Đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang các nước trong AFTA

Më ®Çu Vµo thËp niªn cuèi cïng cña thÕ kû XX, d­íi t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, mµ chñ yÕu lµ c¸ch m¹ng th«ng tin, c¸c quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· ph¸t triÓn hÕt søc m¹nh mÏ. Tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ næi lªn nh­ lµ mét xu thÕ kh¸ch quan l«i cuèn c¸c n­íc, võa thóc ®Èy hîp t¸c võa t¨ng c­êng søc Ðp c¹nh tranh vµ tÝnh phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Më cöa ®Ó ph¸t triÓn ®· trë thµnh mét nhu cÇu võa cÊp thiÕt, võa c¬ b¶n, l©u dµi, ®èi víi mäi quèc gia trªn thÕ giíi. NhiÒu khèi th­¬ng m¹i tù do ®· ®­îc thµnh lËp gi÷a c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn còng nh­ gi÷a hä víi c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ DiÔn ®µn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), Khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA), Khu viùc Mëu dÞch Tù do B¾c Mü (NAFTA), Khèi thÞ tr­êng chung Nam Mü (MERCOSUR)... NhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng sè hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i khu vùc ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn tuy nhiÒu nh­ng kh¶ n¨ng thµnh c«ng cña chóng lµ kh«ng lín v× trong nhiÒu tr­êng hîp cã sù kh¸c biÖt qu¸ lín trong lîi Ých thu ®­îc tõ ch­¬ng tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Tuy nhiªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn ®ang hµo høng t×m kiÕm c¸c tho¶ thuËn khu vùc bëi hä coi ®©y lµ "b·i tËp cÊp tiÓu vïng" lý t­ëng tr­íc khi b­íc vµo s©n ch¬i lín h¬n - nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®· më ra nh÷ng c¬ héi vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia d©n téc trªn thÕ giíi tËn dông nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña m×nh cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi nh­ng còng ®Æt mçi quèc gia, d©n téc d­íi søc Ðp c¹nh tranh vµ th¸ch thøc gay g¾t, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c n­íc nµy vÉn do dù ch­a muèn tiÕn s©u vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu ho¸ do e ng¹i mÆt tr¸i cña nã. NhÊt lµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay bÞ chi phèi m¹nh mÏ bëi lîi Ých cña c¸c quèc gia ph¸t triÓn. V× vËy, khu vùc ho¸ võa lµ sù chuÈn bÞ võa lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ tr­íc søc Ðp ngµy cµng lín cña toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Trong thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn, khu vùc mËu dÞch tù do AFTA ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng khu vùc th­¬ng m¹i tù do cã triÓn väng nhÊt. Nh»m thùc hiÖn chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi theo ®Þnh h­íng "x©y dùng nÒn kinh tÕ më, h­íng vÒ xuÊt khÈu, héi nhËp víi khu vùc vµ toµn cÇu", ViÖt Nam ®· tham gia AFTA vµ b¾t ®Çu thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo HiÖp ®Þnh ­u ®·i cã hiÖu lùc chung CEPT . Lµ mét quèc gia kÐm ph¸t triÓn h¬n, ViÖt Nam kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thua thiÖt trong quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n­íc ASEAN trong khu«n khæ AFTA. Do ®ã, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN lµ vÊn ®Ò khã kh¨n cÇn ph¶i gi¶i quyÕt nh»m gi¶m bít chªnh lÖch trong c¸n c©n th­¬ng m¹i, ®¶m b¶o thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ trong ng¾n h¹n còng nh­ dµi h¹n. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi gian qua ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n cña nÒn kinh tÕ, khai th¸c ®­îc néi lùc vµ ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, c«ng t¸c xuÊt khÈu vÉn cßn nhiÒu tån t¹i nh­ quy m« kim ng¹ch xuÊt khÈu cßn nhá bÐ, c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu cßn ë tr×nh ®é l¹c hËu, søc c¹nh tranh yÕu, thÞ tr­êng xuÊt khÈu cßn bÊp bªnh chñ yÕu lµ thÞ tr­êng gÇn, cßn phô thuéc vµo c¸c thÞ tr­êng trung gian; thiÕu hîp ®ång lín vµ dµi h¹n; ch­a t¹o dùng ®­îc hÖ thèng nh÷ng b¹n hµng lín, g¾n bã... Trong thêi gian tíi, cïng víi lé tr×nh tham gia ngµy cµng s©u vµo AFTA, søc Ðp më cöa thÞ tr­êng ngµy cµng lín ®ßi hái chóng ta ph¶i cã chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ phï hîp vµ h÷u hiÖu ®Ó cã thÓ më réng thÞ tr­êng vµ gia t¨ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng ASEAN. Do vËy, viÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu nãi riªng vµo ASEAN ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cao. V× vËy qua qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu, em ®· chän ®Ò tµi "§Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN trong khu«n khæ AFTA" cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña m×nh. Kho¸ luËn gåm ba phÇn: Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu vµ sù h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) Ch­¬ng II: Ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo c¸c n­íc ASEAN tr­íc vµ sau khi tham gia AFTA. Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN. Do kh¶ n¨ng vµ thêi gian cã h¹n, kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n nh»m hoµn thiÖn h¬n kiÕn thøc cña m×nh. Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 12 n¨m 2003 Sinh viªn NguyÔn Anh Tó Ch­¬ng I Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu vµ sù h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN -AFTA I. C¬ së lý luËn vÒ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 1. Vai trß cña xuÊt khÈu hµng ho¸. Trong xu thÕ héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn, th­¬ng m¹i quèc tÕ lµ mét bé phËn quan träng, g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh héi nhËp vµ cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn lîi thÕ cña mét quèc gia trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy, thóc ®Èy giao l­u th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ dÞch vô nãi riªng lµ h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ quan träng hµng ®Çu cña mçi quèc gia. 1.1. XuÊt khÈu gióp c¸c quèc gia tËn dông lîi thÕ so s¸nh. C¸c quèc gia khai th¸c tèt c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ th«ng qua viÖc tËp trung vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng m×nh cã lîi thÕ so s¸nh. Søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ®­îc n©ng cao, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh vµ æn ®Þnh h¬n do c¸c nguån lùc ®­îc ph©n bè hiÖu qu¶ h¬n. Qu¸ tr×nh nµy còng më ra c¬ héi lín cho tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ dùa trªn thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ. 1.2. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸. Con ®­êng tÊt yÕu ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn cña n­íc ta lµ c«ng nghiÖp ho¸ theo nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp. Muèn c«ng nghiÖp ho¸, ph¶i cã sè vèn ngo¹i tÖ lín cho nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ kü thuËt tiªn tiÕn. Mçi quèc gia thu ®­îc ngo¹i tÖ tõ c¸c nguån: ®Çu t­ n­íc ngoµi, xuÊt khÈu hµng ho¸, vay nî, viÖn trî. §Çu t­ n­íc ngoµi, viÖn trî vµ vay nî rÊt quan träng nh­ng råi còng ph¶i hoµn l¹i vÒ sau d­íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c. H¬n n÷a, nguån vèn nµy chØ ch¶y vµo trong n­íc thuËn lîi khi c¸c nhµ ®Çu t­, ng­êi cho vay thÊy ®­îc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu- nguån vèn ngo¹i tÖ duy nhÊt ®Ó tr¶ nî. Trªn thùc tÕ, trong c¸c nguån ngo¹i tÖ thu vÒ, xuÊt khÈu lu«n chiÕm phÇn rÊt lín. B¶ng 1: C¸c nguån thu ngo¹i tÖ chñ yÕu cña ViÖt Nam §¬n vÞ: triÖu USD N¨m Du lÞch XuÊt khÈu FDI ODA Tæng 1995 390,0 5.449 6.530,8 612 12.981,8 1996 291,5 7.256 8.497,3 985 17.029,8 1997 325,4 9.185 4.649,1 1.015 15.174,5 1998 258,3 9.340 3.897,4 1.430 14.925,7 1999 265,2 11.540 1.568,0 1.452 14.816,2 2000 - 14.308 2.012,0 1.500 17.820,0 2001 1.360,0 15.100 2.436,0 1.750 20.646,0 2002 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2000, TS.Kim Ngäc (chñ biªn) Kinh tÕ TG 2001-2002 §Æc ®iÓm vµ triÓn väng, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 1.3. XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. XuÊt khÈu t¸c ®éng tíi s¶n xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo hai c¸ch tuú thuéc vµo c¸ch nh×n nhËn ho¹t ®éng nµy. Mét lµ, xuÊt khÈu chØ lµ viÖc ®Èy ra thÞ tr­êng thÕ giíi nh÷ng s¶n phÈm thõa, kh«ng tiªu dïng hÕt ë néi ®Þa, tøc lµ b¸n nh÷ng g× ta cã. §èi víi nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta, nÕu chØ tr«ng vµo sù d­ thõa cña s¶n xuÊt th× kim ng¹ch xuÊt khÈu rÊt nhá bÐ vµ kh«ng cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Hai lµ, coi thÞ tr­êng thÕ giíi lµ ®iÓm khëi ®Çu cña s¶n xuÊt, ®Ó h­íng tíi tho¶ m·n nhu cÇu réng lín trªn thÞ tr­êng nµy. Tøc lµ, xuÊt khÈu nh÷ng g× thÞ tr­êng ngoµi n­íc cÇn. §iÒu nµy cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ th«ng qua c¸c t¸c ®éng sau: ¨ T¹o ra nh÷ng nghµnh s¶n xuÊt míi “h­íng vÒ xuÊt khÈu”. C¸c ngµnh nµy tr­íc ®©y kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn do nhu cÇu trong n­íc kh«ng cã hay nhá hÑp. Khi më cöa ra thÞ tr­êng thÕ giíi réng lín, nghµnh s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c nghµnh s¶n suÊt hµng xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi cho viÖc ph¸t triÓn c¸c nghµnh kh¸c cã liªn quan ph¸t triÓn thuËn lîi. Ch¼ng h¹n khi ph¸t triÓn ngµnh da giÇy xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i gia sóc, thuéc gia còng nh­ nghµnh c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y mãc, thiÕt bÞ phôc vô nã. ¨XuÊt khÈu më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, nhê vËy s¶n xuÊt cã thÓ ph¸t triÓn æn ®Þnh, tËn dông ®­îc lîi thÕ theo quy m«. ¨ Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ cña ta sÏ tham gia c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶, chÝnh s¸ch ph©n phèi,... Cuéc c¹nh tranh khèc liÖt nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lu«n thÝch øng ®­îc víi thay ®æi cña thÞ tr­êng. 1.4 XuÊt khÈu gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng ng­êi d©n. S¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ khu vùc thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc víi thu nhËp kh¸ vµ æn ®Þnh. XuÊt khÈu cßn t¹o nguån ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng phong phó cña nh©n d©n. 1.5 XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i XuÊt khÈu t¨ng c­êng ®Þa vÞ kinh tÕ chÝnh trÞ cña mçi quèc gia trªn tr­êng quèc tÕ. XuÊt khÈu vµ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c cã mèi quan hÖ chÆt chÏ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau. Ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã thÓ ®i tr­íc më ®­êng cho c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c ph¸t triÓn nh­: tÝn dông, ®Çu t­, vËn t¶i, b¶o hiÓm, chuyÓn giao c«ng nghÖ,... MÆt kh¸c, tham gia s©u vµ gi÷ vÞ trÝ ngµy cµng quan träng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµm t¨ng c­êng ®Þa vÞ kinh tÕ còng nh­ chÝnh trÞ cña mçi quèc gia. 2. C¸c lý thuyÕt chÝnh vÒ th­¬ng m¹i. 2.1. M« h×nh cæ ®iÓn vÒ lîi thÕ so s¸nh cña David Ricardo. Nhµ kinh tÕ häc ng­êi Anh David Ricardo ®· x©y dùng lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh vµo n¨m 1817. ¤ng cho r»ng c¸c n­íc cã lîi thÕ tuyÖt ®èi (hay bÊt lîi thÕ tuyÖt ®èi) trong s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm vÉn thu ®­îc lîi Ých th«ng qua th­¬ng m¹i quèc tÕ b»ng c¸ch hy sinh s¶n l­îng kÐm hiÖu qu¶ ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n l­îng cã hiÖu qu¶ h¬n. Thùc chÊt, lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ sù kh¸c biÖt vÒ chi phÝ c¬ héi. V× vËy, nh÷ng lîi Ých do chuyªn m«n ho¸ vµ ngo¹i th­¬ng mang l¹i phô thuéc vµo lîi thÕ so s¸nh chø kh«ng ph¶i lîi thÕ tuyÖt ®èi. Theo ®ã, mçi n­íc sÏ cã lîi nÕu chuyªn m«n ho¸ vµ xuÊt khÈu c¸c hµng ho¸ mµ hä s¶n xuÊt t­¬ng ®èi cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c n­íc kh¸c vµ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ m×nh s¶n xuÊt víi chi phÝ t­¬ng ®èi cao. 2.2. Lý thuyÕt t©n cæ ®iÓn vÒ lîi thÕ so s¸nh cña Heckscher- Ohlin. Lý thuyÕt vÒ lîi thÕ so s¸nh cña David Ricardo kh«ng gi¶i thÝch ®­îc nguyªn nh©n xuÊt hiÖn cña lîi thÕ so s¸nh vµ v× sao c¸c n­íc kh¸c nhau l¹i cã chi phÝ c¬ héi kh¸c nhau. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ nµy, hai nhµ kinh tÕ häc Thuþ §iÓn lµ Eli Heckscher vµ Bertil Ohlin trong t¸c phÈm “Th­¬ng m¹i liªn khu vùc vµ quèc tÕ” ®· chØ ra r»ng nguån gèc cña lîi thÕ so s¸nh lµ sù ­u ®·i vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Do ®ã, lý thuyÕt H-O cßn ®­îc gäi lµ lý thuyÕt so s¸nh “tû lÖ c¸c yÕu tè” vèn cã trong kh¶ n¨ng cung øng c¸c nguån lùc (chñ yÕu lµ ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn) khi chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ. Theo lý thuyÕt H-O c¸c n­íc sÏ thu lîi qua bu«n b¸n nÕu xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt b»ng viÖc sö dông ë møc cao yÕu tè s¶n xuÊt mµ n­íc ®ã cã t­¬ng ®èi nhiÒu (vµ rÎ) vµ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt ®ßi hái sö dông ë møc cao nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt mµ n­íc m×nh cã rÊt Ýt. Do ®ã, trong mét nÒn kinh tÕ më, mçi n­íc ®Òu h­íng ®Õn chuyªn m«n ho¸ c¸c nghµnh s¶n xuÊt cho phÐp sö dông nhiÒu nhÊt c¸c nguån lùc s¶n xuÊt mµ ®èi víi n­íc ®ã lµ thuËn lîi nhÊt (vÝ dô nh­: tµi nguyªn, lao ®éng, vèn...). Tuy cßn cã nh÷ng khuyÕt ®iÓm lý luËn tr­íc thùc tiÔn th­¬ng m¹i quèc tÕ lu«n biÕn ®æi phøc t¹p, song quy luËt nµy vÉn ®ang lµ quy luËt chi phèi ®éng th¸i ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ cã ý nghÜa chØ ®¹o thùc tiÔn quan träng ®èi víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng n­íc nµy ®a sè lµ ®«ng d©n, thõa lao ®éng nh­ng nghÌo vèn, do ®ã, trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc vÉn tËp trung s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ sö dông nhiÒu lao ®éng vµ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ sö dông nhiÒu vèn. Sù lùa chän nh÷ng hµng ho¸ xuÊt khÈu phï hîp víi c¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c th­¬ng m¹i quèc tÕ, vµ trªn c¬ së lîi Ých th­¬ng m¹i thu ®­îc sÏ ®Èy nhanh sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë nh÷ng n­íc nµy. 2.3. Häc thuyÕt vÒ chu kú sèng cña s¶n phÈm quèc tÕ. Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX, Raymond Vernon ®· ®­a ra lý thuyÕt chu kú sèng quèc tÕ cña s¶n phÈm ®Ó gi¶i thÝch th­¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng chÕ biÕn, lý thuyÕt nµy dùa trªn sù vËn ®éng cña mét mÆt hµng theo chu kú sèng cña nã (tõ giai ®o¹n s¶n phÈm míi ®Õn giai ®o¹n chÝn muåi vµ chuÈn ho¸) ®Ó x¸c ®Þnh mÆt hµng ®ã sÏ ®­îc s¶n xuÊt ë ®©u. Giai ®o¹n 1: Giai ®o¹n s¶n xuÊt míi: møc cÇu cao cña kh¸ch hµng ë mét quèc gia c«ng nghiÖp sÏ thóc ®Èy mét c«ng ty thiÕt kÕ vµ ®­a ra mét s¶n phÈm míi. S¶n xuÊt ®­îc tæ chøc ë n¬i diÔn ra ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nªn nhµ s¶n xuÊt lu«n cã nh÷ng c¶i tiÕn trong s¶n phÈm cho phï hîp víi thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng, tõng b­íc hoµn thiÖn s¶n phÈm. Nhu cÇu trong n­íc ngµy cµng më réng vµ vµo cuèi giai ®o¹n nµy s¶n phÈm míi b¾t ®Çu ®­îc xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. N­íc ph¸t minh Sè ®¬n vÞ s¶n phÈm 160 120 80 40 0 XuÊt khÈu NhËp khÈu Giai ®o¹n 1 S¶n phÈm míi Giai ®o¹n 2 S¶n phÈm chÝn muåi Giai ®o¹n 3 S¶n phÈm chuÈn ho¸ Giai ®o¹n 2: giai ®o¹n s¶n phÈm chÝn muåi: Sù tån t¹i vµ nh÷ng lîi Ých cña s¶n phÈm míi b¾t ®Çu ®­îc nhËn thøc ®Çy ®ñ trªn c¶ thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Møc cÇu ngµy cµng t¨ng vµ ®­îc duy tr× trong thêi gian t­¬ng ®èi dµi. Khi l­îng xuÊt khÈu t¨ng cao vµ chiÕm tû träng kh¸ lín trong doanh sè b¸n, c«ng ty ph¸t minh b¾t ®Çu tæ chøc s¶n xuÊt ë nh÷ng n­íc cã møc cÇu cao nhÊt. §ång thêi, c¸c c«ng ty ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn kh¸c còng s¶n xuÊt mÆt hµng t­¬ng tù. GÇn cuèi giai ®o¹n nµy, s¶n phÈm b¾t ®Çu ®­îc b¸n sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã thÓ b¾t ®Çu tiÕn hµnh ë c¸c quèc gia nµy. C¸c n­íc c«ng nghiÖp kh¸c Sè ®¬n vÞ s¶n phÈm 160 120 80 40 0 NhËp khÈu XuÊt khÈu Giai ®o¹n 1 S¶n phÈm míi Giai ®o¹n 2 S¶n phÈm chÝn muåi Giai ®o¹n 3 S¶n phÈm chuÈn ho¸ Giai ®o¹n 3: Giai ®o¹n s¶n phÈm chuÈn ho¸: nh»m tËn dông chi phÝ thÊp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, c«ng ty ®Èy m¹nh viÖc chuyÓn dÇn ho¹t ®éng s¶n xuÊt sang c¸c n­íc nµy, tõ ®ã, cung øng cho thÞ tr­êng toµn thÕ giíi. Khi phÇn lín c¬ së s¶n xuÊt ®­îc ®Æt ngoµi n­íc ph¸t minh, nhu cÇu vÒ s¶n phÈm cña n­íc nµy ®­îc ®¸p øng bëi nhËp khÈu tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c. C¸c n­íc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn Sè ®¬n vÞ s¶n phÈm 160 120 80 40 0 NhËp khÈu XuÊt khÈu Giai ®o¹n 1 S¶n phÈm míi Giai ®o¹n 2 S¶n phÈm chÝn muåi Giai ®o¹n 3 S¶n phÈm chuÈn ho¸ Tr­íc thùc tiÔn biÕn ®æi nhanh chãng vµ phøc t¹p cña kinh doanh vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, lý thuyÕt ®· kh«ng gi¶i thÝch ®­îc mét sè hiÖn t­îng hiÖn nay: C¸c s¶n phÈm míi d­êng nh­ cã thÓ xuÊt hiÖn bÊt kú n¬i nµo khi c¸c c«ng ty tiÕp tôc toµn cÇu ho¸ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn; c¸c c«ng ty thiÕt kÕ s¶n phÈm míi vµ thùc hiÖn c¶i tiÕn s¶n phÈm rÊt nhanh chãng. KÕt qu¶ lµ vßng ®êi s¶n phÈm bÞ rót ng¾n l¹i, s¶n phÈm nhanh chãng bÞ l¹c hËu. Do ®ã, c¸c c«ng ty ph¶i ®ång lo¹t tung s¶n phÈm lÊp ®Çy nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c ®Ó nhanh chãng bï ®¾p chi phÝ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm. Tuy nhiªn, lý thuyÕt nµy vÉn cßn gi¸ trÞ víi c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, míi tham gia héi nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. §Æc biÖt trong viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ thÝch hîp cña m×nh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, tham gia lùa chän s¶n xuÊt, mÆt hµng phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña m×nh. 2.4. Lý thuyÕt lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia. N¨m 1990, Michael Porter ®· ®­a ra lý thuyÕt míi nh»m gi¶i thÝch t¹i sao mét sè quèc gia l¹i cã ®­îc vÞ trÝ dÉn ®Çu trong s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Lý thuyÕt c¹nh tranh quèc gia cho r»ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mét ngµnh s¶n xuÊt phô thuéc vµo n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ ®æi míi cña ngµnh ®ã. Lý thuyÕt cña Porter kh«ng nh»m môc ®Ých gi¶i thÝch c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu cña c¸c quèc gia mµ chØ lý gi¶i t¹i sao vµ b»ng c¸ch nµo mét sè n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n trong mét sè ngµnh c«ng nghiÖp. ¤ng x¸c ®Þnh bèn nhãm yÕu tè h×nh thµnh nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia, c¸c yÕu tè ®ã mäi n­íc ®Òu cã s½n nh­ng víi møc ®é kh¸c nhau. Bèn nhãm yÕu tè ®­îc m« t¶ trong "h×nh thoi Porter" bao gåm : C¸c ®iÒu kiÖn vÒ yÕu tè s¶n xuÊt. §iÒu kiÖn cÇu. C¸c ngµnh cã liªn quan vµ c¸c ngµnh hç trî . C¬ cÊu vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty. S¬ ®å: C¸c yÕu tè quy ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia ChiÕn l­îc c¬ cÊu c¹nh tranh gi÷a c¸c C«ng ty §iÒu kiÖn cÇu §iÒu kiÖn vÒ yÕu tè s¶n xuÊt C¸c ngµnh c«ng nghiÖp hç trî vµ liªn quan ¨ §iÒu kiÖn vÒ yÕu tè s¶n xuÊt : Porter ph©n chia yÕu tè s¶n xuÊt thµnh 2 lo¹i : yÕu tè c¬ b¶n vµ yÕu tè tiªn tiÕn. YÕu tè c¬ b¶n bao gåm c¸c nguån lùc s½n cã tù nhiªn vµ cè ®Þnh nh­ nguån lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn, khÝ hËu... Nh÷ng yÕu tè nµy t¹o nªn lîi thÕ "tÜnh" cña quèc gia. Tr¸i l¹i c¸c yÕu tè ®­îc x©y dùng bëi chÝnh s¸ch ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®æi míi nh­ viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ t¹o ra nh÷ng nguån lùc rÊt quan träng lµ nguån nh©n lùc bao gåm c¸c nhãm cã tr×nh ®é, kü n¨ng kh¸c nhau, h¹ tÇng c«ng nghÖ quèc gia cã chÊt l­îng cao. C¸c yÕu tè c¬ b¶n chØ cã thÓ t¹o c¬ së ban ®Çu cho viÖc s¶n xuÊt mét mÆt hµng nµo ®ã cßn c¸c yÕu tè tiªn tiÕn lµ cÇn thiÕt ®Ó duy tr× vµ n©ng cao kh¶ n¨ng cña quèc gia trong s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã. C¸c yÕu tè nµy t¹o nªn “lîi thÕ ®éng” cña c¸c quèc gia. HiÖn nay, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chñ yÕu cã ®­îc lîi thÕ tÜnh. Trong ®iÒu kiÖn s¶n phÈm lµm ra cã møc ®é tinh x¶o vµ phøc t¹p ngµy cµng cao th× nh÷ng lîi thÕ nµy tá ra ngµy cµng kÐm quan träng. V× vËy, lèi tho¸t cho c¸c quèc gia nµy lµ chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó n©ng cao "lîi thÕ ®éng" cña m×nh chø kh«ng chØ dùa vµo lîi thÕ tÜnh. ¨ §iÒu kiÖn cÇu §ßi hái cao cña kh¸ch hµng ë thÞ tr­êng mµ c«ng ty ho¹t ®éng (trong n­íc hoÆc ngoµi n­íc) lµ nh©n tè rÊt quan träng ®èi víi lîi thÕ c¹nh tranh quèc gia vÒ mét lÜnh vùc s¶n phÈm nµo ®ã. Mét thÞ tr­êngkhã tÝnh sÏ buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng c¶i tiÕn s¶n phÈm hiÖn cã, ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm míi víi c«ng nghÖ hoµn toµn míi. Trong ®iÒu kiÖn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nÕu chØ ho¹t ®éng ë thÞ tr­êng trong n­íc víi nh÷ng kh¸ch hµng "dÔ tÝnh" doanh nghiÖp ®ã kh«ng cã ®éng lùc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh. §éng lùc nµy chØ cã ®­îc khi nç lùc v­¬n ra tiÕp cËn víi thÞ tr­êng quèc tÕ, tõng b­íc c¹nh tranh ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng khã tÝnh. ¨ C¸c ngµnh c«ng nghiÖp hç trî vµ liªn quan. C¸c c«ng ty n»m trong c¸c ngµnh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao cña quèc gia kh«ng thÓ tån t¹i mét c¸ch biÖt lËp. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp hç trî th­êng sÏ xuÊt hiÖn ®Ó cung cÊp ®Çu vµo cho c¸c ngµnh nãi trªn. C¸c c«ng ty cã thÓ cã lîi tõ s¶n phÈm hoÆc quy tr×nh c«ng nghÖ cña mét ngµnh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ b»ng viÖc x©y dùng c¸c nhãm ngµnh liªn quan trªn cïng khu vùc ®Þa lý. Sù xuÊt hiÖn c¸c nhãm ngµnh ®ã gióp cho viÖc n©ng cao n¨ng suÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña mçi ngµnh trong nhãm. ¨ ChiÕn l­îc, c¬ cÊu vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty . C¸c quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc cña c«ng ty cã ¶nh h­ëng l©u dµi tíi kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong t­¬ng lai. Tr¸ch nhiÖm ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc thuéc vÒ nh÷ng nhµ qu¶n lý. Do ®ã, mçi quèc gia cÇn ph¶i ®µo t¹o ®­îc ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý cã tr×nh ®é cao, cã tÇm nh×n chiÕn l­îc. C¬ cÊu cña ngµnh s¶n xuÊt vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty trong quèc gia còng ®ãng vai trß quan träng kh«ng kÐm. C¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cµng khèc liÖt th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ®ã cµng cao. 3. C¸c m« h×nh th­¬ng m¹i quèc tÕ ®­îc sö dông trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch xuÊt khÈu. 3.1. ChiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu. Néi dung c¬ b¶n cña chiÕn l­îc nµy lµ x©y dùng mét nÒn c«ng nghiÖp réng lín, tr­íc hÕt lµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, sau ®ã lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c nh»m s¶n xuÊt s¶n phÈm néi ®Þa thay thÕ c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu. Bªn c¹nh hiÖu qu¶ t¨ng tr­ëng, nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®éc lËp cßn hy väng thùc hiÖn tiÕt kiÖm nguån ngo¹i tÖ. ChiÕn l­îc nµy dùa trªn thùc tÕ hiÖn nay khi c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn ph¶i ®èi mÆt víi m«i tr­êng kinh tÕ quèc tÕ bÞ chi phèi m¹nh mÏ bëi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tõ c¸c quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn cao. Do ®ã, môc tiªu cña c¸c n­íc nµy kh«ng chØ lµ thay thÕ mét sè hµng ho¸ xuÊt khÈu ®· ®­îc lùa chän b»ng hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc, mµ cßn t¹o ra mét nÒn kinh tÕ linh ho¹t, ®a d¹ng vµ nh¹y bÐn. Theo ®ã, ®Ó lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã søc c¹nh tranh quèc tÕ th× tr­íc tiªn nã ph¶i ®øng v÷ng ë thÞ tr­êng trong n­íc. Do ®ã, viÖc b¶o hé lµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ "hoµn chØnh" h¬n, më réng ph¹m vi t×m tßi thö nghiÖm víi nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn chñ nghÜa b¶o hé th­êng g©y ra hµng lo¹t vÊn ®Ò bÊt lîi cho nÒn kinh tÕ: Thø nhÊt, chóng xuyªn t¹c gi¸ c¶, kh«ng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ quan hÖ cung cÇu do cè t×m c¸ch x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp riªng b»ng c¸ch t¸ch thÞ tr­êng trong n­íc ra khái thÞ tr­êng quèc tÕ. C¸c nguån lùc trong n­íc kh«ng ®­îc ph©n bæ cã hiÖu qu¶ do thiÕt lËp mét c¬ cÊu kinh tÕ s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh. Do sù lÖch l¹c cña gi¸ c¶, kÕt qu¶ lµ, thay v× tËp trung vµo nh÷ng lÜnh vùc mµ ë ®ã ®Êt n­íc cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh tù nhiªn th× l¹i h­íng s¶n xuÊt vµo nh÷ng mÆt hµng th­êng ®­îc nhËp khÈu tøc lµ nh÷ng lÜnh vùc bÊt lîi thÕ t­¬ng ®èi. Trong c¬ cÊu s¶n xuÊt nµy, chõng nµo c¬ cÊu gi¸ so s¸nh kh«ng thay ®æi theo thêi gian, xÐt vÒ trung h¹n còng nh­ dµi h¹n khã cã thÓ t¹o ra søc c¹nh tranh quèc tÕ. Thø hai, nh÷ng rµo c¶n nhËp khÈu sÏ lµm cho s¶n xuÊt trong n­íc trë thµnh kh«ng hiÖu qu¶. H¬n n÷a, sù b¶o hé cßn lµm gi¶m kh¶ n¨ng du nhËp kinh nghiÖm, kiÕn thøc vµ c«ng nghÖ míi tõ n­íc ngoµi. §ång thêi, søc Ðp c¹nh tranh sai lÇm t¹o ra tÝnh û l¹i, do vËy ng¨n trë qu¸ tr×nh nèi kÕt víi sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ quèc tÕ. Thø ba, viÖc thay thÕ nhËp khÈu sÏ g©y ra nh÷ng mÊt c©n ®èi trong c¸n c©n ngo¹i th­¬ng cña ®Êt n­íc. Mét lý do th­êng ®­îc viÖn dÉn cho sù can thiÖp nhµ n­íc trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh më cöa lµ nguyªn lý "c«ng nghiÖp non trÎ" còng nh­ nguyªn lý “thuÕ quan gi¸o dôc". Nã dùa trªn nhËn thøc r»ng trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ c«ng nghiÖp th­êng tån t¹i nh÷ng møc ®é hiÖu qu¶ linh ®éng lµ nh÷ng c¸i xuÊt hiÖn do tÝch luü kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ph¶i c«ng nhËn chÝnh s¸ch b¶o hé cã thêi h¹n cã vÎ hÊp dÉn vÒ mÆt lý thuyÕt song nhiÒu nhµ kinh tÕ häc l¹i rÊt hoµi nghi sù vËn dông thùc tiÔn phï hîp cña chóng. Thùc tÕ lµ kh«ng cã ®­îc ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vµ n¨ng lùc hµnh chÝnh cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh ngµnh c«ng nghiÖp ®¸ng ®­îc hç trî. MÆt kh¸c, c¸c nhãm lîi Ých cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c lu«n t×m c¸ch g©y ¶nh h­ëng víi ng­êi ra quyÕt ®Þnh nh»m h­ëng sù b¶o hé cña nhµ n­íc. Ngay c¶ khi chÝnh s¸ch b¶o hé cã hiÖu lùc th× th­êng nã khã cã thÓ gi÷ ®­îc ®Æc ®iÓm l©m thêi cña nã, v× qu¸ tr×nh chuyÓn sang th­¬ng m¹i tù do sau nµy th­êng vÊp ph¶i sù ph¶n ®èi quyÕt liÖt cña nh÷ng nhãm h­ëng lîi Ých. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ trªn, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang t×m c¸ch chuyÓn sang chiÕn l­îc h­íng ngo¹i nh»m ph¸t triÓn dùa trªn thÞ tr­êng thÕ giíi réng lín. 3.2. ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu Mét c¬ chÕ th­¬ng m¹i më cöa vµ h­íng ngo¹i lµ cã lîi v× gi¶m ®­îc tÝnh phi hiÖu qu¶ do ph©n bæ kh«ng ®óng c¸c nguån lùc g©y ra; t¨ng c­êng häc hái kinh nghiÖm vµ thay ®æi c«ng nghÖ, c¶i thiÖn ®­îc kh¶ n¨ng linh ho¹t cña nÒn kinh tÕ tr­íc c¸c có sèc bªn ngoµi. ChiÕn l­îc nµy nhÊn m¹nh vµo ba nh©n tè c¬ b¶n sau: Thay v× kiÓm so¸t nhËp khÈu ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ vµ kiÓm so¸t tµi chÝnh lµ më réng nhanh chãng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. H¹n chÕ b¶o hé c«ng nghiÖp ®Þa ph­¬ng, thay vµo ®ã lµ n©ng ®ì vµ hç trî c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu th«ng qua thuÕ quan, bï lç xuÊt khÈu,... X©y dùng m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh, hÊp dÉn cho c¸c nhµ t­ b¶n th«ng qua hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ kinh tÕ tù do ®Ó thu hót ®Õn møc tèi ®a vèn ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. C¸c n­íc ¸p dông chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu hy väng cã thÓ kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu nh­: - ChiÕn l­îc h­íng ngo¹i t¹o kh¶ n¨ng x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ míi, n¨ng ®éng. Ngµnh c«ng nghiÖp trùc tiÕp xuÊt khÈu sÏ t¸c ®éng tíi c¸c ngµnh cung cÊp ®Çu vµo, t¹o ra mèi quan hÖ ng­îc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh nµy ®ång thêi s¶n phÈm th« còng t¹o ra quan hÖ xu«i gióp ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. - ChiÕn l­îc h­íng ngo¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ngµy cµng lín m¹nh, n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Thêi kú ®Çu cã thÓ cã sù trî gióp cña nhµ n­íc song muèn tiÕp tôc tån t¹i th× ph¶i tù ®i trªn ®«i ch©n cña m×nh. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng thÕ giíi réng lín më ra sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thu ®­îc hiÖu qu¶ nhê quy m« s¶n xuÊt. - ChiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu t¹o nguån thu nhËp ngo¹i tÖ lín cho ®Êt n­íc. Víi nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, ngo¹i th­¬ng lµ nguån tÝch luü vèn chñ yÕu cho giai ®o¹n ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸. Nhê ¸p dông chiÕn l­îc nµy nÒn kinh tÕ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn vµi ba thËp kû qua ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, mét sè ngµnh c«ng nghiÖp (chñ yÕu lµ c¸c ngµnh chÕ biÕn xuÊt khÈu) ®¹t tr×nh ®é tiªn tiÕn, cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Tuy nhiªn, chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu còng cã nh÷ng nh­îc ®iÓm kh«ng dÔ g× kh¾c phôc: - T×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trÇm träng gi÷a c¸c ngµnh hµng s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu vµ ngµnh kh«ng xuÊt khÈu - Do Ýt chó träng tíi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thiÕt yÕu nhÊt nªn nÒn kinh tÕ g¾n chÆt víi thÞ tr­êng bªn ngoµi vµ dÔ bÞ t¸c ®éng bëi nh÷ng biÕn ®æi cña thÞ tr­êng c¸c n­íc lín. - Thùc tÕ sù kh¸c biÖt gi÷a hai chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈulµ kh«ng mÊy r¹ch rßi. HÇu hÕt c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· ¸p dông c¶ hai chiÕn l­îc víi c¸c møc chó träng kh¸c vµo c¸c thêi ®iÓm kh¸c. 4. Ngo¹i th­¬ng trong khu vùc mËu dÞch tù do Mét hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ­u ®·i khu vùc h×nh thµnh khi mét nhãm quèc gia quyÕt ®Þnh h¹ bít hay xo¸ bá c¸c hµng rµo th­¬ng m¹i ¸p dông cho c¸c n­íc thµnh viªn thÊp h¬n møc rµo c¶n th­¬ng m¹i ¸p ®Æt cho phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Cã bèn møc hîp t¸c kinh tÕ tõ khu vùc th­¬ng m¹i tù do, tíi liªn minh thuÕ quan, thÞ tr­êng chung vµ cuèi cïng lµ liªn minh kinh tÕ khi c¸c n­íc tham gia hoµn toµn dung hoµ c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸, kinh tÕ, x· héi. Trong khu vùc th­¬ng m¹i tù do, thuÕ quan gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn ®­îc b·i bá. Tuy nhiªn c¸c quèc gia nµy cã quyÒn tù do lËp nªn hµng rµo th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc kh«ng ph¶i thµnh viªn cña nhãm. Cã quan niÖm sai lÇm vÒ khu vùc th­¬ng m¹i tù do r»ng, do mçi n­íc thµnh viªn tù ®Æt c¬ cÊu thuÕ quan riªng, hµng ho¸ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc phi thµnh viªn sÏ ®æ vµo n­íc cã møc thuÕ quan thÊp nhÊt råi trµn vµo c¸c quèc gia thµnh viªn cßn l¹i. Tuy nhiªn, nh÷ng ng­êi theo quan ®iÓm lÖch l¹c nµy cÇn l­u ý r»ng møc thuÕ quan ­u ®·i chØ ®­îc ¸p dông víi nh÷ng s¶n phÈm ®¹t tû lÖ phÇn tr¨m tèi thiÓu trong hµm l­îng hµng ho¸ néi ®Þa. Trong khu vùc AFTA hµm l­îng tèi thiÓu theo yªu cÇu cña ASEAN lµ 40%. ¶nh h­ëng cña khu vùc th­¬ng m¹i tù do lªn tÝnh hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ còng nh­ phóc lîi vÉn cßn nhiÒu tranh c·i. Trong ®ã cã c¶ vÊn ®Ò vÒ tù do ho¸ hay b¶o hé nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia thµnh viªn. Trong khi c¸c n­íc ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh m¹nh mÏ h¬n tõ quèc gia trong khèi th× hä l¹i biÖt lËp h¬n víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi. Khi ®¸nh gi¸ t¸c ®éng ®Õn c¸c n­íc thµnh viªn, víi nhiÒu nhµ kinh tÕ häc ®iÒu quan träng lµ liÖu th­¬ng m¹i tù do khu vùc cã t¸c dông t¹o lËp th­¬ng m¹i (trade creation) ë c¸c n­íc trong khèi kh«ng hay chØ lµm chÖch h­íng th­¬ng m¹i (trade diversion) cña c¸c ®èi t¸c trong ph¹m vi hîp t¸c. T¸c ®éng t¹o lËp th­¬ng m¹i sÏ xuÊt hiÖn sau khi xo¸ bá thuÕ quan trong khu vùc, c¸c nhµ s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ thuéc c¸c n­íc thµnh viªn ¸p ®¶o c¸c nhµ s¶n xuÊt néi ®Þa cña c¸c quèc gia thµnh viªn kh¸c vÒ chÊt l­îng vµ chi phÝ s¶n xuÊt, kÐo theo gia t¨ng th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc. Trªn c¬ së ®ã, nÒn th­¬ng m¹i ®­îc t¹o lËp vµ lµm t¨ng møc sèng cña c¸c n­íc thµnh viªn do t¨ng c­êng chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt. NÕu c¸c n­íc thµnh viªn chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng réng lín trong khu vùc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh tõ ®ã më réng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc thø ba th× c¸c n­íc nµy sÏ h­ëng lîi tõ viÖc h×nh thµnh khèi th­¬ng m¹i tù do trªn. Ng­îc l¹i, t¸c ®éng chÖch h­íng th­¬ng m¹i xuÊt hiÖn khi nh÷ng nhµ s¶n xuÊt lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n tõ bªn ngoµi khèi bÞ thay thÕ bëi nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kÐm c¹nh tranh h¬n tõ néi bé khèi. Nguyªn nh©n lµ do viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan lµm cho hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt tõ c¸c n­íc trong khu vùc hîp t¸c cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n. Khi ®ã, t¸c ®éng nµy sÏ g©y tæn h¹i cho c¸c n­íc thµnh viªn v× ph¶i t¨ng nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ kÐm hiÖu qu¶ h¬n. C¸c quèc gia khi gia nhËp khu vùc th­¬ng m¹i tù do cÇn c©n nh¾c t¸c ®éng t¹o lËp th­¬ng m¹i vµ t¸c ®éng chÖch h­íng th­¬ng m¹i. C¸c tiªu chÝ sau sÏ x¸c ®Þnh mét tæ chøc th­¬ng m¹i ®­îc thµnh lËp theo thiªn h­íng t¹o lËp hay chÖch h­íng : ¨ Tæ chøc th­¬ng m¹i cµng lín, quy m« t¹o lËp th­¬ng m¹i cµng réng ¨ Cã t¸c ®éng t¹o lËp th­¬ng m¹i khi møc thuÕ quan trung b×nh sau khi thµnh lËp tæ chøc thÊp h¬n møc thuÕ quan trung b×nh tr­íc khi thµnh lËp. Ng­îc l¹i, nÕu cao h¬n sÏ dÉn tíi chÖnh h­íng th­¬ng m¹i. ¨ Søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ c¸c n­íc thµnh viªn cµng m¹nh, kh¶ n¨ng h×nh thµnh t¹o lËp th­¬ng m¹i cµng lín. Tuy nhiªn, ph¶i cã sù kh¸c biÖt trong c¬ cÊu s¶n xuÊt, mçi thµnh viªn ph¶i cã søc c¹nh tranh cao nhÊt trong s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng mµ ®èi t¸c cña m×nh b¶o hé vµ s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶. ¨ Trao ®æi th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn tr­íc khi cã ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cµng cao th× kh¶ n¨ng x¶y ra chÖch h­íng th­¬ng m¹i cµng Ýt. Do tr­íc ®ã khèi l­îng trao ®æi th­¬ng m¹i lín ®· ®­îc h×nh thµnh dùa trªn lîi thÕ so s¸nh quèc tÕ. Tõ c¸c tiªu chÝ trªn, râ rµng lµ mét khu vùc th­¬ng m¹i tù do gi÷a mét nhãm nhá c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn cã tr×nh ®é ph¸t triÓn gÇn nh­ nhau ._.khã cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ to lín. Sù chªnh lÖch chi phÝ kh«ng lín vµ sù ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm ë tr×nh ®é thÊp cña c¸c n­íc thµnh viªn kh«ng thÓ ®em l¹i t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i. H¬n n÷a, trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c¸c hµng c«ng nghiÖp ®ßi hái c«ng nghÖ cao th× kho¶ng c¸ch lín vÒ tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh viªn khèi vµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn sÏ t¹o ra chÖnh h­íng th­¬ng m¹i. NhÊt lµ c¸c quèc gia thµnh viªn kÐm ph¸t triÓn h¬n, cã ®é më nÒn kinh tÕ thÊp h¬n so víi c¸c thµnh viªn kh¸c, th­êng chØ nhËn ®­îc t¸c ®éng chÖch h­íng. Thªm vµo ®ã, c¸c khu vùc th­¬ng m¹i tù do th­êng ®­îc thµnh lËp víi môc tiªu c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i gi÷a c¸c thµnh viªn do ®ã th­êng cã xu h­íng thiªn vÒ t¸c ®éng chÖch h­íng th­¬ng m¹i lµ chñ yÕu. Bëi v× khi ®ã c¸c n­íc nµy sÏ gi¶m nhËp khÈu tõ c¸c n­íc thø ba vµ t¨ng nhËp khÈu tõ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. KÕt qu¶ lµ sù hîp t¸c sÏ mang l¹i cho c¸c n­íc thµnh viªn hiÖu qu¶ thÞnh v­îng kh¸c nhau. Sù ph©n phèi lîi nhuËn kh¸c nhau tiÒm Èn kh¶ n¨ng c¨ng th¼ng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Ch¼ng h¹n trong tr­êng hîp ph¶i chÞu t¸c ®éng qu¸ nhiÒu cña chÖnh h­íng th­¬ng m¹I, c¸c n­íc trong khèi sÏ v× lîi Ých b¶n th©n mµ dì bá hµng rµo thuÕ quan ®Ó cã thÓ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt hiÖu qu¶ tõ c¸c n­íc ngoµi khèi hoÆc t×m kiÕm tho¶ thuËn khu vùc th­¬ng m¹i tù do víi nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn. Nh­ng t¹i sao c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn tËp hîp l¹i trong c¸c khèi th­¬ng m¹i tù do trong khi t¸c dông vÒ mÆt th­¬ng m¹i lµ rÊt h¹n chÕ. Bëi v×, c¸c n­íc nµy cã thÓ thu ®­îc lîi Ých tõ nh÷ng t¸c ®éng x¶y ra theo thêi gian cña viÖc h×nh thµnh khèi th­¬ng m¹i tù do lµ lµm t¨ng c¹nh tranh, ®¹t nÒn kinh tÕ theo quy m«, khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ sö dông tèt h¬n c¸c nguån lùc. Trong ®ã, t¸c ®éng thóc ®Èy c¹nh tranh lµ th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Khi ch­a thµnh lËp khèi tù do, c¸c nhµ s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ trong n­íc ®­îc b¶o hé b»ng c¸c hµng rµo th­¬ng m¹i. Khi chóng ®­îc h¹ thÊp hay dì bá, c¸c nhµ s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n tõ c¸c n­íc thµnh viªn sÏ trµn vµo c¹nh tranh gay g¾t h¬n sÏ buéc c¸c c«ng ty ph¶i s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ h¬n, gi¶m gi¸ b¸n, ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn c¶i tiÕn s¶n phÈm. Nh÷ng h·ng kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh sÏ bÞ lo¹i bá. Nh÷ng nhµ s¶n xuÊt cßn trô l¹i lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ trong khu vùc vµ do ®ã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Do ®ã, nguån lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia sÏ ®­îc t¸i ph©n bæ theo h­íng cã hiÖu qu¶ h¬n. Bªn c¹nh ®ã, mét thÞ tr­êng khu vùc réng lín còng më ra c¬ héi cho c¸c c«ng ty khai th¸c hiÖu qu¶ kinh tÕ quy m«. §Ó ®¹t ®­îc quy m« ®Çu ra hiÖu qu¶, mét nhµ m¸y s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ph¶i s¶n xuÊt ®­îc mét l­îng hµng ho¸ lín h¬n nh÷ng nhu cÇu trong n­íc: HiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« còng khuyÕn khÝch møc ®é chuyªn m«n ho¸ s©u h¬n trong khu vùc. YÕu tè nµy lµm ph¸t triÓn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ lµm cho m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn h¬n. Søc hÊp dÉn víi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¨ng lªn kh«ng chØ ®èi víi c¸c n­íc trong khu vùc mµ cßn ®èi víi c¸c n­íc ngoµi khu vùc hîp t¸c bëi th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp vµo mét n­íc cã thÓ th©m nhËp vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc trong khèi mét c¸ch dÔ dµng. H¬n n÷a, gia nhËp khu vùc th­¬ng m¹i tù do lµ ph­¬ng c¸ch hiÖu qu¶ cho c¸c chÝnh phñ tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ. ViÖc buéc ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh, nghÜa vô khi trë thµnh thµnh viªn cña khèi lµ c«ng cô, h÷u hiÖu buéc nh÷ng nhµ s¶n xuÊt ®­îc b¶o hé trong n­íc, thÕ lùc lu«n c¶n trë tiÕn tr×nh tù do ho¸, ph¶i tham gia c¹nh tranh quèc tÕ. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn nay. C¸c quèc gia nhá cã xu h­íng coi khu vùc th­¬ng m¹i tù do nh­ mét "s©n tËp nhá" tr­íc khi tham gia vµo "s©n ch¬i lín" - héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp khu vùc trë thµnh ph­¬ng thøc héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Çy hiÖu qu¶ vµ an toµn. Trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi ch­a s½n sµng cho th­¬ng m¹i tù do ë møc toµn cÇu, khi tham gia mét hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i khu vùc c¸c n­íc thµnh viªn sÏ cã c¬ héi lµm quen víi tù do ho¸ ë cÊp cao h¬n vµ tõ ®ã cã kh¶ n¨ng ®Ó tham gia vµo hîp t¸c ®a ph­¬ng. II. Giíi thiÖu vÒ AFTA 1. Sù ra ®êi cña AFTA. ASEAN ®­îc biÕt ®Õn nh­ mét khu vùc ph¸t triÓn t¨ng tr­ëng nhanh, æn ®Þnh vµ thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ t­¬ng ®èi hiÖu qu¶. Trªn nÒn t¶ng cña chÝnh s¸ch h­íng ngo¹i vµ kinh tÕ thÞ tr­êng, khu vùc nµy ngµy cµng thu hót dßng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trªn thÕ giíi. Tuy vËy, tr­íc khi AFTA ra ®êi, nh÷ng nç lùc hîp t¸c kinh tÕ cña ASEAN ®Òu kh«ng ®¹t ®­îc môc tiªu mong muèn. C¸c kÕ ho¹ch hîp t¸c kinh tÕ cña ASEAN nh­ tho¶ thuËn th­¬ng m¹i ­u ®·i (PTA), c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp ASEAN (AIP), kÕ ho¹ch hç trî c«ng nghiÖp ASEAN (AIC), kÕ ho¹ch hç trî s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cïng nh·n m¸c (BBC) vµ liªn doanh c«ng nghiÖp ASEAN (AIJV) lÇn l­ît ®æ vì hoÆc thu ®­îc kh«ng mÊy hiÖu qu¶. Nh÷ng kÕ ho¹ch nµy chØ g©y ®­îc t¸c ®éng nhá tíi th­¬ng m¹i néi bé khèi vµ kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng tíi ®Çu t­ trong khèi. Trong bøc tranh ®a d¹ng cña thÕ giíi sau chiÕn tranh l¹nh, xuÊt hiÖn nh÷ng tæ chøc hîp t¸c vµ liªn kÕt kinh tÕ khu vùc, thu hót sù héi nhËp cña nhiÒu nÒn kinh tÕ. Trong ®ã, ngoµi tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ra ®êi tõ GATT ph¶i kÓ ®Õn liªn minh Ch©u ¢u (EU), tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), khu vùc th­¬ng m¹i tù do B¾c Mü (NAFTA). Cïng víi ®ã lµ nh÷ng thay ®æi trong m«i tr­êng chÝnh trÞ, kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ ®· ®Æt kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ®øng tr­íc nh÷ng thö th¸ch lín kh«ng dÔ v­ît qua nÕu kh«ng cã sù liªn kÕt chÆt chÏ h¬n vµ nh÷ng nç lùc chung cña HiÖp héi. V× vËy, vai trß cña ASEAN còng thay ®æi, tËp trung nhiÒu vµo hîp t¸c kinh tÕ thay v× an ninh khu vùc thuÇn tuý. V× môc ®Ých nµy, AFTA ®­îc coi lµ sù ph¶n øng mang tÝnh chiÕn l­îc tr­íc nh÷ng thay ®æi kÓ trªn. D­íi ®©y lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù h×nh thµnh AFTA: Thø nhÊt, qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÕ giíi diÔn ra nhanh chãng vµ m¹nh mÏ h×nh thµnh nªn m«i tr­êng kinh tÕ toµn cÇu víi tÝnh c¹nh tranh cao h¬n. Trong ®ã, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc quèc tÕ ho¸, giao dÞch th­¬ng m¹i xuyªn biªn giíi ®­îc ®Èy m¹nh cïng víi viÖc më ra kû nguyªn th«ng tin vµ m¹ng kinh tÕ toµn cÇu ®· kÝch thÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ bªn trong vµ gi÷a c¸c quèc gia. Thø hai, sù lín m¹nh cña chñ nghÜa khu vùc ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tæ chøc hîp t¸c khu vùc míi nh­ EU vµ NAFTA sÏ trë thµnh nh÷ng khèi th­¬ng m¹i lín khÐp kÝn, g©y trë ng¹i cho hµng ho¸ ASEAN khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy. Thø ba, khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi vèn lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cho c¸c n­íc ASEAN nh­ Trung Quèc, Nga vµ c¸c n­íc §«ng ¢u. Nh÷ng n­íc nµy trë thµnh thÞ tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn nhê vµo chÝnh s¸ch më cöa, khuyÕn khÝch vµ dµnh ­u ®·i réng r·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cïng víi lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nguån nh©n lùc. Thø t­, c¸c n­íc ASEAN ë møc ®é kh¸c nhau ®Òu chän chiÕn l­îc kinh tÕ h­íng vµo xuÊt khÈu v× thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho thµnh c«ng cña c¸c n­íc nµy. Bªn c¹nh ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ASEAN phô thuéc nhiÒu vµo luång ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI). Víi viÖc h×nh thµnh AFTA, c¸c n­íc ASEAN hy väng lµm t¨ng tÝnh hÊp dÉn cña hä víi nguån FDI. ChÝnh nh÷ng nh©n tè trªn ®· thóc ®Èy sù ra ®êi cña khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN mµ nhiÒu ng­êi tin r»ng sÏ phôc vô tèt h¬n cho quyÒn lîi cña ASEAN còng nh­ cñng cè tiÕng nãi cña khu vùc nµy trªn c¸c diÔn ®µn quèc tÕ. VÒ b¶n chÊt, môc tiªu cña AFTA lµ "t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña khu vùc ASEAN víi t­ c¸ch lµ c¬ së s¶n xuÊt cña thÞ tr­êng thÕ giíi". Nãi c¸ch kh¸c, AFTA lµ ph­¬ng tiÖn t¨ng c­êng søc c¹nh tranh quèc tÕ cña c¸c thµnh viªn vµ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §ång thêi, ®©y còng lµ c«ng cô ®Ó thóc ®Èy th­¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt néi bé vïng. KÕt qu¶ lµ, ngµy 28/1/1992, theo s¸ng kiÕn cña Thai Lan, Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø t­ häp t¹i Singapore ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN. Môc tiªu cña AFTA lµ thµnh lËp mét thÞ tr­êng khu vùc lín vµ më cöa víi møc thuÕ quan thÊp (tõ 0% - 5%) vµ xo¸ bá c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i phÝ thuÕ quan cña c¸c n­íc thµnh viªn. C«ng cô chÝnh ®Ó thùc hiÖn m«i tr­êng nµy lµ hiÖp ®Þnh ­u ®·i ThuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CFPT). Tuy nhiªn c¸c n­íc ASEAN ®Òu hiÓu r»ng chØ riªng AFTA th× ch­a ®ñ ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ trªn trõ khi cã mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch bæ trî kh¸c v­ît ngoµi khu«n khæ tù do ho¸ th­¬ng m¹i nh­ xo¸ bá c¸c rµo c¶n ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi, hîp t¸c c«ng nghiÖp, thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn, quy t¾c c¹nh tranh vµ tham vÊn kinh tÕ vÜ m«. HÖ thèng nµy ®­îc gäi lµ AFTA – Bæ sung. D­íi gãc ®é ®ã, nhiÒu ng­êi cho r»ng AFTA chØ lµ “b·i tËp” cÊp tiÓu vïng ®Ó ®­a ASEAN tíi mét hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng më cÊp khu vùc vµ toµn cÇu. Sù phô thuéc kinh tÕ gi÷a ASEAN vµ khèi Hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) cã xu h­íng t¨ng lªn mµ nhãm h¹t nh©n bao gåm NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Singapore cïng víi Malaysia vµ Th¸i Lan. C¸c n­íc khu vùc Th¸i B×nh D­¬ng chiÕm phÇn lín trong th­¬ng m¹i cña ASEAN-5 (gåm Indonesia, Malaysia, Singapore, Philippineses vµ Th¸i Lan). VÝ dô, ba phÇn t­ tæng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc ASEAN-5 trong n¨m 1995 lµ víi khu vùc Th¸i B×nh D­¬ng, trong khi còng khu vùc nµy chiÕm tíi hai phÇn ba tæng nhËp khÈu cña c¸c n­íc ASEAN. Khu vùc ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng lµ khu vùc v« cïng réng lín vµ ®a d¹ng: lín nhÊt vÒ mÆt ®Þa lý vµ còng bao gåm sù kh¸c biÖt lín nhÊt vÒ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi trong sè ba khu vùc kinh tÕ chñ yÕu cña thÕ giíi lµ T©y ¢u, B¾c Mü vµ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Tuyªn bè Bogor (Indonesia, 11/1994) ®· ®Æt môc tiªu tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµo n¨m 2020, nh­ng víi thµnh tÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ thµnh c«ng cña m×nh, APEC cè g¾ng trë thµnh mét khu vùc më réng cña ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, chø kh«ng ph¶i thuÇn tuý lµ mét khèi hay mét vïng héi nhËp. C¸c n­íc ASEAN tham gia tÝch cùc vµo toµn bé qu¸ tr×nh trªn vµ nhËn thøc râ r»ng kÕt qu¶ cña sù gia t¨ng th­¬ng m¹i do viÖc thùc thi c¸c tho¶ thuËn cña vßng ®µm ph¸n Urugoay cßn lín h¬n nhiÒu so víi kÕt qu¶ mµ AFTA cã thÓ ®­a l¹i. B»ng viÖc ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh AFTA, c¸c n­íc ASEAN hy väng sÏ ®i tr­íc c¸c tho¶ thuËn th­¬ng m¹i tù do kh¸c trong khu«n khæ GATT (WTO) vµ APEC. Víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña WTO vµ APEC, ASEAN cã tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o r»ng hîp t¸c kinh tÕ khu vùc nhÊt qu¸n vµ phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ. 2. HiÖp ®Þnh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) 2.1. Néi dung c¾t gi¶m thuÕ quan Ph¹m vi ¸p dông cña ch­¬ng tr×nh CEPT ®Ó thùc hiÖn AFTA bao gåm tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm cã xuÊt xø ASEAN kÓ c¶ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÕ biÕn. Riªng ®èi víi s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a chÕ biÕn mang tÝnh nh¹y c¶m ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ASEAN, tíi Héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ ASEAN lÇn thø 26 diÔn ra ngµy 23/9/1994 c¸c n­íc míi ®­a lo¹i s¶n phÈm nµy vµo ph¹m vi thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh CEPT víi nh÷ng quy ®Þnh riªng vÒ thêi h¹n b¾t ®Çu vµ kÕt thóc c¾t gi¶m thuÕ, møc thuÕ suÊt b¾t ®Çu vµ khi hoµn thµnh c¾t gi¶m. C¸c s¶n phÈm ®­îc x¸c ®Þnh lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia, b¶o vÖ ®¹o ®øc x· héi, b¶o vÖ søc khoÎ vµ cuéc sèng cña con ng­êi vµ ®éng thùc vËt, b¶o vÖ c¸c t¸c phÈm cã gi¸ trÞ nghÖ thuËt, lÞch sö vµ kh¶o cæ häc cña c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ kh«ng ®­îc ®­a vµo ch­¬ng tr×nh CEPT. §Ó triÓn khai AFTA, c¸c n­íc ASEAN ph©n lo¹i hµng ho¸ trong biÓu thuÕ nhËp khÈu thµnh bèn Danh môc víi lé tr×nh c¾t gi¶m cô thÓ cho tõng Danh môc. Néi dung vµ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ cña tõng Danh môc nh­ sau: a. Danh môc c¾t gi¶m ngay (IL) C¸c s¶n phÈm n»m trong Danh môc nµy ®­îc c¾t gi¶m thuÕ quan ngay t¹i thêi ®iÓm b¾t ®Çu thùc hiÖn CEPT, tiÕn tr×nh c¾t gi¶m nh­ sau: + C¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng 20% trong vßng 5 n¨m ®Çu (tõ 1/1/1993 ®Õn 1/1/1998) vµ tiÕp tôc gi¶m xuèng cßn 0-5% trong 5 n¨m cßn l¹i (kÕt thóc vµo 1/1/2003). + C¸c s¶n phÈm cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0-5% trong vßng 7 n¨m ®Çu (kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2000). C¸c n­íc cã quyÒn ®­îc quyÕt ®Þnh møc c¾t gi¶m nh­ng tèi thiÓu 5% mçi n¨m, kh«ng ®­îc duy tr× cïng mét møc thuÕ suÊt trong 3 n¨m liÒn. Trong tr­êng hîp thuÕ suÊt tèi huÖ quèc (MFN) thay ®æi t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã, nÕu cao h¬n thuÕ suÊt CEPT t¹i thêi ®iÓm ®ã th× kh«ng ®­îc n©ng thuÕ suÊt CEPT b»ng møc thuÕ MFN, nÕu thuÕ suÊt MFN thÊp h¬n thuÕ suÊt CEPT th× viÖc ¸p dông ph¶i tù ®éng theo thuÕ suÊt MFN vµ ph¶i ®iÒu chØnh lÞch tr×nh. C¸c n­íc kh«ng ®­îc n©ng møc thuÕ CEPT cña n¨m sau lªn cao h¬n n¨m tr­íc. b. Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ( TEL) §Ó t¹o thuËn lîi cho c¸c n­íc thµnh viªn cã mét thêi gian chuÈn bÞ vµ chuyÓn h­íng ®èi víi mét sè s¶n phÈm t­¬ng ®èi träng yÕu, HiÖp ®Þnh CEPT cho phÐp c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN ®­îc ®­a ra mét sè s¶n phÈm t¹m thêi ch­a thùc hiÖn tiÕn tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan ngay theo CEPT. Tuy nhiªn, Danh môc TEL nµy chØ mang tÝnh chÊt t¹m thêi, c¸c s¶n phÈm trong Danh môc TEL sÏ ®­îc chuyÓn toµn bé sang Danh môc IL trong vßng 5 n¨m kÓ tõ 1/1/1996 ®Õn 1/1/2000, mçi n¨m chuyÓn 20% sè s¶n phÈm trong Danh môc TEL vµo Danh môc IL. LÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ cña c¸c s¶n phÈm chuyÓn tõ Danh môc TEL sang Danh môc IL nµy nh­ sau: + §èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt trªn 20% ph¶i gi¶m dÇn thuÕ suÊt xuèng b»ng 20% vµo thêi ®iÓm n¨m 1998. Tr­êng hîp c¸c s¶n phÈm ®­îc chuyÓn vµo ®óng hoÆc sau thêi ®iÓm n¨m 1998 th× thuÕ suÊt lËp tøc ph¶i b»ng hoÆc thÊp h¬n 20%, vµ tiÕp tôc gi¶m xuèng 0-5% vµo 1/1/2003 nh­ lÞch tr×nh ®èi víi s¶n phÈm trong Danh môc IL. + §èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc thÊp h¬n 20% sÏ ®­îc gi¶m xuèng cßn 0-5%vµo 1/1/2003. c. Danh môc lo¹i trõ hoµn toµn ( GEL ) Danh môc nµy bao gåm nh÷ng s¶n phÈm kh«ng tham gia HiÖp ®Þnh. C¸c s¶n phÈm trong danh môc nµy ph¶i lµ nh÷ng s¶n phÈm ¶nh h­ëng ®Õn an ninh quèc gia, ®¹o ®øc x· héi, cuéc sèng, søc khoÎ cña con ng­êi, ®éng thùc vËt, viÖc b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt, di tÝch lÞch sö, kh¶o cæ. ViÖc c¾t gi¶m thuÕ còng nh­ xo¸ bá c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy sÏ kh«ng ®­îc xem xÐt ®Õn theo ch­¬ng tr×nh CEPT. d. Danh môc n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn nh¹y c¶m ( SEL) HiÖp ®Þnh CEPT khi ký kÕt kh«ng bao gåm c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp ch­a chÕ biÕn trong ph¹m vi cña nã. Tuy nhiªn, xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc vÒ vai trß cña hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn ®èi víi phÇn lín c¸c n­íc ASEAN còng nh­ viÖc c¸c n­íc ¸p dông thuÕ quan nhËp khÈu cao ®èi víi nhãm mÆt hµng nµy, t¹i Héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ ASEAN lÇn thø 26 (23/9/1994), c¸c Bé tr­ëng kinh tÕ ®· quyÕt ®Þnh ®­a n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn vµo ph¹m vi cña HiÖp ®Þnh CEPT. Theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ nµy, c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn ®­îc ph©n lo¹i thµnh 3 danh môc: Danh môc c¾t gi¶m ngay, Danh môc lo¹i trõ t¹m thêi, Danh môc nh¹y c¶m. §èi víi hai Danh môc ®Çu, lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ sÏ thùc hiÖn theo lé tr×nh chung cïng víi c¸c mÆt hµng kh¸c cïng Danh môc, tøc lµ sÏ ®¹t møc thuÕ 0-5% vµo n¨m 2002 cho c¸c n­íc ASEAN-6, n¨m 2006 cho ViÖt Nam, 2008 cho Lµo vµ Myanmar, 2010 cho Campuchia. §èi víi c¸c s¶n phÈm trong Danh môc nh¹y c¶m, viÖc c¾t gi¶m sÏ ®­îc xö lý theo c¬ chÕ riªng. C¸c n­íc ®· nhÊt trÝ vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét tho¶ thuËn ®Æc biÖt ®èi víi viÖc c¾t gi¶m thuÕ cho Danh môc nµy. T¹i Héi nghÞ Héi ®ång AFTA lÇn thø 9 (th¸ng 4/1996), c¸c n­íc ®· nhÊt trÝ thêi h¹n ®Ó ®­a c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ trong Danh môc nh¹y c¶m vµo ch­¬ng tr×nh CEPT lµ ngµy 1/1/2001 vµ kÕt thóc vµo ngµy 1/1/2010. Trªn c¬ së c¸c tiÕn triÓn tõ Héi nghÞ nµy, t¹i Héi nghÞ Bé tr­ëng kinh tÕ ASEAN lÇn thø 31 (th¸ng 9/1999), c¸c Bé tr­ëng kinh tÕ ASEAN ®· chÝnh thøc ký NghÞ ®Þnh th­ vÒ c¸c s¶n phÈm nh¹y c¶m vµ nh¹y c¶m cao ®Ó thÓ chÕ ho¸ lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp nh¹y c¶m theo CEPT. HiÖn nay, c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN nh­ Brunei, Malaysia, Th¸i Lan, Indonesia vµ Philippines ®Òu ®· thùc hiÖn viÖc gi¶m thuÕ 0-5% cho c¸c mÆt hµng n»m trong danh môc c¾t gi¶m thuÕ (IL). Sè dßng thuÕ cã thuÕ suÊt 0-5% cña c¸c n­íc ASEAN –6 chiÕm 99,59% tæng sè dßng thuÕ: Singapore-10716 dßng thuÕ, Malaysia-10116 dßng, Th¸i Lan-9211 dßng, Indonesia-7206 dßng. Trong ®ã Singapore vµ Indonesia cã 100% dßng thuÕ cã thuÕ suÊt 0-5%. C¸c n­íc nµy kh«ng cßn mÆt hµng nµo n»m trong danh môc lo¹i trõ t¹m thêi(trõ c¸c mÆt hµng c«ng bè xin ho·n). Brunei, Malaysia, Th¸i Lan vµ Singapore ®¹t ®­îc chØ tiªu 60% sè dßng thuÕ b»ng 0%, Indonesia ®¹t 56%, riªng Philippines chØ ®¹t 3,66% vµ khã cã kh¶ n¨ng ®¹t chØ tiªu 60% sè dßng thuÕ b»ng 0% vµo n¨m 2003. HiÖn t¹i c¸c n­íc ASEAN-6 ®ang chuyÓn c¸c mÆt hµng tõ danh môc hµng n«ng s¶n nh¹y c¶m (SL) vµo danh môc c¾t gi¶m theo tiÕn ®é quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh CEPT, mét sè n­íc nh­ Brunei c«ng bè lo¹i bá mét sè mÆt hµng trong danh môc lo¹i trõ hoµn toµn (GE) ®Ó ®­a vµo c¾t gi¶m. §èi víi nhãm c¸c n­íc thµnh viªn míi CLMV gåm ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar ®· ban hµnh xong danh môc thùc hiÖn CEPT n¨m 2003. Theo ®¸nh gi¸ cña Héi nghÞ Bé tr­ëng Héi ®ång AFTA lÇn thø 17 tæ chøc t¹i Campuchia th¸ng 9 võa qua, viÖc c¾t gi¶m thuÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn míi ®· ®¶m b¶o ®óng tiÕn ®é. 2.2. C¬ chÕ trao ®æi nh­îng bé cña CEPT §Ó ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ nhËp khÈu theo ch­¬ng tr×nh CEPT, c¸c s¶n phÈm cÇn ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau ®©y: + S¶n phÈm ®ã ph¶i cã thuÕ suÊt b»ng hoÆc d­íi 20%, + Ph¶i lµ s¶n phÈm ®ång thêi cã trong Danh môc IL cña c¶ n­íc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, + S¶n phÈm ®ã ph¶i tho¶ m·n quy chÕ xuÊt xø cña c¸c n­íc ASEAN, tøc lµ ph¶i cã Ýt nhÊt 40% thµnh phÇn cña s¶n phÈm cã hµm l­îng xuÊt xø tõ c¸c n­íc ASEAN. Trªn c¬ së thµnh phÇn xuÊt xø nµy, c¸c s¶n phÈm ph¶i cã giÊy chøng nhËn xuÊt xø (mÉu D) do c¬ quan ®­îc ChÝnh phñ cña tõng n­íc cho phÐp cÊp. C«ng thøc tÝnh hµm l­îng xuÊt xø tõ c¸c n­íc ASEAN nh­ sau: Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn, c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo nhËp khÈu tõ n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ASEAN + Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn, c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc xuÊt xø x 100% <60% Gi¸ FOB Trong ®ã : + Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn, c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo nhËp khÈu tõ c¸c n­íc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn ASEAN lµ gi¸ CIF t¹i thêi ®iÓm nhËp khÈu. + Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu, bé phËn, c¸c s¶n phÈm lµ ®Çu vµo kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc xuÊt xø lµ gi¸ x¸c ®Þnh ban ®Çu tr­íc khi ®­a vµo chÕ biÕn trªn l·nh thæ n­íc xuÊt khÈu lµ thµnh viªn cña ASEAN. §Ó x¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm cã ®ñ ®iÒu kiÖn h­ëng ­u ®·i thuÕ quan theo ch­¬ng tr×nh CEPT hay kh«ng, mçi n­íc thµnh viªn hµng n¨m xuÊt b¶n Tµi liÖu h­íng dÉn trao ®æi nh­îng bé theo CEPT (CCEM) cña n­íc m×nh. CCEM bao gåm c¸c s¶n phÈm cã møc thuÕ quan theo CEPT vµ c¸c s¶n phÈm ®ñ ®iÒu kiÖn h­ëng ­u ®·i thuÕ quan cña c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c. 2.3. VÊn ®Ò lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan §Ó thiÕt lËp Khu vùc mËu dÞch tù do, §iÒu 5 cña CEPT cßn x¸c ®Þnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi viÖc lo¹i bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan. C¸c hµng rµo phi thuÕ quan bao gåm c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng (QRs) nh­ h¹n ng¹ch vµ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c (NTBs) nh­ c¸c kho¶n phô thu, c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, vÖ sinh, an toµn,... C¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch dÔ dµng nh­ng ®èi víi c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan kh¸c, viÖc x¸c ®Þnh vµ lo¹i bá phøc t¹p h¬n rÊt nhiÒu. HiÖp ®Þnh CEPT quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ sau: + C¸c n­íc thµnh viªn sÏ xo¸ bá tÊt c¶ c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng ®èi víi c¸c s¶n phÈm trong CEPT trªn c¬ së h­ëng ­u ®·i ¸p dông cho s¶n phÈm ®ã, cô thÓ nh÷ng mÆt hµng ®· ®­îc ®­a vµo Danh môc IL sÏ ph¶i bá c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng khi møc thuÕ suÊt thÊp h¬n hoÆc b»ng 20%. + C¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c sÏ ®­îc xo¸ bá dÇn trong vßng 5 n¨m sau khi s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i. + C¸c h¹n chÕ ngo¹i hèi mµ c¸c n­íc ®ang ¸p dông sÏ ®­îc ­u tiªn ®Æc biÖt ®èi víi c¸c s¶n phÈm thuéc CEPT. + TiÕn tíi thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng, c«ng khai chÝnh s¸ch vµ thõa nhËn c¸c chøng nhËn chÊt l­îng cña nhau. + Trong tr­êng hîp khÈn cÊp (sè l­îng hµng nhËp khÈu gia t¨ng ®ét ngét g©y ph­¬ng h¹i ®Õn s¶n xuÊt trong n­íc hoÆc ®e däa c¸n c©n thanh to¸n), c¸c n­íc cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa ®Ó h¹n chÕ hoÆc dõng viÖc nhËp khÈu. Th¸ng 9 n¨m 2003, Héi nghÞ Bé tr­ëng Héi ®ång AFTA lÇn thø 17 ®· ®¸nh gi¸ vÒ tiÕn tr×nh xo¸ bá c¸c hµng rµo phi thuÕ quan (NTB- non-tariff barrier) ®Ó thóc ®Èy th­¬ng m¹i ph¸t triÓn trong ASEAN. Theo ®ã, sù h¹n chÕ vÒ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i trong ASEAN cã nguyªn nh©n c¶n trë cña hµng rµo phi thuÕ. §©y lµ nhiÖm vô träng t©m cÇn ph¶i gi¶i quyÕt trong n¨m tíi mµ Héi ®ång AFTA ®Æt ra. Héi ®ång AFTA ®· yªu cÇu c¸c nhãm chuyªn viªn ®Èy nhanh x©y dùng ch­¬ng tr×nh xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan cô thÓ ®Ó tr×nh Héi ®ång vµo phiªn häp tíi. Tíi ®©y, c¸c n­íc sÏ th¶o luËn ®Ó x¸c ®Þnh thµnh ba danh môc: Danh môc NTBs ph¶i lo¹i bá ngay lËp tøc, Danh môc c¸c NTBs ch­a râ rµng vµ Danh môc NTBs cã lý do ®Ó duy tr×, trªn c¬ së ®ã ®Æt ra thêi h¹n lo¹i bá. 3. §Æc ®iÓm th­¬ng m¹i cña khu mËu dÞch tù do ASEAN. 3.1 §i lªn tõ n«ng nghiÖp. C¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®Òu lµ nh÷ng quèc gia cã nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp lóa n­íc ph¸t triÓn l©u ®êi. Trong giai ®o¹n ®Çu x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ cã thÓ dùa vµo thÕ m¹nh n«ng nghiÖp truyÒn thèng cña m×nh ®Ó ®i lªn. Tuy nhiªn sau khi chuyÓn tõ chiÕn l­îc c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu sang c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu th× ®Çu t­ vµo n«ng nghiÖp l¹i chiÕm mét tû träng kh«ng lín trong c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n. Trong chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng tíi xuÊt khÈu, ®Ó thóc ®Èy tèc ®é ph¸t triÓn t¨ng tr­ëng kinh tÕ, xu h­íng c¸c n­íc trong khu vùc lµ bªn c¹nh viÖc tiÕp tôc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp l¾p r¸p chÕ t¹o. V× vËy, trong vµi n¨m trë l¹i ®©y, ë c¸c quèc gia ASEAN - 6 (trõ - Th¸i Lan) hµng n«ng phÈm kh«ng cßn lµ mÆt hµng chÝnh trong chiÕn l­îc "h­íng vµo xuÊt khÈu". Tuy nhiªn c¸c n­íc nµy (®Æc biÖt lµ Th¸i Lan, Indonesia vµ Philippines) vÉn lµ nh÷ng ®èi t¸c quan träng trªn thÞ tr­êng n«ng s¶n thÕ giíi vÒ c¸c mÆt hµng nh­ lóa g¹o, dÇu cä, cµ phª, cao su, ®iÒu, tiªu.... Víi c¸c n­íc CLMV (Campuchia, Lµo, Myanmar, ViÖt Nam), n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n vµ vÉn ®ãng vai trß "mòi nhän" trong xuÊt khÈu. 3.2 §i tõ sö dông nhiÒu lao ®éng ®Õn sö dông nhiÒu t­ b¶n vµ kü thuËt cao HÇu hÕt c¸c n­íc ASEAN tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ ®Òu ®i tõ x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp võa vµ nhá nh»m thu hót nhiÒu lao ®éng cã kü n¨ng thÊp, vèn ®Çu t­ Ýt, kü thuËt, c«ng nghÖ ®¬n gi¶n nh­ng t¹o ®­îc ngay vµ nhiÒu s¶n phÈm cho thÞ tr­êng néi ®Þa còng nh­ xuÊt khÈu nh­ : v¶i, sîi, may mÆc, c«ng nghiÖp thùc phÈm... §Õn nay qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña c¸c n­íc CLMV vÉn ®ang ë giai ®o¹n nµy. Trong khi ®ã, tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, c¸c nhãm n­íc ASEAN cò ®· chó träng chuyÓn sang ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu vèn vµ kü thuËt cao nh­: läc ho¸ dÇu, luyÖn thÐp, chÕ t¹o m¸y, c¬ khÝ chÝnh x¸c vµ ®iÖn tö b¸n dÉn .... §Õn nay, c¸c n­íc nµy ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu lín trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt nµy nh­ ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ dÇu cña Malaysia, hay ngµnh ®iÖn tö b¸n dÉn cña Singapore, .... ®· trë thµnh nh÷ng thÕ lùc c¹nh tranh mang tÇm cì quèc tÕ. 3.3 Tõ chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu ®Õn h­íng vµo xuÊt khÈu. C¸c n­íc ASEAN ®· tr¶i qua hai thêi kú víi hai chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®ã lµ “chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu” (ISI: Import Substitution industrialization) vµ "chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu" (EOI. Export Oriented Industrialization). Lóc ®Çu, b»ng viÖc ¸p dông ISI, c¸c n­íc ASEAN ®· ph¸t triÓn ®­îc mét vµi ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thay thÕ hµng nhËp víi hy väng x©y dùng nÒn c«ng nghiÖp, ®éc lËp, hoµn chØnh vµ tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. Tuy nhiªn, tõ gi÷a nh÷ng n¨m 60 ISI, kh«ng cßn t¸c dông nh­ tr­íc. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ ®øng ®éc lËp, lu«n ph¶i lÖ thuéc vµo nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm vµ thiÕt bÞ m¸y mãc nhËp khÈu tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. NhÊt lµ chñ nghÜa b¶o hé lµ m¶nh ®Êt mµu mì cho tÝnh û l¹i, khiÕn cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nµy kh«ng ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­, kinh doanh thua lç, kh«ng chÞu ®æi míi. Tr­íc thÊt b¹i thÊy râ cña chiÕn l­îc thay thÕ nhËp khÈu, vµo cuèi nh÷ng n¨m 60, c¸c n­íc ASEAN lÇn l­ît chÊp nhËn chuyÓn h­íng sang chiÕn l­îc EOI, lÊy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp "h­íng vµo xuÊt khÈu" lµm môc tiªu, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. EOI ®· tranh thñ ®­îc thêi c¬ thÝch hîp ®­a c¸c n­íc ASEAN vµo kû nguyªn t¨ng tr­ëng, lÊy xuÊt khÈu lµm tiªu chuÈn hµng ®Çu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc vµ thùc sù nã ®· gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, vµo sù cÊt c¸nh cña c¸c n­íc ASEAN trong nh÷ng thËp kû qua. Tr­íc sù ph¸t triÓn ®Çy Ên t­îng cña c¸c n­íc ASEAN - 6, c¸c n­íc CLMV sau nµy còng chuyÓn m×nh h­íng ®Êt n­íc ®i theo con ®­êng EOI. 3.4. Vèn vµ c«ng nghÖ cña n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè then chèt ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu. C¸i thiÕu nhÊt cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ASEAN trong 30 n¨m qua cã phÇn ®ãng gãp quan träng cña chÝnh s¸ch thu hót vèn, c«ng nghÖ n­íc ngoµi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ rÊt thµnh c«ng. ChÝnh nguån vèn bªn ngoµi kÕt hîp víi nguån trong n­íc ®· t¹o ra tÝch luü ban ®Çu, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nhanh chãng vµ lµ ®iÒu kiÖn v« cïng quan träng ®Ó hoµn thµnh môc tiªu kinh tÕ x· héi trong ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cña c¸c n­íc ASEAN. 4. T¸c ®éng cña viÖc thùc hiÖn AFTA tíi c¸c n­íc ASEAN MÆc dï ®· cã nhiÒu b­íc t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngo¹n môc. C¸c n­íc ASEAN (trõ Singapore) vÉn chØ ®­îc xÕp vµo hµng c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, hîp t¸c kinh tÕ trong khu«n khæ AFTA lµ m« h×nh hîp t¸c Nam- Nam. Do ®ã, vÒ mÆt lý thuyÕt, trao ®æi th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ASEAN víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi cã gi¸ trÞ h¬n so víi th­¬ng m¹i néi khèi. Cã ý kiÕn lo ng¹i r»ng viÖc thµnh lËp AFTA sÏ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng chÖch h­íng th­¬ng m¹i lín khi c¸c n­íc thµnh viªn muèn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i néi khèi. Tuy nhiªn ®iÒu nµy khã cã thÓ x¶y ra. Trong biÓu thuÕ theo CEPT, tÝnh chung cho c¸c n­íc ASEAN c: ¨ 49,86% hay 24.032 trong sè 48.179 biÓu thuÕ thuéc danh môc ®­a vµo diÖn CEPT cã møc thuÕ tèi huÖ quèc MFN ngang b»g víi møc CEPT. ¨ C¸c s¶n phÈm cã møc thuÕ MFN ngang b»ng víi møc CEPT chiÕm 84% xuÊt nhËp khÈu néi bé cña ASEAN, ®ång thêi cã tû träng lµ 79,18% trong gi¸ trÞ th­¬ng m¹i néi khèi cña ASEAN tõ phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi . ¨ TÝnh trung b×nh, sù kh¸c gi÷a møc MFN vµ møc thuÕ theo CEPT lµ nhá (kho¶ng 3,12%). ¨ ChØ cã 2.210 trong sè 48.179 biÓu thuÕ (hay 4,59%) cã møc nh­îng bé v­ît qu¸ 20%. Nh÷ng ®ét ph¸ trong th­¬ng m¹i cã thÓ ®Õn tõ nhãm mÆt hµng nµy. H¬n n÷a, môc ®Ých cña AFTA lµ x©y dùng mét thÞ tr­êng khu vùc h­íng ra bªn ngoµi. Do ®ã, t¸c ®éng t¹o lËp th­¬ng m¹i cña AFTA sÏ lÊn ¸t t¸c ®éng chÖch h­íng th­¬ng m¹i cña nã. §iÒu ®ã hµm ý r»ng kh¶ n¨ng t¨ng khèi l­îng th­¬ng m¹i cña toµn khèi vµ cña mçi n­íc thµnh viªn tõ viÖc thùc hiÖn AFTA sÏ lín h¬n kh¶ n¨ng lµm t¨ng tû träng cña th­¬ng m¹i néi khèi trong tæng kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. Thùc tÕ còng cho thÊy, tuy AFTA më ra thÞ tr­êng réng lín víi h¬n 500 triÖu d©n nh­ng so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña c¸c n­íc ASEAN (trõ Singapore vµ Brunei ) vÉn cßn ë møc thÊp. Møc cÇu to lín cña khu vùc vÉn cßn ë d¹ng “tiÒm n¨ng”. B¶ng 2: Tæng s¶n phÈm trong n­íc b×nh qu©n ®Çu ng­êi c¸c n­íc ASEAN §¬n vÞ: USD/ng­êi N¨m N­íc 1990 1996 2000 2001 Brunei 19.349,3 17.613,9 13.673,7 12.334,7 Campuchia 166,2 269,5 254,5 275,9 Indonesia 638,3 1.146,6 728,1 680,2 Malaysia 3.478,8 4.763,7 3.848,0 3.678,8 Myanmar 587,7 636,7 347,8 352,4 Philippines 714,1 1.152,3 953,3 927,6 Th¸i lan 1.528,1 3.040,5 1.957,6 1.874,0 ViÖt Nam 97,8 337,3 405,6 514,4 Singapore 12.156,7 24.774,6 23.001,5 20.738,0 Nguån: Sè liÖu thèng kª kinh tÕ ASEAN, trang 14 H¬n n÷a, c¬ cÊu s¶n xuÊt hiÖn t¹i cña c¸c n­íc ASEAN lµ t­¬ng ®èi ®ång nhÊt, dùa trªn lîi thÕ so s¸nh t­¬ng tù nhau. Chóng ta ®· biÕt, c¸c n­íc trao ®æi víi nhau v× gi÷a hä cã lîi thÕ so s¸nh, ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së kh¸c biÖt vÒ møc ®é s½n cã cña c¸c nguån lùc, vÒ tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ (tøc tr×nh ®é c«ng nghÖ) vµ nhu cÇu thÞ tr­êng vÒ mÆt hµng trao ®æi. V× vËy, Ýt nhÊt lµ trong ng¾n h¹n khi c¬ cÊu kinh tÕ mµ c¸c trong khu vùc ch­a kÞp chuyÓn ®æi cho phï hîp nh»m tËn dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña c¸c thµnh viªn, khi ph©n c«ng lao ®éng ch­a ®i vµo chiÒu s©u, th× th­¬ng m¹i néi khèi khã cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh ®­îc. B¶ng 3: XuÊt khÈu néi bé cña mét sè khèi th­¬ng m¹i khu vùc §¬n vÞ: tû USD Tªn khèi 1970 1980 1990 1995 1997 1999 2000 APEC 57,6 357,7 901,6 1688,1 1867,8 1899,1 2259,7 (57,99) (68,5) (72,0) (71,9) (71,9) (73,2) EU 76,5 458,9 981,2 1259,7 1041,1 1405,5 1416,8 59,5 (60,6) (65,8) (62,4) (55,4) (63,3) (62,1) NAFTA 22,1 102,2 226,3 394,5 496,1 581,2 676,4 36,0 (33,6) (41,4) (46,2) (49,1) (54,6) (55,7) ASEAN 1,20 12,02 26,37 72,36 76,31 81,02 100,82 (19,7) (16,9) (18,7) (23,1) (22,2) (22,4) (23,9) Nguån: WB (1999) World Development Indicators 1999 P336-337. World Development Indicators 2002 P344-345. Sè trong ngoÆc lµ tû träng cña xuÊt khÈu néi khèi trong tæng xuÊt khÈu cña toµn khèi Râ rµng lµ so víi c¸c khèi hîp t¸c kinh tÕ Nam - B¾c kh¸c th× th­¬ng m¹i cña ASEAN lµ qu¸ nhá bÐ c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ t­¬ng ®èi. Tuy nhiªn cã mét sè ®Æc ®iÓm ®¸ng ghi nhËn trong th­¬ng m¹i khèi nµy d­íi ¶nh h­ëng cña AFTA: Thø nhÊt, gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¸c s¶n phÈm thuéc CEPT trong xuÊt khÈu néi bé khu vùc lu«n cã xu h­íng gia t¨ng, tõ 34 tû USD n¨m 1993 lªn 47,4 tû USD n¨m 1994 vµ 84,2 tû USD n¨m 2000. Nh­ng ®©y lµ møc t¨ng theo xu thÕ chung cña xuÊt khÈu c¸c n­íc trong khu vùc vµ theo thêi gian ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm ®­îc ®­a vµo danh môc thùc hiÖn CEPT cña c¸c n­íc thµnh viªn. Do ®ã, tû träng cña chóng trong xuÊt khÈu néi bé trong thêi gian trªn chØ t¨ng tõ 79,6% lªn 84,2%. Møc t¨ng tr­ëng xuÊt ._.èi hîp ®­îc c¸c lùc l­îng cã liªn quan trong mét hÖ thèng thèng nhÊt, cã ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm râ rµng th× vÊn ®Ò thu thËp th«ng tin sÏ mÆc nhiªn ®­îc gi¶i quyÕt, bëi tõng kh©u sÏ râ m×nh ph¶i thu thËp nh÷ng th«ng tin g×. Trong qu¸ tr×nh thu thËp th«ng tin, cÇn hÕt søc l­u ý ®Õn viÖc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu míi vµo thÞ tr­êng cã liªn quan. Míi ë ®©y ®­îc hiÓu theo hai nghÜa. Cã thÓ lµ mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng nh­ng ch­a xuÊt khÈu ®­îc vµo thÞ tr­êng cã liªn quan hoÆc ®· xuÊt khÈu ®­îc nh÷ng kim ng¹ch cßn nhá bÐ, kh«ng t­¬ng øng víi tiÒm n¨ng. Còng cã thÓ lµ xu h­íng tiªu dïng trªn thÞ tr­êng së t¹i cã sù thay ®æi nªn mét mÆt hµng nµo ®ã trë nªn cã søc tiªu thô m¹nh, æn ®Þnh mµ mÆt hµng ®ã ViÖt Nam l¹i cã thÓ s¶n xuÊt ®­îc. ViÖc ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng míi cã ý nghÜa rÊt quan träng bëi nã võa cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng ®Õn tèc ®é më réng thÞ tr­êng vµ gi¶m nhËp siªu, võa ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña n­íc ta. Tr¸ch nhiÖm cßn l¹i trong kh©u th«ng tin lµ phæ biÕn th«ng tin. §Ó th«ng tin cã thÓ ®Õn víi mäi doanh nghiÖp quan t©m, ®Õn theo con ®­êng ng¾n nhÊt, tiÕt kiÖm nhÊt, Bé Th­¬ng m¹i cÇn x©y dùng ngay c¬ së d÷ liÖu vµ trang chñ (trang Web) cña riªng m×nh ®ång thêi t¨ng c­êng ph¸t hµnh c¸c tµi liÖu theo chuyªn ®Ò. b. §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc tiÕp thÞ. Chøc n¨ng chÝnh cña Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i lµ phæ biÕn th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Trªn c¬ së chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng ®· ®­îc ho¹ch ®Þnh. Côc Xóc tiÕn cã nhiÖm vô x©y dùng lé tr×nh hµnh ®éng cô thÓ ®Ó ®­a ®­îc hµng ho¸ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng ngoµi. Côc sÏ qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu cña Bé Th­¬ng m¹i vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn khÝa c¹nh kü thuËt nh­ t¹o dùng c¬ së d÷ liÖu ®Ó truy cËp, t¹o dùng trang Web. c. TiÕn hµnh chiÕn dÞch truyÒn th«ng c¶i thiÖn h×nh ¶nh vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Song song víi biÖn ph¸p kiÓm tra chÊt l­îng b¾t buéc ®èi víi hµng xuÊt khÈu, Nhµ n­íc cÇn cã kÕ ho¹ch ph¸t ®éng mét chiÕn dÞch nh»m c¶i thiÖn h×nh ¶nh vÒ hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ThÝ dô, cã thÓ ra mét t¹p chÝ chÝnh thøc vÒ c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam ph¸t hµnh miÔn phÝ ra n­íc ngoµi th«ng qua hÖ thèng sø qu¸n vµ th­¬ng vô. ChØ c¸c s¶n phÈm tiªu biÓu, cã chÊt l­îng cao hoÆc ®· tõng ®¹t huy ch­¬ng cao t¹i c¸c héi trî quèc tÕ míi ®­îc xem xÐt ®­a vµo t¹p chÝ nµy. Còng cã thÓ nghiªn cøu ¸p dông mét biÓu t­îng nµo ®ã ®Ó g¾n lªn hµng ho¸ chÊt l­îng cña ViÖt Nam… Côc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i sÏ chÞu tr¸ch nhiÖm thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh xóc tiÕn nµy. 1.7. §Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, xo¸ bá c¸c rµo c¶n bÊt hîp lý ®ang c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §©y lµ mét lÜnh vùc réng nªn d­íi ®©y xin chØ ®Ò cËp mét sè gi¶i ph¸p chÝnh. Cô thÓ lµ: a. C«ng khai ho¸ vµ luËt ph¸p ho¸ c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp rÊt thiÕu th«ng tin vÒ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc kinh doanh cña hä. §©y lµ yÕu ®iÓm lín cÇn ®­îc kh¾c phôc nhanh, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn quyÒn kinh doanh xuÊt, nhËp khÈu ®· ®­îc më ra cho hµng chôc ngh×n doanh nghiÖp. Ngoµi ra, cÇn gÊp rót ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh nh÷ng m¶ng trèng trong kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Ó c¸c doanh nghiÖp kh«ng bÞ trë ng¹i trong kinh doanh do c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch thiÕu c¬ së ph¸p lý ®Ó nhËn ®Þnh hµnh vi cña hä. b. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. GÇn ®©y, trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, mét sè thñ tôc giÊy phÐp trong lÜnh vùc qu¶n lý xuÊt, nhËp khÈu ®· ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ hoÆc ®­îc b·i bá. Tuy nhiªn, cã nhiÒu ý kiÕn vÉn ®Ò nghÞ ph¶i ®i xa h¬n, b·i bá gÇn nh­ hoµn toµn mäi thñ tôc giÊy phÐp, mäi biÖn ph¸p qu¶n lý h¹n ng¹ch, ®Çu mèi v.v… ®Ó “t¹o th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu ” vµ phï hîp víi “xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i toµn cÇu”. Kh«ng mét n­íc nµo cho phÐp tiÕn hµnh th­¬ng m¹i tù do theo nghÜa tuyÖt ®èi. Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng cã nghÜa lµ lo¹i bá sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, chØ cã ®iÒu sù qu¶n lý ®ã ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ vÜ m« chø kh«ng ph¶i b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh. Tuy nhiªn, trong mét sè lÜnh vùc, chØ cã thÓ sö dông biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó ®¹t tíi sù hµi hoµ quyÒn lîi gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång. ViÖc b·i bá c¸c hµng rµo thuÕ vµ phi quan thuÕ lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p lín ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, viÖc b·i bá ph¶i tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c vµ tr×nh tù thêi gian nhÊt ®Þnh, kh«ng thÓ lµ hµnh ®éng tuú tiÖn khi ®iÒu kiÖn cßn ch­a cho phÐp. NÕu viÖc duy tr× chÕ ®é giÊy phÐp, thËm chÝ chÕ ®é ®Çu mèi, ®Ó ®¶m b¶o c¸c môc tiªu vÜ m« lµ viÖc cÇn thiÕt th× vÉn ph¶i duy tr×. Kh«ng nªn hy sinh c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý ®ã v× lý do c¶i c¸ch hµnh chÝnh. VÊn ®Ò kh«ng ph¶i n»m ë chç cã giÊy phÐp hay kh«ng cã giÊy phÐp, mµ lµ chÕ ®é cÊp giÊy phÐp cã ®­îc c«ng khai hay kh«ng, cã dÔ hiÓu vµ dÔ thi hµnh hay kh«ng vµ cã lé tr×nh ®Ó lo¹i bá nã trong t­¬ng lai hay kh«ng? NÕu cã c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó duy tr× giÊy phÐp, chÕ ®é cÊp l¹i râ rµng, ®Çy ®ñ, thñ tôc cÊp l¹i ®¬n gi¶n, kh«ng phiÒn hµ th× kh«ng cã lý do g× ®Ó b·i bá chÕ ®é ®ã. §ã lµ ch­a kÓ viÖc duy tr× mét sè hµng rµo nhÊt ®Þnh sÏ t¨ng c­êng thªm cho vÞ thÕ “mÆc c¶” cña ViÖt Nam trong c¸c cuéc ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. §©y lµ ®Þnh h­íng c¬ b¶n cho viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. c. æn ®Þnh m«i tr­êng ph¸p lý. §©y lµ viÖc hÕt søc cÇn thiÕt ®Ó t¹o t©m lý tin t­ëng cho doanh nghiÖp, khiÕn hä chÊp nhËn bá vèn ®Çu t­ l©u dµi. Ngoµi ra, víi hµng chôc ngh×n doanh nghiÖp tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, nÕu kh«ng æn ®Þnh m«i tr­êng ph¸p lý th× sÏ kh«ng cã c¸ch nµo phæ biÕn th«ng tin kÞp thêi tíi c¸c doanh nghiÖp lín, cÇn hÕt søc chó ý kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy. Mét trong c¸c biÖn ph¸p n©ng cao tÝnh æn ®Þnh lµ ®­a c¸c vÊn ®Ò cã tÇm quan träng quèc gia nh­ danh môc hµng cÊm, danh môc hµng qu¶n lý sè l­îng, thuÕ suÊt cô thÓ cña thuÕ nhËp khÈu… vÒ thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Quèc héi, kh«ng thÓ thuéc thÈm quyÒn cña c¬ quan hµnh ph¸p nh­ hiÖn nay. NÕu vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn c¬ quan hµnh ph¸p th× ph¶i cã LuËt quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó thùc thi quyÒn nµy, tr¸nh t×nh tr¹ng tuú tiÖn. d. VÒ thñ tôc hµnh chÝnh vµ h¶i quan. - §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu, ®Ò nghÞ ¸p dông c¸c quy ®Þnh sau ®©y: bá viÖc buéc ph¶i kiÓm tra, xuÊt xø hµng ho¸ (C/O), nÕu ViÖt Nam kh«ng cã nghÜa vô thùc hiÖn theo c¸c tho¶ thuËn song ph­¬ng, ®a ph­¬ng mµ ViÖt Nam ký kÕt; bá yªu cÇu vÒ chøng minh nguån gèc hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nguån gèc nguyªn liÖu s¶n xuÊt ra hµng xuÊt khÈu, nÕu kh«ng liªn quan ®Õn viÖc hoµn thuÕ; cho phÐp xuÊt khÈu hµng ho¸ qua nh÷ng n¬i kh«ng ph¶i lµ cöa khÈu quèc tÕ, quèc gia; kh«ng thu thuÕ, kÓ c¶ t¹m tÝnh, ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu bÞ tr¶ l¹i ®Ó t¸i chÕ råi l¹i xuÊt khÈu. - Hy väng r»ng thñ tôc h¶i quan sÏ ®­îc tiÕp tôc ®æi míi theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸, c«ng khai ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. TiÕp tôc ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p míi mµ ngµnh H¶i quan ®· thùc hiÖn nh­ ph©n luång hµng ho¸, quy ®Þnh x¸c nhËn thùc xuÊt, quy chÕ khai b¸o mét lÇn, ®¨ng ký tê khai trªn m¸y tÝnh, ph©n cÊp réng h¬n quyÒn ký tê khai h¶i quan ®Ó t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp. e. Nhanh chãng ban hµnh c¸c chó gi¶i biÓu thuÕ ®Ó tr¸nh tranh chÊp trong viÖc ¸p m· tÝnh thuÕ. Do biÓu thuÕ nhËp khÈu ch­a cã chó gi¶i ®Çy ®ñ nªn viÖc ¸p m· tÝnh thuÕ hay dÉn ®Õn tranh chÊp gi÷a doanh nghiÖp vµ c¬ quan h¶i quan. T×nh h×nh cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn b»ng c¸ch ban hµnh c¸c quy ®Þnh vÒ ¸p dông ®Çy ®ñ c«ng ­íc HS t¹i ViÖt Nam. ViÖc nµy ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ giao Tæng côc H¶i quan chuÈn bÞ nh­ng hiÖn nay ®ang gÆp v­íng m¾c do trïng lÆp víi mét ch­¬ng tr×nh kh¸c lµ tu©n thñ cam kÕt trong c¸c n­íc ASEAN vÒ biÓu m· AHTN. §Ò nghÞ V¨n phßng ChÝnh phñ sím chñ tr× häp c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt. Theo Bé Th­¬ng m¹i, biÓu AHTN ®· ®­îc x©y dùng theo HS2K nªn cã thÓ gép NghÞ ®Þnh thùc hiÖn HS vµ QuyÕt ®Þnh thùc hiÖn AHTN vµo mét v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó tr¸nh m©u thuÉn vµ chång chÐo. Ngoµi ra, do AHTN ®· hoµn toµn tu©n thñ HS2K nªn cã thÓ ¸p dông biÓu nµy cho toµn bé hµng ho¸ nhËp khÈu tõ tÊt c¶ c¸c n­íc ®Ó t¹o thuËn lîi cho qu¶n lý vµ kinh doanh. 2. VÒ phÝa doanh nghiÖp . Qua 5 n¨m thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ theo CEPT, nh×n chung c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn ch­a nhËn thøc ®­îc hÕt c¸c khã kh¨n th¸ch thøc, tÝnh c¹nh tranh gay g¾t cña tiÕn tr×nh më cöa thÞ tr­êng, héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc. C¸c doanh nghiÖp ch­a cã nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó phï hîp víi lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu víi ASEAN mµ vÉn kinh doanh theo ph­¬ng thøc cò, dùa vµo c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé cña Nhµ n­íc. §ång thêi, c¸c thuËn lîi do chiÓn khai AFTA ®em l¹i còng ch­a ®­îc c¸c doanh nghiÖp tËn dông, khai th¸c hiÖu qu¶. Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t doanh nghiÖp ViÖt Nam theo nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau cña phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, ViÖn qu¶n lý Kinh tÕ Trung ­¬ng, cã sù phèi hîp vµ hç trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ nh­ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n s«ng Mª K«ng (MPDE), Tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn hiÖp quèc (unido), cã thÓ nªu ra mét sè nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh chuÈn bÞ thùc hiÖn CEPT/AFTA cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nh­ sau: ChØ cã kho¶ng 60% doanh nghiÖp cã tæ chøc bé phËn nghiªn cøu triÓn khai ®Ó xóc tiÕn xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, n¨ng lùc nghiªn cøu thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp nµy cßn rÊt thÊp kÐm. Do ®ã, tÝnh s½n sµng còng nh­ c¬ së n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng c¸c n­íc ASEAN cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi hoµn thµnh AFTA ®Ó ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i theo CEPT còng rÊt søc h¹n chÕ. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ch­a cã hÖ thèng cung cÊp vµ ®¶m b¶o th«ng tin riªng vÒ thÞ tr­êng vµ ®èi thñ c¹nh tranh ë quèc tÕ nãi chung vµ ë khu vùc ASEAN nãi riªng, mµ chñ yÕu dùa vµo c¸c kªnh th«ng tin kh¸c. §Æc biÖt lµ ch­a cã sù hç trî cung cÊp th«ng tin tõ Nhµ n­íc. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, chØ cã 6,6% doanh nghiÖp cã kªnh th«ng tin riªng tõ chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn ë n­íc ngoµi, 5,4% doanh nghiÖp nhËn ®­îc th«ng tin tõ ®¹i diÖn th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, cßn l¹i phÇn lín c¸c doanh nghiÖp thu thËp th«ng tin kh«ng hÖ thèng, kh«ng cËp nhËt vµ kh«ng cã gi¸ trÞ ra quyÕt ®Þnh cao tõ c¸c nguån th«ng tin kh¸c. Do h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, nªn hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a cã mét ch­¬ng tr×nh cô thÓ hay mét sù chuÈn bÞ ban ®Çu vÒ qu¶ng c¸o s¶n phÈm th«ng qua c¸c c«ng ty qu¶ng c¸o ë n­íc ngoµi, ch­a thÓ t×m hiÓu ®­îc c¸c lÜnh vùc, c¬ héi vµ ®èi t¸c ®Çu t­ ®Ó ®Çu t­ sang c¸c n­íc ASEAN… VÒ n¨ng lùc c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt, nhËp khÈu, qua ®iÒu tra, ®­îc xem lµ cã kh¶ quan h¬n trong tiÕn tr×nh chuÈn bÞ thùc hiÖn AFTA ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, trong sè c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cã 72% doanh nghiÖp cho biÕt c¸n bé lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp cã tr×nh ®é ®¹i häc, trªn ®¹i häc lµ 3,3%, cßn l¹i lµ c¸c bËc ®µo t¹o kh¸c. VÒ kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu trong t­¬ng lai chØ cã 46,4% doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay tr¶ lêi cã kh¶ n¨ng më réng. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ch­a thùc sù tËp trung quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn AFTA/CEPT trªn c¸c ph­¬ng diÖn nh­ møc thuÕ ¸p dông theo lé tr×nh thùc hiÖn, c¸c hµng rµo phi thuÕ cÇn xo¸ bá vµ kh¶ n¨ng bÞ thay thÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p kh¸c, tiÕn triÓn trong ph­¬ng diÖn hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc ASEAN vÒ hµi hßa tiªu chuÈn chÊt l­îng vµ tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ. HiÖn t¹i hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ch­a sö dông mÉu form D ®Ó h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i theo CEPT. Theo Tæng côc h¶i quan, hiÖn nay, míi chØ cã kho¶ng 4% gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ASEAN lµm thñ tôc ®Ó h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i CEPT. C¸c h×nh thøc liªn kÕt kh¸c nh­ ®Çu t­ néi bé ASEAN (AIA) vµ hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO) cßn rÊt Ýt c¸c doanh nghiÖp quan t©m mÆc dï ®iÒu kiÖn tham gia vµo AICO ®· ®­îc níi láng tõ n¨m 1999 ®Ó më réng diÖn c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tham gia. §Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c n­íc trong AFTA, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i: 2.1 X©y dùng chiÕn l­îc dµi h¹n h­íng ra thÞ tr­êng ngoµi n­íc. HiÖn nay, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ cã s¸ch l­îc ®Ó cè g¾n tån t¹i trong ng¾n h¹n. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t c¬ héi vµ kü n¨ng x©y dùng chiÕn l­îc kh¶ thi cña riªng tõng doanh nghiÖp cßn yÕu. ViÖc x©y dùng chiÕn l­îc doanh nghiÖp tuú thuéc vµo tõng doanh nghiÖp cô thÓ. Tuy nhiªn ®Þnh h­íng chung cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ: a. §Þnh h­íng chiÕn l­îc doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu: - T¹o ra ­u thÕ vÒ chi phÝ vµ gi¸ trÞ cho kh¸ch hµng. C¸c doanh nghiÖp ph¶i ®Æt môc tiªu c¹nh tranh b»ng viÖc chuyÓn ho¸ c¸c lîi thÕ so s¸nh s½n cã nh­ gi¸ lao ®éng rÎ hay tµi nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo vµo s¶n phÈm cung cÊp trùc tiÕp cho kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng ph¶i lµ ng­êi h­ëng lîi trùc tiÕp nh÷ng lîi Ých mang l¹i tõ ­u thÕ c¬ b¶n vÒ chi phÝ vµ gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp. - T¹o ra ­u thÕ vÒ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp cÇn kh«ng ngõng ®Çu t­, c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ vµ n©ng cao n¨ng lùc nghiªn cøu, thiÕt kÕ, s¸ng t¹o s¶n phÈm míi hay lµm míi s¶n phÈm cò. - T¹o ra ­u thÕ vÒ tiÕp thÞ vµ tæ chøc tiªu thô. Doanh nghiÖp cÇn kiÓm so¸t, lµm th«ng suèt ®­îc c¸c kªnh ph©n phèi s¶n phÈm. §ång thêi, t¹o dùng ®­îc biÓu tr­ng, nh·n hiÖu hµng hãa cña riªng m×nh. b. ChiÕn l­îc ph¶i ®­îc x©y dùng dùa trªn ph©n tÝch m«i tr­êng bªn trong vµ bªn ngoµi doanh nghiÖp. ViÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ph¶i dùa trªn c¬ së: - X¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm kinh tÕ chñ chèt nh­ thÞ tr­êng, thÞ phÇn, kh¸ch hµng, c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm,... - X¸c ®Þnh c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn thay ®æi c«ng nghÖ, ph­¬ng h­íng kinh doanh, xu h­íng tiªu dïng cña thÞ tr­êng,... - Ph©n tÝch c¸c nh©n tè c¹nh tranh chñ yÕu ®èi víi doanh nghiÖp, c¸c ®èi thñ cïng ngµnh, c¸c ®èi thñ míi vµ tiÒm n¨ng, c¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm thay thÕ, c¸c nhµ cung cÊp ®Çu vµo, c¸c chñ ®Çu t­, vµ kh¸ch hµng. - Nghiªn cøu, dù b¸o nh÷ng thay ®æi trong m«i tr­êng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi khi ViÖt Nam tõng b­íc héi nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ khu vùc vµ thÕ giíi nh­ AFTA, APEC, WTO. §ång thêi nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng, xu h­íng chuyÓn ®éng dßng th­¬ng m¹i cña mét sè ®èi t¸c vµ ®èi thñ c¹nh tranh víi ViÖt Nam nh­ viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO. 2.2 X©y dùng lîi thÕ c¹nh tranh tæng hîp trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay cho thÊy, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ch­a cã ý thøc vµ nç lùc thùc sù h­íng tíi n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp th­êng ®æ lçi cho thiÕu vèn ®Çu t­ vµ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cho s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, thùc tiÔn kinh doanh quèc tÕ hiÖn nay cho thÊy vèn, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ míi kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cao. Bëi víi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ míi sÏ c¹nh tranh thµnh c«ng trªn gãc ®é kü thuËt cßn trªn gi¸c ®é kinh tÕ, cßn cÇn tíi kü n¨ng t×m kiÕm vµ thùc thi ph­¬ng thøc qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh míi hiÖu qu¶ h¬n. Nãi c¸ch kh¸c, mét lîi thÕ tæng hîp h¬n chø kh«ng ph¶i chØ lîi thÕ vÒ c«ng nghÖ cã thÓ gióp doanh nghiÖp c¹nh tranh thµnh c«ng. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Ó x©y dùng ®­îc mét lîi thÕ tæng hîp c¸c doanh nghiÖp cÇn: + Khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n c¸c lîi thÕ so s¸nh quèc gia trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh»m t¹o ra c¸c s¶n phÈm tèt ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ quèc tÕ c¶ vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶. + Chó träng kh©u nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, hiÖn ®¹i ho¸ kh©u thiÕt kÕ s¶n phÈm, gia t¨ng gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm dùa vµo ®æi míi thiÕt kÕ chø kh«ng chØ phô thuéc vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®Æc biÖt víi c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp nhÑ hiÖn nay nh­ hµng dÖt may, giµy dÐp,... + T×m kiÕm c¸c nguån nhËp khÈu c¸c yÕu tè ®Çu vµo trung gian thùc sù cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chi phÝ thÊp nhÊt hoÆc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. + Nghiªn cøu vµ triÓn khai ¸p dông c¸c hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng hiÖn ®¹i trong ho¹t ®éng doanh nghiÖp. + Th«ng qua c¸c c¬ quan ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc hç trî doanh nghiÖp ®Ó t×m kiÕm th«ng tin hoÆc liªn kÕt thùc hiÖn nh÷ng nghiªn cøu vÒ thÞ tr­êng, tiÕp thÞ vµ ph©n phèi s¶n phÈm. + Chó träng n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ph©n phèi, dÞch vô tr­íc, trong vµ sau khi b¸n hµng phï hîp víi ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ tiªu dïng ë nh÷ng thÞ tr­êng tiªu thô kh¸c nhau. + TiÕp thu s¸ng kiÕn c¶i tiÕn cña mäi thµnh viªn trong c«ng ty ë nh÷ng kh©u, bé phËn kh¸c nhau trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. + Lùa chän nh÷ng kh©u then chèt trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh tíi chÊt l­îng vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó tiÕn hµnh hiÖn ®¹i ho¸ tr­íc. + X©y dùng hÖ thèng, c¬ chÕ tiÕp nhËn vµ xö lý th«ng tin nhanh nhËy vµ th«ng suèt trong doanh nghiÖp nh»m n¾m b¾t vµ cã ph¶n øng nhanh, chÝnh x¸c tr­íc nh÷ng thay ®æi cña ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. 2.3. §æi míi,hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu víi chi phÝ thÊp. C¸c doanh nghiÖp cn cã tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi hµng thËp kû. Ngµy nay, c«ng nghÖ ngµy cµng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh h¬n ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu vèn trÇm trängnh­ hiÖn nay, ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i nhanh chãng hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ cña m×nh víi chi phÝ thÊp nhÊt. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c h­íng: NhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ n­íc ngoµi, häc tËp nguyªn t¾c thiÕt kÕ, tù thiÕt kÕ l¹i, c¶i tiÕn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ chÕ t¹o t¹i ViÖt Nam. Nh÷ng chi tiÕt ViÖt Nam ch­a ®ñ søc chÕ t¹o th× nhËp khÈu cña n­íc ngoµi. §èi víi c¸c c«ng nghÖ khã nhËp hoÆc qu¸ ®¾t, c¸c doanh nghiÖp cÇn hîp t¸c víi c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc kü thuËt cïng ®Çu t­ nghiªn cøu ®Ó thiÕt kÕ, chÕ t¹o. C¸c doanh nghiÖp cÇn khai th¸c c¸c th«ng tin ®Ó ®i theo h­íng c«ng nghÖ míi vµ t×m kiÕm sù trî gióp tõ bªn ngoµi doanh nghiÖp. §Çu t­ nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ ë mét vµi kh©u then chèt cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh nhÊt. TËn dông kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña c¸c chuyªn gia kü thuËt c«ng nghÖ c«ng nghÖ ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi. HiÖn nay, ­íc tÝnh cã kho¶ng 300.000 ViÖt kiÒu lµ nh÷ng chuyªn gia giái, kü thuËt viªn hay c«ng nh©n cã tay nghÒ cao ®ang lµm viÖc kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. NÕu thu hót ®­îc nguån nh©n lùc cã chÊt l­îng cao trªn c¬ së khuyÕn khÝch hä ®ãng gãp c«ng søc x©y dùng n­íc nhµ th× ®©y lµ nguån lùc quan träng, to lín gióp c¶i thiÖn hiÖn tr¹ng c«ng nghÖ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp cÇn cã ®Þnh h­íng båi d­ìng ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn tµi n¨ng trÎ, göi ®i ®µo t¹o ë c¸c n­íc ph¸t triÓn b»ng nguån tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Dùa vµo sù hç trî cña c¬ quan nhµ n­íc, tr­êng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ cña m×nh. Doanh nghiÖp cÇn coi viÖc hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh tÝch tô ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, trong ®ã x¸c ®Þnh møc c«ng nghÖ mµ doanh nghiÖp cÇn cã ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cã ­u thÕ c¹nh tranh tæng hîp. Tõ ®ã, lùa chän c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ho¸ dÇn tõng b­íc. 2.4. T¹o ra th­¬ng hiÖu m¹nh mang tÇm vãc quèc tÕ. Tr­íc tiªn ph¶i n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp m×nh. Bëi víi chÊt l­îng cao, s¶n phÈm lu«n cã thÓ tù qu¶ng c¸o ®Çy thuyÕt phôc. ChØ cã thÓ cã mét th­¬ng hiÖu m¹nh trªn nh÷ng s¶n phÈm tèt. Nh­ng chØ cã chÊt l­îng th«i lµ ch­a ®ñ. ChÊt l­îng chØ lµ nÒn mãng cho doanh nghiÖp x©y dùng th­¬ng hiÖu trªn ®ã. Bëi vËy, cã x©y dùng ®­îc th­¬ng hiÖu m¹nh hay kh«ng lµ do nhËn thøc vµ nç lùc cña mçi doanh nghiÖp. Mçi thµnh viªn trong doanh nghiÖp ph¶i ®­îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ th­¬ng hiÖu, vai trß, vÞ trÝ kh«ng thÓ thiÕu cña th­¬ng hiÖu, nh÷ng kü n¨ng thùc hµnh c¬ b¶n vÒ x©y dùng vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu... Còng cÇn nhËn thøc ®óng gi¸ trÞ to lín cña lo¹i tµi s¶n v« h×nh nµy vµ ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®ã. Tõ ®ã ®Æt gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu trong c¬ cÊu vèn cña doanh nghiÖp. NÕu x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ, th­¬ng hiÖu cã thÓ trë thµnh tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu cßn gióp ph©n bæ ng©n s¸ch marketing mét c¸ch hîp lý cho tõng th­¬ng hiÖu cô thÓ. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu còng lµm cho viÖc ®iÒu tra vÒ tÝnh ®éc quyÒn ®­îc râ rµng. X©y dùng mét th­¬ng hiÖu m¹nh kh«ng chØ cã qu¶ng c¸o cho s¶n phÈm hoÆc c¸i tªn cña c«ng ty mµ cÇn x©y dùng mét chiÕn l­îc tæng lùc, dµi h¬i víi mét tÇm nh×n xa. ViÖc tham kh¶o c¸c chiÕn l­îc nh·n hiÖu toµn cÇu rÊt cÇn thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, c¸c nhãm c«ng ty hay hiÖp héi ngµnh nghÒ khi ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc nh·n hiÖu quèc tÕ cña m×nh. CÇn ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc nh·n hiÖu ë quy m« quèc tÕ ngay tõ khi ph¸c th¶o nh÷ng b­íc ®i ®Çu tiªn: Tõ viÖc ®Æt tªn nh·n hiÖu, ®Þnh nghÜa s¶n phÈm (product concept), c¸c lîi Ých (product benifits), gi¸ trÞ (brandvalues), chiÕn l­îc ph©n phèi hay xuÊt khÈu, thÞ tr­êng môc tiªu vµ tæ hîp ph©n khóc - ®Þnh vÞ ë quy m« quèc tÕ. Doanh nghiÖp còng rÊt cÇn chó träng ®Õn viÖc ®Æt tªn cho doanh nghiÖp, cho s¶n phÈm. Doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­ ®óng møc nghiªn cøu t×m tßi s¸ng t¹o tr¸nh t×nh tr¹ng ®Æt tªn mét c¸ch tuú tiÖn nh­ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tõng lµm, ph¶i nghÜ ®Õn chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi ®Ó t×m ra nh÷ng tªn phï hîp hoÆc doanh nghiÖp còng cã thÓ thuª c¸c c«ng ty t­ vÊn chuyªn vÒ lÜnh vùc nµy. H·y b¾t ®Çu chèng l¹i nh÷ng ng­êi b¾t ch­íc ngay tõ lóc t¹o ra th­¬ng hiÖu vµ c¸ch sö dông chóng trªn s¶n phÈm, dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp còng cã thÓ tæ chøc c¸c cuéc thi réng r·i vÒ viÖc ®Æt tªn cho doanh nghiÖp, cho s¶n phÈm, s¸ng t¹o biÓu t­îng (logo) ... §©y võa lµ h×nh thøc qu¶ng b¸ cho doanh nghiÖp, võa lùa chän ®­îc nh÷ng tªn, biÓu t­îng ®éc ®¸o, ­u viÖt nhÊt. §Ó ®­îc ph¸p luËt b¶o hé tr¸nh nh÷ng rñi ro bÞ x©m ph¹m th­¬ng hiÖu nh­ trong thêi gian qua, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®¨ng ký th­¬ng hiÖu ë trong n­íc vµ ®Æc biÖt ë n­íc ngoµi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, ®¨ng ký th­¬ng hiÖu t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi mang ý nghÜa sèng cßn. ViÖc ®¨ng ký kh«ng v× lîi Ých tr­íc m¾t cho c¸c doanh nghiÖp: cã thÓ b¸n hµng trùc tiÕp cho doanh nghiÖp n­íc ngoµi kh«ng cÇn tèn kÐm chi phÝ trung gian, kh«ng bÞ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi lÊy nh·n m¸c cña hä ®Æt tªn cho s¶n phÈm cña m×nh, kh«ng bÞ d×m gi¸ trªn thÞ tr­êng v× s¶n phÈm kh«ng cã nh·n m¸c,...mµ cßn lµ lîi Ých vÒ l©u dµi: t¹o nªn mét th­¬ng hiÖu uy tÝn, chÊt l­îng. Doanh nghiÖp còng ph¶i quan t©m ®Õn viÖc ®¨ng ký b¶o hé së h÷u c«ng nghiÖp ë ®©u cho hîp lý vµ cã lîi nhÊt, kh«ng ®¨ng ký bõa b·i ë c¸c thÞ tr­êng m×nh kh«ng thÓ v­¬n tíi, v× nh­ thÕ còng sÏ rÊt tèn kÐm, l·ng phÝ... Tr­íc khi ®¨ng ký th­¬ng hiÖu, doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh thÞ tr­êng cña m×nh ®Ó t×m hiÓu luËt së h÷u cña n­íc ®ã. Doanh nghiÖp cÇn t×m hiÓu quèc gia cÇn ®¨ng ký th­¬ng hiÖu n»m trong hÖ thèng së h÷u trÝ tuÖ nµo ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tham gia ®¨ng ký theo hÖ thèng ®ã. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp còng kh«ng thÓ bá qua viÖc ®¨ng ký tªn miÒn trªn Internet. Internet ®ang trë thµnh thÕ m¹nh trong giao th­¬ng quèc tÕ, trong ®ã cã viÖc tiÕp thÞ. Mét ®Þa chØ tªn miÒn ng¾n gän, th«ng dông dÔ truy cËp lµ ®iÓm thuËn lîi ®Ó doanh nghiÖp ®­a h×nh ¶nh, th«ng tin cña m×nh ®Õn víi ng­êi tiªu dïng, v× thÕ ®©y lµ viÖc cÇn lµm ngay tõ b©y giê. 2.5. Liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®Ó t¹o ra søc m¹nh c¹nh tranh quèc tÕ. §iÓm yÕu cña chóng ta hiÖn nay lµ tõng doanh nghiÖp ®i ra n­íc ngoµi ®Ó t×m ®Çu ra. Kh«ng cã nh÷ng doanh nghiÖp, nh÷ng th­¬ng gia ®i lµm ®Çu mèi cho xuÊt khÈu, tËp hîp søc m¹nh cña nhiÒu doanh nghiÖp ®Ó t¹o ra mét søc m¹nh chung. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, c¹nh tranh kh«ng ph¶i lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®¬n lÎ mµ lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c tËp ®oµn khæng lå, gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ cña c¸c n­íc vµ gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ víi nhau. V× thÕ, nÕu c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn cø duy tr× t×nh tr¹ng canh tranh kh«ng lµnh m¹nh nh­ hiÖn nay, tranh nhau gi¶m gi¸ ®Ó xuÊt khÈu ®Ó råi bÞ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi Ðp cÊp, Ðp gi¸ th× tr­íc hÕt sÏ g©y thiÖt h¹i cho chÝnh c¸c doanh nghiÖpvµ sau ®ã lµ søc m¹nh cña c¶ nÒn kinh tÕ. NÕu c¸c doanh nghiÖp biÕt tËp trung l¹i, x©y dùng nªn nh÷ng doanh nh©n, th­¬ng gia lín chuyªn xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nhÊt ®Þnh. Tr­íc m¾t ph¶i khuyÕn khÝch sù liªn kÕt tõng ngµnh hµng, ph¸t huy m¹nh vai trß cña hiÖp héi. C¸c hiÖp héi cÇn cã ch­¬ng tr×nh cô thÓ, kh¶ thi ®Ó t¹o thÕ m¹nh cho ngµnh hµng, ph¸t triÓn ngµnh hµng. Cã nh­ vËy doanh nghiÖp ViÖt Nam míi cã tiÕng nãi lín h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. M« h×nh nµy ®· ®­îc thùc hiÖn kh¸ thµnh c«ng víi mÆt hµng cµ phª. Nhê chÝnh s¸ch xuÊt khÈu theo ®Çu mèi, hiÖp héi cµ phª ViÖt Nam ®· ®Êu tranh ®Ó rót ng¾n ®­îc møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ xuÊt FOB ViÖt Nam víi gi¸ t¹i sµn giao dÞch London. Trong bèi c¶nh thÞ tr­êng cµ phª thÕ giíi bÞ thao tóng bëi mét sè Ýt nhµ nhËp khÈu lín th× kÕt qu¶ nµy lµ rÊt ®¸ng ghi nhËn. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph¸t huy tinh thÇn c¹nh tranh lµnh m¹nh ®Ó t¹o ra s¶n phÈm t«t nhÊt víi gi¸ thµnh h¹ nh­ng ®ång thêi ph¶i cã tinh thÇn hîp t¸c,hç trî lÉn nhau, t¹o thµnh khèi thèng nhÊt ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña tõng ngµnh hµng ViÖt Nam, mang l¹i lîi Ých lín h¬n cho mçi doanh nghiÖp. KÕt luËn Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc ®· trë thµnh vÊn ®Ò thêi sù mµ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi kh«ng thÓ kh«ng tham gia. §ång thêi, tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®ang ngµy cµng trë thµnh mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ lµ mét yÕu tè c¬ b¶n cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng vµo xuÊt khÈu ®ang dÇn chøng tá ­u thÕ h¬n h¼n so víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn thay thÕ nhËp khÈu. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc ViÖt Nam tham gia AFTA, APEC vµ ®ang tÝch cùc vËn ®éng tham gia vµo WTO lµ quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh héi nhËp l©u dµi vµ gian nan kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých mµ c¶ nh÷ng th¸ch thøc to lín cho chóng ta. §Ó tËn dông ®­îc nh÷ng c¬ héi vµ v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc, ViÖt Nam cÇn ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n, ®óng ®¾n vµ râ rµng cïng víi sù kiªn ®Þnh, quyÕt t©m cao ®é, thùc hiÖn chiÕn l­îc ®ã tõ phÝa chÝnh phñ vµ céng ®ång kinh doanh. Tr­íc hÕt ph¶i kh¼ng ®Þnh râ rµng vµ hiÖn thøc ho¸ b»ng hµnh ®éng r»ng ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc h­íng m¹nh nÒn kinh tÕ h¬n n÷a theo h­íng më, nhÊn m¹nh vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ cã lîi thÕ t­¬ng ®èi, s¶n phÈm cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Trong giai ®o¹n ®Çu cña héi nhËp, ViÖt Nam cÇn tËn dông nh÷ng lîi thÕ tÜnh, tËp trung vµo c¸c ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng (kh«ng ®ßi hái c«ng nghÖ cao vµ nhiÒu vèn), c¸c ngµnh sö dông nhiÒu tµi nguyªn thiªn nhiªn s½n cã. Tõ ®ã tÝch luü vèn vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt, t¸i ®Çu t­ mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ tiªn tiÕn, x©y dùng ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, cã kh¶ n¨ng lµm chñ vµ s¸ng t¹o c«ng nghÖ míi. XÐt vÒ dµi h¹n, chØ khi chóng ta x©y dùng ®­îc c¸c lîi thÕ "®éng" th× míi ®­a ®Êt n­íc lªn quü ®¹o ph¸t triÓn cao h¬n. ViÖt Nam ph¶i s½n sµng tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mµ tr­íc hÕt lµ ph©n c«ng lao ®éng trong khu vùc ASEAN nh»m t¹o ra nÒn t¶ng s¶n xuÊt hiÖu qu¶, qua ®ã cïng c¸c n­íc nµy chia sÎ lîi Ých do AFTA ®em l¹i. ViÖt Nam cÇn ®Èy nhanh héi nhËp kinh tÕ khu vùc thÕ giíi h¬n n÷a bëi cµng tr× ho·n tiÕn tr×nh nµy bao nhiªu th× cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc bÊy nhiªu. CÇn coi viÖc chñ ®éng tÝch cùc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña ViÖt Nam trong khu«n khæ AFTA nh­ lµ b­íc tËp d­ît ®Ó tham gia vµo c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i réng lín h¬n lµ APEC vµ WTO. Nh­ vËy, nh÷ng thö nghiÖm, sù thµnh c«ng còng nh­ thÊt b¹i trong chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch héi nhËp, biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu vµ c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng... ViÖt Nam thùc hiÖn trong khu«n khæ AFTA lµ bµi häc quý b¸u cho tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. C¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc trong AFTA vÒ c¬ b¶n ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ ®­îc quy ®Þnh bëi WTO, song còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng phï hîp víi khu vùc ASEAN. Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ ng­êi thùc hiÖn vµ chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña tù do ho¸ th­¬ng m¹i. C¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ nóp m·i d­íi chiÕc « b¶o hé cña Nhµ n­íc mµ ph¶i tù n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh, b»ng c¸ch c¶i tiÕn c«ng nghÖ, ph­¬ng thøc qu¶n lý, n©ng cao vai trß c«ng t¸c c¸n bé, kh«ng ngõng s¸ng t¹o, ®æi míi s¶n phÈm; t¹o ra nh÷ng th­¬ng hiÖu m¹nh lµm mòi nhän tiÕn vµo thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn kÕt hîp nh÷ng nç lùc riªng lÎ, thµnh nç lùc chung th«ng qua c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp nh»m x©y dùng nh÷ng ngµnh hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, mang l¹i lîi Ých lín h¬n cho tõng doanh nghiÖp, tõng ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thiÕu hiÓu biÕt vÒ AFTA vÒ kinh doanh trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi còng nh­ vÒ luËt lÖ, quy chÕ c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ kh¸c. V× thÕ, ChÝnh phñ ph¶i ®ãng vai trß ng­êi ®ì ®Çu khai th«ng c¸c thÞ tr­êng, gióp ®ì doanh nghiÖp kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ nµy th«ng qua c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Trªn nguyªn t¾c kh«ng can thiÖp trùc tiÕp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, ChÝnh phñ chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu th«ng qua c¸c biÖn ph¸p nh­ hoµn thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, hç trî doanh nghiÖp vÒ vèn, tÝn dông, cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i... ChØ khi ChÝnh phñ l¾ng nghe vµ hµnh ®éng v× doanh nghiÖp, gióp doanh nghiÖp v­¬n ra thÞ tr­êng ngoµi n­íc, ®ång thêi doanh nghiÖp tù nç lùc v­¬n lªn v× lîi Ých tù th©n, v× lîi Ých chung th× hµng ho¸ ViÖt Nam míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. §Èy m¹nh xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh doanh khu vùc vµ thÕ giíi lµ vÊn ®Ò réng lín, phøc t¹p, n­íc ta l¹i míi b­íc ®Çu tham gia héi nhËp, ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm. Kho¸ luËn nµy ch­a thÓ ®Ò cËp hÕt tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh cã liªn quan tíi t¨ng c­êng xuÊt khÈu trong khu vùc mËu dÞch tù do AFTA. T¸c gi¶ chØ cung cÊp mét gãc nh×n vÒ b¶n chÊt, thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng thóc ®Èy xuÊt khÈu cña hµng ho¸ ViÖt Nam vµo c¸c n­íc ASEAN trong khu«n khæ AFTA. Môc lôc ._.