä khaùc nhau. Traùnh gaùn gheùp theo meänh leänh haønh chính, theo yù chí chuû quan deã naûy sinh hieän töôïng moãi thaønh vieân moät tính toaùn rieâng. Veà maët nguyeân taéc, giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân TCT phaûi laø con soá coäng taïo neân söùc maïnh cuûa TCT nhöng neáu khoâng xuaát phaùt töø cô sôû treân thì noù seõ trôû thaønh con soá tröø. Bôûi vì trong thöïc teá, nhieàu TCT chæ nhö moät vaên phoøng toång hôïp töø caùc ñôn vò thaønh vieân vaø laøm moät soá vieäc cuûa hoï, ngöôïc laïi, nhieàu coâng ty thaønh vieân laïi cho raèng hoï maát chuû ñoäng do nhöõng raøng buoäc töø TCT. * Thöïc hieän trieät ñeå giao quyeàn cho caùc TCT. Caùc TCT coù quyeàn quyeát ñònh chieán löôïc phaùt trieån theo ñònh höôùng cuûa Nhaø nöôùc, quyeàn quyeát ñònh veà taøi chính treân nguyeân taéc baûo toaøn vaø phaùt trieån voán, quyeàn quyeát ñònh veà toå chöùc nhaân söï vv… *Chính phuû neân löïa choïn vaø quyeát ñònh taäp trung ñaàu tö coù troïng ñieåm vaøo moät soá TCT. Khoâng neân caáp voán daøn traûi vì ngaân saùch Nhaø nöôùc khoâng theå ñuû khaû naêng bao caáp voán cho taát caû nhöõng TCT hieän coù, chæ neân taäp trung voán ñeå hình thaønh moät soá taäp ñoaøn kinh doanh sao cho coù ñuû soá voán töông ñöông vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh trong khu vöïc vaø quoác teá. * Phaùt hieän cô baûn cuûa nhöõng cuoäc kieåm toaùn TCT gaàn ñaây cho thaáy, cô caáu cuûa caùc TCT hieän taïi chöa hieäu quaû, do vaäy ñaõ taïo neân söï yeáu keùm trong hoaït ñoäng cuûa caùc DNNN. Do vaäy, caùc TCT neân ñöôïc caáu truùc theo moâ hình coâng ty meï-con. Trong ñoù vieäc xaùc ñònh chöùc naêng vaø muïc tieâu kinh doanh phaûi roõ raøng nhaèm höôùng tôùi vieäc ñaït ñöôïc lôïi theá nhôø qui moâ. Ñoàng thôøi phaûi xaây 80 döïng moät cô cheá hieäu quaû vaø minh baïch ñeå trao quyeàn vaø daãn daét DN theo moâ hình coâng ty meï-con cho nhöõng caùn boä quaûn lyù coù naêng löïc. *Hieän nay, Chính phuû ñang thöïc hieän thí ñieåm taùi cô caáu ba TCT theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con (TCT deät may Vieät Nam-Vinatex; TCT caø pheâ Vieät Nam-Vinacafe vaø TCT thuyû saûn Vieät Nam-Seaprodex) theo moät döï aùn do Boä phaùt trieån vaø hôïp taùc quoác teá Vöông quoác Anh taøi trôï thoâng qua WB quaûn lyù, caàn phaûi ñaåy nhanh hôn nöõa quaù trình naøy nhaèm ruùt ra nhöõng kinh nghieäm ñeå coù theå aùp duïng cho nhöõng DNNN khaùc, nhö muïc tieâu ban ñaàu maø döï aùn ñeà ra. Keát luaän chöông 3 : Coù raát nhieàu giaûi phaùp seõ aùp duïng hoaëc tieáp tuïc aùp duïng moät caùch ñoàng boä ñoái vôùi caùc DNNN trong thôøi gian tôùi. Caùc giaûi phaùp naøy khoâng chæ taùc ñoäng ñeán caùc DNNN maø coøn ñoøi hoûi ñoåi môùi caû ôû caùc cô quan chæ ñaïo coù lieân quan. Tuy nhieân, döïa treân cô sôû lyù luaän veà caùc böôùc ñeå tieán haønh ñoåi môùi DNNN, tình hình thöïc teá vaø phaïm vi cuûa ñeà taøi, luaän vaên chæ ñeà caäp moät soá giaûi phaùp cô baûn veà caùc lónh vöïc : Haïn cheá, tieán tôùi xoùa boû ñaëc quyeàn, ñoäc quyeàn vaø thuùc ñaåy caïnh tranh; Thuùc ñaåy quaù trình saép xeáp, CPH DNNN; vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DNNN. Caùc nhoùm giaûi phaùp naøy nhaèm goùp phaàn ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN, ñaùp öùng yeâu caàu gia nhaäp WTO cuûa Vieät Nam. #œ" 81 KEÁT LUAÄN Trong boái caûnh Vieät Nam chuaån bò gia nhaäp WTO, caàn phaûi ñaåy nhanh hôn nöõa quaù trình saép xeáp, ñoåi môùi DNNN ñeå nhöõng doanh nghieäp naøy khoâng nhöõng coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong moâi tröôøng caïnh tranh coù tính chaát quoác teá maø coøn giöõ vöõng ñöôïc vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá quoác daân. Giaûi quyeát vaán ñeà naøy ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän ñoàng boä nhieàu giaûi phaùp. Trong ñoù caàn thöïc hieän caùc nhoùm giaûi phaùp sau : * Haïn cheá, tieán tôùi xoùa boû ñaëc quyeàn, ñoäc quyeàn vaø thuùc ñaåy caïnh tranh: * Thuùc ñaåy quaù trình saép xeáp, CPH DNNN: * Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DNNN: Ñaây chæ laø moät soá giaûi phaùp coù tính chaát cô baûn, cuøng vôùi vieäc keát hôïp ñoàng boä vôùi caùc giaûi phaùp ñaõ vaø ñang thöïc hieän seõ goùp phaàn ñaåy nhanh tieán trình saép xeáp, ñoåi môùi Doanh nghieäp nhaø nöôùc, phuïc vuï yeâu caàu gia nhaäp WTO cuûa Vieät Nam. Vôùi nhöõng thaønh coâng ban ñaàu cuûa quaù trình ñoåi môùi DNNN trong thôøi gian qua, chuùng ta hy voïng raèng, vôùi vieäc thöïc hieän ñoàng boä caùc giaûi phaùp theo nhöõng böôùc ñi thích hôïp, Vieät Nam seõ thaønh coâng trong coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá noùi chung vaø ñoåi môùi DNNN noùi rieâng, goùp phaàn cuûng coá theá vaø löïc cuûa kinh teá Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá./. #œ" 82 PHUÏ LUÏC Phuï luïc 1 : Toå chöùc thöông maïi theá giôùi – WTO : 1. Boái caûnh ra ñôøi : Thaùng 12 naêm 1947, taïi La Havana, Cuba, Hoäi nghò cuûa Lieân hôïp quoác veà Thöông maïi vaø Vieäc laøm ñaõ baøn vieäc thaønh laäp Toå chöùc Thöông maïi Quoác teá (ITO), chaân thöù ba veà kinh teá theá giôùi, cuøng vôùi Ngaân haøng Theá giôùi vaø Quõy tieàn teä Quoác teá. Muïc tieâu ñeà ra cho ITO mang tính toång hôïp: baûo ñaûm toaøn duïng lao ñoäng, giaûm thueá quan nhaèm hoã trôï phaùt trieån kinh teá, baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng, ngaên ngöøa söï khoáng cheá vaø thao tuùng quaù möùc cuûa caùc coâng ty lôùn (chính saùch caïnh tranh), hoã trôï caùc neàn kinh teá yeáu veà voán vaø coâng ngheä vaø quaûn lyù thöông maïi haøng hoùa. Vieäc thaønh laäp ITO khoâng thaønh. Thaùng 1/1948 ñaõ thoûa thuaän Toång Hieäp ñònh veà Thueá quan vaø Thöông maïi (GATT) moät soá nhieäm vuï heïp hôn nhieàu so vôùi nhöõng gì ñaõ ñöôïc ñeà ra cho ITO. Cho tôùi nay, GATT ñaõ qua caùc voøng ñaøm phaùn Annecy (Phaùp,1949), Torquay (Anh,1950), Dillon, Geneøve (Thuïy só, 1960-1961), Kennedy, Geneøve (Thuïy só, 1960-1961), Tokyo (Nhaät, 1973-1979) vaø Uruquay (1986-1994). Töø voøng ñaøm phaùn Uruquay, keùo daøi 8 naêm ñöôïc ñaùnh daáu baèng söï suïp ñoå cuûa Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc Ñoâng Aâu, Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (TCTMTG, WTO) ñöôïc thaønh laäp. Thaùng 12 naêm 1996, Hoäi nghò Boä tröôûng Thöông maïi caùc nöôùc thaønh vieân cuûa TCTMTG ñaõ hoïp laàn ñaàu tieân taïi Singapore. Voøng hoïp thöù hai ñöôïc ñònh vaøo ngaøy 3/11/1999 taïi Seattle (Myõ) treân thöïc teá ñaõ khoâng thöïc hieän ñöôïc. 83 Khi ñöôïc thaønh laäp thaùng 1 naêm 1948, GATT coù 22 thaønh vieân. Soá thaønh vieân cuûa TCTMTG laø 132 vaøo thaùng 132 vaøo thaùng 9 naêm 1997, 144 ôû thôøi ñieåm cuoái naêm 2001 vaø 148 vaøo cuoái naêm 2004. 2. Nhieäm vuï cuûa WTO : Nhieäm vuï cuûa TCTMTG laø thöïc thi caùc hieäp ñònh cuûa voøng ñaøm phaùn Uruquay giöõa caùc nöôùc thaønh vieân vaø tieáp tuïc thöông thaûo caùc quy ñònh môùi veà thöông maïi, ñaàu tö vaø töï do hoùa thöông maïi haøng hoùa noâng nghieäp, dòch vuï, ñaàu tö. Thöïc thi caùc hieäp ñònh, TCTMTG giaùm saùt caùc cô cheá, ñònh cheá vaø chính saùch cuûa töøng nöôùc, vaø xöû lyù caùc tranh chaáp giöõa caùc thaønh vieân. 3. Nhöõng nguyeân taéc cô baûn trong WTO : WTO chöùa ñöïng moät heä thoáng caùc quy ñònh voâ cuøng phöùc taïp. Tuy nhieân taát caû nhöõng quy ñònh ñoù ñeàu döïa treân 5 nguyeân taéc cô baûn sau: a. Khoâng phaân bieät ñoái xöû: - Moãi thaønh vieân seõ daønh cho saûn phaåm cuûa moät thaønh vieân khaùc ñoái xöû khoâng keùm öu ñaõi hôn ñoái xöû maø thaønh vieân ñoù daønh cho saûn phaåm cuûa moät nöôùc thöù ba (ñaõi ngoä toái hueä quoác-MFN). - Moãi thaønh vieân seõ khoâng daønh cho saûn phaåm cuûa coâng daân nöôùc mình ñoái xöû öu ñaõi hôn so vôùi saûn phaåm cuûa nöôùc ngoaøi (ñaõi ngoä quoác gia-NT) b. Thöông maïi ngaøy caøng ñöôïc töï do hôn thoâng qua ñaøm phaùn Haøng raøo thöông maïi thueá quan vaø phi thueá quan…daàn ñöôïc loaïi boû, cho pheùp caùc nhaø saûn xuaát kinh doanh töï do hoaïch ñònh caùc chieán löôïc kinh doanh daøi haïn, naâng cao söùc caïnh tranh hoaëc chuyeån ñoåi cô caáu phuø hôïp vôùi loä trình caét giaûm caùc haøng raøo baûo hoä. c. Ñaûm baûo tính oån ñònh 84 Phaûi xaây döïng vaø minh baïch hoùa caùc haøng raøo thöông maïi (thueá quan vaø phi thueá quan khaùc) treân caùc cam keát vaø bieän phaùp bò raøng buoäc veà maët phaùp lyù cuûa quoác teá. d. Taïo moâi tröôøng caïnh tranh ngaøy caøng bình ñaúng Haïn cheá taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa caùc bieän phaùp caïnh tranh khoâng bình ñaúng nhö: baùn phaù giaù, trôï caáp xuaát khaåu, daønh moät soá ñaëc quyeàn cho moät soá doanh nghieäp nhaát ñònh. 85 Phuï luïc 2 :Soá löôïng caùc Toång coâng ty theo ngaønh STT Soá löôïng TCT 91 TCT 90 Coäng Ngaønh 1 Coâng nghieäp 7 12 19 2 Noâng nghieäp 4 14 18 3 Giao thoâng vaän taûi 2 12 14 4 Xaây döïng 1 11 12 5 Thuyû saûn - 3 3 6 Taøi chính - 1 1 7 Ngaân haøng - 5 5 8 Y teá - 2 2 9 Böu chính vieãn thoâng 1 1 10 Daàu khí 1 1 11 Haøng khoâng 1 1 12 Vaên hoùa thoâng tin - 1 1 13 Thöông maïi - 2 2 (Nguoàn : Ban ñoåi môùi doanh nghieäp TW) 86 Phuï luïc 3 : Qui moâ cuûa caùc Toång coâng ty 91 STT Teân doanh nghieäp Lao ñoäng Toång giaù trò Voán kinh doanh (ngöôøi) taøi saûn(tr.ñ) (tr.ñ) 1 Toång coâng ty Than Vieät Nam 58,605 5,546,331 1,082,639 2 Toång coâng ty Ñieän löïc Vieät Nam x 52,829,531 22,710,846 3 Toång coâng ty Theùp Vieät Nam 19,478 3,037,396 1,405,900 4 Toång coâng ty Deät may Vieät Nam 88,583 6,075,128 1,960,236 5 Toång coâng ty Thuoác laù Vieät Nam 8,421 2,245,681 761,259 6 Toång coâng ty Giaáy 11,911 2,536,702 1,026,200 7 Toång coâng ty Hoùa chaát 32,080 4,034,369 1,546,800 8 Toång coâng ty Daàu khí 7,431 28,435,676 11,395,678 9 Toång coâng ty Caø pheâ x 2,485,894 520,457 10 Toång coâng ty Cao su 77,442 6,212,076 3,597,376 11 Toång coâng ty Löông thöïc Mieàn Baéc 6,528 1,659,869 289,422 12 Toång coâng ty Löông thöïc Mieàn Nam 11,164 3,755,900 871,668 13 Toång coâng ty Xi maêng 15,897 8,927,535 3,146,797 14 Toång coâng ty Haøng Haûi 22,002 4,162,005 1,782,303 15 Toång coâng ty Coâng nghieäp taøu thuyû 7,668 1,093,670 355,101 16 Toång coâng ty Böu chính vieãn thoâng x 28,016,260 9,510,062 17 Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam 11,152 5,200,924 1,768,381 Toång coäng 166,254,947 63,731,125 (Nguoàn : 2001, Boä taøi chính- x: chöa coù soá thoáng keâ) 87 Phuï luïc 4 : Giôùi thieäu chöông trình kieåm toaùn quoác teá. Boä Taøi chính ñaõ phoái hôïp vôùi caùc boä ngaønh, caùc nhaø thaàu quoác teá, caùc toång coâng ty vaø DN löïa choïn kieåm toaùn 47 DNNN, thuoäc 9 Toång coâng ty (Thuyû saûn, Haøng haûi, Deät may, Cao su, Mía ñöôøng, Theùp, Giaáy, Xi maêng, Löông thöïc Mieàn Nam). Vieäc kieåm toaùn taïi coâng ty naøy do caùc coâng ty kieåm toaùn quoác teá (KPMG- Australia, KPMG-Thaùi Lan, KPMG-Vieät Nam, PWC-Vieät Nam, Ernst&Young- Australia, Ernst&Young-Vieät Nam, COWI-Ñan Maïch) thöïc hieän vaø coù söï tham gia cuûa moät soá coâng ty kieåm toaùn Vieät Nam (AASC, A&C …). Chöông trình kieåm toaùn naøy ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû lôùn, giuùp DN xaùc ñònh ñöôïc vai troø, vò theá, khaû naêng cuõng nhö nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån trong töông lai. Ngaøy 20/10/2004 caùc chuyeân gia kieåm toaùn ñaõ coâng boá ñaùnh giaù keát quaû kieåm toaùn 42 DN (trong soá 47 DN ñöôïc kieåm toaùn theo keá hoaïch). Baùo caùo kieåm toaùn giuùp Chính phuû coù caên cöù xaây döïng cô cheá chính saùch ñoåi môùi ñeå phaùt trieån doanh nghieäp. (Nguoàn : 2004, Cuïc Taøi chính doanh nghieäp-Boä Taøi chính) 88 Phuï luïc 5 : Kim ngaïch XNK cuûa Vieät Nam qua caùc naêm. Naêm Xuaát khaåu Toác ñoä taêng Nhaäp khaåu Toác ñoä taêng (trieäu USD) (%) (trieäu USD) (%) 1992 2,580.70 23.7 2,540.00 8.7 1993 2,985.20 15.7 3,924.00 54.4 1994 4,054.30 35.8 5,825.80 48.5 1995 5,448.90 34.4 8,155.40 40 1996 7,255.90 33.2 11,143.60 36.6 1997 9,185.00 26.6 11,592.30 4 1998 9,360.30 1.9 11,499.60 -0.8 1999 11,541.40 23.3 11,742.10 2.1 2000 14,482.70 25.5 15,636.50 33.2 2001 15,027.00 3.8 16,162.00 3.4 2002 16,705.80 11.2 19,733.00 21.7 2003 19,880.00 19 24,995.00 26.7 (Nguoàn : Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam-Kinh teá 2003-2004) 89 Phuï luïc 6 :Giaù trò xuaát khaåu moät soá maët haøng chuû yeáu cuûa Vieät Nam. STT Naêm Ñôn vò tính 1999 2000 2001 2002 2003 Maët haøng 1 Daàu thoâ nghìn taán 14,881.90 15,423.50 16,731.60 16,879.00 17,169.00 2 Deät may trieäu USD 1,746.20 1,891.90 1,975.40 2,752.00 3,630.00 3 Giaøy deùp trieäu USD 1,387.10 1,471.70 1,578.40 1,867.00 2,225.00 4 Thuyû saûn trieäu USD 973.60 1,478.50 1,816.40 2,023.00 2,217.00 5 Gaïo nghìn taán 4,508.30 3,476.70 3,721.00 3,241.00 3,820.00 6 Caø pheâ nghìn taán 482.00 733.90 931.00 719.00 700.00 7 Ñieän töû maùy tính trieäu USD 585.00 788.60 695.60 505.00 686.00 8 Thuû coâng myõ ngheä trieäu USD 200.40 273.70 299.70 331.00 367.00 9 Haït tieâu nghìn taán 34.80 37.00 57.00 77.00 74.40 10 Haït ñieàu nghìn taán 18.40 34.20 43.60 62.00 83.60 11 Cao su nghìn taán 263.00 273.40 308.00 449.00 438.00 12 Rau quaû trieäu USD 106.50 213.10 344.30 201.00 152.00 13 Than ñaù nghìn taán 3,260.00 3,251.20 4,292.00 6,049.00 7,049.00 14 Cheø nghìn taán 36.00 55.60 67.90 75.00 60.00 15 Laïc nghìn taán 56.00 76.10 78.20 105.00 83.30 (Nguoàn : Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam-Kinh teá 2003-2004) 90 Phuï luïc 7 : Xeáp haïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc theo ñaùnh giaù cuûa caùc toå chöùc khaùc nhau, naêm 2001-2002. STT Teân toå chöùc Dieãn ñaøn Tình baùo Coâng ngheä Quyõ di saûn Tính chung kinh teá kinh teá thoâng tin Nöôùc theá giôùi toaøn caàu 1 Singapore 1 1 1 2 1 2 Hoàng Koâng 3 2 2 1 2 3 Ñaøi Loan 2 3 3 3 3 4 Malaysia 6 7 6 8 6 5 Nhaät Baûn 4 5 5 5 5 6 Indonesia 11 10 10 9 10 7 Thaùi Lan 7 6 7 4 7 8 Haøn Quoác 5 4 4 6 4 9 Trung Quoác 8 9 9 10 9 10 Philippines 9 8 8 7 8 11 Vieät Nam 10 11 11 11 11 (Nguoàn : Döï aùn Vie01/025-Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá Trung öông, 2003) 91 Phuï luïc 8 : Xeáp haïng naêng löïc caïnh tranh taêng tröôûng cuûa caùc neàn kinh teá treân theá giôùi, 1999-2003 . STT Naêm 2003 2002 2001 2000 1999 Nöôùc 1 Singapore 6 4 4 2 1 2 Haøn Quoác 18 21 23 28 22 3 Malaysia 29 27 30 24 16 4 Thaùi Lan 32 31 33 30 30 5 Trung Quoác 44 33 47 41 32 6 Indonesia 72 67 55 44 37 7 Philippines 66 61 48 36 33 8 Nga 70 64 58 55 59 9 AÁn Ñoä 56 48 36 49 52 10 Vieät Nam 60 65 60 53 48 … Toång soá nöôùc 102 80 75 59 59 (Nguoàn : Döï aùn Vie01/025-Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá Trung öông, 2003) 92 Phuï luïc 9 :Xeáp haïng naêng löïc caïnh tranh kinh doanh naêm 2002 vaø 2003. STT Naêm 2003 2002 Nöôùc 1 Phaàn Lan 1 2 2 Ñaøi Loan 16 16 3 Malaysia 26 26 4 Thaùi Lan 31 35 5 Trung Quoác 46 38 6 Vieät Nam 50 60 7 Philippines 64 61 8 Nga 65 58 (Nguoàn : Döï aùn Vie01/025-Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá Trung öông, 2003) 93 Phuï luïc 10 : Thöù haïng caïnh tranh taêng tröôûng naêm 2003-2004. STT Naêm 2004 2003 (treân 104 nöôùc) (treân 102 nöôùc) Nöôùc 1 Singapore 7 6 2 Malaysia 31 29 3 Thaùi Lan 34 32 4 Indonesia 69 72 5 Trung Quoác 46 44 6 Philippines 76 66 7 Vieät Nam 77 60 (Nguoàn :Baùo Tuoåi treû ngaøy 16/10/2004) 94 Phuï luïc 11 : Thöù haïng caïnh tranh kinh doanh naêm 2003-2004. STT Naêm 2004 2003 (treân 104 nöôùc) (treân 102 nöôùc) Nöôùc 1 Singapore 10 8 2 Malaysia 23 26 3 Thaùi Lan 37 31 4 Indonesia 44 60 5 Trung Quoác 47 46 6 Philippines 70 64 7 Vieät Nam 79 50 (Nguoàn :Baùo Tuoåi treû ngaøy 16/10/2004) 95 Phuï luïc 12 : Nhöõng saûn phaåm coù khaû naêng caïnh tranh cao Theo nghieân cöùu cuûa Vieän nghieân cöùu quaûn lyù Trung öông, coù theå taïm thôøi xaùc ñònh moät soá saûn phaåm, dòch vuï coù tính caïnh tranh cao hôn caùc saûn phaåm, dòch vuï khac khi so saùnh caùc saûn phaåm Vieät Nam vôùi nhau, trong boái caûnh hoäi nhaäp vaø môû cöûa kinh teá, ñaëc bieät chuù troïng ñeán vaán ñeà tieâu thuï vaø môû roäng thò tröôøng quoác teá, ñoù laø : e. Nhoùm coù khaû naêng caïnh tranh vaø ñang caïnh tranh coù hieäu quaû : Bao goàm 19 loaïi saûn phaåm, dòch vuï nhö sau: (1). Traùi caây ñaëc saûn (vaûi thieàu, xoaøi, böôûi…); (2). Moät soá saûn phaåm noâng nghieäp ( meø, maêng khoâ ); (3). Ñieàu; (4). Tieâu; (5). Gaïo; (6). Caø pheâ; (7). May maëc; (8). Da giaøy; (9). Ñoà uoáng (röôïu ñaëc saûn, bia); (10). Ñoäng cô Diesel coâng suaát thaáp (döôùi 32 söùc ngöïa); (11). Giaáy vieát, photocopy; (12). Boùng ñeøn, bình thuûy; (13). Saêm loáp oâ toâ, xe maùy; (14). Chaát taåy röûa; (15). Bieán theá, caùp ñieän; (16). Du lòch; (17). Dòch vuï xaây döïng (caàu, keát caáu kim loaïi); (18). Khoaùng saûn (daàu thoâ, than anthrazit, khí ñoát, chromit…); (19). Haøng thuû coâng myõ ngheä (theâu ren, ñoà goã khaûm). f. Nhoùm coù khaû naêng caïnh tranh coù ñieàu kieän : Bao goàm 19 loaïi saûn phaåm vaø dòch vuï sau: (1). Cheø, (2). Cao su; (3). Rau; (4). Hoa töôi; (5). Thöïc phaåm cheá bieán (thòt, caù cheá bieán, baùnh ñaäu xanh, keo döøa v.v…); (6). Laép raùp ñieän töû daân duïng; (7). Moät soá saûn phaåm cô khí nhoû; (8). Moät soá hoùa chaát; (9). Xi maêng; (10). Coâng ngheä phaàn meàm; (11). Thòt heo; (12). Dòch vuï ngaân haøng; (13). Dòch vuï vieãn thoâng; (14). Vaän taûi haøng khoâng; (15). Vaän taûi haøng haûi; (16). Kieåm toaùn; (17). Dòch vuï baûo hieåm; (18). Dòch vuï tö vaán ( phaùp luaät, quaûn lyù ); (19). Dòch vuï chöõa beänh (keát hôïp ñoâng taây y, v.v…); 96 g. Nhoùm coù khaû naêng caïnh tranh thaáp : Bao goàm 8 saûn phaåm vaø dòch vuï sau: (1). Mía ñöôøng; (2). Boâng; (3). Caây coù daàu; (4). Ñoã töông; (5). Ngoâ; (6). Söõa boø; (7). Gaø chaên nuoâi coâng nghieäp; (8). Theùp. (Nguoàn : Döï aùn VIE01/025-Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá Trung öông, 2003) 97 Phuï luïc 13 : 20 DNNN thí ñieåm xöû lyù nôï qua coâng ty mua baùn nôï. Quyeát ñònh soá 3308/QÑ-BTC do Boä tröôûng Boä Taøi chính vöøa ban haønh ñaõ yeâu caàu 20 DNNN toàn ñoïng nôï phaûi phoái hôïp vôùi caùc Coâng ty mua baùn nôï xöû lyù nôï xaáu trong thôøi gian sôùm nhaát, goàm : 5 DN cuûa Boä Xaây döïng: Coâng ty Xaây döïng soá 18 vaø 19- Toång coâng ty Xaây döïng vaø phaùt trieån haï taàng, Coâng ty Phaùt trieån vaø kinh doanh nhaø Cöûu Long, Vaên phoøng Toång Coâng ty Xaây döïng vaø phaùt trieån haï taàng, Coâng ty Xi maêng Haûi Vaân-Toång coâng ty Xi maêng Vieät Nam 3 DN thuoäc Boä Coâng nghieäp: Coâng ty Giaøy Thaêng Long, Coâng ty deät Hueá, Coâng ty Ñaàu tö thöông maïi vaø dòch vuï-Toång coâng ty Than Vieät Nam. 2 DN thuoäc Boä Thuûy saûn: Coâng ty Dòch vuï nuoâi troàng thuûy saûn TW, Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu vaø cheá bieán thuûy saûn 3. 3 DN thuoäc boä Thöông maïi: Coâng ty Noâng thoå saûn II, Coâng ty Xuaát nhaäp khaåu toång hôïp 2, Coâng ty Dòch vuï, ñaàu tö XNK toång hôïp Ñoàng Thaùp. 4 DN thuoäc Boä NN&PTNT: Coâng ty XNK Noâng saûn Haø Noäi, Coâng ty XNK rau quaû Haø Tónh, Coâng ty Dòch vuï XNK caø pheâ II, Coâng ty caø pheâ IASAO. Ngoaøi ra laø caùc DN tröïc thuoäc 3 tænh, thaønh phoá: Coâng ty thöông maïi vaø dòch vuï Hachimex Haûi Phoøng-UBND TP Haûi Phoøng, Coâng ty Thöông maïi vaø dòch vuï tænh Baø Ròa-Vuõng Taøu, Coâng ty Ñieän töû Giaûng Voõ-UBND TP Haø Noäi. 98 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät : 1. Tröông Vaên Baân (1996), Baøn veà caûi caùch toaøn dieän doanh nghieäp nhaø nöôùc, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 2. Boä Taøi Chính (2004), Baùo caùo veà tình hình saép xeáp, ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc, Haø Noäi. 3. Boä tö phaùp -Vuï coâng taùc laäp phaùp (2003), Nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc naêm 2003”, NXB Tö phaùp, Haø Noäi. 4. Ñaûng coäng saûn Vieät Nam (2001), Vaên kieän ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 5. Nguyeãn Thò Thanh Haø (1997), Vai troø cuûa khu vöïc DNNN trong neàn kinh teá nhieàu thaønh phaàn”, NXB Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi. 6. Leâ Hoàng Haïnh (2004), Coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc Nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 7. Nguyeãn Ngoïc Laâm (1994), Vaán ñeà ñoåi môùi quaûn lyù doanh nghieäp ôû Vieät Nam, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 8. Ngoâ Quang Minh (2001), Kyû yeáu khoa hoïc “Kinh teá nhaø nöôùc vaø quaù trình coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc Nhöõng vaán ñeà lyù luaän”, Hoïc vieän chính trò quoác gia Hoà Chí Minh, Haø Noäi. 9. Ngoâ Quang Minh (2001), Kinh teá nhaø nöôùc vaø quaù trình ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 99 10. Nguyeãn Vaên Phuùc (2003), Moät soá vaán ñeà veà baùn, khoaùn kinh doanh vaø cho thueâ caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 11. Buøi Höõu Phöôùc (2001), “Nhöõng giaûi phaùp taøi chính cô baûn ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc theo cô cheá kinh teá thò tröôøng ôû Vieät Nam”, Luaän aùn tieán só, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP.Hoà Chí Minh. 12. Taøo Höõu Phuøng (2003), An ninh taøi chính doanh nghieäp nhaø nöôùc trong ñieàu kieän chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 13. Haø Thò Saùu (2004), “Coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc vì sao coøn trì treä”, Taïp chí phaùt trieån kinh teá, (167). 14. Thôøi baùo kinh teá saøi goøn, “Coå phaàn hoùa chaäm: moät nguyeân nhaân ít ñöôïc nhaéc tôùi”, (715). 15. Thôøi baùo taøi chính soá 107, 109. 16. Hoaøng Ñöùc Taûo (1993), Coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc-kinh nghieäm theá giôùi”, NXB Thoáng keâ, Haø Noäi. 17. Leâ Vaên Taâm (2004), Coå phaàn hoùa vaø quaûn lyù doanh nghieäp nhaø nöôùc sau coå phaàn hoùa, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 18. Traàn Ngoïc Thô (2004), “Thaùo gôõ nhöõng raøo caûn khoâng hôïp lyù trong coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoäc quyeàn”, Taïp chí phaùt trieån kinh teá, (165). 19. Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam (2004), Kinh teá 2003-2004. 20. Phan Thò Caåm Thy (2003),”Moät soá giaûi phaùp goùp phaàn naâng cao naêng löïc taøi chính cho khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc ôû Vieät Nam trong xu theá hoäi nhaäp”, Luaän vaên thaïc só kinh teá, Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá TP.HCM. 100 21. Nguyeãn Ngoïc Traân (2003), Moät soá vaán ñeà kinh teá toaøn caàu hieän nay, NXB Theá giôùi, Haø Noäi. 22. Vuõ Huy Töø (2002), Moâ hình taäp ñoaøn kinh teá trong coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 23. Vieän nghieân cöùu quaûn lyù trung öông (2003), Döï aùn VIE01/025-Naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác gia, NXB GTVT, Haø Noäi. 24. Vieän nghieân cöùu quaûn lyù trung öông (2002), Döï aùn VIE97/016-Caùc vaán ñeà phaùp lyù vaø theå cheá veà chính saùch caïnh tranh vaø kieåm soaùt ñoäc quyeàn kinh doanh, NXB GTVT, Haø Noäi. 25. Vieän nghieân cöùu quaûn lyù trung öông (2003), Kinh teá Vieät Nam 2002, NXB Chính trò quoác gia, Haø Noäi. 26. Lee Kang Woo (2003), Quaù trình ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1986-2000, NXB Ñaïi hoïc quoác gia, Haø Noäi. 27. Baùo Ñieän töû Vietnamnet. 28. -Trang web Boä Taøi Chính Vieät Nam. 29. -Thôøi baùo kinh teá Saøi goøn. 30. -Vieän nghieân cöùu quaûn lyù trung öông. Tieáng Anh : 1. Frank Rampersad (1991), The nationalization of the State enterprises sector”, Trinidad & Tobago Economic Association, ninth Annnual Conference. Port of Spain. 2. 2000 World Development Indicators. 3. John R. Nellis, Public Enterprises reform: Privatization and the World Bank, World Bank, Vol 17, No5. 101 ._.