Đẩy mạnh hoạt động cải cách Ngân hàng thương mại Việt Nam trong thời gian tới

Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong suèt thêi kú ®æi míi h¬n 15 n¨m qua, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· thùc sù trë thµnh chç dùa ®¸ng tin cËy vµ kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cã nh÷ng ®ãng gãp lín lao trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn toµn diÖn víi tèc ®é kh¸ cao vµ æn ®Þnh. §Æc biÖt tõ khi tiÕn hµnh c¶i c¸ch lÜnh vùc ng©n hµng, ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng ®· cã nhiÒu tiÕn bé ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, thùc tiÔn c¶i c¸ch NHTM trong thêi gian qua cho thÊy c¸c ho¹t ®éng c¶i c¸ch cßn nhiÒu tån t¹i, ch­a cã sù phèi hîp chÆt chÏ, linh ho¹t gi÷a c¸c Bé, Ngµnh còng nh­ ch­a cã ®­îc mét c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®ång bé cho ho¹t ®éng c¶i c¸ch ng©n hµng. KÕt qu¶ lµ tuy ®· gi¶m ®­îc sè l­îng c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ vµ t¨ng vèn ®iÒu lÖ nh­ng tû lÖ nî qu¸ h¹n t¹i c¸c ng©n hµng vÉn cßn rÊt cao, ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng vÉn ch­a thùc sù ®­îc æn ®Þnh. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc nh»m ®Èy m¹nh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a ho¹t ®éng c¶i c¸ch c¸c NHTM ®ang lµ mét nhiÖm vô cÊp thiÕt cña nhiÒu Bé, Ban, Ngµnh... tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c ng©n hµng. 2. Môc ®Ých vµ ý nghÜa cña kho¸ luËn a. Môc ®Ých cña kho¸ luËn Trªn c¬ së ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¶i c¸ch c¸c NHTM ViÖt Nam, kho¸ luËn ®­a ra mét sè ®Þnh h­íng ph¸t triÓn chÝnh cho giai ®o¹n tíi, ®ång thêi t×m ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng c¶i c¸ch NHTM ë ViÖt Nam víi môc tiªu x©y dùng hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn æn ®Þnh, v÷ng m¹nh vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong thêi kú míi. b. NhiÖm vô cña kho¸ luËn §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých trªn, nhiÖm vô cña kho¸ luËn lµ: - Thèng nhÊt chung vÒ mÆt lý luËn. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®Ó tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng, gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ. c. ý nghÜa cña kho¸ luËn VÒ lý luËn, kho¸ luËn cã ý nghÜa tæng hîp, thèng nhÊt vµ ph¸t triÓn nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ®­îc bµn luËn, nghiªn cøu. VÒ mÆt thùc tiÔn, kho¸ luËn gãp phÇn bµn luËn c¸c vÊn ®Ò nh»m thóc ®Èy c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. 3. Ph¹m vi nghiªn cøu Trong khu«n khæ mét bµi khãa luËn, do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm nghiªn cøu, ®Ò tµi chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cã liªn quan ®Õn t×nh h×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM, cïng víi mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m ®Èy m¹nh c¶i c¸ch trong thêi gian tíi. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tµi ®­îc nghiªn cøu trªn c¬ së kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch - tæng hîp - ®óc kÕt - ph¸t triÓn, kÕt hîp lý luËn víi thùc tiÔn, tõ ph©n tÝch ®Õn ®¸nh gi¸ ®Ó ®­a ra c¸c ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cïng víi c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ hoµn thiÖn. 6. Néi dung bè côc cña kho¸ luËn Néi dung chÝnh cña kho¸ luËn ®­îc chia lµm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc tiÕn hµnh c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua. Ch­¬ng 3: Mét sè ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ch­¬ng I TÝnh cÊp thiÕt cña viÖc tiÕn hµnh c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam I. tæng quan vÒ hÖ thèng Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1. Kh¸i niÖm chung 1.1. Kh¸i niÖm ng©n hµng th­¬ng m¹i 1.1.1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn Ng©n hµng th­¬ng m¹i HÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ mét bé phËn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ë mçi quèc gia. Cã thÓ nãi, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng NHTM g¾n liÒn víi quan hÖ cho vay nÆng l·i ®· tõng tån t¹i trong thêi kú ph©n r· cña chÕ ®é c«ng x· nguyªn thñy. C¸c ho¹t ®éng t­¬ng tù nh­ ng©n hµng ®· xuÊt hiÖn kho¶ng 3000 n¨m tr­íc C«ng nguyªn t¹i c¸c ng«i ®Òn xø ChaldÐe (thuéc Irak ngµy nay). Thùc chÊt, ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng tiÕp nhËn lÔ vËt vµ tµi s¶n do c¸c tÝn ®å göi råi cho n«ng d©n vay víi l·i suÊt cao. §Õn thÕ kû IV tr­íc C«ng nguyªn, c¸c ng©n hµng th« s¬ b¾t ®Çu ®­îc thiÕt lËp ë nhiÒu n¬i. C¸c ng©n hµng cho vay nÆng l·i ®· xuÊt hiÖn ë ý kho¶ng 500 n¨m tr­íc C«ng nguyªn, chñ thÓ ®i vay lµ giai cÊp thèng trÞ vµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, víi møc l·i suÊt cao tõ 40%-100%. Tuy nhiªn, c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng víi quy m« lín, ®óng chøc n¨ng th× chØ xuÊt hiÖn tõ thÕ kû 16 vÒ sau, bao gåm c¸c ng©n hµng cña ý nh­ Banco di Napoli (1591), Istituto Bancario Sanpaolo di Torino (1563)… Khi chñ nghÜa t­ b¶n h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, c¸c ng©n hµng cho vay nÆng l·i buéc ph¶i h¹ l·i suÊt cho vay do ¸p lùc cña cuéc ®Êu tranh chèng cho vay nÆng l·i cña c¸c nhµ t­ b¶n. MÆt kh¸c, còng chÝnh trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c nhµ t­ b¶n c«ng th­¬ng nghiÖp ®· liªn kÕt lËp thµnh c¸c héi tÝn dông cho vay lÉn nhau víi l·i suÊt võa ph¶i. DÇn dÇn, nh÷ng héi tÝn dông nµy ®· ph¸t triÓn trë thµnh nh÷ng NHTM cæ phÇn. Ng©n hµng quèc gia ViÖt Nam, ng©n hµng ®Çu tiªn cña n­íc ta ®· ®­îc thµnh lËp ngµy 6-5-1951, theo S¾c lÖnh sè 15/LCT cña Chñ tÞch n­íc. Tõ n¨m 1951 ®Õn tr­íc khi cã NghÞ ®Þnh 53/H§BT(26/3/1988), hÖ thèng ng©n hµng ë ViÖt Nam lµ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp, gåm cã NHNN vµ c¸c ng©n hµng chuyªn nghiÖp trùc thuéc NHNN nh­ Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, Ng©n hµng §Çu t­ vµ X©y dùng. ChÝnh hÖ thèng ng©n hµng ®¬n nhÊt víi c¬ chÕ qu¶n lý bao cÊp, quan liªu ®· lµm cho ho¹t ®éng cña toµn ngµnh ng©n hµng trë nªn ®¬n ph­¬ng, cøng nh¾c, kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®æi míi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. V× thÕ, m« h×nh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp theo NghÞ ®Þnh 53 lµ mét b­íc tiÕn bé ®­a ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông tho¸t khái t×nh tr¹ng cò, thÝch hîp víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Sau 3 n¨m ho¹t ®éng trong c¬ chÕ míi, ng©n hµng ®· tá ra n¨ng ®éng vµ linh ho¹t h¬n trong huy ®éng vµ sö dông vèn, nh­ng vÉn cßn nh­îc ®iÓm lµ ch­a ®Þnh h­íng râ rµng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tÝn dông vÉn cßn bao cÊp, cho vay vèn l­u ®éng trµn lan, … Tr­íc t×nh h×nh ®ã, Héi ®ång Nhµ n­íc ®· ban hµnh 2 Ph¸p lÖnh ng©n hµng. Theo ®ã, c¸c ng©n hµng chuyªn doanh ®­îc chuyÓn thµnh NHTM quèc doanh gåm cã: Ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam (NHCTVN); Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam (NHNN&PTNTVN); Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam (NHNTVN). Ph¸p lÖnh ng©n hµng còng quy ®Þnh c¸c NHTM ViÖt Nam cã thÓ ®­îc thµnh lËp d­íi d¹ng c«ng ty cæ phÇn vµ ®­îc phÐp thùc hiÖn ®a d¹ng c¸c nghiÖp vô, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM cã thªm kh¶ n¨ng lµm c¸c nghiÖp vô tµi chÝnh, tõng b­íc lÆp l¹i trËt tù kinh doanh tiÒn tÖ, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nh­ vËy, hÖ thèng c¸c NHTM n­íc ta lµ mét bé phËn trong hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, trong ®ã NHNN lµm nhiÖm vô cña Ng©n hµng Trung ­¬ng, cßn c¸c NHTM vµ c¸c TCTD kh¸c ho¹t ®éng nh­ c¸c ng©n hµng trung gian thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh. 1.1.2. §Þnh nghÜa Ng©n hµng th­¬ng m¹i: §Þnh nghÜa NHTM th­êng ®­îc x©y dùng theo tÝnh chÊt vµ môc ®Ých ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Theo LuËt ng©n hµng cña Ph¸p n¨m 1941, NHTM ®­îc ®Þnh nghÜa lµ: “nh÷ng xÝ nghiÖp hay c¬ së th­êng xuyªn nhËn tiÒn cña c«ng chóng d­íi h×nh thøc ký th¸c hay h×nh thøc kh¸c”. Bªn c¹nh ®ã, còng cã mét sè quèc gia ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ NHTM dùa trªn sù kÕt hîp víi ®èi t­îng ho¹t ®éng. VÝ dô nh­ LuËt ng©n hµng cña §an M¹ch n¨m 1930 ®Þnh nghÜa: “NHTM lµ nh÷ng nhµ b¨ng thiÕt yÕu gåm c¸c nghiÖp vô nhËn tiÒn ký th¸c, bu«n b¸n vµng b¹c, hµnh nghÒ th­¬ng m¹i vµ c¸c gi¸ trÞ ®Þa èc, c¸c ph­¬ng tiÖn tÝn dông vµ hèi phiÕu, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô chuyÓn ng©n, ®øng ra b¶o hiÓm v.v…”. ë ViÖt Nam, kh«ng cã mét ®Þnh nghÜa riªng vÒ NHTM mµ NHTM ®­îc coi lµ mét lo¹i h×nh TCTD. Do ®ã, ®Þnh nghÜa c¸c TCTD còng ®­îc xem lµ ®Þnh nghÜa NHTM. Theo ®iÒu 20 cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông cña ViÖt Nam cã nªu: “TCTD lµ doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp theo quy ®Þnh cña luËt nµy vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, lµm dÞch vô ng©n hµng víi néi dung nhËn tiÒn göi vµ sö dông sè tiÒn göi ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n”. MÆc dï cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa kh¸c nhau nh­ng c¸c NHTM ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt, ®ã lµ: viÖc nhËn tiÒn ký th¸c, tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n ®Ó sö dông vµo nghiÖp vô cho vay, chiÕt khÊu vµ c¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c cña chÝnh ng©n hµng. 1.2. C¸c lo¹i h×nh NHTM ë ViÖt Nam HÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®­îc tæ chøc c¨n cø vµo nguån vèn h×nh thµnh, bao gåm 4 lo¹i: NHTM quèc doanh, NHTM cæ phÇn, Ng©n hµng liªn doanh vµ c¸c Chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. 1.2.1. Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh lµ NHTM thuéc së h÷u cña Nhµ n­íc, ®­îc thµnh lËp b»ng 100% vèn Ng©n s¸ch. C¸c ng©n hµng nµy ®­îc phÐp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n tïy theo tÝnh chÊt nguån vèn huy ®éng, ®­îc ho¹t ®éng c¶ trong n­íc vµ n­íc ngoµi vµ c¸c dÞch vô kh¸c theo luËt quy ®Þnh. Tõ n¨m 1990, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®­îc s¾p xÕp l¹i thµnh 6 NHTM quèc doanh trong ®ã 4 ng©n hµng ho¹t ®éng nh­ nh÷ng NHTM (Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, Ng©n hµng C«ng th­¬ng, Ng©n hµng §Çu t­ &Ph¸t triÓn, Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n), 2 ng©n hµng ho¹t ®éng nh­ nh÷ng ng©n hµng chÝnh s¸ch (Ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo, Ng©n hµng ph¸t triÓn Nhµ ®ång b»ng S«ng Cöu Long). C¸c NHTM quèc doanh ho¹t ®éng réng kh¾p trªn c¶ n­íc víi 238 chi nh¸nh t¹i c¸c tØnh, thµnh phè vµ h¬n 1000 chi nh¸nh cÊp 3 trùc thuéc t¹i kh¾p c¸c vïng d©n c­. §Æc ®iÓm chÝnh cña c¸c NHTM quèc doanh : - Gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¸c ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam, chiÕm 75% vèn huy ®éng vµ 80% ®Çu t­ cho vay vèn (B¶ng 1). - Tæ chøc theo m« h×nh Tæng c«ng ty Nhµ n­íc h¹ng ®Æc biÖt vµ hÖ thèng m¹ng l­íi theo ®Þa d­ hµnh chÝnh.. - Thùc hiÖn cho vay chÝnh s¸ch nh­ mét trong c¸c ho¹t ®éng chÝnh vµ cßn mang tÝnh ng©n hµng chÝnh s¸ch, râ nhÊt lµ NHNN&PTNTVN. - §· vµ ®ang thùc hiÖn m¹nh mÏ viÖc chuyÓn tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang kinh doanh thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. 1.2.2. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn lµ c¸c ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së vèn gãp cña c¸c cæ ®«ng víi néi dung vµ ph¹m vi ho¹t ®éng nh­ c¸c NHTM quèc doanh. TÝnh ®Õn nay, trªn c¶ n­íc cã 36 NHTM cæ phÇn trong ®ã cã 21 NHTM cæ phÇn ®« thÞ vµ 15 NHTM cæ phÇn n«ng th«n, tiªu biÓu lµ: NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u (ACB); NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi; NHTM cæ phÇn Hµng h¶i; NHTM cæ phÇn §«ng ¸; NHTM cæ phÇn B¾c ¸; NHTM cæ phÇn nhµ Hµ Néi (Habubank); NHTM cæ phÇn Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng; NHTM cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh; NHTM cæ phÇn Sµi Gßn th­¬ng tÝn (Sacombank); NHTM Nam Ph­¬ng; NHTM cæ phÇn QuÕ §«… Theo sè liÖu t¹i B¶ng 1, c¸c ng©n hµng nµy hiÖn chiÕm 10% vèn huy ®éng vµ 10% ®Çu t­ cho vay vèn. §Æc ®iÓm chÝnh cña c¸c NHTM cæ phÇn : Ho¹t ®éng gÇn nh­ thuÇn tóy v× lîi nhuËn, cã thÓ më réng quy m« b»ng viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu míi hoÆc tr¸i phiÕu ®Ó bæ sung vèn. Tû lÖ NHTM cæ phÇn chÊt l­îng kÐm cao, mét sè NHTM cæ phÇn ®ang bÞ ®Æt trong t×nh tr¹ng kiÓm so¸t ®Æc biÖt cña Nhµ n­íc. - Héi ®ång qu¶n trÞ trong c¸c NHTM cæ phÇn gi÷ vai trß chñ së h÷u thËt, bé m¸y ®iÒu hµnh mang nÆng tÝnh lµm thuª. B¶ng 1: ThÞ phÇn cña tõng lo¹i h×nh trong toµn hÖ thèng ®Õn hÕt 5/2002 ChØ tiªu Lo¹i h×nh NHTM quèc doanh NHTM cæ phÇn Ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh n­íc ngoµi Lo¹i h×nh ¹ Vèn huy ®éng 75% 10% 11% 4% §Çu t­ cho vay vèn 80% 10% 9% 1% Tû träng vèn 38.9% 20% 39.1% 2% Nguån: ThÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ 7-2002 1.2.3. Ng©n hµng liªn doanh Ng©n hµng liªn doanh lµ ng©n hµng ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh, cã trô së chÝnh t¹i ViÖt Nam vµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam. Vèn ®iÒu lÖ cña c¸c ng©n hµng liªn doanh lµ vèn gãp cña bªn ng©n hµng ViÖt Nam vµ bªn ng©n hµng n­íc ngoµi. Theo luËt, Ng©n hµng liªn doanh ®­îc ho¹t ®éng c¶ b»ng ®ång tiÒn ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ theo quy ®Þnh trong giÊy phÐp. C¸c ng©n hµng nµy chØ ®ñ t­ c¸ch ph¸p nh©n khi ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh. HiÖn nay, trªn l·nh thæ ViÖt Nam cã 5 ng©n hµng liªn doanh ®ang ho¹t ®éng chiÕm 11% vèn huy ®éng vµ 9% ®Çu t­ cho vay vèn, ®ã lµ: ChohungVina Bank (ng©n hµng liªn doanh gi÷a NHNT ViÖt Nam vµ Hµn Quèc)….. §Æc ®iÓm chÝnh cña c¸c Ng©n hµng liªn doanh t¹i ViÖt Nam : - Th­êng lµ liªn doanh gi÷a mét NHTM quèc doanh víi mét ng©n hµng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . PhÝa ViÖt Nam lu«n gi÷ vÞ trÝ Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ, cßn phÝa n­íc ngoµi lµ Tæng gi¸m ®èc ®iÒu hµnh. M¹ng l­íi chi nh¸nh chñ yÕu t¹i TP. Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi víi doanh sè ho¹t ®éng cßn khiªm tèn. 1.2.4. Chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi Chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi lµ mét bé phËn cña Ng©n hµng n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam vµ chÞu sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam. C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi chØ cã ®ñ t­ c¸ch ph¸p nh©n khi ®­îc cÊp giÊy ®¨ng ký kinh doanh. HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã kho¶ng trªn 20 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng nh­ : chi nh¸nh Citibank (Hoa Kú); chi nh¸nh HongKong Bank; ANZ Bank; Mitsui Bank (NhËt B¶n)… §Æc ®iÓm cña c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam : PhÇn Thªm tªn n­íc lín thuéc c¸c ng©n hµng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (HongKong, Indonesia…) vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn (Hoa Kú, NhËt B¶n…) Bé m¸y ®iÒu hµnh cña c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi do ng­êi n­íc ngoµi trùc tiÕp n¾m gi÷. C«ng nghÖ ng©n hµng t¹i c¸c chi nh¸nh nµy th­êng lµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Cã tiÒm lùc vèn lín nhê vµo nguån vèn cña ng©n hµng mÑ. 2. §¸nh gi¸ nguån lùc vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTM ViÖt Nam 2.1. §¸nh gi¸ nguån lùc t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam 2.1.1. Quy m« vèn tù cã vµ t×nh h×nh tµi chÝnh 2.1.1.1. Quy m« vèn tù cã Vèn tù cã lµ chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm lùc tµi chÝnh cña c¸c NHTM. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, vèn tù cã cña NHTM bao gåm vèn ®iÒu lÖ, c¸c quü ®Çu t­ vµ mét sè tµi s¶n nî kh¸c cña ng©n hµng. Vèn tù cã cña ng©n hµng th­êng chiÕm tû träng nhá, d­íi 10% tµi s¶n Cã nh­ng l¹i ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu do tiÒm lùc vèn cña ng©n hµng quy ®Þnh quy m« ho¹t ®éng, n¨ng lùc thanh to¸n, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ t¹o ra uy tÝn cho ng©n hµng. Tuy vËy, l­îng vèn tù cã cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam hÇu hÕt kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. Vèn tù cã t¹i c¸c NHTM quèc doanh tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999 nh­ sau: Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng (NHNT): 963 tû ®ång Ng©n hµng C«ng th­¬ng (NHCT): 537 tû ®ång Ng©n hµng §Çu t­ & Ph¸t triÓn (NH§T&PT):792 tû ®ång NHNN&PTNTVN: 655 tû ®ång ((1) Nghiªn cøu kinh tÕ sè 290, th¸ng 7/2002. ). Thö so s¸nh víi sè tµi s¶n cña mét sè ng©n hµng trªn thÕ giíi vµo thêi ®iÓm n¨m 1995: Deutsche Bank (§øc) 502,3 tû USD; Sumitomo Bank (NhËt) 498,9 tû USD; Credit Lyonnais (Ph¸p) 337,6 tû USD; hay Chase Mahattan Bank (Mü) 333,8 tû USD… th× míi thÊy sù nhá bÐ vµ kho¶ng c¸ch rÊt xa cña c¸c NHTM ViÖt Nam. Ngay c¶ so s¸nh víi khu vùc th× vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTM ViÖt Nam còng chØ b»ng 10-20% vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTM trong khu vùc; vèn tù cã/tæng tµi s¶n chØ ®¹t kho¶ng 3-4%, xÕp h¹ng gÇn cuèi trong sè 500 ng©n hµng lín nhÊt Ch©u ¸ n¨m 2000 (xem B¶ng 2). B¶ng 2: XÕp h¹ng c¸c NHTM quèc doanh ViÖt Nam trong khu vùc Ch©u ¸ theo quy m« tµi s¶n Cã Tªn ng©n hµng XÕp h¹ng Tµi s¶n Cã (triÖu USD) NHNN&PTNT 335 2575 NH Ngo¹i th­¬ng 345 2401 NH C«ng th­¬ng 347 2392 NH §Çu t­ & Ph¸t triÓn 364 2054 Nguån: T¹p chÝ Asia Week ngµy 15/9/2000 Trong khi vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTM quèc doanh cßn nhá bÐ th× vèn ®iÒu lÖ cña c¸c NHTM cæ phÇn cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu lÇn. Trong tæng sè 48 NHTM cæ phÇn, NHTM ®« thÞ cã vèn ®iÒu lÖ cao nhÊt lµ 350 tû ®ång, cã 20 NHTM cæ phÇn n«ng th«n cã tæng sè vèn ®iÒu lÖ lµ 45 tû ®ång (gÇn 3 triÖu USD) cßn ng©n hµng cã sè vèn ®iÒu lÖ nhá nhÊt lµ 1 tû ®ång ((2) T¹p chÝ Tµi chÝnh sè th¸ng 5/2002 ). Vèn ®iÒu lÖ nhá th× ®­¬ng nhiªn vèn tù cã cña c¸c ng©n hµng còng nhá, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm. 2.1.1.2. T×nh h×nh tµi chÝnh T×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c NHTM hiÖn nay ®ang trong t×nh tr¹ng thiÕu lµnh m¹nh nghiªm träng. Theo tÝnh to¸n cña IMF, t×nh h×nh nî khã ®ßi ph¶i xö lý theo tiªu chuÈn kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn ®ang ë møc b¸o ®éng, lªn tíi 13,3% vµo thêi ®iÓm n¨m 2001 so víi tæng d­ nî toµn quèc (trong khi møc an toµn lµ d­íi 5%) víi tæng trÞ gi¸ lªn ®Õn 18.000 tû VND, t­¬ng ®­¬ng h¬n 1 tû USD (trong khi tæng vèn tù cã cña toµn ngµnh ng©n hµng vµo kho¶ng 20.000 tû VND). Theo H×nh 1, tû lÖ nî khã ®ßi cña riªng 4 NHTM quèc doanh tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 8/2001 ®· lªn ®Õn gÇn 10 %. NÕu c¨n cø theo tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ th× sè nî khã ®ßi trong hÖ thèng NHTM ViÖt Nam thêi kú 1996-1998 cßn lªn tíi 3-4 tû USD, chiÕm kho¶ng 30% tæng d­ nî tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ ((3) B¸o c¸o tµi chÝnh Ng©n hµng cña WB th¸ng 7/2001 ). H×nh 1: T×nh h×nh nî khã ®ßi cña 4 NHTM quèc doanh theo tiªu chuÈn kÕ to¸n ViÖt Nam % N¨m Tæng nî Nî ngo¹i tÖ Nî néi tÖ thªm ®¬n vÞ Nguån: Dù b¸o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), 7/2001. Nguyªn nh©n g©y nî khã ®ßi trong hÖ thèng NHTM ViÖt Nam: Mét lµ, vèn tÝn dông ng©n hµng bao cÊp chiÕm tû träng lín trong vèn l­u ®éng cña doanh nghiÖp. Trong khi ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng hiÖu qu¶, NHTM cho vay vèn nh­ng kh«ng thu håi ®­îc nî. Hai lµ, nhiÒu NHTM, nhÊt lµ c¸c NHTM quèc doanh dïng vèn huy ®éng ng¾n h¹n, kÓ c¶ ngo¹i tÖ ®Ó cho vay trung dµi h¹n ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp sö dông kho¶n vay nµy kh«ng hiÖu qu¶ nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng. Ba lµ, hÇu hÕt c¸c NHTM cho vay nhËn tµi s¶n thÕ chÊp lµ bÊt ®éng s¶n, trong khi ®ã gi¸ bÊt ®éng s¶n th­êng xuyªn biÕn ®éng theo thÞ tr­êng vµ bÞ ¶nh h­ëng bëi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. Bèn lµ, c¸c NHTM cho vay cßn lÊy gi¸ trÞ vËt t­, tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay ®Ó lµm tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay trong khi gi¸ c¶ lu«n cã xu h­íng biÕn ®éng do c¹nh tranh vÒ mÉu m· vµ tÝnh n¨ng cña hµng ho¸. N¨m lµ, nhiÒu NHTM cho vay nhËn tµi s¶n thÕ chÊp mµ ph¸p luËt cÊm. Do ®ã, khi xiÕt nî, toµ ¸n kh«ng cho phÐp c¸c NHTM ®­îc thu håi tµi s¶n ®ã. B¶ng 3: Nî qu¸ h¹n cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2001 §¬n vÞ: % N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Nî qu¸ h¹n/Tæng vèn tù cã 61,9 75,7 112,3 - - - - Nî qu¸ h¹n/Tæng d­ nî 7,8 9,3 12,4 12 13,2 13,1 13,3 Tæng vèn tù cã/Tæng tµi s¶n 4,8 5,5 7,4 6,8 7,2 7,1 - Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam th¸ng 2/1998; Thèng kª cña Ng©n hµng ThÕ giíi/2001 Cã thÓ thÊy, trong giai ®o¹n 1995-1996, nî qu¸ h¹n trong c¸c ng©n hµng cã xu h­íng gi¶m dÇn. Tuy nhiªn, kÓ tõ khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸, t×nh h×nh nî qu¸ h¹n (nî khã ®ßi) cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam cµng trÇm träng. Vµo thêi ®iÓm n¨m 1997, tû lÖ nî qu¸ h¹n/tæng vèn tù cã ®· lªn ®Õn 112,3% vµ nî qu¸ h¹n/tæng d­ nî còng lªn ®Õn 12,4%. Ngoµi c¸c kho¶n nî khã ®ßi, kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c NHTM ViÖt Nam còng cßn rÊt thÊp. Møc chªnh lÖch gi÷a tæng thu nhËp so víi tæng chi phÝ toµn ngµnh chØ ®¹t gÇn 800 tû/n¨m, t­¬ng ®­¬ng gÇn 60 triÖu USD, thÊp h¬n nhiÒu so víi møc lîi nhuËn cña c¸c ng©n hµng trong khu vùc (OUB Singapore: 100 triÖu USD; HSBH Hong Kong: kho¶ng 1392 triÖu USD; Maybank Malaysia: 62.8 triÖu USD). Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thu nhËp thÊp cña c¸c NHTM lµ chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh hiÖn qu¸ cao khi so s¸nh víi c¸c n­íc l¸ng giÒng. Ch¼ng h¹n, tû lÖ chi phÝ ho¹t ®éng/tæng tµi s¶n Nî t¹i NHNT vµo kho¶ng 5,5%; t¹i NHCT lµ 9,3%; t¹i NHNN&PTNT lµ 8,5%; t¹i NH§T&PT lµ 7,5% trong khi tû lÖ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn OECD lµ 1-2% ((4) T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3/2001 ). 2.1.2. C«ng nghÖ cung øng dÞch vô C«ng nghÖ cung øng dÞch vô cña c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn ®ang ë møc qu¸ l¹c hËu so víi c¸c NHTM kh¸c trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc. Trong khi xu h­íng ®iÖn tö ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi th× cho ®Õn nay, vÉn ch­a cã mét NHTM nµo l¾p ®Æt c¸c hÖ thèng ch­¬ng tr×nh nh»m chuÈn ho¸ dÞch vô ng©n hµng còng nh­ thùc hiÖn ®­îc viÖc nèi m¹ng trong toµn hÖ thèng ®Ó cã ®­îc mét c¬ së d÷ liÖu th«ng tin thèng nhÊt vÒ kh¸ch hµng. ChÝnh v× vËy, c¸c NHTM ViÖt Nam vÉn ch­a thùc hiÖn ®­îc c¸c dÞch vô kh¸ ®¬n gi¶n nh­ göi tiÒn mét n¬i rót tiÒn mäi n¬i hay vay vèn n¬i nµy rót vèn n¬i kh¸c… C«ng nghÖ thÎ tÝn dông trong hÖ thèng NHTM ViÖt Nam cßn rÊt yÕu. MÆc dï, hiÖn nay ë ViÖt Nam ®· cã mét sè NHTM ph¸t hµnh thÎ tÝn dông, thÎ thanh to¸n nh­ NHNT, NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u (ACB), Ng©n hµng Eximbank…, song do c«ng nghÖ kh«ng ®ång bé vµ kh«ng hiÖn ®¹i nªn tû lÖ giao dÞch gÆp trôc trÆc trong thanh to¸n kh¸ cao. §ång thêi, ®ã còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c NHTM ViÖt Nam mÊt dÇn thÞ tr­êng sang c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi cã c«ng nghÖ cao h¬n nh­ Hongkong Bank, ANZ… 2.1.3. CÊu tróc tæ chøc vµ nguån nh©n lùc 2.1.3.1. CÊu tróc tæ chøc HiÖn nay, tÊt c¶ c¸c NHTM ViÖt Nam ®Òu ho¹t ®éng theo m« h×nh tæ chøc trùc tuyÕn, tøc lµ c¸c quyÕt ®Þnh ®­îc ban hµnh tõ trªn xuèng d­íi. C¸c ng©n hµng tiÕn hµnh ph©n chia c¸c phßng ban theo tõng m¶ng nhiÖm vô cña ng©n hµng hoÆc theo tõng c«ng ®o¹n cña quy tr×nh cung øng dÞch vô chø kh«ng ph¶i ph©n chia theo ®Æc ®iÓm cña tõng nhãm kh¸ch hµng hoÆc dÞch vô. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c NHTM ViÖt Nam ®Òu kh«ng ®­îc tæ chøc theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. V× vËy, c¸c th«ng tin vÒ mét kh¸ch hµng, thËm chÝ cña mét nhãm kh¸ch hµng kh«ng thÓ tæng hîp ®­îc do cã qu¸ nhiÒu ®Çu mèi theo dâi; c¸c nghiÖp vô trong ng©n hµng bÞ ®an xen chång chÐo; sè liÖu b¸o c¸o kh«ng chÝnh x¸c. 2.1.3.2. Nguån nh©n lùc Trong toµn hÖ thèng NHTM ViÖt Nam hiÖn nay cã kho¶ng 60.000 lao ®éng trong ®ã khu vùc quèc doanh ®«ng nhÊt (70%) vµ khu vùc n­íc ngoµi lµ Ýt nhÊt (3%). VÒ tr×nh ®é nh©n sù, lùc l­îng cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ sau ®¹i häc chiÕm 36%; tr×nh ®é trung häc chiÕm 43%; s¬ häc vµ lao ®éng gi¶n ®¬n chiÕm kho¶ng 21% (5) T¹p chÝ Ng©n hµng sè th¸ng 10/2001 . Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÊt l­îng nh©n lùc t¹i c¸c NHTM ®· ®­îc chó ý n©ng lªn mét b­íc. Sè c¸n bé míi ®­îc tuyÓn chän c«ng khai víi kiÕn thøc tèi thiÓu lµ ®¹i häc kinh tÕ, cã tr×nh ®é tiÕng Anh vµ vi tÝnh thµnh th¹o. MÆt kh¸c, sè l­îng c¸n bé cò ®­îc c¸c ng©n hµng chó ý ®µo t¹o l¹i. §Æc biÖt, ngµy cµng cã nhiÒu c¸n bé ®­îc ®i thùc tËp kh¶o s¸t ë n­íc ngoµi vµ cö ®i häc ë c¸c líp sau ®¹i häc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c NHTM hiÖn ®· chó träng h¬n ®Õn c«ng t¸c kh¸ch hµng nªn th¸i ®é, t¸c phong phôc vô kh¸ch hµng cña ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn ng©n hµng ®· ®­îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu. Ngoµi nh÷ng ­u ®iÓm ®· nªu ë trªn, t×nh h×nh nh©n lùc t¹i c¸c NHTM hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp. C«ng t¸c tuyÓn chän vµ ®µo t¹o t¹i c¸c ng©n hµng kh«ng ®­îc ch­¬ng tr×nh ho¸, kÕ ho¹ch ho¸ cïng víi viÖc ph©n c«ng sö dông lùc l­îng c¸n bé ch­a hîp lý dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng kiÕn thøc ®­îc häc kh«ng ®­îc sö dông vµ ng­îc l¹i. Ngoµi ra, th¸i ®é, t¸c phong phôc vô kh¸ch hµng tuy ®· ®­îc n©ng lªn mét b­íc song vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc mong mái cña kh¸ch hµng. Kü n¨ng øng xö giao tiÕp víi kh¸ch hµng ch­a ®­îc c¸c NHTM quan t©m ®óng møc. §Æc biÖt, vÊn ®Ò ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp trong c¸c NHTM ch­a ®­îc rÌn giòa th­êng xuyªn. ChÊt l­îng nh©n lùc kÐm kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c NHTM mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é vµ hiÖu qu¶ c¶i c¸ch hÖ thèng NHTM ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 2.1.4. HÖ thèng th«ng tin vµ kiÓm to¸n, kiÓm so¸t néi bé t¹i c¸c NHTM 2.1.4.1.HÖ thèng th«ng tÝn HÖ thèng th«ng tin t¹i NHTM ViÖt Nam hiÖn nay gåm 2 bé phËn: hÖ thèng th«ng tin bªn trong vµ hÖ thèng th«ng tin bªn ngoµi - HÖ thèng th«ng tin bªn trong: C¸c NHTM hiÖn thu thËp th«ng tin bªn trong theo hÖ thèng b¸o c¸o ®­îc lËp tõ d­íi lªn trªn. Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, do c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c NHTM hiÖn ch­a theo nhãm kh¸ch hµng vµ dÞch vô chµo b¸n nªn c¸c th«ng tin thu thËp ®­îc mang tÝnh chÊt chung chung, kh«ng cã ý nghÜa trong viÖc ®¸nh gi¸ mèi quan hÖ gi÷a Ng©n hµng víi kh¸ch hµng còng nh­ kh¶ n¨ng kinh doanh hiÖn thùc cña Ng©n hµng ®èi víi tõng lo¹i dÞch vô. H¬n n÷a, c¸c sè liÖu thu thËp ®­îc kh«ng cã ®é chÝnh x¸c cao do chøc n¨ng nhiÖm vô cña mét sè phßng ban cßn chång chÐo. - HÖ thèng th«ng tin bªn ngoµi: Cho ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c NHTM ViÖt Nam ®Òu ®· thµnh mét phßng ban chuyªn tr¸ch c«ng t¸c Marketing/kh¸ch hµng hoÆc nh­ lµ mét nhiÖm vô kiªm nhiÖm n»m trong phßng kinh doanh. Tuy nhiªn, c¸c th«ng tin bªn ngoµi vÉn ch­a ®­îc xö lý mét c¸ch cã hÖ thèng. PhÇn lín c¸c th«ng tin ®Òu do c¸c c¸ nh©n tù thu thËp, hoÆc ®­îc truyÒn ®¹t t¹i c¸c cuéc häp chuyªn m«n. ChÝnh v× vËy, hiÖu qu¶ ®iÒu hµnh kinh doanh cña ban l·nh ®¹o ng©n hµng phÇn nµo bÞ ¶nh h­ëng do kh«ng cã ®­îc nguån th«ng tin tõ bªn ngoµi. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn lµ do c¸c NHTM ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ søc m¹nh nguån lùc th«ng tin, tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc ®Çu t­ ch­a thÝch ®¸ng c¶ vÒ mÆt tæ chøc, nh©n sù, qu¶n lý vµ c«ng nghÖ cho c«ng t¸c ®Æc biÖt quan träng nµy. 2.1.4.2. HÖ thèng kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé Ho¹t ®éng KTNB lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng trong c«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý cña ban l·nh ®¹o Ng©n hµng. Nã thùc hiÖn chøc n¨ng chÝnh lµ kiÓm tra, x¸c nhËn vµ ®¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng tµi chÝnh nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý cña NHTM. Th«ng qua ho¹t ®éng nµy, c¸c ng©n hµng cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë, yÕu kÐm, gian lËn trong qu¶n lý, trong b¶o vÖ tµi s¶n cña NHTM, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý ®iÒu hµnh kinh doanh, gi÷ v÷ng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña NHTM. Tuy nhiªn, hÖ thèng KTNB cña c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp, biÓu hiÖn: TÝnh ®éc lËp cña bé phËn KTNB bÞ h¹n chÕ. Tr­ëng ban kiÓm tra, KTNB, Tr­ëng phßng kiÓm tra néi bé, kiÓm tra viªn tham gia vµo Héi ®ång tÝn dông hoÆc kiÓm tra viªn kiªm nhiÖm mét sè c«ng viÖc kh¸c kh«ng ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô cña KTNB. ChÊt l­îng kiÓm tra viªn ch­a cao, nhiÒu c¸n bé lµm c«ng t¸c KTNB ch­a ®­îc ®µo t¹o ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghiÖp vô còng nh­ nhËn biÕt rñi ro. Cã n¬i bè trÝ c¶ c¸n bé võa míi ra tr­êng lµm c«ng t¸c hoÆc cã c¸n bé kh«ng thÓ s¾p xÕp vµo c¸c bé phËn nghiÖp vô kh¸c th× míi bè trÝ vµo lµm c«ng t¸c nµy dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kiÓm to¸n cßn kÐm. VÒ néi dung kiÓm to¸n ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông: chñ yÕu cßn thiªn vÒ kiÓm tra hå s¬ tÝn dông vµ ®èi chiÕu kh¸ch hµng ®Ó ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai ph¹m. C¸c NHTM ch­a chó träng ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ t¸ch c¸c chøc n¨ng trong quy tr×nh nghiÖp vô tÝn dông, ch­a chó träng ®Õn kiÓm to¸n c¬ cÊu tÝn dông. Nãi c¸ch kh¸c, hÖ thèng kiÓm to¸n t¹i c¸c NHTM ch­a ®Þnh h­íng râ theo nh÷ng rñi ro tiÒm Èn. VÒ ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n: chñ yÕu thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n riªng lÎ, ch­a chó träng ®Õn ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n hÖ thèng. C¸c ng©n hµng ch­a cã tiªu chÝ chän mÉu phï hîp, kü thuËt chän mÉu chñ yÕu ®­îc ¸p dông lµ chän mÉu phi x¸c suÊt hay cßn gäi lµ lùa chän xÐt ®o¸n. 2.1.5. Danh tiÕng vµ uy tÝn cña c¸c ng©n hµng Nh×n chung, danh tiÕng vµ uy tÝn cña c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn ch­a cao. HÇu hÕt c¸c ng©n hµng cßn kh¸ non trÎ (NHTM l©u ®êi nhÊt thµnh lËp n¨m 1963, NHTM trÎ nhÊt thµnh lËp n¨m 1997). H¬n n÷a, c¸c NHTM ViÖt Nam l¹i ®ang ho¹t ®éng kinh doanh trong mét nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn vµ ph¸t triÓn ch­a æn ®Þnh, song ®· ph¶i chèng chäi víi hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò nan gi¶i nh­ tèc ®é l¹m ph¸t phi m· trong nh÷ng n¨m 80, thÊt b¹i cña ®ît ®æi tiÒn 1985 vµ sù ®æ vì cña mét sè NHTM cæ phÇn trong n¨m 1997-1998 vµ hµng lo¹t c¸c vô ¸n h×nh sù liªn quan ®Õn c¸c c¸n bé l·nh ®¹o ng©n hµng… ChÝnh nh÷ng ®iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn danh tiÕng vµ uy tÝn cña c¸c NHTM ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. Tuy nhiªn, nhê nh÷ng nç lùc trong thêi gian gÇn ®©y cïng víi sù hç trî cña ChÝnh phñ, c¸c NHTM ®· b­íc ®Çu kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Uy tÝn cña c¸c ng©n hµng ngµy cµng ®­îc n©ng cao thÓ hiÖn b»ng l­îng tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­ tËp trung vµo nhãm ng©n hµng nµy ngµy cµng t¨ng, chiÕm ®Õn 80% tæng l­îng tiÒn huy ®éng ®­îc trong toµn ngµnh. Bªn c¹nh ®ã, mét sè NHTM cæ phÇn còng ®· b­íc ®Çu kh¼ng ®Þnh ®­îc danh tiÕng cña m×nh trªn thÞ tr­êng nh­ NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u (ACB), NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi, NHTM cæ phÇn Ph­¬ng §«ng… 2.2. §¸nh gi¸ chung hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM ViÖt Nam §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ViÖt Nam, Bé chÝnh trÞ ®· cã kÕt luËn: “… Tõ khi chuyÓn sang kinh doanh, c¸c NHTM ®· thùc hiÖn huy ®éng mét khèi l­îng ®¸ng kÓ vèn trong vµ ngoµi n­íc; thóc ®Èy ®Çu t­ cho s¶n xuÊt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, coi träng ®Çu t­ tÝn dông ­u ®·i ®Ó phôc vô xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch x· héi…”. Trªn thùc tÕ, khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, c¸c NHTM cßn nhiÒu bì ngì nªn hiÖu qu¶ kinh doanh nhiÒu mÆt bÞ h¹n chÕ. Nh­ng cïng víi nè lùc cña b¶n th©n c¸c NHTM, sù ñng hé tõ nhiÒu phÝa t¹o m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi h¬n, c¸c NHTM ®· quen dÇn víi c¬ chÕ míi, ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh trong kinh doanh. §Õn nay, chØ xÐt riªng m¶ng huy ®éng vèn cña hÇu hÕt c¸c NHTM, c¶ quy m« vµ chÊt l­îng ®Òu ®­îc ph¸t triÓn. Theo b¸o c¸o cña NHNN qua mÊy n¨m gÇn ®©y, c¸c TCTD trong n­íc còng nh­ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh ®Òu cã tèc ®é t¨ng liªn tôc. N¨m 1995, c¸c NHTM quèc doanh huy ®éng ®­îc 31,7 ngh×n tû VND (kÓ c¶ ngo¹i tÖ quy ®æi) th× n¨m 1999 ®· huy ®éng ®­îc 115,508 ngh×n tû VND (t¨ng 3,64 lÇn). §èi víi c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh, n¨m 1995 huy ®éng ®­îc 2,085 ngh×n tû VND (quy ®æi); ®Õn n¨m 1999 sè vèn huy ®éng ®· t¨ng lªn 14,413 ngh×n tû ®ång. Riªng trong n¨m 2000, qu¸n triÖt nhiÖm vô ngay tõ ®Çu n¨m, toµn hÖ thèng NHTM ®· tÝch cùc n¾m b¾t thÞ tr­êng, t×nh h×nh biÕn ®éng trong n­íc vµ thÕ giíi, cã nhiÒu gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó ®Èy m¹nh huy ®éng vèn ®¸p øng nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ nh­: ¸p dông l·i suÊt linh ho¹t néi vµ ngo¹i tÖ; ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng ®Ó n©ng cao tû träng vèn trung vµ dµi h¹n; huy ®éng vèn b»ng vµng… TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, sè d­ tiÒn göi t¹i c¸c NHTM t¨ng 30% so víi ®Çu n¨m, cao h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng n¨m tr­íc vµ v­ît kÕ ho¹ch ®Ò ra ((6) T¹p chÝ Ng©n hµng sè th¸ng 8/2001 ). Nh×n chung, sè vèn c¸c NHTM huy ®éng ®­îc tõ nÒn kinh tÕ t¨ng ®Òu ®Æn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y rÊt cã ý nghÜa ®èi víi sù ph¸t triÓn trong bèi c¶nh vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo n­íc ta bÞ gi¶m sót. Ngoµi ra, c¸c NHTM ViÖt Nam ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng ®Çu t­ cho vay, ®Æc biÖt lµ cho vay trung dµi h¹n. C¸c NHTM còng gi÷ vai trß lµ trung t©m thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ, cung cÊp c¸c dÞch vô, nghiÖp vô ng©n hµng hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn, t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn cßn kh«ng Ýt vÊn ®Ò bÊt cËp. VÒ ho¹t ®éng huy ®éng vèn, mÆc dï ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ kh¶ quan nh­ng hiÖn vÉn ch­a cã nhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn vµ nhËn tiÒn göi míi, phï hîp víi nhu cÇu cña ng­êi d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. Sè tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n, tµi kho¶n v·ng lai më vµ duy tr× ho¹t ®éng cßn Ýt, lo¹i tiÒn huy ®éng cßn h¹n chÕ. Bªn c¹nh ®ã, l­îng vèn huy ®éng vÉn cßn thÊp so víi nguån vèn tiÒm tµng trong nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m qua, theo sè liÖu cña NHNN, sè vèn huy ®éng vña hÖ thèng NHTM trung b×nh míi ®¹._.t 15% GDP (giai ®o¹n 1991-1995) vµ 22% GDP (giai ®o¹n 1995-2000). §Æc biÖt c¬ cÊu nguån vèn ch­a ®­îc hîp lý; ch¼ng h¹n, sè vèn huy ®éng ®­îc phÇn lín lµ vèn ng¾n h¹n, ch­a phï hîp víi kú h¹n sö dông vèn; vèn tù cã vµ viÖc bæ sung vèn tù cã cßn qu¸ nhá so víi quy m« ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng. VÒ ho¹t ®éng tÝn dông, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vèn tÝn dông vµ b¶o l·nh cßn qu¸ thÊp. Nî qu¸ h¹n, nî cã liªn quan ®Õn vô ¸n, nî chê xö lý, nî ph¶i tr¶ thay chiÕm tû träng lín trong tæng d­ nî. §©y lµ tån t¹i lín nhÊt, ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt lµ ë Ng©n hµng C«ng th­¬ng vµ NHNN&PTNT ViÖt Nam. Theo sè liÖu B¸o c¸o th­êng niªn, tû lÖ “Nî cã vÊn ®Ò” cña NHCT ViÖt Nam lµ 23,5%/Tæng d­ nî n¨m 1997; 35% n¨m 1998; 32% n¨m 1999 vµ 26% n¨m 2000 ((7) T¹p chÝ Ng©n hµng sè th¸ng 6/2002 ). H¬n n÷a, c¸c NHTM ViÖt Nam hiÖn nay còng ch­a më réng c¸c h×nh thøc cho vay míi nh­: tÝn dông thÊu chi, chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c chøng tõ cã gi¸; cho vay tr¶ gãp; bao thanh to¸n; cho vay tiªu dïng; cho vay mua cæ phÇn… ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ ®ang kh«ng ngõng ph¸t triÓn. C¸c h×nh thøc tÝn dông nh­: cho thuª tµi chÝnh, b¶o l·nh cßn chËm ph¸t triÓn nªn doanh sè ho¹t ®éng thÊp. §¸ng lo ng¹i h¬n lµ vÊn ®Ò thñ tôc cho vay. HiÖn nay, c¸c thñ tôc cho vay, b¶o l·nh t¹i c¸c NHTM cßn qu¸ r­êm rµ, phøc t¹p, g©y t©m lý ngÇn ng¹i cho ng­êi vay vèn. MÆt kh¸c, ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­, c¸c NHTM ViÖt Nam ch­a cã ®­îc nh÷ng h×nh thøc ®Çu t­ míi, phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ nh­: mua cæ phÇn trong c¸c c«ng ty cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao hay ®Çu t­ chøng kho¸n. Bëi vËy, doanh sè ho¹t ®éng cßn nhá, kh«ng ®Òu, tËp trung chñ yÕu vµo mua c«ng tr¸i Nhµ n­íc vµ tÝn phiÕu kho b¹c… §èi víi ho¹t ®éng trung gian, doanh sè ho¹t ®éng vµ tû träng thu nhËp tõ dÞch vô vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c trong tæng thu nhËp cßn qu¸ nhá so víi tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ cña c¸c NHTM nh­ sè liÖu cña mét sè NHTM t¹i B¶ng 4 cho thÊy. B¶ng 4: Tû träng thu dÞch vô / Tæng doanh thu cña mét sè NHTM giai ®o¹n 1996-2001 (%) N¨m NH C«ng th­¬ng NH Ngo¹i th­¬ng NH cæ phÇn ¸ Ch©u 1996 2,7 9,3 - 1997 3,6 8,5 - 1998 8,6 14,9 12,5 1999 7 10,5 13,2 2000 5,4 12,6 14,1 2001 4,1 13,1 15,3 Trung b×nh 5,2 11,5 13,7 Nguån: Ng©n hµng C«ng th­¬ng; Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng; NHTM cæ phÇn ¸ Ch©u C¸c s¶n phÈm dÞch vô cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn rÊt Ýt ái vµ ®¬n ®iÖu, chñ yÕu vÉn chØ lµ c¸c dÞch vô thanh to¸n - chuyÓn tiÒn trong n­íc vµ quèc tÕ (trong khi mét NHTM trung b×nh cña NhËt ®· cã tíi 6000 dÞch vô). Ngay trong mét lo¹i h×nh dÞch vô, c¸c h×nh thøc, c«ng cô thùc hiÖn còng ch­a ®Çy ®ñ. ThÞ tr­êng dÞch vô ng©n hµng ®èi víi c¸ nh©n rÊt lín nh­ng c¸c NHTM ch­a khai th¸c ®­îc nhiÒu: sè l­îng tµi kho¶n tiÒn göi c¸ nh©n vµ thanh to¸n cña c¸ nh©n qua ng©n hµng cßn rÊt thÊp; c¸c dÞch vô thanh to¸n thÎ, m¸y rót tiÒn tù ®éng (ATM), b¶o hiÓm, dÞch vô ng©n hµng t¹i nhµ míi ®­îc ¸p dông nh­ng vÉn ®ang ë giai ®o¹n thÝ ®iÓm… MÆt kh¸c, chÊt l­îng s¶n phÈm dÞch vô cña c¸c NHTM cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn ch­a t¹o ra ®­îc ­u thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Nh÷ng tån t¹i trªn lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTM, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTM quèc doanh trong thêi gian qua kh«ng cao. Theo sè liÖu t¹i B¶ng 5, tõ n¨m 1997 trë l¹i ®©y, sè l·i cña nh÷ng n¨m sau gi¶m nhiÒu so víi n¨m tr­íc. N¨m 2000, lîi nhuËn rßng cña c¸c NHTM quèc doanh chØ ®¹t 417 tû ®ång, b»ng 62% so víi n¨m tr­íc trong khi tµi s¶n Cã vµ sè lao ®éng t¨ng nhanh. Sù gi¶m sót hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTM ViÖt Nam ®­îc thÓ hiÖn râ qua c¸c chØ tiªu tû lÖ chi phÝ ho¹t ®éng/tæng tµi s¶n Cã (CPH§/TTSC) vµ lîi nhuËn rßng/tæng tµi s¶n Cã (LNR/TTSC) cña c¸c NHTM quèc doanh trong thêi gian qua. B¶ng 5: ChØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTM quèc doanh giai ®o¹n 1996-2001 §¬n vÞ: % ChØ tiªu 1997 1998 1999 2000 2001 Chi phÝ ho¹t ®éng/Tæng tµi s¶n Cã NH Ngo¹i th­¬ng 6,5 5,5 5,5 4,4 4 NHNN&PTNT 13,8 12,6 9,5 9,3 6,4 NH C«ng th­¬ng 14,4 9,6 9,3 7,6 4,5 NH§T&PT 9,5 8,3 8,0 7,5 4,6 Lîi nhuËn rßng/Tæng tµi s¶n Cã (*) 0,85 0,75 0,42 0,31 0,36 Nguån: B¸o c¸o th­êng niªn cña c¸c NHTM quèc doanh vµ dù th¶o ghi nhí cña nhãm trî gióp kü thuËt cho viÖc c¬ cÊu l¹i hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam 7/2001 L­u ý: ChØ tiªu (*) tÝnh chung cho c¶ 4 ng©n hµng. Tû lÖ tæng chi phÝ/tæng tµi s¶n Cã cña c¸c NHTM gi¶m dÇn qua c¸c n¨m kh«ng cã nghÜa lµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®­îc n©ng lªn v× víi tû lÖ chi phÝ ho¹t ®éng/tµi s¶n Cã lµ 4-6% nh­ hiÖn nay th× vÉn cao gÊp 3 lÇn chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay (chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay hiÖn nay chØ dao ®éng tõ 1,2-1,5%/n¨m). Trong khi ®ã, nguån thu chñ yÕu cña c¸c NHTM n­íc ta hiÖn nay lµ ho¹t ®éng tÝn dông, nªn c¸c ng©n hµng kh«ng thÓ cã nhiÒu lîi nhuËn. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c NHTM gi¶m dÇn cßn ®­îc thÊy rÊt râ qua sù gi¶m sót cña hÖ sè ROA (Rate of Assets) (lîi nhuËn rßng/tæng tµi s¶n Cã). N¨m 1997, hÖ sè ROA lµ 0,85%, tøc lµ cø 100 ®ång tµi s¶n Cã sÏ ®em l¹i 0,85 ®ång lîi nhuËn rßng. Cã thÓ thÊy, hÖ sè nµy gi¶m dÇn qua c¸c n¨m, ®Õn n¨m 2000 chØ cßn 0,36%, tøc lµ 100 ®ång tµi s¶n cã lóc nµy chØ ®em l¹i 0,36 ®ång lîi nhuËn rßng, gi¶m 3 lÇn so víi n¨m 1997 ((8) T¹p chÝ Ng©n hµng sè th¸ng 6/ 2002 ). ViÖc xem xÐt t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, dï ®· cã rÊt nhiÒu ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nh­ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam cßn thÊp vµ ®ang cã xu h­íng gi¶m sót râ rÖt. §iÒu ®ã buéc c¸c NHTM ph¶i ®æi míi toµn diÖn ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh II. tÝnh cÊp thiÕt cña viÖc c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam 1. Bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi cña viÖc c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam ®· vµ ®ang tiÕn hµnh ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ trong h¬n 15 n¨m qua. Cã thÓ nhËn thÊy, c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ®· ®em l¹i nhiÒu thay ®æi quan träng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. T×nh tr¹ng siªu l¹m ph¸t g©y ra bëi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ho¸ c¸c kho¶n nî vµo cuèi nh÷ng n¨m 80 ®· ®­îc kiÒm chÕ b»ng chÝnh s¸ch c©n b»ng thu chi ng©n s¸ch vµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÆt chÏ vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90, gãp phÇn t¹o nªn sù æn ®Þnh gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn ViÖt Nam, kÕt qu¶ lµ ®· thu hót ®­îc mét l­îng lín vån ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, t×nh h×nh chÝnh trÞ x· héi ë ViÖt Nam ®· ®­îc æn ®Þnh, c«ng ¨n viÖc lµm vµ ®êi sèng nh©n d©n ®­îc n©ng cao. M«i tr­êng ph¸p lý vµ thÓ chÕ hiÖn ®· ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Cã thÓ nãi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· c¬ b¶n tho¸t khái khñng ho¶ng, chÊm døt t×nh tr¹ng bao v©y cÊm vËn tõng b­íc v÷ng ch¾c ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc vµ dÇn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tuy nhiªn, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸, g©y ra bëi sù ph¸ gi¸ bÊt ngê cña ®ång B¹t Th¸i Lan vµo gi÷a n¨m 1997, ®· gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Cô thÓ, xuÊt khÈu sang c¸c n­íc l¸ng giÒng gi¶m, nguån ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo trong n­íc suy yÕu ®i. Do ®ã, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã ch÷ng l¹i tõ n¨m 1998 víi tû lÖ t¨ng tr­ëng GDP thùc tÕ gi¶m xuèng tíi 4-5% so víi cïng kú nh÷ng n¨m tr­íc lµ 8-9% ((9) Nh÷ng thµnh tùu c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh vµ vÊn ®Ò nî khã ®ßi ë ViÖt Nam - Masahisa Koyama, Toshiyuki Katagiri, 2000 ). Nh­ng tõ n¨m 2000, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tõ tõ phôc håi nhê më réng ®­îc xuÊt khÈu. MÆt kh¸c, ViÖt Nam ®· chñ ®éng trong lé tr×nh héi nhËp, tham gia tÝch cùc trong c¸c quan hÖ kinh tÕ tµi chÝnh song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. ViÖt Nam ®· gia nhËp AFTA, APEC, ®· lµ thµnh viªn thø 7 cña Liªn ®oµn kÕ to¸n c¸c n­íc ASEAN (AFAC), thµnh viªn thø 130 cña Liªn ®oµn kÕ to¸n quèc tÕ (IFAC). B»ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh linh ho¹t, thÝch hîp, th¸o gì tõng v­íng m¾c, chóng ta ®· më cöa thu hót khèi l­îng lín vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Dï cßn khiªm tèn, nh­ng kinh tÕ ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu më cöa ®i ra n­íc ngoµi, tham gia vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng ngoµi n­íc. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu quan träng trong c«ng cuéc ph¸t triÓn ®Êt n­íc nh­ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu thÓ kû XXI ®· ®­îc ®Æt trong mét m«i tr­êng kinh tÕ quèc tÕ kh¸c tr­íc. C¸c quan hÖ quèc tÕ ®· thay ®æi, t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn mäi mÆt ®êi sèng kinh tÕ - x· héi n­íc ta. §Æc biÖt, xu thÕ hîp t¸c quèc tÕ vµ khu vùc hiÖn ®ang lµ xu thÕ phæ biÕn trªn thÕ giíi. Gi÷a c¸c quèc gia ®ang diÔn ra mét chiÒu h­íng võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh mµ c¶ hai mÆt ®Òu s©u s¾c. Khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng ®· vµ sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n c¸c khu vùc kh¸c. NhiÒu dù b¸o cho r»ng ®Õn n¨m 2010, trung t©m kinh tÕ - th­¬ng m¹i cña thÕ giíi sÏ chuyÓn sang Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng. MÆt kh¸c, c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ mµ néi dung c¬ b¶n lµ c¸ch m¹ng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, sinh häc vµ vËt liÖu míi ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é rÊt cao. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o nªn ®éng lùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng tiÕn cña mçi quèc gia. Bèi c¶nh quèc tÕ tuy hÕt søc thuËn lîi cho ta nh­ng khi t¸c ®éng ®Õn c¸c nh©n tè bªn trong l¹i t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc vµ nguy c¬ míi. Mét trong nh÷ng nguy c¬ ®ã lµ nguy c¬ tôt hËu so víi tr×nh ®é cña thÕ giíi. §Ó ®èi phã víi nguy c¬ nµy, ViÖt Nam ®· vµ ®ang hÕt søc nç lùc ®Ó ®æi míi mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi nh»m tõng b­íc tham gia s©u réng h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi còng nh­ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æt ra trong thêi kú míi. ViÖc c¶i c¸ch hÖ thèng NHTM ViÖt Nam còng ®­îc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung ë ViÖt Nam. 2. Yªu cÇu cÊp b¸ch cña viÖc c¶i c¸ch c¸c NHTM ViÖt Nam Trong mét giai ®o¹n lÞch sö mµ m«i tr­êng quèc tÕ vµ bèi c¶nh kinh tÕ - x· héi trong n­íc cã nhiÒu ®Æc thï nh­ trªn, viÖc ®æi míi ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam ®­îc coi nh­ ®iÒu kiÖn vµ ®éng lùc ®¶m b¶o cho c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc vµ nhanh chãng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ®Æc biÖt trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng. 1.1. Yªu cÇu chñ quan Yªu cÇu tiÕn hµnh c¶i c¸ch c¸c NHTM ViÖt Nam tr­íc tiªn xuÊt ph¸t tõ chÝnh b¶n th©n hÖ thèng NHTM. LÜnh vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng ë n­íc ta ®ang vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu. Hai luËt vÒ ng©n hµng ®­îc Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 2 th«ng qua ngµy 12/12/1997 vµ cã hiÖu lùc ngµy 1/10/1998 ®· tõng b­íc ®¸p øng yªu cÇu thiÕt lËp hµnh lang ph¸p lý trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng, x©y dùng ngµy mét tèt h¬n hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý Nhµ n­íc trong lÜnh vùc nµy. HÖ thèng c¸c NHTM ViÖt Nam víi nhiÒu thµnh phÇn tham gia, nhiÒu lo¹i h×nh së h÷u ®· gãp phÇn phôc vô nhu cÇu ®a d¹ng vÒ vèn cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã quan träng nhÊt lµ khu vùc c¸c NHTM quèc doanh. Theo tÝnh to¸n cña WB, ®Õn th¸ng 8/2002, chØ riªng 4 NHTM quèc doanh lín cña ViÖt Nam ®ã lµ: Ng©n hµng C«ng th­¬ng, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, NH§T&PT vµ NHNN&PTNT ViÖt Nam ®· cung cÊp 72,1% l­îng vèn cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ. C¸c TCTD kh¸c chØ ®ãng gãp 27,9% ((10) B¸o c¸o tµi chÝnh Ng©n hµng cña WB th¸ng 7/2001 ). MÆt kh¸c, kÓ tõ khi ra ®êi, hÖ thèng NHTM ViÖt Nam ®· ®ãng vai trß lµ trung gian thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o cho mäi giao dÞch trong n­íc vµ quèc tÕ diÔn ra thuËn lîi, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy cho thÊy vai trß hÕt søc quan träng cña c¸c NHTM quèc doanh nãi riªng vµ hÖ thèng NHTM ViÖt Nam nãi chung ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ tiÕp tôc ho¹t ®éng an toµn, hiÖu qu¶, ®¸p øng nhu cÇu vèn trong thêi kú míi cña nÒn kinh tÕ th× nhÊt thiÕt ph¶i cã sù c¶i tæ mét c¸ch s©u s¾c vµ ®Çy ®ñ h¬n hÖ thèng NHTM ViÖt Nam. Nh­ ®· ®Ò cËp ë phÇn trªn, hÖ thèng c¸c NHTM hiÖn nay ®ang gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n lín. Khã kh¨n dÔ nhËn thÊy nhÊt ®ã lµ quy m« vèn cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn nhá, ®Æc biÖt lµ ë c¸c NHTM cæ phÇn. Mét sè ng©n hµng cã møc vèn ®iÒu lÖ chØ t­¬ng ®­¬ng 100 triÖu USD. Víi quy m« vèn nhá hÑp, c¸c NHTM ViÖt Nam kh«ng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ho¹t ®éng vµ c¸c s¶n phÈm cña m×nh. ChÝnh v× vËy, m¹ng l­íi chi nh¸nh vµ c¸c s¶n phÈm dÞch vô cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn nhá hÑp. Nghiªm träng h¬n lµ t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, nî xÊu tån ®äng ®· lªn tíi møc b¸o ®éng, kh«ng cßn ®¶m b¶o ho¹t ®éng an toµn cho toµn bé hÖ thèng NHTM. Ho¹t ®éng cho vay theo chØ ®¹o vÉn cßn lÉn lén víi ho¹t ®éng cho vay th­¬ng m¹i ®· h¹n chÕ rÊt nhiÒu tÝnh linh ho¹t vµ tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM. TÊt c¶ nh÷ng khã kh¨n trªn ®· dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c NHTM kh«ng cao, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vèn ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. NÕu kh«ng sím kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i nµy sÏ g©y hËu qu¶ xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ vµ æn ®Þnh x· héi, lµm gi¶m tÝch luü néi bé cña nÒn kinh tÕ còng nh­ lµm cho c¸c nguån vèn ®Çu t­ kh«ng ®Õn ®­îc n¬i cã nhu cÇu. Do ®ã, viÖc c¶i tæ hÖ thèng NHTM ViÖt Nam ®ang lµ ®ßi hái cÊp thiÕt cña nÒn kinh tÕ n­íc ta tr­íc yªu cÇu ®Æt ra tõ b¶n th©n c¸c NHTM, tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1.2. Yªu cÇu kh¸ch quan C¶i c¸ch hÖ thèng NHTM ViÖt Nam lµ yªu cÇu cÊp thiÕt ®Ó c¸c NHTM cã thÓ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng trong n­íc vµ v­¬n tíi héi nhËp quèc tÕ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng. HiÖn nay, hÖ thèng NHTM ViÖt Nam ®ang tõng b­íc chuyÓn nhanh sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, nhanh chãng thay ®æi phong c¸ch vµ ph­¬ng thøc phôc vô, tõng b­íc ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn nhiÒu dÞch vô ng©n hµng, ®¸p øng nhu cÇu cña s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, phôc vô ®¾c lùc cho chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ sù ®æi míi vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, hÖ thèng NHTM ®· cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau víi sè l­îng kh«ng nhá, trong ®ã cã c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh. Sau mét sè n¨m ho¹t ®éng, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh ®· tõng b­íc x©m nhËp vµo thÞ tr­êng kh¸ch hµng ViÖt Nam, ho¹t ®éng kinh doanh dÇn bï ®¾p ®­îc chi phÝ vµ cã l·i. TÝnh ®Õn hÕt Quý I/2002, ®· cã 22/25 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi cã sè l·i cao lªn tíi hµng tr¨m tû ®ång vµ c¶ 4 ng©n hµng liªn doanh ®Òu cã l·i. Thùc tÕ cho thÊy, mÆc dï thÞ phÇn vÒ cho vay tÝn dông còng nh­ c¸c dÞch vô ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng trong n­íc vÉn chiÕm tíi trªn 70% trong toµn hÖ thèng nh­ng chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ liªn doanh. Trong khi tû lÖ nî qu¸ h¹n so víi tæng d­ nî cña khèi NHTM trong n­íc vµo kho¶ng 10% th× ë khèi ng©n hµng n­íc ngoµi vµ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh chØ vµo kho¶ng 0,5% ((11) T¹p chÝ Ng©n hµng sè th¸ng 8/2001 ). Bªn c¹nh chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông cßn kÐm, vèn cña c¸c NHTM ViÖt Nam so víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cßn thÊp. Trªn thùc tÕ, vèn ®iÒu lÖ cña 6 NHTM quèc doanh ViÖt Nam vµ 36 NHTM cæ phÇn chØ vµo kho¶ng 10.000 tû ®ång trong khi ®ã chØ trªn 20 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ 4 ng©n hµng liªn doanh ®· gÇn 7.000 tû ®ång. Ngoµi vèn, chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi cßn h¬n h¼n c¸c ng©n hµng trong n­íc vÒ c«ng nghÖ, kü thuËt vµ ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng qu¶n lý. Nh­ vËy, cã thÓ nãi kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng trong n­íc vµ ng©n hµng n­íc ngoµi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më vµ héi nhËp quèc tÕ vµ tr­íc m¾t lµ viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü (7/2000), gia nhËp WTO lµ hÕt søc khã kh¨n. Theo HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®ång ý mét nguyªn t¾c chung vµ nh÷ng cam kÕt cô thÓ - mét lé tr×nh cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng Hoa Kú t¹i ViÖt Nam. Theo ®ã, lé tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: sau 9 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c¸c ng©n hµng Hoa Kú ®­îc phÐp thµnh lËp ng©n hµng 100% vèn Hoa Kú t¹i ViÖt Nam. Trong thêi gian 9 n¨m ®ã, cho phÐp c¸c ng©n hµng Hoa Kú liªn doanh víi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam trong ®ã tû lÖ gãp vèn tõ 30-49% vèn ph¸p ®Þnh cña liªn doanh, c¸c ng©n hµng Hoa Kú ®­îc phÐp huy ®éng VND dÇn dÇn ®Õn møc kh«ng h¹n chÕ. Sau 3 n¨m, c¸c ng©n hµng Hoa Kú cßn ®­îc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng trong n­íc vÒ chiÕt khÊu, mua b¸n ngo¹i tÖ cã kú h¹n nh­ c¸c ng©n hµng trong n­íc; sau 8 n¨m ®­îc phÐp ph¸t hµnh thÎ tÝn dông, ®­îc cµi ®Æt m¸y rót tiÒn tù ®éng (ATM)… (Phô lôc G). Víi nh÷ng cam kÕt trªn, ch¾c ch¾n ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi nãi chung vµ c¸c ng©n hµng Hoa Kú nãi riªng sÏ gÆp thuËn lîi h¬n hiÖn nay rÊt nhiÒu vµ c¸c ng©n hµng nµy sÏ lµ ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu cña c¸c NHTM ViÖt Nam. H¬n n÷a, kh¸ch hµng truyÒn thèng vµ chñ yÕu cña c¸c NHTM trong n­íc lµ c¸c Tæng c«ng ty 90-91, c¸c doanh nghiÖp lín, nguån vèn huy ®éng, cho vay còng tËp trung chñ yÕu vµo ®èi t­îng kh¸ch hµng nµy. Tuy nhiªn, ®èi t­îng nµy l¹i ®ang lµ ®Ých ng¾m cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. Víi lîi thÕ vÒ vèn, vÒ dÞch vô hoµn h¶o vµ kinh nghiÖm nhiÒu n¨m ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ch¾c ch¾n sÏ cã nhiÒu lîi thÕ trong cuéc chiÕn tranh l«i kÐo kh¸ch hµng víi c¸c NHTM trong n­íc. NÕu c¸c NHTM trong n­íc kh«ng tiÕn hµnh c¶i c¸ch ®æi míi ho¹t ®éng th× tÊt yÕu sÏ tôt l¹i phÝa sau vµ thÊt b¹i ngay trªn “s©n nhµ”. Nh­ vËy, tr­íc xu thÕ héi nhËp ho¹t ®éng ng©n hµng n­íc ta víi céng ®ång quèc tÕ, trùc tiÕp lµ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü, chuÈn bÞ gia nhËp WTO, vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn nay ®èi víi c¸c NHTM ViÖt Nam lµ ph¶i tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i ®Ó tiÕp tôc ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ngay trªn l·nh thæ ViÖt Nam vµ c¸c ng©n hµng trong khu vùc. §ã lµ yªu cÇu cÊp thiÕt tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tr­íc xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng. III. Kinh nghiÖm c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi 1. Trung Quèc HÖ thèng NHTM cña Trung Quèc cã nhiÒu nÐt ®Æc tr­ng gièng víi hÖ thèng NHTM ViÖt Nam. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng cña khu vùc Ng©n hµng Trung Quèc ®Òu xoay quanh 4 NHTM quèc doanh lµ Ng©n hµng C«ng th­¬ng Trung quèc, Ng©n hµng Trung quèc (Bank of China), Ng©n hµng ViÔn th«ng (Bank of Communications) vµ Ng©n hµng N«ng nghiÖp. Bèn ng©n hµng nµy n¾m gi÷ tíi 70% tµi s¶n cña toµn hÖ thèng ng©n hµng, víi gÇn 150.000 chi nh¸nh vµ h¬n 1,5 triÖu nh©n c«ng. Còng nh­ ViÖt Nam, vÊn ®Ò ®¸ng lo ng¹i nhÊt hiÖn nay cña c¸c NHTM quèc doanh lµ c¸c kho¶n nî khã ®ßi. Theo tÝnh to¸n cña c¸c quan chøc ng©n hµng Trung Quèc, tû lÖ nî khã ®ßi trong hÖ thèng NHTM Trung Quèc hiÖn nay vµo kho¶ng 25-30%. Tr­íc thùc tÕ nµy, Ng©n hµng Trung ­¬ng Trung Quèc (Ng©n hµng Nh©n D©n Trung Hoa) ®· cã c¸c v¨n b¶n buéc c¸c NHTM quèc doanh dõng ngay viÖc cho c¸c DNNN thiÕu vèn nh­ng lµm ¨n thua lç vay. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî khã ®ßi cña hÖ thèng ng©n hµng, c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc ®· thµnh lËp 4 C«ng ty qu¶n lý tµi s¶n (AMC) nh»m mua l¹i c¸c kho¶n nî khã ®ßi cña c¸c ng©n hµng quèc doanh, ®ång thêi tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i c¸c ng©n hµng ®Ó tiÕn hµnh t­ nh©n ho¸. Cho ®Õn nay, c¸c c«ng ty nµy ®· mua l¹i ®­îc sè nî trÞ gi¸ 400 tû nh©n d©n tÖ (48 tû USD), cho dï con sè nµy vÉn cßn qu¸ nhá so víi sè nî thùc tÕ cÇn ®­îc xö lý. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy ChÝnh phñ Trung Quèc sÏ kh«ng thÓ thay ®æi ®­îc chÝnh s¸ch cho vay tr­íc kia, bëi nÕu c¾t gi¶m tÝn dông th× rÊt nhiÒu doanh nghiÖp Trung Quèc sÏ ph¸ s¶n, n¹n thÊt nghiÖp sÏ gia t¨ng. ChÝnh v× vËy, vµo ®Çu n¨m 2000, ChÝnh phñ Trung Quèc ®· quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh thªm tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ chØ thÞ cho c¸c ng©n hµng ph¶i ®Èy m¹nh cho vay nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch kÝch cÇu. Nh­ng viÖc ChÝnh phñ thµnh lËp c¸c c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n kh«ng ®­îc coi lµ mét gi¶i ph¸p tèi ­u. Theo c¸c chuyªn gia ng©n hµng Trung Quèc, c¸c ng©n hµng lµ ng­êi ®· t¹o ra nî khã ®ßi th× chÝnh hä còng ph¶i lµ ng­êi gi¶i quyÕt chóng do hä n¾m râ t¹i sao mét kho¶n nî trë thµnh nî khã ®ßi, còng nh­ nguån gèc cña kho¶n nî ®ã. H¬n n÷a, ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty qu¶n lý tµi s¶n còng kh«ng hoµn toµn ®éc lËp. Trªn thùc tÕ, nh©n viªn cña c¸c c«ng ty nµy ®­îc lÊy tõ chÝnh c¸c ng©n hµng cã nî khã ®ßi nªn hä sÏ kh«ng thÓ kh¸ch quan gi¶i quyÕt nh÷ng kho¶n nî mµ cã thÓ do chÝnh hä t¹o ra. C¸c nhµ ph©n tÝch cho r»ng nh÷ng gi¶i ph¸p cña ChÝnh phñ Trung Quèc ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng quèc doanh míi chØ gi¶i quyÕt nh÷ng triÖu chøng cña c¨n bÖnh mµ ch­a nh»m vµo nh÷ng nguyªn nh©n gèc rÔ. Chõng nµo ChÝnh phñ cßn coi c¸c ng©n hµng nh­ c¸c tæ chøc chÝnh s¸ch cña m×nh chø kh«ng ph¶i c¸c thùc thÓ kinh tÕ thÞ tr­êng th× c«ng viÖc c¶i c¸ch ng©n hµng sÏ kh«ng thÓ nµo ph¸t huy t¸c dông tèi ®a. 2. Ba Lan C«ng cuéc c¶i c¸ch hÖ thèng NHTM ë Ba Lan ®· ®­îc tiÕn hµnh tõ n¨m 1990. N¨m 1991, ChÝnh phñ Ba Lan ®· chØ ®¹o c¸c ng©n hµng kh«ng ®­îc phÐp cho c¸c doanh nghiÖp ch­a thanh to¸n hÕt c¸c kho¶n nî tr­íc tiÕp tôc vay. Ngoµi ra, ChÝnh phñ ®· th«ng qua Ch­¬ng tr×nh C¶i c¸ch ng©n hµng vµ Doanh nghiÖp vµo th¸ng 2/1993. Bé Tµi chÝnh Ba Lan ®· yªu cÇu tÊt c¶ c¸c ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®Þnh kú theo tiªu chuÈn quèc tÕ nh»m x¸c ®Þnh c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n. Theo ch­¬ng tr×nh c¶i tæ, c¸c ng©n hµng ph¶i thµnh lËp Ban gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî vµ tiÕn hµnh gi¶i quyÕt c¸c kho¶n cho vay kh«ng sinh lêi tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1991. §¸ng l­u ý lµ chÝnh phñ Ba Lan cßn ¸p dông mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p gi¸n tiÕp ®Ó gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî. N¨m 1992, nh©n viªn c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp mua 20% sè cæ phiÕu cña ng©n hµng víi mét nöa gi¸ khi ng©n hµng ®­îc t­ nh©n hãa. H¬n n÷a, 7 NHTM Ba Lan ®· tham gia vµo ch­¬ng tr×nh trî gióp kü thuËt cïng víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó thóc ®Èy viÖc x©y dùng thÓ chÕ. Kinh nghiÖm ë Ba Lan vµ ë c¸c n­íc kh¸c cho thÊy sù trî gióp kü thuËt nµy lµ rÊt cã lîi cho ng©n hµng nh»m thay ®æi thÓ chÕ tæ chøc cña hÖ thèng. ChÝnh phñ Ba Lan ®· thùc hiÖn viÖc t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng vµo th¸ng 9/1993 ®ång thêi víi viÖc c¬ cÊu l¹i c¸c DNNN víi môc tiªu x¸c ®Þnh tæng sè vèn t¸i cÊp trªn c¬ së c¸c kho¶n vay kh«ng sinh lêi tõ cuèi n¨m 1991. Nç lùc nµy cña ChÝnh phñ nh»m hç trî c¸c ng©n hµng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i vµ khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng cho vay ®èi víi c¸c dù ¸n kh¶ thi. Ch­¬ng tr×nh ®· ®­îc kÌm theo b»ng mét kÕ ho¹ch t­ nh©n ho¸ cña 9 NHTM do kho b¹c së h÷u. Ba Lan ®· dïng ph­¬ng ph¸p phôc håi dÇn dÇn ®Ó t¸i c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NHTM cña m×nh. Ph­¬ng ph¸p nµy ®· ®em l¹i kÕt qu¶ tèt ®Ñp cho c«ng cuéc c¶i c¸ch ë Ba Lan vµ lµ bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam . 3. §µi Loan §µi Loan ®· tiÕn hµnh më cöa lÜnh vùc ng©n hµng tõ n¨m 1990, dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu ng©n hµng míi vµ c¹nh tranh vÒ gi¸ diÔn ra kh¸ s«i ®éng. Nh­ng hiÖn nay, lÜnh vùc ng©n hµng §µi Loan ®ang trong t×nh tr¹ng ¶m ®¹m víi nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p nhÊt trong khu vùc Ch©u ¸ do viÖc më cöa ®· ®i qu¸ xa. §µi Loan hiÖn cã tíi 52 tæ chøc tÝn dông trong khi d©n sè chØ cã 23 triÖu ng­êi, trong ®ã 13 ng©n hµng quèc doanh chiÕm kho¶ng 55% thÞ phÇn, cßn c¸c ng©n hµng kh¸c chØ chiÕm 1-2% thÞ phÇn hoÆc thËm chÝ Ýt h¬n. Tuy tr¸nh ®­îc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ nhê nî n­íc ngoµi thÊp nh­ng c¸c ng©n hµng §µi Loan vÉn tiÕp tôc gia t¨ng c¸c kho¶n vay kh«ng hiÖu qu¶ vµ nh÷ng kho¶n vay nµy ®· trë thµnh c¸c kho¶n nî xÊu d­íi t¸c ®éng cña sù suy gi¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong khi ®ã, c¸c tµi s¶n thÕ chÊp trªn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n liªn tôc rít gi¸ khiÕn cho c¸c tµi s¶n thÕ chÊp trong c¸c ng©n hµng kh«ng cßn ®ñ thÕ nî. Theo sè liÖu thèng kª cña ChÝnh phñ §µi Loan, nî khã ®ßi t¹i c¸c ng©n hµng §µi Loan hiÖn chiÕm kho¶ng 8% tæng cho vay. Tuy nhiªn, c¸c nhµ ph©n tÝch t­ nh©n l¹i cho r»ng con sè nµy thùc tÕ cao gÊp ®«i. Theo ­íc tÝnh cña Ernst&Young, mét c«ng ty dÞch vô Ch©u ¸ vÒ chuyÓn nh­îng nî khã ®ßi, tû lÖ nî khã ®ßi cña §µi Loan vµo cuèi n¨m 2002 cã thÓ lªn tíi 15-200%, t­¬ng ®­¬ng 20% GDP. Tr­íc t×nh h×nh trªn, §µi Loan ®ang thùc hiÖn mét sè b­íc ®i ®Çu tiªn trong nç lùc lµm trong s¹ch hÖ thèng ng©n hµng, tr­íc tiªn lµ nç lùc nh»m hç trî vèn cho c¸c ng©n hµng. Mét sè tËp ®oµn dÞch vô tµi chÝnh chñ chèt cña §µi Loan ®· tiÕn hµnh huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng vèn quèc tÕ th«ng qua h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. Cho ®Õn nay, chØ tÝnh riªng hai tËp ®oµn tµi chÝnh Cathay Financial Holding Co. vµ Fubon Financial Holding Co. ®· ph¸t hµnh ®­îc l­îng tr¸i phiÕu quèc tÕ trÞ gi¸ 1130 triÖu USD. Bªn c¹nh ®ã, ChÝnh phñ §µi Loan còng ®· níi réng c¸c kho¶n chi tõ c¸c quü c«ng céng lµm s¹ch c¸c kho¶n nî khã ®ßi th«ng qua viÖc cÊp vèn cho Quü t¸i c¬ cÊu tµi chÝnh, ®­îc thiÕt lËp dùa theo m« h×nh cña Resolution Trust Corp. cña Mü. Trong khi ®ã, mét sè ng©n hµng ®· th«ng b¸o xo¸ nî khã ®ßi hoÆc chÊp nhËn b¸n c¸c kho¶n nî khã ®ßi cho c¸c c«ng ty trong n­íc vµ n­íc ngoµi nh»m lµm trong s¹ch b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña m×nh. C¸c kho¶n nî khã ®ßi ®­îc b¸n cho c¸c chuyªn gia kh«i phôc nî th«ng qua mét NHTM quèc doanh lín thø 4 §µi Loan lµ First Commercial Bank. ViÖc ChÝnh phñ §µi Loan quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî khã ®ßi lµ quyÕt ®Þnh tÝch cùc ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng. Theo Ng©n hµng United World Chinese Commercial Bank, tÝnh ®Õn nay, ng©n hµng nµy ®· gi¶i quyÕt ®­îc 514 triÖu USD nî cã vÊn ®Ò th«ng qua viÖc b¸n vµ xo¸ nî. MÆt kh¸c, chÝnh phñ §µi Loan ®· ban hµnh c¸c luËt míi t¹o ®Ó gi¶m thuÕ vµ c¸c ­u ®·i kh¸c ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¸p nhËp vµ mua l¹i cña c¸c NHTM. Mét luËt míi ®· ®­îc ban hµnh trong th¸ng 2/2002 cho phÐp c¸c ng©n hµng sö dông chøng kho¸n thay tiÒn mÆt khi mua l¹i hoÆc s¸p nhËp. Theo ChÝnh phñ §µi Loan, s¸p nhËp c¸c ng©n hµng lµ con ®­êng dÔ dµng nhÊt ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ bæ sung vèn vµ x©y dùng l¹i vÞ thÕ c¹nh tranh cña m×nh. Cã thÓ thÊy, hÖ thèng NHTM ViÖt Nam mÆc dï ngµy cµng t¨ng nhanh vÒ sè l­îng nh­ng chÊt l­îng ho¹t ®éng vÉn ch­a cao. §Æc biÖt, n¨ng lùc tµi chÝnh cña hÇu hÕt c¸c NHTM ®Òu ch­a ®¹t tiªu chuÈn an toµn theo th«ng lÖ quèc tÕ, thÓ hiÖn qua tû lÖ nî khã ®ßi chiÕm cao trong tæng d­ nî tÝn dông. MÆt kh¸c, c¸c NHTM ViÖt Nam cho ®Õn nay còng ch­a cã ®ñ sè vèn ®iÒu lÖ cÇn thiÕt ®Ó ho¹t ®éng an toµn vµ më réng ho¹t ®éng kinh doanh. ChÝnh v× vËy, víi vai trß lµ lùc l­îng chÝnh cung cÊp vèn cho toµn bé nÒn kinh tÕ vµ lµ chè dùa kh«ng thÓ thiÕu, c¸c NHTM ViÖt Nam cÇn ph¶i ®­îc t¸i c¬ cÊu mét c¸ch toµn diÖn trªn c¬ së ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña m×nh vµ tham kh¶o kinh nghiÖm c¶i c¸ch cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ më cöa vµ nhanh chãng héi nhËp tµi chÝnh quèc tÕ trong thêi gian tíi ./. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng c¶i c¸ch Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam trong thêi gian qua I. néi dung ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1998 ®Õn nay 1. §èi t­îng, môc tiªu c¶i c¸ch 1.1. §èi t­îng c¶i c¸ch Theo quan ®iÓm cña Bé ChÝnh trÞ, trong giai ®o¹n 1998-2002, viÖc c¶i c¸ch chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn víi c¸c NHTM cæ phÇn vµ c¸c NHTM quèc doanh do c¸c ng©n hµng nµy ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ so víi c¸c ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. Cô thÓ, ®èi t­îng c¶i c¸ch trong giai ®o¹n nµy lµ 51 NHTM cæ phÇn vµ 6 NHTM quèc doanh hiÖn ®ang ho¹t ®éng trªn ph¹m vi c¶ n­íc. 1.2. Môc tiªu c¶i c¸ch Sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997, mÆc dï bÞ ¶nh h­ëng kh«ng nhiÒu nh­ng ngay tõ n¨m 1998, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ®i ®Çu tiªn ®Ó c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NHTM. Theo b¸o c¸o cña Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i tr×nh bµy t¹i kú häp thø X, Quèc héi kho¸ X, môc tiªu chung cña viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng NHTM lµ “X©y dùng mét hÖ thèng ng©n hµng m¹nh vÒ tµi chÝnh, giái vÒ qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh, hiÖn ®¹i vÒ c«ng nghÖ; thùc hiÖn tèt chøc n¨ng huy ®éng vèn nhµn rçi trong x· héi, ®¸p øng tÝn dông ®Çy ®ñ cho c¸c c¬ héi kinh doanh cã hiÖu qu¶ cña mäi doanh nghiÖp vµ d©n c­; cung øng kÞp thêi c¸c tiÖn Ých ng©n hµng”. 2. Néi dung chÝnh cña ch­¬ng tr×nh c¶i c¸ch tõ n¨m 1998 ®Õn nay 2.1. Xö lý nî tån ®äng trªn c¬ së ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c khèi l­îng nî cña c¸c NHTM quèc doanh 2.1.1. §èi t­îng, ph¹m vi xö lý Lµ c¸c kho¶n nî tån ®äng cßn d­ nî ®Õn thêi ®iÓm 31/12/1998 t¹i c¸c NHTM quèc doanh. 2.1.2. Nguyªn t¾c xö lý ViÖc xö lý c¸c kho¶n nî tån ®äng ph¶i tu©n thñ 3 nguyªn t¾c sau: Ph¶i b¶o ®¶m v÷ng ch¾c ®Ó kh«ng t¸i diÔn, kh«ng g©y mÊt æn ®Þnh ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM vµ nÒn kinh tÕ. ViÖc b¸n tµi s¶n nî tån ®äng trªn thÞ tr­êng ph¶i b¶o ®¶m c«ng khai, minh b¹ch theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt, h¹n chÕ tæn thÊt vµ ng¨n chÆn tiªu cùc ph¸t sinh. G¾n viÖc xö lý nî tån ®äng cña c¸c NHTM víi viÖc lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh cña DNNN. 2.1.3. H×nh thøc xö lý C¸c NHTM tiÕn hµnh xö lý c¸c kho¶n nî tån ®äng theo h×nh thøc ®· ®­îc phª duyÖt trong c¸c §Ò ¸n c¶i c¸ch ®èi víi tõng ng©n hµng, theo tõng nhãm nî. Theo c¸c ®Ò ¸n nµy, c¸c NHTM quèc doanh ®· x¸c ®Þnh ®­îc sè nî cÇn xö lý ®Õn 31/12/2000 theo tõng nhãm nî vµ dù kiÕn sÏ hoµn thµnh viÖc xö lý nî vµo n¨m 2003. 2.2. CÊp bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c¸c NHTM quèc doanh Môc tiªu cña viÖc bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c¸c NHTM quèc doanh lµ gióp c¸c ng©n hµng tõng b­íc ®¹t ®­îc tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ an toµn vèn (8%) nh»m t¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh, lµm c¬ së cho c¸c NHTM quèc doanh më réng ho¹t ®éng, ®ång thêi n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh vµ chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh héi nhËp vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh cña khu vùc vµ thÕ giíi. 2.3. T¸i c¬ cÊu c¸c NHTM cæ phÇn Nhµ n­íc tiÕn hµnh t¸i c¬ cÊu c¸c NHTM cæ phÇn nh»m h×nh thµnh nh÷ng ng©n hµng ho¹t ®éng an toµn, vèn ®iÒu lÖ cÇn ®­îc t¨ng c­êng ë quy m« lín, chÊt l­îng ho¹t ®éng tÝn dông tèt, cã uy tÝn vµ c«ng nghÖ ®ñ søc c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong nh÷ng n¨m tíi. 3. Miªu t¶ c¸c ph­¬ng ¸n c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam giai ®o¹n 1998-2002 3.1. C¸c ph­¬ng ¸n c¶i c¸ch NHTM quèc doanh - C¬ cÊu l¹i NHTM quèc doanh, tËp trung thu håi nî xÊu, thanh lý c¸c tµi s¶n thÕ chÊp th«ng qua C«ng ty xö lý tµi s¶n, thùc hiÖn trÝch lËp quü dù phßng rñi ro ®Ó xö lý c¸c kho¶n nî xÊu. Chó träng c«ng t¸c kiÓm so¸t néi bé vÒ toµn bé ho¹t ®éng cña NHTM quèc doanh, t¨ng huy ®éng nguån vèn, gãp phÇn ®Çu t­ nÒn kinh tÕ. - T¸ch riªng ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch víi cho vay th­¬ng m¹i b»ng c¸ch thµnh lËp ng©n hµng chÝnh s¸ch víi chøc n¨ng chñ yÕu lµ cÊp tÝn dông ­u ®·i cho ng­êi nghÌo, cÊp tÝn dông cho sinh viªn, cÊp tÝn dông cho c¸c ch­¬ng tr×nh tµi trî kh¸c cña ChÝnh phñ nh­: chÝnh s¸ch miÒn nói h¶i ®¶o, kh¾c phôc hËu qu¶ b·o lò… - Më réng, t¨ng c­êng c¸c nghiÖp vô ho¹t ®éng theo xu h­íng héi nhËp vµ ph¸t triÓn cña NHTM tiªn tiÕn t¹i c¸c n­íc trong khu vùc vµ quèc tÕ. 3.2. C¸c ph­¬ng ¸n c¶i c¸._. xö lý thÝch hîp. Thùc hiÖn nghiªm tóc viÖc chÊn chØnh tÝn dông sau kiÓm tra. + Rµ so¸t l¹i hå s¬, ph©n lo¹i d­ nî theo c¸c nguyªn nh©n ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý. + TÝnh to¸n ®­îc ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn vµ nhu cÇu cña bªn vay vµ cïng nhau ®Þnh kú h¹n nî cho phï hîp víi kÕt qu¶ nguån thu. - Nhanh chãng tiÕn hµnh ph©n lo¹i ®éi ngò c¸n bé tÝn dông, cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó ®µo t¹o l¹i, trang bÞ thªm kiÕn thøc ph¸p lý vÒ nghiÖp vô tÝn dông, ­u tiªn bè trÝ nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc, tr×nh ®é, cã t©m huyÕt sang lµm c«ng t¸c tÝn dông. B»ng nhiÒu h×nh thøc, c¸c NHTM tiÕn hµnh ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c tÝn dông ®Ó cËp nhËt nh÷ng v¨n b¶n, th«ng tin míi nhÊt, tr­íc hÕt lµ c¸n bé tÝn dông trùc tiÕp cho vay. - Cñng cè m« h×nh m¹ng l­íi tiÕp cËn kh¸ch hµng, c«ng t¸c tiÕp thÞ. Chó ý xem xÐt c¸c vÊn ®Ò nh­ t­ c¸ch ph¸p lý, néi dung, ph­¬ng thøc ho¹t ®éng, quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. - N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c tÝn dông, gi¶m thÊp nî qu¸ h¹n vµ nî cã vÊn ®Ò víi ph­¬ng ch©m an toµn ®Ó ph¸t triÓn. Thùc hiÖn nghiªm ngÆt c«ng t¸c kiÓm tra ho¹t ®éng tÝn dông, ®Æc biÖt tËp trung kiÓm tra c¸c dù ¸n ng©n hµng ®øng ra b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn n­íc ngoµi, trªn c¬ së ®ã cã biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp. TiÕn hµnh ph©n lo¹i c¸c kho¶n vay cã vÊn ®Ò ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý thu håi. §èi víi kho¶n cho vay míi, nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cho vay, ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ quy ®Þnh cña ngµnh, cña ph¸p luËt. - N©ng cao tû träng ®Çu t­ cho c¸c DNNN kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã vèn ®iÒu lÖ lín, cã kh¶ n¨ng thu håi vèn nhanh, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp truyÒn thèng. 2.1.2. Hoµn thiÖn c¬ chÕ kiÓm so¸t, kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c NHTM Do ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng ng©n hµng, h¬n bÊt cø mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo kh¸c, c¸c NHTM cÇn ph¶i kiÖn toµn hÖ thèng kiÓm so¸t, KTNB cña m×nh. §©y lµ mét c«ng cô qu¶n lý c¬ b¶n ®Ó H§QT vµ BG§ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh. §Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ kiÓm so¸t, kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c NHTM hiÖn nay, cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa chÝnh b¶n th©n c¸c ng©n hµng. Thø nhÊt, H§QT vµ BG§ c¸c NHTM cÇn quan t©m vµ cã tr¸ch nhiÖm cao trong viÖc x©y dùng m«i tr­êng kiÓm so¸t tèt th«ng qua mét sè biÖn ph¸p cô thÓ nh­ sau: - KhuyÕn khÝch c¸c chuÈn mùc cao vÒ ®¹o ®øc, tÝnh tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kiÓm so¸t néi bé cña c¸n bé; kh«ng khen th­ëng vµ ®Ò b¹t nh÷ng c¸n bé l·nh ®¹o ®· nhÊt thêi kinh doanh thu ®­îc nhiÒu thuËn lîi nh­ng kh«ng ®¶m b¶o tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c kiÓm tra néi bé, hoÆc kh«ng kÞp thêi söa ch÷a nh÷ng sai ph¹m mµ bé phËn KTNB ®· chØ ra. - Cã th¸i ®é ñng hé b»ng lêi nãi, th¸i ®é, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tiªu chÝ vÒ tiÒn l­¬ng vµ ®Ò b¹t ®èi víi nh÷ng c¸n bé c«ng t¸c t¹i bé phËn KTNB. - Tæ chøc c¬ cÊu ho¹t ®éng cña ng©n hµng mét c¸ch khoa häc, trong ®ã sù ph©n c«ng ph©n nhiÖm cho c¸c ®¬n vÞ, bé phËn, c¸n bé ®­îc quy ®Þnh râ rµng. Thø hai, BG§ cÇn ph©n tÝch tõng lÜnh vùc kinh doanh ®Ó nhËn biÕt vµ ®¸nh gi¸ rñi ro mét c¸ch ®Çy ®ñ, ®Æc biÖt khi ng©n hµng ho¹t ®éng ë lÜnh vùc míi, kinh doanh mét lo¹i s¶n phÈm míi, hoÆc m«i tr­êng kinh doanh cã sù thay ®æi. Trªn c¬ së ®ã, x©y dùng c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t g¾n víi mét quy tr×nh nghiÖp vô ®Çy ®ñ, hiÖu qu¶. Thø ba, c¸c NHTM ph¶i x©y dùng vµ cñng cè bé phËn KTNB ®Ó nã ho¹t ®éng cã chÊt l­îng cao vµ hiÖu qu¶. Muèn vËy, BG§ c¸c NHTM ph¶i tiÕn hµnh mét lo¹t c¸c gi¶i ph¸p ®Ó kiÖn toµn ho¹t ®éng cña KTNB: (1). VÒ m« h×nh tæ chøc cña bé phËn kiÓm to¸n néi bé §èi víi c¸c ng©n hµng tõ 2 cÊp trë lªn, ho¹t ®éng quy m« lín, ®Þa bµn ho¹t ®éng téng r·i trªn kh¾p c¶ n­íc th× bé phËn kiÓm to¸n ph¶i ®­îc tæ chøc lµm 2 cÊp: - CÊp trô së chÝnh: ph¶i cã Ban KTNB. Tr­ëng ban KTNB lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc TG§ vÒ viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña bé phËn KTNB. Ban KTNB ph¶i cã c¸c bé phËn kiÓm to¸n chuyªn ngµnh nh­ : kiÓm to¸n tÝn dông; kiÓm to¸n kinh doanh ngo¹i hèi… Ban kiÓm to¸n cã c¸c nhiÖm vô sau: + §iÒu hµnh chung hÖ thèng KTNB, chØ ®¹o vÒ mÆt kü thuËt nghiÖp vô, x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch chiÕn l­îc vÒ KTNB cho c¶ hÖ thèng vµ kÕ ho¹ch chi tiÕt cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña ban KTNB. + Thùc hiÖn c¸c cuéc kiÓm to¸n theo kÕ ho¹ch ®· ®Ò ra t¹i trô së chÝnh vµ tæ chøc còng nh­ trùc tiÕp tham gia c¸c cuéc kiÓm to¸n t¹i c¸c chi nh¸nh. - CÊp chi nh¸nh (hoÆc cÊp tØnh, thµnh phè): ph¶i cã Phßng KTNB víi nhiÖm vô: + X©y dùng kÕ ho¹ch chiÕn l­îc vÒ kiÓm to¸n trong chi nh¸nh m×nh vµ kÕ ho¹ch chi tiÕt ®Ó ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô, c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc sau mét thêi gian tèi thiÓu ph¶i ®­îc kiÓm to¸n. + Thùc hiÖn kiÓm to¸n theo kÕ ho¹ch ®Ò ra. §ång thêi, tham gia c¸c cuéc kiÓm to¸n do ban kiÓm to¸n t¹i trô së chÝnh, tæ chøc ®Ó kiÓm to¸n chÐo chi nh¸nh b¹n. (2). VÒ bè trÝ nh©n sù vµ ®µo t¹o c¸n bé cho bé phËn kiÓm to¸n néi bé Ban gi¸m ®èc cÇn bè trÝ nh©n sù vµ c¬ së vËt chÊt cho bé phËn KTNB t­¬ng xøng víi h×nh thøc vµ quy m« c«ng viÖc vÒ mÆt chÊt còng nh­ mÆt l­îng. Ngoµi ra, cÇn ph¶i ®¶m b¶o kiÓm to¸n viªn néi bé lu«n cã mét tr×nh ®é nghiÖp vô phï hîp víi b­íc ph¸t triÓn míi nhÊt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc kiÓm to¸n. Nh­ vËy, hä míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc c«ng t¸c KTNB mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hiÖu qu¶. Ngoµi ra, c¸c NHTM cÇn ph¶i h×nh thµnh mét m« h×nh ®µo t¹o th­êng xuyªn vµ kiÓm tra chÊt l­îng ®éi ngò kiÓm to¸n viªn néi bé. C«ng t¸c ®µo t¹o kiÓm to¸n viªn néi bé ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trªn c¸c lÜnh vùc: kiÕn thøc chung vÒ nghiÖp vô ng©n hµng, kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt, kiÕn thøc vÒ kinh tÕ, kiÕn thøc chuyªn m«n vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n, kiÕn thøc vÒ tin häc, ngo¹i ng÷; kü n¨ng giao tiÕp; kü n¨ng kiÓm to¸n (3) VÒ vÊn ®Ò ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña kiÓm to¸n viªn TÝnh ®éc lËp trong KTNB cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi hiÖu qu¶ kiÓm to¸n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ KTNB ph¶i ®­îc thùc hiÖn nhiÖm vô cña m×nh mét c¸ch tù chñ vµ ®éc lËp, kh«ng chÞu bÊt cø mét sù chØ ®¹o nµo trong viÖc lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm to¸n. §Ó ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp, c¸c kiÓm to¸n viªn cÇn ph¶i lµm viÖc th­êng xuyªn t¹i c¸c chi nh¸nh, h­ëng l­¬ng t¹i chi nh¸nh nh­ng vÉn chÞu sù qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Ban KTNB toµn hÖ thèng ng©n hµng, do Ban TG§ quyÕt ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng hay ®Ò b¹t, thuyªn chuyÓn c«ng t¸c mµ kh«ng chÞu sù can thiÖp vÒ tiÒn l­¬ng, ®Ò b¹t cña gi¸m ®èc chi nh¸nh. KiÓm to¸n viªn néi bé kh«ng kiÓm to¸n t¹i nh÷ng bé phËn, ®¬n vÞ cã ng­êi th©n cña m×nh c«ng t¸c. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn ®¶m b¶o sù ph©n t¸ch chøc n¨ng, tøc lµ kh«ng ®­îc giao nh©n viªn KTNB thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô kh«ng n»m trong ph¹m trï kiÓm to¸n nh­ tham gia trùc tiÕp vµo quy tr×nh ho¹t ®éng nghiÖp vô. KiÓm to¸n néi bé ph¶i cã vÞ trÝ phï hîp trong néi bé ng©n hµng vµ thùc thi nhiÖm vô cña m×nh mét c¸ch kh¸ch quan. (4) VÒ viÖc x¸c ®Þnh vÞ thÕ cña kiÓm to¸n néi bé trong ng©n hµng C¸c NHTM cÇn ph¶i thay ®æi nhËn thøc vÒ vÞ thÕ cña KTNB trong ng©n hµng cña m×nh. Bé phËn KTNB ph¶i trùc thuéc trùc tiÕp Ban TG§ ng©n hµng, chÞu sù chØ ®¹o cña Ban TG§ chø kh«ng ph¶i tõ bÊt cø mét cÊp nµo kh¸c. Trong nh÷ng tr­êng hîp ph¸t hiÖn sai ph¹m nghiªm träng hoÆc ph¸t hiÖn sai ph¹m cña c¸c thµnh viªn trong Ban TG§, Ban kiÓm to¸n cã quyÒn b¸o c¸o cho H§QT. MÆt kh¸c, bé phËn KTNB t¹i c¸c chi nh¸nh cã quyÒn b¸o c¸o trùc tiÕp cho Ban kiÓm to¸n kh«ng cÇn sù chÊp thuËn cña gi¸m ®èc chi nh¸nh; cã quyÒn ®­îc nhËn th«ng tin vÒ nh÷ng nghÞ quyÕt cña BG§ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh; ®­îc quyÒn tiÕp cËn kh«ng h¹n chÕ c¸c hå s¬, th«ng tin t¹i c¸c bé phËn kiÓm to¸n. Ngoµi ra, c¸c quy chÕ vÒ tæ chøc ho¹t ®éng tr­íc khi c«ng bè ph¶i ®­îc göi cho bé phËn KTNB ®Ó xin ý kiÕn. (5) X©y dùng kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n cÇn ®Þnh h­íng theo rñi ro X©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n ®Þnh h­íng theo rñi ro lµ mét biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ kiÓm so¸t, KTNB t¹i c¸c NHTM. Tøc lµ, ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña KTNB ph¶i bao trïm lªn mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng, cã l­u ý ®Õn quy m« vµ møc ®é rñi ro cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Tr­íc hÕt, KTNB cÇn x©y dùng kÕ ho¹ch kiÓm to¸n dµi h¹n vµ ng¾n h¹n theo møc ®é rñi ro. §èi víi kÕ ho¹ch dµi h¹n, cÇn ®¶m b¶o mäi quy tr×nh ho¹t ®éng vµ kinh doanh còng nh­ c¸c bé phËn ®ãng ngoµi trô së chÝnh ph¶i ®­îc kiÓm to¸n sau mét thêi gian thÝch hîp. §èi víi ho¹t ®éng cã nhiÒu rñi ro, nh÷ng lÜnh vùc träng yÕu th× ph¶i ®­îc kiÓm to¸n hµng n¨m, cßn l¹i th× ph¶i ®­îc kiÓm to¸n Ýt nhÊt 3 n¨m 1 lÇn. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n ph¶i ®­îc BG§ phª duyÖt vµ ph¶i ®­îc ghi chÐp ®Çy ®ñ b»ng v¨n b¶n. Nh÷ng ®iÒu chØnh c¬ b¶n trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ph¶i ®­îc sù phª duyÖt cña BG§. Ngoµi ra, KTNB ph¶i th­êng xuyªn rµ so¸t l¹i vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch, ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n vµ chÊt l­îng kiÓm to¸n còng nh­ ®¶m b¶o sao cho bÊt cø lóc nµo còng cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm to¸n ®Æc biÖt ngoµi kÕ ho¹ch (nÕu cÇn thiÕt) khi c¸c sai ph¹m ®· trë nªn râ rµng hoÆc khi cã yªu cÇu vÒ th«ng tin nhÊt ®Þnh. (6) Ph¶i thay ®æi ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n C¸c NHTM cÇn ph¶i lùa chän ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n phï hîp tuú theo môc ®Ých, yªu cÇu cña cuéc kiÓm to¸n. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chung nªn theo h­íng chuyÓn dÞch träng t©m kiÓm to¸n tõ kiÓm to¸n tõng tr­êng hîp riªng lÎ sang kiÓm to¸n hÖ thèng vµ kiÓm to¸n chøc n¨ng nh­ : kiÓm to¸n tæ chøc quy tr×nh ho¹t ®éng, kiÓm to¸n viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt rñi ro còng nh­ tÝnh hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ KTNB cµi ®Æt trong c¸c quy tr×nh ho¹t ®éng vµ kinh doanh cña ng©n hµng. §Æc biÖt, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i chó träng x©y dùng c¸c b¶ng mÉu c©u hái ®Ó sö dông trong kiÓm to¸n, gióp kiÓm to¸n viªn nhanh chãng x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÓm yÕu cña lÜnh vùc kiÓm to¸n. 2.1.3. §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh nghiÖp vô kinh doanh ®Ó thu vèn nh»m t¨ng tû lÖ an toµn vèn theo th«ng lÖ quèc tÕ MÆc dï ®· ®­îc Nhµ n­íc t¸i cÊp vèn nh­ng hiÖn nay c¸c NHTM ViÖt Nam vÉn ch­a cã ®ñ sè vèn cÇn thiÕt ®Ó ho¹t ®éng an toµn. Do ®ã, c¸c NHTM cÇn nhanh chãng ®a d¹ng ho¸ c¸c nghiÖp vô kinh doanh ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, t¨ng thu nhËp, tõ ®ã t¨ng nguån vèn tù cã. C¸c ng©n hµng cã thÓ tiÕn hµnh ®a d¹ng ho¸ nghiÖp vô th«ng qua c¸c biÖn ph¸p sau: - §æi míi c¬ b¶n vÒ mÆt tæ chøc vµ bé m¸y ho¹t ®éng theo m« h×nh cña NHTM hiÖn ®¹i, phï hîp víi tÝnh chÊt kinh doanh tinh, gän ®Ó thÝch øng nhanh víi m«i tr­êng kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®ñ ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. C¸c ng©n hµng ph¶i cÊu tróc theo mét hÖ thèng ph©n phèi dÞch vô b¸n lÎ, võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô mét c¸ch tiÖn lîi cho tõng ®èi t­îng, võa ®¶m b¶o kh¶ n¨ng qu¶n lý mét c¸ch th«ng suèt. - Hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c nghiÖp vô hiÖn cã, ®Çu t­ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®æi míi, hoµn thiÖn kü thuËt c«ng nghÖ, phôc vô môc tiªu tù ®éng ho¸ nghiÖp vô, dÞch vô ng©n hµng, tõ ®ã t¹o ra søc c¹nh tranh cao trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o ®µ cho c¸c ng©n hµng ®Èy nhanh c¸c ho¹t ®éng c¶i c¸ch ®Æc biÖt trong viÖc t¨ng vèn. - CÇn ph¶i triÓn khai thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô, dÞch vô míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn, kh¶ n¨ng cña tõng ng©n hµng vµ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. - Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thu hót kh¸ch hµng ®Ó më réng vµ ph¸t triÓn nghiÖp vô ng©n hµng nh­: ®Èy m¹nh tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o; triÓn khai øng dông marketing ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô ng©n hµng; ®æi míi phong c¸ch giao tiÕp, phôc vô v¨n minh, lÞch sù, tËn t×nh vµ nhanh chãng; thùc hiÖn ®óng khÈu hiÖu “kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ” cña ng©n hµng. - C¸c NHTM cÇn tiÕn hµnh ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé ng©n hµng nh»m t¹o ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé giái c¶ chuyªn m«n lÉn ngo¹i ng÷, ®Æc biÖt lµ tin häc ®Ó cã thÓ t­ vÊn vµ thùc hiÖn mäi yªu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ nghiÖp vô ng©n hµng. 2.2. T¨ng c­êng vµ thùc hiÖn hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc t¸i cÊp vèn ®Ó ®¶m b¶o tû lÖ an toµn vèn cho hÖ thèng NHTM ViÖt Nam Thêi gian qua, ChÝnh phñ ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc ®Ó bæ sung vèn cho c¸c NHTM. Tuy nhiªn, do NSNN cßn h¹n hÑp nªn hiÖu qu¶ t¸i cÊp vèn ch­a cao, sè vèn ®iÒu lÖ t¹i c¸c NHTM vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc tû lÖ an toµn vèn theo th«ng lÖ quèc tÕ. V× vËy, víi môc tiªu thiÕt lËp c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng an toµn, cung cÊp c¸c dÞch vô cã chÊt l­îng cao vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh, viÖc t¸i cÊp vèn ph¶i ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ vµ ®Æc tr­ng cho tõng khu vùc NHTM. 2.2.1. §èi víi c¸c NHTM quèc doanh: ChÝnh phñ vµ c¸c NHTM quèc doanh cÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau: Mét lµ, b¸n c¸c kho¶n nî khã ®ßi cho C«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n tån ®äng cña DNNN sÏ ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng trong thêi gian tíi. Gi¶i ph¸p nµy gióp t¸i cung cÊp l¹i kho¶n vèn ®· bÞ “ngõng ho¹t ®éng” hoÆc bÞ “ch«n vïi” vµo bÊt ®éng s¶n, mÆt kh¸c c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi s¶n Cã nh»m lµm trong s¹ch b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña c¸c ng©n hµng. Hai lµ, Nhµ n­íc nªn dån vèn cÊp cho c¸c NHTM quèc doanh ®Ó c¸c ng©n hµng nµy t¨ng dÇn n¨ng lùc tµi chÝnh, æn ®Þnh ho¹t ®éng. Sè vèn nµy chØ cã thÓ cã ®­îc khi ChÝnh phñ kh«ng cÊp vèn t¶n m¹n cho c¸c DNNN mµ dån cho c¸c ng©n hµng, sau ®ã ng©n hµng cho vay l¹i ®èi víi c¸c DNNN víi l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i, nh­ng tèi thiÓu ph¶i b»ng l·i suÊt huy ®éng vèn cïng lo¹i t¹i thêi ®iÓm ®ã. Sè vèn cho vay theo l·i suÊt nµy ®óng b»ng víi kÕ ho¹ch cÊp vèn cña Bé Tµi chÝnh vµ c¸c Bé liªn quan cho c¸c DNNN. Gi¶i ph¸p nµy cïng lóc ®¹t ®­îc nhiÒu môc ®Ých: c¸c NHTM cã thÓ t¨ng vèn chñ së h÷u, ®ång thêi cã ®iÒu kiÖn huy ®éng vèn trong vµ ngoµi n­íc. Cßn ®èi víi doanh nghiÖp, ®µnh r»ng ChÝnh phñ cÇn thiÕt ph¶i hç trî vÒ vèn, song nÕu so s¸nh vèn Nhµ n­íc thùc tÕ cÊp cho DNNN víi viÖc chuyÓn vèn cho c¸c ng©n hµng ®Ó cho vay buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cao trong viÖc sö dông vèn, kÕt qu¶ kinh doanh sÏ cao h¬n, tõng b­íc xo¸ bá bao cÊp vÒ vèn, gi¶m rñi ro cho Nhµ n­íc do ng©n hµng cho vay theo khèi l­îng c«ng viÖc thay cho viÖc cÊp ph¸t vèn cña Nhµ n­íc kh«ng g¾n víi khèi l­îng c«ng viÖc cô thÓ. MÆt kh¸c, trong khi NSNN cßn h¹n hÑp, nÕu vÉn tiÕp tôc ph©n t¸n vèn cho c¶ DNNN vµ NHTM quèc doanh th× c¶ hai ®Òu ph¶i mÊt vµi chôc n¨m n÷a míi cã ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Ba lµ, ChÝnh phñ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ mét tû lÖ nhÊt ®Þnh t¹i NHTM quèc doanh ®Ó b¸n cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ë trong vµ ngoµi n­íc nh»m thu hót vèn; t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó khuyÕn khÝch (cã thÓ qua l·i suÊt hoÆc cæ tøc…) ®Ó huy ®éng vèn nhµn rçi cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cho vay ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng d­íi h×nh thøc mua tr¸i phiÕu. Bèn lµ, ChÝnh phñ cÇn ph¶i tiÕn hµnh gi¶m c¸c kho¶n thuÕ dÞch vô, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ gi¶m thiÓu phÝ thu sö dông vèn NSNN (0%-2%) ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM quèc doanh bæ sung vèn ®iÒu lÖ tõ lîi nhuËn tÝch luü hµng n¨m, trÝch lËp quü dù phßng rñi ro vµ t¸i ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh. 2.2.2. §èi víi c¸c NHTM cæ phÇn ChÝnh phñ vµ c¸c NHTM cæ phÇn ph¶i thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau: Mét lµ, b¸n c¸c kho¶n nî khã ®ßi cho C«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n tån ®äng cña DNNN sÏ ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng trong thêi gian tíi. Hai lµ, b¸n cæ phÇn cho ChÝnh phñ, NHTM quèc doanh hoÆc tæ chøc n­íc ngoµi ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh. Ba lµ, tiÕp tôc t¨ng vèn ®iÒu lÖ b»ng c¸ch b¸n cæ phÇn cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. Bèn lµ, ChÝnh phñ th«ng qua c¸c NHTM quèc doanh b¬m vèn t¹m thêi vµ bæ nhiÖm ban l·nh ®¹o míi ®Ó c¬ cÊu l¹i c¸c NHTM cæ phÇn yÕu kÐm, sau ®ã b¸n l¹i cho c¸c NHTM quèc doanh, kÓ c¶ cho c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi. N¨m lµ, ChÝnh phñ cÇn tiÕp tôc tiÕn hµnh gi¶i thÓ hoÆc s¸p nhËp c¸c NHTM cæ phÇn yÕu kÐm, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, chÊt l­îng tÝn dông thÊp, kh¶ n¨ng sinh lêi thÊp vµ tr×nh ®é qu¶n lý kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu an toµn vµ ph¸t triÓn. 2.3. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p mua l¹i ®èi víi c¸c NHTM cæ phÇn yÕu kÐm Thêi gian qua, ChÝnh phñ ®· tiÕn hµnh s¾p xÕp c¸c NHTM cæ phÇn chñ yÕu th«ng qua h×nh thøc s¸p nhËp vµ chuyÓn ®æi h×nh thøc ho¹t ®éng (tõ NHTM cæ phÇn thµnh thÞ sang NHTM cæ phÇn n«ng th«n). Tuy nhiªn, viÖc tiÕn hµnh s¸p nhËp vµ chuyÓn ®æi c¸c ng©n hµng ch­a ®¹t hiÖu qu¶ ch­a cao do c¸c bªn cßn mÊt thêi gian t×m hiÓu ®èi t¸c s¸p nhËp. H¬n n÷a, ch­a h¼n hai ng©n hµng s¸p nhËp sÏ t¹o ra mét ng©n hµng m¹nh h¬n. V× vËy, bªn c¹nh viÖc s¸p nhËp c¸c ng©n hµng, ChÝnh phñ còng cÇn xem xÐt viÖc thùc hiÖn gi¶i ph¸p mua l¹i ®èi víi c¸c NHTM yÕu kÐm nãi trªn. Bªn mua l¹i sÏ lµ c¸c NHTM ho¹t ®éng m¹nh, muèn n©ng cao vèn ®iÒu lÖ vµ héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn tù nguyÖn mua l¹i; cßn bªn b¸n lµ c¸c ng©n hµng cæ phÇn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó s¸p nhËp, hîp nhÊt, nghÜa lµ b¶n th©n ng©n hµng nµy ho¹t ®éng rÊt khã kh¨n, mÊt c©n ®èi vèn thanh to¸n, cã nguy c¬ bÞ rót giÊy phÐp ho¹t ®éng. H×nh thøc mua l¹i kh«ng ®ßi hái nhiÒu thêi gian nghiªn cøu t×m hiÓu gi÷a c¸c ng©n hµng nªn cã thÓ rót ng¾n thêi gian t¸i c¬ cÊu c¸c NHTM cæ phÇn, sím gi¶m bít ®­îc sè l­îng c¸c ng©n hµng cæ phÇn, hoµn tÊt sím viÖc chÊn chØnh, s¾p xÕp c¸c NHTM cæ phÇn. 2.4. T¹o nguån bï ®¾p nî qu¸ h¹n, t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c NHTM quèc doanh Khi c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi ®i vay kh«ng thÓ tr¶ ®­îc nî, Nhµ n­íc ®· chñ tr­¬ng cho phÐp c¸c ng©n hµng d­îc khoanh nî, gi·n nî, miÔn l·i… vµ ®­îc phÐp trÝch lËp rñi ro ghi vµo chi phÝ ng©n hµng. Chñ tr­¬ng nµy lµ ®óng, nh­ng c¸i khã lµ nguån bï ®¾p c¸c lo¹i nî tæn thÊt nµy l¹i kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt. NÕu trÝch rñi ro, ghi vµo chi phÝ th× kh«ng cã ng©n hµng nµo cã ®ñ nguån ®Ó chi, dÉn ®Õn lç trong kinh doanh vµ kh«ng thÓ t¹o vèn. V× vËy, Nhµ n­íc cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¹o nguån bï ®¾p nî qu¸ h¹n vµ t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n cho c¸c ng©n hµng. Cã nh­ thÕ míi gi¶i quyÕt ®­îc triÖt ®Ó c¸c kho¶n nî. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n sau: - Më réng tÝn dông cho c¸c NHTM quèc doanh th«ng qua viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ víi l·i suÊt ­u ®·i hoÆc ChÝnh phñ vay cña NHTM quèc doanh theo h×nh thøc tÝn dông th«ng th­êng. C¸ch lµm nµy cã 3 lîi thÕ: gi¶i to¶ ®­îc vèn huy ®éng cña c¸c NHTM quèc doanh ®ang bÞ bÕ t¾c; t¹o c¬ héi cho NHTM quèc doanh gi¶m lç, hoÆc t¨ng thu nhËp; gi¶m khã kh¨n tµi chÝnh trong lóc nµy. - TiÕn hµnh t¨ng tÝn dông míi tõ NHNN th«ng qua c¸c h×nh thøc nh­: + Gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn + Ng©n hµng Nhµ n­íc mua l¹i hèi phiÕu ChÝnh phñ tõ c¸c NHTM quèc doanh trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt ®Ó më réng cung øng tiÒn cho nÒn kinh tÕ. + NHTM cã thÓ sö dông nguån t¸i cÊp vèn ®Ó mua nî, xo¸ nî cho mét sè con nî ®Æc biÖt do ChÝnh phñ b¶o l·nh vµ ®­îc hoµn vèn dÇn tõ kho¶n NHNN ph¶i nép NSNN theo quy ®Þnh cña LuËt Ng©n s¸ch. + Cho phÐp NHNN sö dông nguån t¸i cÊp vèn ®Ó t¨ng vèn tù cã cho c¸c NHTM quèc doanh vµ mét sè ng©n hµng ®­îc lùa chän theo tiªu chuÈn an toµn, hiÖu qu¶ phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ. - ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t tÝn dông vµ h­íng dÉn tÝn dông cña NHNN ®èi víi c¸c NHTM quèc doanh trong viÖc cho vay c¸c ®èi t­îng cã nî qu¸ h¹n lín vµ kinh doanh kÐm hiÖu qu¶. 3. Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc vµ c¸c Bé, ngµnh liªn quan 3.1. §èi víi viÖc xö lý nî tån ®äng cña c¸c ng©n hµng 1. VÒ viÖc xö lý bªn vay kh«ng tr¶ nî §Ò nghÞ Nhµ n­íc nghiªn cøu sím thay ®æi thñ tôc tè tông kinh tÕ, d©n sù, thñ tôc thi hµnh ¸n trong viÖc xö lý nî ng©n hµng so víi hiÖn nay. Nªn xö lý nî ng©n hµng theo h­íng sau: - §èi víi tµi s¶n ®¶m b¶o nî hîp ph¸p, khi ®Õn h¹n tr¶ mµ bªn vay kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî b»ng ng©n kho¶n, ng©n hµng cã ®¬n ®Õn Toµ ¸n, c¨n cø vµo hå s¬ Toµ ¸n ra ngay quyÕt ®Þnh cho ng©n hµng xö lý tµi s¶n, kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh c¸c b­íc ®iÒu tra, hoµ gi¶i, xÐt xö nh­ hiÖn nay. QuyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n cã hiÖu lùc ngay, ®­îc mét bé m¸y tæ chøc thi hµnh ngay khi cã quyÕt ®Þnh cña Toµ, kh«ng cÇn qua c¸c thñ tôc thi hµnh ¸n kÐo dµi nh­ hiÖn nay. - §èi víi nî vay, tµi s¶n ®¶m b¶o liªn quan ®Õn vô ¸n h×nh sù, ®Ò nghÞ Toµ ¸n giao ngay cho ng©n hµng ®Ó chñ ®éng xö lý tµi s¶n ®Ó thu håi nî. VÒ viÖc xö lý nî ®èi víi Doanh nghiÖp Nhµ n­íc ViÖc xö lý nî cña DNNN v« cïng khã kh¨n v× tµi s¶n cña DNNN kh«ng ®­îc b¸n ®Ó tr¶ nî, ph¶i ®¶m b¶o ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i, ®¶m b¶o cuéc sèng cña ng­êi lao ®éng. Trong khi ®ã, ng©n hµng còng lµ mét doanh nghiÖp, còng lµ ng­êi lao ®éng còng cÇn tån t¹i. NÕu DNNN kh«ng tr¶ nî th× ng©n hµng sÏ ®æ vì. V× vËy, DNNN khi kh«ng tr¶ ®­îc nî th× còng ph¶i b¸n tµi s¶n, b¸n doanh nghiÖp ®Ó tr¶ nî ng©n hµng. 3. VÒ viÖc thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi viÖc b¸n tµi s¶n thu nî §Ò nghÞ c¬ quan thuÕ kh«ng thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng khi c¸c ng©n hµng b¸n tµi s¶n ®Ó thu håi nî v× viÖc xö lý tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay kh«ng ph¶i ho¹t ®éng kinh doanh cña tæ chøc tÝn dông. NÕu cã thu, ®Ò nghÞ chØ thu trong tr­êng hîp ng©n hµng ®· mua l¹i tµi s¶n cña con nî, ®· sang tªn së h÷u cho ng©n hµng, sau ®ã khi b¸n l¹i víi gi¸ cao h¬n gi¸ mua th× cã thÓ thu thuÕ trªn phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ mua. 4. VÒ viÖc thµnh lËp thªm c¸c C«ng ty b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n chuyªn nghiÖp ngoµi c¸c Trung t©m b¸n ®Êu gi¸ hiÖn nay DÞch vô ®Êu gi¸ tµi s¶n lµ ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi LuËt doanh nghiÖp. T¹i TP. Hå ChÝ Minh, sè tµi s¶n cÇn b¸n ®Êu gi¸ lµ rÊt lín, do chØ cã mét trung t©m dÞch vô b¸n ®Êu gi¸ ®éc quyÒn thùc hiÖn dÞch vô nµy nªn khi c¸c ng©n hµng cÇn b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n ®Òu ph¶i qua Trung t©m nµy, võa mÊt nhiÒu thêi gian, võa tèn chi phÝ, võa dÔ bÞ chiÕm dông tiÒn b¸n tµi s¶n… Tr­íc t×nh h×nh trªn, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cho thµnh lËp thªm c¸c C«ng ty b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n kh¸c, cã nh­ thÕ khi ng©n hµng cÇn b¸n tµi s¶n qua Trung t©m ®Êu gi¸ (ngoµi tr­êng hîp ng©n hµng ®­îc quyÒn tù b¸n), c¸c ng©n hµng sÏ cã nhiÒu c¬ héi lùa chän n¬i nµo thuËn lîi nhÊt vÒ thêi gian, chi phÝ… 3.2. §èi víi viÖc ®a d¹ng ho¸ nghiÖp vô ®Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ KiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ Thø nhÊt, Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh vµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh vµ ph¸t triÓn nghiÖp vô cña c¸c NHTM nh­: - Sím söa ®æi ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh míi vÒ lËp chøng tõ kÕ to¸n ghi sæ phï hîp víi nh÷ng dÞch vô tµi chÝnh - ng©n hµng thùc hiÖn b»ng c«ng nghÖ qu¶n lý, thanh to¸n qua hÖ thèng vi tÝnh - ®iÖn to¸n theo chuÈn mùc quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c chøng tõ cña ng©n hµng ®iÖn tö, ch÷ ký ®iÖn tö. - CÇn quy ®Þnh râ b»ng ph¸p luËt ®èi víi c¸c chøng tõ, ho¸ ®¬n thanh to¸n dÞch vô ng©n hµng do NHNN qu¶n lý vµ ban hµnh mÉu biÓu thèng nhÊt, kh«ng dïng ho¸ ®¬n mua b¸n hµng hãa th«ng th­êng do Bé Tµi chÝnh ban hµnh nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. §ång thêi, ban hµnh chÕ ®é khÊu hao nhanh c¸c trang thiÕt bÞ thuéc hÖ thèng ng©n hµng. - C«ng nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña ch÷ ký ®iÖn tö, quy ®Þnh chÕ ®é m· kho¸ ®­îc ®¨ng ký vµ sö dông cho c¸c thµnh phÇn tham gia ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Thø hai, cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c ng©n hµng hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ ng©n hµng. Cô thÓ: - Cho phÐp c¸c NHTM ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­ trong n­íc nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c (trong ®Çu t­ hiÖn ®¹i ho¸ kü thuËt c«ng nghÖ ®Ó ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ng©n hµng quan träng vµ thiÕt yÕu). Ngoµi viÖc dïng vèn tù cã ®Ó ®Çu t­, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cho phÐp c¸c NHTM vay vèn dµi h¹n nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c. - T¨ng vèn ®iÒu lÖ vµ cÊp vèn cho NHTM ®Çu t­ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. - Cho phÐp NHNN phèi hîp víi Bé tµi chÝnh thµnh lËp “Quü hiÖn ®¹i hãa ng©n hµng” ®Ó tËp trung nguån tµi chÝnh ®Çu t­ cho viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng. Vèn thµnh lËp quü cã thÓ lÊy mét phÇn tõ NSNN, mét phÇn tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trung dµi h¹n cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi vµ cÊp trë l¹i. Thø ba, cÇn cã chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, ph¸t triÓn b­u chÝnh viÔn th«ng vµ Internet, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ nghiÖp vô. - Tr­íc m¾t, sím cã NghÞ ®Þnh vÒ thanh to¸n qua ng©n hµng thay thÕ NghÞ ®Þnh sè 91/ CP ngµy 25/11/1993 vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· qu¸ l¹c hËu. §ång thêi, ChÝnh phñ cÇn cho phÐp NHNN thay ®æi mÖnh gi¸ ®ång tiÒn ph¸t hµnh, ph¸t hµnh thªm tiÒn kim khÝ ®Ó cã thÓ sö dông ®­îc qua c¸c m¸y tù ®éng. - CÇn quan t©m ph¸t triÓn b­u chÝnh viÔn th«ng vµ Internet ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c dÞch vô ng©n hµng qua m¹ng. KiÕn nghÞ víi Ng©n hµng Nhµ n­íc Thø nhÊt, NHNN cÇn bæ sung hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng. - Trªn c¬ së c¸c bé luËt cña Nhµ n­íc, cÇn nhanh chãng x©y dùng hoµn chØnh ®ång bé hÖ thèng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn (d­íi luËt) vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng ®Ó c¸c NHTM thùc hiÖn. - Söa ®æi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ thanh to¸n ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi c¸c c¬ chÕ nghiÖp vô kh¸c; ban hµnh c¬ chÕ ph¸t hµnh vµ sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®iÖn tö (thÎ tÝn dông, thÎ ®iÖn tö…) nh»m gióp c¸c NHTM nhanh chãng triÓn khai c¸c dÞch vô thanh to¸n thÎ cã hiÖu qu¶. NHNN cÇn thµnh lËp HiÖp héi thÎ ViÖt Nam trùc thuéc NHNN nh­ mét tæ chøc qu¶n lý, mét trung t©m thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng. Thø hai, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng, hoµn thiÖn kü thuËt c«ng nghÖ vµ c¬ chÕ qu¶n lý c¸c Trung t©m thanh to¸n bï trõ cña NHNN. - NHNN cÇn tËp trung ®Çu tiªn, m¹nh mÏ vµo c«ng t¸c thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, n©ng cao chÊt l­îng c¸c ph­¬ng tiÖn vµ c«ng cô thanh to¸n. Ngoµi ra, NHNN còng cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c NHTM tù ®Çu t­, hîp t¸c, liªn kÕt vµ vay vèn ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng. - NHNN cÇn thiÕt lËp c¸c Trung t©m thanh to¸n bï trõ theo khu vùc vµ quèc gia tiÕn tíi thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ tù ®éng. Thø ba, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më, ®a d¹ng c¸c c«ng cô, chøng chØ cã gi¸ giao dÞch t¹i thÞ tr­êng më nh­: tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng ty, … t¹o cho thÞ tr­êng nµy ho¹t ®éng s«i næi h¬n, trë thµnh hËu thuÉn v÷ng ch¾c cho viÖc ®¶m b¶o thanh kho¶n vµ lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn nghiÖp vô tÝn dông, chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ ®Çu t­ cña c¸c NHTM. 3.3. §èi víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé t¹i c¸c NHTM - §Ò nghÞ Ng©n hµng Nhµ n­íc sím söa ®æi, bæ sung hoÆc thay thÕ quy chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé hiÖn hµnh cña c¸c ng©n hµng theo h­íng võa ®¶m b¶o nguyªn t¾c ®éc lËp trong ho¹t ®éng kiÓm tra, KTNB võa cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi thùc tiÔn. - §Ò nghÞ ChÝnh phñ sím cã v¨n b¶n h­íng dÉn cô thÓ vÒ ph­¬ng ph¸p KTNB ®èi víi c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cho c¸c NHTM, ®Æc biÖt lµ KTNB ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông. - Ngoµi nh÷ng tiªu chuÈn chung cña viªn chøc NHTM quèc doanh theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN, ®Ò nghÞ c¸c ng©n hµng bæ sung c¸c tiªu chuÈn sau ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn: + Cã hiÓu biÕt ph¸p luËt + Cã b»ng tèt nghiÖp §¹i häc vÒ Kinh tÕ hoÆc KÕ to¸n-Tµi chÝnh hoÆc ng©n hµng hoÆc vÒ chuyªn ngµnh kiÓm tra kiÓm to¸n viªn. + Cã thêi gian lµm c«ng t¸c tÝn dông Ýt nhÊt 3 n¨m; th«ng th¹o nghiÖp vô tÝn dông, n¾m v÷ng c¸c v¨n b¶n chÕ ®é quy ®Þnh cña Nhµ n­íc, cña ngµnh vÒ nghiÖp vô tÝn dông; hiÓu biÕt vÒ kÕ to¸n - tµi chÝnh. 3.4. §èi víi viÖc xóc tiÕn thµnh lËp C«ng ty mua b¸n tµi s¶n tån ®äng cña c¸c tæ chøc tÝn dông - ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh mét v¨n b¶n ph¸p luËt riªng ®Ó t¹o m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña C«ng ty. §ång thêi, khÈn tr­¬ng phèi hîp víi NHNN, Bé tµi chÝnh ®Ó chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc ra ®êi C«ng ty mua b¸n tµi s¶n tån ®äng cña TCTD trong thêi gian tíi nh­ vèn ho¹t ®éng cña c«ng ty, c¬ cÊu tæ chøc… trªn c¬ së kh¾c phôc nh÷ng ph­¬ng ¸n thiÕu tÝnh kh¶ thi cña §Ò ¸n cò ./. KÕt luËn Sau gÇn 5 n¨m thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch hÖ thèng c¸c NHTM cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ViÖt Nam ®· cã nhiÒu nÐt míi ®¸ng khÝch lÖ trong viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô, dÞch vô ng©n hµng vµ t¨ng c­íng n¨ng lùc c¹nh tranh. §Æc biÖt, tû lÖ an toµn vèn t¹i c¸c NHTM quèc doanh vµ c¸c NHTM cæ phÇn ®· ®­îc c¶i thiÖn kh¸ nhiÒu th«ng qua sù trî gióp cña ChÝnh phñ vµ nç lùc cña chÝnh c¸c ng©n hµng. Tuy nhiªn, tr­íc xu thÕ quèc tÕ ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ, c¸c ng©n hµng cña chóng ta ngµy cµng chÞu sù c¹nh tranh m¹nh mÏ tõ phÝa c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vµ còng ®ang gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc to lín. T×nh h×nh ®ã buéc chóng ta ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng, gi¶i ph¸p cô thÓ, triÖt ®Ó vµ hiÖu qu¶ h¬n n÷a, c¶i tiÕn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam, t¨ng c­êng sù phèi hîp cña c¸c Bé ngµnh h÷u quan trong ho¹t ®éng c¶i c¸ch. §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ trùc tr¹ng c¶i c¸ch NHTM ViÖt Nam trong thêi gian qua ®ång thêi ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ cô thÓ, gãp phÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng c¶i c¸ch trong thêi nh÷ng n¨m tíi ®Æc biÖt lµ trong t×nh h×nh nh­ hiÖn nay khi mµ tû lÖ nî qu¸ h¹n vÉn cßn rÊt cao. Sau khi nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®Ò tµi rót ra mét sè kÕt luËn sau: 1. Khu vùc NHTM quèc doanh: T¸i cÊp vèn vµ xö lý nî lµ hai néi dung chÝnh cña ho¹t ®éng c¶i c¸ch c¸c NHTM quèc doanh. Trong thêi gian qua, víi sù trî gióp ®Æc biÖt cña ChÝnh phñ, ho¹t ®éng c¶i c¸ch c¸c NHTM quèc doanh ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng mõng, phÇn nµo t¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh cho c¸c ng©n hµng th«ng qua nguån vèn t¸i cÊp vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, c¸c NHTM quèc doanh ViÖt Nam vÉn ch­a ®¹t ®­îc møc an toµn vèn tèi thiÓu theo th«ng lÖ quèc tÕ lµ 8%. Bªn c¹nh ®ã, tû lÖ nî qu¸ h¹n hiÖn vÉn cßn rÊt cao, gÇn 10%. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do khung ph¸p lý ®iÒu chØnh viÖc xö lý nî cña c¸c ng©n hµng cßn nhiÒu bÊt cËp, m« h×nh qu¶n lý rñi ro cña c¸ch NHTM quèc doanh cßn nhiÒu h¹n chÕ. 2. Khu vùc NHTM cæ phÇn: Trong thêi gian qua, c¸c NHTM cæ phÇn ®­îc t¸i c¬ cÊu toµn diÖn th«ng qua viÖc s¾p xÕp l¹i vµ gi¶m thiÓu sè l­îng c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ nh»m t¨ng vèn tù cã, tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cho c¸c ng©n hµng. HiÖn nay, sè l­îng c¸c ng©n hµng yÕu kÐm ®· gi¶m ®¸ng kÓ, tõ chç cã 51 ng©n hµng cæ phÇn trong c¶ n­íc (31 NHTM cæ phÇn ®« thÞ vµ 20 NHTM cæ phÇn n«ng th«n), ®Õn nay chØ cßn 36 ng©n hµng (21 NHTM cæ phÇn ®« thÞ vµ 15 NHTM cæ phÇn n«ng th«n) víi 33/36 ng©n hµng héi ®ñ vèn ®iÒu lÖ theo quy ®Þnh. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ ë chç c¸c ng©n hµng nµy còng ch­a cã ®ñ vèn ®iÒu lÖ vµ t×nh h×nh nî qu¸ h¹n vÉn cßn nghiªm träng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c ng©n hµng ch­a cè g¾ng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó t¨ng vèn tù cã, qu¸ tr«ng chê vµo sù trî cÊp vèn cña ChÝnh phñ trong khi vèn Ng©n s¸ch th× cã h¹n, thËm chÝ kh«ng ®ñ ®Ó cÊp cho c¸c NHTM quèc doanh. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn bµn luËn ch¾c h¼n cßn nhiÒu, nh÷ng néi dung nªu trong ®Ò tµi tuy ch­a nãi hÕt ®­îc vÊn ®Ò nh­ng còng gãp mét phÇn nghiªn cøu ®Ó ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng, gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng c¶i c¸ch mét c¸ch cã hiÖu qu¶, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho c¸c NHTM ViÖt Nam tr­íc xu thÕ héi nhËp m¹nh mÏ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ - ng©n hµng vµo nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû 21. ._.