Tài liệu Đầu tư phát triển thuỷ lợi ở vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long: ... Ebook Đầu tư phát triển thuỷ lợi ở vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long
88 trang |
Chia sẻ: huyen82 | Lượt xem: 1467 | Lượt tải: 0
Tóm tắt tài liệu Đầu tư phát triển thuỷ lợi ở vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi giai ®o¹n 2001-2010, b¸o c¸o ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng kho¸ VIII §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng ®· nhÊn m¹nh “ChiÕn lîc ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®Çu t ph¸t triÓ n«ng nghiÖp, nhÊt lµ trong lÜnh vùc thuû lîi, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp”. §Ó n«ng nghiÖp trë thµnh mét nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lín, phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, thêi tiÕt khÝ hËu vµ sinh th¸i cña tõng vïng, ®a nhanh tiÕn vé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chó träng ®iªn khÝ ho·, c¬ giíi ho¸ n«ng th«n, t¨ng ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ nopong th«n.
Thuû lîi lµ ngµnh thuéc lÜnh vùc kÕt cÊu h¹n tÇng x· héi, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n. Trong c¸c v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VII, VIII, còng nh NghÞ quyÕt ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh u tiªn ph¸t triÓn thuû lîi ®îc coi lµ biÖn ph¸p kü thuËt hµng ®Çu cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. V× vËy trong nh÷ng n¨m qua, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· tËp trung mét nguån vèn lín ®Ó ®Çu t cho ngµnh thuû lîi. Thuû lîi cã vai trß rÊt quan träng, c¶ ë c¸c níc ph¸t triÎn trªn thÕ giíi lÉn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, níc ta lµ mét níc ®ang ph¸t triÓ vµ cã c¬ cÊu ngµnh chr yÕu lµ n«ng nghiÖp do ®ã thuû lîi l¹i caqngf ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng h¬n nh÷ng níc kh¸c. Qu¸ tr×nh ®Çu t mang ®Õn nhiÒu kÕt qu¶ nhng còng ®em l¹i kh«ng Ýt nh÷ng h¹n chÕ cÇn ph¶i kh¾c phôc.
NhËn biÕt ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c ®Çu t ph¸t triÓ thuû lîi ë níc ta, ®Æc biÖt lµ ë vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long lµ vù lóa lín nhÊt cña níc ta, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mang tÝnh chÊt hµng ho¸ v× vËy em ®· chon ®Ò tµi “§Çu t ph¸t triÓn thuû lîi ë vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long”. ®Ó lµm chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp.
§Ò tµi ®îc chia thµnh 3 phÇn lµ:
Lý luËn chung vÒ ®Çu t ph¸t triÓn vµ ®Çu t ph¸t triÓn thuû lîi.
Thùc tr¹ng t×nh h×nh ®Çu t ph¸t triÓn thuû lîi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long.
Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn thuû lîi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long.
Ch¬ng I. Lý luËn chung vÒ ®Çu t ph¸t triÓn vµ ®Çu t ph¸t triÓn thuû lîi
i. nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Çu t ph¸t triÓn.
1. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn vµ ®Æc ®iÓm cña ®Çu t ph¸t triÓn.
§Çu t theo nghÜa chung nhÊt cã thÓ hiÓu ®ã lµ sù bá ra, sù hy sinh c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i nh tiÒn cña, søc lao ®éng, trÝ tuÖ… nh»m ®¹t ®îc mét kÕt qu¶ cã lîi cho ngêi ®Çu t trong t¬ng lai.
§Çu t ph¸t triÓn lµ ho¹t ®éng sö dông c¸c nguån lùc tµi chÝnh, nguån lùc vËt chÊt, nguån lùc lao déng trÝ tuÖ ®Ó x©y dùng, söa ch÷a nhµ cöa vµ cÊu tróc h¹ tÇng, mua s¾m trang thiÕt bÞ vµ l¾p ®Æt chóng trªn nÒn bÖ, båi dìng, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, thùc hiÖn chi phÝ thêng xuyªn g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña c¸c tµi s¶n nµy nh»m duy tr× tiÒm lùc cña c¸c c¬ së ®ang tån t¹i vµ t¹o tiÒm lùc míi cho nÒn kinh tÕ x· héi, t¹o viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng cho mäi thµnh viªn trong x· héi.
§Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn.
Ho¹t ®éng ®Çu t h¸t triÓn cÇn mét sè lîng vèn lín vµ ®Ó n»m khª ®äng trong suèt qóa tr×nh thùc hiÖn ®Çu t.
Thêi gian ®Ó tiÕn hµnh mét c«ng cuéc ®Çu t cho ®Õn khi c¸c thµnh qu¶ cña hä ph¸t huy t¸c dông thêng ®ßi hái nhiÒu n¨m th¸ng víi nhiÒu biÕn ®éng x¶y ra.
Thêi gian cÇn ho¹t ®éng ®Ó thu håi vèn ®ßi hái nhiÒu n¨m th¸ng vµ do ®ã kh«ng tr¸nh khái sù t¸c ®éng hai mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc cña c¸c yÕu tè kh«ng æn ®Þnh vÒ tù nhiªn, chÝnh trÞ, x· héi…
C¸c thµnh qu¶ cña ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn cã gi¸ trÞ sö dông l©u dµi, nhiÒu n¨m.
C¸c thµnh qu¶ cña ho¹t ®éng ®Çu t lµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng sÏ häat ®éng ngay t¹i n¬i mµ nã ®îc dùng nªn.
Mäi thµnh qu¶ vµ hËu qu¶ cña qu¨ tr×nh thùc hiÖn ®Çu t chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña c¸c yÕu tè kh«ng æn ®Þnh theo thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Þa lý cña kh«ng gian.
§Ó ®¶m b¶o cho mäi c«ng cuéc ®Çu t ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cao ®ßi hái ph¶i lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ.
2. Vai trß cña ®Çu t ph¸t triÓn ®èi víi nÒn kinh tÕ.
2.1. Trªn gi¸c ®é nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc. §Çu t võa t¸c ®éng ®Õn tæng cung, võa t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu.
VÒ mÆt cÇu; §Çu t lµ mét yÕu tè chiÕm tû träng lín trong tæn cÇu cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Theo sè liÖu cña WB, ®Çu t thêng chiÕm kho¶ng 24-28% trong c¬ cÊu tæng cÇu cña tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi. ®èi víi tæng cÇu, t¸c ®éng nh lµ ng¾n h¹n.
VÒ mÆt cung; Khi thµnh qu¶ cña ®Çu t ph¸t huy t¸c dông, c¸c n¨ng lùc míi ®i vµo ho¹t ®éng th× tæng cung, ®Æc biÖt lµ tæng cung dµi h¹n t¨ng lªn (S-S’), kÐo theo s¶n lîng tiÒm n¨ng t¨ng tõ Q1-Q2, vµ do ®ã gi¸ c¶ s¶n phÈm gi¶m tõ P1-P2, s¶n lîng t¨ng, gi¸ c¶ gi¶m cho phÐp t¨ng tiªu dïng, ®Õn lît m×nh, t¨ng tiªu dïng l¹i kÝch thÝch s¶n xuÊt h¬n n÷a, s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµ nguån gèc cña t¨ng tÝch luü, ph¸t triÓn kinh tÕ s· héi, t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, nang cao ®êi sèng cña mäi thµnh viªn trong x· héi. (H1)
E1
E1
E0
D’
D
S
S
S’
P
P1
P2
P0
Q2
Q1
Q0
Q
H1.
§Çu t cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn sù æn ®Þnh cña niÒn kinh tÕ.
Sù t¸c ®éng kh«ng ®ång thêi vÒ mÆt thêi gian cña ®Çu t ®èi víi tæng cÇu vµ ®èi víi tæng cung cña nÒn kinh tÕ lµm cho mäi sù thay ®æi cña ®Çu t dï lµ t¨ng hay gi¶m ®Òu cïng mét lóc võa lµ yÕu tè duy tr× sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, võa lµ yÕu tè ph¸ vì sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ cña mäi quèc gia.
§Çu t t¸c ®éng ®Õn tèc ®é t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c nhµ kinh tÕ cho thÊy, muèn gi÷ tèc ®é t¨ng trëng ë møc trung b×nh th× tû lÖ ®Çu t ph¶i ®¹t tõ 15-25% so víi GDP tuú thuéc vµo ICOR cña mçi níc.
ICOR = . Tõ ®ã suy ra; Møc t¨ng GDP = .
Nõu ICOR kh«ng ®æi, møc t¨ng GDP hoµn toµn phô thuéc vµo vèn ®Çu t, ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, Icá thêng lín tõ 5-7, cßn ë c¸c níc ph¸t triÓn th× ICOR thêng thÊp tõ 2-3. ChØ tiªu ICOR cña mçi níc phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè, thay ®æi theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch trong níc.
§Çu t vµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
Kinh nghiÖm cña c¸c níc cho thÊy, con ®êng tÊt yÕu cã thÓ t¨ng trëng nhanh tèc ®é mong muèn (9-10%) lµ t¨ng cêng ®Çu t nh»m t¹o ra sù ph¸t triÓn nhanh ë khu vùc c«ng nghiÖp dÞch vô. §èi víi c¸c ngµnh n«ng l©m, ng nghiÖp do nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®Êt ®ai vµ kh¶ n¨ng sinh häc, ®Ó ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng tõ 5-6% lµ rÊt khã kh¨n. Nh vËy, chÝnh s¸ch ®Çu t quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c quèc gia nh»m ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng nhanh cña toµn bé nÒn kinh tÕ.
§Çu t ®èi víi viÖc t¨ng cêng kh¶ nng khoa häc vµ c«ng nghÖ cña ®©t s níc.
C«ng nghÖ lµ trung t©m cña CNH, ®Çu t lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña sù ph¸t triÓn vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña níc ta hiÖn nay v× níc ta lµ níc ®ang ph¸t triÓn, cã c«ng nghÖ rÊt l¹c hËu, nÕu kh«ng ®Ò ra ®îc mét chiÕn lîc ®Çu t ph¸t triÓn c«ng nghÖ nhanh vµ v÷ng ch¾c th× viÖc tiÕn hµnh CNH, H§H sÏ rÊt khã kh¨n.
2.2. §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô.
®Çu t quyÕt ®inbhj sù ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mçi c¬ së. Ch¼ng h¹n, ®Ó t¹o dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho sù ra ®êi cuØa bÊt kú mét c¬ së nµo ®Òu cÇn ph¶i x©y dùng nhµ xuëng, mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ vµ l¾p ®Æt chóng lªn nÒn bi\Ö,… sau mét thêi gian ho¹t ®«ngj, c¸c c¬ së nµy bÞ hao mßn, h háng. §Ó duy tr× ®îc sù ho¹t ®éng b×nh thêng cña c¬ së th× ph¶i ®Þnh kú tiÕn hµnh söa ch÷a lín hoÆc thay míi c¸c c¬ së vËt ca©ts kü thuËt ®· h hngr, hao mßn nµy ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña sù ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ nhu cÇu cña x· héi, tÊt c¶ c¸c chi phÝ nµy ®Òu lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®Çu t.
3. Nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn.
Díi d¹ng tiÒn tÖ, vèn ®îc ®Þnh nghÜa lµ kho¶n tÝch luü cña x· héi, cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô, lµ tiÒn tiÕt kiªmj cña d©n vµ vèn ®Çu t tõ c¸c nguån kh¸c ®a vµo sö dông trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh»m duy tr× tiÒm lùc s½n cã vµ t¹o tiÒm lùc s¶n xuÊt míi cho nÒn kinh tÕ.
Díi d¹ng vËt chÊt, vèn bao gåm c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ xëng, c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng, c¸c lo¹i nguyªn, nhiªn liÖu, c¸c s¶n phÈm trung gian, thµnh phÈm… Bªn c¹nh vèn tån t¹i díi d¹ng vËt chÊt cßn cã vèn v« h×nh (b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, quyÒn së h÷u c«ng nghÖ…) kh«ng tån t¹i díi d¹ng vËt chÊt nhng cã gi¸ trÞ vÒ mÆt kinh tÕ vµ còng lµ yÕu tè ®Çu vµo cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Vèn lµ yÕu tè ®Çu vµo nhng b¶n th©n nã lµ kÕt qu¶ ®Çu ra cña ho¹t ®éng kinh tÕ. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ, vèn lu«n ho¹t ®éng vµ chuyÓn ho¸ vÒ h×nh th¸i vËt chÊt còng nh tõ h×nh th¸i vËt chÊt sang h×nh th¸i tiÒn tÖ.
Nãi chung ®îc h×nh thµnh tõ hai nguån c¬ b¶n ®ã lµ vèn huy ®éng tõ trong níc vµ vèn huy ®éng tõ níc ngoµi.
Vèn ®Çu t trong níc:
§îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau ®©y:
Vèn tÝch luü tõ ng©n s¸ch
Vèn tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng
Vèn tÝch luü cña c¸c doanh nghiÖp
Vèn tiÕt kiÖm cña d©n c
Vèn ®Çu t níc ngoµi:
Bao gåm vèn ®Çu t trùc tiÕp vµ vèn ®Çu t gi¸n tiÕp;
Vèn ®Çu t trùc tiÕp lµ vèn ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ngêi níc ngoµi ®Çu t sang níc kh¸c vµ trùc tiÕp qu¶n lý hoÆc tham gia qu¶n lý qu¸ tr×nh sö dông vµ thu håi vèn.
Vèn ®Çu t gi¸n tiÕp lµ vèn cña c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i, cã hoµn l¹i, cho vay u ®·i víi thêi h¹n vµ l·i suÊt thÊp, vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (ODA).
Trong ®ã, vèn ®Çu t trong níc ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc ta x¸c ®Þnh lµ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cßn vèn ®Çu t níc ngoµi chØ ®ãng vai trß quan träng v× vèn ®aauf t trong níc mang tÝnh l©u dµi vµ kh«ng bÞ phô thuéc vÒ kinh tÐ vµ chÝnh trÞ.
4. C¸c lo¹i h×nh ®Çu t.
Trong qu¶n lý vµ kÕ ho¹ch ho¸ ho¹t ®éng ®Çu t c¸c nhµ kinh tÕ ®· ph©n lo¹i ho¹t ®éng ®Çu t theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, mçi tiªu thøc ph©n lo¹i ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu qu¶n lý vµ nghiªn cøu kinh tÕ kh¸c nhau. §ã lµ;
Theo b¶n chÊt cña c¸c ®èi tîng ®Çu t, bao gåm ®Çu t cho c¸c ®èi tîng vËt chÊt (®Çu t vµo tµi s¶n vËt chÊt hoÆc tµi s¶n thùc nh nhµ xëng, m¸y mãc thiÕt bÞ, …) cho c¸c ®èi tîng tµi chÝnh (nh mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu…) vµ ®Çu t cho c¸c ®èi tîng phi vËt chÊt (®Çu t tµi s¶n trÝ tuÖ vµ ngu«n nh©n lùc nh ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc, y tÕ..) trong ®ã ®Çu t cho ®èi tîng vËt chÊt lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt c¬ b¶n lµm t¨ng tiÒm lùc cña nÒn kinh tÕ.
Theo c¬ cÊu s¶n xuÊt cã thÓ ph©n lo¹i ho¹t ®éng ®Çu t thµnh ®Çu t chiÒu réng vµ ®Çu t chiÒu s©u.
Theo ph©n cÊp qu¶n lý, ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng ban hµnh theo N§ 42/CP ngµy 16-7-1996 ph©n thµnh 3 nhãm A, B vµ C tuú theo tÝnh chÊt, quy m« cña tõng dù ¸n trong ®ã nhãm A do TTCP quyÕt ®Þnh, nhãm B vµ C do Bé trëng, thñ trëng c¸c c quan ngang bé, chñ tÞch UBND tØnh, tµnh phè trùc thuéc TW quyÕt ®Þnh.
Theo lÜnh vùc ho¹t ®éng trong x· héi cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t, cã thÓ ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éngdt thµnh ®Çu t ph¸t triÎn s¶n xuÊt kinh doanh , ®Çu t ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt, ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng (kü thuËt vµ x· héi)…C¸c ho¹t ®éng ®Çu t nµy cã quan hÖ t¬ng hç víi nhau.
Theo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t, c¸c ho¹t ®éng ®Çu t ®îc chia thµnh ®Çu t c¬ b¶n nh»m t¸i s¶n xuÊt c¸c tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t vËn hµnh nh»m t¹o ra tµi s¶n lu ®éng cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh , dÞch vô míi hoµn thµnh, t¨ng thªm tµi s¶n lu ®éng cho c¸c c¬ së hiÖn cã, duy tr× ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së vËt chÊt-kü thuËt kh«ng thuéc c¸c doanh nghiÖp. Trong ®ã ®Çu t c¬ b¶n quyÕt ®Þnh ®Çu t vËn hµnh.
Theo giai ®o¹n ho¹t ®éng cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi chia ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh thµnh ®Çu t th¬ng m¹i vµ ®Çu t s¶n xuÊt.
Theo thêi gian thùc hiÖn vµ ph¸t huy t¸c dông ®Ót thu håi ®ñ vèn ®Çu t ®· bá ra cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t chia thµnh ®Çu t ng¾n h¹n vµ ®Çu t dµi h¹n.
Theo quan hÖ qu¶n lý cña chñ ®Çu t chia thµnh ®Çu t trùc tiªpí vµ ®Çu t gi¸n tiÕp.
Theo nguån vèn chia thµnh c¸c h×nh thøc theo vèn huy ®éng trong níc vµ vèn huy ®éng tõ níc ngoµi. Ph©n lo¹i nµy cho thÊy t×nh h×nh huy ®éng vèn tõ mçi nguån vµ vai trß cña mçi nguån vèn ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng ngµnh, tõng ®Þa ph¬ng vµ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ.
Theo vïng l·nh thæ. C¸ch ph©n lo¹i nµy ph¶n ¸nh t×nh h×nh ®Çu t cña tõng vïng, tõng tØnh, tõng ®Þa ph¬ng vµ abnhr hëng cña ®Çu t ®èi víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tõng ®Þa ph¬ng.
II. Mét sè vÊn ®Ò vÒ ngµnh thuû lîi
Kh¸i niÖm vµ vai trß cña thuû lîi ho¸ n«ng nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm.
Thuû lîi ho¸ n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn tæng hîp cô thÓ c¸c biªn ph¸p khai th¸c sö dông vµ b¶o vÖ c¸c nguån níc trªn mÆt ®Êt, vµ díi mËt ®Êt cho nhu cÇu s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t ë n«ng th«n, ®ång thêi h¹n chÕ t¸c h¹i cña níc g©y ra cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng.
1.2. Vai trß cña thuû lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ trong n«ng nghiÖp nãi riªng.
Nh chóng ta ®· biÕt, Thuû lîi lµ mét ngµnh kinh tÕ thuéc lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng, s¶n phÈm cña nã phôc vô cho nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt, b¶o vÖ s¶n xuÊt vµ d©n sinh nh phßng chèng lò lôt, ®iªn, n«ng, l©m, ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i…ë níc ta còng nh nhiÒu níc trªn thÕ giíi, trong c¬ cÊu kinh tÕ quãc d©n, thuû lîi lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt cã vÞ trÝ quan träng. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng, trªn thÕ giíi, níc nµo cã hÖ thèng thuû lîi ®¶m b¶o th× nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña níc ®ã æn ®Þnh vµ dÇn ®îc n©ng cao. §èi víi c¸c quèc gioa ®ang ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ cßn phô thuéc nhiÒu vµo n«ng nghiÖp th× vai trß cña ngµnh thuû l¬Þo cµng ®îc thÓ hiÖn râ Ðt h¬n. Vai trß cña thuû lîi trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®îc thÓ hiÖn chñ yÕu trong mét sè lÜnh vùc sau:
§èi víi hÖ thèng phßng chèng thuû tai:
Lò lôt lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m vµ lo l¾ng hµng n¨m cña §¶ng, Nhµ níc vµ nh©n d©n ta. ChÝnh v× vËy, ë níc ta hiÖn nay cã kho¶ng 8300 km ®ª s«ng vµ ®e biÓn lµm nhiÖm vô ng¨n níc lò s«ng vµ chiÒu biÓn, b¶o vÖ ®Êt ®ai. Ngoµi ra , ë c¸c ®Þa ph¬ng cßn cã c¸c ®e bao vïng lµm nhiÖm vô ng¨n níc ngo¹i lai ®ång thêi lµm nhiÖm vô d©n sinh kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ vïng ®ång b»ng S«ng Hång, s«ng M·, s«ng c¶ vµ mét phÇn cña ®ång b»ng S«ng Cöu Long.
§èi víi hÖ thèng giao th«ng thuû:
Giao th«ng thuû ®èi víiníc ta rÊt quan träng, ®Æc biÖt lµ ch©u thæ ®ång b»ng S«ng Hång vµ S«ng Cöu Long, t¹o ®Þa bµn quy ho¹ch ph©n bæ l¹i d©n c. Níc ta ®· cã 11400 km giao th«ng thuû trong ®ã trung ¬ng qu¶n lý 3824 km, ngoµi ra nh©n d©n ®Þa ph¬ng cßn qu¶n lý 30 ng×n km c¸c kªnh s«ng nhá lµm ®êng giao th«ng thuû n«ng th«n, chñ yÕu lµ ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ ®ång b»ng B¾c Bé. Nh©n d©n c¸c ®Þa ph¬ng cßn lîi dông c¸c bê kªnh lµm ®êng giao th«ng bé vµ c¬ giíi.
§èi víi nguån thû n«ng:
Thuû lîi ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ph¸t triÓn thuû ®iÖn – nguån n¨ng lîng s¹ch, kh«ng g©y « nhiÔm kh«ng khÝ so víi nhiÖt ®iÖn c¹y b»ng than dÇu.
§Ó ®¸p øng nhu cÇu cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, nguån n¨ng lîng níc ta ph¸t triÓn chñ yÕu dùa vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn, TÝnh ®Õn nay níc ta ®· x©y dùng ®îc c¸c hå chøa ph¸t ®iÖn víi tæng c«ng suÊt cña c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn lªn ®Õn gÇn 3000 MW, hµng n¨m s¶n xuÊt chiÕm kho¶ng 9 tû KWH, chiÕm trªn 70% n¨ng lùc m¹ng ®iÖn quèc gia. Gi¸ thµnh thuû ®iÖn chØ chiÕm kho¶ng 30 ®Õn 60% so víi nhiÖt ®iÖn than, diezen vµ nhiÖt ®iÖn khÝ. §Æc biÖt hiÖn nay dù ¸n thuû ®iÖn Tµ Pó (S¬n La) víi tæng c«ng suÊt h¬n 4000 KW ®ang ®îc khëi c«ng x©y dùng, trong t¬ng lai kh«ng nh÷ng ta ®¸p øng ®îc nhu cÇu tiªu dïng ®iÖn trong níc mµ cßn xu¸t khÈu sang c¸c níc thuéc khu vùc §«ng Nam ¸.
§èi víi ng nghiÖp:
Do nguån tµi nguyªn níc phong phó, nguån thû s¶n níc ta giµu cã vµ ®a d¹ng. C¸c hå, ®Ëp, cèng, kªnh… ®· t¹o m«i trêng níc lî, níc ngät ®Ó ph¸t triÓn thuû s¶n c¸c lo¹i vµ ngay c¶ c¸c lo¹i chim mu«ng quý hiÕm. §Æc biÖt lµ khoanh vïng ven biÓn, hå chøa ®Ó nu«i c¸ lång vµ c¸c lo¹i thuû s¶n kh¸c rÊt cã hiÖu qu¶.
§èi víi c«ng nghiªp vµ d©n sinh:
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, viÖc ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh tõ nhá ®Õn lín trªn mäi miÒn ®Êt níc ®· gãp phÇn ®iÒu tiÕt l¹i, ph©n phèi l¹i nguån tµi nguyªn níc theo thêi gian vµ kh«ng gian ngoµi viÖc phôc vô cho n«ng nghiÖp 50 tû m3. Cô thÓ lµ hµng trôc c«ng tr×nh hå ®Ëp lo¹i lín vµ võa ®îc x©y dùng b»ng vèn cña ngµnh thuû lîi hoÆc c¸c ngµnh kh¸c ®· cÊp níc cho c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp tõ miÒn ®«ng b¾c ®Õn phÝa nam.
Trong viÖc cÊp níc cho d©n sinh, ngµnh thuû lîi ®· cã vai trß quan träng trong viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi thÝch hîp ®Ó cÊp níc sinh ho¹t cho hµng triÖu d©n sèng doc theo c¸c tuyÕn kªnh nhá. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi cac vïng ®«ng d©n c, vïng kinh tÕ míi.
Ngoµi ra thuû lîi cßn ®ãng vai trß trong viÖc tiªu tho¸t níc th¶i bÈn cho c¸c thµnh phè, c¸c khu d©n c ®« thÞ tËp trung. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë c¸c khu ®« thÞ lín nh Hµ néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, c¸c hÖ thèng tiªu tho¸t níc chØ ®¶m b¶o 60 ®Ðn 70%, nh÷ng trËn ma lín trªn 150 mm/ngµy cßn g©y ngËp óng, ngËp lôt nhiÒu vïng.
NhiÒu hå ®Ëp do ngµnh thuû lîi x©y dùng, nhÊt lµ gÇn c¸c thµnh phè,s thÞ x·, khu d©n c ®· trë thµnh c¸c khu du lÞch hÊp dÉn nh hå Nói cèc, Suèi Hai, Dçu tiÕng…, hå §ång m« ®· ®îc lùa chän x©y dùng lµng du lÞch.
2. Néi dung cña c«ng t¸c thuû lîi.
C«ng tr×nh thuû lîi lµ lÜnh vùc kinh tÕ kü thuËt quan träng thuéc kÕt cÊu c¬ së h¹ tÇng nh»m khai th¸c nh÷ng mÆt cã lîi cña nguån níc vµ b¶o vÖ tµi nguyªn m«i trêng sèng. ChÝnh v× vËy mµ c«ng t¸c thuû lîi tr¶i qua bèn giai ®o¹n sau ®©y:
2.1. TrÞ thuû dßng s«ng lín.
TrÞ thuû dßng s«ng lín lµ mét néi dung quan träng vµ cã tÝnh chÊt then chèt cña c«ng t¸c thû lîi nãi chung vµ thuû lîi jho¸ trong n«ng nghiÖp nãi riªng. §Ó lµm tèt c«ng t¸c trÞ thuû cÇn lµm tèt nh÷ng biÖn ph¸p sau ®©y:
§iÒu tra kh¶o s¸t c«ng tt×nh tríc khi tiÐn hµnh thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh. §©y lµ mét trong nh÷ng c«ng ®o¹n v« cïng quan träng ®èi víi mét dù ¸n thuû lîi, nã ®¶m b¶o tiÕn tr×nh cho nh÷ng c«ng ®o¹n tiÕp theo vµ sù thµnh c«ng cña mét dù ¸n thuû lîi. V× vËy, tríc khi ®i vµo x©y dùng cÇn lµm tèt c«ng t¸c quy ho¹ch kh¶o s¸t thiÕt kÕ c«ng tr×nh.
C«ng t¸c ®iÒu tra, quy ho¹ch kh¶o s¸t thiÕt kÕ th«ng thêng chóng ta hay dùa trªn nh÷ng yÕu tè vµ ®iÒu kiÖn sau:
§iÒu kiÖn khÝ hËu thêi tiÕt.
§iÒu kiÖn ®Þa h×nh, khÝ hËu, thæ nhìng, ®Þa chÊt…
§iÒu kiÖn x· héi vµ d©n sinh kinh tÕ.
Nguån nguyªn liÖu lµ níc trong thiªn nhiªn, chÞu ¶nh hëng cña quy luËt thay ®æi cña níc trong thiªn nhiªn.
Së dÜ cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng nh©n tè trªn lµ do nh÷ng nh©n tè ®ã ho¹t ®éng biÕn ®æi theo nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh cña tõng vïng kh¸c nhau. ViÖc ph¸t hiÖn vµ ®¸nh gi¸ ®óng b¶n chÊt cña sù vËt qua ®o nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p khai th¸c, chÕ ngù nã thËt kh«ng ®¬n gi¶n nhng qua ®©y còng ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh, cã nghiªn cøu nguån nguyªn liÖu níc trong thiªn nhiªn th× viÖc chän lùa ®Þa ®iÓm x©y dùng c«ng tr×nh ®i vµo ho¹t ®éng míi ®¹t ®îc hiÖu qu¶ tèi u nhê cung cÊp ®ñ nguån nguyªn liÖu cho c«ng tr×nh… hay trong viÖc x¸c ®Þnh thêi gian tiÕn hµnh x©y dùng c«ng tr×nh th× cÇn c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËum thêi tiÕt cña ®Þa ®iÓm ®Þnh khëi c«ng x©y dùng, nh»m hoµn thiÖn c«ng tr×nh tríc mïa ma lò, tr¸nh t×nh tr¹ng c«ng tr×nh ®ang x©y dùng dë dang vµ nh÷ng th¸ng ma lò dÉn tíi kh«ng nh÷ng c«ng tr×nh kh«ng kÞp ph¸t huy t¸c dông mµ cã thÓ g©y ra thÊt tho¸t vÒ nguyªn liÖu, l·ng phÝ vèn.
Sau khi ®iÒu tra kh¶o s¸t t×nh h×nh tù nhiªn th× tiÕn hµnh lËp dù ¸n kh¶ thi vµ thiÕt kÕ kü thuËt c«ng tr×nh. Khi dù ¸n cã thÓ sö dông thiÕt kÕ ®Þnh h×nh ®Ó tÝnh to¸n so bé gi¸ thµnh c¸c ph¬ng ¸n, nhng cÇn thiÕt ph¶i chó ý ®Õn t×nh h×nh ®Þa chÊt, vËt liÖu t¹i ®Þa ph¬ng ®Ót chän h×nh thøc kÕt cÊu hîp lý.
ë ViÖt Nam, víi khÝ hËu nhiÖt ®øi giã mïa, mïa kh« n¾ng g©y h¹n h¸n, mïa ma, lîng ma rÊt lín g©y ngËp óng khã kh¨n lín ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChÝnh v× vËy, khi tiÕn hµnh x©y dùng hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi cÇn xem xÐt kü t×nh h×nh tù nhiªn cu¶ tõng vïng ®Ó tõ ®ã ®a ra gi¶i ph¸p x©y dùng cho thÝch hîp.
X©y dùng c¸c hå chøa níc, c¸c ®Ëp d©ng vµ kªnh l¸i dßng. X©y c¸c hå chøa níc cã t¸c dông rÊt c¬ b¶n lµ ®iÒu hoµ tµi nguyªn níc vµ lîi dông tæng hîp nh ph¸t triÓn ngµnh nu«i c¸, khai th¸c vµ s¶n xuÊt nguån n¨ng lîng ®iÖn. C¸c ®Ëp d©ng vµ kªnh l¸i dßng tuy cã t¸c dông Ýt ®èi víi ®iÒu hoµ nguån níc, nhng cã thÓ ®¶m b¶o æn ®Þnh s¶n xuÊt lóa vµ hoa mµu.
N¹o vÐt c¸c dßng s«ng ë h¹ lu vµ khai th«ng dßng ch¶y ®Ó gi¶i phãng lßng s«ng khi mïa níc lò.
Trång rõng ®Çu nguån võa cã t¸c dông ®iÒu hoµ khÝ hËu, võa gi¶m tèc ®é lò, ng¨n chÆn hiÖn tîng xãi mßn vµ röa tr«i lµm háng ®Êt ë miÒn nói vµ lµm c¹n cöa s«ng. Trång rõng vµ b¶o vÖ rõng ngËp mÆn ®Ó b¶o vÖ bê biÓn vµ ph¸t triÓn nguån lîi n«ng nghiÖp.
Cñng cè vµ x©y dùng thªm ë nh÷ng n¬i cÇn thiÕt hÖ thèng ®ª s«ng, ®ª biÓn. T¸c dông cña ®ª s«ng lµ ng¨n lò lôt, b¶o vÖ mïa mµng vµ ®êi sèng cña con ngêi. §ª biÓn cã nhiÖm vô ng¨n níc mÆn, gi÷ níc ngät phôc vô cho n«ng nghiÖp chèng giã b·o, triÒu d©ng, b¶o vÖ tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n cña n«ng d©n.
Cã kÕ ho¹ch ph©n lò, t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh thÝch hîp víi nh÷ng vïng ph©n lò.
2.2. Tæ chøc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh.
Sau khi thùc hiÖn xong c«ng ®o¹n ®iÒu tra kh¶o s¸t t×nh h×nh tù nhiªn th× tiÕn hµnh lËp dù ¸n kh¶ thi vµ thiÕt kÕ kü thuËt c«ng tr×nh. ViÖc tæ chøc thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh ph¶i tiÕn hµnh theo tr×nh tù dùa trªn b¶n thiÕt kÕ kü thuËt nµy. Do ®Æc ®iÓm cña ngµnh thuû lîi lµ thi c«ng trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt kh¾c nghiÖt nh thuû triÒu, b·o lò… v× vËy cÇn ph¶i b¶o ®¶m mét sè yªu cÇu sau:
VÒ thiÕt kÕ: Ph¶i b¶o ®¶m tÝnh hoµn chØnh, ®ång bé vµ hîp lý
TÝnh hoµn chØnh vµ ®ång bé trong hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi nh»m t¹o ra mét chu tr×nh khÐp kÝn cho c«ng t¸c thuû lîi ho¸ víi môc tiªu ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ tèi u. HÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi ®ång bé, hoµn chØnh lµ mét m¹ng líi bao gåm c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi, hÖ thèng m¬ng m¸ng g¾n liÒn h÷u c¬ víi nhau, cã ®µy ®ñ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt b¶o ®¶m cho viÖc tíi tiªu th«ng suèt, dÔ dµng. HÖ thèng c«ng tr×nh hîp lý lµ hÖ thèng kÕt hîp ®a ph¬ng víi toµn côc, kÕt hîp tíi tiªu víi ph¸t ®iÖn, nu«i c¸, giao th«ng, c¬ giíi ho¸… vµ s¸t víi ph¬ng híng s¶n xuÊt cña tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng.
Trong qu¸ tr×nh thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh lªn hµng ®Çu, bªn c¹nh ®ã cÇn cã c¸c biÖn ph¸p nh»m tiÕt kiÖm nguyªn, nhiªn vËt liÖu vµ lao ®éng theo ®óng thêi h¹n quy ®Þnh vµ cè g¾ng rót ng¾n thêi gian nh»m ®a c«ng tr×nh sím ®i vµo ho¹t ®éng.
2.3. Tæ chøc, qu¶n lý vµ khai th¸c hiÖu qu¶ c«ng tr×nh thuû lîi.
Sau khi c«ng tr×nh thuû lîi hoµn thµnh th× tiÕn hµnh bµn giao, nghiÖm thu vµ ®a c«ng tr×nh vµo sö dông. Trong giai ®o¹n nµy cÇn cã kÕ ho¹ch qu¶n lý, khai th¸c c«ng tr×nh mét c¸ch khoa häc nhÊt nh»m khai th¸c hÕt nh÷ng h÷u Ých cña c«ng tr×nh. Muèn vËy, trong c«ng ®o¹n nµy c«ng ty qu¶n lý cÇn chó ý nh÷ng ®iÓm sau:
Tuú theo chÊt lîng, quy m«, ®iÒu kiÖn, giai ®o¹n cña tõng c«ng tr×nh cô thÓ mµ cã nhiÖm vô cÊp b¸ch chÝnh yÕu kh¸c nhau nhng ®iÓm mÊu chèt lµ cÇn hiÓu ®îc:
§Æc ®iÓm, tÝnh n¨ng, t¸c dông cña tõng c«ng tr×nh.
C¸c t¸c nh©n g©y bÊt lîi vµ ph¸ ho¹i c«ng tr×nh.
Ngoµi ra ngêi lµm c«ng t¸c qu¶n lý cßn ph¶i:
LËp thao t¸c, quy tr×nh vËn hµnh c«ng tr×nh, hÖ thèng c«ng tr×nh trong c¸c ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh kh¸c nhau, hÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ma b·o.
Thêng xuyªn kiÓm tra møc ®é an toµn cña hÖ thèng c«ng tr×nh, nhÊt lµ tríc mçi vô, mçi ®ît ho¹t ®éng. CÇn kiÓm tra toµn bé hÖ thèng c«ng tr×nh, nhng ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn c¸c c«ng tr×nh träng yÕu nh c«ng tr×nh ®Çu mèi, ®ª ®iÒu, ®Ëp, c«ng tr×nh tiªu n¨ng, hÖ thèng ®iÖn, c¸c tr¹m b¬m…
N¾m b¾t, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi ®èi víi c«ng tr×nh. LËp c«ng tr×nh, néi quy, quy chÕ b¶o vÖ c«ng tr×nh. CÇn lµm tèt c«ng t¸c tuyªn truyÒn, ®éng viªn, gi¸c ngé nh©n d©n ®Ó t¨ng cêng sù hiÓu biÕt vµ tham gia vµo c«ng t¸c b¶o vÖ c«ng tr×nh.
Thêng xuyªn ®¸nh gi¸ chÊt lîng, t×nh tr¹ng kü thuËt ®Ó tõ ®ã x©y dùng c¸c ph¬ng ¸n qu¶n lý c«ng tr×nh.
B¶o dìng, tu söa, chèng xuèng cÊp c¸c c«ng tr×nh.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, vËn hµnh do t¸c ®éng cña c¸cyÕu tè c¬ häc, ho¸ häc cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn m«i trêng, cña con ngêi… tÝnh n¨ng kü thËt, ®é bÒn cña c«ng tr×nh bÞ gi¶m sót, v× vËy sù tu söa, b¶o dìng, n©ng cÊp c«ng tr×nh lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nhÇm môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng tr×nh.
Mét c«ng tr×nh thuû lîi ®îc coi lµ xuèng cÊp khi cã nh÷ng biÓu hiÖn sau:
HiÖu qu¶ phôc vô s¶n xuÊt gi¶m dÇn trong khi yªu cÇu phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng thay ®æi: DiÖn tÝch phôc vô gi¶m, chÊt lîng c«ng t¸c tíi bÞ h¹ thÊp, duiÖn tÝch tíi th¼ng trë thµnh diÖn tÝch t¹o nguån, diÖn tÝch ®¶m b¶o tiªu bÞ thu hÑp, dï r»ng lîng ma yªu cÇu tiªu kh«ng ®æi.
C«ng tr×nh suy gi¶m vÒ chÊt lîng, vËn hµnh kÐm an toµn, sù cè bÊt thêng lu«n x¶y ra.
Chi phÝ qu¶n lý khai th¸c gia t¨ng trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt b×nh thêng.
VËy, khi thÊy hÖ thèng thuû lîi cã nh÷ng biÓu hiÖn xuèng cÊp th× c¬ quan qu¶n lý ph¶i nhanh trãng v¹ch kÕ ho¹ch cô thÓ ®Î b¶o tr×, tu söa, n©ng cÊp c«ng tr×nh thuû l«ùi, huy ®éng mäi nguån lùc nh: vèn, con ngêi, m¸y mãc thiÕt bÞ ®Ó tiÕn hµnh söa ch÷a nh»m ®a c«ng tr×nh ®i vµo ho¹t ®éng cho c«ng suÊt cao, ®óng thêi vô.
2.4. Tæ chøc tíi níc vµ tíi tiªu khoa häc
ChÕ s®é tíi tiªu níc khoa häc lµ ®¶m b¶o mét lîng níc cÇn thiÕt nhÊt ®Þnh, phï hîp víi tõng giai ®o¹n sÝnh trëng vµ ph¸t triÓn cña mçi c©y trång. ChÕ ®é tíi tiªu níc khoa häc lµ mét biÓu hiÖn chÊt lîng cña c«ng t¸c thuû lîi.
2.5. B¶o vÖ nguån níc.
Phßng chèng c¹n kiÖt nguån níc;
Ngoµi c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan do thay ®æi m«i trêng tù nhiªn, khÝ hËu; c¸c nguyen nh©n lµm c¹n kiÖt nguån níc do khai th¸c rõng bõa b·i t¹o nªn ®Êt trèng ®åi träc lµm gi¶m lîng níc trø ë tÇng thÊp, khi ma t¹o thµnh dßng ch¶y lò lín, lµm gi¶m níc trong mïa kiÖt. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu lµ:
Trång rõng, phñ xanh ®¸t trèng ®åi träc, nhÊt lµ rõng ®Çu nguån, rõng phßgn hé.
§Þnh canh, ®Þnh c ®èi víi ®ång bµo d©n téc vïng cao.
Khai th¸c c©y rõng hîp lý, võa kahi th¸c võa trång rõng t¹o líp phñ tr«ng sãi mßn.
X©y dùng c¸c c«ng tr×nh hå chøa ®Ó ®iÒu tioÕt l¹i nguån níc, t¨ng lîng níc trong mïa kh« vµ trèng lò trong mïa ma.
Phßng chèng « nhiÔm nguån níc.
C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó phßng chèng « nhiÔm nguån níc bao gåm:
Gi÷ vÖ sinh m«i trêng, dän r¸c th¶i lµm gi¶m c¸c yÕu tè g©y « nhiÔm nguån níc.
X©y dùng ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh sö lý chÊt th¶i vµ níc th¶i cña c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, khu c«ng nghiÖp, khu d©n c. Trong ph¸t triÓn c¸c nhµ m¸y míi cÇn coi xö lý chÊt th¶i lµ yªu cÇu b¾t buéc trong khi duyÖt luËn chøng kinh tÕ kü thuËt, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ m¸y thuéc c¸c ngµnh nh ho¸ chÊt, ph©n bãn…
Qu¶n lý vµ b¶o vÖ m«i trêng biÓn.
X©y dùng vµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh quèc gia b¶o vÖ m«i trêng trong ®ã cã m«i trêng níc.
Tham gia c¸c ch¬ng tr×nh hîp t¸c quèc tÕ vÒ chinh phôc nguån níc, b¶o vÖ vµ c¶i t¹o m«i trêng níc.
3. Sù cÇn thiÕt ph¶i ®Çu t vµo ngµnh thuû lîi.
Thuû lîi ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn cña thuû lîi còng lµ yÕu tè chñ chèt gãp phÇn quan träng chiÕn th¾ng thiªn tai, h¹n h¸n, lò lôt, cung cÊp níc trong sinh ho¹t… t¹o tiÒn ®Ò tÝch cùc cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
Theo ®Þnh híng ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n trong V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, §¶ng vµ nhµ níc ta ®· ®Ò ra chñi tr¬ng phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 s¶n lîng l¬ng thùc cã h¹t ph¶i ®¹t kho¶ng 37 triÖu tÊn; t¨ng nhanh diÖn tÝch ®Êt træng rõng, tiÕp tôc thùc hiÖn dù ¸n 5 triÖu ha rõng. Trång míi 1,3 triÖu ha rõng tËp trung, n©ng ®é che phñ cña rõng lªn kho¶ng 38 ®Õn 39% vµo n¨m 2005… vµ hµng lo¹t c¸c môc tiªu kh¸c chóng ta ®· ®Ò ra vµ phÊn ®Êu thùc hiÖn hoµn thµnh. Víi n¨ng lùc hÖ thèng thuû lîi cña giai ®o¹n hiÖn nay sÏ kh«ng ®¸p øng ®îc môc tiªu ®Æt ra cho kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 vµ chiÕn lîc dµi h¹n 10 n¨m 2001 – 2010, v× vËy, viÖc ®Çu t vµo thuû lîi lµ rÊt cÇn thiÕt trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc nãi chung còng nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hoas n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng.
4. §Æc ®iÓm ®Çu t vµo ngµnh thuû lîi:
Thø nhÊt, thêi gian thùc hiÖn ®Çu t mét dù ¸n thuû lîi kh¸ dµi:
Ho¹t ®éng ®Çu t vµo thuû lîi lµ ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh sthùc hiÖn mét dù ¸n thuû läi th× ph¶i mÊt mét thêi gian kh¸ dµi (3 ®Õn 4 n¨m hoÆc l©u h¬n n÷a). Còng do thêi gian x©y dùng l©u nªn ®Ó tiÕn hµnh x©y dùng dù ¸n thuû lîi, lùc lîng lao ®éng ®îc lÊy tõ ®Þa ph¬ng cã c«ng tr×nh thuû lîi ®îc x©y dùng lµ chÝnh, trõ nh÷ng c«ng tr×nh cã thiÕt kÕ kü thuËt phøc t¹p, ®ßi hái lùc lîng lao ®éng lµnh nghÒ th× lùc lîng lao ®éng lµ cña c¸c c«ng tr×nh lín.
Thø hai, Vèn ®Çu t cho c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi lµ rÊt lín:
Lîng vèn nµy chiÕm mét khèi lîng ®¸ng kÓ trong tæng vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n hµng n¨m. V× lîng vèn lín nh vËy nªn ph¹m vi cña mét tØnh kh«ng thÓ nµo lo ®îc nªn cÇn cã sù hç trî cña Nhµ níc. Nhµ níc hç trî ®Õn 80% kinh phÝ x©y dùng hÖ thèng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi vao gåm c¸c c«ng trißnh ®Çu mèi vµ hÖ thèng kªnh cÊp I. Nhµ níc hç trî cho tØnh mét phÇn x©y dùng hÖ thèng kªnh cÊp II, phÇn cßn l¹i do tØnh bá ra. HÖ thèng kªnh m¬ng néi ®ßng do nh©n d©n tù x©y dùng ®Ó dÉn níc tíi vÒ ®ång ruéng cña m×nh. Do viÖc ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ nªn viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi phôc vô s¶n xuÊt ®ßi hái ngµy cµng nhiÒu,nguån vèn cña Nhµ níc kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc tÊt c¶, v× thÕ Nhµ níc ®· ®a ra chñ tr¬ng “Nhµ níc vµ nh©n d©n cïng lµm” ®©y lµ mét chñ tr¬ng lín cña Nhµ níc, mét chñ tr¬ng ®óng ®¾n vµ kÞp thêi.
Thø ba: vèn ®Çu t cña c¸c dù ¸n thuû lîi cã ®Æc ®iÓm dån theo mïa:
C¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®îc thi c«ng rÊt khÈn tr¬ng trong mïa kh« tríc khi mïa ma b·o x¶y ra. Nh vËy viÖc dån vè ®Çu t diÔn ra trong vßng 8 th¸ng. Trong mïa ma b·o, viÖc thi c«ng c«ng tr×nh thuû lîi bÞ ngËp ch×m trong níc hoÆc chèng chäi víi lò nªn viÖc thi c«ng rÊt khã kh¨n.
Thø t: viÖc x©y dùng c«ng tr×nh thû lîi lµ mét c«ng viÖc phøc t¹p, dßi hái ph¶i vËn dông nhu\iÒu kiÕn thøc khoa häc tæng hîp. Do viÖc lËp dù ¸n kh¶ thi cña c«ng tr×nh thuû lîi ph¶i ®îc tiÕn hµnh mét c¸ch nghiªm tóc, cã nh vËy míi tr¸nh ®îc l·ng phÝ trong ®Çu t. ViÖc lËp dù ¸n ®Çu t trong lÜnh vùc thuû lîi thêng kЬ dµi tf 1 ®Õn 2 n¨m.
Thø n¨m: ®Çu t x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi lµ ®Çu t c«ng céng. Dù ¸n ®Çu t ®îc xem xÐt trªn gi¸c ®é nÒn kinh tÕ, hiÖu qu¶ do dù ¸n nµy mang l¹i lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. V× vËy khi xem xÐt ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña mét dù ¸n ®Çu t vµ thuû lîi ngêi ta xem xÕt trªn khÝa c¹nh hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, tuy nhiªn kh«ng thÓ bá qua hiÖu qu¶ tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o cho c«ng tr×nh x©y dùng víi møc gi¸ hîp lý vµ ®óng thêi h¹n. Nhng viÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña ®ång vè bá._. ra hµng n¨m rÊt khã v× viÖc ®Çu t tuû lîi mang l¹i c¶ hiÖu qu¶ h÷u h×nh vµ hiÖu qu¶ v« h×nh trong khi ®ã, hiÖu qu¶ kinh tÕ tµi chÝnh chØ xem xÐt ®Õn hiÖu qu¶ h÷u h×nh.
5. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña ho¹t ®éng ®Çu t trong lÜnh vùc thuû lîi.
ViÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña mçi c«ng cuéc ®Çu t lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t, mçi c«ng cuéc ®Çu t mang l¹i hiÖu qu¶ kh¸c nhau víi mçi nguån vèn ®Çu t bá ra. ViÖc ®¸nh sgi¸ cã thÓ ®îc xem xÐt díi gãc ®é doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t khi cã lîi nhuËn mang l¹i cña c¸c c«ng cuéc ®Çu t lµ néi ding xem xÐt chñ yÕu. Khi ®ã hiÖu qu¶ ®îc xem xÐt lµ hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña c«ng cuéc ®Çu t. Nhng còng cã thÓ ªù¬c xem xÐt díi gãc ®é kinh tÕ, khi ®ã kÕt qu¶ vµ chi phÝ bá ra khong chØ ®¬n thuÇn lµ t b¶n bá ra vµ lîi nhuËn mang l¹o mµ cßn bao gåm nh÷ng yÕu tè mµ x· héi vµ céng ®ång bá ra nh tµi nguyªn, m«i trêng… còng nh c¸c kho¶n lîi mµ x· héi thu ®îc tõ ho¹t ®éng ®Çu t cña dù ¸n; viÖc lµm, thu nhËp ngo¹i tÖ… khi ®ã hiÖu qu¶ ®îc ®¸nh gi¸ lµ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña dù ¸n. Nh vËy, hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña dù ¸n ®Çu t lµ chªnh lÖch gi÷a lîi Ých mµ x· héi thu ®îc so víi chi phÝ mµ nÒn kinh tÕ x· héi ph¶i bá ra khi thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t. Xem xÐt hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mäi c«ng cuéc ®Çu t, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t c«ng céng; x©y dùng c¬ b¶n, gi¸o ôc, gi¶i trÝ…
Trong ngµnh thuû lîi, c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ tµi chÝnh ®îc tÝnh theo quy ®Þnh chung nh c¸c dù ¸n kh¸c trong nÒn kinh tÕ, chØ cã c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµ cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt ;µ do ph¹m vi ho¹t ®éng cña c«ng tr×nh thuû lîi réng lín, vµ cã mèi liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, thêi gian ho¹t ®éng l©u dµi, mÆt kh¸c hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c tr×nh thuû lîi l¹i phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ chÕ ®é canh t¸c. V× vËy, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña dù ¸n thuû lîi lµ hÕt søc khã kh¨n vµ nhiÒu trêng hîp kh«ng thÓ lîng ho¸ ®îc hÕt nh÷ng t¸c ®éng mµ c«ng tr×nh thuû lîi mang l¹i. §Ó lîng hãa ®îc hiÖu qu¶ cña c«ng tr×nh thuû lîi ta cÇn biÕt ®îc ®Æc ®iÓm cña c¸c c«ng tr×nh thuû lîi:
Thµnh qu¶ vµ chÊt lîng cña c«ng t¸c thuû lîi ®îc ®¸nh gÝa th«ng qua s¶n phÈm n«ng nghiÖp, n¨ng suÊt vµ chÊt lîng n«ng s¶n, cho nªn chÕ ®é th©m canh vµ c¬ cÊu c©y trång ¶nh hëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh thuû lîi.
HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña c«ng tr×nh thuû lîi phô thuéc nhiÒu vµo yÕu tè thêi tiÕt.
ViÖc xem xÐt hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña c¸c dù ¸n thuû lîi ph¶i xem xÐt ®Õn yÕu tè m«i trêng vµ ¶nh hëng cña nã ®Õn c¸c ngµnh kh¸c.
HÖ thèng c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cña c¸c dù ¸n thuû lîi bao gåm:
a. ChØ tiªu ®¸nh gi¸ thay ®æi diÖn tÝch ®Êt trång:
§èi víi vïng ®ång b»ng: Do hÇu hÕt diÖn tÝch n«ng ngiÖp c¸c vïng ®ång b»ng ®· khai th¸c hÕt nªn chØ tiªu ®¸nh gi¸ sù thay ®æi cña diÖn tÝch ®Êt trång chØ ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua chØ tiªu thay ®æi diÖn tÝch ®Êt trång.
Wgt = Wct . n
Trong ®ã:
Wgt: lµ diÖn tÝch ®Êt trång
Wct: Lµ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c.
N: lµ sè vßng quay cña vèn.
§èi víi vïng miÒn nói vµ trung du: ChØ tiªu sù thay ®æi diÖn tÝch ®Êt trång ®îc ®¸nh gÝa th«ng qua hai chØ tiªu:
Thay ®æi diÖn tÝch canh t¸c:
Wct = (ha)
Wct% =
Trong ®ã:
Wct: Sù thay ®æi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c sau khi cã ®a c«ng tr×nh vµo sö dông
Wsct, Wtrct: diÖn tÝch ®Êt canh t¸c sau vµ tríc khi ®a c«ng tr×nh vµo sö dông.
Thay ®æi diÖn tÝch ®Êt trång
F = Fs – Ftr (ha).
Trong ®ã:
F: diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng lªn sau khi c«ng tr×nh hoµn thµnh.
Fs, Ftr: diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp tríc vµ sau khi ®a c«ng tr×nh vµo sö dông
N¨ng suÊt c©y trång:
N¨ng suÊt c©y trång t¨ng thªm:
Y = Ys – Ytr (tÊn/ha)
Trong ®ã:
Ys: n¨ng suÊt c©y trång sau khi x©y dùng c«ng tr×nh.
Ytr: n¨ng suÊt c©y trång tríc khi x©y dùng c«ng tr×nh.
ChØ tiªu vÒ sù thay ®æi gi¸ trÞ s¶n lîng:
Sù thay ®æi gi¸ trÞ s¶n lîng trong thiÕt kÕ:
Mtk = g.(Ws.Ys.P + Ws.Ys.B.(1-P) – Wtr.Ytr).
Trong ®ã:
Mtk: gi¸ trÞ s¶n lîng gia t¨ng hµng n¨m sau khi thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi.
Wtr, Ws: diÖn tÝch c©y trång canh t¸c tríc vµ sau khi x©y dùng.
P: TÇn suÊt thiÕt kÕ c«ng tr×nh (thêng 75% ®èi víi tíi).
(1 - p): Ph¶n ¸nh nh÷ng n¨m c«ng tr×nh phôc vô ngoµi tÇn suÊt thiÕt kÕ.
B: HÖ sè gi¶m s¶n – ph¶n ¸nh møc ®é gi¶m s¶n lîng c«ng tr×nh nh÷ng n¨m c«ng tr×nh lµm viÖc ngoµi c«ng suÊt thiÕt kÕ.
g: Gi¸ ®¬n vÞ cña s¶n phÈm c©y trång.
Sù thay ®æi gi¸ trÞ s¶n lîng trong thùc tÕ:
Mtt = g.(Ws.Ys – Wtr.Ytr).
Trong ®ã:
Wtr, Ws lµ n¨ng suÊt c©y trång b×nh qu©n tríc vµ sau khi x©y dùng.
Ys, Ytr lµ diÖn tÝch canh t¸c tríc vµ sau khi x©y dùng.
§©y lµ c¸c chØ tiªu mang tÝnh chÊt tæng hîp, c¸c chØ tiªu nµy kh«ng nh÷ng chÞu ¶nh hëng cña viÖc ph¸t triÓn thuû lîi mµ cßn chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè nh c¬ cÊu c©y trång, khÝ hËu thêi tiÕt trong n¨m, s©u bÖnh. ViÖc t¸ch c¸c nh©n tè ¶nh hëng ra khái c¸c chØ tiªu nµy hÕt søc khã kh¨n. Do ®ã, nã chØ cho ta thÊy mét phÇn vai trß cña thuû lîi ®Õn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp tõng vïng.
III. Thùc tr¹ng ®Çu t thuû lîi ë níc ta.
Nh»m ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CNH, H§H nãi chung còng nh trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng, §¶ng vµ Nhµ níc ®· hÕt søc chó träng ®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, trong ®ã, thuû lîi chiÕm mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng. Trong nghÞ quyÕt §H §¶ng IX, ban chÊp hµnh trung ¬ng §¶ng ®· nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña ngµnh n«ng nghiÖp còng nh khu vùc n«ng th«n. X©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ khu vùc n«ng th«n lµ mét nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ x· héi nh»m b¶o ®¶m nhu cµu trong níc vµ xuÊt khÈu, nhÊt lµ g¹o. §¸p øng ®îc nhu cÇu cÊp thiÕt nµy, nhiÒu gi¶i ph¸p ®· ®îc ®Æt ra trpong ®ã viÖc ®Çu t cho thuû lîi, thuû n«ng cho khu vùc n«ng th«n ®· ®îc chó träng ®¸ng kÓ ®Ó t¹o ®iÒu kiªn, tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ¶n xuÊt n«ng nghiÖp. NhiÌu c«ng ttr×nh thuû lîi ®· ®îc khai th¸c sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶, bªn c¹nh ®ã, nhiÒu c«ng tr×nh thuû lîi míi ®· ®îc x©y dùng trªn c¸c vïng l·nh thæ, b¶o vÖ an toµn hÖ thèng ®ª ®iÒu, kh¾c phôc vµ h¹n chÕ thiªn tai phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng nghÞ quyªt §H §¶ng IX.
Nhê nh÷ng th¾ng lîi trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, bé mÆt n«ng th«n ®· ®îc c¶i thiÖn, m«i trêng sinh th¸i vµ c¬ së h¹ tÇng còng ph¸t triÓn theo, vÊn ®ª l¬ng thùc còng ®îc b¶o ®¶m trong thêi gian gi¸p h¹t, ®êi sèng nh©n d©n ®¸ ®îc n©ng lªn râ rÖt.
Nh÷ng ch¬ng tr×nh thuû lîi lín ®· vµ ®ang ph¸t huy t¸c dông phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng vµ x· héi nãi chung nh ch¬ng tr×nh khai th¸c §TM, TGLX, T©y s«ng HËu vµ b¸n ®¶o Cµ Mau, MiÒn trung vµ T©y nguyªn,n©ng cÊp c¸c hÖ th«ng thuû n«ng, chèng lò vµ chèng óng ë §BSH, cÊp níc ¨n vïng cao ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan. Mét sè c«ng tr×nh thuû lîi lín ë MiÒn Trung, T©y nguyªn vµ miÒn nói phÝa B¾c võa thi c«ng võa ph¸t huy hiÖu qu¶ sím, sím tÝch níc ®Ó phôc vô s¶n xuÊt, nhiÒu c«ng tr×nh ®ang x©y dùng ®· ph¸t huy hiÖu qu¶, ®iÓn h×nh nh c«ng tr×nh §ång B»ng S«ng Cöu Long; kªnh VÜnh TÕ giai ®o¹n II, c«ng tr×nh kiÓm so¸t lò Ch©u §èc-TÞnh Biªn, Ba Hßn, Vµm Rçy… ®Ó ®¶m b¶o môc tiªu ng¨n lò, th«ng níc tríc mïa lò.Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®ã n¬ sÏ tiÕp tôc t¹o thÕ ®Ó ph¸t triÓn thuû lîi trong nh÷ng giai ®o¹n sau nµy.
1. Thùc tr¹ng hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi:
Theo sè liÑu cña Tæng côc Thèng kª n¨m 2001, ViÖt Nam ®· cã hÖ thèng c«ng tr×nh tíi tiªu 5,33 triÖu ha; trªn 1,8 triÖu ha rau mµu vµ chèng lò cho gÇn 1,4 triÖu ha.
HÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi ë níc ta ®· ®îc ®Çu t mét c¸ch ®ång bé, tõ c¸c c«ng tr×nh ®Çu mèi ®Õn c¸c kªnh dÉn. Hiªn nay c¶ níc cã trªn 75 hÖ thèng c«ng tr×nh thuû n«ng lín vµ võa, trªn 750 hå chøa cã dung tÝch lín kho¶ng 1 triÖu m3 trë lªn, h¬n 10.000 hå chøa níc nhá víi tæng dung tÝch gÇn 30 tû m3 tøc gÇn b»ng 18% dßng ch¶y mïa kiÖt cña c¶ níc vµ nÕu trõ §ång B»ng S«ng Cöu Long th× dung tÝch cac hå chiÕm tíi 36% dßng ch¶y mïa kiÖt toµn l·nh thæ. Trªn 1000 cièng tíi vµ tiªu lín, 3514 tr¹n b¬m lín vµ võa víi tæng c«ng suÊt b¬m tíi lµ 200MW, tæng c«ng suÊt b¬m tiªu lµ 250MW, cã 300.000 m¸y b¬m dÇu. §iÒu nµy ®· tõng bíc gi¶i quyÕt viÖc thiÕu níc trÇm träng trong mïa kh« ë mét sè vïng vµ h¹n chÕ t×nh tr¹ng ngËp óng trong mïa ma, ®iÒu hoµ vµ æn ®Þnh níc nãi chung.
Do ®Æc ®iÓm cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghie4Ñp phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nªn hÖ thèng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ë níc ta h×nh thµnh tõ rÊt sím vµ ®îc ®Çu t lín. C«ng t¸c thuû lîi ®îc tiÕn hµnh ®«ng thêi víi ph¸t triÓn cuûa s¶n xuÊt n«ng nghiªp. ®Æc biÖt lµ vïng §BSH, n«ng nghiÖp ®· ®îc thuû lîi ho¸ tõ rÊt sím, sè lîng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi chiÕm tû träng lín trong c¶ níc.
Bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng thuû n«ng phôc vô tíi tiªu, hÖ thèng ®ª ®iÒu còng ®îc hÕt søc chó träng ph¸t triÓn. §Õn nay hÖ thèng ®ª ®îc h×nh thµnh víi chiÒu dµi lµ 7700km gåm 5700km ®ª s«ng, 2000km ®ª biÓn, 3000km bê bao chèng lò ®Çu vô ë §ång B»ng S«ng Cöu Long. Trªn c¸c tuyÕn ®ª cã 600 kÌ vµ 3000 cèng díi ®ª. Tuy nhiªn, do t×nh tr¹ng ph¸ rõng vµ nh÷ng biÕn ®æi bÊt thêng vÒ thßi tiÕt nªn hµng nm cac c«ng tr×nh nµy bÞ xuèng cÊp nghiªm träng, nhiÒu c«ng tr×nh kh«ng ®¶m b¶o an toµn trong mïa ma lò. V× vËyh cÇn cã c¬ chÕ qu¶n lý, khai th¸c c«ng tr×nh nµy mét c¸ch hîp lý, thêng xuyªn ®¹i tu, söa ch÷a.
TÝnh ®Õn n¨m 2001 ®· cã 7654,9 ngh×n ha gieo trång lóa ®îc tíi b»ng c«ng tr×nh thuû lîi, chiÕm trªn 80% diÖn tÝch lóa trong c¶ níc. Trong ®ã c¬ cÊu theo ®Þa ph¬ng nh sau:
BiÓu 6: DiÖn tÝch lóa níc ®îc tíi b»ng c«ng tr×nh thuû lîi ë c¸c vïng
§¬n vÞ tÝnh: 1000ha
1996
1997
1998
1999
2000
2001
§BSH
1042.1
1023.1
1044.4
1046.7
1048.2
1212.4
§«ng B¾c
673.2
666.8
684.1
695.2
690.3
549.7
T©y B¾c
134.5
134.3
132.9
128.6
133
136.8
B¾c Trung Bé
682.2
684.3
692
677.5
677.8
697.7
Duyªn h¶i NTB
422.5
433.2
429.7
424.6
431.5
422.6
T©y nguyªn
143.1
134.7
138.4
133
134.2
175.9
®«ng Nam Bé
477.4
484.7
497.6
496.2
542.8
526.7
§BSCL
3190.6
3442.7
3840.6
3760.6
3986.7
3936.1
Nguån: thêi b¸o kinh tÕ 2001-2002
Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng ®iÓm yÕu hiÖn nay ®ã lµ yÕu tè kh«ng ®ång bé trong c«ng cuéc ®Çu t. §èi víi c¸c c«ng tr×nh thuû lîi lín Nhµ níc chØ ®Çu t c«ng tr×nh ®Çu mèi, kªnh trôc; mét sè c«ng tr×nh ®îc Nhµ níc ®Çu t ®Õn kªnh cÊp II, cÊp III, cßn l¹i c¸c c«ng tr×nh bnéi ®ång lµ do d©n b¶n ®Þa tù lµm. V× vËy nhiÒu oc«nng tr×nh sau khi hoµn thµnh c«ng tr×nh ®Çu mèi th× mét thêi gian kh¸ dµi sau (kho¶ng 5-7 n¨m, thËm chÝ cã c«ng tr×nh lªn ®Õn 1o n¨m) míi ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng tíi tiªu thiªts kÕ. NhiÒu c«ng tr×nh diÖn tÝch tíi hoÆc tiªu chØ ®¹t 50-60% (®èi víi hå chøa) vµ 70-90% (®èi víi cèng, tr¹m b¬m) diÖn tÝch thiÕt kÕ.
Sau ®©y lµ thùc tr¹ng cña vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long;
Lµ vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn cã diÔn biÕn t¬ng ®èi phøc t¹p, ®iÒu nµy ®· ¶nh hëng lín tíi n¨ng suÊt c©y trång trong n«ng nghiÖp. Ë vïng nµy lò lôt vµ s¹t lë ®Êt ë cac vïng dan c däc s«ng lµ nh÷ng th¶m ho¹ g©y tæn thÊt lín vÒ ngêi vµ cña dÉn tíi t×nh tr¹ng mÊt æn ®Þnh vÒ t©m lý, ®êi sèng sinh ho¹t còng nh ho¹t ®éng trång trät. ChØ tÝnh riªng giai ®o¹n 1998-2000, t¹i vïng nµy ®· x¶y ra 2 trËn lò lín nhÊt trong lÞch sö, g©y tæn th©qts hµng ngh×n tû ®ång. Cho ®Õn nay, §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nh÷ng chñ tr¬ng vµ ch¬ng tr×nh cô thÓ nh; chñt tr¬ng khuyÕn khÝch kiªn cè ho¸ kªnh m¬ng, chñ tr¬ng ph¸t triÓn thuû lîi ë vïng §TM, vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long , chñ tr¬ng sèng chung víi lò, chñ tr¬ng x©y dùng c¸c c«ng tr×nh vïng ngËp lò vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long ®Ó gióp ®ång bµo sèng chung víi lò. §©y lµ mét gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó sæn ®Þnh ®êi sèng vµ s¶n xuÊt. MÆc dï lµ ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn t¬ng ®èi phøc t¹p nhng vÒ thµnh tùu trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña §ång B»ng S«ng Cöu Long lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Cïng víi §BSH, ®©y lµ vïng cung cÊp lóa g¹o cho c¶ níc vµ xuÊt khÈu. §¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®ã còng lµ nhê phÇn lín vµpo c¸c c«ng tr×nh thuû lîi träng ®iÓm nh ch¬ng tr×nh dù ¸n Gß C«ng, dù ¸n Nam M¨ng ThÝt, dù ¸n ngät ho¸…, tríc ®©y cßn cã c¸c dù ¸n träng ®iÓm nh dù ¸n §TM, dù ¸n TGLX, dù ¸n T©y s«ng HËu. Bªn c¹nh ®ã, víi mét hÖ thèng ®ª kÌ dµy ®Æc víi chiÒu dµi lµ 6700km ®ª chÝnh, 3000km ®ª néi ®ång vµ 3000km ®ª ng¨n mÆn.
Tuy nhiªn, thiªn nhiªn vïng nµy diÔn biÕn phøc t¹p. ®Ó duy tr× ®îc nh÷ng thµnh tùu trªn chóng ta cÇn poh¶i theo dâi vµ tiÕp tôc gi¶i quyÕt nh÷ng vìng m¾c.
2. Thùc tr¹ng qu¶n lý khai th¸c vµ sö dông hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi.
Khi c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®i vµo ho¹t ®äng, muèn ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao th× ph¶i cã c¸c c¬ quan qu¶n lý sö dông c«ng tr×nh mét c¸ch chuyªn m«n ho¸. §iÒu nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ ®· ®îc ®¸p øng mét c¸ch t¬ng ®èi. HiÖn nay chóng ta cã kho¶ng gÇn 160 c«ng ty qu¶n lý khai th¸c c«ng tr×nh thuû lîi víi sè nh©n lùc kho¶ng 16000 ngêi, 166 tr¹m qu¶n lý vµ 491 vô qu¶n lý.
Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong c«ng t¸c khai th¸c c«ng tr×nh ®ã lµ chóng ta ®· qu¸ nÆng vÒ khai th¸c, cha cã ý thøc trong vÊn ®Ò tu bæ, söa ch÷a thêng xuyªn, c«ng t¸c qu¶n lý theo quy tr×nh kü thuq¹t cha ®îc chó träng, nhÊt lµ c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nhá thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña ®Þa ph¬ng. V× vËy hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ cã nhiÒu c«ng tr×nh xuèng cÊp nhanh trãng, lµm viÖc kÐm an toµn, hiªiô qu¶.
Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c baØo vÖ c«ng tr×nh thuû lîi còng cßn nhiÒu thiÕu xãt. mÆc dï hµng n¨m chi ophÝ cho c«ng t¸c nµy qu¸ lín nhng do ý thøc cña ngêi dan còng nh cha cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a chÝnh quyÓn vµ ngêi d©n ®Þa ph¬ng nªn t×nh tr¹ng ph¬ng h¹i c«ng tr×nh vÉn thêng xuyªn x¶y ra.
ViÖc qu¶n lý vµ ph©n phèi níc cßn yÐu kÐm, t×nh tr¹ng l·ng phÝ níc diÔn ra nghiªm träng lµm naqng lùc cña c¸c c«ng rr×nh gi¶m. HiÖn nay c¸c c«ng tr×nh khai th¸c chØ ®¹t 60-65% c«ng suÊt thiÕt kÕ, ®iÒu nµy lµm t¨ng chi phÝ qu¶n lý vµ vËn hµnh c¸c khu tíi.
Ch¬ng ii. Thùc tr¹ng ®Çu t ph¸t triÓn thuû lîi ë ®ång b»ng s«ng cöu long nh÷ng n¨m qua
I. kh¸i qu¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn thuû lîi thêi gian qua ë ®ång b»ng s«ng cöu long
1. §Æc ®iÓm tù nhiªn kinh tÕ-x· héi cña vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long ¶nh hëng ®Õn thuû lîi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long
VÞ trÝ ®Þa lý
§ång B»ng S«ng Cöu Long gåm 12 tØnh:Long An, TiÒn giang, BÕn Tre, §ång Th¸p, VÜnh Long, Trµ Vinh, CÇn th¬, Sãc Tr¨ng, An giang, Kiªn Giang, B¹c Liªu vµ Cµ Mau. Cã diÖn tÝch tù nhiªn lµ 39600 km2, chiÕm 12% diÖn tÝch c¶ níc vµ d©n sè n¨m 2000 lµ 16,7 triÖu ngêi, chiÕm 21.1% d©n sè c¶ níc.
§©y lµ mét trrong nh÷ng vïng ®ång b»ng ch©u thæ réng vµ ph× nhieu ë §«ng Nam ¸ vµ thÕ giíi, lµ viïng ®Êt quan träng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §ång B»ng S«ng Cöu Long co bê biÓn dµi trªn 700 km vµ kho¶ng 360000 km2 l·nh h¶i, rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn
§ång B»ng S«ng Cöu Long n»m gi÷a khu vùc kinh tÕ n¨ng déng vµ ph¸t triÎn, cã ®Þa h×nh t¬ng ®èi b»ng ph¼ng, nm¹ng líi s«ng ng×, kªnh r¹ch ph©n bè rÊt dµy, thuËn lîi cho giao th«ng thuû vµo bËc nhÊt níc ta.
§ång B»ng S«ng Cöu Long n»m ë h¹ lu s«ng Mª K«ng, hµng n¨m kho¶ng 50% diÖn tÝch bÞ ngËp lò, nhËn lîng phï sa lín, song ¶nh hëng quan träng ®Õn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t d©n c.
§iÒu kiÖn tù nhiªn
KhÝ hËu
§ång B»ng S«ng Cöu Long cã mét nÒn nhiÖt ®é cao vµ æn ®Þnh, nhiÖt ®é trung b×nh 28oC, cã mét chÕ ®é bøc x¹ cao vµ æn ®Þnh, sè giê n¾ng trung b×nh c¶ n¨m tõ 2226-2709 h, lîng muia b×nh qu©n cña c¶ vïng ®¹t 1520-1580 mm, lîng ma hµng n¨m biÕn ®éng kh«ng lín, ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu, thµnh hai mïa râ rÖt. Mïa ma tõ th¸ng 5-th¸ng 10 chiÕm trªn 90%, mïa ma tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 lîng ma chiÕm 10%, ®ã lµ nh÷ng trë ng¹i lín cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®iÒu nµy lµm t¨ng tÝnh thêi vô s½n cã cña ngµnh n«ng nghiÖp lªn mét c¸ch râ rÖt.
ChÕ ®é ph©n bè ma kh«ng ®ång ®Òu trong c¸c th¸ng, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp gi÷a mïa kh« vµ mïa ma, mïa ma sang mïa kh« g©y ra h¹n tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 5 vµ tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 12, sù ph©n bè ma kh«ng ®Òu trong mïa ma tæng lîng ma tËp trung cao vµo mét sè th¸ng (th¸n 9 vµ 10) kÕt hîp víi mét sè hiÖn tîng khÝ hËu kh¸c t¹o ra óng lôt. Ngoµi ra, ®a ®Õn xen kÏ c¸c ®ît h¹n kÐo dµi trong mïa ma. ®ång thêi kÐo theo sù x©m nhËp mÆn cña c¸c khu vùc ven biÓn g©y hËu qu¶ xÊu cho tµi nguyªn ®Êt ë vïng nµy (Gß C«ng , BÕn Tre, B¹c Liªu…)
ChÕ ®é giã còng lµ mét h¹n chÕ lín cña khÝ hËu §ång B»ng S«ng Cöu Long. Giã chíng thÞnh hµnh trïng víi thêi gian mïa Ýt níc tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 4 ®· ®Èy níc chiÒu theo c¸c cöa s«ng, ®a níc mÆn vµo trong lôc ®Þa g©y t¸c h¹i cho s¶n xuÊt, nhÊt lµ vïng ven biÓn.
Nguån níc; §ång B»ng S«ng Cöu Long lÊy níc ngät tõ s«ng Mª K«ng vµ níc ma. c¶ hai nguån níc nµy ®Òu ®Æc trung theo mïa mét c¸ch râ rÖt, nöa n¨m thõa níc vµ nöa n¨m thiÕu níc n«i tiÕp nhau. Trong muµ ma, t×nh tr¹ng ngËp lôt thêng b¾t ®Çu vµo th¸ng 7 hoÆc th¸ng 8 vµ kÕt thóc vµo th¸ng 11 hoÆc th¸ng 12. T¸c dông tÝch cùc cña ngËp lò lµ båi ®¾p phï sa trong vïng ngËp lò, gia t¨ng s¶n lîng c¸, ®Èy mÆn vµ röa chua. Lu lîng cña hÖ thèng s«ng Mª K«ng hoµn toµn ®¸p øng yªu cÇu níc cña §ång B»ng S«ng Cöu Long trong thêi kú ®Çu mïa klh« còng nh trong th¸ng 6 lµ th¸ng thêng cã c¸c ®ît h¹n. Tuy nhiªn, trong thêi kú tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 5 lu lîng níc s«ng Mª K«ng xuèng thÊp, nhÊt lµg so s¸nh víi nhu cÇu níc trong t¬ng lai tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 4. lu lîng s«ng MªK«ng dÇn dÇn gi¶m xuèng vµ ®¹t thÊp nhÊt vµo th¸ng 4. MÆc dï vËy, ë §ång B»ng S«ng Cöu Long cÇn cã ®ñ lu lîng ch¶y ra biÓn ®Ó khái x©m nhËp mÆn vµo s©u. Níc s«ng vµ kªnh r¹ch t¹i nhiÒu khu vùc ë vïng ven biÓn qu¸ mÆn. Nguy c¬ x©m nhËp mÆn gia t¨ng lµ hËu qu¶ cña viÖc gia t¨ ng lÊy níc trong mïa kiÖt dÉn tíi lµm gi¶m lu lîng dßng ra. §ång B»ng S«ng Cöu Long cã hÖ thèng kªnh r¹ch lín nhá chi chÝt, rÊt thuËn lîi cho viÖc cung cÊp níc ngät quanh n¨m, vÒ mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 s«ng MªK«ng lµ nguån níc mÆn duy nhÊt, vÒ mïa ma, lîng níc ma lín kÕt hîp víi níc s«ng MªK«ng ®æ vÒ g©y lò lôt, mïa lò thêng x¶y ra vµo th¸ng 9, níc s«ng lín g©y ngËp lôt.
ChÕ ®é thuû v¨n cña §ång B»ng S«ng Cöu Long cã ba ®Æc ®iÓm næi bËt;
Níc ngät vµ lò lôt vµo mïa ma chuyÓn t¶i phï sa, phï du, Êu trïng
Níc mÆn vµo mïa kh« ë vïng ven biÓn.
Níc chua phÌn vµo mïa ma ë vïng ®¸t phÌn.
Níc ngÇm ; §ång B»ng S«ng Cöu Long cã tr÷ lîng níc ngÇm lín. Tæng tr÷ lîng tiÒm n¨ng cña vïng lµ 84267000m3/ ngµy, nhng s¶n lîng khai th¸c an toµn ®îc ®¸nh gi¸ ë møc 1 triÖu m3/ ngµy ®ªm chñ yÕu dùa vµo tÇng bªn trªn lµ mét trong 5 tÇng chøa níc ë §ång B»ng S«ng Cöu Long, s¶n lîng khai th¸c an toµn níc ngÇm chØ nªn dïng vµo môc ®Ých cÊp níc sinh ho¹t ®« thÞ vµ n«ng th«n, chñ yÕu cho c¸c vïng n«ng th«n vµ c¸c thÞ trÊn kh«ng cã nguån níc mÆt chÊt lîng tèt.
§Êt ®ai; Tæng diÖn tÝch §ång B»ng S«ng Cöu Long kh«ng kÓ h¶i ®¶o kho¶n 3,96 triÖu ha trong ®ã 2,918 triÖu ha ®îc sö dông ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n chiÕm 73,5% diªn tÝch tù nhiªn, vïng b·i triÒu cã diÑn tÝch kho¶ng 480 ngh×n ha rtrong ®ã gÇn 300 ngh×n ha cã kh¶ n¨ng nu«i trång thuû s¶n níc mÆn, níc lî….
ø Tæng hoµ nh÷ng ®Æc ®iÓm khÝ hËu, nguån níc, ®Êt ®ai… ®· t¹o ra ë §ång B»ng S«ng Cöu Long nh÷ng lîi thÐ mang tÝnh chÊt so s¸nh riªng biÖt mµ c¸c n¬i kh¸c kh«ng thÎ cã ®îc, nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®· t¹o ra mét nguån lùc cho sinh trëng vµ ph¸t triÓn cña sinh vËt, ®¹t n¨ng suÊt sinh häc cao, t¹o ra mét th¶m thùc vËt vµ mét quÇn thÓ ®éng vËt phong phó ®a d¹ng nhng cã tÝnh ®ång nhÊt t¬ng ®èi trong toµn vïng. ChÝnh v× vËy, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
§Æc ®iÓm kinh tÕ
Trong 10 n¨m qua, tõ 1991-2000, §ång B»ng S«ng Cöu Long ®· ®¹t ®îc møc t¨ng tr¬ng kinh tÕ lµ 6,22%, c¬ cÊu kinh tÕ cã sù chuyÓn dÞch theo hopøng tiÕn bé, s¶n xuÊt l¬ng thùc thuû s¶n kh«ng ngõng ph¸t triÓn, ®¶m b¶o an toµn l¬ng thùc quèc gia vµ xuÊt khÈu.
BiÓu 1: Mét sè chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp
§¬n vÞ
1991-1995
1996-2000
2000
D©n sè
TriÖu ngêi
14,64
15,58
16,17
GDP
Tû ®ång
9375,2
46843
81447,2
% so c¶ níc
%
22,3
20,5
20,4
C¬ cÊu kinh tÕ
%
100
100
100
- n«ng l©m thuû
-
53,4
46,6
45,2
- C«ng nghiÖp x©y dùng
-
11,64
14,9
18,1
- DÞch vô
-
34,95
38,5
36,7
S¶n lîng lóa
TriÖu tÊn
9,48
12,83
16,3
Ng©n s¸ch thu trªn ®Þa bµn
Tû ®ång
895
4415
6300
% so víi GDP
%
9,2
9,4
8,5
GDP/ngêi
Ngh×n ®ång
666
3006
5037
Nguån cña Vô NN&PTNT
N«ng l©m thuû lµ ngµnh lín nhÊt trong c¬ cÊu kinh tÕ vïng, n¨m 1991- 1995 chiÕm 53,4% GDP vïng, 1996-2000 gi¶m xuèng cßn 46,6% vµ n¨m 2000 chiÕm 45,2% GDP vïng.
C«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm tû träng kh¸ nhá trong GDP vïng 1991-1995 lµ 11,64%, 1996-2000 lµ 14,9%, n¨m 2000 lµ 18,1%.
C¸c ngµnh dÞch vô ®øng thø hai sau n«ng l©m thuû, 1991-1995 lµ 34,95% GDP vïng, n¨m 1996 – 2000 lªn 38,5%, n¨m 2000 lµ 36,7% GDP vïng.
So víi c¶ níc, §ång B»ng S«ng Cöu Long lµ vïng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lín nhÊt níc, n¨m 2000 GDP n«ng l©m thuû chiÕm kho¶ng 36,2% GDP n«ng l©m thuû c¶ níc, GDP c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 10,7% GDP c«ng nghiÖp vµ x©y dùng c¶ níc, GDP dÞch vô chiÕm kho¶ng 18,65% GDP dÞch vô c¶ níc.
N«ng nghiÖp, thuû s¶n cã nh÷ng tiÕn bé vît bËc, s¶n lîng lóa n¨m 1991 ®¹t 9,48 triÖu tÊn, n¨m 1998 t¨ng lªn 15,32 triÖu tÊn, n¨m 2000 ®¹t 16,3 triÖu tÊn, tû träng t¨ng dÇn tõ 49,3% lªn 53% s¶n lîng lóa c¶ níc.
S¶n lîng thuû s¶n n¨m 1995 ®¹t 819.222 tÊn n¨m 2000 t¨ng lªn 912.666 tÊn tû träng t¨ng dÇn tõ 48% lªn 53% s¶n lîng thuû s¶n c¶ níc.
XuÊt khÈu g¹o n¨m 1995 ®¹t 1,906 triÖu tÊn, n¨m 1998 t¨ng lªn 3,488 triÖu tÊn, n¨m 1999 lµ 4,233 triÖu tÊn, tû träng xuÊt khÈu g¹o giai ®o¹n 1996-2000 chiÕm 94% so víi c¶ níc.
XuÊt khÈu t«m ®«ng l¹nh n¨m 1996 ®¹t 50941 tÊn, n¨m 1999 lªn 74010 tÊn, xuÊt khÈu thuû s¶n chiÕm kho¶ng 60% xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ níc.
§Æc ®iÓm x· héi
§ång B»ng S«ng Cöu Long lµ vïng cã d©n sè ®«ng nhÊt trong c¸c vïng cña c¶ níc, n¨m 1991 cã 14648,3 ngµn ngêi, chiÕm 22,3%, n¨m 1996 cã 15582,7 ngµn ngêi, chiÕm 21,6%, n¨m 2000 cã 16,17 ngµn nêi chiÕm 21,1%.
BiÓu 2: D©n sè vïng
§¬n vÞ; triÖu ngêi
1996
1997
1998
1999
2000
D©n sè vïng
15,58
15,73
15,87
16,02
16,17
C¬ cÊu (%)
100
100
100
100
100
- Thµnh thÞ
15,84
16,07
16,53
16,8
17,13
- N«ng th«n
84,16
83,93
83,47
83,12
82,87
Nguån cña Vô NN&PTNT
D©n sè n«ng th«n chiÕm tû träng cao h¬n møc trung b×nh c¶ níc tõ n¨m 1996-2000 d©n sè n«ng th«n ®Òu chiÕm trªn 80%. D©n sè thµnh thÞh t¨ng tõ 15,8% n¨m 1996 lªn 17,1% n¨m 2000.
Ngoµi d©n téc kinh cã d©n téc kh¬ me, hoa, ch¨m…
Lao ®éng trong ®é tuæi cña vïng chiÕm tû träng ®«ng nhÊt so víi c¶ níc, tû träng so víi d©n sè t¨ng chót Ýt qua c¸c n¨m.
Theo tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, §ång B»ng S«ng Cöu Long cã lao ®éng chuyªn m«n ®¹t kh¸ thÊp.
BiÎu 5: Tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt
§BSCL
§NB
C¶ níc
Tæng sè (%)
100
100
100
Kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt
92,2
82,2
87,7
S¬ cÊp
0,79
1,67
1,5
CNKT cã b»ng
0,88
2,96
2
CNKT kh«ng b»ng
2,34
4,6
2,3
THCN
2,83
3,73
3,8
C§ - §H
1,28
4,55
2,5
Trªn §H
0,014
0,16
0,04
Kh¸c
0,034
0,11
0,03
Nguån cña Vô NN&PTNT
§ång B»ng S«ng Cöu Long chiÕm ®Õn 22,8% lao ®éng kh«ng cã chuyªn m«n kü thuËt cuar c¶ níc, §NB lµ 11,9%. §ång B»ng S«ng Cöu Long chiÕm 11,1% lao ®éng cao ®¼ng ®¹i häc cña c¶ níc. §NB 22,3%.
§iÒu nµy cho thÊy, tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ chuyyªn m«n kü thuËt cña nguån nh©n lùc §ång B»ng S«ng Cöu Long t¸c ®éng ®Õn viÖc tiÕp thu kü thuËt c«ng nghÖ trtong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ lµ lùc c¶n cÇn coi träng.
NÐt næi bËt cña nguån lao ®éng §ång B»ng S«ng Cöu Long so víi vïng §BSH lµ cã t¸c phong thùc tiÔn, biÕt tiÕp cËn thÞ trêng mét c¸ch nh¹y bÐn.
ø Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t triÓn, §ång B»ng S«ng Cöu Long gÆp kh«ng Ýt trë ng¹i trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung. Nh÷ng h¹n chÕ chÝnh trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nghiªm träng nhÊt lµ:
Lò vµ ngËp lò ë vïng thîng lu.
MÆn x©m nhËp ë vïng ven biÓn.
§Êt phÌn vµ lan truyÒn níc chua ë c¸c vïng tròng thÊp trung t©m.
ThiÕu níc ngät cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t ë nh÷ng vïng xa s«ng, gÇn biÓn.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, s¶n xuÊt n«ng phÈm hµng ho¸ theo cow chÕ thÞ trêng ®· vµ ®ang mang l¹i nh÷ng biÕn ®æi quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ cña ngêi d©n, nhng còng ®Æt ra nh÷gng vÊn ®Ò hÕt søc cÊp thiÕt trong qu¶n lý vµ sö dông ®Êt ®ai, chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ thêi vô s¶n xuÊt, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm…, v× vËy §ång B»ng S«ng Cöu Long ph¶i lu«n ®èi mÆt víi m©u thuÉn gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, gi÷a c¬ chÕ thÞ trêng vµ ph¸t triÓn ®Þnh híng gi÷a quyÒn lµm chñ m¶nh ®Êt ë tÇm vÜ m« vµ qu¶n lý Nhµ níc ë tÇm vÜ m«.
2. T×nh h×nhph¸t triÓn thuû lîi thêi gian qua.
Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho c«ng t¸c ph¸t triÓn thuû lîi tríc khi cã quyªt ®Þnh 99/TTg cu¶ Thñ tíng ChÝnh phñ.
H¹n chÕ thiªn nhiªn vµ vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi.
Hµng n¨m, vµo mïa lò, mét vïng réng lín ë phÝa b¾c Dång B»ng S«ng Cöu Long abo gåm c¸c tØnh §ång Th¸p, An Giang, Long An, Kiªn Giang, TiÒn Giang, CÇn Th¬, VÜnh Long vµ BÕn Tre bÞ ngËp lôt víi h×nh thøc biÕn ®æi kho¶ng 1,2 – 1,4 triÖu ha vµo n¨m lò trung b×nh ®Õn 1,8 – 1,9 triÖu ha vµo n¨m lò lín, thêi gian ngËp tõ 3 – 5 th¸ng vµ ®é ngËp s©u tõ 0,5 – 3,5m. Trong 50 n¨m qua, cø b×nh qu©n 2 n¨m th× cã mét n¨m lò lín vît møc b¸o ®éng cÊp 3 (víi møc níc 4,2m t¹i T©n Ch©u). NhiÒu thêi kú lò lín x¶y ra liªn tôc 4 n¨m liÒn nh c¸c n¨m 1937 – 1940, 1946 – 1949, vµ 1994 – 1996. §Æc biÖt, sù ph¸t triÓn cã xu híng m¹nh lªn cña c¸c hiÖn tîng Elnino. Lanina… Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy møc ®é b·o lò x¶y ra ngµy cµng gia t¨ng, lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ chÝnh ë §ång B»ng S«ng Cöu Long, ngËp lò g©y nªn t¸c h¹i to lín ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng nh©n d©n.
X©m nhËp mÆn lµ mét hiÖn tîng thiªn nhiªn nghiªm träng ®èi víi vïng ven biÓn cña §ång B»ng S«ng Cöu Long . NÕu lÊy chØ tiªu ®é mÆn lµ 4 g/l, giíi h¹n x©m nhËp mÆn trªn s«ng chÝnh phÝa biÓn §«ng c¸ch cöa s«ng ®Õn 40 – 50km vµ kªnh r¹ch phÝa T©y c¸ch bê biÓn 10 – 20km. Tæng diÖn tÝch bÞ mÆn trong thêi gian 1 – 3 th¸ng. Trong 25 n¨m qua,mÆn c¸c n¨m 1977, 1992, 1993 vµ 1998 lµ nh÷ng n¨m cã mÆn lªn cao, ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña vïng ven biÓn.
§Êt phÌn vµ lan truyÒn níc chua lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ lín ®èi ví §ång B»ng S«ng Cöu Long . Tæng diÖn tÝch ®Êt phÌn cã “vÊn ®Ò” lµ kho¶ng 800 – 900 ngh×n ha, trong ®ã, vïng ®Êt phÌn réng tËp trung ë §ång Th¸p Mêi, Tø Gi¸c Long Xuyªn vµ B¸n ®¶o Cµ Mau.
ThiÕu níc ngät thêng x¶y ra trong nh÷ng vïng bÞ x©m nhËp mÆn vµ ¶nh hëng cña chua phÌn. Tæng diÖn tÝch thiÕu níc ngät ë §ång B»ng S«ng Cöu Long cã thÓ lªn ®Õn 2 triÖu ha.
Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng n¨m gÇn ®ay, b·o tè, lèc xo¸y còng ®· xuÊt hiÖn víi tÇn sè lín, g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho nhiÒu vïng, ®Æc biÖt lµ vïng ven biÓn, nh sãng thÇn n¨m 1994 ë B¹c Liªu, b·o n¨m 1997 ë d¶i ven biÓn, c¸c trËn lèc xo¸y n¨m 2000 ë Trµ Vinh, BÕn Tre, Kiªn Giang…
Kinh tÕ ë §ång B»ng S«ng Cöu Long phô thuéc chñ yÕu vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi kho¶ng 80% d©n sè sèng ë vïng n«ng th«n. Trong 10 n¨m qua, khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cã nhiÒu biÕn ®éng. §Êt n«ng nghiÖp t¨ng hµng n¨m do khai hoang, më réng diÖn tÝch. §Êt nu«i trång thuû s¶n biÕn ®éng nhiÒu, trong khi ®Êt rõng vµ ®Êt chuyªn dông gi¶m, tæng thu nhËp quèc d©n (GDP) cña §ång B»ng S«ng Cöu Long t¨ng tõ kho¶ng 34 tû n¨m 1994 lªn 62 tû n¨m 2001. b×nh qu©n GDP ®Çu ngêi ®¹t 386 USD, ë vÞ trÝ thø hai so víi c¶ níc, chØ sau MiÒn §«ng Nam Bé. S¶n xuÊt nong nghiÖp lªn tôc t¨ng nhanh, gãp phÇn quan träng ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc quèc gia, t¹o ra khèi lîng n«ng s¶n hµng ho¸ xuÊt khÈu lín. Vµi n¨m gÇn ®©y, c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· cã sù chuyÓn dÞch theo híng gi¶m dÇn tû träng trång trät vµ t¨ng dÇn tû träng ch¨n nu«i, thuû s¶n vµ c«ng nghiÖp dÞch vô. Tuy nhiªn, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch cßn chËm, hÖ thèng chÝnh s¸ch cßn cha phï hîp víi thùc tÕ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, hÖ thèng qu¶n lý ngµnh cha theo kÞp yªu cÇu ph¸t triÓn vïng.
HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn thuû lîi ®Õn n¨m 1995.
Ph¸t triÓn thuû lîi ®ãng vai trß quan träng trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· h«i nãi chung ë §ång B»ng S«ng Cöu Long. Tõ nh÷ng n¨m 80, mét lo¹t dù ¸n ph¸t triÓn nguån níc ®îc Nhµ níc c®Çu t thùc hiÖn ë §ång Th¸p Mêi, TGLX, T©y s«ng hËu vµ vïng ven biÓn, më ra triÓn väng míi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. C¬ cÊu 2 –3 vô trong n¨m sö dông c¸c gièng lóa cã n¨ng suÊt cao b¾t ®Çu ®îc triÓn khai m¹nh ë nhiÒu vïng, ®a s¶n lîng lóa ë §ång B»ng S«ng Cöu Long tõ 4,7 triÖu tÊn n¨m 1976 lªn 6,5 triÖu tÊn n¨m 1990, 13,5 triÖu tÊn n¨m 1995. cã thÓ ph©n c¸c c«ng tr×nh ph¸t triÓn nguån níc ë §ång B»ng S«ng Cöu Long thµnh 3 nhãm chÝnh:
Nhãm c«ng tr×nh ng¨n mÆn;
CÊu tróc chÝnh cña c¸c c«ng tr×nh ng¨n mÆn lµ hÖ thèng bê bao c¸c cÊp vµ hÖ thèng cèng lín nhá ven biÓn vµ cöa s«ng. Sau nhiÒu n¨m khai th¸c vµ ph¸t triÓn, ®Õn nay nhiÒu diÖn tÝch vÞ mÆn ®îc b¶o vÖ an toµn ®Ó s¶n xuÊt tõ 2 – 3 vô lóa. HiÖn diÖn tÝch bÞ mÆn chØ cßn kho¶ng 1,1 – 1,2 triÖu ha, chñ yÕu ë vïng nam B¸n ®¶o Cµ Mau vµ c¸c d¶i nhá hÑp ven biÓn lu«n bÞ ngËp triÒu tõ Xoµi R¹p ®Õn Gµnh Hµo vµ tõ c¸i l¬ns ®Õn Hµ Tiªn.
Nhãm c«ng tr×nh tíi vµ tiªu níc.
§Õn nay, §ång B»ng S«ng Cöu Long cã hÖ thãng kªnh m¬ng c¸c cÊp víi mËt ®é kh¸ dµy, ®¸p øng t¬ng ®èi ®Çy ®ñ cho nhu cÇu tíi vµ tiªu níc. HÖ thãng nµy cã thÓ ®¶m b¶o chñ ®éng tíi níc cho kho¶ng 1,4 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp trong ®ã cã 300 ngh×n ha n»m trong vïng mÆn. Tuy nhiªn, n¨ng lùc tiªu chñ ®éng cña hÖ thèng vÉn cßn thÊp vµ kh«ng æn ®Þnh.
Nhãm hÖ thèng kªnh tho¸t lò.
NgËp lò lµ h¹n chÕ lín nhÊt ®èi víi n«ng nghiÖp vµ d©n sinh. §Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp æn ®Þnh víi 2 vô/n¨m, tríc n¨m 1996, mét hÖ thèng bê bao quy m« nhá ®îc ph¸t triÓn nhiÒu n¬i trong vïng bÞ ngËp lò ®Ó b¶o vÖ lóa HÌ – Thu tríc lò th¸ng 8 vµ lò chÝnh vô. Tuy nhiªn, do hÖ thèng bê bao nµy ®Òu ph¸t triÓn tù ph¸t nªn kh«ng thÓ ®øng v÷ng tríc nh÷ng trËn lò sím vµ lín nh lò 1978, 1984, 1991, 1994 vµ 1996. V× thÕ tõ n¨m 1996, song song víi viÖc tiÕn hµnh thiÕt lËp dù ¸n quy ho¹ch kiÓm so¸t lò, mét sè h¹ng môc c«ng tr×nh râ vÒ mÆt kü thuËt trong hÖ thèng kiÓm so¸t lò chung cho tõng vïng ®· ®îc t._.ña ngêi d©n vµ s¶n xuÊt trong vïng ngËp lò;
§Ó kiÓm so¸t lò mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ kinh tÕ, cÇn ph©n cÊp ®èi tîng vµ môc tiªu kiÓm so¸t lò sao cho mçi ®èi tîng cã mét tiªu chuÈn thiÕt kÕ t¬ng øng. Khi cã nhiÒu ®èi tîng trªn cïng mét khu vùc cÇn kiÓm so¸t th× con ngêi lµ u tiªn sè 1 vµ c¸c ®èi tîng kh¸c ®îc can nh¾c trªn c¬ së ®¸nh gi¸ träng sè;
Mèi quan hÖ gi÷a kiÓm so¸t lò vµ b¶o vÖ nguån níc mïa kiÖt lµ mèi quan hÖ t¬ng hç, kh«ng thÓ b»ng mäi gi¸ ®Ó tho¸t lò nhanh trong khi hËu qu¶ cña viÖc mÊt níc mïa kiÖt kh«ng ®îc xem xÐt tho¶ ®¸ng. Níc lò còng lµ tµi nguyªn, vµ v× vËy, viÖc tho¸t nhanh chóng ra biÓn, sang s«ng kh¸c hay trë l¹i h¹ lu s«ng cÇn ®îc c©n nh¾c nh lµ mét bµi to¸n tiªu tèn vµ sö dông tµi nguyªn;
Víi ngu«ng níc lò l;ín, ngËp s©u vµ kÐo dµi, giµu phï sa vµ phï du, th× b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn thuû s¶n trong vïng ngËp lò còng cÇn ®îc xem xÐt tho¶ ®¸ng h¬n trong bµi to¸n kinh tÕ – x· héi – n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n;
Lò n¨m 2000 cho thÊy mét bµi häc ®¾t gi¸ vÒ b¶o vÖ vïng c©y ¨n qu¶. CÇn nhanh chãng nghiªn cøu quy ho¹ch æn ®Þnh vµ ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng vïng c©y ¨n qu¶, chó ý ®Õn nhiÒu môc tiªu nh hiÖu qu¶ kinh tÕ, gièng c©y, kh¶ n¨ng chÞu ngËp khi cã sù cè ®Ó bè trÝ cho tõng vïng víi mùc kiÓm so¸t lò kh¸c nhau;
M« h×nh lµm nhµ trªn cäc, t«n nÒn vµ bao ®ª ®Òu cã u, khuyÕt ®iÓm riªng, song, thùc tÕ cho thÊy mét bé phËn kh«ng nhá d©n c cha lùa chän ®îc mét m« h×nh phï hîp nhÊt trong ®iÒu kiÖn ngËp lò vµ cuéc sèng cña hä. CÇn cã sù kh¶o s¸t kü h¬n ®Ó t vÊn cho ngêi d©n h×nh thøc chung sèng víi lò hiÖu qu¶ nhÊt tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng vïng;
KÕt hîp hÖ thèng c«ng tr×nh giao th«ng – thuû lîi ë vïng ngËp lò thêi gian qua cho thÊy hiÖu qu¶ cao vµ lµ m« h×nh ®óng ®¾n ë vïng ngËp lò ®Ó ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh. Tuy nhiªn, cÇn cã sù x©y dùng quy ho¹ch ®ång bé gi÷a hai lo¹i c«ng tr×nh ®Ó võa n©ng cao hiÖu qu¶ hÖ thèng, võa ®¶m b¶o an toµn cho nguån vèn x©y dùng tríc nh÷ng trËn lò lín;
M« h×nh bê bao kiÓm so¸t lò th¸ng 8 ë vïng ngËp s©u tá ra kh¸ hiÖu qu¶ trong thêi gian qua. Song, cÇn tÝnh to¸n vµ c©n nh¨ca kü nªn kiÓm so¸t lò th¸ng 8 ®Õn møc ®é nµo vµ diÖn tÝch bao nhiªu ®Ó võa kinh tÕ, võa kh«ng ¶nh hëng gi÷a c¸c vïng. RÊt cÇn mét sù ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vµ khoa häc vïng nµo mang hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt ®Ó kiÓm so¸t lò th¸ng 8 ë møc cao, vïng nµo chØ nªn dõng ë møc kiÓm so¸t lò th¸ng 8 cã møc ®é vµ chÊp nhËn rñi ro. Nõu cø ph¸t triÓn víi quy m« lín kh«ng kiÓm so¸t, ch¾c ch¾n thiÖt h¹i sÏ cµng lín;
§èi víi vïng kiÓm so¸t lò triÖt ®Ó, an toµn vµ m«i trêng sau lò còng ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng nhá. Kh«ng thÓ chØ v× hiÖu qu¶ cã thùc tõ mét vô lóa ®Ó ®¸nh mÊt ®i m«i trêng vµ dÞch bÖnh hµng n¨m ®e do¹ tÝnh m¹ng ngêi d©n;
Thùc tÕ lò 2000 còng ®Æt ra vÊn ®Ò lµ, trong khi chóng ta qu¸ chó träng ®Õn kiÓm so¸t lò ®Çu vô vµ chÝnh vô, th× viÖc kiÓm so¸t lò cuèi vô cha dîc ®Æt ®óng møc. KiÓm so¸t lò cuèi vô hiÖu qu¶ võa rót ng¾n thêi gian ngËp l®Ó cã thÓ tiÕn hµnh vô §«ng - Xu©n sím h¬n (vô §«ng – Xu©n cho n¨ng suÊt vµ chÊt lîng n«ng phÈm tèt h¬n), võa tiÕt kiÖm níc tíi trong mïa kiÖt vµ l¹i vïa cã tthÓ kÕt hîp lµm tèt c«ng t¸c m«i trêng sau lò.
III.Ph¬ng híng, Môc tiªu vµ nhiÖm vô chÝnh cña viÖc ph¸t triÓn thuû lîi giai ®o¹n tíi (2003 – 2010).
1. Ph¬ng híng.
Trong v¨n kiÖn §H §¶ng IX ®· x¸c ®Þnh ph¬ng híng , nhiÖm vô ph¸t triÓn thuû lîi tõ n¨m2001-2005 lµ: “ph¸t triÓn nhanh hÖ thèng thuû lîi ë tÊt c¶ c¸ vïng, ®Æc biÖt l;µ kh«i phôc, söa ch÷a, n©ng cÊp vµ më réng hÖ th«ng thuû lîi ®· cã ë hai vïng ®ång b»ng lín cña ®Êt níc; thùc hiÖn ch¬ng tr×nh chèng nhiÔm mÆn, chua phsÌn vµ chèng lò toµn diÖn ë §ång B»ng S«ng Cöu Long. X©y dùng c¸c hå chøa níc ë c¸c vïng trung du, miÒn nói, võa c¶i thiÖn nguån níc sinh ho¹t cho d©n c. Dù kiÕn trong 5 n¨m, n¨ng lùc tíi t¨ng thªm 20 v¹n ha, n¨ng lùc tiªu óng t¨ng thªm 25 v¹n ha, t¹o nguån níc tíi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long 50 v¹n ha, ngËp mÆn 10 v¹n ha”
Thùc hiÖn ®êng lèi ph¸t triÓn thuû lîi do §H §¶ng IX ®Ó ra, t¹i “ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thuû lîi 5 n¨m 2001-2005 vµ ®Þnh hígn ®Õn n¨m 2010” sè 1034 CV/KH ngµy 19/6/1999, bé trëng Bé thuû lîi tr×nh TTCP môc tiªu ph¸t triÓn ngµnh thuû lîi ®Õn n¨m 2005 ®îc cô thÓ ho¸ nh sau:
§¶m b¶o tíi cho lóa: 6 triÖu ha
Tíi cho rau mµu, c©y c«ng nghiÖp :1 triÖu ha
Níc cho c«ng nghiÖp vµ d©n sinh: 11 tû m3.
§¶m b¶o an toµn vµ æn ®Þnh hÖ thèng S«ng Cöu Long, §ª chÝnh khu 4 kh«ng ®Ó x¶y ra sù cèvì ®ª víi møc lò lÞch sö. Cñng cè ®ª biÓn ë MiÒn B¾c vµ MiÒn Trung, chèng ®îc b·o cÊp 9, cÊp 10 tiÕn ®Õn cÊp 11, cÊp 12 khi cãtriÒu cêng.
Vèn ®Çu t 13000 tû ®ång.
2. Môc tiªu.
TiÕp tôc thùc hien c¸c ý tëng cña Q§ 99 – TTg cña Thñ tíng ChÝnh phñ, ®Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc ph¸t triÎn thuû lîi kÕt hîp víi giao th«ng vµ x©y dùng n«ng th«n vïng §ång B»ng S«ng Cöu Long, víi c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô chÝnh sau:
T¹o sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt vµ lùc lîng s¶n xuÊt, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n, ph¸t triÓn n«ng nghiÑp toµn diÖn, x©y dùng n«ng th«n §ång B»ng S«ng Cöu Long theo híng CNH, H§H;
KÕt hîp tèt h¬n n÷a c¸c c«ng tr×nh thuû lîi giao th«ng vµ d©n c, t¹o ®iÒu kiªn thuËn lîi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë tÊt c¶ c¸c vïng mét c¸ch ®ång ®Òu, trong ®ã u tiªn vïng s©u, vïng xa vµ vïng d©n téc Ýt ngêi;
§Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, ®¶m b¶o v÷ng ch¾c an ninh l¬ng thùc quèc gia, ®ång thêi chuyÓn híng n«ng phÈm, hµng ho¸ thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ trêng c¶ trong níc vµ thÕ giíi, c¶i thiÖn ®êi ssèng cho trªn 10 triÖu d©n vïng ngËp lò vµ 4,5 triÖu d©n vïng ven biÓn;
T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tõng bíc chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo híng n«ng nghiÖp sinh th¸i, n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, g¾n hiÖu qu¶ kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i trêng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng.
3. Nh÷ng nhiÖm vô chÝnh cña c«ng t¸c ph¸t triÓn thuû lîi giai ®o¹n 2003 – 2010.
§Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn, c«ng t¸c ph¸t triÓn thuû lîi trong giai ®o¹n 2001 – 2005 cÇn thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô chÝnh sau:
X©y dùng vµ hoµn chØnh mét sè hÖ thèng c«ng tr×nh kiÓm so¸t lò, ng¨nn mÆn, cÊp níc ngät, c¶i thiÖn m«i trêng… ë c¶ 3 vïng ngËp lò (u tiªn vïng §TM), vïng ngät (u tiªn c¸c vïng c©y ¨n qu¶), vïng ven biÓn (u tiªn c¸c dù ¸n Nam M¨ng ThÝt, Qu¶n Lé – Phông HiÖp, Ba Lai vµ hÖ thèng ®ª biÓn, ®ª cöa s«ng);
TiÕp tôc nghiªn cøu, ®Ò xuÊt, lËp nghiªn cøu kh¶ thi vµ ®Ò nghÞ x©y dùng mét sè c«ng tr×nh thuû lîi ®· râ vÒ mÆt kü thuËt, t¬ng øng víi nguån vèn vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao;
KÕt hîp víi c¸c ngµnh n«ng nghiÖp thuû s¶n, l©m nghiÖp xem xÐt chuyÓn dÞch mét sè ch©n ruéng lóa sang nu«i trång thuû s¶n, chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp, hoa mµu vµ trång rõng. §Õn n¨m 2005, duy tr× diÖn tÝch gieo trång lóa ë møc xÊp xØ 3,2 – 3,4 triÖu ha, trong ®ã cã 1,45 – 1,50 triÖu ha lóa §«ng - Xu©n, ®¹t tæng s¶n lîng 16,5 – 17,0 triÖu tÊn lóa, trong ®ã 6 – 7 triÖu tÊn chÊt lîng cao phôc vô xuÊt khÈu. Më réng vµ duy tr× æn ®Þnh kho¶ng 35 – 40 ngh×n ha ng«, 85 – 90 ngh×n ha mÝa, 18 – 20 ngh×n ha ®Ëu c¸c lo¹i, 10 – 15 ngh×n ha b«ng v¶i, 230 ngh×n ha c©y ¨n qu¶, 110 – 120 ngh×n ha rau c¸c lo¹i, 450 – 480 ngh×n ha nu«i trång thuû s¶n vµ 380 – 390 ngh×n ha rõng;
Cïng víi c¸c ngµnh giao th«ng, x©y dùng lµm tèt h¬n n÷a viÖc kÕt hîp cac c«ng tr×nh thuû lîi víi giao th«ng vµ quy ho¹ch d©n c, phèi hîp víi c¸c ngµnh ®iÖn lùc, gi¸o dôc, y tÕ… trong viÖc lÊy ph¸t triÓn thuû lîi lµm c¬ së ®Ó x©y dùng kÕt c¸u h¹ tÇng, ph¸t triÓn n«ng th«n theo híng v¨n minh, hiÖn ®¹i.
IV. Néi dung vµ Gi¶i ph¸p chÝnh ph¸t triÓn thuû lîi giai §o¹n 2001 – 2005.
1. Néi dung
VÒ c«ng t¸c quy ho¹ch thuû lîi:
Bæ sung vµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch lò §ång B»ng S«ng Cöu Long trªn c¬ së tÝnh to¸n hoµn nguyªn lò n¨m 2000 g¾n víi toµn lu vùc s«ng Mª K«ng;
Nghiªn cø quy ho¹ch thuû lîi tæng hîp phôc vô s¶n sxuÊt vµ æn ®Þnh ®êi sèng d©n c vïng ven biªn giíi ViÖt Nam – CamPuChia (5tØnh);
Quy ho¹ch sö dông tæng hîp nguån níc lu vùc s«ng Vµm Cá;
Quy ho¹ch hÖ thèng ®ª bao cho vïng ngËp s©u;
§iÒu chØnh vµ bæ sung quy ho¹ch cho vïng Nam B¸n ®¶o Cµ Mau vµ c¸c vïng ven biÓn ®Ó x©y dùng vµ khai th¸c c¸c c«ng trinhf thuû lîi ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt vµ nu«i trång thuû s¶n;
Quy ho¹ch phßng chèng xãi lë ë bê s«ng TiÒn vµ s«ng HËu;
Quy ho¹ch chi tiÕt mét sè vïng ®Ó cã kÕ ho¹ch chñ ®éng ®Çu t ph¸t triÓn thuû lîi phôc vô chuyÓn ®æi s¶n xuÊt.
VÒ c«ng t¸c ®iÒu tra c¬ b¶n vµ nghiªn cøu khoa häc thuû lîi:
TiÕp tôc c¸c ch¬ng tr×nh ®iÒu tra c¬ b¶n ®ang thùc hiÖn nh ®iÒu tra tr¹ng th¸i dßng ch¶y vµ diÔn biÕn m«i trêng sinh th¸i vïng ngËp lò §ång B»ng S«ng Cöu Long, ®iÒu tra diÔn biÕn m«i trêng vïng ven biÓn R¹ch Gi¸ - Hµ Tiªn, ®iÒu tra chÊt lîng níc h¹ lu s«ng Mª K«ng, ®iÒu tra chua mÆn vµ ®iÒu tra diÔn biÕn m«i trêng vïng ven biÓn, ®iÒu tra diÔn biÕn lßng dÉn cña s«ng TiÒn vµ s«ng HËu…;
§Ò xuÊt mét sè ch¬ng tr×nh ®iÒu tra c¬ b¶n míi mh»m cung cÊp thªm th«ng tin cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn thuû lîi…;
TriÓn khai ®Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ níc vÒ ng©n hµng d÷ liÖu c¬ b¶n x©y dùng m« h×nh vïng mÆn. §Ò xuÊt thªm mét sè Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp Bé;
T¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc ph¸t triÓn, qu¶n lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn níc trao ®æi th«ng tin khoa häc – kü thuËt, n©ng cao n¨ng lùc chuyªn ngµnh vµ sù phèi hîp ®a ngµnh. N©ng cao hiÖu qu¶ vµ ®é tin cËy cña c¸c m« h×nh to¸n – thuû lùc cho mïa lò vµ mïa kiÖt, c¸c m« h×nh ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ m«i trêng.
VÒ c«ng t¸c ®Çu t x©y dùng thuû lîi cho tõng vïng:
Vïng Tø gi¸c Long Xuyªn:
TiÕp tôc triÓn khai hoµn chØnh c¸c c«ng tr×nh thuû lîi kÕt hîp tíi, tiªu, röa phÌn, ng¨n mÆn víi kiÓm so¸t lò gåm:
Më thªm c¸c cöa ®ñ khÈu diÖn tho¸t lò qua quçc lé 80 ®o¹n tõ Hßn §Êt ®Õn Hµ Tiªn ®ång bé víi kªnh nèi ra biÓn T©y, x©y dùng c¸c cèng cuèi kªnh nh Tµ X¨ng, Tam B¶n, C¸i Tre, B×nh Giang 1, B×nh Giang 2… vµ ®ª biÓn;
N¹o vÐt më réng c¸c kªnh nh Hµ giang, Trµ S – Tri T«n, Sè 2, CÇn Th¶o, T¸m ngµn,H7, H9, Mü Th¸i - Mêi Ch©u Phó, Ba Thª, Kiªn H¶o, Chãc N¨ng Gï, R¹ch Gi¸ - Long Xuyªn, Trßn, C¸i S¾n… ®Ó t¹o nguån ngät vµ tho¸t lò;
§Çu t c¸c c«ng tr×nh chèng lò cho thµnh phè Long Xuyªn, thÞ x· Ch©u §èc, c¸c thÞ tø Ch©u Phó, C¸i DÇu, Tho¹i S¬n, T©n HiÖp, Kiªn L¬ng, Hßn §Êt…;
TiÕp tôc nghiªn cøu kh¶ n¨ng x©y dùng c¸c cèng ven s«ng HËu ®Ó chñ ®éng kiÓm so¸t lò vµ ®iÒu tiÕt níc.
Vïng §ång Th¸p Mêi:
N¹o vÐt më réng c¸c kªnh ®Ó lÊy ®Êt t«n nÒn d©n c nh Së H¹ - C¸i cá – Long Khèt, T©n Thµnh – Lß G¹ch, Hång Ngù, §ång TiÕn – D¬ng v¨n D¬ng – Lagrange, B¶y ChÝn, Hai T¸m, 2/9, Kh¸ng ChiÕn, B×nh Thµnh, Phíc Xuyªn…;
N¹o vÐt më réng c¸c kªnh tho¸t lò nèi tõ kªnh NguyÔn v¨n TiÕp qua quèc lé 1 ra s«ng TiÒn nh §êng ThÐt – CÇn Lè, 307, Bµ Bìo…;
X©y dùng ®ª bao b¶o vÖ c¸c thÞ trÊn T©n Hng, Méc ho¸, Hång Ngù, Tam N«ng, Th¸p Mêi, Thanh B×nh, thÞ x· Cao L·nh…
Vïng T©y s«ng HËu:
TiÕp tôc ®Çu t thùc hiÖn môc tiªu æn ®Þnh ph¸t triÓn s¶n xuÊt c¶ n¨m cho kho¶ng 400 ngh×n ha, tiÕn tíi chñ ®éng gi÷ ngät, tiªu óng, xæ phÌn, ng¨n mÆn vµ kiÓm so¸t lò t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi bè trÝ mïa vô c¸c lo¹i c©y con thÝch hîp;
N¹o vÐt, më réng c¸c kªnh Nµng Mau 2, KH7, tiÕp tôc ®Çu t dù ¸n ¤ M«n_Xµ No;
Nghiªn cøu ph¸t triÓn thuû lîi kÕt hîp giao th«ng vµ x©y dùng n«ng th«n cho c¸c dù ¸n C¸i S¾n – Thèt nèt, Thèt Nèt - ¤ M«n;
Nghiªn cøu kiÓm so¸t lò chñ ®éng däc theo tuyÕn lé bê Nam kªnh C¸i S¾n vµ phÝa s«ng HËu;
Nghiªn cøu ®Ó dÇn tõng bíc x©y dùng c¸c cèng ng¨n mÆn ven s«ng C¸i BÐ, C¸i Lín;
X©y dùng ®ª bao b¶o vÖ c¸c thÞ trÊn T©n HiÖp, Thèt Nãt, ¤ M«n, Giång RiÒng…
Vïng Qu¶n Lé – Phông HiÖp (ngät ho¸ më réng U Minh):
TiÕp tôc ®Çu t x©y cùng c¸c c«ng tr×nh thuéc dù ¸n ngät ho¸ Qu¶n Lé – hông HiÖp b»ng nguån vèn cña WB, trªn c¬ së ®¸nh gi¸ l¹i kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt gi÷a n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n;
TiÕn hµnh thi c«ng c¸c cèng Xîo R«, BiÓn nhÞ, T¾c Thñ, më réng ph¹m vi vïng ngät ho¸ sang U Minh thîng vµ U Minh h¹ (trªn c¬ së tæng kÐt viÖc thùc hiÖn quyÕt ®Þnh 99 - TTg);
§Çu t x©y dùng tiÓu vïng 4 thuéc B¸n ®¶o Cµ Mau, t¹o ®iÒu kiÖn më réng ngät ho¸ vïng b¾c B¸n ®¶o thuéc c¸c tØnh Sãc Tr¨ng vµ B¹c Liªu;
N¹o vÐt më réng cac kªnh KT1, Lµng thø 7…
Vïng gi÷a hai s«ng TiÒn vµ s«ng HËu:
N¹o vÐt më réng c¸c kªnh N¨m Xx, VÜnh An, M¬ng Kai, c¸i Vån - XÎo M¸t, kÕt hîp bè trÝ d©n c;
Hoµn thµnh x©y dùng dù ¸n B¾c Vµm Nao;
Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓ thuû lîi phôc vô chuûen ®æi s¶n xuÊt thÝch hîp cho c¸c khu vùc B¾c vµ Nam LÊp Vß, B¾c M¨ng ThÝt;
X©y dùng ®ª bao b¶o vÖ cho c¸c thÞ trÊn An Phó, Phó Ch©u, Phó T©n, Chî Míi, Phó Mü;
Nghiªn cøu ®Ó cã biÑn ph¸p b¶o vÖ chèng xãi lë thÞ trÊn T©n Ch©u;
TiÕp tôc ch¬ng tr×nh ngät ho¸ ph¸t triÓn toµn diÖn dù ¸n Nam M¨ng thÝt b»ng nguån vèn vay cña ng©n hµng thÕ giíi (WB);
Hoµn thµnh cèng ®Ëp Ba Lai, Cçu SËp vµ tõng bíc x©y dùng hÖ thèng kªnh m¬ng c¸c cÊp;
ChuÈn bÞ ®Çu t c¸c cèng ®Ëp BÕn Tre vµ An Ho¸, cèng BÕn Rí vµ n¹o vÐt më réng dîn ®Çu s«ng Ba Lai;
Nghiªn cøu kh¶ thi dù ¸n thuû lîi phôc vô chuyÓn ®æi s¶n xuÊt kho¶ng 50 ngh×n ha n»m gi÷a tuyÕn ®ª ngät ho¸ vµ tuyÕn ®ª biÓn cña tØnh Trµ Vinh.
C¸c dù ¸n kh¸c:
TiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thµnh c¸c dù ¸n B¶o ®Þnh, R¹ch Trµm, Xu©n Hoµ - CÇu Ngang (TiÒn Giang);
§Çu t x©y dùng hÖ thèng ®ª biÓn c¸c tØnh ven biÓn nh Long An, BÕn Tre, Trµ Vinh, Sãc Tr¨ng, B¹c Liªu vµ Kiªn giang. (Xem phô biÓu )
2. Gi¶i ph¸p chÝnh ph¸t triÓn thuû lîi giai ®o¹n tíi.
§èi víi vïng ngËp lò s©u:
TiÕp tôc cñng cè vµ x©y dùng c¸c tuyÕn, côm d©n c ®Ó b¶o vÖ an toµn tÝnh m¹ng ngêi d©n trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo;
Hoµn chØnh bíc 1 hÖ thèng kiÓm so¸t lò vïng TGLX, triÓn khai vµ ®Èy nhanh x©y dùng hÖ thèng kiÓm so¸t lò ë vïng §TM, cñng cè hÖ thèng bê bao, cèng bäng ë vïng ngËp s©u ®¶m b¶o kÞp thêi thu ho¹ch lóa HÌ – Thu vµ xuèng gièng vô §«ng – Xu©n;
Ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm so¸t lò ®i ®oi víi hÖ thèng kiÓm so¸t tíi, tiªu, cÊp níc sinh ho¹t, b¶o vÖ m«i trêng, ph¸t triÓn thuû s¶n vïng ngËp lò;
TÝch cùc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vµ lÞch mïa vô cã c©n nh¾c thêi gian ngËp lò vµ thêi kú dßng ch¶y kiÖt nhÊt trªn s«ng, nghiªn cøu c¸c lo¹i c©y con phï hîp víi tõng vïng, tõng n¬i, tõng thêi kú, linh ho¹t chuyÓn ®æi theo c¬ chÕ thÞ trêng nhng cã ®Þnh híng, kh«ng ph¸ vì quy ho¹ch chung.
§èi víi vïng ngËp n«ng:
Nghiªn cøu hÖ thèng c«ng tr×nh ®ång bé ®Ó tiÕn tíi chñ ®éng kiÓm so¸t tíi, tiªu vµ phßng chèng lò;
Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô kinh tÕ – x· héi theo híng æn ®Þnh vµ v¨n minh, hiÖn ®¹i;
X©y dùng hÖ thèng thuû lîi g¾n ví giao th«g thuû bé vµ ph¸t triÓn n«ng th«n;
X©y dùng hÖ thèng bê bao v÷ng ch¾c kiÓm so¸t lò triÖt ®Ó nh»m b¶o vÖ an toµn vên c©y ¨n qu¶ vµ c©y c«ng nghiÖo ng¾n ngµy.
§èi víi vïng mÆn:
§Èy m¹nh tiÕn tr×nh ngät ho¸ cho c¸c vïng Gß C«ng, Ba Lai, Nam M¨ng ThÝt, Qu¶n Lé – Phông HiÖp më réng (sau khi tæng kÕt Q§ 99 – TTg);
X©y dùng hoµn chØnh giai ®o¹n 1 hÖ thèng ®ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng ®Ó phßng chèng thiªn tai vµ b¶o vÖ tÝnh m¹ng cña Nhµ níc vµ nh©n d©n vïng ven biÓn;
Nghiªn cøu, bè trÝ hÖ thèng c«ng tr×nh thuû lîi phï hîp víi ®Æc thï cña mét sè khu vùc cã ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi tõ s¶n xuÊt lòa sang nu«i trång thuû s¶n.
V. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ.
1. KÕt luËn.
Thùc tÕ ph¸t triÓn thuû lîi thêi gian qua, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y sau khi cã Q§ 99 – TTg, cho thÊy c«ng tr×nh thuû lîi lu«n g¾n kÕt víi c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng, c¶ ë vïng ngËp lò, vïng ngät vµ vïng mÆn ë §BSCL. ë vïng ngËp lò, kh«ng thÓ cã mét gi¶i ph¸p kiÓm so¸t lò h÷u hiÖu mét khi c¸c kÕt cÊu h¹ tÇng kh«ng mang tÝnh ®ång bé, thèng nhÊt, t¬ng hç lÉn nhau. VÒ vÊn ®Ò nµy, Q§ 99 – TTg cña TTCP lµ mét bíc ®i cùc kú ®óng ®¾n vµ mang tÝnh chiÕn lîc cao cÇn tiÕp tôc ph¸t huy vµ bæ sung ®Ó chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë §ång B»ng S«ng Cöu Long tõ nay ®Õn n¨m 2010, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Nh÷ng thµnh tùu trong b¶o vÖ d©n c, h¹n chÕ t¸c h¹i cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c¬ së h¹ tÇng qua trËn lò n¨m 2000 cho thÊy Q§ 99 – TTg vÒ viÖc kÕt hîp c¸c c«ng tr×nh giao th«ng - thuû lîi vµ æn ®Þnh d©n c cña TTCP lµ rÊt kÞp thêi, mang tÝnh chiÕn lîc cao trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long, ®Æc biÖt ®èi víi vïng ngËp lò.
Qua kiÓm chøng cña lò n¨m 2000, cho thÊy hÖ thèng kiÓm so¸t lò vïng TGLX ®· mang l¹i hiÖu qu¶ to lín, cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh nh÷ng gi¶i ph¸p, néi dung vµ bíc ®i trong quy ho¹ch kiÓm so¸t lò lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. V× thÕ, cÇn tiÕp tôc ®Èy nhanh viÖc x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh ®· râ vÒ mÆt kü thuËt trong hÖ thèng c«ng tr×nh kiÓm so¸t lò ë v×ng §TM. Nh÷ng h¹n chÕ qua trËn lò n¨m 2000 còng ®· ®îc xem xÐt, rót kinh nghiªm, võa gióp ®iÒu chØnh kÞp thêi nh÷ng khiÕm khyÕt trong hÖ thèng, võa t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý h¬n ®Ó cã thÓ kiÓm so¸t lò ngµy cµng hiÖu qu¶.
C¸c trËn lò võa qua, ®Æc biÖt lµ lò n¨m 2000 còng ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng kÐm phÇn quan träng trong quy ho¹ch bê bao ë c¶ 3 vïng víi møc kiÓm so¸t lò kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o sù c©n b»ng vµ hîp lý trong quy ho¹ch b¶o vÖ lóa mïa HÌ – Thu cho tõng vïng vµ g¹n th¸o lò cho vô §«ng - Xu©n.
C¸c vÊn ®Ò vÒ an toµn d©n c, m«i trêng trong lò vµ sau lò ë c¸c « b¶o vÖ d©n c, quan hÖ gi÷a tho¸t lò vµ cÊp níc mïa kiÖt, quan hÖ gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng trong vïng lò, nh÷ng gi¶i ph¸p kiÓm so¸t lò ë møc níc cao h¬n… rÊt cÇn ®îc bæ sung nghiªn cøu víi sù phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c ngµnh liªn quan ë Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng.
TrËn lò n¨m 2000 còng cho thÊy tuy ®· cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c«ng tr×nh giao th«ng – thuû lîi nhng ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ tæng hîp cña c¶ hÖ thèng, cÇn rµ so¸t l¹i tõng h¹ng môc c«ng tr×nh ®Ó ®¶m b¶o mçi c«ng tr×nh ®Òu ®¹t yªu cÇu vÒ c¶ hai mÆt kü thuËt vµ chÊt lîng.
C«ng t¸c chuÈn bÞ ®Çu t vïng lò nãi chung cßn chËm nªn nhiÒu c«ng tr×nh ph¶i thi c«ng trong mïa lò, g©y l·ng phÝ vµ ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng c«ng tr×nh.
HÖ thèng ®ª biÓn, ®e cöa s«ng §BSCL lµ c«ng tr×nh cã hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao, quan träng trong an ninh – quèc phßng vµ b¶o vÖ bê biÓn, v× vËy cÇn ®îc tËp trung x©y dùng sím. Do hÖ thèng c«ng tr×nh cã khèi lîng vµ vèn ®Çu t lín nªn cÇn ®îc tiÕn hµnh theo ph¬ng thøc Nhµ níc, ®Þa ph¬ng vµ nh©n d©n cïng lµm. HÖ thèng nµy võa lµm nhiÖm vô phßng chèng thiªn tai, vyõa phôc vô cho ph¸t triÓn vïng ven biÓn. KÕt hîp b¶o vÖ an ninh – quèc phßng, nªn rÊt cÇn ®îc b¶o vÖ nghiªm ngÆt, qu¶n lý vËn hµnh tèt c«ng tr×nh díi ®ª, cã sù chØ ®¹o thèng nhÊt, phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng, gi÷a c¸c c¬ quan ban ngµnh… Ph¸t triÓn rõng phßng hé ngoµi ®ª lµ rÊt quan träng vµ quyÕt ®Þnh sù tån t¹i v÷ng ch¾c cña tuyÕn ®ª, võa cã t¸c dông c¶n sãng giã, võa cã t¸c dông trong båi l¾ng phï sa, ph¸t triÓn bê biÓn. Quan ®iÓm chung lµ u tiªn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh cÊp b¸ch trong phßng chèng thiªn tai, c¸c c«ng tr×nh quan träng vµ cã hiÖu qu¶ cao. CÇn tËp trung ®µu t cñng cè, n©ng cÊp c¸c tuyÕn ®ª vµ cèng t¹o thµnh hÖ thèng hoµn chØnh. Trong c¸c tuyÕn lµm míi, tríc hÕt chØ nªn x©y dùng phÇn ®ª, c«ng tr×nh x©y ®óc sÏ lµm dÇn tõng bíc. §èi v¬Ýu rõng ngËp mÆn cÇn cÈn thËn trong x©y dùng cèng, v× nÕu h¹n chÕ giao lu thuû triÒu sÏ dÉn ®Õn suy tho¸i rõng ngËp mÆn, ¶nh hëng nguån lîi thuû s¶n ven biÓn.
Vïng ngät ven s«ng cã u thÕ vÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo híng ®a d¹ng ho¸ c©y trång vµ cÇn nghiªn cøu chuyÓn ®æi mét phÇn diÖn tÝch trång lóa sang trång c©y ¨n qu¶. §Ó ph¸t triÓn c©y ¨n qu¶ cÇn nghiªn cøu bé gièng tèt, chÊt lîng cao, tiªu thô æn ®Þnh vµ híng tíi xuÊt khÈu. Ph¸t triÓn vïng c©y ¨n qu¶ theo 2 híng nhµ - vên, t¹o ®iÒu kiÖn cho du lÞch sinh th¸i.
C¸c tØnh ë §ång B»ng S«ng Cöu Long, ®Æc biÖt lµ vïng ven biÓn cÇn khÈn tr¬ng rµ so¸t, tiÕn hµnh chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt gi÷a n«ng nghiÖp vµ thuû s¶n, trªn c¬ së luËn cø khoa häc, hiÖu qu¶ kinh tÕ, tiÒm n¨ng ®Êt ®ai, tµi nguyªn níc vµ nhu cÇu thÞ trêng trong vµ ngoµi níc.
Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn thuû lîi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long cÇn g¾n chÆt víi c¸c cch¬ng tr×nh gièng, tiªu thô s¶n phÈm, 5 triÖu ha rõng, níc s¹ch vµ vÖ sinh m«i trêng vµ c¸c ch¬ng tr×nh kh¸c cña c¸c ngµnh ë Trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng.
2. Mét sè kiÕn nghÞ.
CÇn xo¸ bá c¬ chÕ “ xin - cho”.
Thùc chÊt cña “xin - cho” xuÊt hiÖn tõ c¬ chÕ quan lliªu tríc ®©y, cÊp díi û l¹i cÊp trªn, ®Þa ph¬ng û l¹i TW. §Þa ph¬ng nµo “khÐo ch¹y” th× ®îc ®Çu t nhiÒu, ®Þa ph¬ng nµo th¼ng th¾n, trung thùc th× ®«i khi l¹i ®îc ®Çu t Ýt, dÉn ®Õn mÊt c«ng b¨ng x· héi. TiÒn cña Trung ¬ng rãt vÒ chi tiªu v« téi v¹, kh«ng cÇn biÕt ®Õn hËu qu¶ dÉn ®Õn th©tý tho¸t, l·ng phÝ vËt t, tiÒn cña Nhµ níc rÊt lín.
Tr¸nh t×nh tr¹ng nÆng vÒ phong trµo, thµnh tÝch mµ xem nhÑ hiÖu qu¶ ®Çu t.
Kh«ng Ýt ®Þa ph¬ng, mçi khi s¾p ®Õn kú ®¹i héi chuÈn bÞ cho bÇu cö vµo cÊp uû, hoÆc H§ND thêng cè ch¹y ®îc c«ng tr×nh cho khëi c«ng sím ®Ó chµo mõng ®¹i héi. Trong khi ®ã, c¸c chuyªn gia kü thuËt, nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c kiÓm s¸t thiÕt kÕ do ph¶i lµm giÊy phÐp, chÊt lîng kÐm dÉn ®Ðn c«ng tr×nh cho khëi c«ng sím h háng hoÆc xuèng cÊp. §©y còng lµ m¾c bÖnh h×nh thøc mang tÝnh chÊt vô lîi c¸ nh©n cÇn hÕt søc tr¸nh.
§Çu t c«ng tr×nh thuû lîi ph¶i ®ång bé, døt ®iÓm, sím ph¸t huy hiÖu qu¶.
Thùc tÕ ®· x¶y ra t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ Trung ¬ng ®Çu t phÇn c«ng rtr×nh ®Çu mèi (hå ®Ëp, kªnh chÝnh), ®Þa ph¬ng ®Çu t phÇn c«ng tr×nh néi ®ång (kªnh m¬ng nh¸nh), khi ®Çu mèi hoµn thµnh th× kªnh nh¸nh vÉn cha xong, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ®Þa ph¬ng thiÕu kinh phÝ nªn tiÕn ®é kÐo dµi, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ thÊp. V× vËy, ®Ò nghÞ c¸c Bé – ngµnh Trung ¬ng cÇn nghiªn cøu khi quyÕt ®Þnh khëi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh th× ph¶i c©n ®èi, bè trÝ vèn ®Çy ®ñ c¶ pghÇn vèn cña Trung ¬ng vµ vèn cña ®Þa ph¬ng ®Çu t.
VÒ ph©n cÊp c«ng tr×nh.
Trong nh÷ng n¨m qua, Trung ¬ng thêng «m ®åm, ®Çu t x©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh lín, c«ng tr×nh võa vµ thËm chÝ c¶ c«ng tr×nh nhá. Do ®Þa bµn réng, c«ng tr×nh nhiÒu nªn viªc kiÓm tra, gi¸m s¸t bÞ h¹n chÕ, dÉn ®Õn mét sè h¹ng môc chËm tiÕn ®é hoÆc chÊt lîng cha tèt, hiÖu qu¶ thÊp. §Ò nghÞ Bé NN&PTNT vµ Bé KH&§T nghiªn cøu ®Ó m¹nh d¹n ph©n cÊp ®Çu t cho ®Þa ph¬ng. Bé NN&PTNT chØ quyÕt ®Þnh xay dùng c¸c c«ng tr×nh lín, c«ng tr×nh võa, cã kü thuËt phøc t¹p. Nh÷ng c«ng tr×nh nhá n»m gän trong mét x·, mét huyÖn cã kü thuËt ®¬n gi¶n th× giao cho ®Þa ph¬ng (cÊp tØnh) chÞu tr¸ch nhiÖm quyÕt ®Þnh ®Çu t.
lêi KÕt
Ph¸t triÓn thuû lîi lµ mét néi dung quan träng kh«ng thÎ thiÕu dîc trong viÖc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, víi ®Æc ®iÓm riªng cã cña níc ta nh thêi tiÕt, khÝ hËu, ®Êt ®ai, hÖ thèng s«ng ngßi…, ®Æc biÑt lµ ë §ång B»ng S«ng Cöu Long, vïng ®Êt 9 dßng s«ng th× viÖc ®Çu t ph¸t triÓn vµo thuû lîi lµ kh©u lu«n dîc ®Æt lªn trªn hÕt, nhng viÖc ®Çu t vµo thuû lîi ë níc ta nãi chung vµ cña riªng §ång B»ng S«ng Cöu Long vÉn cßn cã nhiÒu h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc vµ yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®Çu t vµo thuû lîi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o híng dÉn TS. NguyÔn B¹ch NguuyÖt, c¶m ¬n c¸c c« chó chuyªn viªn, c¸c c¸n bé trong Vô NN&PTNT, ®Æc biÖt lµ chó §µo Quang Thu ®· gióp ®ì em hoµn thµnh chuyªn ®Ò thùc tËp nµy, tuy r»ng em biÕt chuyªn ®Ò nµy vÉn cßn cã nhiÒu chç cha ®îc râ rµng nhng do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm nªn ch¾c ch¾n kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÐm khuyÕt, mong c¸c c«, c¸c thÇy vµ cÊc chó th«ng c¶m vµ gãp ý cho chuyªn ®Ò cña em ®îc ngµy cµng hoµn chØnh h¬n.
Phô lôc
Danh môc c¸c dù ¸n ®Çu t ph¸t triÓn thuû lîi ë §ång B»ng S«ng Cöu Long giai ®o¹n 2001-2005:
TT
H¹ng môc
§Þa ®iÓm
NhiÖm vô
Quy m«
Vèn (Tû ®ång)
Thuû lîi (ha)
D©n c (1000 ngêi)
L kªnh (km)
B cèng (m)
1
2
3
4
5
6
7
8
A
Vïng ngËp lò
I
Tø gi¸c Long Xuyªn
1311
1
K. Trµ s-Tri T«n
AG-KG
30000
20
58
85
2
K. Mü Th¸i-Mêi Ch©u Phó
AG-KG
30000
15
57
55
3
K. Ba thª
AG-KG
29010
15
58
55
4
K.Kiªn H¶o-chãc M¨ng Gï
AG-KG
29100
15
58
60
5
K. R¹ch gi¸-Long Xuyªn
AG-KG
35000
20
58
60
6
K. Trßn
AG-KG
3000
18
58
60
7
K. C¸i S¾n
AG-KG
32000
20
57
60
8
K.sè 2
AG
7500
3
17
15
9
K. CÇn th¶o
AG
8000
5
22
20
10
K.§µo (®Çu Tri T«n)
KG
10000
5
20
20
11
K. Hµ giang
KG
5000
3
23
30
12
K. N«ng trêng
KG
7000
2
25
20
13
K.T2
KG
8000
2
26
20
14
K. T4
KG
10000
2
27
40
15
K. H7
KG
5000
5
20
20
16
K. H9
KG
6000
5
20
20
17
HTTL ven biÓn T©y
KG
35900
22
18
K. Ba thª míi
AG
5
20
20
19
K. M¹c cÇn dng
AG
10
40
40
20
K. T¸m Ngµn
AG-KG
10
35
35
21
C. Tµ X¨ng
KG
8
10
22
C. Tam B¶n
KG
8
10
23
C. B×nh Giang 1
KG
25
20
24
C. B×nh Giang 2
KG
25
20
25
C_K. s¬n Kiªn
KG
1
5
10
26
C. Vµm R¨ng
KG
25
20
27
C. Lu quúnh
KG
25
25
15
28
§B. TX Ch©u §èc
AG
1800
127
40
29
§B. TP Long Xuyªn
AG
4500
320
80
30
§B. TT Ch©u Phó
AG
300
20
15
31
§B. TT C¸i Dçu
AG
500
40
20
32
§B. TT Tho¹i S¬n
AG
280
35
15
33
§B. TX R¹ch Gi¸
KG
188
300
60
34
§B. TX Kiªn L¬ng
KG
600
40
20
35
§B. TT Hßn §Êt
KG
140
20
15
36
TB.3/2
AG
2000
44
37
C¸c dù ¸n kh¸c
140
II
§ång Th¸p Mêi
2025
1
K.S.Thîng S.H¹-C.Cá-L.Khèt
§T-LA
19000
22
150
2
K. T©n Thµnh-Lß G¹ch
§T-LA
22000
13
200
3
K.Hång Ngù
§T-LA
20000
10
20
4
K.An B×nh
§T-LA
7
20
5
K.§ång TiÕn-Lagrange
§T-LA
20
80
6
K.An Phong-Mü Hoµ
§T-TG-LA
20
85
7
K.NguyÔn v¨n TiÕp
§T-TG-LA
45
90
8
K.Kh¸ng ChiÕn
§T
10
40
9
K.2/9 §èc vµm Thîng
§T
9
40
10
K.B×nh Thµnh
§T
10
40
11
K.T.C.ChÝ -P.HiÖp-§èc vµm H¹
§T
15
60
12
K.Sa Rµi-Phó §øc
§T
10
35
13
K.§êng ThÐt-CÇn Lè
§T
7000
10
30
14
K.C¸i C¸i-Phíc Xuyªn-28
§T-TG
30
100
15
K79
LA
25000
20
80
16
K61
LA
30000
22
60
17
DA.C¸i Thêng
§T
8000
10
50
18
K28
LA
6000
15
50
19
K.S«ng Tr¨ng-C¶ Gõa
LA
10000
6
30
20
L.T©n Hng
LA
800
6
30
21
K.R¹ch Trµm-Mü B×nh
LA
50000
8
35
22
K.Trµ Có thîng
LA
10000
7
40
23
K.Ba Reng-R¹ch Gèc
LA
7
35
24
HTTL.B¶o §Þnh
LA-TG
150
25
TB.HiÖp Hoµ
LA
30
26
C.La Khoa
LA
15
27
C.BÕn kÌ
LA
15
28
C.Bµ Hai Mïng
LA
15
29
D§B.TT Méc Ho¸
LA
450
25
22
30
§B.TT VÜnh Hng
§T
528
13
12
31
§B.TT Tam N«ng
§T
300
13
15
32
§B.TT Th¸p Mêi
§T
550
23
22
33
§B.TT Hång Ngù
§T
300
20
15
34
§B.TX Cao L·nh
§T
775
30
35
35
§B.TT Mü Thä
§T
250
14
12
36
§B.TT Thanh B×nh
LA
440
22
20
37
§B.TT Ta©n Th¹nh
LA
390
11
15
38
§B.TT Tha¹nh Ho¸
LA
330
7
15
39
§B.TT T©n Hng
LA
350
13
15
40
§B.TT §øc HuÖ
LA
500
10
10
41
§B.TT thñ thõa
LA
500
26
10
42
§B.TT Ch©u Thanh
LA
350
17
10
43
§B.TX T©n An
TG
320
194
15
44
§B.TX T©n Phíc
TG
250
12
12
45
§B.TT Cai LËy
TG
167
55
55
46
§B.TT Ch©u Thµnh
TG
150
12
1
47
§B.TTC¸i BÌ
TG
100
30
30
48
§B.TP Mü tho
TG
500
297
297
49
C¸c dù ¸n kh¸c
100
III
T©y s«ng HËu
1
Da.¤ M«n-Xµ No
CT-KG
45000
240
2
K.KH7
CT-KG
15000
27
20
3
K.Nµng Mau
CT-ST
22149
50
30
4
DA.C¸i S¾n-Thèt Nèt
CT-KG
35000
250
5
DA.Thèt Nèt-« M«n
CT-KG
34000
250
6
DA.CÇn Th¬-Long Mü
CT
60000
350
7
§B.TT Thèt nèt
CT
510
35
15
8
§B.TT ¤ M«n
CT
528
45
15
9
§B.TT Ch©u Thµnh
CT
390
20
15
10
§B.TP CÇn th¬
CT
50
422
30
11
§B.TT VÞ Thanh
KG
330
44
20
12
§B.TT T©n HiÖp
KG
120
20
5
13
§B.TT Giång RiÒng
KG
36
30
15
14
§B.TT Gß Quao
KG
120
20
15
IV
Vïng gi÷a hai s«ng
1
K. N¨m X·
AG
8000
8
15
25
2
DA.B¾c Vµm Nao
AG
26000
15
3
DA.B¾c LÊp Vß
§T
18000
150
4
DA.Nam VÊp Lß
§T
34000
195
5
K.XÎo M¸t-C¸i Vån
§T
7000
35
6
Kªnh M¬ng Khai
§T
9000
18.5
30
7
§B.TT An Phó
AG
400
40
25
8
§B.TT T©n Ch©u
AG
800
60
25
9
§B.TT Phó T©n
AG
250
20
1
10
§B.TT Chî Míi
AG
360
30
25
11
§B.TT Phó Mü
AG
280
20
10
12
§B. TT Lai Vung
§T
240
12
12
13
§B.TT Tha¹nh Hng
§T
240
19
12
14
§B.TT Ch©u Thµnh
§T
460
13
15
15
§B.TX Xa §Ðc
§T
812
180
30
B
Vïng ¶nh hëng mÆn
I
DA.QL-PH
ST-BL-CM
204184
588
II
DA. Nam M¨ng thÝt
VL-TV
171626
927
III
DA Ba Lai
BT
100000
1
C-§. Ba Lai
BT
48
2
HTTL cÇu s©pj
BT
43
3
C. Giao Hoµ
BT
50
4
C.GÑt sËy
BT
50
5
C¸c c«ng tr×nh kh¸c
BT
400
IV
DA. H¬ng Mü
BT
1
C. Vµm §ån (söa ch÷a)
BT
7
2
C.C¸i Qua
BT
15
3
HTTL Má Cµy
BT
100
4
c¸c dù ¸n kh¸c
BT
200
V
C¸c DA kh¸c
BT
1
DA. NhËt T¶o-T©n Trô
LA
19
2
K.Xu©n Hoµ-Cçu ngang
TG
30
3
C.XÎo r«
KG
30
4
C.BiÓn NhÞ
KG
15
5
C¸c c«ng tr×nh kh¸c
100
VI
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
1
§ª cöa s«ng
LA
10
2
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
TG
105
3
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
BT
476
4
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
TV
366
5
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
ST
162
6
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
BL
178
7
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
CM
30
8
§ª biÓn vµ ®ª cöa s«ng
KG
258
KÕ ho¹ch vèn chuÈn bÞ ®Çu t cho thuû lîi ë §BSCL n¨m 2003.
STT
Tªn c«ng tr×nh
§Þa ®iÓm
Thêigian thùc hiÖn
N¨ng lùc thiÕt kÕ
Tæng dù to¸n
Tæng dù to¸n cßn n¨m 2003
§Ò nghÞ kÕ ho¹ch n¨m 2003
Ghi chó
1
§ª bao T.X Cao L·nh
§T
2001-2002
637
168
168
HT*
2
Bê bao TP Long Xuyªn
AG
197-2002
893
148
148
HT*
3
HTTL b¶o vÖ vên c©y ¨n tr¸i «ng Mêi-Trµ T©n-Ba Rµi
TG
2002-2003
350
250
250
HT
4
5 kªnh qua quèc lé 1
TG
2001-202
B¶o vÖ 4925
176
76
76
HT*
5
Bê bao c©y ¨n tr¸i B×nh §¹i
BT
2002-2003
350
250
250
HT*
6
N¹o vÐt s«ng Ba Lai ®o¹n Chî L¸ch
BT
2002-2003
Ti 600
422
322
322
HT
7
Bê bao c©y ¨n tr¸i (D¬i)
KG
2002-2003
300
200
200
HT
8
HTTL phôc vô nu«i t«m Tµ Xanh-Tam B¶n
KG
2002-2003
Bao 4000
284
184
184
HT*
9
HTTL phôc vô nu«i t«m XÎo Nhµo-R¹ch «ng
KG
2002-2003
8200 ha
411
311
311
HT*
10
HTTL phôc vô nu«i t«m Long §iÒn
BL
2002-2003
9000 ha
338
238
238
HT*
11
HTTL phôc vô nu«i t«m T¾c V©n-C¸i Keo
BL
2002-2003
8020 ha
384
284
284
HT*
12
HTTL phôc vô nu«i t«m Mü §×nh-Gi¸ §«i Vµm
CM
2002-2003
9050 ha
323
223
223
HT*
13
HTTL phôc vô nu«i t«m B¾c §Çm D¬i
CM
2002-2003
24200 ha
657
507
507
HT*
14
HTTL tiÓu vïng, vïng Nam B§CM
CM
1999-2002
tham gia
752
89
89
Tæng vèn
6277
3250
3250
Ghi chó: HT*:DA hoµn thµnh hå s¬ n¨m 2002, nÕu ®îc bæ sung vèn th× kh«ng ghi kÕ ho¹ch n¨m 2003.
HT: DA hoµn thµnh n¨m 2003.
Môc lôc
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- B0010.doc