Dạy học theo chủ đề và sự vận dụng nó vào giảng dạy phần kiến thức `Các định luật bảo toàn` vật lí lớp 10 THPT với sự hỗ trợ của Công nghệ thông tin

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM TP. HOÀ CHÍ MINH TRAÀN VAÊN HÖÕU DAÏY HOÏC THEO CHUÛ ÑEÀ VAØ SÖÏ VAÄN DUÏNG NOÙ VAØO GIAÛNG DAÏY PHAÀN KIEÁN THÖÙC “CAÙC ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN” VAÄT LÍ LÔÙP 10 THPT VÔÙI SÖÏ HOÃ TRÔÏ CUÛA COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN Chuyeân ngaønh: Lyù luaän vaø phöông phaùp daïy hoïc moân Vaät lí Maõ soá: 60.14.10 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ GIAÙO DUÏC HOÏC Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: TS. LEÂ THÒ THANH THAÛO THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH - NAÊM 2005 LÔØI CAÛM ÔN Lôøi ñaàu tieân taùc giaû xin chaân thaønh caûm ôn saâu saéc ñeán TS. Leâ Thò Thanh Thaûo ñaõ taän tình höôùng daãn taùc giaû hoaøn thaønh luaän vaên. Taùc giaû chaân thaønh caûm ôn caùc thaày, coâ khoa Vaät Lyù vaø phoøng Khoa hoïc coâng ngheä – Sau ñaïi hoïc tröôøng Ñaïi hoïc sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ taän tình giaûng daïy vaø truyeàn ñaït nhieàu kieán thöùc môùi, giuùp taùc giaû laøm quen daàn vôùi vieäc nghieân cöùu khoa hoïc. Taùc giaû chaân thaønh caûm ôn caùc thaày, coâ phaûn bieän ñaõ nhaän xeùt vaø söûa chöõa nhöõng thieáu soùt ñeå luaän vaên hoaøn chænh hôn. Taùc giaû chaân thaønh caûm ôn Ban Giaùm Hieäu tröôøng THPT Haøm Thuaän Nam, thuoäc tænh Bình Thuaän, nôi taùc giaû ñang coâng taùc, tröôøng THPT Phan Boäi Chaâu, nôi taùc giaû tieán haønh thöïc nghieäm sö phaïm. Cuoái cuøng taùc giaû xin baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi gia ñình ñaõ taïo moïi ñieàu kieän thuaän lôïi, baïn beø, ñoàng nghieäp ñaõ ñoäng vieân, goùp yù ñeå taùc giaû hoaøn thaønh luaän vaên naøy. Danh muïc caùc chöõ vieát taét trong luaän vaên CNTT : Coâng ngheä thoâng tin. CNTT-TT : Coâng ngheä thoâng tin - truyeàn thoâng. CQ : Caâu hoûi noäi dung. (Content Questions) EQ : Caâu hoûi khaùi quaùt. (Essential Questions). GV : Giaùo vieân. KHBG : Keá hoaïch baøi giaûng. KT-ÑG : Kieåm tra ñaùnh giaù. KHKT : Khoa hoïc kyõ thuaät. KHCN : Khoa hoïc coâng ngheä. HS : Hoïc sinh. MVT : Maùy vi tính PBL : Daïy hoïc theo döï aùn (Project Based Learning). PL : Phuï luïc PPGD : Phöông phaùp giaûng daïy. TG : Theá giôùi. THCS : Trung hoïc cô sôû. THPT : Trung hoïc phoå thoâng. SGK : Saùch giaùo khoa. UQ : Caâu hoûi baøi hoïc (Unit Questions). Xtr-i : Xem trang i trong luaän vaên. Xtr-CD : Xem treân ñóa CD keøm theo. MÔÛ ÑAÀU I. Lí do choïn ñeà taøi Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, theá giôùi ñang böôùc vaøo moät kyû nguyeân môùi vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa khoa hoïc kyõ thuaät hieän ñaïi maø nhöõng thaønh töïu cuûa noù gaàn nhö ñöôïc aùp duïng ngay laäp töùc vaøo taát caû caùc lónh vöïc, laø ñoäng löïc thuùc ñaåy söï phaùt trieån maïnh meõ veà moïi maët ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi vaø taïo ra nhöõng chuyeån bieán cô baûn trong neàn saûn xuaát hieän ñaïi. Ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhöõng chuyeån bieán maïnh meõ ñoù, ngöôøi lao ñoäng khoâng nhöõng phaûi coù trình ñoä vaên hoùa, chuyeân moân nghieäp vuï nhaát ñònh coøn phaûi coù tính ñoäc laäp, töï chuû, naêng ñoäng, saùng taïo, coù naêng löïc giaûi quyeát vaán ñeà thöïc tieãn, coù khaû naêng ñaøo taïo vaø töï ñaøo taïo ñeå khoâng ngöøng phaùt trieån vaø ñaùp öùng nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi vaø saûn xuaát. Thöïc tieãn ñoù ñaët ra cho neàn giaùo duïc cuûa moãi quoác gia phaûi khoâng ngöøng ñoåi môùi caû veà noâïi dung cuõng nhö phöông phaùp giaùo duïc vaø ñaøo taïo con ngöôøi. Ñònh höôùng ñoåi môùi noäi dung, chöông trình vaø phöông phaùp daïy hoïc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong Nghò quyeát Trung öông khoùa VII (01 – 1993), Nghò quyeát Trung öông 2 khoùa VIII (12 - 1996), ñöôïc theå cheá hoùa trong luaät giaùo duïc (12 - 1998), ñöôïc cuï theå hoùa trong caùc chæ thò cuûa Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, ñaëc bieät laø chæ thò 15 (4 – 1999) vaø ñöôïc vaïch roõ trong chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc ñeán naêm 2010 (1999). Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc ñeán naêm 2010 ñaõ xaùc ñònh, ñeå phaùt trieån giaùo duïc thì: “ñoåi môùi chöông trình giaùo duïc, phaùt trieån ñoäi nguõ giaùo vieân laø troïng taâm” hay “… noäi dung, chöông trình caàn ñöôïc ñoåi môùi theo höôùng chuaån hoùa, hieän ñaïi hoùa, tieáp caän vôùi trình ñoä chöông trình cuûa caùc khu vöïc vaø treân theá giôùi, ñoàng thôøi thích öùng vôùi nguoàn nhaân löïc cho caùc lónh vöïc kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc, … . Nhanh choùng aùp duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo giaùo duïc ñeå ñoåi môùi phöông phaùp giaùo duïc vaø quaûn lyù”. Luaät giaùo duïc, ñieàu 24.2 ñaõ ghi: “phöông phaùp giaùo duïc phoå thoâng phaûi phaùt huy tính tích cöïc, töï giaùc, chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh; phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng lôùp hoïc, moân hoïc; boài döôõng phöông phaùp töï hoïc, reøn luyeän kó naêng vaän duïng vaøo thöïc tieãn, taùc ñoäng ñeán tình caûm, ñem laïi nieàm vui, höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh” … Ñeå vieäc ñoåi môùi dieãn ra moät caùch ñoàng boä, trieät ñeå, tieáp caän ñöôïc vôùi neàn giaùo duïc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi caàn ñoåi môùi saâu saéc töø muïc tieâu, noäi dung chöông trình, phöông phaùp giaûng daïy vaø phöông tieän kieåm tra ñaùnh giaù. Trong ñoù vieäc xaùc ñònh muïc tieâu giöõ vai troø chuû ñaïo, töø ñoù coù cô sôû ñeå xaùc ñònh noäi dung, phöông phaùp, phöông tieän daïy hoïc moät caùch hôïp lí. Noäi dung kieán thöùc caàn trang bò cho HS phaûi naèm trong moät caáu truùc chaët cheõ, gaén kieán thöùc giaùo duïc vôùi thöïc tieãn cuoäc soáng haøng ngaøy vaø ñaëc bieät heä thoáng kieán thöùc naøy phaûi hoã trôï cho GV vaän duïng ñöôïc caùc phöông phaùp daïy hoïc hieän ñaïi cuõng nhö öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi vaøo daïy hoïc. Treân theá giôùi, theo ñaùnh giaù cuûa UNESCO, vieäc ñoåi môùi noäi dung chöông trình vaø caùch tieáp caän noäi dung chöông trình daïy hoïc ôû nhieàu quoác gia ñang coù xu höôùng tích hôïp theo chuû ñeà hoïc taäp vaø caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà cuøng vôùi söï tích hôïp coâng ngheä vaøo daïy hoïc ñang ñöôïc quan taâm, chuù troïng moät caùch ñaëc bieät. Ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc baèng coâng ngheä thoâng tin (CNTT) laø moät chöông trình lôùn ñöôïc UNESCO chính thöùc döa ra thaønh chöông trình haønh ñoäng tröôùc ngöôõng cöûa cuûa theá kyû XXI. UNESCO ñaõ döï ñoaùn raèng seõ coù söï thay ñoåi moät caùch caên baûn neàn giaùo duïc treân theá giôùi ôû ñaàu theá kyû XXI do aûnh höôûng cuûa CNTT. ÔÛ nöôùc ta, maëc duø ñaõ coù nhöõng chieán löôïc ñoåi môùi veà muïc tieâu, chöông trình, noäi dung cuõng nhö ñònh höôùng ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy nhö treân. Cuï theå, gaàn ñaây nhaát, chuùng ta ñaõ trieån khai bieân soaïn vaø thöû nghieäm chöông trình SGK môùi. Nhöng qua toång keát, beân caïnh moät soá öu ñieåm, vieäc ñoåi môùi vaãn ñöôïc ñaùnh giaù laø chöa ñoàng boä, neân vieäc thöïc hieän muïc tieâu giaùo duïc ñaët ra vaãn coøn gaëp nhöõng khoù khaên haïn cheá. Moät vaøi trong soá nhöõng khoù khaên vaãn ñöôïc quan taâm vaø baøn luaän nhieàu nhaát laø söï maâu thuaãn giöõa muïc tieâu ñaøo taïo vôùi noäi dung chöông trình ñaøo taïo; giöõa phöông phaùp giaûng daïy vôùi chöông trình SGK; giöõa muïc tieâu, noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy vôùi neàn taûng kieán thöùc cuûa ngöôøi hoïc vaø phöông tieän kieåm tra ñaùnh giaù, … Khi tìm hieåu caáu truùc, noäi dung kieán thöùc vaø thöïc traïng daïy hoïc phaàn kieán thöùc caùc ñònh luaät baûo toaøn ôû lôùp 10 THPT hieän nay, chuùng toâi nhaän thaáy khi daïy phaàn kieán thöùc naøy, caû GV vaø HS ñeàu gaëp phaûi nhöõng khoù khaên veà maët noäi dung kieán thöùc, veà logic hình thaønh cuõng nhö phöông phaùp tieáp caän töøng ñôn vò kieán thöùc, do ñoù daãn ñeán chaát löôïng vaø hieäu quaû daïy hoïc phaàn kieán thöùc naøy chöa cao. Vôùi xu theá xaõ hoäi vaø thöïc tieãn ñaët ra nhö treân, cuøng vôùi söï mong muoán naâng cao chaát löôïng daïy hoïc phaàn kieán thöùc naøy, chuùng toâi choïn vaán ñeà nghieân cöùu laø: “DAÏY HOÏC THEO CHUÛ ÑEÀ VAØ SÖÏ VAÄN DUÏNG NOÙ VAØO GIAÛNG DAÏY PHAÀN KIEÁN THÖÙC “CAÙC ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN” VAÄT LÍ LÔÙP 10 THPT VÔÙI SÖÏ HOÃ TRÔÏ CUÛA COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN”. II. Muïc ñích nghieân cöùu Nghieân cöùu vaän duïng quan ñieåm tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT vaøo daïy hoïc nhaèm tích cöïc hoùa hoaït ñoäng cuûa HS, töø ñoù naâng cao hieäu quaû daïy hoïc. III. Ñoái töôïng vaø khaùch theå nghieân cöùu 1. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Ñoái töôïng nghieân cöùu bao goàm: - Muïc tieâu giaùo duïc caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân. - Noäi dung chöông trình Vaät lí THPT. - Phöông phaùp giaûng daïy vaät lí. - Phöông tieän daïy hoïc vaät lí ôû tröôøng phoå thoâng, - Moät soá phaàn meàm tin hoïc hoã trôï trong daïy hoïc. 2. Khaùch theå nghieân cöùu: Khaùch theå nghieân cöùu laø Lyù luaän daïy hoïc Vaät lí ôû tröôøng THPT. 3. Phaïm vi nghieân cöùu: Nghieân cöùu xaây döïng taøi nguyeân hoã trôï cho vieäc giaûng daïy vaø thieát keá tieán trình daïy hoïc phaàn kieán thöùc caùc ñònh luaät baûo toaøn trong chöông trình vaät lí 10 THPT theo quan ñieåm tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT. Khaû naêng öùng duïng cuûa ñeà taøi vaøo giaûng daïy vaät lí ôû caùc tröôøng THPT. III. Nhieäm vuï nghieân cöùu: - Tìm hieåu söï thay ñoåi muïc tieâu daïy hoïc caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân ôû tröôøng phoå thoâng. - Nghieân cöùu cô sôû lí luaän cuûa caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà. - Nghieân cöùu cô sôû lí luaän cuûa vieäc söû duïng CNTT trong daïy hoïc vaät lí. - Tìm hieåu thöïc teá cuûa vieäc giaûng daïy phaàn kieán thöùc veà caùc ñònh luaät baûo toaøn ôû tröôøng THPT. - Nghieân cöùu xaây döïng website hoã trôï cho vieäc giaûng daïy phaàn kieán thöùc veà caùc ñònh luaät baûo toaøn. - Nghieân cöùu thieát keá chuû ñeà hoïc taäp phaàn kieán thöùc veà caùc ñònh luaät baûo toaøn treân tinh thaàn cuûa caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT. - Nghieân cöùu hieäu quaû sö phaïm cuûa vieäc vaän duïng caùch tieáp caän daïy hoïc môùi, treân ñoái töôïng HS THPT. IV. Phöông phaùp nghieân cöùu: 1. Nghieân cöùu lyù thuyeát: - Nghieân cöùu caùc vaên kieän cuûa Ñaûng. - Nghieân cöùu caùc taøi lieäu veà giaùo duïc hoïc vaø phöông phaùp giaûng daïy vaät lí, caùc phöông phaùp tieáp caän daïy hoïc hieän ñaïi treân theá giôùi. - Nghieân cöùu caùc taøi lieäu höôùng daãn söû duïng coâng ngheä trong daïy hoïc; caùc taøi lieäu lieân quan ñeán söû duïng moät soá phaàn meàm thieát keá web, khai thaùc Internet. 2. Ñieàu tra: - Nghieân cöùu, ñieàu tra yù kieán cuûa GV veà khaû naêng vaän duïng caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT vaøo daïy hoïc trong tröôøng THPT trong töông lai. 3. Nghieân cöùu thöïc nghieäm: - Nghieân cöùu söû duïng maùy tính vaø moät soá thieát bò ngoaïi vi, caùch quaûn lyù vieäc hoïc cuûa HS trong phoøng maùy tính noái maïng. - Khai thaùc caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán chuû ñeà hoïc taäp töø Internet, töø caùc ñoàng nghieäp. - Thieát keá Website hoã trôï daïy hoïc. - Thieát keá tieán trình daïy hoïc. - Choïn maãu vaø daïy thöïc nghieäm ôû tröôøng THPT. 4. Thoáng keâ toaùn hoïc: Söû duïng phöông phaùp thoáng keâ toaùn hoïc ñeå trình baøy keát quaû thöïc nghieäm sö phaïm vaø kieåm ñònh giaû thuyeát thoáng keâ veà söï khaùc bieät trong keát quaû hoïc taäp cuûa hai nhoùm ñoái chöùng vaø thöïc nghieäm. Caáu truùc cuûa luaän vaên: Luaän vaên ñöôïc caáu truùc nhö sau: PHAÀN MÔÛ ÑAÀU. PHAÀN NOÄI DUNG. Chöông 1: Nhöõng cô sôû lyù luaän cuûa caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT. Chöông 2: Thieát keá caùc baøi hoïc theo quan ñieåm tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT. Chöông 3: Thöïc nghieäm sö phaïm. PHAÀN KEÁT LUAÄN. PHAÀN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO. PHAÀN PHUÏ LUÏC. Trong ñoù: Phaàn môû ñaàu coù 5 trang. Phaàn noäi dung coù 115 trang. Phaàn keát luaän coù 3 trang. Phaàn phuï luïc coù 9 trang. Luaän vaên coù söû duïng 55 taøi lieäu tham khaûo. NOÄI DUNG CHÖÔNG 1: NHÖÕNG CÔ SÔÛ CUÛA CAÙCH TIEÁP CAÄN DAÏY HOÏC THEO CHUÛ ÑEÀ VÔÙI SÖÏ HOÃ TRÔÏ CUÛA COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN 1.1. SÖÏ THAY ÑOÅI CAÙCH TIEÁP CAÄN MUÏC TIEÂU GIAÛNG DAÏY CAÙC MOÂN KHOA HOÏC VEÀ TÖÏ NHIEÂN TRONG NHAØ TRÖÔØNG. 1.1.1. Muïc tieâu giaùo duïc caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân töø nhöõng naêm 80 trôû veà tröôùc. Nhìn chung, muïc tieâu giaùo duïc phoå thoâng cuûa Vieät Nam giai ñoaïn naøy döïa treân muïc tieâu giaùo duïc phoå thoâng cuûa Lieân Xoâ (cuõ). Cuï theå, muïc tieâu toång quaùt laø: ñaøo taïo con ngöôøi phaùt trieån toaøn dieän: ñöùc, trí, theå, mó, “… coù trình ñoä vaên hoùa ngaøy caøng cao, naém ñöôïc nhöõng hieåu bieát caàn thieát veà khoa hoïc kó thuaät, vaø aùp duïng nhöõng hieåu bieát ñoù vaøo xaây döïng neàn vaên hoùa, khoa hoïc vaø kó thuaät tieân tieán, thieát thöïc phuïc vuï söï nghieäp caùch maïng XHCN, naâng cao khoâng ngöøng ñôøi soáng vaät chaát vaø vaên hoùa cuûa nhaân daân ta”. [23] Cuï theå hoùa muïc tieâu ñoù, muïc tieâu cuï theå cuûa caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân noùi chung vaø moân Vaät lí noùi rieâng ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua caùc nhieäm vuï: Truyeàn thuï cho HS heä kieán thöùc veà khoa hoïc töï nhieân, nhaèm giuùp ngöôøi hoïc coù moät böùc tranh chaân thöïc veà theá giôùi töï nhieân; trang bò heä thoáng kieán thöùc veà caùc phöông phaùp nhaän thöùc theá giôùi vaø phöông phaùp tö duy. Vôùi moân Vaät lí: truyeàn thuï cho HS heä thoáng kieán thöùc phoå thoâng, cô baûn, coù heä thoáng veà cô, nhieät, ñieän, quang, nguyeân töû vaø vaät lí haït nhaân [14]. Ñaëc bieät chuù troïng xaây döïng caùc khaùi nieäm chuû choát, cho raèng: “Naém vöõng caùc khaùi nieäm coù nghóa laø naém vöõng toaøn boä taäp hôïp nhöõng tri thöùc veà caùc söï vaät maø khaùi nieäm ñaõ cho coù quan heä vôùi chuùng” [23]. Phaùt trieån tö duy cuûa HS trong vieäc thu nhaän kieán thöùc vaø vaän duïng kieán thöùc moät caùch saùng taïo, boài döôõng cho HS coù phöông phaùp hoïc taäp, phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc, boài döôõng loøng ham thích nghieân cöùu khoa hoïc, trí toø moø, oùc saùng taïo, yù thöùc tích cöïc, goùp phaàn vaøo coâng cuoäc caùch maïng kyõ thuaät trong quaù trình hoïc taäp vaø chuaån bò ra thöïc teá, coù khaû naêng töï laäp trong hoïc taäp vaø lao ñoäng saûn xuaát.[14]. Goùp phaàn xaây döïng theá giôùi quan duy vaät bieän chöùng cho HS, laøm cho hoï hieåu theá giôùi töï nhieân laø vaät chaát, vaät chaát luoân ôû traïng thaùi vaän ñoäng vaø vaän ñoäng theo quy luaät. Cuûng coá loøng tin khoa hoïc voâ thaàn, ôû khaû naêng con ngöôøi coù theå nhaän bieát ñöôïc caùc quy luaät töï nhieân vaø nhaän bieát ngaøy caøng chính xaùc. Goùp phaàn giaùo duïc loøng yeâu nöôùc, yeâu CNXH, tinh thaàn quoác teá voâ saûn, reøn luyeän nhaân sinh quan chuû nghóa vaø coäng saûn chuû nghóa, töø tính caàn cuø, caån thaän, chính xaùc, cho ñeán tinh thaàn taäp theå, thaùi ñoä lao ñoäng XHCN trong hoïc taäp vaø lao ñoäng. Goùp phaàn giaùo duïc kó thuaät cho HS, laøm cho HS naém ñöôïc nhöõng nguyeân lí cô baûn veà caùc quaù trình saûn xuaát cuûa nhöõng ngaønh chuû yeáu. Reøn luyeän cho hoï kó naêng kó xaûo trong vieäc söû duïng nhöõng duïng cuï ño löôøng ñôn giaûn, phöông phaùp thöïc nghieäm khoa hoïc, bieát tieán haønh coâng taùc thöïc haønh coù keá hoaïch vaø bieát xöû lyù caùc soá lieäu thöïc nghieäm. 1.1.2. Muïc tieâu giaùo duïc caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân khoaûng sau nhöõng naêm 90 ñeán nay. Töø khi caûi caùch giaùo duïc cho ñeán nay, muïc tieâu giaùo duïc phoå thoâng ôû Vieät Nam vaãn cô baûn giöõ vöõng quan ñieåm toaøn dieän, chuù troïng caû boán maët ñöùc, trí, theå, myõ nhaèm ñaøo taïo nhöõng ngöôøi lao ñoäng môùi coù khaû naêng xaây döïng vaø baûo veä toå quoác XHCN. Beân caïnh ñoù, nhaán maïnh theâm moät soá ñieåm cho phuø hôïp vôùi tình hình môùi: coi troïng giaùo duïc tö töôûng, chuù troïng, giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc daân toäc, moät maët phaûi hoïc ñeå naém vöõng vaø laøm chuû tri thöùc khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi maø nhaân loaïi ñaõ tích luõy ñöôïc; maët khaùc phaûi coù tö duy saùng taïo, phaùt huy tieàm naêng cuûa daân toäc vaø con ngöôøi Vieät Nam; ngöôøi lao ñoäng môùi vöøa phaûi coù yù thöùc coäng ñoàng, tinh thaàn taäp theå vì söï nghieäp chung hôïp taùc giuùp ñôõ laãn nhau, vöøa phaûi phaùt huy tính tích cöïc caù nhaân, naêng ñoäng, chuû ñoäng, ñem heát taøi naêng, söùc löïc cuûa mình coáng hieán cho ñaát nöôùc [33]. Ñoái vôùi caùc moân khoa hoïc töï nhieân noùi chung vaø boä moân Vaät lí noùi rieâng, muïc tieâu daïy hoïc höôùng tôùi: Veà kieán thöùc: Trang bò cho HS heä thoáng kieán thöùc phoå thoâng, cô baûn, hieän ñaïi, bao goàm: caùc khaùi nieäm vaät lí; caùc ñònh luaät, nguyeân lyù vaät lí; nhöõng neùt chính cuûa caùc thuyeát vaät lí, phöông phaùp thöïc nghieäm vaø phöông phaùp moâ hình hoùa trong vaät lí; nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa vaät lí trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. Veà kó naêng: chuù troïng reøn luyeän cho HS caùc kó naêng: - Thu löôïm thoâng tin töø quan saùt thöïc teá, thí nghieäm, ñieàu tra, söu taàm taøi lieäu, tìm hieåu treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, khai thaùc maïng internet, … - Caùc kó naêng xöû lí thoâng tin nhö: xaây döïng baûng, bieåu ñoà, veõ ñoà thò, ruùt ra keát luaän baèng suy luaän quy naïp, suy luaän dieãn dòch, khaùi quaùt hoùa, … - Caùc kó naêng truyeàn ñaït thoâng tin: thaûo luaän khoa hoïc, baùo caùo vieát, … - Kó naêng vaän duïng kieán thöùc ñeå giaûi thích hieän töôïng. - Giaûi baøi taäp vaät lí phoå thoâng. - Khaû naêng ñeà xuaát khoa hoïc vaø thí nghieäm kieåm tra. Veà tình caûm, thaùi ñoä, taùc phong, caàn boài döôõng: - Söï höùng thuù hoïc taäp, loøng yeâu thích khoa hoïc. - Taùc phong laøm vieäc khoa hoïc, caån thaän, tæ mæ. - Tính trung thöïc trong khoa hoïc. - Tinh thaàn hôïp taùc trong hoïc taäp vaø nghieân cöùu. Coù theå noùi, muïc tieâu giaùo duïc caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân ôû nöôùc ta, theo thôøi gian, ñaõ thay ñoåi theo höôùng tích cöïc. Tuy nhieân, caùch tieáp caän muïc tieâu giaùo duïc cuûa Vieät nam hieän nay vaãn laø caùch tieáp caän muïc tieâu giaùo duïc kieåu truyeàn thoáng. Thaät vaäy. Trong lòch söû phaùt trieån caùc caùch tieáp caän muïc tieâu giaùo duïc thì caùch tieáp caän muïc tieâu theo quan ñieåm cuûa nhoùm Bloom ñöôïc goïi laø caùch tieáp caän truyeàn thoáng (muïc tieâu giaùo duïc xaùc laäp trong ba lónh vöïc: nhaän thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä), trong ñoù quy ñònh cuï theå nhöõng yeâu caàu trong lónh vöïc nhaän thöùc (veà kieán thöùc, trình ñoä naém vöõng kieán thöùc); caùc kyõ naêng cô baûn vaø trình ñoä hoaøn thieän töøng kyõ naêng.... vaø ñieàu quan troïng laø caùc muïc tieâu coù theå cuï theå hoùa thaønh nhöõng tieâu chí ñaùnh giaù chung cho pheùp ño löôøng – ñaùnh giaù thaønh quaû hoïc taäp cuûa töøng hoïc sinh. Muïc tieâu kieåu truyeàn thoáng theå hieän söï chôø ñôïi keát quaû hoïc taäp ôû taát caû hoïc sinh, duø coù söï khaùc bieät caù nhaân nhö theá naøo ñeàu ñaït tôùi moät chuaån möïc nhaát ñònh sau moät khoùa hoïc naøo ñoù. ÔÛ thôøi ñieåm ra ñôøi, caùch tieáp caän muïc tieâu naøy ñaõ ngay laäp töùc mang ñeán cuoäc caùch maïng thöïc söï trong giaùo duïc, ñaåy nhanh söï phaùt trieån giaùo duïc ôû nhieàu quoác gia trong caùc thaäp nieân sau ñoù (töø nhöõng naêm 50 cuûa theá kyû XX vaø vaãn coøn phoå bieán ôû nhieàu quoác gia cho ñeán ngaøy nay). Beân caïnh nhöõng öu vieät khoâng theå phuû nhaän cuûa caùch tieáp caän muïc tieâu giaùo duïc naøy thì ñoàng thôøi noù cuõng theå hieän nhöõng haïn cheá lôùn: Ñoù laø giaùo duïc taïo caùc saûn phaåm giaùo duïc (nhaân caùch) khuoân ñuùc, noù khoâng quan taâm tôùi söï phong phuù, ña daïng voán coù cuûa nhaân caùch caù nhaân, cuõng coù nghóa laø khoâng quan taâm ñeán söï khaùc bieät, phong phuù, ña daïng cuûa phong caùch hoïc taäp, phong caùch tö duy...., cuõng coù nghóa laø khoâng quan taâm ñeán ñònh höôùng töông lai, ngheà nghieäp khaùc nhau cuûa ngöôøi hoïc. Muïc tieâu giaùo duïc caùc moân hoïc ôû tröôøng phoå thoâng Vieät Nam laàn ñaàu tieân ñöôïc chính thöùc hoùa trong vaên baûn cuûa ngaønh giaùo duïc laø muïc tieâu cuûa laàn phaân ban naøy. Ñieàu deã nhaän ra laø noù vaãn ñöôïc thieát laäp theo caùch tieáp caän muïc tieâu truyeàn thoáng. Chuùng ta seõ ñoái chieáu vaø so saùnh caùch tieáp caän muïc tieâu DH caùc moân khoa hoïc (veà töï nhieân) hieän nay ôû nöôùc ta vôùi caùch tieáp caän muïc tieâu DH hieän ñaïi treân TG ôû phaàn tieáp theo ñeå laøm saùng toû hôn ñieàu naøy. 1.1.3. Hieän traïng moâ hình daïy hoïc vaät lyù ôû nöôùc ta. ÔÛ Vieät Nam do muïc tieâu giaùo duïc caùc moân hoïc ôû tröôøng phoå thoâng khoâng ñöôïc chính thöùc hoùa baèng vaên baûn quaûn lyù giaùo duïc caùc caáp trong moät thôøi gian daøi neân duø chuùng coù ñöôïc xaùc laäp ôû phöông dieän nghieân cöùu vaø ñaøo taïo giaùo vieân chaêng nöõa cuõng vaãn khoâng trôû thaønh yeáu toá baét buoäc phaûi thöïc hieän trong thöïc tieãn. Trong thöïc tieãn giaùo duïc phoå thoâng muïc tieâu giaùo duïc ñích thöïc cuûa caùc moân hoïc ñaõ bò chi phoái trieät ñeå bôûi noäi dung, caùch thöùc thi cöû nhieàu chuïc naêm qua (chæ quan taâm ñeán dung löôïng vaø möùc ñoä ñoàng hoùa kieán thöùc, vieäc vaän duïng kieán thöùc chuû yeáu ñöôïc quy veà caùc kyõ naêng giaûi caùc baøi taäp vaät lyù maø cuøng vôùi thôøi gian chuùng ñaõ ngaøy caøng bieán thaùi thaønh nhöõng baøi toaùn vaät lyù laét leùo, ñaùnh ñoá, xa rôøi thöïc tieãn, nhöng laïi caàn nhieàu thuû thuaät, caàn thôøi gian khoå luyeän). Chính noäi dung, caùch thöùc thi cöû naøy ñaõ ñöa ñeán moät kieåu “daïy hoïc truyeàn thoáng tieâu cöïc” phoå bieán hieän nay höôùng tôùi caùc muïc tieâu thi cöû leäch laïc nhö theá. Trong kieåu daïy hoïc tieâu cöïc naøy ngöôøi giaùo vieân thaáy raèng khoâng caàn thieát phaûi söû duïng phöông tieän, ñoà duøng daïy hoïc, khoâng caàn phaûi quan taâm, chuù yù dieãn bieán taâm lyù, ñeán söï phaùt trieån cuûa hoïc sinh (maëc duø hoï ñaõ ñöôïc chuaån bò veà hieåu bieát vaø trang bò nhöõng kyõ naêng nhaát ñònh trong quaù trình ñaøo taïo), maø chæ caàn truyeàn thuï baûn thaân kieán thöùc vaø yeâu caàu hoïc sinh ghi nhôù kieán thöùc vaø luyeän taäp cho hoï giaûi baøi taäp vaät lyù, laø caùc noäi dung thöôøng coù trong caùc kyø thi. Khoâng chæ rieâng vieäc daïy hoïc maø moïi taùc ñoäng giaùo duïc trong nhaø tröôøng phoå thoâng ñeàu bò chi phoái bôûi muïc tieâu thi cöû, ñaùnh giaù. Trong kieåu daïy hoïc naøy caùc phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng voán coù nhieàu öu ñieåm trôû thaønh caùc phöông phaùp daïy hoïc tieâu cöïc, ôû ñoù ngöôøi giaùo vieân laø trung taâm, laø ñoäc toân trong quaù trình daïy hoïc, dieãn bieán treân lôùp hoïc phoå bieán trong thöïc teá chæ coøn laø thaày thuyeát trình hay ñoïc, troø nghe vaø ghi cheùp, nhôù vaø laëp laïi, phöông tieän daïy hoïc chæ coøn laø phaán baûng, thí nghieäm vaät lyù trôû thaønh xa xæ vaø chæ ñöôïc söû duïng trong caùc kyø thi giaùo vieân daïy gioûi caùc caáp... Coù theå noùi moâ hình daïy hoïc truyeàn thoáng tieâu cöïc laø khoâng coù muïc tieâu hay laáy noäi dung daïy hoïc laøm muïc tieâu cuõng vaäy (caùch tieáp caän noäi dung cuõng ñaõ coù trong lòch söû phaùt trieån giaùo duïc, phoå bieán ñeán nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû XX, ngaøy nay ñöôïc coi laø caùch tieáp caän chöông trình hoïc laïc haäu nhaát). 1.1.4. Caùch tieáp caän muïc tieâu DH theo höôùng hieän ñaïi: Nhöõng haïn cheá cuûa caùch tieáp caän truyeàn thoáng thuùc ñaåy söï ra ñôøi gaàn nhö cuøng moät giai ñoaïn ôû thaäp nieân 60, 70 moät caùch tieáp caän muïc tieâu giaùo duïc mang tính nhaân vaên gaàn nhö traùi ngöôïc laïi, ñoù laø caùch tieáp caän chuû tröông coi troïng nhu caàu caù nhaân, coá gaéng laøm cho muïc tieâu, noäi dung hoïc taäp thích hôïp vôùi ngöôøi hoïc, coi ngöôøi hoïc laø trung taâm cuûa quaù trình daïy hoïc, coi troïng höùng thuù vaø söï choïn löïa cuûa ngöôøi hoïc. Caùch tieáp caän naøy döïa treân nguyeân taéc coi muïc tieâu giaùo duïc laø söï hieän thöïc hoùa söï tröôûng thaønh hoaëc khaû naêng cuûa ngöôøi hoïc. Tuy nhieân, giaùo duïc thôøi kyø naøo cuõng laø taùc ñoäng treân bình dieän toaøn xaõ hoäi, giaùo duïc beân caïnh söï caàn thieát thoûa maõn nhu caàu hoïc taäp vaø phaùt trieån caù nhaân, taïo ñieàu kieän cho söï phaùt trieån nhaân caùch ña daïng cuûa caùc nhaân thì giaùo duïc coøn coù nhieäm vuï lôùn lao laø giaùo duïc – ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc coù chaát löôïng phuïc vuï cho ñònh höôùng phaùt trieån cuûa quoác gia. Caùch tieáp caän truyeàn thoáng – nhaân vaên (hay caùch tieáp caän hieän ñaïi, tieáp caän phaùt trieån, tieáp caän quaù trình) thöïc chaát laø söï dung hoøa caàn thieát hai quan ñieåm treân nhaèm laøm cho giaùo duïc khoâng chæ ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån xaõ hoäi maø coøn laøm cho ngöôøi hoïc tìm thaáy söï thoûa maõn nhu caàu hoïc taäp vaø coù cô hoäi phaùt trieån caù nhaân. Caùc xu höôùng ñoåi môùi giaùo duïc phoå thoâng (vaø caû caùc baäc hoïc cao hôn) cuûa nhieàu quoác gia hieän nay ñoàng tình vôùi caùch tieáp caän muïc tieâu naøy. Chuùng ta haõy xem vaø so saùnh moät soá muïc tieâu giaùo duïc (MTGD) khoa hoïc hieän nay qua Baûng 1 döôùi ñaây: BAÛNG 1: MTGD MOÂN HOÏC VAÄT LYÙ CUÛA VN HIEÄN NAY MTGD KHOA HOÏC ÔÛ NHIEÀU NÖÔÙC MTGD THIEÂN NIEÂN KYÛ CUÛA UNESCO + Ban töï nhieân: - Muïc tieâu kieán thöùc: a) Nhöõng khaùi nieäm töông ñoái chính xaùc veà söï vaät, hieän töôïng, quaù trình vaät lyù thöôøng gaëp b) Nhöõng ñònh luaät, nguyeân lyù vaät lyù quan troïng nhaát c) Nhöõng neùt chính cuûa caùc thuyeát vaät lyù d) Nhöõng hieåu bieát caàn thieát veà phöông phaùp thöïc nghieäm, phöông phaùp moâ hình e) Nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa nhöõng öùng duïng quan troïng cuûa vaät lyù trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. - Muïc tieâu kyõ naêng: a) Thu thaäp thoâng tin töø quan saùt, thí nghieäm vaät lyù, töø taøi lieäu vaø caùc nguoàn thoâng tin ñaïi chuùng…, b) Xöû lyù thoâng tin veà vaät lyù (xaây döïng bieåu ñoà, veõ ñoà thò, suy luaän, khaùi quaùt hoùa…), c) Truyeàn ñaït thoâng tin veà vaät lyù;…. d) Giaûi thích caùc hieän töôïng vaät lyù, e) Caùc kyõ naêng thöïc haønh vaät lyù (söû duïng duïng cuï ño, ño ñaïc, laép raùp thí nghieäm… f) Ñeà xuaát caùc döï ñoaùn khoa hoïc, caùc phöông aùn thí nghieäm… - Muïc tieâu thaùi ñoä: Söï höùng thuù hoïc taäp moân hoïc vaät lyù, coù loøng Muïc tieâu nhaän thöùc: Phaùt trieån kieán thöùc khoa hoïc: Coù thay ñoåi lôùn laø: a) Coi troïng vieäc laøm theá naøo tieáp caän vaø söû duïng thoâng tin hôn vieäc hieåu bieát moät soá löôïng nhaát ñònh caùc khaùi nieäm khoa hoïc chuû choát. b) Noäi dung kieán thöùc khoâng quan troïng baèng kyõ naêng tieán trình khoa hoïc vaø söï hieåu bieát veà tieán trình khoa hoïc. Muïc tieâu kyõ naêng: 1- Phaùt trieån tö duy lyù trí. 2- Tieán trình khoa hoïc vaø caùc kyõ naêng tieán trình khoa hoïc: a) Quan saùt, b) Laøm vieäc vôùi thoâng tin: - khai thaùc thoâng tin, - so saùnh thoâng tin, - phaân loaïi thoâng tin, - saép xeáp thoâng tin, - lieân heä…. c) Suy luaän d) AÙp duïng Muïc tieâu thaùi ñoä: Phaùt huy thaùi ñoä tích cöïc Muïc tieâu nhaän thöùc: Hoïc ñeå bieát Thu thaäp thoâng tin chuaån hoùa thaønh kieán thöùc. Nhaán maïnh taïo laäp tri thöùc nhö coâng cuï nhaän thöùc vaø tö duy. Tri thöùc vöøa laø phöông tieän vöøa laø muïc ñích Muïc tieâu kyõ naêng Hoïc ñeå laøm - Coi troïng kyõ naêng laøm vieäc (theo nhoùm, saùng kieán, kyõ naêng giaûi quyeát vaán ñeà, oùc ñoäc laäp, pheâ phaùn...) - Kyõ naêng soáng: giao tieáp, hôïp taùc, ñieàu haønh, quaûn lyù - Sau ñoù môùi tôùi caùc kyõ naêng thuaàn tuùy trí tueä. Muïc tieâu thaùi ñoä: Hoïc ñeå chung soáng Hoïc ñeå töï khaúng yeâu thích khoa hoïc, coù taùc phong laøm vieäc khoa hoïc, coù tính trung thöïc khoa hoïc, coù yù thöùc saün saøng aùp duïng hieåu bieát vaät lyù vaøo thöïc teá… + Ban xaõ hoäi: Trong caùc muïc tieâu kieán thöùc cuûa ban töï nhieân thì giaûm nheï (?)ï caùc muïc tieâu b, c, d. Giaûm nheï caùc yeâu caàu veà tính toaùn ñònh löôïng vaø veà lyù thuyeát tröøu töôïng. Trong caùc muïc tieâu kyõ naêng, giaûm nheï (?) caùc yeâu caàu a, b, c, f ñoái vôùi khoa hoïc, ñoù laø nieàm tin, söï say meâ, höùng thuù ñoái vôùi khoa hoïc. ** Muïc tieâu cô baûn cuûa moâ hình daïy hoïc döï aùn: - Phaùt trieån kyõ naêng tö duy (baäc cao: toång hôïp, ñaùnh giaù, pheâ phaùn, saùng taïo). - Phaùt trieån kyõ naêng laøm vieäc vaø kyõ naêng soáng (hôïp taùc, ñöa ra quyeát ñònh, giaûi quyeát vaán ñeà....) ñònh (töï quyeát ñònh, töï chòu traùch nhieäm, töï kieåm soaùt...) So saùnh caùc quan ñieåm veà muïc tieâu treân deã daøng nhaän thaáy: + Muïc tieâu giaùo duïc cuûa moân vaät lyù vaø cuûa nhieàu moân hoïc veà töï nhieân khaùc ôû tröôøng phoå thoâng cuûa Vieät Nam tröôùc ñaây vaø hieän nay, duø laø xaùc laäp cho ban naøo cuõng gaàn nhö chæ höôùng tôùi trang bò kieán thöùc, kyõ naêng... chuû yeáu cho moät loaïi hoaït ñoäng: hoaït ñoäng nghieân cöùu khoa hoïc (vaät lyù), coi troïng phaùt trieån tö duy thuaàn tuùy trí tueä (trang bò kieán thöùc khoa hoïc vaät lyù, caùc phöông phaùp nghieân cöùu vaät lyù, reøn luyeän caùc kyõ naêng caàn thieát ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà trong hoïc taäp vaø nghieân cöùu vaät lyù, phaùt trieån tö duy khoa hoïc vaät lyù...). + Trong khi ñoù muïc tieâu caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân ôû tröôøng phoå thoâng theo xu theá hieän nay ôû cuûa nhieàu nöôùc treân theá giôùi vaø muïc tieâu giaùo duïc raát thuyeát phuïc do toå chöùc giaùo duïc lôùn nhaát haønh tinh (Unesco) ñöa ra laïi coù nhöõng khaùc bieät raát cô baûn vôùi quan nieäm quen thuoäc cuûa chuùng ta, theo ñoù muïc tieâu giaùo duïc caùc moân khoa hoïc laø söï keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc muïc tieâu nhaân vaên, ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp vaø phaùt trieån cuûa caù nhaân, cuûa caùc phong caùch hoïc taäp khaùc nhau vôùi muïc tieâu truyeàn thoáng höôùng tôùi nhöõng noäi dung kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát phuïc vuï cho nhu caàu söï phaùt trieån coù ñònh höôùng nguoàn nhaân löïc cho xaõ hoäi. Theo quan nieäm naøy vieäc daïy caùc moân hoïc khaùc nhau höôùng tôùi nhieàu muïc tieâu chung nhö: - Hieåu bieát veà tieán trình khoa hoïc vaø caùc kyõ naêng tieán trình khoa hoïc (khoâng phaûi laø hieåu hieát veà hoaït ñoäng nghieân cöùu cuûa moãi khoa hoïc, khoâng phaûi laø caùc kyõ ._. naêng caàn thieát cho hoaït ñoäng hoïc taäp vaø nghieân cöùu trong moãi khoa hoïc maø laø tieán trình vaø caùc kyõ naêng caàn thieát coù theå aùp duïng ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà thuoäc caùc lónh vöïc khaùc nhau moät caùch khoa hoïc: - Caùc kyõ naêng tö duy baäc cao: phaân tích, toång hôïp, ñaùnh giaù, - Caùc kyõ naêng soáng vaø laøm vieäc trong xaõ hoäi ñöông ñaïi: giao tieáp, ngoân ngöõ, hôïp taùc, quaûn lyù, toå chöùc. ñieàu haønh, ra quyeát ñònh...). 1.2. SÖÏ ÑOÅI MÔÙI CAÙCH TIEÁP CAÄN MUÏC TIEÂU DAÃN ÑEÁN SÖÏ THAY ÑOÅI CAÙC THAØNH TOÁ COØN LAÏI CUÛA QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC. 1.2.1. Söï khaùc bieät giöõa caùc yeáu toá cuûa caùc moâ hình daïy hoïc: Söï khaùc bieät veà caùch tieáp caän muïc tieâu ñaõ ñöa ñeán söï khaùc bieät ôû haàu heát caùc yeáu toá cuûa caùc moâ hình daïy hoïc. Neáu xeùt caùc moâ hình daïy hoïc döïa treân moät soá yeáu toá: hình thöùc toå chöùc daïy hoïc, thaùi ñoä ngöôøi hoïc, tính chaát quaûn lyù ngöôøi hoïc, cô sôû lyù luaän daïy hoïc, yeáu toá trung taâm cuûa quaù trình daïy hoïc, phöông tieän daïy hoïc, quan heä thaày – troø, quan heä HS – HS, keát quaû chuû yeáu thu ñöôïc, chuùng ta coù theå so saùnh söï khaùc nhau giöõa caùc yeáu toá cuûa moãi moâ hình qua Baûng 2 sau ñaây: BAÛNG 2: II III IV I CAÙC YEÁU TOÁ TIEÁP CAÄN TRUYEÀN THOÁNG TIEÁP CAÄN NHAÂN VAÊN TIEÁP CAÄN HIEÄN ÑAÏI TRUYEÀN THOÁNG TIEÂU CÖÏC (tieáp caän noäi dung) HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC THEO LÔÙP CAÙ NHAÂN NHOÙM MEÀM DEÛO THEO LÔÙP THAÙI ÑOÄ NGÖÔØI HOÏC BÒ BAÉT BUOÄC THEO SÔÛ THÍCH THAM GIA VAØO TOÅ CHÖÙC BÒ BAÉT BUOÄC TÍNH CHAÁT QUAÛN LYÙ BAÛO THUÛ “BUOÂNG THAÛ” TÖÏ DO BAÛO THUÛ CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN DH NHAÁN MAÏNH MOÂN HOÏC ÑEÀ CAO PHÖÔNG PHAÙP NHAÁN MAÏNH QUAÙ TRÌNH NHAÁN MAÏNH MOÂN HOÏC YEÁU TOÁ TRUNG TAÂM GIAÙO VIEÂN LAØ TRUNG TAÂM NGÖÔØI HOÏC LAØ TRUNG TAÂM THAÅM ÑÒNH LAØ TROÏNG TAÂM GIAÙO VIEÂN LAØ TRUNG TAÂM PHÖÔNG TIEÄN DH PHÖÔNG TIEÄN, ÑOÀ DUØNG DH PHÖÔNG TIEÄN NGHE, NHÌN THOÂNG TIN PHAÁN BAÛNG QUAN HEÄ THAÀY – TROØ KYÛ LUAÄT TÖÏ DO TRAÙCH NHIEÄM KYÛ LUAÄT QUAN HEÄ HS – HS CAÏNH TRANH CAÙ NHAÂN HÔÏP TAÙC CAÏNH TRANH KEÁT QUAÛ CHUÛ YEÁU KIEÁN THÖÙC, KYÕ NAÊNG SAÙNG TAÏO PHAÙT TRIEÅN DUNG LÖÔÏNG, MÖÙC ÑOÄ ÑOÀNG HOÙA KIEÁN THÖÙC Neáu xeùt söï khaùc bieät cuûa caùc caùch tieáp caän muïc tieâu trong lòch söû phaùt trieån giaùo duïc ( I → II → III → IV) thoâng qua söï khaùc bieät ôû töøng yeáu toá, deã daøng nhaän thaáy, treân con ñöôøng tieáp caän vôùi moät neàn giaùo duïc hieän ñaïi, chuùng ta coøn moät cöï ly khaù xa, neáu khoâng noùi laø gaàn nhö ñang ôû ñích xuaát phaùt! Moâ hình daïy hoïc chuùng ta hieän coù laø moâ hình daïy hoïc truyeàn thoáng tieâu cöïc (töông öùng vôùi caùch tieáp caän noäi dung), coøn moâ hình maø chuùng ta ñang höôùng tôùi trong ñoåi môùi giaùo duïc phoå thoâng hieän nay laø moâ hình daïy hoïc truyeàn thoáng (taïm goïi laø tích cöïc vì muïc tieâu cuûa noù tích cöïc hôn muïc tieâu maø thöïc tieãn giaùo duïc Vieät Nam ñang theå hieän, nhöng noù vaãn chæ laø caùch tieáp caän muïc tieâu ñaõ coù trong lòch söû giaùo duïc caùch nay hôn nöûa theá kyû). Nhìn chung hai moâ hình naøy khoâng coù söï khaùc bieät ñaùng keå, chuùng gioáng nhau ôû haàu heát caùc yeáu toá chính: 1- Chöông trình, noäi dung hoïc: Thích hôïp nhaát cho caùc kieåu muïc tieâu naøy vaãn laø chöông trình hoïc xaây döïng moät caùch tuaàn töï, chaët cheõ, logic (chöông trình kieåu tuyeán tính) caùc noäi dung tröôùc laø cô sôû ñeå xaây döïng vaø tieáp thu caùc noäi dung sau theo chieàu höôùng vaán ñeà ngaøy caøng ñöôïc môû roäng, ñi saâu. Noäi dung caùc baøi hoïc cuï theå daønh öu tieân cho vieäc xaây döïng kieán thöùc, vì nhö theá cuøng vôùi quaù trình daïy hoïc kieán thöùc môùi hoïc sinh coù theå ñöôïc reøn luyeän tö duy, naém ñöôïc phöông thöùc hoïat ñoäng nhaän thöùc, phöông phaùp nhaän thöùc ... ñoù cuõng laø nhöõng muïc tieâu giaùo duïc cuûa moân hoïc. 2- Phöông tieän hoã trôï ñaéc löïc ñeå daïy hoïc ñaït tôùi caùc muïc tieâu naøy laø phöông tieän, ñoà duøng daïy hoïc, vôùi moân vaät lyù vaø caùc moân khoa hoïc thöïc nghieäm khaùc thì thieát bò, duïng cuï thí nghieäm laø phöông tieän khoâng theå thieáu ñeå phuïc vuï cho vieäc xaây döïng, kieåm chöùng lyù thuyeát. (thay cho daïy chay, hoïc chay hieän nay). 3- Phöông phaùp daïy hoïc: caùc phöông phaùp taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh tham gia tích cöïc, chuû ñoäng vaøo hoaït ñoäng hoïc taäp kieán thöùc môùi, taïo ñieàu kieän cho vieäc truyeàn ñaït kieán thöùc ñeán hoïc sinh hieäu quaû nhaát. Trong moâ hình naøy caùc phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng quen thuoäc vaãn toû ra raát hieäu quaû vaø ñöôïc toân vinh (thuyeát trình, ñaøm thoaïi, tìm toøi, thí nghieäm... thay cho kieåu daïy hoïc ñoäc giaûng cuûa giaùo vieân phoå bieán hieän nay). 4- Hình thöùc toå chöùc daïy hoïc: Theo lôùp vôùi taát caû caùc ñoái töôïng hoïc sinh (vì taát caû hoïc sinh ñeàu phaûi ñaït tôùi caùc tieâu chí ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp chung) 5- Kieåm tra – ñaùnh giaù: Theo caùc tieâu chí ñònh saün ñöôïc cuï theå hoùa töø muïc tieâu moân hoïc thaønh caùc hình thöùc, noäi dung thi cöû chung, coi troïng keát quaû cuoái cuøng. 1.2.2. Xu höôùng ñoåi môùi caùc thaønh toá cuûa quaù trình daïy hoïc theo höôùng tieáp caän hieän ñaïi. Caùc thaønh toá Muïc tieâu, Noäi dung, Phöông phaùp - phöông tieän daïy hoïc, phöông thöùc toå chöùc daïy hoïc vaø caùch thöùc kieåm tra ñaùnh giaù coù quan heä maät thieát, höõu cô vôùi nhau. Söï thay ñoåi cuûa thaønh toá naøy aûnh höôûng moät caùch tröïc tieáp hay giaùn tieáp ñeán caùc thaønh toá khaùc. Ñaëc bieät, khi muïc tieâu GD thay ñoåi, keùo theo söï thay ñoåi moät caùch saâu saéc caùc thaønh toá coøn laïi. Vaäy caùc thaønh toá naøy ñaõ thay ñoåi nhö theá naøo? Veà noäi dung: Muïc tieâu GD cuûa nöôùc ta tröôùc ñaây luoân ñaët yeáu toá haøng ñaàu laø xaây döïng moät heä thoáng caùc khaùi nieäm chuû choát sao cho chaët cheõ, logic, coù heä thoáng, ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán chöông trình mang naëng tính lyù thuyeát, haøn laâm, ít gaén keát ñöôïc vôùi thöïc tieãn cuoäc soáng, chæ thích hôïp vôùi moät soá ít caùc HS coù thieân höôùng khoa hoïc. Beân caïnh ñoù, do coi troïng vieäc xaây döïng moät heä thoáng khaùi nieäm chaët cheõ nhö treân neân SGK ñöôïc coi laø chöông trình phaùp leänh, maát ñi tính môû, khoâng thích öùng ñöôïc vôùi caùc ñoái töôïng HS, do ñoù chöông trình trôû neân quaù taûi ñoái vôùi HS naøy nhöng laïi ñôn ñieäu ñoái vôùi HS khaùc …. Hôn nöõa, caùc moân khoa hoïc ñöôïc xaây döïng moät caùch ñoäc laäp, khoâng coù tính lieân thoâng neân chöa khuyeán khích HS vaän duïng kieán thöùc kinh nghieäm vaøo hoïc taäp…. Theo caùch tieáp caän muïc tieâu GD tieân tieán, beân caïnh vieäc xaây döïng heä thoáng kieán thöùc, chuù troïng hôn ñeán vieäc xaây döïng caùc tieán trình khoa hoïc vaø hình thaønh cho HS caùc kó naêng tieán trình khoa hoïc, gaén vieäc hoïc cuûa HS vôùi caùc hoaït ñoäng thöïc tieãn (hoïc baèng hoaït ñoäng vaø thoâng qua hoaït ñoäng), ñieàu naøy giuùp HS vaän duïng toát hôn nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo thöïc tieãn vaø noäi dung hoïc taäp thaät söï giuùp ích cho cuoäc soáng cuûa hoï sau naøy. Töø vieäc coi troïng reøn luyeän caùc kyõ naêng tieán trình khoa hoïc, coi troïng vieäc xaây döïng kieán thöùc döïa treân caùc hoaït ñoäng thöïc tieãn neân xu höôùng xaây döïng chöông trình trôû neân coù tính môû hôn döïa treân moät chöông trình chuaån, tuøy töøng ñieàu kieän cuï theå, noäi dung chi tieát seõ ñöôïc xaây döïng ôû moãi vuøng mieàn khaùc nhau, , SGK chæ coù vai troø laø nhöõng taøi lieäu tham khaûo, tra cöùu. GV vaø HS coù quyeàn löïa choïn moät soá noäi dung phuø hôïp nhaèm thích öùng nhieàu hôn vôùi ñieàu kieän cuï theå vaø phaùt huy heát tieàm naêng voán coù cuûa HS. Beân caïnh ñoù, vieäc hoïc luoân gaén vôùi thöïc tieãn cuoäc soáng, neân cuøng moät luùc caùc kieán thöùc caàn trang bò cho HS coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc khoa hoïc khaùc nhau, do ñoù vieäc tích hôïp caùc moân khoa hoïc vaøo nhöõng chuû ñeà hoïc taäp cuï theå trong tröôøng phoå thoâng ñöôïc chuù troïng vaø phaùt trieån nhö moät ñieàu taát yeáu vaø töï nhieân. Vôùi muïc tieâu höôùng tôùi hình thaønh ôû HS caùc kó naêng tö duy, kó naêng soáng vaø laøm vieäc, thì ôû nhieàu nöôùc, noäi dung caùc moân khoa hoïc (veà töï nhieân) ñaõ töø laâu ñöôïc bieân soaïn theo caùc chuû ñeà lieân moân, tích hôïp (ôû Tieåu hoïc vaø Trung hoïc cô sôû, ôû ñoù caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân hôïp chung thaønh moân Khoa hoïc) vaø tích hôïp (ôû Trung hoïc phoå thoâng, ôû ñoù noäi dung hoïc ñöôïc tích hôïp trong töøng moân hoïc rieâng bieät thaønh caùc chuû ñeà) vöøa coù yù nghóa khoa hoïc vöøa coù yù nghóa thöïc tieãn, taïo cho hoïc sinh höùng thuù, say meâ nghieân cöùu chuùng. Vieäc löïa choïn chuû ñeà, xaây döïng noäi dung caùc chuû ñeà coù söï khaùc nhau ôû caùc quoác gia khaùc nhau, caùc tröôøng khaùc nhau, noù phaûn aùnh nhöõng quan ñieåm trieát hoïc giaùo duïc rieâng. Khi nghieân cöùu caùc chuû ñeà coù noäi dung lieân moân, tích hôïp, hoïc sinh khoâng nhöõng chieám lónh ñöôïc tri thöùc khoa hoïc mang tính toång theå (chöù khoâng phaûi töøng khaùi nieäm rieâng leû) maø coøn ñöôïc laøm quen vôùi tieán trình khoa hoïc vaø ñöôïc reøn luyeän caùc kó naêng tieán trình khoa hoïc. Caùc chuû ñeà naøy thöôøng ñöôïc thaän troïng, kheùo leùo löïa choïn vaø xaây döïng baét nguoàn töø thöïc tieãn sinh ñoäng maø hoïc sinh ñang soáng taïo ñöôïc höùng thuù ôû hoïc sinh khi tìm hieåu, xöû lí caùc thoâng tin khoa hoïc vaø ñôøi soáng töø caùc nguoàn khaùc nhau ñeå cuøng giaûi quyeát vaán ñeà ñaët ra. Khi ñoù phaàn kieán thöùc coát loõi ñöôïc kheùo leùo ñöa vaøo trôû thaønh kieán thöùc chìa khoùa maø hoïc sinh taát yeáu phaûi naém ñöôïc ñeå tham gia nghieân cöùu chuû ñeà. Keát quaû laø beân caïnh kieán thöùc coát loõi hoï coøn thu ñöôïc raát nhieàu kieán thöùc khaùc coù ñöôïc do töï löïc tìm vaø xöû lí thoâng tin. Caùc chuû ñeà coù yù nghóa thöïc tieãn thöôøng coù söï tích hôïp, vì vaäy ôû Mó vaø nhieàu nöôùc Taây AÂu (nhö Phaùp, UÙc, Haø Lan,..) vaø caû nhieàu nöôùc trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ (nhö Thaùi lan, Indonesia, Singapo, Malaixia, Philipin,…) ñaõ töø laâu khoâng taùch rôøi caùc moân Lyù, Hoùa, Sinh ôû caáp Tieåu hoïc vaø THCS, ôû hai caáp hoïc naøy caùc moân naøy tích hôïp thaønh moân Khoa hoïc vaø chæ ñöôïc taùch ra ôû caáp THPT. Chöông trình THPT cuõng ñöôïc xaây döïng thaønh caùc chuû ñeà tích hôïp coù yù nghóa thöïc tieãn cao. Söï tích hôïp thaønh moân Khoa hoïc seõ ñöôïc giaûng daïy theo moät soá chuû ñeà chính. Caùc chuû ñeà chính sau ñoù döôïc phaân caáp thaønh caùc chuû ñeà nhoû hôn. Ví duï ôû UÙc, chöông trình khoa hoïc goàm caùc chuû ñeà chính sau [1] • Laøm vieäc khoa hoïc. • Cuoäc soáng vaø vaät theå soáng. • Vaät lieäu töï nhieân vaø vaät lieäu nhaân taïo. • Naêng löôïng vaø söï bieán ñoåi. • Traùi ñaát vaø vuõ truï. Trong moãi chuû ñeà laïi bao goàm nhieàu chuû ñeà nhoû vaø ñöôïc phaân thaønh caùc möùc töø 1 ñeán 7 cho caùc lôùp töø thaáp ñeán cao. Ví duï chuû ñeà “Vaät lieäu töï nhieân vaø vaät lieäu nhaân taïo” goàm caùc chuû ñeà: 9 Caáu truùc, tính chaát vaø öùng duïng cuûa vaät lieäu noùi chung. 9 Chaát raén, chaát loûng, chaát khí trong caùc maãu ñôn giaûn. 9 Hoãn hôïp vaø nguyeân chaát. 9 Caáu taïo nguyeân töû. 9 Caùc nguyeân toá vaø hôïp chaát. 9 Phaûn öùng vaø söï bieán ñoåi, goàm: Nhöõng thay ñoåi trong vaät lieäu noùi chung, nhöõng ñieàu kieän aûnh höôûng ñeán phaûn öùng hoùa hoïc, caùc phaûn öùng hoùa hoïc giöõa caùc chaát khaùc nhau. ÔÛ Thaùi Lan, chöông trình khoa hoïc goàm caùc chuû ñeà chính sau: [44] • Quaù trình khoa hoïc. • Chaát. • Sinh vaät vaø moâi tröôøng. • Naêng löôïng vaø söï bieán ñoåi. Moãi chuû ñeà chính laïi ñöôïc phaùt trieån thaønh caùc chuû ñeà nhoû vaø ñöôïc phaân thaønh caùc möùc khaùc nhau töø Tieåu hoïc ñeán THCS vaø THPT. Veà phöông phaùp giaûng daïy: Vôùi caùch tieáp caän daïy hoïc truyeàn thoáng, ñeå coù theå truyeàn taûi heát noäi dung, vôùi vieäc ñaët muïc tieâu haøng ñaàu laø xaây döïng moät taäp hôïp ñaày ñuû vaø chaët cheõ heä thoáng caùc khaùi nieäm ñaõ ñöôïc trình baøy trong SGK. Ngöôøi GV, daãu muoán hay khoâng, cuõng phaûi chaïy ñua vôùi thôøi gian ñeå truyeàn taûi heát noäi dung vaø “yeân taâm” vôùi vieäc hoaøn thaønh baøi giaûng cuûa mình. Phöông phaùp naøo laø toái öu trong tröôøng hôïp naøy? Caâu traû lôøi coù leõ khoâng ngoaøi caùc phöông phaùp truyeàn thoáng!. Ngöôøi HS, daãu muoán hay khoâng, chæ caàn ngoài nghe laø ñaõ thöïc hieän xong nhieäm vuï hoïc taäp. Khi muïc tieâu GD chuù troïng hôn ñeán vieäc hình thaønh ôû HS caùc kó naêng tieán trình khoa hoïc, thì vieäc daïy hoïc seõ chuù yù nhieàu ñeán vieäc taïo cô hoäi cho HS tham gia hoaït ñoäng hoïc taäp, quaù trình hoïc taäp seõ ñöôïc tieán haønh baèng caùc hoaït ñoäng vaø thoâng qua caùc hoaït ñoäng. Caùc baøi taäp, caùc tình huoáng, caùc vaán ñeà thöïc tieãn, … ñöôïc ñöa ra cho HS giaûi quyeát, HS coù cô hoäi tìm hieåu nhöõng vaán ñeà mình öa thích, ñöôïc phaùt huy heát naêng löïc cuûa mình; kieán thöùc kinh nghieäm cuûa HS ñöôïc phaùt huy moät caùch toái ña. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng hoïc taäp cuï theå nhöõng kieán thöùc kinh nghieäm naøy seõ ñöôïc chính xaùc hoùa daàn thaønh kieán thöùc khoa hoïc, ñieàu naøy seõ laøm cho caùc kieán thöùc mang tính chaát thöïc tieãn cao vaø ñöôïc löu giöõ moät caùch chaéc chaén hôn. Caùc caùch tieáp caän hieän ñaïi höôùng tôùi söï phaùt trieån tö duy cho hoïc sinh nhöng khoâng phaûi moãi moân hoïc laïi trang bò vaø reøn luyeän cho hoïc sinh nhöõng hieåu bieát veà phöông phaùp vaø kyõ naêng tö duy cuûa baûn thaân moãi khoa hoïc (nhieàu khi mang tính ñaëc thuø cao), maø caùc moân khoa hoïc rieâng bieät phaûi cuøng höôùng tôùi muïc tieâu chung laøm cho hoïc sinh hieåu tieán trình khoa hoïc vaø reøn luyeän caùc kyõ naêng tieán trình khoa hoïc coù theå aùp duïng ñeå giaûi quyeát moät caùch khoa hoïc caùc vaán ñeà khaùc nhau trong cuoäc soáng, ngheà nghieäp sau naøy, höôùng tôùi reøn luyeän nhöõng kyõ naêng soáng vaø laøm vieäc khoâng theå thieáu cuûa con ngöôøi trong thôøi ñaïi ngaøy nay. Chính vì theá daïy hoïc phaûi chuù troïng ñeán caùc phöông phaùp taïo cô hoäi, taïo ñieàu kieän cho ngöôøi hoïc tích cöïc, chuû ñoäng, ñaëc bieät laø quan ñieåm kieán taïo trong daïy hoïc, coøn quaù trình hoïc laø quaù trình giaûi quyeát caùc vaán ñeà thöïc tieãn treân cô sôû kieán thöùc ñöôïc hoïc. Trong caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc khaùc ngöôøi ta khoâng daønh nhieàu thôøi gian cho vieäc cung caáp kieán thöùc môùi baèng caùch daãn daét xaây döïng kieán thöùc ñoù nhö kieåu daïy hoïc truyeàn thoáng hieän nay maø thôøi gian hoïc chuû yeáu daønh cho vieäc giaûi quyeát vaán ñeà cuûa caùc nhoùm hoïc sinh. Kieán thöùc môùi coù theå ñöôïc cung caáp moät caùch ñuùng luùc trong quaù trình hoïc sinh giaûi quyeát vaán ñeà thöïc tieãn ñöôïc giao, hoaëc ñöôïc giôùi thieäu trong moät khoaûng thôøi gian ngaén theo caùch daïy truyeàn thoáng tröôùc khi hoïc sinh giaûi quyeát vaán ñeà, hoaëc thoâng qua taøi lieäu do giaùo vieân cung caáp, chæ daãn. Noùi caùch khaùc, caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc phoå bieán hieän nay thöôøng öu tieân vieäc söû duïng kieán thöùc vaøo giaûi quyeát vaán ñeà thöïc tieãn ñaët ra, hoïc sinh hoïc ñöôïc tieán trình khoa hoïc vaø kyõ naêng tieán trình khoa hoïc töø vieäc giaûi quyeát vaán ñeà chöù khoâng phaûi töø vieäc tham gia xaây döïng kieán thöùc nhö quan nieäm daïy hoïc truyeàn thoáng quen thuoäc. Söï thay ñoåi veà phöông tieän daïy hoïc: Treân con ñöôøng höôùng tôùi moät xaõ hoäi tri thöùc, thoâng tin vaø hôïp taùc toaøn caàu, nhu caàu veà tieáp nhaän, tìm hieåu thoâng tin, tìm kieám tri thöùc cuûa loaøi ngöôøi ngaøy caøng cao cuõng nhö löôïng tri thöùc caàn caäp nhaät haøng ngaøy laø voâ cuøng lôùn, vieäc daïy hoïc vôùi chæ baûng ñen phaán traéng, vôùi muïc tieâu daïy hoïc giôùi haïn ôû vieäc truyeàn thuï moät heä thoáng caùc khaùi nieäm chuû choát laø chính, khoâng coøn ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà nguoàn nhaân löïc cuûa xaõ hoäi trong giai ñoaïn hieän taïi vaø töông lai - xaõ hoäi maø ngöôøi lao ñoäng caàn coù nhöõng kyõ naêng nhö coäng taùc laøm vieäc, coù khaû naêng tìm kieám, khai thaùc, xöû lyù, söû duïng thoâng tin, … moät caùch coù hieäu quaû. Vôùi tinh thaàn “hoïc ñeå bieát, hoïc ñeå laøm, hoïc ñeå cuøng chung soáng, hoïc ñeå töï khaúng ñònh mình”, GD ôû moïi quoác gia khoâng theå ñöùng ngoaøi xu theá phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, ngöôïc laïi, phaûi laø lónh vöïc ñi daàu trong vieäc giuùp theá heä treû tieáp caän vaø söû duïng nhöõng thaønh töïu môùi cuûa nhaân loaïi, cuûa khoa hoïc hieän ñaïi, coù nhö vaäy môùi coù theå giuùp ngöôøi hoïc “bieát”, töø ñoù coù cô sôû ñeå “laøm” vaø “chung soáng”,…. Ñieàu ñoù cho thaáy vieäc ñöa coâng ngheä vaøo taän lôùp hoïc nhaèm hoã trôï cho vieäc hoïc taäp cuûa HS nhö moät ñieàu taát yeáu töï nhieân. Nhöõng öùng duïng cuûa coâng ngheä thoâng tin – truyeàn thoâng vaø nguoàn taøi nguyeân khoång loà treân Internet veà moïi lónh vöïc ñang, ñaõ vaø seõ laø yeáu toá quan troïng taùc ñoäng maïnh meõ ñeán neàn GD treân toaøn theá giôùi. Noù vöøa laø phöông tieän, laø nguoàn taøi nguyeân voâ haïn hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc daïy hoïc trong nhaø tröôøng nhaèm ñaùp öùng muïc tieâu daïy hoïc môùi trong töông lai. Veà hình thöùc toå chöùc daïy hoïc: Vôùi söï thay ñoåi veà noäi dung, phöông phaùp, phöông tieän daïy hoïc nhö treân, hình thöùc toå chöùc daïy hoïc cuõng coù nhieàu thay ñoåi. Beân caïnh vieäc toå chöùc hoïc taäp theo lôùp (vôùi soá löôïng HS ít hôn), caùc moâ hình tieáp caän daïy hoïc hieän ñaïi chuù troïng caùch toå chöùc daïy hoïc theo nhoùm hôïp taùc. Khoâng gian hoïc khoâng boù heïp trong lôùp hoïc maø môû ra ngoaøi thöïc tieãn. Thôøi gian hoïc taäp ñeå hoaøn thaønh moät noäi dung moät chuû ñeà, moät baøi hoïc, ... khoâng nhaát thieát trong moät, hai tieát hoïc maø coù theå keùo daøi trong moät, vaøi tuaàn tuøy yù nghóa, möùc ñoä quan troïng vaø khoù khaên cuûa noäi dung kieán thöùc. Veà caùch thöùc kieåm tra ñaùnh giaù: Cuøng vôùi söï thay ñoåi cuûa noäi dung, phöông phaùp, phöông tieän daïy hoïc, caùch thöùc kieåm tra ñaùnh giaù cuõng coù söï thay ñoåi cô baûn khi muïc tieâu GD thay ñoåi. Khi muïc tieâu GD chuù troïng ñeán vieäc xaây döïng tieán trình khoa hoïc vaø hình thaønh ôû HS caùc kyõ naêng tieán trình khoa hoïc, vieäc ñaùnh giaù khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc kieåm tra keát quaû maø HS ñaït ñöôïc (ñaùnh giaù keát quaû) sau moät hoïc phaàn hay moät khoaûng thôøi gian ñònh kyø naøo ñoù, maø söï ñaùnh giaù phaûi ñoàng thôøi dieãn ra trong suoát quaù trình daïy hoïc (ñaùnh giaù tieán trình). Nghóa laø khoâng nhöõng daùnh giaù xem HS ñaõ bieát nhöõng gì maø quan taâm nhieàu hôn ñeán vieäc ñaùnh giaù xem HS ñaõ laøm gì vaø laøm nhö theá naøo ñeå bieát ñöôïc ñieàu ñoù! Vôùi coâng cuï ñaùnh giaù tin caäy cuøng vôùi söï hoã trôï cuûa coâng ngheä trong daïy hoïc, vieäc kieåm tra ñaùnh giaù cuõng thay ñoåi cô baûn theo höôùng thuaän tieän, nhanh choùng, chính xaùc vaø khaùch quan hôn, … 1.2.3. Muïc tieâu cuûa moät soá moâ hình daïy hoïc tích cöïc treân theá giôùi. 1.2.3.1. Caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc: Khi phaân tích muïc tieâu giaùo duïc moân hoïc cuûa Vieät nam vaø xu theá chung cuûa söï ñoåi môùi muïc tieâu daïy khoa hoïc (veà töï nhieân) ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi chuùng ta ñaõ nhaän thaáy nhöõng khaùc bieät cô baûn trong caùch tieáp caän cuûa muïc tieâu. Muïc tieâu ñoåi môùi theo xu theá chung ôû nhieàu nöôùc hieän nay raát chuù troïng vieäc phaùt huy, khuyeán khích caùc veà phong caùch hoïc taäp khaùc nhau cuûa hoïc sinh, chuù troïng reøn luyeän caùc kyõ naêng ñöôïc cho laø quan troïng ñeå con ngöôøi soáng, laøm vieäc vaø thaønh coâng trong thôøi ñaïi môùi vôùi nhieàu bieán ñoäng khoân löôøng. Nhìn chung muïc tieâu cuûa caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc hieän nay ñeàu coá gaéng höôùng tôùi caùc muïc tieâu giaùo duïc thieân nieân kyû maø Unesco ñöa ra. Söï khaùc bieät khaù cô baûn giöõa muïc tieâu giaùo duïc truyeàn thoáng vaø hieän ñaïi ñöa ñeán söï khaùc bieät khoâng chæ ôû moät vaøi thaønh toá cuûa quaù trình daïy hoïc maø ñöa ñeán söï khaùc bieät cuûa caû moâ hình daïy hoïc. Daïy hoïc chuû ñeà (Themes based learning), daïy hoïc döïa treân cô sôû vaán ñeà (problem based learning) vaø daïy hoïc döï aùn (project based learning) laø ba trong caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc coù theå höôùng tôùi nhieàu muïc tieâu giaùo duïc tích cöïc, trong ñoù moãi moâ hình chuù troïng hôn ñeán moät nhoùm kyõ naêng raát thuyeát phuïc ñöôïc cho laø quan troïng vaø caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi hoïc trong cuoäc soáng ñöông ñaïi. (Chuùng toâi seõ trình baøy chi tieát hôn veà moâ hình daïy hoïc chuû ñeà trong muïc 1.3) Nhìn chung, trong thôøi ñaïi cuûa coâng ngheä thoâng tin vaø coâng ngheä truyeàn thoâng, caùc moâ hình daïy hoïc naøy baèng nhieàu con ñöôøng ñaõ ñeán vôùi nhieàu giaùo vieân, nhieàu nhaø nghieân cöùu, nhöng hình nhö chuùng ta loay hoay maõi vaãn chöa tìm ra con ñöôøng ñeå chuùng ñi vaøo thöïc tieãn giaùo duïc Vieät Nam. Moät lyù do thuyeát phuïc vaø cô baûn laø muïc tieâu giaùo duïc quaù khaùc nhau daãn ñeán söï khaùc bieät khoâng chæ ñôn thuaàn laø phöông phaùp daïy hoïc (nhö nhieàu ngöôøi vaãn nghó) maø maø laø caû moâ hình daïy hoïc. Ñoåi môùi moâ hình daïy hoïc, duø chæ laø chuyeån sang caùc moâ hình daïy hoïc ñaõ phoå bieán töø laâu ôû nhieàu nöôùc tieân tieán, ñoøi hoûi söï ñoåi môùi tröôùc tieân laø ñoåi môùi tö duy cuûa nhöõng ngöôøi laøm giaùo duïc, ñoøi hoûi söï töø boû nhieàu quan nieäm quen thuoäc, laâu ñôøi veà giaùo duïc. 1.2.3.2. Nhöõng cô sôû ñeå ñöa ra caùc muïc tieâu cuûa caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc. Trong thôøi ñaïi ngaøy nay khi khoa hoïc, kyõ thuaät phaùt trieån raát nhanh choùng, nhaát laø söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng thì vieäc trang bò moät soá löôïng höõu haïn caùc khaùi nieäm cuï theå, chuû choát thuoäc moät soá khoa hoïc cuï theå khoâng coøn yù nghóa nöõa, nhaát laø khi thôøi gian hoïc taäp trung coù xu höôùng ngaøy caøng thu ngaén laïi, thoâng tin khoa hoïc thì quaù nhieàu vaø khoâng ngöøng taêng leân, khaû naêng tieáp caän vôùi thoâng tin ngaøy caøng deã daøng vaø nhaø tröôøng khoâng coøn laø nôi ñoäc quyeàn cung caáp hieåu bieát nöõa. Daïy hoïc, duø ôû caáp ñoä naøo khoâng phaûi chæ giuùp ngöôøi hoïc tích luõy löôïng kieán thöùc ñöôïc cho raèng caàn thieát ñeå hoaït ñoäng thöïc tieãn maø vieäc daïy moãi moân hoïc ñeàu caàn phaûi goùp phaàn phaùt trieån trí tueä, kyõ naêng soáng, khaû naêng ñöông ñaàu, thích öùng ñeå phaùt trieån vì töông lai xaõ hoäi vaø cuûa moãi ngöôøi seõ raát nhieàu bieán ñoäng khoâng theå döï baùo chính xaùc. Trong thôøi ñaïi buøng noå thoâng tin thì vieäc phaûi bieát taän caên nguyeân söï hình thaønh moät soá löôïng khaùi nieäm cô baûn, nhaát ñònh khoâng phaûi laø nhu caàu, ñoøi hoûi cuûa ña soá ngöôøi hoïc ñeå hoï coù nieàm tin vaøo kieán thöùc, giaùo duïc phoå thoâng cuõng khoâng theå ñuû thôøi gian ñeå laøm vieäc ñoù, trong khi ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà khaùc nhau trong cuoäc soáng ngöôøi ta caàn phaûi bieát raát nhieàu ñieàu chöù khoâng chæ moät soá löôïng ít oûi nhöõng ñieàu ñöôïc hoïc. Nieàm tin vaøo kieán thöùc ñeán töø moïi nguoàn thoâng tin coù cô sôû raát ña daïng maø nhôø ñoù ngöôøi hoïc bieát ñöôïc nhöõng kieán thöùc ñoù ñaõ ñöôïc vaän duïng vaøo thöïc tieãn nhö theá naøo ñoàng thôøi bieát ñöôïc hoï coù theå söû duïng kieán thöùc vaøo giaûi quyeát caùc vaán ñeà haáp daãn cuûa thöïc tieãn maø hoï ñang soáng ra sao, chöù khoâng haún phaûi baèng moät soá thí nghieäm lyù töôûng xaùc nhaän nhö trong quan nieäm daïy hoïc truyeàn thoáng. Kieán thöùc ñích thöïc laø kieán thöùc phaûi söû duïng ñöôïc trong thöïc tieãn vaø töông lai cuoäc soáng. Vieäc maát nhieàu thôøi gian cho vieäc naém vöõng moät soá löôïng giôùi haïn caùc khaùi nieäm khoâng roõ raøng veà khaû naêng öùng duïng trong thöïc teá laø ñoái nghòch vôùi vieäc con ngöôøi phaûi ñoái dieän vôùi nguoàn thoâng tin voâ cuøng lôùn, phong phuù vaø ña daïng vaø khoâng ngöøng phaùt trieån, bieán ñoåi khi hoï muoán giaûi quyeát caùc vaán ñeà ña daïng trong hoïc taäp vaø trong thöïc tieãn maø hoï ñang soáng. - Ñieàu quan troïng hôn vieäc trang bò moät heä thoáng kieán thöùc laø qua quaù trình hoïc caùc moân hoïc khaùc nhau hoïc sinh coù cô hoäi phaùt trieån tö duy suy luaän, tö duy pheâ phaùn, oùc saùng taïo, coù hieåu bieát ñuùng veà tieán trình khoa hoïc chung coù theå aùp duïng ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà trong caùc lónh vöïc khaùc nhau vaø coù caùc kyõ naêng cô baûn caàn thieát ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñoù. - Phöông thöùc tö duy vaø phöông phaùp giaûi quyeát caùc vaán ñeà mang tính ñaëc thuø trong caùc khoa hoïc cuï theå khoâng theå coi laø coù theå vaø caàn thieát ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà trong caùc lónh vöïc ngheà nghieäp khaùc nhau maø moãi hoïc sinh seõ phaûi ñöông ñaàu. - Tö duy vaø khaû naêng saùng taïo trong moät khoa hoïc cuï theå khoâng quyeát ñònh söï thaønh coâng cuûa taát caû hoïc sinh voán coù thieân höôùng, sôû tröôøng vaø coù ñònh höôùng ngheà nghieäp raát khaùc nhau. - Hoïc sinh voán coù phong caùch, tieàm naêng vaø ñònh höôùng hoïc taäp, ngheà nghieäp raát khaùc nhau. Daïy hoïc phaûi laøm theá naøo taïo ñieàu kieän cho taát caû hoïc sinh voán coù nhaân caùch raát ña daïng, phong phuù ñeàu coù cô hoäi phaùt trieån vaø phaùt trieån toaøn dieän. - Giaùo duïc phoå thoâng phaûi coá gaéng chuaån bò cho ngöôøi hoïc nhöõng kyõ naêng soáng vaø laøm vieäc, töùc laø chuaån bò moät tieàm naêng ñeå thích öùng, ñöông ñaàu vaø phaùt trieån ôû baát cöù lónh vöïc ngheà nghieäp naøo trong töông lai (khaû naêng ngoaïi ngöõ, tin hoïc, tieáp caän vaø laøm vieäc vôùi thoâng tin, khaû naêng suy luaän, khaû naêng giao tieáp, hôïp taùc, toå chöùc, ñieàu haønh quaûn lyù, ra quyeát ñònh….). 1.2.3.3. Söï khaùc bieät cuûa caùch tieáp caän muïc tieâu giaùo duïc moân hoïc Vaät lí: Daïy hoïc vaät lyù höôùng tôùi caùc muïc tieâu giaùo duïc nhö hieän nay, duø coù tích cöïc hôn kieåu daïy hoïc truyeàn thoáng tieâu cöïc (chæ höôùng tôùi noäi dung vaø möùc ñoä ñoàng hoùa kieán thöùc) vaãn theå hieän nhieàu haïn cheá, baát caäp so vôùi xu theá ñoåi môùi vôùi caùc muïc tieâu xaùc laäp theo tieáp caän hieän ñaïi (caùc moâ hình daïy hoïc tích cöïc). Coù theå so saùnh caùc muïc tieâu cuûa hai caùch tieáp caän naøy nhö sau: Daïy hoïc truyeàn thoáng Daïy hoïc tích cöïc - Söï haïn cheá veà dung löôïng kieán thöùc do phaûi daønh nhieàu thôøi gian vaøo vieäc xaây döïng töøng khaùi nieäm, reøn luyeän ñeå naém vöõng töøng khaùi nieäm. Ñieàu naøy raát maâu thuaãn vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa khoa hoïc, coâng ngheä, söï buøng noå thoâng tin vaø söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa kyõ thuaät truyeàn thoâng, thöïc teá aáy ñoøi hoûi con ngöôøi ngaøy caøng phaûi bieát nhieàu hôn, tieáp caän vôùi thoâng tin toát hôn, ñoàng thôøi quan nieäm daïy hoïc naøy coøn maâu thuaãn - Khoâng ñaët troïng taâm laø trang bò moät dung löôïng kieán thöùc khoa hoïc nhaát ñònh (hay khoâng coi noäi dung laø muïc tieâu quan troïng nhaát), - Khoâng ñaët muïc tieâu tieân quyeát laø phaùt trieån tö duy thuaàn tuùy trí tueä (khoâng chuù troïng trang bò hieåu bieát trong töøng khoa hoïc, khoâng chuù troïng boài döôõng caùc phöông phaùp nhaän thöùc vaø phöông thöùc tö duy trong moät khoa hoïc cuï theå naøo (vaät lyù, hoùa hoïc….) cho taát caû hoïc sinh, - Khoâng ñaët muïc tieâu baét buoäc phaûi reøn vôùi chính nhu caàu töø phía ngöôøi hoïc, khi nhaø tröôøng khoâng coøn laø nôi duy nhaát ñoäc quyeàn cung caáp thoâng tin vaø hieåu bieát khoa hoïc nöõa. Quan nieäm daïy hoïc naøy luoân phaûi coi ngöôøi hoïc laø chöa bieát gì veà nhöõng ñieàu seõ hoïc khi böôùc vaøo giôø hoïc, thaäm chí neáu giaùo vieân möôøi möôi bieát raèng hoïc sinh ñaõ co hieåu bieát (coù khi coøn phong phuù hôn kieán thöùc seõ daïy) giaùo vieân seõ coi ñoù laø moät khoù khaên cho vieäc daïy hoïc vaø vaãn coá tình daïy nhö hoïc sinh chöa bieát gì, - Quan nieäm daïy hoïc naøy laøm cho kieán thöùc, kyõ naêng ñöôïc hoïc xa rôøi thöïc taïi maø con ngöôøi ñang soáng do logic cuûa vieäc hình thaønh chuùng luoân naëng tính lyù thuyeát, khoa hoïc, vieäc hoïc laïi thöôøng chæ döøng laïi ôû vieäc lónh hoäi kieán thöùc, nhaát laø khi kieán thöùc vaät lyù ñöôïc daïy laïi chuû yeáu laø caùc kieán thöùc coå ñieån, - Quan nieäm daïy hoïc vaät lyù nhö vaäy ñoøi hoûi söï phaùt trieån tö duy cuûa hoïc sinh qua quaù trình hoïc phaûi töông öùng vôùi vieäc tieáp nhaän heä thoáng khaùi nieäm coù möùc ñoä tröøu töôïng vaø khaùi quaùt ngaøy caøng cao laøm cho soá ñoâng hoïc sinh coù phong caùch tö duy khaùc khoâng theå thích öùng. - Quan nieäm daïy hoïc naøy laøm xoùa nhoøa tính ña daïng cuûa nhaân caùch ngöôøi hoïc khi hoaït ñoäng hoïc taäp ñöôïc löïa choïn haàu nhö chæ thích öùng vôùi phong caùch hoïc taäp cuûa moät nhoùm ñoái töôïng hoïc sinh khoâng chieám ña soá, gaây aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån trí tueä vaø aûnh höôûng laâu daøi ñeán söï phaùt trieån ngheà nghieäp cuûa soá ñoâng hoïc sinh coøn laïi. luyeän caùc kyõ naêng caàn thieát ñeå nghieân cöùu, laøm vieäc trong moät khoa hoïc cuï theå naøo, - Raát chuù troïng tieán trình khoa hoïc ñöôïc quan nieäm laø tieán trình chung nhaát ñeå giaûi quyeát moät caùch khoa hoïc caùc vaán ñeà khaùc nhau trong caùc lónh vöïc khaùc nhau, khoâng chæ rieâng trong khoa hoïc vaät lyù; chuù troïng vieäc reøn luyeän caùc kyõ naêng tieán trình khoa hoïc vaø caùc kyõ naêng laøm vieäc caàn thieát cho vieäc giaûi quyeát ñoäc laäp caùc vaán ñeà thuoäc caùc lónh vöïc khaùc nhau trong._. quaû reøn luyeän cho HS caùc kó naêng tieán trình khoa hoïc, kó naêng laøm vieäc hôïp taùc. Vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT, cuøng vôùi khaû naêng trình chieáu, moâ phoûng, minh hoïa baèng hình aûnh, aâm thanh, … ñaõ kích thích ñöôïc höùng thuù cho HS, töø ñoù phaùt huy ñöôïc tính tích cöïc, chuû ñoäng cuûa HS trong hoïc taäp. Thoâng qua quaù trình thöïc nghieäm sö phaïm, böôùc ñaàu cho thaáy hieäu quaû daïy hoïc theo caùch tieáp caän daïy hoïc môùi naøy khaû quan hôn. Song, chuùng toâi nhaän thaáy maãu thöïc nghieäm coøn nhoû, tính phoå quaùt chöa cao. Ñeå coù keát luaän mang tính toång quaùt vaø tin caäy hôn, caàn phaûi tieáp tuïc ñöôïc kieåm tra treân maãu lôùn, tieâu bieåu vaø coù tính phoå quaùt hôn. Maëc duø ñeå aùp duïng ñöôïc quan ñieåm tieáp caän daïy hoïc môùi naøy, chuùng ta coøn phaûi giaûi quyeát raát nhieàu vaán ñeà nhö ñoåi môùi muïc tieâu, noäi dung chöông trình, trang thieát bò daïy hoïc, ñoåi môùi caùch kieåm tra ñaùnh giaù vaø ñaëc bieät laø ñoåi môùi “nhaõn quan” cuûa taäp theå ñoâng ñaûo caùc nhaø sö phaïm veà vieäc daïy hoïc trong tröôøng phoå thoâng trong giai ñoaïn môùi, … Song chuùng toâi tin töôûng raèng, vôùi söï quyeát taâm cuûa toaøn boä GV, HS cuõng nhö toaøn XH vaø moät chieán löôïc ñuùng ñaén veà GD, chuùng ta coù theå khaéc phuïc ñöôïc nhöõng khoù khaên naøy trong thôøi gian khoâng xa vaø caùch tieáp caän daïy hoïc naøy coù theå ñöôïc vaän duïng ñeå goùp phaàn naâng cao chaát löôïng GD, ñöa neàn GD nöôùc nhaø theo kòp vôùi neàn GD cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân TG. KEÁT LUAÄN Ñoái chieáu muïc ñích, nhieäm vuï vôùi keát quaû nghieân cöùu trong quaù trình thöïc hieän ñeà taøi: “Daïy hoïc theo chuû ñeà vaø söï vaän duïng noù vaøo daïy hoïc phaàn kieán thöùc caùc ñònh luaät baûo toaøn – SGK Vaät lí 10 vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT”, chuùng toâi ñaõ ruùt ra ñöôïc nhöõng keát luaän sau ñaây: 1. Töø caùch tieáp caän muïc tieâu, thoâng qua vieäc phaân tích muïc tieâu giaùo duïc trong caùc thôøi kyø vaø tìm hieåu muïc tieâu giaùo duïc caùc moân khoa hoïc ôû tröôøng phoå thoâng cuûa moät soá nöôùc phaùt trieån cuõng nhö caùc nöôùc trong khu vöïc, chuùng toâi ñaõ goùp phaàn laøm saùng toû ñöôïc xu höôùng ñoåi môùi muïc tieâu, caùch tieáp caän noäi dung chöông trình giaùo duïc caùc boä moân khoa hoïc, cuõng nhö xu höôùng ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc vaø phöông phaùp, phöông tieän kieåm tra ñaùnh giaù hieän nay. Cuï theå: - Thoâng qua phaân tích cho thaáy ñeå ñoåi môùi ñöôïc chaát löôïng giaùo duïc, söï caàn thieát phaûi ñoåi môùi saâu saéc töø muïc tieâu, töø ñoù coù cô sôû vöõng chaéc ñeå ñoåi môùi noäi dung chöông trình ñaøo taïo, phöông phaùp, phöông tieän daïy hoïc cuõng nhö vieäc kieåm tra ñaùnh giaù, chöù khoâng chæ ñoåi môùi noäi dung chöông trình hay ñoåi môùi PPDH ... Muïc tieâu ñaøo taïo chung, beân caïnh vieäc trang bò heä thoáng kieán thöùc, caàn chuù troïng ñeán vieäc trang bò cho HS caùc kó naêng tieán trình khoa hoïc, treân tinh thaàn coi troïng vieäc giuùp ngöôøi hoïc bieát söû duïng thoâng tin hôn laø trang bò moät heä thoáng caùc khaùi nieäm chuû choát nhö hieän nay. - Noäi dung chöông trình caùc moân khoa hoïc veà töï nhieân ñöa vaøo giaûng daïy trong nhaø tröôøng ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi ñang coù xu höôùng tích hôïp theo caùc chuû ñeà hoïc taäp. Daïy hoïc theo höôùng tích hôïp ñang laø xu theá phaùt trieån chung cuûa giaùo duïc treân theá giôùi. 2. Ñeà taøi cuõng ñaõ goùp phaàn xaây döïng vaø cuûng coá theâm cô sôû lí luaän cho caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà, voán chöa ñöôïc ñeà caäp nhieàu trong caùc taøi lieäu PPGD boä moân. Vôùi nhöõng ñaëc tröng öu vieät cuûa noù, daïy hoïc theo chuû ñeà ñang laø moät trong nhöõng caùch tieáp caän daïy hoïc coù nhieàu öu theá trong vieäc ñaùp öùng yeâu caàu ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc cho töông lai, phaùt huy ñöôïc tính tích cöïc, chuû ñoäng vaø huy ñoäng ñöôïc kieán thöùc kinh nghieäm cuûa HS, gaén ñöôïc kieán thöùc lí thuyeát vôùi thöïc tieãn cuoäc soáng, taïo cô hoäi cho HS laøm vieäc hôïp taùc, khai thaùc ñöôïc nhöõng öu ñieåm cuûa coâng ngheä vaøo daïy hoïc. Goùp phaàn ñaùp öùng tieâu tieâu chí “Hoïc ñeå bieát, hoïc ñeå laøm, hoïc ñeå cuøng chung soáng, hoïc ñeå töï khaúng ñònh mình” maø UNESCO ñaõ ñöa ra. 3. Vôùi nhöõng öu ñieåm noåi troäi cuûa noù, CNTT ñaõ ñang vaø seõ ñöôïc öùng duïng vaøo giaùo duïc nhö moät taát yeáu khaùch quan, laø phöông tieän höõu ích hoã trôï ñaéc löïc cho vieäc tìm kieám, löu tröõ, xöû lí, trao ñoåi, xuaát baûn thoâng tin, … laø phöông tieän khoâng theå thieáu trong neàn GD hieän ñaïi. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu öùng duïng CNTT vaøo daïy hoïc theo ñònh höôùng phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc quan ñieåm daïy hoïc môùi caàn phaûi ñöôïc quan taâm moät caùch ñuùng möùc. 4. Trong khuoân khoå luaän vaên naøy, treân tinh thaàn cuûa caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà, vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT, chuùng toâi ñaõ xaây döïng ñöôïc caùc taøi lieäu hoã trôï cho daïy hoïc phaàn kieán thöùc “caùc ñònh luaät baûo toaøn” Vaät lí lôùp 10. Bao goàm website hoã trôï daïy hoïc, caùc hoà sô baøi daïy cho phaàn caùc ñònh luaät baûo toaøn. Caùc noäi dung daïy hoïc ñoù ñöôïc bieân soaïn nhö moät taøi lieäu “môû”, coù noäi dung roäng, gaén lieàn vôùi nhöõng vaán ñeà thöïc tieãn cuûa ñôøi soáng khoa hoïc vaø xaõ hoäi, goùp phaàn giuùp cho HS coù cô hoäi tieáp xuùc vôùi nhöõng vaán ñeà môùi, caäp nhaät, phaùt huy khaû naêng töï hoïc, töï nghieân cöùu taøi lieäu. Beân caïnh ñoù, caùc taøi lieäu naøy deã daøng boå sung, caäp nhaät vaø caûi tieán ñeå thích öùng vôùi caùc ñoái töôïng cuï theå nhaèm goùp phaàn naâng cao hieäu quaû daïy hoïc. 5. Qua keát quaû ñieàu tra, thaêm doø vaø thöïc nghieäm sö phaïm, cho pheùp chuùng toâi ruùt ra nhöõng keát luaän böôùc ñaàu sau: - Vieäc söû duïng caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT ñaõ khôi daäy söï höùng thuù, tính tích cöïc, khaû naêng töï hoïc, laøm vieäc hôïp taùc, huy ñoäng ñöôïc kieán thöùc kinh nghieäm cuûa HS vaø reøn luyeän ñöôïc cho HS caùc kó naêng tieán trình khoa hoïc. - Vieäc öùng duïng CNTT vaøo daïy hoïc ôû tröôøng phoå thoâng laø phuø hôïp vôùi nhu caàu vaø nguyeän voïng cuûa ña soá GV vaø HS. Ñaây cuõng laø ñieàu kieän caàn ñeå GD nöôùc ta coù theå baét kòp nhòp ñoä phaùt trieån cuûa neà GD treân TG. 6. Beân caïnh nhöõng öu ñieåm, khi vaän duïng caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT trong thôøi ñieåm hieän taïi, chuùng toâi ñaõ gaëp phaûi nhöõng khoù khaên caû veà maët chuû quan cuõng nhö khaùch quan sau: Thöù nhaát, noù ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaø coâng söùc cuûa GV ñeå chuaån bò cho moät chuû ñeà hoïc taäp; ñoøi hoûi ôû ngöôøi GV nhöõng kó naêng nhaát ñònh veà söû duïng MVT cuõng nhö moät soá thieát bò hoã trôï daïy hoïc hieän ñaïi. Thöù hai, vieäc daïy hoïc höôùng ñeán nhöõng muïc tieâu ñaøo taïo môùi, theo caùch tieáp caän daïy hoïc môùi, nhöng laïi döïa treân noäi dung chöông trình cuõng nhö caùch kieåm tra ñaùnh giaù coøn laïc haäu. Do ñoù daãn ñeán nhöõng maâu thuaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát moät caùch thoûa ñaùng giöõa caùc thaønh toá cuûa quaù trình daïy hoïc. Thöù ba, trình ñoä ngoaïi ngöõ cuõng nhö tin hoïc cuûa HS phoå thoâng hieän taïi coøn haïn cheá, do ñoù HS gaëp phaûi khoù khaên khi söû duïng MVT laøm phöông tieän tìm kieám, xöû lí, trao ñoåi, xuaát baûn thoâng tin, … Nhöõng khoù khaên neâu treân chæ mang tính nhaát thôøi coù theå khaéc phuïc trong töông lai khoâng xa, vôùi söï quan taâm veà chính saùch öu ñaõi GV, söï ñoåi môùi muïc tieâu cuõng nhö chöông trình ñaøo taïo trong giai ñoaïn tieáp theo, coù theå khaúng ñònh caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà seõ phaùt huy ñöôïc theá maïnh cuûa noù. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. A statement on science for Australia schools. Curriculum coporation 1994 2. Alfred W.Munzert (2003). Traéc nghieäm kieåm tra trí thoâng minh, Nxb treû. 3. Debbie Candau, Jennifer Doherty, Robert Hannafin, John Judge, Judi Yost, Paige Kuni: Chöông trình daïy hoïc cho töông lai cuûa Intel. Phieân baûn VN 2.1-1.0 (2004) 4. Döông Troïng Baùi, Nguyeãn Ñöùc Thaâm, Buøi Gia Thònh (1996), Vaät lí 10, Nxb Giaùo Duïc. 5. Döông Troïng Baùi, Toâ Giang, Nguyeãn Ñöùc Thaâm, Buøi Gia Thònh (1996), Vaät lí 10 (SGV), Nxb Giaùo Duïc. 6. Löông Duyeân Bình, Buøi Gia Thònh, Nguyeãn Xuaân Chi, Toâ Giang, Traàn Chí Minh, Vuõ Quang (2003), Vaät lí 10 (SGK thí ñieåm ), Nxb Giaùo Duïc. 7. Löông Duyeân Bình, Buøi Gia Thònh, Nguyeãn Xuaân Chi, Toâ Giang, Traàn Chí Minh, Vuõ Quang (2003), Vaät lí 10 (SGV thí ñieåm ), Nxb Giaùo Duïc. 8. Boä GD – ÑT (2001), chæ thò soá 29/2001/CT-BGD&ÑT. 9. Halliday David, Robert Resnick, Jearl Walker (1998), Cô sôû Vaät lí, Nxb Giaùo Duïc, TP. Hoà Chí Minh. 10. Phaïm Theá Daân (2003), Phaân tích chöông trình vaät lí phoå thoâng, Baøi giaûng chuyeân ñeà cao hoïc, Ñaïi hoïc Sö phaïm TP HCM. 11. Döï thaûo Chieán löôïc phaùt trieån giaùo duïc ñeán 2010 (1999), Haø Noäi. 12. Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam (1996), Vaên kieän Nghò quyeát laàn 2 BCH Trung Öông Ñaûng khoùa VIII, Nxb Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 13. Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam (2001), Nghò quyeát hoäi nghò laàn IX cuûa Ñaûng coâïng saûn Vieät Nam, Nxb Chính trò Quoác gia, Haø Noäi. 14. Nguyeãn Vaên Ñoàng, An Vaên Chieâu, Nguyeãn Troïng Di (1979), Phöông phaùp giaûng daïy vaät lí ôû tröôøng phoå thoâng, Nxb GD, Haø Noäi. 15. Nguyeãn Theá Khoâi, Phaïm Quyù Tö, Löông Taát Ñaït, Leâ Chaân Huøng, Nguyeãn Ngoïc Höng, Phaïm Ñình Thieát, Buøi Troïng Tuaân, Leâ Troïng Töôøng (2002) Vaät lí 10 (SGK thí ñieåm), Nxb Giaùo Duïc. 16. Nguyeãn Theá Khoâi, Phaïm Quyù Tö, Löông Taát Ñaït, Leâ Chaân Huøng, Nguyeãn Ngoïc Höng, Phaïm Ñình Thieát, Buøi Troïng Tuaân, Leâ Troïng Töôøng (2002) Vaät lí 10 (SGV thí ñieåm), Nxb Giaùo Duïc. 17. Nguyeãn Phuïng Hoaøng, Phöông phaùp traéc nghieäm trong kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp, Nxb Giaùo Duïc, TP. Hoà Chí Minh. 18. Nguyeãn Maïnh Huøng (2001), Phöông phaùp giaûng daïy vaät lí trong tröôøng phoå thoâng, Nxb Ñaïi hoïc Sö phaïm, TP Hoà Chí Minh. 19. Nguyeãn Maïnh Huøng (2004), Toå chöùc vaø ñònh höôùng hoaït ñoäng hoïc töï chuû, saùng taïo trong daïy hoïc phaàn :”Caùc ñònh luaät baûo toaøn”, Luaän aùn Tieán só giaùo duïc, TP. Hoà Chí Minh. 20. Nguyeãn Theá Khoâi, Phaïm Quyù Tö, Löông Taát Ñaït, Leâ Chaân Huøng, Nguyeãn Ngoïc Höng, Phaïm Ñình Thieát, Buøi Troïng Tuaân, Leâ Troïng Töôøng (2003), Vaät lí 10 (SGK thí ñieåm), NXB Giaùo Duïc. 21. Nguyeãn Quang Laïc, Mai Vaên Trinh, Maùy vi tính laøm phöông tieän daïy hoïc (Giaùo trình duøng cho cao hoïc ngaønh Lí luaän vaø PPDH Vaät lí), Vinh 2002. 22. Leâ Nguyeân Long, Nguyeãn Ñöùc Thaâm (1996), Phöông phaùp giaûng daïy vaät lí, Nxb Giaùo Duïc, Haø Noäi. 23. Nhöõng cô sôû cuûa phöông phaùp giaûng daïy vaät lí Taäp 1 (1972), Nxb GD, Haø Noäi. 24. Nguyeãn Hoaøng Nam (2004), Thieát keá baøi giaûng ñieän töû phaàn “Dao ñoäng” vaø “soùng cô hoïc” Vaät lí lôùp 12 THPT treân Microsoft Frontpage, Luaän vaên thaïc só giaùo duïc, Hueá. 25. Quan nieäm vaø giaûi phaùp xaây döïng moân hoïc tích hôïp cho caùc tröôøng trung hoïc (1994). Ñeà taøi KHXH, Vieän NCGD HN. 26. Quaùch Tuaán Ngoïc (2003), Ñoåi môùi phöông phaùp giaùo duïc baèng CNTT – xu theá cuûa thôøi ñaïi, Kyû yeáu Hoäi thaûo Ñoåi môùi phöông phaùp giaûng daïy, Haø Noäi. 27. Quaùch Tuaán Ngoïc (2003), Coâng ngheä thoâng tin vaø truyeàn thoâng trong giaùo duïc, Kyû yeáu Hoäi thaûo Quoác teá veà ICT trong giaùo duïc, Haø Noäi. 28. Leâ Thò Thanh Thaûo (2002), Didactic vaät lí, Nxb Ñaïi hoïc Sö phaïm, TP. Hoà Chí Minh. 29. Leâ Thò Thanh Thaûo (2003), Toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc ôû tröôøng THPT (cuï theå), Baøi giaûng chuyeân ñeà cao hoïc, Ñaïi hoïc Sö phaïm Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 30. Cao Thò Thaëng: Böôùc ñaàu nghieân cöùu vaø thöû nghieäm xaây döïng chöông trình tích hôïp ôû PTCS. Vieän NCGD-1997. 31. Cao Thò Thaëng: Nhöõng xu höôùng vaø söï phaùt trieån chöông trình khoa hoïc ôû nöôùc Mó vaø treân theá giôùi – Nhöõng cô sôû xaây döïng chöông trình caùc moân hoïc ôû phoå thoâng (1998), Ñeà taøi KH B96-49-34. 32. Nguyeãn Ñöùc Thaâm, Nguyeãn Ngoïc Höng (1999), Toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc cho HS trong daïy hoïc Vaät lí ôû tröôøng PT, Nxb ÑHQG, Haø Noäi. 33. Nguyeãn Ñöùc Thaâm, Nguyeãn Ngoïc Höng, Phaïm Xuaân Queá (2002), Phöông phaùp giaûng daïy vaät lí ôû tröôøng phoå thoâng, Nxb Ñaïi hoïc Sö phaïm, Haø Noäi. 34. Nhöõng xu theá phaùt trieån chöông trình khoa hoïc ôû Mó vaø treân theá giôùi. Baùo caùo chuyeân ñeà trong ñeà taøi B96-49-34, HN-1998. 35. Phaïm Höõu Toøng (1999), Thieát keá daïy hoïc vaät lí, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi. 36. Döông Thieäu Toáng (1995), Traéc nghieäm vaù ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp, ÑH Toång hôïp, TP. Hoà Chí Minh. 37. Mai Vaên Trinh (2001), Naâng cao hieäu quaû daïy hoïc ôû tröôøng THPT nhôø vieäc söû duïng maùy tính vaø caùc phöông tieän daïy hoïc hieän ñaïi, Luaän aùn tieán só giaùo duïc, Vinh. 38. Leâ Coâng Trieâm (2004), BGDT vaø qui trình thieát keá BGDT, Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc, Hueá. 39. Zvereva M.N (1985), Tích cöïc hoùa tö duy cuûa HS trong giôø hoïc vaät lí, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi. 40. Taïp chí Echip caùc soá coù lieân quan. 41. Taïp chí Laøm baïn vôùi maùy vi tính caùc soá coù lieân quan. Tieáng Anh: 42. Tim O’Shea, John Self (1993) Learning and Teaching with computers, the Harvester Press. 43. Marc J. Rosenberg (2001), E – Learning Strategies for Delivering Knowledge in the Digital Age, United States of America 44. Secondary school science Education in Thai lan. Copyright 1990. 45. Susan Sharpless Smith (2001), Web-Based Instruction, United States of America INTERNET: 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. PHAÀN PHUÏ LUÏC Phuï luïc 1: PHIEÁU THAÊM DOØYÙ KIEÁN GIAÙO VIEÂN Ñeå giuùp chuùng toâi coù nhöõng thoâng tin nhaèm böôùc ñaàu ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa caùch tieáp caän daïy hoïc theo chuû ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT vaø hoaøn thieän theâm cho keá hoaïch baøi giaûng. Xin thaày (coâ) cho bieát möùc ñoä ñoàng tình cuûa mình veà caùc thoâng tin döôùi ñaây. Thaày (coâ) chæ caàn choïn (ñaùnh daáu x) vaøo moät trong 5 coät sau moãi caâu nhaän xeùt. Trong ñoù: 5:raát ñoàng yù; 4: ñoàng yù; 3: khoâng coù yù kieán; 2: khoâng ñoàng yù; 1: raát khoâng ñoàng yù. A. Tính khả thi của caùch tieáp caän dạy học theo chủ ñeà vôùi söï hoã trôï cuûa CNTT 1 2 3 4 5 1. Laøm cho vieäc hoïc taäp cuûa HS coù tính muïc ñích roõ reät. 2. Phuø hôïp vôùi nhieàu phong caùch hoïc taäp cuûa HS. 3. Phaùt huy ñöôïc khaû naêng töï hoïc, töï nghieân cöùu taøi lieäu cuûa HS. 4. Huy ñoäng ñöôïc kieán thöùc kinh nghieäm cuûa HS. 5. Reøn luyeän ñöôïc cho HS khaû naêng laøm vieäc hôïp taùc. 6. Giuùp HS tieáp caän vôùi coâng ngheä hieän ñaïi vaø söû duïng chuùng trong vieäc hoïc taäp moät caùch coù hieäu quaû. 7. Taïo ñöôïc höùng thuù vaø phaùt huy ñöôïc tính tích cöïc cuûa HS trong hoïc taäp. 8. Coù nhieàu öu ñieåm noåi baät hôn caùc phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng. 9. Coù tính khaû thi neáu ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy hieän nay. 10. Thaày (coâ) tin vaøo hieäu quaû cuûa caùch tieáp caän daïy hoïc naøy khi ñöa vaøo giaûng daïy trong töông lai. B. Nhaän xeùt veà keá hoaïch vaø noäi dung baøi giaûng. I. Veà caùc yeâu caàu chung: 1. Caùch thieát keá ñaûm baûo toát veà noäi dung chöông trình. 2. Tieáp caän toát vôùi vieäc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc. 3. Ñaûm baûo toát yeâu caàu veà maët kó thuaät. 4. Ñaûm baûo toát tính thaåm mó. II. Veà noäi dung: 1. Trong phaàn caùc ñònh luaät baûo toaøn, caâu hoûi khaùi quaùt ñöa ra ñònh höôùng toát cho nhaän thöùc cuûa hoïc HS. 2. Caùc caâu hoûi baøi hoïc roõ raøng, thöïc teá, phuø hôïp vôùi noäi dung cuûa baøi hoïc. 3. Caùc caâu hoûi, caùc yeâu caàu trong töøng hoaït ñoäng cuï theå cuûa baøi hoïc coù tính logic, ñònh höôùng vaø ñieàu khieån ñöôïc hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa HS. 4. Caùc caâu hoûi goùp phaàn phaùt huy tính chuû ñoäng cuûa HS trong hoïc taäp. 5. Noäi dung baøi giaûng phong phuù, coù minh hoïa sinh ñoäng. 6. Khoái löôïng kieán thöùc, caáu truùc kieán thöùc vaø phaân boá thôøi gian phuø hôïp. 7. Tieát daïy taïo ñöôïc moâi tröôøng toát, nhaèm reøn luyeän cho HS khaû naêng laøm vieäc hôïp taùc, tìm kieám, trao ñoåi thoâng tin 8. Taïo ñöôïc moâi tröôøng toát, nhaèm reøn luyeän cho HS kyõ naêng tìm kieám, trao ñoåi thoâng tin 9. Vôùi caùc baøi giaûng coù söû duïng coâng ngheä töông töï nhö treân coù theå naâng cao chaát löôïng daïy hoïc Vaät lí ôû caùc tröôøng Trung hoïc phoå thoâng. C. Caùc yù kieán goùp yù khaùc: Neáu coù yù kieán khaùc boå xung veà caùch thieát keá baøi giaûng, veà noäi dung, … hay nhöõng vaán ñeà khaùc coù lieân quan xin thaày coâ vui loøng cho yù kieán cuï theå: ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… ………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..…… Caûm ôn quí thaày coâ ñaõ quan taâm hôïp taùc! Phuï luïc 2: BAØI KIEÅM TRA 1 TIEÁT Trong mỗi câu hỏi dưới đây, hãy chọn một trong 4 đáp án mà em cho là đúng hoặc phù hợp nhất. Câu 1. Đơn vị nào sau đây không phải là đơn vị của công suất: a) jun-giây b) oát c) niutơn- mét/giây d) sức ngựa Câu 2. Một vật ở trạng thái nghỉ có thể có: a) vận tốc b) thế năng c) động năng d) động lượng Câu 3. Một vật chuyển động không nhất thiết phải có: a) vận tốc b) động lượng c) động năng d) thế năng Câu 4. Khi tốc độ của một vật tăng gấp đôi thì: a) động năng của nó cũng tăng gấp đôi b) thế năng của nó cũng tăng gấp đôi c) năng lượng nghỉ của nó cũng tăng gấp đôi d) động lượng của nó cũng tăng gấp đôi Câu 5. Có hai quả banh,một quả nặng 5kg và quả kia nặng 10kg, rơi cùng lúc từ một cử sổ. Khi cách mặt đất 1m, hai quả banh có cùng: a) động năng b) thế năng c) động lượng d) gia tốc Câu 6. Một quả bom rơi từ một máy bay trong không trung thì: a) động năng toàn phần của nó giảm b) động năng toàn phần của nó tăng c) động lượng toàn phần của nó tăng d) động lượng toàn phần của nó giảm Câu 7. Công để nâng một vật 50kg lên độ cao 2m trong 10s là: a) 0 b) 250 J c) 1000 J d) 98.000 J Câu 8. Công để nâng 30kg gạch lên độ cao 20 m là: a) 61 J b) 600 J c) 2940 J d) 5880 J Câu 9. Phải mất 4900 J để nâng một khối lương 50kg. Khối lượng đó được nâng lên độ cao: a) 10 m b) 98 m c) 960 m d) 245 km Câu 10. Một cậu bé năng 40kg chạy lên lầu cao 4 m trong 4 s . Công cậu bé đó sinh ra là: a) 160 W b) 392 W c) 40 W d) 1568 W Câu 11. Xe hơi A nặng 1000 kg đang chạy với vận tốc 60 km/h. Xe hơi B nặng 2000 kg đang chạy với vận tốc 30 km/h. Động năng của xe A bằng: a) một nửa động năng của xe B b) động năng của xe B c) hai lần động năng của xe B d) bốn lần động năng của xe B Câu 12. Một vật nặng 1 kg có thế năng là 1 J so với mặt đất. Khi đó nó ở độ cao: a) 0,102 m b) 1 m c) 9,8 m d) 98 m Câu 13. Một quả banh nặng 1 kg được ném lên không trung. Khi nó ở độ cao 10 m so với mặt đất, nó đạt tốc độ 3 m/s. Tại thời điểm này hầu hết năng lượng của quả banh ở dạng: a) động năng b) thế năng so với mặt đất c) năng lượng nghỉ d) động lượng Câu 14. Một vật nặng 1 kg động năng 1J khi nó đat tốc độ: a) 0,45 m/s b) 1 m/s c) 1,4 m/s d) 4,4 m/s Câu 15. Một xe tải nặng 10.000 kg đang chạy với vận tốc 2 m/s va chạm với một xe đứng yên nặng 15.000 kg. Hai xe dính lai với nhau và chuyển đông với vận tốc: a) 0,8 m/s b) 1 m/s c) 1,3 m/s d) 2 m/s Câu 16. Một bé gái nặng 30 kg và một bé trai nặng 25 kg đang đứng trên những bàn trượt ma sát không đáng kể. Bé gái đẩy bé trai làm cậu ấy chuyển động với vận tốc 1 m/s. Khi đó vận tốc của bé gái là: a) 0,45 m/s b) 0,55 m/s c) 0,83 m/s d) 1,2 m/s Câu 17: Hệ vật nào sau đây không thể được coi là hệ kín theo phương ngang: a) Hệ hai viên bi chuyển động không ma sát trên mặt phẳng ngang. b) Hệ người và thuyền trên mặt nước. c) Hệ "súng + đạn" đặt nằm ngang khi bắn. d) Hệ "vật + nêm", vật trượt trên nêm, nêm có thể trượt không ma sát trên mặt phẳng ngang. Câu 18: Biểu thức định luật bảo toàn động lượng cho hệ kín gồm hai vật có dạng: a) 1 1 2 2m v m v 0+ = JJG JJG G b) , , 1 1 2 21 1 2 2m v m v m v m v+ = + G G G G c) m1v1 + m2v2 = mv'1 + mv'2 d) , , 1 2 1 21 2 1 2m v m v m v m v+ = + G G G G Câu 19:Một hệ kín gồm hai vật có khối lượng bằng nhau và bằng 1kg. Vận tốc vật 1 là 3m/s, vật 2 là 4m/s. Hai vật chuyển động theo hai phương vuông góc nhau. Động lượng của hệ là: a) 3kgm/s b) 4kgm/s. c) 5kgm/s. d) 7kgm/s. Câu 20:Một quả đạn bay lên theo phương thẳng đứng. Đúng lúc lên đến độ cao cực đại thì nó nổ làm hai mảnh. Ngay sau khi nổ, hai mảnh sẽ bay theo các hướng hợp với nhau một góc: a) 0o b) 90o c) 180o d) Góc α phụ thuộc vào khối lượng hai mảnh. Câu 21: Một vật khối lượng 1kg chuyển động với vận tốc 12m/s tới va chạm với một vật khối lượng 2kg đang ở trạng thái đứng yên. Sau va chạm vật 1kg bị lệch khỏi phương ban đầu của nó một góc là 30o và có vận tốc sau va chạm là 11,2m/s. góc lệch của vật 2kg so với phương vận tốc ban đầu của vật 1 là: a) 30o b) 60o c) 67,7o d) 90o Câu 22:Một xe có khối lượng 2 tấn đang chuyển động với vận tốc v1 = 15m/s thì đâm thẳng vào một xe khác có khối lượng 1 tấn đang đứng yên. Sau khi va chạm hai xe dính vào nhau và chuyển động với cùng vận tốc v2. Coi hệ hai xe là kín. Vận tốc của hai xe sau va chạm là: a) 5m/s. b) 7,5m/s. c) 10m/s. d) 12,5m/s. Câu 23: Biểu thức tính công của một lực là: a) A = F.s b) A = mgh c) A = F.s.cosα d) A = 1/2.mv2 Câu 24: Công của ngoại lực tác dụng lên vật làm vận tốc của vật biến thiên từ v1 đến v2 là: a) b) mv2 - mv1 c) mv22 - mv12 d) 1/2.mv22 - 1/2.mv12 Câu 25: Cơ năng của hệ vật - Trái Đất bảo toàn khi: a) Không có lực cản, lực ma sát. b) Lực tác dụng duy nhất là trọng lực. c) Vật chuyển động đều theo phương ngang. d) Vận tốc của vật không đổi. Câu 26: Khi một chất lỏng chuyển động trong một ống dẫn thì: a) Tiết diện ống càng nhỏ, vận tốc chảy càng nhỏ b) Tiết diện ống càng nhỏ, áp suất càng nhỏ. c) Tiết diện ống càng nhỏ, lưu lượng càng nhỏ. d) Lưu lượng tỉ lệ nghịch với vận tốc chảy. Phuï luïc 3: MẪU ĐÁNH GIÁ GIẢI BÀI TẬP Họ và tên Chủ đề: Đánh giá: Tự đánh giá, SV cùng lớp đánh giá, Thầy giáo đánh giá Giỏi Khá Trung bình Yếu Điểm Đánh giá chung 20 điểm Hoàn thành đủ các bài tập, 18 điểm Hoàn thành được 2/3 số bài tập 15 điểm Hoàn thành 1/2 số bài tập 12 điểm Hoàn thành dưới 1/2 số bài tập Nội dung 9 Chính xác 9 Rõ ràng 40 điểm Các bài giải đều đúng, rõ ràng chính xác 35 điểm Hầu hết các bài giải là đúng, chính xác, rõ ràng. 30 điểm Phần lớn các bài giải đúng và rõ ràng 25 điểm Các bài giải không rõ ràng chính xác Số bài sai và lỗi trong cách trình bày bài giải 10 điểm Không có bài giải sai Có 2 lỗi hoặc ít hơn 8 điểm Sai không quá 2 bài, 3 lỗi trong các bài đúng 6 điểm Sai không quá 2 bài 4 lỗi trong các bài đúng 4 điểm Sai hơn 2 bài 5 lỗi trong các bài đúng Trình bày 9 Rõ ràng 9 Logic 9 Hình vẽ 30 điểm Các bài giải rõ ràng,cẩn thận, sạch đẹp, trình bày hợp lý, có hình vẽ minh họa rõ chính xác 27 điểm Bài giải rõ ràng, sạch đẹp, trình bày hầu hết là hợp lý, logic, có hình vẽ đúng 25 điểm Các bài giải trình bày rõ ràng, có một số hình vẽ minh họa đúng 20 điểm Bài giải ít rõ ràng , cẩu thả, không có hình vẽ minh hoạ hoặc hình vẽ sai. Tổng cộng Nhận xét: Phuï luïc 4: ĐÁNH GÍA BÀI TRÌNH DIỄN Họ và tên nội dung Phương pháp đánh giá: SV tự đánh giá, SV cùng lớp đánh giá, thầy giáo đánh gía. Giỏi Khá Trung bình Yếu Điểm Kế hoạch 9 Nội dung 9 Các sai sót 9 Các slide 20 điểm Nội dung hoàn chỉnh, không sai sót, các slide xây dựng chi tiết, đầy đủ 18 điểm Hoàn thành hầu hết nội dung yêu cầu, có ít sai sót, chi tiết đầy đủ 15 điểm Nội dung hoang thành một nửa, các slide có lỗi, chi tiết không đầy đủ. 12 điểm Nội dung thiếu, các slides không hoàn thành, thiếu chi tiết Nội dung 9 Chính xác 9 Rõ ràng 9 Đầy đủ 9 Sáng tạo 9 Các ví dụ 30 điểm Mô tả rõ ràng những nội dung, khái niệm, có ít nhất 3 ví dụ minh họa, chứng mình, Trích dẫn đầy đủ tài liệu 27 điểm mô tả hầu hết các ý trọng tâm, có ví dụ minh họa chứng minh, tài liệu trích dẫn đầy đủ. 25 điểm Mô tả được vài ý trọng tâm, có ví dụ chứng minh, trích dẫn một số tài liệu 20 điểm Mô tả không rõ ràng các ý chính. Nêu ít hơn 2 ví dụ, không trích dẫn tài liệu 9 Chính tả và văn phạm 10 điểm 2 lỗi hoặc ít hơn 8 điểm 3 lỗi 6 điểm 4 lỗi 4 điểm 5 lỗi hoặc nhiều hơn Thiết kế 9 Rõ ràng 9 Thú vị 9 Có hiệu ứng 9 dài 9 thời gian 30 điểm Tính hấp dẫn cao, có sự tương quan tốt với nội dung; dài hơn hơn 12 slide, thể hiện quan hệ giữa hình ảnh và các ví dụ tốt, phân phối thời gian trình chiếu hợp lý. 27 điểm Có sự hẫp dẫn và sự liên quan đến nội dung 12 slides; quan hệ giữa hình ảnh và ví dụ minh họa, chuyển đổi thời gian trình chiếu hợp lý 25 điểm Đôi chỗ thú vị, dài từ 8- 10 slides; thể hiện quan hệ giữa hình ảnh và các vấn đề của môn học, thời gian có tăng một ít 20 điểm Ít thể hiện sự tương quan của nội dung và hình thức, dài 8 slide hoặc ít hơn; hình ảnh không phù hợp nội dung, không rõ ràng, chuyển tiếp khập khiễng. Hoạt động nhóm: 9 phân công nhiệm vụ 10 điểm Phân công nhiệm vụ các thành viên rõ ràng, hợp lý, công bằng 8 điểm Thể hiện phân công nhiệm vụ thích hợp, 6 điểm Vài thể hiện phân công hợp lý 4 điểm Phân công trong nhóm học tập không công bằng hợp lý, Tổng cộng Nhận xét; Phuï luïc 5: KEÁ HOAÏCH BOÅ TUÙC TIN HOÏC CHO HS (Phuïc vuï cho vieäc öùng duïng CNTT vaøo daïy hoïc Vaät lí ) Toång soá tieát : 20 (LT : 6 – TH : 14) I. MUÏC ÑÍCH - Giuùp HS böôùc ñaàu laøm quen vôùi vieäc söû duïng CNTT trong hoïc taäp. - Cung caáp theâm cho HS moät soá kieán thöùc cô baûn veà phaàn meàm trình chieáu PowerPoint; laøm quen vôùi coâng vieäc khai thaùc thoâng tin treân Internet nhaèm tìm kieám taøi lieäu phuïc vuï cho hoïc taäp. - Söû duïng moät soá phaàn meàm Vaät lí trong hoïc taäp. II. YEÂU CAÀU - HS sau khi hoïc xong coù khaû naêng thieát moät baøi trình chiếu treân PowerPoint ñeå trình baøy yù töôûng cuûa mình; coù khaû naêng tìm kieám thoâng tin treân maïng Internet vaø söû duïng moät soá phaàn meàm Vaät lí phuïc vuï cho vieäc hoïc taäp. III. KEÁ HOAÏCH CUÏ THEÅ TIEÁT NOÄI DUNG LT TH 1 - Moät soá thuaät ngöõ (Slide, Presentation ...) - Giao dieän cuûa PowerPoint (Menubar,Toolbar ...) - Thao taùc vôùi Presentation (khôûi ñoäng, taïo môùi ...) - Thao taùc vôùi Slide trong Presentation (taïo môùi, thay ñoåi ...) 9 2 - Soaïn thaûo noäi dung cho Slide + Cheøn ñoái töôïng vaøo Slide (hoäp vaên baûn, hình aûnh, aâm thanh, phim, ñoà thò, lieân keát ... + Veõ hình vaøo Slide. + Ñònh daïng caùc ñoái töôïng. 9 3 - Cheøn hieäu öùng hoaït hình cho caùc ñoái töôïng trong Slide (kieåu hoaït hình, xoùa hoaït hình, thôøi ñieåm hoaït hình, toác ñoä hoaït hình, thay ñoåi thöù töï). 9 - Trình dieãn. 4 - Quy trình thieát keá moät baøi trình baøy (Presentation). - Moät soá caùc löu yù trong quaù trình thieát keá. 9 5 - Caùc khaùi nieäm cô baûn veà Internet. - Thö ñieän töû vaø khai thaùc thoâng tin treân maïng. 9 6 Thöïc haønh : Tìm hieåu giao dieän PowerPoint. 9 7 Thöïc haønh : Soaïn thaûo caùc noäi dung ñôn giaûn. 9 8 Thöïc haønh : Soaïn thaûo caùc noäi dung ñôn giaûn. 9 9 Thöïc haønh : Cheøn ñoái töôïng vaøo Slide. 9 10 Thöïc haønh : Veõ hình vaøo Slide 9 11 Thöïc haønh : Hoaït hình treân PowerPoint. 9 12 Thöïc haønh : Hoaït hình treân PowerPoint. 9 13 Thöïc haønh : Hoaøn chænh Presentation. 9 14 Thöïc haønh : Hoaøn chænh Presentation. 9 15 Thöïc haønh : Hoaøn chænh Presentation vaø trình chieáu. 9 16, 17 - Söû duïng moät soá phaàn meàm Vaät lí trong hoïc taäp (Vaät lí chöùng minh, Crocodile Physics, ...) 9 18 -20 - Keát hôïp thöïc hieän trình chieáu vôùi söû duïng phaàn meàm moâ phoûng ñeå trình baøy veà moät thí nghieäm Vaät lí. 9 TOÅNG COÄNG 5 15 * Caùc baøi thöïc haønh ñeàu höôùng HS ñeán vieäc hoaøn thaønh moät baøi trình chieáu treân phaàn meàm PowerPoint. * Vôùi caùc HS chöa hoaøn thaønh ñöôïc baøi thöïc haønh theo yeâu caàu, seõ tieáp tuïc ñöôïc hoã trôï ñeå naém vöõng caùc noäi dung treân. * Giôùi thieäu moät soá ñòa chæ Website coù lieân quan ñeå HS tham khaûo theâm. ._.