Đánh giá và đề xuất sử dụng đất nông nghiệp có hiệu quả trên địa bàn huyện Gia Bình tỉnh Bắc Ninh

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc N«ng nghiÖp hµ néi --------------- trÇn quang phóc ðÁNH GIÁ VÀ ðỀ XUẤT SỬ DỤNG ðẤT NÔNG NGHIỆP CÓ HIỆU QUẢ TRÊN ðỊA BÀN HUYỆN GIA BÌNH, TỈNH BẮC NINH luËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh : Qu¶n lý ®Êt ®ai M sè : 60.62.16 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: TS. Hoµng TuÊn HiÖp Hµ Néi – 2009 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… i LỜI CAM ðOAN T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc ai c«ng bè trong bÊt kú c«ng tr×nh nµo kh¸c. T«i xin cam ®oan c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®< ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n TrÇn Quang Phóc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… ii LỜI CẢM ƠN §Ó hoµn thµnh luËn v¨n, t«i ®· nhËn ®−îc sù gióp ®ì tËn t×nh, sù ®ãng gãp quý b¸u cña nhiÒu c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Tr−íc hÕt, t«i xin tr©n träng c¸m ¬n thÇy gi¸o TS. Hoµng TuÊn HiÖp ®· tËn t×nh h−íng dÉn, chØ b¶o t«i trong suèt thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi. T«i xin tr©n träng c¸m ¬n tËp thÓ c¸c ThÇy, C« gi¸o Khoa Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng, ViÖn ®µo t¹o Sau ®¹i häc - Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn luËn v¨n nµy. T«i xin tr©n träng c¸m ¬n tËp thÓ phßng Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng huyÖn Gia B×nh - tØnh B¾c Ninh, Uû ban nh©n d©n huyÖn Gia B×nh, phßng Thèng kª, phßng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, cÊp uû, chÝnh quyÒn vµ bµ con nh©n d©n c¸c x·, thÞ trÊn trong huyÖn ®· gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi trªn ®Þa bµn. T«i xin c¸m ¬n ®Õn gia ®×nh, ng−êi th©n, c¸c c¸n bé ®ång nghiÖp vµ b¹n bÌ ®· ®éng viªn, gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. Mét lÇn n÷a t«i xin tr©n träng c¸m ¬n ! Hµ Néi, ngµy 24 th¸ng 08 n¨m 2009 T¸c gi¶ luËn v¨n TrÇn Quang Phóc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… iii MỤC LỤC STT Nội dung Trang Lời cam ñoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục từ viết tắt v Danh mục bảng vi Danh mục hình vii 1. MỞ ðẦU i 1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1 1.2 Mục ñích và yêu cầu 3 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 4 2.1 Tình hình sử dụng ñất nông nghiệp trên thế giới và Việt Nam 4 2.2 Những vấn ñề về hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 7 2.3 Những nghiên cứu về hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp trên thế giới và Việt Nam. 18 2.4 Xu hướng phát triển nông nghiệp. 24 3. ðỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 29 3.1 ðối tượng, phạm vi nghiên cứu 29 3.2 Nội dung nghiên cứu 29 3.3 Phương pháp nghiên cứu 30 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 33 4.1 ðánh giá ñiều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện 33 4.1.1 ðiều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên 33 4.1.2 ðiều kiện xã hội, hạ tầng cơ sở 42 4.1.3 Tình hình phát triển các ngành kinh tế. 46 4.1.4 Nhận xét chung về ñiều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội. 53 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… iv 4.2 Nghiên cứu, ñánh giá thực trạng sử dụng ñất nông nghiệp 54 4.2.1 Tình hình biến ñộng và hiện trạng sử dụng ñất ñai 54 4.2.2 Thực trạng các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp 57 4.3 ðánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp 68 4.3.1 ðánh giá hiệu quả về kinh tế 68 4.3.2 ðánh giá về mặt xã hội 76 4.3.3 ðánh giá về mặt môi trường 80 4.4. ðề xuất sử dụng ñất nông nghiệp có hiệu quả. 85 4.4.1 Các căn cứ ñể ñề xuất hướng sử dụng ñất. 85 4.4.2 ðề xuất các kiểu sử dụng ñất có hiệu quả ñến năm 2015 86 4.4.3 ðịnh hướng diện tích các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp ñến năm 2015. 89 4.5 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 91 4.5.1 Giải pháp về thị trường 91 4.5.2 Giải pháp về vốn 91 4.5.3 Giải pháp về thuỷ lợi 92 4.5.4 Giải pháp về nguồn nhân lực 93 4.5.5 Giải pháp về ruộng ñất 93 4.5.6 Giải pháp về công tác khuyến nông 94 4.5.7 Giải pháp phát triển HTX nông nghiệp 94 4.5.8 Xác ñịnh ñúng cây trồng và xây dựng các kiểu sử dụng ñất thích hợp với từng vùng, phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng bền vững 95 5. KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ 96 5.1 Kết luận 96 5.2 ðề nghị 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO 98 PHỤ LỤC 104 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CNXH Chñ nghÜa x< héi CPTG Chi phÝ trung gian FAO (Food and Agriculture Organisation) Tæ chøc N«ng L−¬ng thÕ giíi GTGT Gi¸ trÞ gia t¨ng GTSX Gi¸ trÞ s¶n xuÊt LX Lóa xu©n LM Lóa mïa L§ Lao ®éng LUT (Land Use Type) Lo¹i h×nh sö dông ®Êt C¡QLN C©y ¨n qu¶ l©u n¨m UBND Uû ban nh©n d©n §HNNI §¹i häc N«ng nghiÖp I TL TØnh lé VAC V−ên - Ao - Chuång HTX Hîp t¸c x< §VT §¬n vÞ tÝnh NN & PTNT N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n NTTS Nu«i trång thuû s¶n CSXH ChÝnh s¸ch x< héi GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi HQ§V HiÖu qu¶ ®ång vèn B§ BiÕn ®éng SD§ Sö dông ®Êt DT DiÖn tÝch BVTV B¶o vÖ thùc vËt GTNC Gi¸ trÞ ngµy c«ng QL Quèc lé Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… vi DANH MỤC BẢNG STT Tªn b¶ng Trang 4.1. Phân loại ñất chính huyện Gia Bình 39 4.2. Tăng trưởng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế giai ñoạn 2004 - 2008. 47 4.3. Diện tích, sản lượng các cây trồng và vật nuôi chính các năm 2006, 2007, 2008. 49 4.4. Tình hình biến ñộng ñất ñai giai ñoạn 2000 - 2008 55 4.5. Diện tích ñất tự nhiên và ñất nông nghiệp phân theo tiểu vùng 2008 58 4.6. Hiện trạng các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp tiểu vùng I 62 4.7. Hiện trạng các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp tiểu vùng II 63 4.8. Hiện trạng các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp tiểu vùng III 67 4.9. Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng ñất chính tiểu vùng I (xã ðông Cứu) 71 4.10. Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng ñất chính tiểu vùng II (xã Xuân Lai) 72 4.11. Hiệu quả kinh tế của các kiểu sử dụng ñất chính tiểu vùng III (xã Thái Bảo) 73 4.12. Hiệu quả kinh tế sử dụng ñất trên toàn huyện 75 4.13. Hiệu quả xã hội của các kiểu sử dụng ñất chính tiểu vùng I 77 4.14. Hiệu quả xã hội của các kiểu sử dụng ñất chính tiểu vùng II 78 4.15. Hiệu quả xã hội của các kiểu sử dụng ñất chính tiểu vùng III 79 4.16. Tình hình sử dụng phân bón cho cây trồng năm 2008 81 4.17. Tình hình sử dụng thuốc BVTV tại Gia Bình năm 2008 83 4.18. Các kiểu SDð ñược ñề xuất tại các tiểu vùng của Gia Bình 88 4.19. ðề xuất diện tích các loại hình SDð nông nghiệp ñến năm 2015 của huyện Gia Bình. 90 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… vii DANH MỤC HÌNH STT Tªn hình Trang 4.1. Kết quả tăng trưởng kinh tế giai ñoạn 2004 - 2008 46 4.2. Cơ cấu nông nghiệp năm 2004 48 4.3. Cơ cấu nông nghiệp năm 2008 48 4.4. Biến ñộng tình sử dụng ñất giai ñoạn 2000 - 2008. 56 4.5. Cơ cấu các loại ñất năm 2008. 57 4.6. LUT chuyên lúa tại xã Lãng Ngâm 61 4.7. LUT cây ăn quả lâu năm tại xã ðông Cứu 61 4.8. LUT chuyên màu tại xã Nhân Thắng 64 4.9. LUT nuôi trồng thuỷ sản tại xã Xuân Lai 64 4.10. LUT chuyên màu tại xã Thái Bảo 66 4.11. LUT chuyên màu tại xã Cao ðức 66 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 1 1. MỞ ðẦU 1.1 Tính cấp thiết của ñề tài ðất ñai có vai trò vô cùng quan trọng ñối với con người và các sinh vật trên trái ñất, là tư liệu sản xuất ñặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn vốn to lớn của ñất nước, là ñịa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, xã hội an ninh và quốc phòng. Vì vậy ñất ñai luôn là vấn ñề quan tâm hàng ñầu của mỗi quốc gia, mỗi vùng, mỗi ñịa phương. Nông nghiệp là một trong hai ngành sản xuất vật chất chủ yếu của xã hội, xã hội loài người muốn tồn tại và phát triển thì không thể thiếu những nhu cầu thiết yếu như: ăn, mặc và những tư liệu sinh hoạt khác, cái ñó do nông nghiệp cung cấp. Trước ñây khi trình ñộ sản xuất chưa phát triển thì sản xuất nông nghiệp với những phương thức sản xuất lạc hậu ñã là nguồn cung cấp chủ yếu các nhu cầu cuộc sống. ðến nay khi xã hội phát triển, trình ñộ sản xuất ñã phát triển ở mức ñộ cao, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật ñược áp dụng vào sản xuất nông nghiệp thì sản phẩm nông nghiệp vẫn là nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm và các nhu cầu khác của xã hội. Thực hiện ñường lối ñổi mới của ðảng, nông nghiệp nước ta ñã ñạt ñược nhiều thành tựu to lớn và quan trọng, góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội của ñất nước. Với tốc ñộ tăng trưởng khá cao, liên tục và khá toàn diện, nông nghiệp nước ta ñang chuyển dần từ nền kinh tế tự cung tự cấp sang nền kinh tế hàng hoá, hướng mạnh ra thị trường quốc tế trong xu thế hội nhập. ðặc biệt ñã ñưa nước ta từ một nước nhập khẩu trở thành một nước xuất khẩu lương thực ñứng thứ hai thế giới. Nhiều vùng ñã trở thành vùng sản xuất hàng hoá lớn như: lúa gạo vùng ðồng bằng sông Cửu Long, chè ở trung du miền núi phía Bắc, cà phê ở Tây Nguyên; cao su, tiêu, ñiều ở ðông Nam Bộ... Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 2 Tuy nhiên sản xuất nông nghiệp nước ta vẫn còn nhiều tồn tại như: sản xuất phần lớn còn nhỏ lẻ, lạc hậu, thiếu tập trung, hiệu quả kinh tế còn thấp, chưa ñảm bảo ñược tính bền vững. ðặc biệt trong những năm gần ñây, sản xuất nông nghiệp phát triển vẫn còn mang tính tự phát, chủ yếu chạy theo số lượng, ít quan tâm ñến chất lượng, giá thành sản xuất lại khá cao dẫn tới sức cạnh tranh trên thị trường kém. Mặt khác thu nhập người dân trong các vùng nông thôn vẫn còn thấp, lao ñộng nông thôn dư thừa nhiều, cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, cơ sở hạ tầng còn lạc hậu, thị trường tiêu thụ không ổn ñịnh. ðứng trước tình hình ñó ñòi hỏi phải có ñịnh hướng sử dụng ñất hợp lý mang tính chiến lược, vì vậy việc sử dụng ñất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá là vấn ñề cần thiết phải ñược quan tâm nghiên cứu, làm cơ sở cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên ñất, ñặc biệt cần khai thác có hiệu quả và bền vững ñất nông nghiệp. Tại văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ X ñã ñề ra phương hướng phát triển nông nghiệp như sau: "Hiện nay và trong nhiều năm tới, vấn ñề nông nghiệp, nông dân và nông thôn có tầm chiến lược ñặc biệt quan trọng, phải luôn coi trọng ñẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện ñại hoá nông nghiệp, nông thôn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hàng hoá lớn, ña dạng, phát triển nhanh và bền vững, có năng xuất, chất lượng và khả năng cạnh tranh cao.[13]. Phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá là một hướng ñi ñúng ñắn trong quá trình phát triển kinh tế nông nghiệp hiện nay của nước ta, ñồng thời ñó cũng là ñiều kiện ñể thực hiện tiến trình hội nhập với kinh tế thế giới. Nằm trong vùng ñồng bằng Bắc Bộ, huyện Gia Bình nằm ở phía ðông Nam tỉnh Bắc Ninh cách trung tâm tỉnh khoảng 25 km về phía Tây Bắc và cách thủ ñô Hà Nội 35 km về phía Tây Nam, có ñịa hình tương ñối bằng phẳng, ñất ñai màu mỡ, khí hậu ôn hoà, cùng với nguồn lao ñộng rồi rào và hệ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 3 thống giao thông thuận lợi trong việc giao lưu kinh tế xã hội và tiêu thụ sản phẩm. Nhưng hiện tại mức ñộ phát triển vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của huyện ñặc biệt là việc khai thác, sử dụng ñất nông nghiệp chưa thực sự có hiệu quả kinh tế cao. Thực hiện chủ trương phát triển kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá, phù hợp với nhu cầu thị trường, với ñiều kiện sẵn có ñịa phương, phát triển nông nghiệp phục vụ công nghiệp và ñô thị, nâng cao hiệu quả sử dụng ñất, góp phần nâng cao ñời sống nhân dân ñồng thời giữ vững môi trường sinh thái theo quan ñiểm phát triển bền vững là yêu cầu bức bách, cần thiết ñối với tỉnh Bắc Ninh nói chung và huyện Gia Bình nói riêng. ðể góp phần vào mục tiêu trên, chúng tôi tiến hành thực hiện ñề tài: “ðánh giá và ñề xuất sử dụng ñất nông nghiệp có hiệu quả trên ñịa bàn huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh" 1.2 Mục ñích và yêu cầu 1.2.1 Mục ñích - ðánh giá ñược thực trạng sử dụng ñất nông nghiệp trên cơ sở các ñiều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện. - ðề xuất sử dụng ñất nông nghiệp có hiệu quả từ ñó ñưa ra các giải pháp hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ñất. 1.2.2 Yêu cầu - Nghiên cứu các ñiều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội. Các chỉ tiêu phải ñảm bảo tính chính xác và hệ thống. - Phản ánh ñúng thực trạng sử dụng ñất nông nghiệp trên ñịa bàn huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh, làm cơ sở cho việc ñề xuất sử dụng ñất trong những năm tiếp theo. - ðề xuất ñược các giải pháp hợp lý và có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ñất. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 4 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU 2.1 Tình hình sử dụng ñất nông nghiệp trên thế giới và Việt Nam 2.1.1 Tình hình sử dụng ñất nông nghiệp trên thế giới Trong sản xuất nông nghiệp thì ñất ñai là nhân tố vô cùng quan trọng. Trên thế giới, mặc dù sự phát triển sản xuất nông nghiệp của các nước không giống nhau nhưng tầm quan trọng của nó ñối với xã hội thì quốc gia nào cũng thừa nhận. Hầu hết các nước ñều coi nông nghiệp là cơ sở nền tảng của sự phát triển. Tuy nhiên, khi dân số ngày một tăng nhanh thì nhu cầu lương thực, thực phẩm là một sức ép rất lớn. Trong khi ñó ñất ñai lại có hạn, ñặc biệt quỹ ñất nông nghiệp lại có xu hướng giảm do chuyển sang các mục ñích phi nông nghiệp. ðể ñảm bảo an ninh lương thực loài người phải tăng cường các biện pháp khai thác, khai hoang ñất ñai phục vụ cho mục ñích nông nghiệp. Vì vậy ñất ñai là ñối tượng bị khai thác triệt ñể, trong khi ñó các biện pháp bảo vệ và tăng ñộ phì cho ñất không ñược chú trọng dẫn tới hậu quả môi trường sinh thái bị phá vỡ, hàng loạt diện tích ñất bị thoái hóa trên phạm vi toàn thế giới, người ta ước tính có tới 15% tổng diện tích ñất trên trái ñất bị thoái hoá do những hành ñộng bất cẩn của con người gây ra [33]. Theo P.Buringh, toàn bộ ñất nông nghiệp của thế giới chừng khoảng 3,3 tỉ ha (chiếm khoảng 22% tổng diện tích ñất liền); Phần diện tích còn lại (khoảng 78%, tương ñương 11,7 tỷ ha) không dùng ñược vào nông nghiệp. Trong tổng số 3,3 tỷ ha ñất nông nghiệp, con người hiện ñang sử dụng cho trồng trọt khoảng 1,5 tỉ ha (chiếm xấp xỉ 10,8% tổng diện tích ñất ñai và 46% ñất ñang có khả năng trồng trọt). Như vậy, còn 54% ñất có khả năng trồng trọt chưa ñược khai thác [43]. Trên thế giới ñất ñai phân bố ở các châu lục không ñều. Châu Á tuy có diện tích ñất nông nghiệp khá cao so với các châu lục khác nhưng tỉ lệ diện Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 5 tích ñất nông nghiệp trên diện tích tự nhiên thấp, trong khi là khu vực có tỷ lệ dân số ñông trên thế giới. Có các quốc gia dân số ñông nhất nhì thế giới như: Trung Quốc, Ấn ðộ, Indonexia. Ở Châu Á ñất ñồi núi chiếm 35% tổng diện tích, tiềm năng ñất trồng trọt nhờ nước trời là khá lớn khoảng 407 triệu ha, trong ñó xấp xỉ 282 triệu ha ñang ñược trồng trọt. ðông Nam Á là một khu vực có dân số khá ñông trên thế giới nhưng diện tích canh tác thấp, trong ñó chỉ có Thái Lan là diện tích ñất canh tác trên ñầu người khá nhất và Việt Nam là quốc gia ñứng vào hàng thấp nhất trong số các quốc gia ASEAN [20]. 2.1.2 Tình hình nông nghiệp và sử dụng ñất nông nghiệp của Việt Nam Việt Nam là nước có diện tích ñứng thứ 4 ở vùng ðông Nam Á, nhưng dân số lại ñứng ở vị trí thứ 2 nên bình quân diện tích trên ñầu người xếp vào hàng thứ 9 trong khu vực. Theo số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tæng côc thèng kª, tính ñến ngày 01/01/2008 diện tích ñất nông nghiệp cả nước là 24.997,2 nghìn ha, trong ñó diện tích ñất sản xuất nông nghiệp có 9.420,3 nghìn ha. Bình quân diện tích ñất sản xuất nông nghiệp ñạt 1.093,90m2/người (chi tiết ñược trình bày ở phụ lục số 1). Những năm gần ñây cơ cấu kinh tế nông nghiệp nước ta bước ñầu ñã gắn phương thức truyền thống với phương thức công nghiệp hoá và ñang dần từng bước xóa bỏ tính tự cấp, tự túc, chuyển dần sang sản xuất hàng hoá và phục vụ xuất khẩu Phương hướng chủ yếu phát triển nông nghiệp Việt Nam những năm tới sẽ là: - Tập trung vào sản xuất nông sản hàng hoá theo nhóm ngành hàng, nhóm sản phẩm [15], xuất phát từ cơ sở dự báo cung cầu của thị trường nông sản trong nước, thế giới và dựa trên cơ sở khai thác tốt lợi thế so sánh của các vùng [52]. - Xác ñịnh cơ cấu sản phẩm trên cơ sở các tiềm năng tự nhiên, kinh tế, xã hội của từng vùng, lấy hiệu quả kinh tế tổng hợp làm thước ño ñể xác ñịnh cơ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 6 cấu, tỷ lệ sản phẩm hợp lý về các chỉ tiêu, kế hoạch ñối với từng nông sản hàng hoá [15]. - Chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng tăng tỷ trọng ngành chăn nuôi, tăng tỷ trọng cây công nghiệp, rau quả so với cây lương thực. Giảm tỷ trọng lao ñộng nông nghiệp xuống dưới 50% [15]. Tăng quỹ ñất nông nghiệp bình quân trên một lao ñộng nông nghiệp [52]. ðồng thời ñẩy mạnh công nghiệp hoá, phát triển ngành nghề công nghiệp, dịch vụ ngoài nông nghiệp. Mặt khác, cần phải phát triển mạnh các ngành nghề, dịch vụ trong nông nghiệp ñể giải quyết lao ñộng nông nhàn. Khối lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam tăng liên tục trong hơn 10 năm qua, từ năm 1997, Việt Nam trở thành nước ñứng thứ hai trên thế giới về xuất khẩu gạo. Rau quả, cà phê, cao su, chè, ñiều, hồ tiêu ñều tăng về sản lượng, khối lượng và kim ngạch xuất khẩu. Về chăn nuôi, trong thời gian trên, các ñàn gia súc, sản lượng thịt, trứng, sữa ñều tăng. Thuỷ hải sản nuôi trồng, khai thác cũng ñều tăng về sản lượng, kim ngạch xuất khẩu nông sản trong 11 năm gần ñây bình quân tăng mỗi năm 20% ñã ñạt và vượt 11 tỷ USD. Bên cạnh những thành tựu ñạt ñược, nông nghiệp Việt Nam cũng tồn tại và phát sinh một số vấn ñề: - Quỹ rừng, quỹ ñất, quỹ nước, quỹ gien của nông nghiệp Việt Nam ñang bị thu hẹp ñến giới hạn thấp, ảnh hưởng ñến phát triển nông nghiệp. Rừng ñang suy giảm nhanh về số lượng và chất lượng. Diện tích rừng chỉ còn chiếm 27,7% diện tích tự nhiên, thấp xa so với ñộ an toàn của môi trường sinh thái. ðất nông nghiệp và ñất canh tác bình quân ñầu người ngày càng giảm, do dân số vẫn tiếp tục tăng nhanh, dẫn ñến sự thiếu hụt tư liệu cơ bản ñể phát triển sản xuất nông nghiệp. Diện tích ñất ñai bị xói mòn, thoái hóa do việc phá rừng gây ra cũng ñang ngày càng tăng lên. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 7 - Môi trường sinh thái ñang bị ô nhiễm nghiêm trọng ở một số ñịa phương do chất thải công nghiệp, do sử dụng bừa bãi phân hóa học, hóa chất trừ sâu, diệt cỏ, gây ô nhiễm ñất canh tác, nguồn nước mặt, nước ngầm và ñể dư lượng chất ñộc hại trong nông sản thực phẩm. - ðói nghèo ñang cïng tồn tại ở nhiều vùng miền núi cũng như vùng nông thôn ñồng bằng. 2.2 Những vấn ñề về hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 2.2.1 Khái quát về hiệu quả và hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 2.2.1.1 Khái quát về hiệu quả Có nhiều quan ñiểm khác nhau về hiệu quả. Trước kia nhận thức của con người còn hạn chế, người ta thường quan niệm kết quả và hiệu quả là một. Sau này khi nhận thức con người phát triển cao hơn, người ta thấy rõ sự khác nhau giữa kết quả và hiệu quả. Tuy nhiên cần phải thấy rằng: - Bản chất của hiệu quả là sự thể hiện yêu cầu tiết kiệm thời gian, trình ñộ sử dụng nguồn lực xã hội. Các Mác cho rằng quy luật tiết kiệm thời gian là quy luật có tầm quan trọng ñặc biệt tồn tại trong nhiều phương thức sản xuất. Mọi hoạt ñộng của con người ñều tuân theo quy luật ñó, nó quyết ñịnh ñộng lực phát triển của lực lượng sản xuất, tạo ñiều kiện phát triển văn minh xã hội và nâng cao ñời sống con người qua mọi thời ñại. - Hiệu quả là một phạm trù trọng tâm và rất cơ bản của khoa học kinh tế và quản lý. - Việc xác ñịnh hiệu quả là hết sức khó khăn và phức tạp mà nhiều vấn ñề lý luận cũng như thực tiễn chưa giải ñáp hết ñược. - Bản chất của hiệu quả xuất phát từ mục ñích của sản xuất và phát triển kinh tế xã hội là ñáp ứng ngày càng cao về ñời sống vật chất và tinh thần của mọi thành viên trong xã hội. - Việc nâng cao hiệu quả không chỉ là nhiệm vụ của mỗi doanh nghiệp, mỗi người sản xuất mà là của mọi ngành, mọi vùng. ðây là vấn ñề mang tính chất toàn cầu, là xu hướng chung của thế giới ngày nay [2]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 8 2.2.1.2 Khái quát về hiệu quả sử dụng ñất Việc sử dụng ñất nông nghiệp có hiệu quả thông qua việc bố trí cơ cấu cây trồng, vật nuôi là một trong những vấn ñề bức xúc hiện nay của hầu hết các nước trên thế giới [34], nó không chỉ thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học, các nhà hoạch ñịnh chính sách, các nhà kinh doanh nông nghiệp mà còn là sự mong muốn của nông dân, những người trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất nông nghiệp. Căn cứ vào nhu cầu thị trường, thực hiện ña dạng hoá cây trồng vật nuôi trên cơ sở lựa chọn các sản phẩm ưu thế ở từng ñịa phương, từ ñó nghiên cứu áp dụng công nghệ mới nhằm làm cho sản phẩm có tính cạnh tranh cao. ðó là một trong những ñiều kiện tiên quyết ñể phát triển nông nghiệp hướng về xuất khẩu có tính ổn ñịnh và bền vững. Có thể phân hiệu quả thành 3 loại: Hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội, hiệu quả môi trường. *Hiệu quả kinh tế. Hiệu quả kinh tế là hiệu quả do tổ chức và bố trí sản xuất hợp lý ñể ñạt ñược lợi nhuận cao với chi phí thấp hơn, là tiêu chí ñược quan tâm hàng ñầu, khâu trung tâm ñể ñạt các loại hiệu quả khác. Có khả năng lượng hoá bằng các chỉ tiêu kinh tế, tài chính [18]. Hiệu quả kinh tế là phạm trù chung nhất, nó liên quan trực tiếp tới nền sản xuất hàng hoá và với tất cả các phạm trù và các quy luật kinh tế khác. Vì thế hiệu quả kinh tế phải ñáp ứng ñược 3 vấn ñề: - Một là, mọi hoạt ñộng của con người ñều tuân theo quy luật "tiết kiệm thời gian ". - Hai là hiệu quả kinh tế phải ñược xem xét trên quan ñiểm của lý thuyết hệ thống. - Ba là, hiệu quả kinh tế là một phạm trù phản ánh mặt chất lượng của các hoạt ñộng kinh tế bằng quá trình tăng cường các nguồn lực sẵn có phục vụ cho lợi ích con người. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 9 Hiệu quả kinh tế ñược hiểu là mối tương quan so sánh giữa lượng kết quả ñạt ñược và lượng chi phí bỏ ra trong hoạt ñộng sản xuất kinh doanh. Kết quả ñạt ñược là phần giá trị thu ñược của sản phẩm ñầu ra, lượng chi phí bỏ ra là phần giá trị của các nguồn lực ñầu vào. Mối tương quan ñó cần xét cả về phần so sánh tuyệt ñối và tương ñối cũng như xem xét mối quan hệ chặt chẽ giữa 2 ñại lượng ño. Hiệu quả kinh tế là phạm trù kinh tế mà trong ñó sản xuất ñạt cả hiệu quả kinh tế và hiệu quả phân bổ. ðiều ñó có nghĩa là cả hai yếu tố hiện vật và giá trị ñều tính ñến khi xem xét việc sử dụng các nguồn lực trong nông nghiệp. Nếu ñạt ñược một trong yếu tố hiệu quả kỹ thuật hay hiệu quả phân bổ mới là ñiều kiện cần, chưa phải là ñiều kiện ñủ ñể ñạt hiệu quả kinh tế. Chỉ khi nào việc sử dụng nguồn lực ñạt cả chỉ tiêu hiệu quả kỹ thuật và phân bổ thì khi ñó sản xuất mới ñạt hiệu quả kinh tế. Từ những vấn ñề trên có thể kết luận rằng bản chất của phạm trù kinh tế sử dụng ñất là: với một diện tích ñất ñai nhất ñịnh sản xuất ra một khối lượng của cải vật chất nhiều nhất với một lượng ñầu tư chi phí về vật chất và lao ñộng nhằm ñáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về vật chất của xã hội.[22]. *Hiệu quả xã hội. Hiệu quả xã hội là hiệu quả phản ánh mối quan hệ lợi ích giữa con người với con người, có tác ñộng tới mục tiêu kinh tế. Hiệu quả xã hội khó lượng hoá khi phản ánh, ñược thể hiện bằng các chỉ tiêu ñịnh tính hoặc ñịnh lượng như: tạo thêm việc làm, xoá ñói, giảm nghèo, bảo ñảm an ninh lương thực, tăng thu nhập bình quân ñầu người [22]. Hiệu quả xã hội là mối tương quan so sánh giữa kết quả về mặt xã hội và tổng chi phí bỏ ra [39]. Theo Nguyễn Duy Tính (1995), hiệu quả về mặt xã hội sử dụng ñất nông nghiệp chủ yếu ñược xác ñịnh bằng khả năng tạo việc làm trên một ñơn vị diện tích ñất nông nghiệp [40]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 10 *Hiệu quả môi trường. Hiệu quả môi trường là hiệu quả bảo ñảm tính bền vững cho môi trường trong sản xuất và xã hội. Là vấn ñề ñược nhân loại quan tâm, ñược phản ánh bằng các chỉ tiêu kinh tế và kỹ thuật như: cải tạo ñất, an ninh môi trường, tỷ lệ che phủ rừng...[18] Hiệu quả môi trường ñược sản sinh do tác ñộng của hoá học, sinh học, vật lý...,chịu ảnh hưởng tổng hợp của các yếu tố môi trường của các loại vật chất trong môi trường. Hiệu quả môi trường phân theo nguyên nhân gây nên bao gồm: hiệu quả hoá học môi trường, hiệu quả vật lý môi trường và hiệu quả sinh vật môi trường. Hiệu quả sinh vật môi trường là hiệu quả khác nhau của hệ thống sinh thái do sự phát triển biến hoá của các loại yếu tố môi trường dẫn ñến. Hiệu quả hoá học môi trường là hiệu quả môi trường do các phản ứng hoá học giữa các vật chất chịu ảnh hưởng của ñiều kiện môi trường dẫn ñến. Hiệu quả vật lý môi trường là hiệu quả môi trường do tác ñộng vật lý dẫn ñến [28]. 2.2.2 Nguyên tắc và quan ñiểm sử dụng ñất nông nghiệp 2.2.2.1 Nguyên tắc sử dụng ñất nông nghiệp ðất ñai là nguồn tài nguyên có hạn trong khi ñó nhu cầu sử dụng ñất ngày càng gia tăng, ñặc biệt ñất nông nghiệp có xu hướng ngày càng giảm do bị trưng dụng sang các mục ñích phi nông nghiệp. Vì vậy, sử dụng ñất nông nghiệp ở nước ta với mục tiêu nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội trên cơ sở bảo ñảm an ninh lương thực, thực phẩm, bảo vệ, khôi phục và phát triển rừng, tăng cường nguyên liệu cho công nghiệp, ñảm bảo khả năng phòng hộ môi trường, bảo vệ tính ña dạng sinh học, bảo vệ hệ ñộng thực vật quý hiếm của rừng, phát triển công nghiệp chế biến vừa và nhỏ với thiết bị công nghệ tiên tiến; khai thác tiềm năng lao ñộng, giải quyết công ăn việc làm góp phần xoá ñói, giảm nghèo, thu hút nguồn lực ñầu tư, nâng cao vai trò và giá trị ñóng góp của ngành nông - lâm nghiệp vào phát triển kinh tế quốc dân [1]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 11 Sản xuất nông nghiệp trên cơ sở cân nhắc những mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, tận dụng ñược tối ña lợi thế so sánh về ñiều kiện sinh thái và không làm ảnh hưởng xấu ñến môi trường là những nguyên tắc cơ bản và cần thiết ñể ñảm bảo cho khai thác và sử dụng bền vững tài nguyên ñất. Do ñó ñất nông nghiệp cần ñược sử dụng theo nguyên tắc "ñầy ñủ, hợp lý và hiệu quả" - ðầy ñủ: ðây là nguyên tắc quan trọng, ñảm bảo diện tích ñất canh tác luôn ñáp ứng ñược nhu cầu về an toàn lương thực, diện tích ñất nông nghiệp ñáp ứng ñược tiêu chuẩn môi trường sinh thái ñược bền vững cũng như nhu cầu sinh hoạt của con người. - Hợp lý: ðây là nguyên tắc giúp cho việc khai thác, sử dụng ñất ñạt hiệu quả cao nhưng vẫn ñảm bảo ñược tính an toàn và hiệu quả. - Hiệu quả: Trong khai thác và quản lý sử dụng ñất tính hiệu quả cao nhất cả về kinh tế, xã hội và môi trường. Mặt khác có những quan ñiểm ñúng ñắn theo xu hướng tiến bộ phù hợp với ñiều kiện, hoàn cảnh cụ thể, làm cơ sở thực hiện sử dụng ñất có hiệu quả kinh tế xã hội cao. 2.2.2.2 Quan ñiểm sử dụng ñất nông nghiệp Theo chiến lược phát triển nông nghiệp - nông thôn Việt Nam ñến năm 2010 [4], quan ñiểm sử dụng ñất nông - lâm nghiệp là: - Tận dụng triệt ñể các nguồn lực thuận lợi, khai thác lợi thế so sánh về khoa học kỹ thuật, ñất ñai, lao ñộng ñể phát triển cây trồng, vật nuôi có tỷ xuất hàng hóa cao, tăng sức cạnh tranh và hướng tới xuất khẩu. - Áp dụng phương thức sản xuất nông lâm kết hợp, lựa chọn các loại hình sử dụng ñất thích hợp, ña dạng hoá sản phẩm, chống sói mòn, thâm canh sản xuất bền vững. - Nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông lâm nghiệp trên cơ sở thực hiện ña dạng hoá cây trồng vật nuôi, chuyển ñổi cơ cấu cây trồng vật nuôi phù hợp với sinh thái và bảo vệ môi trường. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 12 - Phát triển nông lâm nghiệp một cách toàn diện và có hệ thống trên cơ sở chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển theo chiều sâu, ñáp ứng yêu cầu ña dạng hoá của nền kinh tế quốc dân. - Phát triển nông nghiệp toàn diện gắn liền với việc xoá ñói giảm nghèo, giữ vững ổn ñịnh chính trị, an ninh quốc phòng và phát huy nền văn hoá truyền thống của các dân tộc, không ngừng nâng cao vai trò nguồn lực của con người. - Phát triển kinh tế nông nghiệp trên cơ sở áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. - Nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp của ñịa phương phải gắn liền với ñịnh hướng phát triển kinh tế, xã hội của vùng và cả nước. 2.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng ñến hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp 2.2.3.1 Nhóm yếu tố về ñiều kiện tự nhiên ðiều kiện tự nhiên (ñất, nước, khí hậu, thời tiết, ñịa hình, thổ nhưỡng...) có ảnh hưởng trực tiếp ñến quá trình sản xuất, ñặc biệt là sản xuất nông nghiệp [40], vì các yếu tố của ñiều kiện tự nhiên là tài nguyên ñể sinh vật tạo nên sinh khối. Vì vậy, cần ñánh giá ñúng ñiều kiện tự nhiên ñể trên cơ sở ñó xác ñịnh cây trồng vật nuôi chủ lực phù hợp, ñịnh hướng ñầu tư thâm canh ñúng. Theo Mác, ñiều kiện tự nhiên là cơ sở hình thành ñịa tô chênh lệch I. Theo N.Borlang, người ñược giải Nobel về giải quyết lương thực cho các nước phát triển cho rằng: yếu tố duy nhất quan trọng hạn chế năng suất cây trồng ở tầm cỡ thế giới trong các nước ñang phát triển, ñặc biệt ñối với nông dân thiếu vốn là ñộ phì ñất [23]. 2.2.3.2 Nhóm yếu tố kinh tế, kỹ thuật canh tác Biện pháp kỹ thuật canh tác là các tác ñộng của con người vào ñất ñai, cây trồng, vật nuôi nhằm tạo nên sự hài hoà giữa các yếu tố của các quá trình sản xuất ñể hình thành, phân bố và tích luỹ năng suất kinh tế. ðây là những Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 13 tác ñộng thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về ñối tượng sản xuất, về thời tiết, về ñiều kiện môi trường và thể hiện những dự báo thông minh và sắc sảo [11]. Trên cơ sở nghiên cứu các quy luật tự nhiên của sinh vật ñể lựa chọn các tác ñộng kỹ thuật, lựa chọn chủng loại và cách sử dụng các ñầu vào nhằm ñạt ñược các mục tiêu sử dụng ñất ñề ra. Theo Frank Ellis và Douglass C.North, ở các nước phát triển, khi có tá._.c ñộng tích cực của kỹ thuật, giống mới, thuỷ lợi, phân bón tới hiệu quả thì cũng ñặt ra yêu cầu mới ñối với tổ chức sử dụng ñất. Có nghĩa là ứng dụng công nghiệp sản xuất tiến bộ là một ñảm bảo vật chất cho kinh tế nông nghiệp tăng trưởng nhanh. Cho ñến giữa thế kỷ 21, trong nông nghiệp nước ta, quy trình kỹ thuật có thể góp phần ñến 30% của năng suất kinh tế [23]. Như vậy, nhóm các biện pháp kỹ thuật ñặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong quá trình khai thác ñất theo chiều sâu và nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp. 2.2.3.3 Nhóm yếu tố kinh tế tổ chức Nhóm yếu tố này bao gồm: - Công tác quy hoạch và bố trí sản xuất Thực hiện phân vùng sinh thái nông nghiệp dựa vào ñiều kiện tự nhiên, dựa trên cơ sở phân tích, dự báo và ñánh giá nhu cầu của thị trường, gắn với quy hoạch phát triển công nghiệp chế biến, kết cấu hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực và các thể chế luật pháp về bảo vệ tài nguyên, môi trường [29]. ðó là cơ sở ñể phát triển hệ thống cây trồng vật nuôi và khai thác ñất một cách ñầy ñủ, hợp lý, ñồng thời tạo ñiều kiện thuận lợi ñể ñầu tư thâm canh và tiến hành tập trung hoá, chuyên môn hoá, hiện ñại hoá nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp. - Hình thức tổ chức sản xuất Các hình thức tổ chức sản xuất có ảnh hưởng trực tiếp ñến việc tổ chức khai thác và nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp [23]. Vì thế, cần phát huy thế mạnh của các loại hình tổ chức sử dụng ñất trong từng cơ sở sản xuất, thực Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 14 hiện ña dạng hoá các hình thức hợp tác trong nông nghiệp, xác lập một hệ thống tổ chức sản xuất phù hợp và giải quyết tốt mối quan hệ giữa các hình thức ñó [27]. 2.2.3.4. Nhóm các yếu tố xã hội. Nhóm yếu tố này bao gồm: - Hệ thống thị trường và sự hình thành thị trường ñất nông nghiệp, thị trường nông sản phẩm. Theo Nguyễn Duy Tính (1995) [40], ba yếu tố chủ yếu ảnh hưởng ñến hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp là: năng suất cây trồng, hệ số quay vòng ñất và thị trường cung cấp ñầu vào và tiêu thụ sản phẩm ñầu ra - Hệ thống chính sách (ñất ñai, hỗ trợ, ñiều chỉnh cơ cấu ñầu tư...). - Sự ổn ñịnh chính trị - xã hội và các chính sách khuyến khích ñầu tư phát triển sản xuất nông nghiệp của Nhà nước. - Những kinh nghiệm, tập quán sản xuất nông nghiệp, trình ñộ năng lực của các chủ thể kinh doanh, trình ñộ ñầu tư. Theo Douglass C.North, sự thay ñổi công nghệ và sự thay ñổi hợp lý các thể chế là những yếu tố then chốt cho sự tiến triển của kinh tế - xã hội [39]. 2.2.4. ðặc ñiểm ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp Do dân số tăng nhanh ñã thúc ñẩy nhu cầu của con người về những sản phẩm lấy từ ñất ngày càng tăng, trong khi diện tích có hạn, vì thế nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp là rất cần thiết, có thể xem ở các khía cạnh sau: - Quá trình sản xuất trên ñất nông nghiệp phải sử dụng nhiều yếu tố ñầu vào kinh tế và không kinh tế (ánh sáng, nhiệt ñộ, không khí...). Vì thế, khi ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp trước tiên phải ñược xác ñịnh bằng kết quả thu ñược trên một ñơn vị diện tích cụ thể thường là 1 ha, tính trên 1 ñồng chi phí, 1 lao ñộng ñầu tư [24]. - Trên ñất nông nghiệp có thể bố trí các cây trồng, các hệ thống luân canh, do ñó cần phải ñánh giá hiệu quả của từng cây trồng, từng hệ thống luân canh trên mỗi vùng ñất [7]. - Thâm canh là một biện pháp sử dụng ñất nông nghiệp theo chiều sâu, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 15 tác ñộng ñến hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp trước mắt và lâu dài. Vì thế cần phải nghiên cứu hiệu quả của việc sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu, nghiên cứu ảnh hưởng của việc tăng ñầu tư thâm canh ñến quá trình sử dụng ñất [5]. - Phát triển nông nghiệp chỉ có thể thích hợp ñược khi con người biết cách làm cho môi trường không bị phá huỷ gây tác hại ñến ñời sống xã hội. ðồng thời cần tạo ra môi trường thiên nhiên và xã hội thuận lợi cho sự phát triển nông nghiệp ở giai ñoạn hiện tại và mở ra những ñiều kiện phát triển trong tương lai. Do ñó, khi ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp cần quan tâm ñến ảnh hưởng của sản xuất nông nghiệp ñến môi trường xung quanh. Cụ thể là khả năng thích hợp của các loại hình sử dụng ñất nông nghiệp có phù hợp với ñất ñai hay không? Việc sử dụng hoá chất có trong nông nghiệp có ñể lại tồn dư hay không? - Lịch sử nông nghiệp là một quãng ñường dài thể hiện sự phát triển mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên. Hoạt ñộng sản xuất nông nghiệp mang tính xã hội rất sâu sắc. Nói ñến nông nghiệp không thể không nói ñến nông dân, ñến các quan hệ sản xuất trong nông thôn. Vì vậy, khi ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp cần quan tâm ñến những tác ñộng của sản xuất nông nghiệp ñến các vấn ñề xã hội như: giải quyết việc làm, tăng thu nhập, nâng cao trình ñộ dân trí trong nông thôn [11]. 2.2.5. Tiêu chuẩn ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất Trong sử dụng ñất, tiêu chuẩn cơ bản và tổng quát khi ñánh giá hiệu quả là mức ñộ ñáp ứng nhu cầu xã hội và sự tiết kiệm lớn nhất về chi phí các nguồn tài nguyên, sự ổn ñịnh lâu dài của hiệu quả [39]. Do ñó, tiêu chuẩn ñánh giá việc nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên ñất nông - lâm nghiệp là mức ñộ tăng thêm các kết quả sản xuất trong ñiều kiện nguồn lực hiện có hoặc mức tiết kiệm về chi phí các nguồn lực khi sản xuất ra một khối lượng nông - lâm sản nhất ñịnh. Theo quan ñiểm của Hội ñồng nghiên cứu sản xuất của Liên Xô (SOPS) thì chỉ nên có một chỉ tiêu duy nhất, xuất phát từ lý luận giá trị lao ñộng của Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 16 Các Mác và Ăng Ghen là tăng năng suất lao ñộng hay tiết kiệm chi phí lao ñộng xã hội, có nghĩa là tiết kiệm tài nguyên lao ñộng, chi phí sản xuất. Tiêu chuẩn ñể ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất là mức ñạt ñược các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường [2]. Hiệu quả sử dụng ñất có ảnh hưởng ñến hiệu quả sản xuất nông - lâm nghiệp, ñến môi trường sinh thái, ñến môi trường sống của nông dân. Vì vậy, ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất phải theo quan ñiểm sử dụng ñất bền vững hướng vào ba tiêu chuẩn chung là bền vững về mặt kinh tế, xã hội và môi trường (FAO, 1990) [56]. Trên cơ sở ñó, tiêu chuẩn ñể ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp có thể xem xét trên các mặt sau: - ðối với nông nghiệp, tiêu chuẩn ñể ñánh giá là mức ñạt ñược các mục tiêu kinh tế - xã hội, môi trường do xã hội ñặt ra. Cụ thể như tăng năng suất cây trồng, vật nuôi, tăng chất lượng và tổng sản phẩm hướng tới thoả mãn tốt nhất nhu cầu nông sản cho thị trường trong nước và tăng xuất khẩu, ñồng thời ñáp ứng yêu cầu bảo vệ hệ sinh thái nông nghiệp bền vững. - Sử dụng ñất phải ñảm bảo cực tiểu hoá chi phí các yếu tố ñầu vào theo nguyên tắc tiết kiệm khi cần sản xuất ra một lượng nông sản nhất ñịnh và các yếu tố ñầu vào khác. - Hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp có ảnh hưởng ñến hiệu quả sản xuất ngành nông nghiệp, ñến hệ thống môi trường sinh thái nông nghiệp, ñến những người sống bằng nông nghiệp. Vì vậy, ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất phải tuân theo quan ñiểm sử dụng ñất bền vững về mặt kinh tế, bền vững về mặt xã hội, bền vững về mặt môi trường. 2.2.6 Hệ thống các chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp - Cơ sở ñể lựa chọn hệ thống các chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp: + Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 17 + Nhu cầu của ñịa phương về phát triển hoặc thay ñổi loại hình sử dụng ñất nông nghiệp. + Các khả năng về ñiều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và các tiến bộ kỹ thuật mới ñược ñề xuất cho các thay ñổi sử dụng ñất ñó. - Nguyên tắc khi lựa chọn các chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp: + Hệ thống chỉ tiêu phải có tính thống nhất, tính toàn diện và tính hệ thống. Các chỉ tiêu có mối quan hệ hữu cơ với nhau, phải ñảm bảo tính so sánh có thang bậc [27]. + ðể ñánh giá chính xác, toàn diện cần phải xác ñịnh các chỉ tiêu chính, các chỉ tiêu cơ bản, biểu hiện mặt cốt yếu của hiệu quả theo quan ñiểm và tiêu chuẩn ñã chọn, các chỉ tiêu bổ sung ñể hiệu chỉnh chỉ tiêu chính, làm cho nội dung kinh tế biểu hiện ñầy ñủ hơn, cụ thể hơn. + Hệ thống chỉ tiêu biểu hiện hiệu quả một cách khách quan, chân thật và ñúng ñắn nhất theo tiêu chuẩn và quan ñiểm ñã vạch ra ở trên ñể soi sáng sự lựa chọn các giải pháp tối ưu và phải gắn với cơ chế quản lý kinh tế, phù hợp với ñặc ñiểm và trình ñộ hiện tại của nền kinh tế [23]. + Các chỉ tiêu phải phù hợp với ñặc ñiểm và trình ñộ phát triển nông nghiệp ở nước ta, ñồng thời có khả năng so sánh quốc tế trong quan hệ ñối ngoại nhất là những sản phẩm có khả năng xuất khẩu. + Hệ thống chỉ tiêu phải ñảm bảo tính khoa học và tính thực tiễn [39] và phải có tác dụng kích thích sản xuất phát triển. Dựa trên cơ sở khoa học nghiên cứu hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp, trong phạm vi nghiên cứu của ñề tài chúng tôi lựa chọn các chỉ tiêu sau: - Chỉ tiêu trong tính toán hiệu quả kinh tế. - Chỉ tiêu ñánh giá hiệu quả xã hội. - Chỉ tiêu về hiệu quả môi trường. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 18 2.3 Những nghiên cứu về hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp trên thế giới và Việt Nam. 2.3.1 Những nghiên cứu trên thế giới. Việc nghiên cứu về sản xuất nông nghiệp, trong những năm gần ñây là vấn ñề quan trọng thu hút ñược nhiều nhà khoa học trên thế giới quan tâm. Các nhà khoa học ñã tập trung nghiên cứu vào việc nghiên cứu thực trạng từng loại cây trồng trên mỗi loại ñất, từ ñó ñề ra ñịnh hướng sử dụng ñất theo hướng sản xuất hàng hoá nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp. Hàng năm viện nghiên cứu nông nghiệp các nước trên thế giới ñều nghiên cứu và ñưa ra ñược một số giống cây trồng mới giúp cho việc tạo ra ñược một số loại hình sử dụng ñất mới ngày càng có hiệu quả hơn. Viện lúa quốc tế IRRI ñã có nhiều thành tựu về lĩnh vực giống lúa và hệ thống cây trồng trên ñất canh tác. Tạp chí :"Farming Japan" của Nhật Bản ra hàng tháng ñã giới thiệu nhiều công trình ở các nước trên thế giới về các hình thức sử dụng ñất, ñiển hình là của Nhật. Nhà khoa học Otak Tanakad của Nhật Bản ñã nêu những vấn ñề cơ bản về sự hình thành của sinh thái ñồng ruộng và từ ñó cho rằng yếu tố quyết ñịnh của hệ thống nông nghiệp là sự thay ñổi về kỹ thuật, kinh tế - xã hội. Các nhà khoa học Nhật Bản ñã hệ thống tiêu chuẩn hiệu quả sử dụng ñất thông qua hệ thống cây trồng trên ñất canh tác là sự phối hợp giữa các cây trồng và gia súc, các phương pháp trồng trọt và chăn nuôi, cường ñộ lao ñộng, vốn ñầu tư, tổ chức sản xuất, sản phẩm làm ra, tính chất hàng hoá của sản phẩm [40]. Một trong những chính sách tập trung vào hỗ trợ phát triển nông nghiệp quan trọng nhất là chính sách ñầu tư vào sản xuất nông nghiệp, ở Mỹ tổng số tiền trợ cấp là 66,2 tỉ USD (chiếm 28,3% trong tổng thu nhập nông nghiệp), Canada tương ứng là 5,7 tỉ USD (chiếm 39,1%), Nhật Bản là 42,3 tỉ USD (chiếm 68,9%), cộng ñồng Châu Âu 67,2 tỉ USD (chiếm 40,1%), Áo là 1,6 tỉ USD (chiếm 35,3%) [39]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 19 Chính phủ Trung Quốc ñã ñưa ra các chính sách quản lý sử dụng ñất ñai ổn ñịnh chế ñộ sở hữu, giao ñất cho nông dân sử dụng, thiết lập hệ thống trách nhiệm và tính chủ ñộng sáng tạo của nông dân trong sản xuất ñã thúc ñẩy kinh tế xã hội nông thôn toàn diện về mọi mặt nâng cao ñược hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp. Giai ñoạn từ năm 1984 ñến năm 2000 nhằm tập trung thúc ñẩy sản xuất nông nghiệp hàng hoá và sử dụng lượng lao ñộng trong nông thôn, hình thành nhiều hình thức thương nghiệp, cải cách cơ chế hợp tác xã cung tiêu, thực hiện thu mua theo hợp ñồng và tự do mua bán trên thị trường [39, 42] Thái Lan luôn coi trọng việc nâng cao chất lượng nông sản hàng hoá. Thái Lan ñã chú trọng vào việc tăng giá trị các sản phẩm trong nông nghiệp và làm cho nông nghiệp bền vững, hơn là chú trọng tăng năng suất cây trồng, mở rộng diện tích. Theo hướng này, các nhà khoa học trong nông nghiệp của Thái Lan ñóng một vai trò hết sức quan trọng. Một trong các vai trò công nghệ mới là cải tiến giống lúa cổ truyền nhờ công nghệ sinh học và kỹ thuật di truyền; các giống cây trồng khác cũng ñược cải tiến và trở thành những sản phẩm nổi tiếng trên thị trường quốc tế như: phong lan, bông, ñay... Thái Lan ñã hợp tác với các nước tiên tiến trên thế giới trong việc áp dụng công nghệ sinh học ñể cải tiến quy trình sản xuất nhiều loại cây trồng, giảm tối thiểu sử dụng hoá chất. Kết quả này ñóng vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp bền vững, tạo ra sản phẩm sạch với chất lượng cao [42]. Các nhà khoa học trên thế giới ñều cho rằng: ñối với các vùng nhiệt ñới có thể thực hiện các công thức luân canh cây trồng hàng năm, có thể chuyển từ chế ñộ canh tác cũ sang chế ñộ canh tác mới tiến bộ hơn mang lại hiệu quả cao hơn. Nghiên cứu bố trí luân canh các cây trồng hợp lí hơn bằng cách ñưa các giống cây trồng mới vào hệ thống canh tác nhằm tăng sản lượng lương thực, thực phẩm/1 ñơn vị diện tích ñất canh tác trong một năm. Ở Châu Á có nhiều nước cũng tìm ra giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng ñất canh tác luân phiên cây lúa với cây trồng cạn ñã thu ñược hiệu quả cao. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 20 Ngày nay vấn ñề nâng cao hiệu quả sử dụng ñất, vấn ñề về sản xuất nông nghiệp hàng hoá luôn ñược các quốc gia có nền nông nghiệp mạnh ñầu tư phát triển. Chính vì vậy ñã thu hút ñược nhiều nhà khoa học quan tâm, nghiên cứu; các nhà khoa học các nước ñã rất chú trọng ñến việc nghiên cứu các cây con giống mới, nghiên cứu những công nghệ sản xuất và chế biến, nghiên cứu về chính sách, ñịnh hướng nhằm phát triển nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá có hiệu quả kinh tế cao. 2.3.2 Những nghiên cứu trong nước. 2.3.2.1 Những nghiên cứu ở Việt Nam Trong những năm qua xuất phát từ yêu cầu thực tiễn trong quá trình sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam ñã có nhiều nghiên cứu về nâng cao hiệu quả sử dụng ñất, ñặc biệt là sản xuất nông nghiệp hàng hoá. Những ñóng góp ñó ñã góp phần quan trọng cho phát triển nông nghiệp trong xu hướng hội nhập. Từ những thập kỷ 90 của thế kỷ 20 ñã có nhiều nhà khoa học ñi sâu vào nghiên cứu về hiệu quả sử dụng ñất, về sản xuất nông nghiệp hàng hoá. Các nghiên cứu như nghiên cứu của Nguyễn ðình Hợi (1993) - Kinh tế tổ chức và quản lý sản xuất kinh doanh nông nghiệp [24]; Nguyễn Hải Hữu (2000) - ðào tạo nghề ñáp ứng với chuyển ñổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện ñại hoá [26]; Nguyễn Như Hà (2000) - Phân bón cho lúa ngắn ngày trên ñất phù sa sông Hồng [17]; Dương Ngọc Thí (1994) - Ứng dụng kỹ thuật tiến bộ thúc ñẩy sản xuất nông sản hàng hoá ở hai huyện miền núi Yên Châu và Mai Sơn tỉnh Sơn La [38]; Hoàng Văn Hoa (1995) - Chính sách nông nghiệp ở các nước ASEAN và ñịnh hướng tiếp tục hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế nông nghiệp hàng hoá ở Bắc Bộ [21]; Vũ Thị Ngọc Trân (1997) - phát triển nông hộ sản xuất hàng hoá ở vùng ñồng bằng sông Hồng [41]; Lương Xuân Quỳ (1996) - Những biện pháp tổ chức và quản lý ñể phát triển kinh tế nông nghiệp hàng hoá và ñổi mới kinh tế nông nghiệp Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 21 nông thôn Bắc Bộ [31]; ðỗ Kim Chung (1999) - Công nghiệp hoá, hiện ñại hoá nông nghiệp và phát triển nông thôn ở các vùng kinh tế lãnh thổ Việt Nam [8]; Tô ðức Hạnh, Phạm Văn Linh (2000) - Phát triển kinh tế hàng hoá trong nông thôn các tỉnh vùng núi phía Bắc Việt Nam, thực trạng và giải pháp [19]. Nguyễn Ích Tân (2000) - Nghiên cứu tiềm năng ñất ñai, nguồn nước và xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp nhằm khai thác có hiệu quả kinh tế cao một số vùng úng trũng ñồng bằng sông Hồng [36]. Cũng trong giai ñoạn này, chương trình quy hoạch tổng thể ñang ñược tiến hành nghiên cứu ñề xuất dự án phát triển ña dạng hoá nông nghiệp, nội dung quan trọng nhất là phát triển hệ thống cây trồng ñể nâng cao hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp. Những công trình nghiên cứu mô phỏng chiến lược phát triển nông nghiệp vùng ñồng bằng sông Hồng của GS.VS. ðào Thế Tuấn (1992) cũng ñề cập việc phát triển hệ thống cây trồng, nâng cao hiệu quả sử dụng ñất trong ñiều kiện Việt Nam. Hệ thống cây trồng vùng ñồng bằng sông Cửu Long do GS.VS. Nguyễn Văn Luật chủ trì cũng ñưa ra một kết luận về phân vùng sinh thái và hướng áp dụng những giống cây trồng trên các vùng sinh thái khác nhau nhằm khai thác sử dụng ñất mạng lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Trong những năm ñầu của thế kỷ 21 với sự phát triển của khoa học và công nghệ, ñể nền nông nghiệp phát triển ñáp ứng ñược sự phát triển của xã hội thì vấn ñề về hiệu quả sử dụng ñất và sản xuất nông sản hàng hoá vẫn ñược các nhà khoa học ñặc biệt quan tâm. Nguyễn Tử Xiêm (2000) [55] - Bàn về tính bền vững trong quản lý sử dụng ñất ñồi núi và phương thức nông lâm kết hợp trên ñất dốc; Ngô Thế Dân (2001) [10] - Một số vấn ñề khoa học công nghệ nông nghiệp trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện ñại hoá; Nguyễn Duy Bột (2001) [6] - Tiêu thụ nông sản - thực trạng và giải pháp; Phan Sĩ Mẫn, Nguyễn Việt Anh (2001) [29] - Những giải pháp cho nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá; Nguyễn Thị Vòng và các cộng sự (2001) [54] - Nghiên cứu và xây dựng quy trình công nghệ ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất thông qua Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 22 chuyển ñổi cơ cấu cây trồng; Vũ Năng Dũng (2001), quy hoạch nông thôn Việt Nam những năm ñầu thế kỷ 21 [12]. Các nghiên cứu cho thấy phát triển nông nghiệp hàng hoá là hướng ñi ñúng ñắn, phù hợp với yêu cầu trong phát triển nông nghiệp Việt Nam trong thời gian qua và trong thời gian tới. Sản xuất nông nghiệp hàng hoá của Việt Nam ñã, ñang và sẽ gặp nhiều khó khăn cần phải khắc phục. Các nghiên cứu cho thấy trong giai ñoạn hiện nay ñã xuất hiện nhiều mô hình luân canh 3 - 4 vụ trong một năm ñạt hiệu quả cao. ðặc biệt ở các vùng ven ñô, vùng có ñiều kiện tưới tiêu chủ ñộng, nhiều loại cây trồng có giá trị kinh tế cao ñã ñược bố trí trong phương thức luân canh như hoa cây cảnh, cây ăn quả, cây thực phẩm cao cấp. 2.3.2.2 Những nghiên cứu ở tỉnh Bắc Ninh và huyện Gia Bình. Bắc Ninh thuộc Vùng kinh tế trọng ñiểm Bắc Bộ [37], là vùng có vị trí rất quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của ñất nước. Có hệ thống giao thông, ñiều kiện sinh thái và kinh tế - xã hội rất thuận lợi cho phát triển kinh tế nói chung và kinh tế nông nghiệp nói riêng theo hướng sản xuất hàng hoá. Năm 2000, ðỗ Nguyên Hải trường ðHNNI ñã nghiên cứu ñồ án "ðánh giá ñất và hướng sử dụng ñất bền vững trong sản xuất nông nghiệp huyện Tiên Sơn tỉnh Bắc Ninh" Luận án tiến sĩ khoa học nông nghiệp Trường ðHNNI - Hà Nội [20]. Năm 2004, Trần Văn Tuý ñã nghiên cứu ñồ án "Thực trạng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất nông sản hàng hoá ở tỉnh Bắc Ninh", luận án tiến sĩ nông nghiệp Trường ðHNNI - Hà Nội [42]. Nghiên cứu ñã ñánh giá thực trạng tình hình sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất nông nghiệp hàng hoá nói riêng, nghiên cứu cũng ñã ñưa ra những ñịnh hướng, mục tiêu, từ ñó ñề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm khai thác, sử dụng hợp lý các ñiều kiện của tỉnh ñề ñẩy mạnh phát triển nông sản hàng hoá ở tỉnh Bắc Ninh. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 23 Hiện nay tỉnh Bắc Ninh cũng ñã hình thành một số vùng sản xuất nông sản hàng hoá như: - Vùng sản xuất lúa gạo: Vùng lúa tám xoan ở xã Chi Lăng huyện Quế Võ, Vùng lúa thơm có năng suất cao (giống DT 122) ở xã Phú Hoà và Trung Chính huyện Lương Tài; vùng lúa nếp hoa vàng và giống nếp 9603 tập trung ở các xã ðình Bảng và Tương Giang huyện Từ Sơn, huyện Yên Phong, Tiên Du.... Các vùng lúa hàng hoá này ñều cho thu nhập cao hơn từ 1,2-1,4 lần thóc tẻ thường trên cùng một diện tích. - Vùng sản xuất rau và hoa: hiện nay ở một số huyện trong tỉnh ñã hình thành một số vùng sản xuất rau tập trung như: rau sạch ở ðại Phúc thành phố Bắc Ninh và xã Phù Chẩn huyện Từ Sơn; rau xuất khẩu ở các xã Trung Nghĩa và Khúc Xuyên Yên Phong, Phật Tích Tiên Du và Khắc Niệm thành phố Bắc Ninh.... ðối với trồng hoa cây cảnh ñây là nghề mới phát triển, mang lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng hiện toàn tỉnh chưa có những vùng tập trung lớn, hiện tại ñã có những vùng nhỏ trồng cây cảnh như ở ðình Bảng huyện Từ Sơn, xã Phú Lâm huyện Tiên Du cho hiệu quả kinh tế cao, thu nhập bình quân từ 500 - 600 triệu ñồng/ha/năm. ðối với trồng hoa Bắc Ninh chưa có vùng sản xuất hàng hoá, nhưng các mô hình, các dự án ñều có ở hầu hết các huyện ñều cho thu nhập từ 150-200 triệu ñồng/ha/ năm. - Vùng chăn nuôi lợn có quy mô lớn ở Văn Môn (Yên Phong), Nhân Hoà huyện Quế Võ, ðình Bảng huyện Từ Sơn, Tân Lãng huyện Lương Tài.... Chăn nuôi bò sữa ở xã Cảnh Hưng huyện Tiên Du. - Vùng nuôi trồng thuỷ sản trên ñịa bàn tỉnh có các vùng: xã Mão ðiền huyện Thuận Thành sản xuất cá giống; các xã Nhân Thắng, Xuân Lai huyện Gia Bình, xã Trung Chính, Phú Hoà huyện Lương Tài, các xã ðức Long và ðào Viên huyện Quế Võ là vùng sản xuất cá thương phẩm. Gia Bình cũng ñã bước ñầu hình thành các mô hình sản xuất nông nghiệp hàng hoá, tuy nhiên quy mô vẫn còn nhỏ lẻ, tự phát, chưa có quy hoạch vùng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 24 sản xuất. Tại Báo cáo Chính trị ðại hội ðảng bộ Huyện lần thứ XX trong (Phương hướng, nhiệm vụ chủ yếu nhiệm kỳ 2005 - 2010) ñã ñề ra nhiệm vụ "chuyển mạnh sản xuất nông nghiệp hàng hoá chất lượng cao phục vụ công nghiệp và ñô thị"[25]. Như vậy huyện ñã có Chủ chương phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá, tuy nhiên các nghiên cứu ñánh giá về thực trạng, hiệu quả và ñịnh hướng sử dụng ñất nông nghiệp của huyện chưa nhiều, ñặc biệt là nghiên cứu về phát triển nông nghiệp sản xuất hàng hoá. Vì vậy việc nghiên cứu, ñánh giá thực trạng từ ñó ñề xuất sử dụng ñất nông nghiệp có hiệu quả trên ñịa bàn huyện theo hướng sản xuất hàng hoá trong những năm tới là cần thiết, có ý nghĩa thiết thực trong phát triển kinh tế xã hội của huyện Gia Bình. 2.4 Xu hướng phát triển nông nghiệp. 2.4.1 Trên thế giới Theo ðường Hồng Dật (1994) [11], trên con ñường phát triển nông nghiệp, mỗi nước chịu ảnh hưởng của các ñiều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội khác nhau, nhưng ñều phải giải quyết các vấn ñề chung sau: - Không ngừng nâng cao năng suất chất lượng nông sản, nâng cao năng suất lao ñộng trong nông nghiệp, nâng cao hiệu quả ñầu tư. - Mức ñộ và phương thức ñầu tư vốn, lao ñộng, khoa học vào quá trình phát triển nông nghiệp. Chiều hướng chung là phấn ñấu giảm lao ñộng chân tay, ñầu tư nhiều lao ñộng trí óc, tăng cường hiệu quả của lao ñộng quản lý và tổ chức. - Phát triển nông nghiệp phải kết hợp với bảo vệ và cải thiện môi trường. Từ những vấn ñề trên, mỗi quốc gia có chiến lược phát triển nông nghiệp khác nhau sao cho phù hợp với ñiều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của nước mình. Có thể chia thành hai xu hướng: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 25 + Nông nghiệp công nghiệp hoá: Hướng này ñặt trọng tâm dựa chủ yếu vào các yếu tố vật tư, kỹ thuật, hoá chất và các sản phẩm khác của công nghiệp. Theo hướng này ñã có những công trình nghiên cứu “ Mô hình hoá sản xuất”, “ Chương trình hoá năng suất cây trồng”. + Nông nghiệp sinh thái: Hướng này nhấn mạnh các yếu tố sinh học, các yếu tố tự nhiên, làm nổi bật lên ñối tượng sản xuất trong nông nghiệp là các loài sinh vật, ñồng thời có chú ý hơn ñến các quy luật sinh học, quy luật tự nhiên. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp nông nghiệp sinh thái không ñảm bảo hiệu quả cao và ổn ñịnh. Gần ñây, nhiều nhà khoa học ñã nghiên cứu nền nông nghiệp bền vững. ðó là một dạng nông nghiệp sinh thái với mục tiêu là sản xuất nông nghiệp ñi ñôi với giữ gìn và bảo vệ môi trường sinh thái ñảm bảo cho nông nghiệp phát triển bền vững, lâu dài. Trong thực tế, nông nghiệp không phát triển theo hẳn một xu hướng nào cả, mà nó phát triển theo những dạng tổng hợp, ñan xen các xu hướng lẫn nhau ở nhiều mức ñộ khác nhau. Cụ thể như: - Ở những năm của thập kỷ 60, các nước ñang phát triển ở châu Á, Mỹ La Tinh ñã thực hiện 3 cuộc cách mạng: + Cuộc “cách mạng xanh”, thực chất cuộc cách mạng này dựa chủ yếu vào việc áp dụng các giống cây lương thực có năng suất cao (lúa nước, lúa mì, ngô, ñậu...), xây dựng hệ thống thuỷ lợi, sử dụng nhiều các loại phân hoá học. Cuộc “cách mạng xanh” ñã dựa cả vào một số yếu tố sinh học, một số yếu tố hoá học và cả một số thành tựu của công nghiệp. + Cuộc “cách mạng trắng” ñược thực hiện dựa vào việc tạo ra các giống gia súc có tiềm năng cho sữa cao, những tiến bộ khoa học ñạt ñược trong việc tăng năng suất và chất lượng các loại thức ăn gia súc, trong các phương thức chăn nuôi mang ít nhiều tổ chức công nghiệp. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 26 Song do vì thiếu tính chất toàn diện nên 2 cuộc cách mạng này gặp nhiều trở ngại, ñặc biệt là trở ngại trong quan hệ sản xuất và trong hiệu quả kinh tế. + Cuộc “cách mạng nâu” diễn ra trên cơ sở giải quyết mối quan hệ của nông dân với ruộng ñất. Trên cơ sở khơi dậy lòng yêu quý của nông dân ñối với ñất ñai, khuyến khích tính cần cù của họ ñể tăng năng suất và sản lượng trong nông nghiệp. Cả 3 cuộc cách mạng này mới chỉ dừng lại ở việc giải quyết phiến diện, tháo gỡ những khó khăn trước mắt, chứ chưa thể là cơ sở cho một chiến lược phát triển nông nghiệp lâu dài và bền vững. Từ những bài học của lịch sử phát triển nông nghiệp, những thành tựu ñạt ñược của khoa học công nghệ, ở giai ñoạn hiện nay muốn ñưa nông nghiệp ñi lên thì phải xây dựng và thực hiện một nền nông nghiệp trí tuệ. Bởi vì, tính phong phú ña dạng và ñầy biến ñộng của nông nghiệp ñòi hỏi những hiểu biết và những xử lý ñầy trí tuệ và rất biện chứng. Nông nghiệp trí tuệ thể hiện ở việc phát hiện, nắm bắt và vận dụng các quy luật tự nhiên và xã hội biểu hiện trong mọi mặt hoạt ñộng của hệ thống nông nghiệp phong phú, biểu hiện ở việc áp dụng các giải pháp phù hợp. Nông nghiệp trí tuệ là bước phát triển mới ở mức cao, là sự kết hợp ở ñỉnh cao của các thành tựu sinh học, kinh tế, công nghiệp, quản lý ñược vận dụng phù hợp và hợp lý vào ñiều kiện cụ thể của mỗi nước, mỗi vùng. ðó là nền nông nghiệp phát triển toàn diện và bền vững. 2.4.2 Việt Nam Ngành nông nghiệp là ngành kinh tế quan trọng nhất của Việt Nam, hiện sản xuất ra gần 1/4 GDP của cả nước. Sau 20 năm ñổi mới, nông nghiệp ñã có những bước phát triển tiến bộ ñáng kể. Sản xuất lương thực, ñặc biệt là lúa ñã cho năng suất cao, bảo ñảm an ninh lương thực quốc gia và ñưa Việt Nam trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng ñầu thế giới. Thâm Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 27 canh trở thành xu hướng chủ ñạo trong nền nông nghiệp với việc áp dụng các thành tựu khoa học công nghệ mới về giống, quy trình canh tác và chế biến sản phẩm. Cơ cấu nông nghiệp ñã có những chuyển dịch theo hướng ña dạng hoá và ñịnh hướng theo thị trường. Trên cơ sở những thành tựu ngành nông nghiệp, dựa trên những dự báo về khoa học kỹ thuật, căn cứ vào ñiều kiện cụ thể của nước ta, phương hướng chủ yếu phát triển nông nghiệp của Việt Nam trong thời gian tới sẽ là [32]: - Hoàn thiện hệ thống luật pháp, chính sách ñồng bộ về phát triển nông nghiệp: hệ thống quản lý và bảo vệ tài nguyên ñất, tài nguyên nước, các giống cây trồng, vật nuôi, các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác, các phương pháp canh tác tiên tiến và vấn ñề bảo vệ môi trường nông nghiệp. - Tăng cường sự phối hợp công tác giữa các cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, môi trường và các cơ quan quản lý khác. Tiếp tục bồi dưỡng cán bộ quản lý ở Trung ương và ñịa phương nhằm nâng cao năng lực ñội ngũ quản lý cho phát triển nông nghiệp bền vững. - ðẩy mạnh quá trình chuyển ñổi ruộng ñất ở những vùng ruộng ñất manh mún, phân tán, dồn ñiền ñổi thửa ñể tạo ñiều kiện thích hợp cho canh tác theo những phương thức lớn, hiện ñại. - Xây dựng và thực hiện chương trình nâng cao năng suất ñất ñai, sử dụng hợp lý nguồn nước ở các ñịa phương. Áp dụng những hệ thống sản xuất nông - lâm, nông - lâm - ngư nghiệp phù hợp với ñiều kiện sinh thái của từng vùng nhằm sử dụng tổng hợp và có hiệu quả các loại tài nguyên. - Mở rộng sản xuất và thị trường sản phẩm nông nghiệp sạch, chú trọng khâu kiểm tra chất lượng sản phẩm nhằm tạo cho người tiêu dùng niềm tin về mức ñộ vệ sinh, an toàn của nông sản, thực phẩm. - Phát triển công nghiệp chế biến các sản phẩm chăn nuôi, thuỷ sản, dầu ăn... ñể tăng chủng loại, quy mô và hiệu quả sản xuất lương thực, thực phẩm. Hoàn thiện hệ thống bảo quản, chế biến và phân phối lương thực ở mọi cấp. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp…… 28 - Củng cố và hoàn thiện hơn nữa hệ thống dịch vụ kỹ thuật hiện có ñối với các lĩnh vực nông, lâm nghiệp, chăn nuôi và thuỷ sản. Thiết lập một hệ thống hướng dẫn sản xuất và tiêu thụ nông sản. - Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ sinh học trong phát triển những giống cây trồng và vật nuôi có năng suất, chất lượng và sức chống chịu sâu bệnh cao, không thoái hóa, không làm tổn hại tới ña dạng sinh học. Thành lập các trung tâm sản xuất giống chất lượng cao, nhập khẩu có chọn lọc và thẩm ñịnh kỹ những giống cây trồng, vật nuôi của nước ngoài. - Phát triển sản xuất phân bón hữu cơ, phân bón sinh học, phân bón phân giải chậm phục._., Một số vấn ñề khoa học công nghệ nông nghiệp trong thời kỳ công nghiệp hoá - hiện ñại hoá nông nghiệp, Tạp chí nông nghiệp và phát triển nông thôn số 1. 99 11. ðường Hồng Dật và các cộng sự (1994), Lịch sử nông nghiệp Việt Nam, Nhà xuất bản nông nghiệp, Hà Nội. 12. Vũ Năng Dũng, Quy hoạch nông thôn Việt Nam những năm ñầu thế kỷ 21, Nông dân nông nghiệp nông thôn Việt Nam trang 301 - 302. 13. ðảng cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn Quốc khoá X, Hà Nội 14. ðảng bộ tỉnh Bắc Ninh (2005), Văn kiện ðại hội ðảng bộ tỉnh Bắc Ninh khoá XII, Bắc Ninh. 15. Nguyễn ðiền (2001). Phương hướng phát triển nông nghiệp Việt Nam trong 10 năm ñầu thế kỷ XXI. Tạp chí nghiên cứu kinh tế số 275, Tr 50-54. 16. ðịnh hướng phát triển nông nghiệp Việt Nam. Cổng thông tin ñiện tử Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn. 17. Nguyễn Như Hà (2000), Phân bón cho lúa ngắn ngày trên ñất phù sa sông Hồng, Luận án tiến sĩ nông nghiệp trường ðHNNI - Hà Nội. 18. Quyền ðình Hà (2006), Bài giảng Kinh tế ñất, Trường ðại học Nông nghiệp I - Hà Nội. 19. Tô ðức Hạnh, Phạm Văn Linh (2000), Phát triển kinh tế hàng hoá trong nông thôn các tỉnh vùng núi phía Bắc Việt Nam, thực trạng và giải pháp, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, trang 139 - 140. 20. ðỗ Nguyên Hải (2000), ðánh giá ñất và hướng sử dụng ñất bền vững trong sản xuất nông nghiệp của huyện Tiên Sơn tỉnh Bắc Ninh, Luận án tiến sĩ nông nghiệp, Trường ðHNNI - Hà Nội. 21. Hoàng Văn Hoa (1995), Chính sách nông nghiệp ở các nước ASEAN và ñịnh hướng tiếp tục hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế nông nghiệp hàng hoá ở Bắc Bộ, Kỷ yếu khoa học, ñề tài KX.03.21A. 22. Hội khoa học ñất, ðất Việt Nam, NXB Nông nghiệp, Hà Nội - 2000. 100 23. Lê Hội (1996), Một số phương pháp luận trong việc quản lý và sử dụng ñất ñai, Tạp chí nghiên cứu kinh tế, (193), Hà Nội. 24. Nguyễn ðình Hợi (1993), Kinh tế tổ chức và quản lý sản xuất kinh doanh nông nghiệp, NXB thống kê, Hà Nội. 25. Huyện uỷ Gia Bình (2005), Báo cáo chính trị của BCH ðảng bộ huyện khoá XIX tại ðại hội ðảng bộ huyện lần thứ XX , Gia Bình - Bắc Ninh. 26. Nguyễn Hải Hữu (2000), ðào tạo nghề ñáp ứng với chuyển ñổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện ñại hoá, Hội thảo quốc gia về công nghiệp hoá - hiện ñại hoá nông nghiệp và nông thôn, tháng 1 năm 2000, Bắc Ninh, trang 3. 27. ðặng Hữu (2000), Khoa học và công nghệ phục vụ công nghiệp hoá - hiện ñại hoá nông nghiệp và phát triển nông thôn, Tạp chí cộng sản, (17), trang 32. 28. ðào ðức Mẫn (2004), ðánh giá hiệu quả và ñịnh hướng sử dụng ñất canh tác theo hướng sản xuất nông nghiệp hàng hoá huyện Gia Lộc - Hải Dương, Luận văn thạc sỹ khoa học nông nghiệp Trường ðHNNI - Hà Nội. 29. Phan Sĩ Mẫn (2001), Nguyễn Việt Anh, Những giải pháp cho nền nông nghiệp hàng hoá, Tạp chí tia sáng tháng 3/2001. 30. Phòng Tài nguyên và Môi trường, phòng Thống kê huyện, Số liệu thống kê, kiểm kê, các năm 2007, 2008, 2009. Gia Bình - Bắc Ninh. 31. Lương Xuân Quỳ (1996), Những biện pháp tổ chức và quản lý ñể phát triển kinh tế nông nghiệp hàng hoá và ñổi mới kinh tế nông nghiệp nông thôn Bắc Bộ, Nhà xuất bản nông nghiệp, Hà Nội. 32. Quyết ñịnh số 153/2004/Qð-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành ñịnh hướng chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam (2004), Công báo, Văn phòng Chính phủ. 33. Rosemary Morrow (1994). Hướng sử dụng ñất nông nghiệp bền vững, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 101 34. ðặng Kim Sơn, Trần Công Thắng (2001), Chuyển ñổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp một số nước ðông Nam Á, Tạp chí nghiên cứu kinh tế số 274. 35. ðỗ Thị Tám (2001), ðánh giá hiệu quả sử dụng ñất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá huyện Văn Giang - Hưng Yên, Luận văn thạc sĩ nông nghiệp Trường ðHNNI - Hà Nội. 36. Nguyễn Ích Tân (2000), Nghiên cứu tiềm năng ñất ñai, nguồn nước và xây dựng mô hình sản suất nông nghiệp nhằm khai thác có hiệu quả kinh tế một số vùng úng trũng ñồng bằng sông Hồng, Luận án tiến sĩ nông nghiệp trường ðHNNI - Hà Nội. 37. Tạ ðình Thi (2007), Bàn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên quan ñiểm phát triển kinh tế bền vững ở vùng kinh tế trọng ñiểm Bắc bộ, Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 2 trang 49 - 53. 38. Dương Ngọc Thí (1994), Ứng dụng kỹ thuật tiến bộ thúc ñẩy sản xuất nông sản hàng hoá ở hai huyện miền núi Yên Châu và Mai Sơn tỉnh Sơn La, Quản lý kinh tế (tháng 9/1994) 39. Vũ Thị Phương Thuỵ (2000), Thực trạng và giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả kinh tế sử dụng ñất canh tác ở ngoại thành Hà Nội, Luận án tiến sĩ kinh tế trường ðHNNI - Hà Nội. 40. Nguyễn Duy Tính (1995), Nghiên cứu hệ thống cây trồng Vùng ñồng bằng sông Hồng và Bắc trung bộ, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 41. Vũ Thị Ngọc Trân (1997), Phát triển nông hộ sản xuất hàng hoá ở vùng ñồng bằng sông Hồng, Nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm (số 05 - trang 218 - 221). 42. Trần Văn Tuý (2004), Thực trạng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển nông sản hàng hoá ở tỉnh Bắc Ninh, Luận án tiến sĩ nông nghiệp, trường ðại học Nông nghiệp I Hà Nội. 43. Vũ Ngọc Tuyên (1994), Bảo vệ môi trường ñất ñai, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. 102 44. UBND tỉnh Bắc Ninh (2005), Dự thảo, Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội tỉnh Bắc Ninh ñến năm 2020. Bắc Ninh. 45. UBND tỉnh Bắc Ninh (2004), Quy hoạch, kế hoạch sử dụng ñất ñai tỉnh Bắc Ninh giai ñoạn 2005 - 2015, Bắc Ninh. 46. UBND huyện Gia Bình (2005), ðiều chỉnh quy hoạch sử dụng ñất, kế hoạch sử dụng ñất của huyện ñến năm 2010, Gia Bình - Bắc Ninh. 47. UBND huyện Gia Bình (1999), Quy hoạch, kế hoạch sử dụng ñất ñai của huyện thời kỳ 1999 - 2010, Gia Bình - Bắc Ninh. 48. UBND huyện Gia Bình, Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội của huyện các năm 2002, 2003, 2004, 2005, 2006,2007,2008 và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2009, Gia Bình - Bắc Ninh. 49. UBND các xã, thị trấn, Báo cáo, số liệu các năm 2007, 2008, Gia Bình - Bắc Ninh. 50. UBND, phòng nông nghiệp huyện, Các số liệu, báo cáo, ñề án về nông nghiệp, các năm 2007, 2008, Gia Bình - Bắc Ninh. 51. UBND huyện năm (2004), Dự án ñầu tư khai thác vùng trũng ñể phát triển thuỷ sản của huyện, Gia Bình - Bắc Ninh. 52. Hoàng Việt (2001). Một số kiến nghị về ñịnh hướng phát triển nông nghiệp nông thôn thập niên ñầu thế kỷ XXI. Tạp chí nghiên cứư kinh tế, số 4, Tr 12-13. 53. Nguyễn Quốc Vọng, httt:///Vneconomy.vn. 54. Nguyễn Thị Vòng và các cộng sự (2001), Nghiên cứu và xây dựng quy trình công nghệ ñánh giá hiệu quả sử dụng ñất thông qua chuyển ñổi cơ cấu cây trồng, ðề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành. Hà Nội. 55. Nguyễn Tử Xiêm (2000), Bàn về tính bền vững trong quản lý sử dụng ñất ñồi núi và phương thức nông lâm kết hợp trên ñất dốc, Tạp chí khoa học ñất, số 13 trang 57 NXB NN - Hà nội. 103 Tài liệu tiếng Anh 56. FAO (1990), Land Evaluation and farming syatem analysis for land use panning. Workinh docement. 57. Smith A.J & Julian Dumanski (1993), " FESLM an Internationnal Framework for Evaluating Sustainable Land Management", World soil Report (73), FAO - Rome. pp - 74. 58. W.B (1992), World Develement Report Develement and the Enviroment. 104 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Biến ñộng diện tích ñất nông nghiệp và diện tích ñất sản xuất nông nghiệp của cả nước Năm TDT ñất nông nghiệp (1000 ha) TDT ñất sản xuất nông nghiệp (1000 ha) Dân số (1.000 người) Bình quân diện tích ñất sản xuất NN/người (m2) 1995 10.496,9 9.224,2 71.995,5 1.281,22 1996 10.928,9 9.486,1 73.156,7 1.296,68 1997 11.316,4 9.680,9 74.306,9 1.302,83 1998 11.740,4 10.011,3 74.456,3 1.344,59 1999 12.320,3 10.468,9 76.596,7 1.366,76 2000 12.644,3 10.540,3 77.635,4 1.357,67 2001 12.507,0 10.352,2 78.658,8 1.316,09 2002 12.831,4 10.595,9 79.727,4 1.329,02 2003 12.983,3 10.680,1 80.902,4 1.320,12 2004 13.184,5 10.817,8 82.301,7 1.314,41 2005 13.234,7 10.805,9 83.119,9 1.300,04 2006 24.583,8 9.412,2 84.155,8 1.118,42 2007 24.696,0 9.436,2 85.154,8 1.108,12 2008 24.997,2 9.420,3 86.116,6 1.093,90 (Nguồn: Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng, Tổng cục thống kê, 2008) 105 Phụ lục 2: Diện tích, năng suất các loại cây trồng chính của huyện Gia Bình năm 2008 Thời vụ TT Các loại cây trồng ðVT Tổng số Vụ ðX Vụ mùa - Diện tích Ha 8700 4.250 4.450 1 Lúa - Năng suất Tạ/ha 55,2 59,4 51,2 - Diện tích Ha 800 800 2 Ngô - Năng suất Tạ/ha 41,5 41,5 - Diện tích Ha 208 194,3 13,7 3 Khoai lang - Năng suất Tạ/ha 98,2 100,3 61,9 - Diện tích Ha 26,4 26,4 4 Khoai sọ - Năng suất Tạ/ha 130 130 - Diện tích Ha 120 120 5 Khoai tây - Năng suất Tạ/ha 140,5 140,5 - Diện tích Ha 1600 564 1036 6 ðậu tương - Năng suất Tạ/ha 17,9 16,4 18,4 - Diện tích Ha 145 103 42 7 Lạc - Năng suất Tạ/ha 23,6 24,1 21,2 - Diện tích Ha 52 52 8 ðay - Năng suất Tạ/ha 32,1 32,1 - Diện tích Ha 15,2 5,6 9,6 9 Mía - Năng suất Tạ/ha 300 300 300 - Diện tích Ha 198 105 93 10 Hành, tỏi - Năng suất Tạ/ha 80,1 81,2 69 - Diện tích Ha 57,1 57,1 11 Su hào - Năng suất Tạ/ha 142,2 142,2 12 Bắp cải - Diện tích Ha 43,7 43,7 106 - Năng suất Tạ/ha 160,7 160,7 - Diện tích Ha 42 18 24 13 Cải các loại - Năng suất Tạ/ha 163,2 159,6 170,2 - Diện tích Ha 115 40 752 14 Rau muống - Năng suất Tạ/ha 179,6 125,6 208,4 - Diện tích Ha 76 49,3 26,7 15 Cà chua - Năng suất Tạ/ha 290,1 298,6 274,4 - Diện tích Ha 52,4 49,6 2,8 16 Bí các loại - Năng suất Tạ/ha 200 203,3 141,4 - Diện tích Ha 10 10 17 Dưa các loại - Năng suất Tạ/ha 256,9 256,9 - Diện tích Ha 12,1 12,1 18 ðậu các loại - Năng suất Tạ/ha 6,9 6,9 Nguồn: Phòng thống kê huyện Gia Bình 107 Phụ lục 3: Bảng giá hàng hoá, vật tư, lao ñộng nông nghiệp ở Gia Bình năm 2008 Giá Lð, vật tư nông nghiệp ðVT Giá bán Giá các hàng hoá nông sản ðVT Giá bán 1.ðạm Urê 2.KaliClorua 3.Lân Sufe 4.Thuốc sâu Sát trùng ñan 95SP 5.Thuốc trừ cỏ Hêcô 100 ml 6.Vôi bột 7.Giống thóc tẻ thường 8.Giống lúa lai TQ 9.Lạc giống 10. ðỗ tương giống 11.Ngô giống 12.Giống Dưa xuất khẩu 13.Khoai tây giống 14.Cây cải giống 15.Làm ñất thủ công 16.Làm ñất cơ giới 17.Công Lð vào mùa vụ 18.Công Lð nông nhàn 19.Công cấy khoán 20.Tuốt lúa máy ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/lọ ñ/lọ ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg tr/ha ñ/kg tr/ha tr/ha tr/ha ñ/công ñ/công tr/ha ñ/ha 9.500 10.000 8.500 6.200 6.000 500 6.000 22.000 5.000 2,9 8.000 2,7 1,8 1,6 60.000 25.000 2,5 54.000 1.Thóc tẻ thường 2.Thóc nếp 3.Ngô hạt 4.Ngô bắp tươi 5.Lạc vỏ khô 6. ðậu tương 7. ðậu xanh hạt 8.Khoai lang 9.Khoai tây 10.Dưa chuột 11.Dưa xuất khẩu 12.Cà chua 13.Bắp cải 14.Rau muống 15.Su hào 16.Cải các loại 17.Kén tằm 18.Quýt ngọt 19.Cá thịt trung bình 20.Ba ba thịt ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/bắp ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/mớ ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg ñ/kg 4.600 5.500 3.200 1.000 10.000 8.000 2.500 3.200 3.000 2.500 2.500 2.000 1.500 3.000 2.500 35.000 8.000 16.000 250.000 Nguồn: Tổng hợp từ phiếu ñiều tra 108 Phụ lục 4. Lượng bón phân cân ñối theo tiêu chuẩn của Nguyễn văn Bộ Lượng bón tiêu chuẩn N P2O5 K2O Cây trồng (kg/ha) PC (tấn/ha) Lúa xuân 120 -130 80 – 90 30 – 60 8 – 10 Lúa mùa 80 – 1000 50 – 60 20 – 30 6 – 8 ðậu tương 20 - 30 40 – 60 40 – 60 5 – 6 Ngô ñông 150 – 180 70 – 90 80 – 100 8 – 10 Khoai tây 120 – 150 50 – 60 80 – 100 20 – 25 Dưa chuột Bí xanh 80 – 100 60 – 80 100 – 120 15 – 20 Su hào Rau cải Bắp cải 160 - 190 60 – 80 100 – 120 15 – 20 Hành hoa 50 – 60 70 – 80 80 – 90 Lạc 60 - 90 60 – 90 45 – 60 8 - 12 Cam, quýt 95 - 190 46 - 61 177 - 354 109 Phô lôc 5: Thêi vô gieo trång mét sè c©y trång Thêi vô TT C©y trång LÞch gieo LÞch thu ho¹ch 1 Lóa xu©n Th¸ng 12 Th¸ng 5 n¨m sau 2 Lóa mïa Th¸ng 6 Th¸ng 10 3 B¾p c¶i chÝnh vô Th¸ng 10 Th¸ng 12, th¸ng 1 4 Su hµo chÝnh vô Th¸ng 10 Th¸ng 12, th¸ng 1 5 D−a chuét xu©n Th¸ng 2, th¸ng 3 Th¸ng 5, th¸ng 6 6 §Ëu t−¬ng xu©n Th¸ng 2 Th¸ng 5 7 §Ëu t−¬ng hÌ Th¸ng 6 Th¸ng 9 8 §Ëu t−¬ng thu ®«ng Th¸ng 10 Th¸ng 1 n¨m sau 9 Ng« xu©n Th¸ng 1, th¸ng 2 Th¸ng 6 10 Ng« hÌ thu Th¸ng 7 Th¸ng 11 11 Ng« ®«ng Cuèi th¸ng 9 Th¸ng 1 n¨m sau 12 Khoai t©y ®«ng Th¸ng 10 Th¸ng 1, th¸ng 2 n¨m sau 13 Cµ chua xu©n Th¸ng 1, th¸ng 2 Th¸ng 5, th¸ng 6 14 Cµ chua ®«ng Th¸ng 9, th¸ng 10 Th¸ng 12, th¸ng 1 Nguồn: Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện 110 PHIÕU §IÒU TRA N¤NG Hé PHÇN 1: TH¤NG TIN CHUNG VÒ Hé (tÝnh sè ng−êi th−êng tró) 1.1 Hä tªn chñ hé:...................................................................................................... Tuæi: ............................................... D©n téc: ............................................................ Giíi tÝnh: Nam = 1 Tr×nh ®é: ...………………................................. N÷ = 2 1.2 Lo¹i hé: Giµu = 1; Trung b×nh = 2; NghÌo = 3 1.2.1 Sè nh©n khÈu: .................................................................................................................. 1.2.2 Sè ng−êi trong ®é tuæi lao ®éng: ..................................................................................... 1.2.3 Nh÷ng ng−êi trong tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng (trõ häc sinh, sinh viªn) vµ nh÷ng ng−êi trªn tuæi lao ®éng thùc tÕ ®ang lao ®éng. Ho¹t ®éng chiÕm thêi gian lao ®éng nhiÒu nhÊt trong n¨m qua Stt Quan hÖ víi chñ hé Tuæi Giíi tÝnh Nam = 1 N÷ = 2 Theo ngµnh: N«ng nghiÖp = 1 Ngµnh kh¸c = 2 H×nh thøc: Tù lµm cho gia ®×nh =1 §i lµm nhËn tiÒn c«ng, l−¬ng = 2 1 2 3 4 5 1.3 Nguån thu lín nhÊt cña hé trong n¨m qua: - N«ng nghiÖp = 1 - Nguån thu kh¸c = 2 1.4 S¶n xuÊt chÝnh cña hé trong n«ng nghiÖp: - Trång trät = 1 - Ch¨n nu«i = 2 - Kh¸c = 3 PHÇN 2: T×NH H×NH S¶N XUÊT N¤NG NGHIÖP CñA Hé 2.1 T×nh h×nh sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cña hé 2.1.1 Tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña hé: ............. m2, bao gåm mÊy m¶nh: ............ 2.1.2 §Æc ®iÓm tõng m¶nh HuyÖn Gia B×nh, T.B¾c Ninh X<: ............................ Th«n: ......................... Mã phiếu .......................... 111 Stt DiÖn tÝch (m2) T×nh tr¹ng m¶nh ®Êt (a) §Þa h×nh t−¬ng ®èi (b) H×nh thøc canh t¸c (c) LÞch thêi vô Dù kiÕn thay ®æi sö dông (d) M¶nh 1 M¶nh 2 M¶nh 3 (a): 1 = §Êt ®−îc giao; 2 = §Êt thuª, m−în, ®Êu thÇu; 3 = §Êt mua; 4 = Kh¸c (ghi râ) (b):1 = Dèc 2 = Dèc võa 3 = B»ng ph¼ng 4 = ThÊp, tròng; 5 = Kh¸c (ghi râ) (c): 1 = Lóa ®«ng xu©n - Lóa hÌ thu - Lóa thu ®«ng; 2 = Lóa ®«ng xu©n - Lóa hÌ thu; 3 = Lóa ®«ng xu©n - C©y hµng n¨m; 4 = Lóa ®«ng xu©n- 2 C©y hµng n¨m; 5 = C©y hµng n¨m - C©y hµng n¨m (cïng lo¹i) 6 = C©y hµng n¨m - C©y hµng n¨m (kh¸c lo¹i) 7 = C©y ¨n qu¶ (Lo¹i c©y); 8 = C©y l©u n¨m xen c©y ¨n qu¶; 9 = C©y c«ng nghiÖp l©u n¨m(ghi râ tõng lo¹i c©y trång); 10 = Kh¸c (ghi râ) (d): 1 = ChuyÓn sang trång lóa; 2 = ChuyÓn sang trång c©y ¨n qu¶; 3 = ChuyÓn sang trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m 4 = ChuyÓn sang trång c©y hµng n¨m 5 = Kh¸c (ghi râ). 3.2. HiÖu qu¶ sö dông ®Êt 3.2.1. KiÓu sö dông ®Êt:...................................................... 1. KÕt qu¶ s¶n xuÊt 112 C©y trång H¹ng môc §vt - Tªn gièng - Thêi gian trång - DiÖn tÝch - N¨ng suÊt S¶n phÈm kh¸c (ghi râ tªn s¶n phÈm, sè l−îng) 2. Chi phÝ a. Chi phÝ vËt chÊt - tÝnh b×nh qu©n trªn 1 sµo (360m2) C©y trång H¹ng môc §vt 1. Gièng c©y trång 1.000® - Mua ngoµi “ - Tù s¶n xuÊt “ 2. Ph©n bãn “ - Ph©n h÷u c¬ “ - Ph©n v« c¬ “ + §¹m “ + L©n “ + Kali “ + NPK + Ph©n h÷u c¬ + Ph©n chuång “ + Ph©n tæng hîp kh¸c “ + V«i “ 3. Thuèc BVTV “ - Thuèc trõ s©u “ + Tªn thuèc “ + LiÒu l−îng “ + Gi¸ tiÒn “ - Thuèc diÖt cá “ + Tªn thuèc “ + LiÒu l−îng “ + Gi¸ tiÒn “ “ 113 “ “ “ “ - Thuèc kÝch thÝch t¨ng tr−ëng: “ + Tªn thuèc “ + LiÒu l−îng “ + Gi¸ tiÒn “ - C¸c lo¹i kh¸c (nÕu cã) “ b. Chi phÝ lao ®éng - tÝnh b×nh qu©n trªn 1 sµo (360m2) C©y trång H¹ng môc §vt 1. Chi phÝ lao ®éng thuª ngoµi 1.000® - Cµy, bõa, lµm ®Êt “ - Gieo cÊy “ - Ch¨m sãc “ - Bãn ph©n “ - Phun thuèc “ - Thu ho¹ch “ - VËn chuyÓn “ - Tuèt (x¹c, bãc t¸ch) “ - Ph¬i sÊy “ - Chi phÝ thuª ngoµi kh¸c “ 2. Chi phÝ lao ®éng tù lµm C«ng - Cµy, bõa, lµm ®Êt - Gieo cÊy - Ch¨m sãc - Bãn ph©n - Phun thuèc - Tuèt - Ph¬i, sÊy - C«ng viÖc hé tù lµm kh¸c 114 c. Chi phÝ kh¸c - tÝnh b×nh qu©n trªn 1 sµo C©y trång H¹ng môc §vt - ThuÕ n«ng nghiÖp - Thuû lîi phÝ - DÞch vô BVTV 3. Tiªu thô C©y trång H¹ng môc §vt 1. Gia ®×nh sö dông 2. L−îng b¸n - Sè l−îng - Gi¸ b¸n - N¬i b¸n - B¸n cho ®èi t−îng - N¬i b¸n: (T¹i nhµ, t¹i ruéng = 1; C¬ së ng−êi mua = 2; Chî x< = 3; Chî ngoµi x< = 4; N¬i kh¸c = 5) - B¸n cho ®èi t−îng: (C¸c tæ chøc = 1; T− th−¬ng = 2; §èi t−îng kh¸c = 3) Chó ý lo¹i h×nh trång xen: 3.3. ThÞ tr−êng ®Çu vµo vµ ra cña hé 3.3.1. ThÞ tr−êng ®Çu vµo N¨m 2008 hé «ng/ bµ cã mua vËt t− phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp X Mua cña ®èi t−îng nµo? - C¸c tæ chøc = 1 - T− th−¬ng = 2 - §èi t−îng kh¸c = 3 N¬i mua chñ yÕu - Trong x7 = 1 - X7 kh¸c trong huyÖn = 2 - HuyÖn kh¸c trong tØnh = 3 - TØnh kh¸c = 4 Gièng c©y trång Thuèc phßng trõ bÖnh cho c©y trång Ph©n bãn ho¸ häc c¸c lo¹i Gièng vËt nu«i Thuèc thó y 115 3.3.2. HiÖn nay, viÖc tiªu thô n«ng s¶n cña gia ®×nh nh− thÕ nµo? ThuËn lîi = 1 ThÊt th−êng = 2 Khã kh¨n = 3 3.3.3. Xin hái gia ®×nh cã biÕt nhiÒu th«ng tin vÒ gi¸ c¶ n«ng s¶n trªn thÞ tr−êng kh«ng? Cã = 1 Kh«ng = 2 3.3.4. Gia ®×nh cã biÕt trªn ®Þa bµn huyÖn cã c¬ quan, c¸ nh©n nµo thu mua n«ng s¶n? Cã = 1 Kh«ng = 2 3.3.5. NÕu cã, xin gia ®×nh cho biÕt râ tªn c¬ quan c¸ nh©n ®ã: ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3.3.6. Sau khi thu ho¹ch, gia ®×nh cã tiÕn hµnh b¶o qu¶n n«ng s¶n kh«ng? Cã = 1 Kh«ng = 2 3.3.7. NÕu cã, gia ®×nh cã thÓ cho biÕt ®< dïng c¸ch b¶o qu¶n nµo? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3.3.8. Xin «ng bµ cho biÕt nh÷ng khã kh¨n ®èi víi s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ cña gia ®×nh vµ møc ®é cña nã a. Lo¹i c©y:.................................................................................................................. Stt Lo¹i khã kh¨n §¸nh dÊu theo møc ®é khã kh¨n ¤ng bµ cã nh÷ng biÖn ph¸p g× hoÆc ®Ò nghÞ hç trî g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n 1 ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt 2 Nguån n−íc t−íi 3 ThiÕu vèn s¶n xuÊt 4 ThiÕu lao ®éng 5 Khã thuª L§, gi ¸thuª cao 6 ThiÕu kü thuËt 7 Tiªu thô khã 8 Gi¸ vËt t− cao 9 Gi ¸SP ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh 10 ThiÕu th«ng tin vÒ... 11 S¶n xuÊt nhá lÎ 12 ThiÕu liªn kÕt, hîp t¸c 13 S©u bÖnh h¹i... 14 Kh¸c (ghi râ) Møc ®é: 1. rÊt cao; 2. cao; 3. trung b×nh; 4. thÊp; 5. rÊt thÊp. 116 b. Lo¹i c©y:................................ Stt Lo¹i khã kh¨n §¸nh dÊu theo møc ®é khã kh¨n ¤ng bµ cã nh÷ng biÖn ph¸p g× hoÆc ®Ò nghÞ hç trî g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n 1 ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt 2 Nguån n−íc t−íi 3 ThiÕu vèn s¶n xuÊt 4 ThiÕu lao ®éng 5 Khã thuª L§, gi¸ thuª cao 6 ThiÕu kü thuËt 7 Tiªu thô khã 8 Gi¸ vËt t− cao 9 Gi¸ SP ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh 10 ThiÕu th«ng tin vÒ... 11 S¶n xuÊt nhá lÎ 12 ThiÕu liªn kÕt, hîp t¸c 13 S©u bÖnh h¹i... 14 Kh¸c (ghi râ) Møc ®é: 1. rÊt cao; 2. cao; 3. trung b×nh; 4. thÊp; 5. rÊt thÊp. c. Lo¹i c©y:...................................................................................................................... Stt Lo¹i khã kh¨n §¸nh dÊu theo møc ®é khã kh¨n ¤ng bµ cã nh÷ng biÖn ph¸p g× hoÆc ®Ò nghÞ hç trî g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n 1 ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt 2 Nguån n−íc t−íi 3 ThiÕu vèn s¶n xuÊt 4 ThiÕu lao ®éng 5 Khã thuª L§, gi¸ thuª cao 6 ThiÕu kü thuËt 7 Tiªu thô khã 8 Gi¸ vËt t− cao 9 Gi¸ SP ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh 10 ThiÕu th«ng tin vÒ... 11 S¶n xuÊt nhá lÎ 12 ThiÕu liªn kÕt, hîp t¸c 13 S©u bÖnh h¹i... 14 Kh¸c (ghi râ) Møc ®é: 1. rÊt cao; 2. cao; 3. trung b×nh; 4. thÊp; 5. rÊt thÊp. 117 d. Lo¹i c©y:..................................................................................................................... Stt Lo¹i khã kh¨n §¸nh dÊu theo møc ®é khã kh¨n ¤ng bµ cã nh÷ng biÖn ph¸p g× hoÆc ®Ò nghÞ hç trî g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n 1 ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt 2 Nguån n−íc t−íi 3 ThiÕu vèn s¶n xuÊt 4 ThiÕu lao ®éng 5 Khã thuª L§, gi¸ thuª cao 6 ThiÕu kü thuËt 7 Tiªu thô khã 8 Gi¸ vËt t− cao 9 Gi¸ SP ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh 10 ThiÕu th«ng tin vÒ... 11 S¶n xuÊt nhá lÎ 12 ThiÕu liªn kÕt, hîp t¸c 13 S©u bÖnh h¹i... 14 Kh¸c (ghi râ) Møc ®é: 1. rÊt cao; 2. cao; 3. trung b×nh; 4. thÊp; 5. rÊt thÊp. e. S¶n phÈm kh¸c (ghi râ) Stt Lo¹i khã kh¨n Møc ®é khã kh¨n ¤ng bµ cã nh÷ng biÖn ph¸p g× hoÆc ®Ò nghÞ hç trî g× ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n 1 ThiÕu ®Êt s¶n xuÊt 2 Nguån n−íc t−íi 3 ThiÕu vèn s¶n xuÊt 4 ThiÕu lao ®éng 5 Khã thuª L§, gi¸ thuª cao 6 ThiÕu kü thuËt 7 Tiªu thô khã 8 Gi¸ vËt t− cao 9 Gi¸ SP ®Çu ra kh«ng æn ®Þnh 10 ThiÕu th«ng tin vÒ... 11 S¶n xuÊt nhá lÎ 12 ThiÕu liªn kÕt, hîp t¸c 13 S©u bÖnh h¹i... 14 Kh¸c (ghi râ) Møc ®é: 1. rÊt cao; 2. cao; 3. trung b×nh; 4. thÊp; 5. rÊt thÊp. 118 PhÇn 4: ChÝnh s¸ch cña nhµ n−íc ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ th¸I ®é cña ng−êi sö dông ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp 4.1. ¤ng bµ cã biÕt chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cã chÝnh s¸ch g× ®èi víi viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt n«ng nghiÖp: cã biÕt ( ) ; kh«ng biÕt ( ) NÕu cã, xin «ng bµ cho biÕt cô thÓ ®ã lµ chÝnh s¸ch g× : - ChuyÓn ®Êt c©y l©u n¨m sang ®Êt c©y hµng n¨m ( ) - ChuyÓn ®Êt lóa sang trång c©y ¨n qu¶ ( ) - ChuyÓn ®Êt lóa n−¬ng sang trång c©y hµng n¨m - ChuyÓn ®Êt c©y hµng n¨m sang ®Êt c©y l©u n¨m ( ) - ChuyÓn ®Êt lóa sang NTTS ( ) - ChuyÓn ®Êt lóa sang trång rau mµu hµng ho¸ ( ) - Kh¸c (ghi cô thÓ) ........................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 4.2 .Thêi gian tíi gia ®×nh «ng bµ sÏ thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn ®æi s¶n xuÊt nh− thÕ nµo. (cô thÓ) ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................ ........................................................................................................................................... 4.3. Theo «ng bµ ®Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu sö dông ®Êt ®¹t hiÖu qu¶ cÇn ph¶i lµm g×. §¸nh sè thø tù −u tiªn c¸c c«ng viÖc d−íi ®©y : - X©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®ång ruéng thÕ nµo: - Quy ho¹ch kªnh m−¬ng, giao th«ng néi ®ång, - §µo ao lËp v−ên.... - Cã cÇn sù liªn kÕt cña c¸c hé ®Ó thùc hiÖn...? - ViÖc chuyÓn ®æi cã thuËn lîi , kh¶ thi kh«ng? V× sao? - CÇn −u tiªn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò g×? - B−íc ®i cô thÓ ? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 4.4. a. Xin «ng/bµ cho biÕt c¸c chÝnh s¸ch hç trî mµ gia ®×nh «ng/bµ nhËn ®−îc tõ chÝnh quyÒn Nhµ n−íc vµ ®Þa ph−¬ng. (ChÝnh s¸ch liªn quan ®Õn quyÒn sö dông ®Êt, vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, hç trî vÒ kü thuËt, thÞ tr−êng….) C¸c chÝnh s¸ch, hç trî Thuéc Nhµ n−íc Thuéc ®Þa ph−¬ng 119 b. Xin «ng bµ cho biÕt lîi Ých cña c¸c chÝnh s¸ch vµ hç trî ®ã ®èi víi gia ®×nh «ng/bµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: ( ) RÊt tèt ( ) Tèt ( ) Trung b×nh ( ) Ch−a tèt 4.5. Gia ®×nh cã vay vèn ng©n hµng kh«ng? - Cã - Kh«ng 4.6. NÕu cã - Sè tiÒn vay: (®) - L<i suÊt: (%) - Thêi h¹n tr¶: - H×nh thøc tr¶: 4.7. NÕu kh«ng - Kh«ng cã nhu cÇu - Cã nhu cÇu nh−ng ng©n hµng kh«ng gi¶i quyÕt 4.8. a. Xin «ng/bµ cho biÕt c¸c lo¹i dÞch vô khuyÕn n«ng ®−îc cung cÊp bëi c¸c tæ chøc cña ChÝnh phñ vµ Phi chÝnh phñ vµ quan ®iÓm cña «ng bµ vÒ sù cÇn thiÕt còng nh− chÊt l−îng cña c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng nµy. Xin ®iÒn vµo b¶ng sau Sù cÇn thiÕt ChÊt l−îng C¸c dÞch vô RÊt cÇn thiÕt CÇn thiÕt Kh«ng cã ý kiÕn Kh«ng cÇn thiÕt RÊt tèt Tèt Kh«ng cã ý kiÕn Ch−a tèt 1. Gièng c©y trång 2. 3. 4. b. Gia ®×nh «ng/bµ cã gÆp khã kh¨n g× khi tiÕp nhËn c¸c dÞch vô nµy kh«ng? ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... 120 PHÇN 5: VÊN §Ò M¤I TR¦êNG 5.1. Theo «ng/ bµ viÖc sö dông c©y trång hiÖn t¹i cã phï hîp víi ®Êt kh«ng? - Phï hîp = 1 - Ýt phï hîp = 2 - Kh«ng phï hîp = 3 Gi¶i thÝch:......................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... 5.2. ViÖc bãn ph©n nh− hiÖn nay cã ¶nh h−ëng tíi ®Êt kh«ng? - Kh«ng ¶nh h−ëng = 1 - ¶nh h−ëng Ýt = 2 - ¶nh h−ëng nhiÒu = 3 Gi¶i thÝch:......................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... 5.3. NÕu ¶nh h−ëng th× theo chiÒu h−íng nµo? Tèt lªn = 1 XÊu ®i = 2 Gi¶i thÝch:........................................................................................................................ ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................ 5.4. ViÖc sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt nh− hiÖn nay cã ¶nh h−ëng tíi ®Êt kh«ng? - Kh«ng ¶nh h−ëng = 1 - ¶nh h−ëng Ýt = 2 - ¶nh h−ëng nhiÒu = 3 Gi¶i thÝch:......................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................ 5.5. NÕu cã ¶nh h−ëng th× ¶nh h−ëng theo chiÒu h−íng nµo? Tèt lªn = 1 XÊu ®i = 2 Gi¶i thÝch:....................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................ 5.6. Hé «ng/ bµ cã ý ®Þnh chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång kh«ng? - Kh«ng V× sao? ……………………………………………………..………………… 121 ……………………………………………………………………….. - Cã ChuyÓn sang c©y trång nµo? …………………………………………………………………….. V× sao? ………………………………………………………………………… 5.7. ¤ng/bµ cã sö dông s¶n phÈm n«ng nghiÖp mµ «ng/bµ s¶n xuÊt ra kh«ng? - Cã = 1 - Kh«ng = 2 - Sö dông nh÷ng lo¹i s¶n phÈm g× ? ………………………………………………………………………….……………. - Kh«ng sö dông nh÷ng s¶n phÈm g× ? ………………………………………………………………………….……..……… - V× sao kh«ng sö dông ? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… …..…………………………………………………………………..………………… Ngµy ........ th¸ng ........ n¨m 2009 Ng−êi ®iÒu tra (Ký, ghi râ hä tªn) TrÇn Quang Phóc ._.