Đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng thuỷ sản của ngành thuỷ sản Việt Nam vào thị trường Mỹ

Ch­¬ng i c¬ së vµ tÇm quan träng cña viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng thuû s¶n mü ®èi víi xuÊt khÈu thuû s¶n viÖt nam. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng thuû s¶n Mü 1. S¬ l­îc t×nh h×nh kinh tÕ Mü §· tõ l©u Mü lu«n ®­îc coi lµ c­êng quèc kinh tÕ sè mét thÕ giíi, liªn tôc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. Quy m« tæng GDP lu«n duy tr× ë møc trªn 10.000 tû USD, chiÕm trªn 20% GDP toµn cÇu, chiÕm kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i quèc tÕ. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë Mü ®¹t 23.050 USD vµo lo¹i hµng ®Çu thÕ giíi, xuÊt khÈu hµng n¨m ®¹t trªn 800 tû USD, vµ nhËp khÈu còng th­êng xuyªn ®¹t ë møc kû lôc 1.200 tû USD[1] Kh«ng nh÷ng thÕ, Mü cßn lµ n­íc ®i ®Çu trong qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ kinh tÕ toµn cÇu vµ thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i ph¸t triÓn. Bëi v×, viÖc më réng s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng toµn cÇu lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ Mü. Møc ®é phô thuéc cña nÒn kinh tÕ Mü vµo mËu dÞch quèc tÕ ngµy cµng t¨ng. §iÒu nµy më ra v« vµn c¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi mong muèn lµm ¨n trªn ®Êt Mü. Kim ng¹ch xuÊt khÈu Hoa Kú ®· t¨ng tõ 14% GDP n¨m 1986 lªn 25% n¨m 1998[2]. Tuy vËy, Mü còng lµ n­íc hay dïng chiªu bµi tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Ó yªu cÇu c¸c quèc gia kh¸c më cöa thÞ tr­êng cña hä cho c¸c C«ng ty cña m×nh, nh­ng l¹i t×m c¸ch b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong n­íc th«ng qua hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ m«i tr­êng... Vµi ba n¨m trë l¹i ®©y Mü tr¶i qua rÊt nhiÒu th¨ng trÇm vµ biÕn ®éng, ®Æc biÖt lµ sù kiÖn 11/9 n¨m 2001 (2 n¨m sau khi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®¹t ®Ønh 4,5% n¨m 1999) ®· ®Ó l¹i nh÷ng hÖ qu¶ xÊu cho tæng thÓ nÒn kinh tÕ. Vµo thêi ®iÓm nµy ng­êi ta b¾t ®Çu lo l¾ng vÒ mét cuéc suy tho¸i kinh tÕ kh«ng thÓ l­êng hÕt møc ®é. Sau th¶m ho¹ 11/9, c¸c c«ng ty trªn kh¾p n­íc Mü t¹m thêi ng­ng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh chê ®îi t×nh h×nh biÕn ®æi míi. Sù kiÖn nµy kh«ng chØ g©y khã kh¨n ®èi víi kinh tÕ Mü mµ cßn c¶n trë ho¹t ®éng kinh doanh cña nhiÒu doanh nghiÖp ®ang cã hîp ®ång lµm ¨n víi nhiÒu c«ng ty cña quèc gia nµy. Quan träng nhÊt lµ sù sôp ®æ lßng tin cña ng­êi tiªu dïng. Hä lu«n tá ra lo l¾ng cho sù an toµn cña m×nh. Thay v× tiªu tiÒn mua s¾m nh­ tr­íc ®©y, ng­êi Mü ®· b¾t ®Çu tiÕt kiÖm trong chi tiªu, yªu cÇu ®èi víi vÖ sinh an toµn thùc phÈm ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu v× ng­êi tiªu dïng Mü lo sî m×nh cã thÓ bÞ khñng bè b»ng vò khÝ sinh häc bÊt cø lóc nµo. Bé Th­¬ng M¹i Mü cho biÕt, th©m hôt mËu dÞch 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 lªn tíi 29,41 tû USD, kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m m¹nh, tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng h¬n 5%, GDP chØ t¨ng 0,2% so víi n¨m tr­íc[3]... MÆc dï chÝnh phñ Mü ®· cã hµng lo¹t ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ tµi chÝnh tiÒn tÖ, nÒn kinh tÕ Mü ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu cho thÊy sù phôc håi vµo ®Çu n¨m 2002, nh÷ng bÊt æn ch­a ph¶i lµ ®· hÕt. ThÞ tr­êng chøng kho¸n suy yÕu, tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn cao, ®Æc biÖt lµ hµng lo¹t c¸c vô bª bèi vÒ kÕ to¸n kiÓm to¸n cña c¸c tËp ®oµn lín nh­ Enron, Worldcom, Xerox bÞ ®­a ra ¸nh s¸ng. T¨ng tr­ëng c¶ n¨m 2002 nÒn kinh tÕ Mü ®­îc ghi nhËn ë møc 2,4%[4]. Trong thêi gian tiÕn hµnh cuéc chiÕn ë Iraq nÒn kinh tÕ Mü l¹i tiÕp tôc chÞu nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc. ThÞ tr­êng chøng kho¸n t¨ng gi¶m bÊt th­êng, lµn sãng ph¶n ®èi dïng hµng Mü t¨ng cao ë mét sè quèc gia. Tuy nhiªn, theo mét sè dù b¸o cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña n¨m 2003 cã thÓ ®¹t møc 2,4% (thÊp h¬n møc dù b¸o cña Bé Th­¬ng M¹i Mü tr­íc ®©y( 2,5%)[5]. ThÞ tr­êng Mü ®Çy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i ®èi víi c¸c th­¬ng nh©n ViÖt Nam. Song, bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm ¨n thuËn lîi, m«i tr­êng kinh doanh hÊp dÉn, thÞ tr­êng Mü còng lu«n tiÒm tµng nhiÒu nguy c¬, rñi ro thÊt b¹i ngay tõ trong c¬ cÊu phøc t¹p cña nÒn kinh tÕ Mü vµ nh÷ng nh©n tè kh«ng thuËn tõ bªn ngoµi. 2. Tæng quan vÒ ngµnh thuû s¶n Mü Xøng ®¸ng víi vÞ thÕ cña nÒn kinh tÕ, thuû s¶n lµ mét ngµnh rÊt ph¸t triÓn ë Mü. Mü lµ mét trong sè Ýt c¸c quèc gia cã tiÒm n¨ng nguån lîi thuû s¶n giµu cã vµ phong phó bËc nhÊt thÕ giíi. Kh¸c víi mét sè ngµnh thuû s¶n cña c¸c quèc gia kh¸c, Mü cã nh÷ng bé luËt hÕt søc nghiªm ngÆt quy ®Þnh viÖc b¶o vÖ vµ duy tr× còng nh­ ph¸t triÓn nguån lîi h¶i s¶n l©u dµi. MÆt kh¸c, nhê vµo hÖ thèng qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi nghÒ c¸ rÊt khoa häc nªn ngµnh thuû s¶n Mü ®­îc vËn hµnh mét c¸ch hiÖu qu¶. Mü ®ång thêi lµ mét n­íc cã tiÕng nãi quan träng trong c¸c vÊn ®Ò vÒ nghÒ c¸ thÕ giíi vµ khu vùc vµ ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i tr­êng vµ thiªn nhiªn hoang d·. Ngµnh thuû s¶n Mü lµ mét ngµnh mang ®Ëm tÝnh th­¬ng m¹i víi tÝnh chuyªn nghiÖp rÊt cao. Mü chØ tËp trung vµo khai th¸c vµ nu«i trång c¸c lo¹i h¶i s¶n cã gi¸ trÞ, mang tÝnh sinh lêi cao, ®­îc ­a chuéng trªn ®Êt Mü vµ trªn toµn thÕ giíi. Xu thÕ chung cña ngµnh thuû s¶n Mü hiÖn nay lµ gi¶m dÇn s¶n l­îng khai th¸c vµ t¨ng dÇn s¶n l­îng nu«i trång nh»m b¶o vÖ vµ duy tr× nguån lîi thuû s¶n phong phó, ®ång thêi kh«ng lµm ph­¬ng h¹i ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i. §iÒu nµy ®­îc minh ho¹ rÊt râ ë b¶ng biÓu d­íi ®©y: B¶ng I.1: Tæng s¶n l­îng thuû s¶n cña Mü trong 2 thËp kû qua (§¬n vÞ: triÖu tÊn) N¨m 1981 1985 1987 1990 1995 1996 1997 1998 1999 Tæng S¶n l­îng 4 5 6 5,8 5,6 5,4 5,4 5,2 5,1 Nguån: B¸o c¸o thÞ tr­êng Mü – Bé Thuû s¶n Cïng song hµnh víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n, thÞ tr­êng thuû s¶n Mü còng cho thÊy tiÒm n¨ng ph¸t triÓn to lín. HiÖn nay Mü lµ thÞ tr­êng thuû s¶n lín trªn thÕ giíi ®¸nh b¹i c¸c thÞ tr­êng kh¸c nh­ NhËt, EU ®Ó chiÕm lÜnh vÞ thÕ dÉn ®Çu. Tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng thuû s¶n n¨m 2000 ®¹t trªn 13 tû USD gÇn s¸nh ngang víi kim ng¹ch cña thÞ tr­êng NhËt B¶n. [6] ThÞ tr­êng thuû s¶n Mü mang nh÷ng ®Æc thï riªng biÖt, ®a d¹ng vµ kh¸ phøc t¹p. Cã thÓ tãm l­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng thuû s¶n Mü nh­ sau: Ng­êi tiªu dïng hµng n¨m chi kho¶ng 50 tû USD cho c¸c lo¹i thñy s¶n, trong ®ã kho¶ng 32 tû qua c¸c c¬ së chÕ biÕn thùc phÈm vµ 17 – 18 tû qua c¸c cöa hµng b¸n lÎ. Trung b×nh hiÖn nay mçi ng­êi Mü tiªu dïng kho¶ng 14,9 pounds thuû s¶n hµng n¨m, t¨ng so víi 12,5 pounds nh÷ng n¨m 80 vµ 10,3 pounds nh÷ng n¨m 60. Dù b¸o nhu cÇu thuû s¶n trong nh÷ng n¨m s¾p tíi ë Mü sÏ liªn tôc t¨ng do thuû s¶n lµ lo¹i thùc phÈm rÊt tèt cho søc khoÎ[7]. Sù ph¸t triÓn h­ng thÞnh cña thÞ tr­êng thuû s¶n Mü phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tèc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ Mü. §iÒu nµy ®­îc minh chøng rÊt râ nhÊt lµ sau khi Mü khñng bè ngµy 11/9, nÒn Kinh tÕ Mü ®· cã dÊu hiÖu t¨ng chËm l¹i thËm chÝ r¬i vµo suy tho¸i. §iÒu nµy ®· kÐo theo t©m tr¹ng lo ©u vÒ mét cuéc khñng bè b»ng thùc phÈm sinh häc, tõ ®ã nhu cÇu cho mÆt hµng thuû s¶n cao cÊp còng gi¶m theo. Ng­êi Mü thiªn vÒ c¸c s¶n phÈm mang h­¬ng vÞ cña s«ng biÓn ®¾t tiÒn nh­ t«m he, t«m hïm, c¸ ngõ, c¸ håi, cua biÓn vµ c¸c s¶n phÈm cao cÊp kh¸c nh­ c¸ phi lª, t«m nân, thÞt cua, c¸ ®ãng hép..Tuy Mü nhËp khÈu hÇu hÕt c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ tõ thÊp ®Õn cao, nh­ng thuû s¶n nhËp khÈu tËp trung chñ yÕu vµo c¸c ®Æc s¶n ®¾t tiÒn nh­ ®· dÉn ë trªn. ThÞ tr­êng thuû s¶n Mü lµ thÞ tr­êng mang tÝnh chÊt më, quy tô sù tham gia giao th­¬ng thuû s¶n cña h¬n 120 quèc gia trªn toµn thÕ giíi. Sù c¹nh tranh ë thÞ tr­êng thuû s¶n Mü lµ cùc kú khèc liÖt. C¸c quèc gia xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü ®Òu ph¶i ganh ®ua g¾t gao dµnh chç ®øng trªn thÞ tr­êng. Cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè nhµ xuÊt khÈu hµng ®Çu sang thÞ tr­êng Mü lµ: Th¸i Lan, Trung Quèc, Ecuador, Mexico... Mét ®Æc ®iÓm hÕt søc quan träng cña thÞ tr­êng thuû s¶n Mü n÷a lµ, Mü th­êng g¾n ngo¹i th­¬ng thuû s¶n víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c, v­ît ra ngoµi môc ®Ých xuÊt nhËp khÈu th«ng th­êng. §iÒu nµy lµ sù thÓ hiÖn nh÷ng nç lùc chÝnh trÞ ho¸ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng, b¶o hé ngµnh thuû s¶n cña chÝnh phñ Mü. Mü lµ bËc thÇy trong viÖc lîi dông søc ¶nh h­ëng vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®Ó ¸p ®Æt c¸c lÖnh cÊm vËn hay dùng lªn c¸c hµng rµo kü thuËt, m«i tr­êng sinh th¸i ®Ó ng¨n chÆn hµng thñy s¶n nhËp khÈu. Trong nh÷ng n¨m võa qua nguån cung cÊp thuû h¶i s¶n chñ yÕu cña Mü lµ c¸c n­íc Mü La tinh, liªn tôc gÆp thÊt b¸t v× nhiÒu yÕu tè kh«ng thuËn lîi. §iÒu nµy ®· më ra c¬ héi lín cho c¸c n­íc ch©u ¸ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n thÞ tr­êng Mü. 2.1. Khai th¸c thuû s¶n Theo c¸c th«ng tin míi nhÊt cña Bé Thuû S¶n Mü th×, hiÖn nay Mü cã kho¶ng 23.000 tµu ®¸nh c¸ träng t¶i h¬n 5 tÊn vµ h¬n 10.000 tµu thuyÒn nhá cïng 170.000 lao ®éng trªn c¸c tµu thuyÒn. TÝnh ®Õn 1997 h¹m tµu c¸ cña Mü cã tæng sè 27.200 chiÕc víi tæng träng t¶i ®¨ng ký lµ 1.484 tÊn. Tµu l­íi kÐo chiÕm vÞ trÝ ¸p ®¶o víi 8.130 chiÕc, tæng träng t¶i 860 ngh×n tÊn (58%). Tµu l­íi v©y cã 700 chiÕc, tæng träng t¶i 110 ngh×n tÊn. Sè tµu cã träng t¶i tõ 50-150 tÊn/ chiÕc chiÕm gÇn mét nöa, ngoµi ra cßn cã rÊt nhiÒu tµu khæng lå kh¸c chuyªn phôc vô cho viÖc ®¸nh b¾t khai th¸c c¸c lo¹i thuû s¶n nh­: tµu ®¸nh b¾t c¸ ngõ, c¸ tuyÕt vµ ®Æc biÖt cã nh÷ng h¹m tµu chuyªn chÕ biÕn phi lª vµ surimi c¸ ngay trªn tµu. Nh×n chung, hµm tµu c¸ cña Mü ph©n bæ hîp lý ë c¶ 3 tuyÕn ven bê, xa bê vµ viÔn d­¬ng, víi tr×nh ®é c«ng nghÖ tèi t©n nhÊt, cïng ®éi ngò nh÷ng thî thuyÒn vµ thuû thñ tay nghÒ cao ho¹t ®éng trªn c¸c h¹m tµu[8]. N¨m 1998 Mü khai th¸c 4,2 triÖu tÊn thuû s¶n trÞ gi¸ kho¶ng3,1 tû USD, ngoµi ra cßn h¬n 180.000 tÊn ®­îc ®¸nh b¾t vµ cËp c¸c c¶ng n­íc ngoµi, n©ng tæng s¶n l­îng khai th¸c thuû s¶n c¶u Mü chiÕm 6% tæng s¶n l­îng thÕ giíi, ®øng thø n¨m sau Trung Quèc, Pªru, Chilª vµ NhËt B¶n[9]. Nh­ trªn ®· nãi, xu thÕ cña ngµnh thuû s¶n Mü lµ cµng vÒ cuèi nh÷ng n¨m cña thÕ kû 20, ®Çu nh÷ng n¨m thiªn niªn kû míi th× s¶n l­îng khai th¸c thuû s¶n cµng cã xu h­íng gi¶m. Cô thÓ, s¶n l­îng khai th¸c thuû s¶n Mü ®· gi¶m tõ 5,5 triÖu tÊn n¨m 1990 xuèng cßn 4,8 triÖu tÊn n¨m 1999, chiÕm 94% tæng s¶n l­îng ngµnh thuû s¶n. Trong h¶i s¶n khai th¸c th× h¶i s¶n lµ 4,6 triÖu tÊn cßn thuû s¶n néi ®Þa lµ 0,2 triÖu tÊn (xem b¶ng trªn). §Õn n¨m 2002 s¶n l­îng khai th¸c cña thuû s¶n Mü chØ cßn 4,67 triÖu tÊn møc thÊp nhÊt trong nh÷ng n¨m võa qua vµ xu h­íng s¾p tíi sÏ cßn tiÕp tôc gi¶m khi s¶n l­îng nu«i trång sÏ chiÕm ®a sè trong c¬ cÊu cña ngµnh thuû s¶n[10]. B¶ng I. 2: T×nh h×nh khai th¸c thuû s¶n Mü giai ®o¹n 1990-2002 N¨m S¶n l­îng( TriÖu tÊn) Tèc ®é t¨ng/ gi¶m(%) 1996 5 1997 4,98 - 0,4 1998 4,71 - 5,42 1999 4,8 1,91 2000 4,85 1,04 2001 4,7 - 3,093 2002 4,67 - 0,01 Nguån: CFA (Catfish Farmers of Amerca) - HiÖp héi c¸ nheo Mü Trong s¶n l­îng khai th¸c thuû s¶n cña Mü th× c¬ cÊu s¶n l­îng khai th¸c ®­îc ph©n ®Þnh râ rµng vµ kh¸ ®Çy ®ñ c¶ vÒ khèi l­îng vµ gi¸ trÞ, v× khai th¸c thuû s¶n cña Mü mang tÝnh th­¬ng m¹i rÊt cao. Nhãm ®èi t­îng khai th¸c chñ yÕu cho gi¸ trÞ cao nhÊt cña nghÒ khai th¸c thuû s¶n cña Mü ®­îc thÓ hiÖn nh­ sau: B¶ng I.3: S¶n l­îng vµ gi¸ trÞ mét sè lo¹i thuû s¶n ë Mü Lo¹i h¶i s¶n 1997 1998 1999 S¶n l­îng (tr tÊn) Gi¸ trÞ (tr USD) S¶n l­îng (tr tÊn) Gi¸ trÞ (tr USD) S¶n l­îng (tr tÊn) Gi¸ trÞ (tr USD) T«m he 132 544 126 515 136 560 Cua biÓn 195 430 251 473 210 521 T«m hïm 41 301 39 278 42 352 C¸ håi 257 270 292 257 353 360 C¸ ngõ 38 110 38,5 94 216 220 C¸ trÝch 920 112 733 103 900 113 C¸ tuyÕt 1.450 410 1.502 300 1.300 280 Nguån: B¸o c¸o thÞ tr­êng thuû s¶n Mü – Bé Thuû S¶n vµ tÝnh to¸n cña t¸c gi¶ Cã 5 lo¹i h¶i s¶n chñ yÕu cã gi¸ trÞ cao nhÊt cña nghÒ khai th¸c h¶i s¶n cña Mü ®­îc tr×nh bµy d­íi ®©y. §©y còng lµ 5 mÆt hµng cã nhu cÇu cao nhÊt cña Mü vµ còng lµ 5 nhãm s¶n phÈm chñ yÕu mµ Mü ph¶i nhËp khÈu do cung lu«n Ýt h¬n cÇu. - T«m he: Mü lµ c­êng quèc khai th¸c t«m cña Ch©u Mü vµ thÕ giíi víi h¹m tµu khai th¸c hiÖn ®¹i bËc nhÊt, tËp trung chñ yÕu ë c¸c bang §«ng – Nam n­íc Mü ven vïng vÞnh Mªhic«. §èi t­îng khai th¸c chñ yÕu lµ t«m he n©u vµ t«m he b¹c. Nhê lµm tèt c«ng t¸c b¶o vÖ nguån lîi vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nghÒ l­íi kÐo t«m mµ nguån lîi nµy ®­îc duy tr× kh¸ æn ®Þnh. MÆc dï, khai th¸c t«m chØ ®ãng gãp 1% cho s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n nh­ng t«m l¹i chiÕm tíi 15% tæng gi¸ trÞ. §iÒu nµy, chøng tá nghÒ khai th¸c t«m cña Mü cã vÞ trÝ ®Æc biÖt[11]. - Cua biÓn: Nhê nguån lîi phong phó ë c¸c biÓn phÝa §«ng vµ phÝa T©y nªn tõ l©u nghÒ khai th¸c cua b»ng l­íi bÉy vµ l­íi rª ®· cã vÞ trÝ quan träng. Mü lu«n lµ n­íc cã s¶n l­îng cua hµng ®Çu thÕ giíi. Do gi¸ cua trªn thÞ tr­êng Mü vµ thÞ tr­êng NhËt t¨ng cao cho nªn, mÆc dï s¶n l­îng cã gi¶m (n¨m 1999 lµ 210 ngµn tÊn, n¨m 1998 lµ 251 ngµn tÊn) nh­ng gi¸ trÞ l¹i t¨ng lªn (n¨m 1999 lµ 521 triÖu USD, n¨m 1998 lµ 473 triÖu USD), chiÕm 14,4% tæng gi¸ trÞ khai th¸c[12]. - T«m hïm: T«m hïm lµ nguån lîi quý hiÕm nhÊt cña Mü vµ ®­îc b¶o vÖ ®Æc biÖt. Mü lµ quèc gia khai th¸c t«m hïm lín thø nh× thÕ giíi (sau Canada). NghÒ khai th¸c chñ yÕu ë vïng biÓn phÝa §«ng thuéc §¹i T©y D­¬ng. N¨m 1999, t«m hïm chØ cã s¶n l­îng 42 ngh×n tÊn nh­ng ®· cã gi¸ trÞ tíi 352 triÖu USD, chiÕm 7,6% tæng gi¸ trÞ khai th¸c h¶i s¶n[13]. - C¸ håi: C¸ håi cã gi¸ trÞ cao nhÊt trong c¸c lo¹i c¸ biÓn khai th¸c cña Mü gåm c¸ håi §¹i T©y D­¬ng vµ c¸ håi Th¸i B×nh D­¬ng. S¶n l­îng c¸ håi t¨ng nhanh lªn 350 ngµn tÊn n¨m 1999, trÞ gi¸ 360 triÖu USD, cao nhÊt trong c¸c loµi c¸ biÓn. S¶n l­îng tËp trung chñ yÕu ë hai loµi: C¸ håi b¾c Th¸i B×nh D­¬ng (172 ngµn tÊn) vµ c¸ håi ®á Th¸i B×nh D­¬ng (110 ngµn tÊn), c¸ håi ®á rÊt quý ®­îc ®¸nh gi¸ tíi 233 triÖu USD. Mü lµ n­íc ®øng thø hai thÕ giíi vÒ khai th¸c c¸ håi (sau NhËt B¶n)[14]. - C¸ ngõ: S¶n l­îng khai th¸c c¸ ngõ cña Mü lu«n biÕn ®éng. Sau mét thêi gian dµi suy gi¶m m¹nh, n¨m 1999 nghÒ l­íi v©y c¸ ngõ cña Mü ®­îc mïa lín, s¶n l­îng t¨ng m¹nh lªn tíi 216 ngµn tÊn gåm: 150 ngµn tÊn c¸ ngõ säc d­a, 40 ngµn tÊn c¸ ngõ v©y vµng, 15 ngµn tÊn c¸ ngõ m¾t to, tËp trung chñ yÕu ë biÓn phÝa t©y thuéc Th¸i B×nh D­¬ng vµ h¹m tµu c¸ ngõ chñ yÕu khai th¸c ë biÓn Quèc tÕ (chiÕm 80% s¶n l­îng)[15]. 2.2. Nu«i trång thuû s¶n Mü lµ mét trong 10 n­íc cã s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi. Thuy nhiªn, trong khi nhiÒu n­íc chó träng ph¸t triÓn sè l­îng th× Mü ®Æc biÖt coi träng vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ m«i tr­êng sinh th¸i. ChÝnh v× vËy, trong vßng gÇn 10 n¨m qua, s¶n l­îng thuû s¶n nu«i cña Mü t¨ng kh«ng tíi 1,5 lÇn, tõ 350.000 tÊn 1990 ®Õn 445000 tÊn 1998. H¬n n÷a, Mü chØ tËp trung nu«i mét sè loµi cã nhu cÇu cao trªn thÞ tr­êng nh­ c¸ nheo(trªn 60% s¶n l­îng), c¸ håi(12%), t«m n­íc ngät(7%), nhuyÔn thÓ hai m¶nh vá nu«i (cã ngao), vÑm vµ hµu chiÕm kho¶ng 5 %(trong ®ã hµu chiÕm 85% s¶n l­îng nu«i nhuyÔn thÓ 2 m¶nh vá), c¸c lo¹i thuû s¶n nu«i kh¸c chØ chiÕm kho¶ng 15%. Trong thêi gian tíi, Mü vÉn cã xu h­íng ph¸t triÓn nu«i thuû s¶n theo h­íng bÒn v÷ng vµ kh«ng ®Èy nhanh viÖc t¨ng s¶n l­îng[16]. B¶ng I. 4: S¶n l­îng thuû s¶n nu«i cña ngµnh thuû s¶n Mü, 1990-1999 N¨m 1990 1995 1996 1997 1998 1999 S¶n l­îng (1000 tÊn) 315 413 393 438 445 460 Gi¸ trÞ (triÖu USD) 535 729 736 771 771 798 Nguån: CFA (Catfsih Farmers of America) - HiÖp héi c¸ nheo Mü Mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ nghÒ nu«i t«m cµng n­íc ngät cña Mü hiÖn ®ang dÉn ®Çu thÕ giíi víi s¶n l­îng 32 ngh×n tÊn n¨m 1990, nay chØ cßn 18 ngh×n tÊn. NghÒ nµy chØ tËp trung ë Bang Hawai vµ chØ nu«i mét lo¹i lµ Procambarus clarkii. ë giai ®o¹n hiÖn nay, cã thÓ nãi nu«i trång thñy s¶n ë Mü chñ yÕu lµ nu«i c¸ nheo (Ictalurus punctatus). §©y lµ "®Æc thuû s¶n cña Mü" ®­îc ng­êi tiªu dïng rÊt ­a chuéng, vµ ë nhiÒu Bang c¸ nheo cßn lµ mãn ¨n truyÒn thèng. B¶ng I.5: S¶n l­îng vµ gi¸ trÞ thuû s¶n c¸ nheo nu«i cña Mü, 90 - 99 N¨m Khèi l­îng, 1000T Gi¸ trÞ, triÖu USD 1990 163 273 1995 203 330 1996 214 365 1997 238 371 1998 256 420 1999 270 443 Nguån: CFA (Catfish Farmers of America) - HiÖp héi c¸ nheo Mü Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y ng­êi tiªu dïng Mü ®Æc biÖt quan t©m ®Õn s¶n phÈm thuû s¶n sinh häc, v× vËy nu«i trång thuû s¶n sinh häc còng ®ang tõng b­íc ph¸t triÓn vµ nhËn ®­îc nhiÒu sù quan t©m thÝch ®¸ng. Víi cïng mét lo¹i s¶n phÈm cã chÊt l­îng nh­ nhau, s¶n phÈm nµo d¸n m¸c sinh häc sÏ dÔ dµng ®­îc chÊp nhËn víi mét møc gi¸ cao h¬n. S¶n phÈm thuû s¶n sinh häc lµ c¸c lo¹i thùc phÈm ®­îc nu«i trång trong m«i tr­êng tù nhiªn cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc vµ kh«ng bÞ nhiÔm c¸c lo¹i ho¸ chÊt ®éc h¹i. Thuû s¶n sinh häc cã gi¸ trÞ rÊt cao v× th­êng ®­îc b¸n víi gi¸ rÊt cao, Ýt nhÊt lµ cao h¬n 20%, cã khi gÊp 2 hoÆc 3 lÇn lo¹i thuû s¶n th«ng th­êng. 2.3. ChÕ biÕn thuû s¶n ChÕ biÕn thuû s¶n lµ ngµnh mang tÝnh x­¬ng sèng cña c¶ hÖ thèng ngµnh thuû s¶n Mü. Mü hiÖn cã kho¶ng 1300 c¬ së chÕ biÕn ®­îc trang bÞ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i. N¨m 1998 c¸c c¬ së nµy xuÊt khÈu ®­îc 740 ngµn tÊn thuû s¶n trÞ gi¸ 2,2 tû USD.[17] §iÒu ®ã còng cho thÊy c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n Mü ph¸t triÓn ë møc ®é vµ quy m« lín nh­ thÕ nµo. B¶ng I.6: Gi¸ trÞ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n chÕ biÕn Mü Tªn s¶n phÈm 1998 1999 TriÖu USD % TriÖu USD % S¶n phÈm thùc phÈm - T­¬i sèng vµ ®«ng l¹nh 5.224 71 5.051 71 - Hép thñy s¶n 1.425 19 1.527 19 - S¶n phÈm chÝn 132 2 152 2 Tæng céng 6.782 92 6.730 92 S¶n phÈm kü thuËt - Hép cho ch¨n nu«i 350 5 339 5 - DÇu c¸, bét c¸ 172 2 189 3 - Lo¹i kh¸c 61 1 79 1 Tæng céng 583 8 607 8 Toµn bé 7.365 100 7.338 100 Nguån: B¸o c¸o thÞ tr­êng thuû s¶n Mü 2002- Bé Thuû S¶n C«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n cña Mü phôc vô c¶ thÞ tr­êng néi ®Þa vµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Do ng­êi tiªu dïng Mü chØ ­a chuéng c¸c s¶n phÈm tinh chÕ vµ s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng, ®· gãp phÇn thóc ®Èy c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn m¹nh vµ lu«n ë tr×nh ®é cao. C«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n Mü tËp trung vµo s¶n xuÊt ba khèi s¶n phÈm chÝnh: - C¸c s¶n phÈm t­¬i vµ ®«ng l¹nh. - Hép thuû s¶n. - C¸c s¶n phÈm phi thùc phÈm (s¶n phÈm kü thuËt). 2.4. N¨ng lùc xuÊt, nhËp khÈu thuû s¶n Mü Kh«ng chØ cã mét ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi Mü, cïng víi NhËt B¶n Mü ®ang lµ thÞ tr­êng cã kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi. Trong khi c¸c n­íc kh¸c kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n chØ dõng l¹i ë con sè 2-5 tû USD hµng n¨m, th× c¸ch ®©y 5 n¨m ngo¹i th­¬ng thuû s¶n cña Mü ®· v­ît con sè 10 tû USD. N¨m 2000 thuû s¶n Mü ®¹t kim ng¹ch trªn 13 tû USD vµ con sè nµy kh«ng ngõng t¨ng lªn m¹nh mÏ vµ æn ®Þnh: n¨m 2001 lµ 14 tû USD, 2002 lµ 14,5 tû USD[18]. Tuy nhiªn ngo¹i th­¬ng thuû s¶n cña Mü cã mét ®Æc tr­ng ®ã lµ, tuy c¶ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ®¹t tæng kim ng¹ch rÊt lín nh­ng nhËp khÈu thuû s¶n chiÕm tû träng v­ît tréi, ngµy cµng cã xu h­íng lµm cho c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n th©m hôt cao. B¶ng 8 vµ B¶ng 9 sau ®©y sÏ minh chøng cho ®iÒu nµy. B¶ng I.7: Tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng vµ møc th©m hôt (§¬n vÞ: triÖu USD) N¨m 1991 1994 1997 1998 1999 2000 Gi¸ trÞ kim ng¹ch 9.281 9.771 10.988 10.978 11.876 13.086 Th©m hôt 2.791 3.520 5.288 6.178 6.171 7.086 Nguån: B¸o c¸o ThÞ tr­êng Mü 2002, Bé Thuû S¶n B¶ng I.8: XuÊt nhËp khÈu thuû s¶n Mü, 1984 - 2002 Nguån: Vô §iÒu tra – Thèng kª, Bé Th­¬ng M¹i Mü (DOC, U.S Bureau of the Census) 2.4.1 XuÊt khÈu thuû s¶n Mü lµ mét n­íc xuÊt khÈu m¹nh hµng ®Çu thÕ giíi. Cho dï møc th©m hôt c¸n c©n ngo¹i th­¬ng thuû s¶n lu«n trong t×nh tr¹ng th©m hôt nÆng nÒ, nh­ng ®iÒu ®ã chØ cho thÊy sù v­ît tréi cña nhËp khÈu thuû s¶n. Hay ®¬n gi¶n h¬n, nhu cÇu néi ®Þa cña thuû s¶n qu¸ lín. Cã thÓ nh×n nhËn r»ng nh÷ng thµnh tùu cña xuÊt khÈu thñy s¶n Mü trong suèt mét thËp kû qua lµ rÊt Ên t­îng vµ ®¸ng m¬ ­íc cho bÊt kú mét quèc gia nµo. HiÖn t¹i Mü lµ mét trong 5 n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi sau Na Uy, Nga, Trung Quèc vµ Th¸i Lan. B¶ng I.9: Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n Mü giai ®o¹n 1992-2002 N¨m Gi¸ trÞ xuÊt khÈu (triÖu USD) N¨m Gi¸ trÞ xuÊt khÈu (triÖu USD) 1991 3.300 1997 2850 1992 3.582 1998 2400 1993 3.086 1999 2.848 1994 3.100 2000 3.004 1995 3.383 2001 3.200 1996 3.147 2002 3.196 Nguån: C¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu thuû s¶n chÝnh n¨m 2002, Bé Thuû s¶n Trong khi Mü kh«ng cßn gi÷ ®­îc møc t¨ng tr­ëng cao nh­ nh÷ng n¨m cuèi thËp niªn 90 th× thuû s¶n c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· cho thÊy nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc trong lÜnh vùc ®Èy m¹nh khai th¸c th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû h¶i s¶n. XuÊt khÈu cña nh÷ng n­íc nµy liªn tôc t¨ng m¹nh vµ bÒn v÷ng ®e do¹ sÏ ®Èy Mü xuèng vÞ trÝ thÊp h¬n trong danh s¸ch nh÷ng n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi. Cã thÓ kÓ ra ®©y c¸c ®èi thñ tiÒm n¨ng lµ ViÖt Nam, Cana®a, Ecuador, Phillipines... C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng cña thÞ tr­êng Mü ®Òu lµ c¸c mÆt hµng chÝnh ngµnh c«ng nghiÖp thuû s¶n Mü s¶n xuÊt ra rÊt nhiÒu, nh­ng ng­êi Mü khã tÝnh l¹i kh«ng ­a chuéng. C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸, chiÕm 56% khèi l­îng vµ 60% gi¸ trÞ. Trong ®ã mÆt hµng ®­îc xuÊt khÈu nhiÒu nh©t lµ c¸ håi (®«ng l¹nh vµ ®ãng hép) víi gi¸ trÞ gÇn 200 triÖu USD(n¨m 2000). ThÞ tr­êng chñ yÕu cña mÆt hµng nµy lµ NhËt, Canada, Anh vµ Australia. TiÕp ®Õn lµ c¸ dÑt, c¸ thu, c¸ trÝch, c¸ tuyÕt vµ c¸ tuyÕt Pollack Alaska; cua còng lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu quan träng cña Mü, víi kim ng¹ch hµng n¨m ®¹t trªn 120 triÖu USD. ThÞ tr­êng chÝnh cña mÆt hµng nµy lµ NhËt B¶n (80%) vµ Canada. Trong c¸c n¨m 1994,1995 xuÊt khÈu t«m cña Mü ®¹t trªn 160 triÖu USD/ n¨m, nh­ng nh÷ng n¨m gÇn ®©y chØ ®¹t trªn 100 triÖu USD/n¨m. ThÞ tr­êng nhËp khÈu chÝnh cña t«m Mü lµ Canada, Mexico vµ NhËt B¶n. C¸c mÆt hµng kh¸c cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong xuÊt khÈu thñy s¶n Mü lµ t«m hïm (120 triÖu USD/n¨m), mùc èng (gÇn 90 triÖu USD/n¨m), nhuyÔn thÓ 2 m¶nh vá, c¸ b¬n l­ìi ngùa[19]… B¶ng I.10: C¬ cÊu c¸c mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu cña Mü 2002 Nguån: Vô Thèng kª- §iÒu tra, BTM Mü (DOC, US Bureau of the Census Nh÷ng b¹n hµng chÝnh cña Mü lµ NhËt B¶n, Canada, Hµn Quèc, Ch©u ¢u, Trung Quèc & Hång K«ng..Trong ®ã NhËt lµ b¹n hµng truyÒn thèng vµ lín nhÊt cña xuÊt khÈu thuû s¶n Mü. B¶ng I.11: C¸c b¹n hµng lín nhÊt cña thuû s¶n Mü n¨m 2002 Nguån: Vô §iÒu tra – Thèng kª, BTM Mü (DOC US. Bureau of the Census) Trong khèi EU Mü cã 4 b¹n hµng rÊt quan träng ®ã lµ: §øc, Hµ Lan, Anh vµ Ph¸p. Tr­íc ®©y Anh vµ Ph¸p lµ 2 b¹n hµng tiªu thô thñy s¶n xuÊt khÈu thuû s¶n Mü lín nhÊt, nh­ng n¨m 2002 §øc ®· næi lªn thµnh nhµ nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt khèi EU tõ Mü. Còng theo Vô thèng kª vµ §iÒu tra cña Bé Th­¬ng M¹i Mü, kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n cña §øc tõ thÞ tr­êng Mü n¨m 2002 ®¹t 127 triÖu USD, theo sau lµ Ph¸p 98 triÖu USD, Anh 87 triÖu USD, Hµ Lan 75 triÖu USD.... 2.4.2 NhËp khÈu thuû s¶n Ng­êi Mü hµng n¨m chi kho¶ng 50 tû USD cho c¸c lo¹i thuû s¶n vµ tÝnh ®Õn nay ng­êi Mü tiªu dïng sÊp xØ 8% tæng s¶n l­îng thñy s¶n thÕ giíi tõ c¸c nguån ®¸nh b¾t, nu«i trång trong n­íc vµ nhËp khÈu. H¬n mét nöa l­îng thuû s¶n tiªu dïng ë Mü cã nguån gèc tõ nhËp khÈu. Kho¶ng trªn 1300 c¬ së chÕ biÕn trªn toµn l·nh thæ Mü phô thuéc hoµn toµn vµo nguyªn liÖu nhËp khÈu. N¨m 1998 c¸c c¬ së nµy ®· nhËp khÈu kho¶ng 1,6 triÖu tÊn thuû s¶n trÞ gi¸ trªn 8,2 tû USD khiÕn cho Mü trë thµnh n­íc nhËp khÈu thuû s¶n lín thø hai thÕ giíi, sau NhËt B¶n. ThÞ tr­êng thuû s¶n Mü lµ mét thÞ tr­êng réng lín víi sù tham gia cña c¸c lo¹i thuû s¶n tõ cao cÊp ®Õn thÊp cÊp cña h¬n 130 quèc gia, trong ®ã næi bËt nhÊt lµ Canada, Th¸i Lan, Trung Quèc, Mªhic«, £cua®o, ViÖt Nam... Khèi l­îng hµng n¨m cña thuû s¶n nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Mü lªn ®Õn kho¶ng 1,6 triÖu tÊn, cã gi¸ trÞ kho¶ng 10 tû USD cho h¬n 120 chñng lo¹i s¶n phÈm thuû s¶n kh¸c nhau[20]. NhËp khÈu thuû s¶n Mü ®Æc biÖt lµ c¸c nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm nu«i ®ang cã xu h­íng ngµy cµng t¨ng æn ®Þnh vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng cã tiÕng nãi quan träng trong viÖc cung cÊp thuû s¶n nhËp khÈu cho thÞ tr­êng Mü. B¶ng I.12: T×nh h×nh nhËp khÈu thuû s¶n Mü giai ®o¹n 1991-2002 N¨m Khèi l­îng 1000 tÊn Gi¸ trÞ triÖu USD N¨m Khèi l­îng 1000 tÊn Gi¸ trÞ triÖu USD 1991 1.400 6.000 1998 1.730 8.578 1994 - 7000 1999 1.830 9.073 1995 1.488 7.043 2000 1.866 10.086 1996 1.517 7.080 2001 - 10.370 1997 1.629 8.138 2002 - 10.400 Nguån: B¸o c¸o thÞ tr­êng Mü, Bé Thuû S¶n vµ tÝnh to¸n tæng hîp cña t¸c gi¶ Cã rÊt nhiÒu n­íc xuÊt khÈu thñy s¶n vµo Mü, nh­ng chØ cã kho¶ng 20% cã gi¸ trÞ tõ 100 triÖu USD/ n¨m trë lªn. Trong sè c¸c quèc gia nµy th× chØ cã Cana®a vµ Th¸i Lan chiÕm tû träng lín nhÊt. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt Nam vµ Trung Quèc næi lªn nh­ nh÷ng nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n tiÒm n¨ng ngµy cµng th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng thuû s¶n Mü. ThÞ tr­êng nhËp khÈu Mü më ra cho hÇu hÕt c¸c khu vùc trªn thÕ giíi, vµ cã phÇn nghiªng vÒ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ vµ ch©u ¸. Trong 4 n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n nhiÒu nhÊt vµo thÞ tr­êng Mü n¨m 2002 th× cã tíi 3 n­íc ®Õn tõ ch©u ¸ (Th¸i Lan xÕp vÞ trÝ thø 2, Trung Quèc thø 3 vµ ViÖt Nam ë vÞ trÝ thø 4). N¨m 2002 tæng kim ng¹ch nhËp khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng Mü ®¹t 10.4 tû USD, t¨ng chót ®Ønh so víi kim ng¹ch n¨m 2001 (10,37 tû USD)[21]. Mü nhËp h¬n 100 mÆt hµng thuû s¶n c¸c lo¹i tõ cao cÊp nhÊt ®Õn thÊp nhÊt, víi ®ñ mäi lo¹i gi¸ c¶ kh¸c nhau. B¶ng I.13 : C¬ cÊu mÆt hµng thuû s¶n nhËp khÈu vµo Mü n¨m 2002 Nguån: Vô §iÒu tra & Thèng kª, BTM Mü B¶ng 1.14 d­íi ®©y cho thÊy vÉn ch­a cã nhiÒu thay ®æi trong thÞ phÇn chiÕm lÜnh cña c¸c nhµ xuÊt khÈu chñ yÕu vµo thÞ tr­êng Mü, ngo¹i trõ sù gia t¨ng ®¸ng khÝch lÖ cña thuû s¶n ViÖt Nam. N¨m 2002 thuû s¶n ViÖt Nam vµo Mü ®¹t trªn 900 triÖu USD, lµ n¨m thø 4 liªn tôc kÓ tõ 1999 ®Æt møc t¨ng tr­ëng trªn 20%. Trong khi ®ã Th¸i Lan l¹i ®ang cã xu h­íng sôt gi¶m kh¸ ®¸ng kÓ vµ Canada vÉn chiÔm trÖ ë ng«i ®Çu, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng m¹nh v­ît møc 2 tû USD. B¶ng I.14: Thuû s¶n nhËp khÈu t¹i thÞ tr­ëng Mü giai ®o¹n 1999-2002 Nguån: Bé Th­¬ng M¹i Mü Tãm l¹i, nhËp khÈu thuû s¶n cña Mü kh«ng cã biÕn ®éng nhiÒu vÒ khèi l­îng nh­ng vÒ mÆt gi¸ trÞ l¹i cã biÕn ®éng rÊt râ rÖt, t¨ng nhanh vÒ cuèi nh÷ng n¨m 2000. §iÒu nµy cho thÊy thuû s¶n Mü ngµy cµng cã xu h­íng nghiªng vÒ c¸c s¶n phÈm cao cÊp, cã gi¸ trÞ kim ng¹ch cao vµ ®¾t tiÒn. Cã thÓ kÓ ra ®©y lµ T«m he (chiÕm ®Õn 31% s¶n l­îng nhËp khÈu n¨m 2002), t«m hïm 8,2%, cua 8,6%, c¸ ngõ, c¸ nu«i n­íc ngät groundfish[22]...MÆt kh¸c ng­êi tiªu dïng Mü rÊt ­a chuéng c¸c s¶n phÈm tinh chÕ, c¸c s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng nh­ (t«m nân, philª c¸, thÞt cua, trøng c¸, surimi...) vµ ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm thuû s¶n sinh häc ®­îc nu«i trång vµ chÕ biÕn tõ nh÷ng nguån kh«ng g©y h¹i cho m«i tr­êng vµ søc khoÎ con ng­êi. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, do nhËp khÈu lu«n ë møc cao ®Ó cung øng cho ngµnh thuû s¶n, Mü lµ mét thÞ tr­êng thuû s¶n hÕt søc giµu tiÒm n¨ng. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i th­êng xuyªn n¾m b¾t c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n ®Ó ®Ò ra c¸c ­u tiªn chiÕn l­îc vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu, quyÕt ®Þnh c¸c kh¶ n¨ng cung cÊp ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu khæng lå cña thÞ tr­êng nµy. 3. HÖ thèng ph©n phèi vµ thÞ hiÕu tiªu dïng cña thÞ tr­êng thuû s¶n Mü 3.1. HÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n Mü §Ó thùc hiÖn ®­îc mét khèi l­îng khæng lå thuû s¶n chu chuyÓn th«ng suèt trªn thÞ tr­êng Mü ®· ph¶i cÇn ®Õn mét hÖ thèng ph©n phèi kh«ng nh÷ng rÊt quy m« mµ cßn ph¶i rÊt m¹nh vµ khoa häc. §ã chÝnh lµ ®Æc ®iÓm næi tréi cña thÞ tr­êng thuû s¶n Mü. C¸c nhµ nhËp khÈu tr­íc khi ®­a hµng thuû s¶n x©m nhËp s©u vµo thÞ tr­êng Mü th× nhÊt quyÕt ph¶i nghiªn cøu kü l­ìng hÖ thèng ph©n phèi cña n­íc nµy. Nh÷ng nhµ xuÊt khÈu tr­íc khi nghiªn cøu kü c¸c hÖ thèng ph©n phèi thñy s¶n cña thÞ tr­êng Mü cã thÓ cã mét quan niÖm r»ng hÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n Mü kh«ng ®Õn nçi qu¸ phøc t¹p. Tuy vËy, ®ã chØ lµ c¸i nh×n bÒ ngoµi, phiÕn diÖn vµ kh«ng t­êng tËn. Nh÷ng ®Æc ®iÓm, xu h­íng vËn ®éng vµ c¸ch thøc vËn hµnh hÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n Mü th× l¹i kh«ng hÒ ®¬n gi¶n mét chót nµo. Nh­ nh÷ng quan ®iÓm cæ ®iÓn vÒ c¸ch thøc vËn hµnh mét hÖ thèng ph©n phèi th× thÞ tr­êng thuû s¶n Mü còng ®­îc chia ra lµm 2 thÞ tr­êng, ®ã lµ: thÞ tr­êng b¸n sØ vµ thÞ tr­êng b¸n lÎ. Nã còng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm, sè cÊp hay c¸c tÇng líp ph©n phèi ®a d¹ng vµ phøc t¹p nh­ nh÷ng thÞ tr­êng kh¸c. Song thÞ tr­êng thuû s¶n Mü chÞu chi phèi bëi 2 nh©n tè ®iÓn h×nh: sù vËn hµnh c«ng ®o¹n b¸n lÎ cña hÖ thèng siªu thÞ, cöa hµng, cöa hiÖu vµ ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp nhµ hµng Mü. §©y lµ ®Æc tr­ng hÕt søc râ nÐt cña hÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n Mü. Cã rÊt nhiÒu c¸ch b¸n thuû s¶n sang thÞ tr­êng Mü vµ cho c¸c nhµ nhËp khÈu nh­ng ë ®©y chóng ta sÏ nghiªn cøu viÖc ®­a hµng thñy s¶n vµo Mü qua 2 kªnh ph©n phèichñ ®¹o: kªnh b¸n sØ vµ kªnh b¸n lÎ. Kªnh b¸n sØ Kªnh b¸n sØ cña thÞ tr­êng thuû s¶n Mü ®­îc ®¶m nhiÖm bëi nh÷ng c«ng ty kinh doanh thuû s¶n hµng ®Çu n­íc Mü. Qua hÖ thèng b¸n sØ hµng thuû s¶n ®­îc cung cÊp cho h¬n 1000 c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n trªn toµn quèc vµ hÖ thèng siªu thÞ, c¸c ®¹i lý lín, c¸c nhµ ph©n phèi chÝnh vµ c¸c nhµ b¸n lÎ. B¶ng I.15: HÖ thèng b¸n sØ thuû s¶n t¹i Mü Nhµ xuÊt khÈu Nhµ chÕ biÕn Nhµ nhËp khÈu §¹i lý Nhµ ph©n phèi Nhµ b¸n lÎ Nguån: Héi th¶o thÞ tr­êng thuû s¶n Mü 2001, Bé Thuû S¶n Qu¸ tr×nh vËn hµnh vµ ®iÒu phèi thuû s¶n ®­îc diÔn ra nh­ sau: Hµng thuû s¶n ®­îc cung øng tõ c¸c nhµ xuÊt khÈu hoÆc tõ c¸c c¬ së ®¸nh b¾t, nu«i trång trong n­íc ®Õn c¸c nhµ chÕ biÕn thuû s¶n. Sau khi chÕ biÕn thµnh c¸c s¶n phÈm tinh chÕ hoÆc s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng cã gi¸ trÞ cao, thuû s¶n ®­îc chuyÓn trùc tiÕp ®Õn c¸c nhµ ®¹i lý lín trong n­íc. Tõ c¸c ®¹i lý nµy thuû s¶n tiÕp tôc ®­îc chuyÓn ®Õn c¸c nhµ b¸n lÎ ®Ó cung øng cho ng­êi tiªu dïng qua c¸c hÖ thèng siªu thÞ hoÆc nhµ hµng vµ dÞch vô c«ng céng. HoÆc thuû s¶n trùc tiÕp tõ nhµ xuÊt khÈu ®Õn tay c¸c nhµ nhËp khÈu vµ c¸c ®¹i lý lín mµ kh«ng cÇn th«ng qua chÕ biÕn. Tõ c¸c nhµ nhËp khÈu vµ c¸c ®¹i lý lín nµy thuû s¶n nhËp khÈu ®­îc ph©n bæ ®Õn c¸c nhµ ph©n phèi chÝnh vµ c¸c nhµ b¸n lÎ. §Ó trë thµnh mét nguån cung cÊp cho c¸c kªnh thuû s¶n b¸n sØ th× thuû s¶n nhËp khÈu ph¶i tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu sau: Kh¶ n¨ng cung cÊp hµng ph¶i lín vµ æn ®Þnh C¸c mÆt hµng thuû s¶n ph¶i hÕt søc ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ mÉu m¨ ®Ó cã thÓ tho¶ m·n nhu cÇu cña nhiÒu ®èi t­îng kh¸ch hµng, vïng vµ khu vùc kh¸c nhau trªn toµn ®Êt Mü. LÏ dÜ nhiªn gi¸ c¶ cung cÊp cho c¸c nhµ b¸n sØ ph¶i lµ gi¸ hÕt søc c¹nh tranh C¸c nhµ b¸n sØ Mü lu«n lu«n h­íng tíi c¸c ®èi t¸c cã uy tÝn cao, ®¸ng tin cËy vµ s½n sµng hîp t¸c l©u dµi Kªnh b¸n lÎ: Thuû s¶n tiªu thô qua kªnh b¸n lÎ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn rÊt m¹nh. Thuû s¶n qua kªnh ph©n phèi nµy chiÕm trªn 50% trÞ gia thuû s¶n tiªu thô t¹i Mü, trung b×nh hµng n¨m ®¹t doanh sè kho¶ng 13 tû USD[23]. B¶ng I.16: HÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n b¸n lÎ Mü Nhµ xuÊt khÈu Nhµ chÕ biÕn Nhµ ph©n phèi Nhµ nhËp khÈu §¹i lý DV c«ng céng céng Nhµ hµng lÎ Nhµ hµng lín Nguån: B¸o c¸o héi th¶o thÞ tr­êng thuû s¶n Mü 2002, Bé Thuû S¶n Cã thÓ m« t¶ vµ diÔn gi¶i hÖ thèng ph©n phèi thñy s¶n b¸n lÎ Mü nh­ sau: Thuû s¶n cã nguån gèc hoÆc tõ c¸c nhµ xuÊt khÈu hoÆc qua tay c¸c nhµ chÕ biÕn Mü ®­îc ph©n phèi ®Õn c¸c nhµ ph©n phèi chñ yÕu, c¸c nhµ nhËp khÈu hoÆc trùc tiÕp ®Õn c¸c ®¹i lý lín. Tõ c¸c nhµ ®¹i lý lín nµy thuû s¶n l¹i tr¶i qua qu¸ tr×nh chu chuyÓn ®Õn ._.