Đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách bồi trường. hỗ trợ, tái định cư tại một số dự án thuộc Quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội

m đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và ch−a từng đ−ợc ai công bố trong bất kỳ luận văn nào khác. Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đ4 đ−ợc chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Đoàn Ngọc Ph−ơng Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… ii LờI CảM ƠN Trong quá trình điều tra, nghiên cứu để hoàn thành luận văn, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đ4 nhận đ−ợc sự h−ớng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình, chu đáo của cơ quan, đồng nghiệp và nhân dân địa ph−ơng. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn trân trọng nhất tới giáo viên h−ớng dẫn khoa học PGS.TS. Chu Văn Thỉnh đ4 tận tình h−ớng dẫn giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự góp ý chân thành của các thầy, cô giáo Khoa Tài nguyên và Môi tr−ờng - Tr−ờng Đại học Nông nghiệp Hà Nội, tập thể Phòng Tài Nguyên và Môi tr−ờng, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c−, Trung tâm phát triển quỹ đất và Quản lý duy tu hạ tầng đô thị quận Hoàng Mai và cán bộ, nhân dân các ph−ờng Giáp Bát, Tân Mai, Hoàng Văn Thụ, Hoàng Liệt và Yên Sở đ4 nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, những ng−ời thân, cán bộ đồng nghiệp và bạn bè đ4 tạo điều kiện về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Đoàn Ngọc Ph−ơng Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… iii MụC LụC Nội dung Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt vi Danh mục các bảng vii Danh mục các hình ảnh viii 1. Mở đầu 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài 1 1.2. Mục đích nghiên cứu của đề tài 2 1.3. Yêu cầu của đề tài 2 2. Tổng quan tài liệu nghiên cứu 3 2.1. Khái quát về bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− 3 2.1.1. Bồi th−ờng 3 2.1.2. Hỗ trợ 3 2.1.3. Tái định c− 3 2.2. Các yếu tố ảnh h−ởng đến công tác bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng 4 2.2.1. Một số yếu tố cơ bản trong quản lý nhà n−ớc về đất đai 4 2.2.2. Yếu tố giá đất và định giá đất 7 2.2.3. Thị tr−ờng bất động sản 8 2.3. Tổng quan chính sách bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng của một số n−ớc trong khu vực và một số tổ chức ngân hàng 9 2.3.1. Inđônêxia 9 2.3.2. Trung Quốc 11 2.3.3. Thái Lan 13 2.3.4. Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển châu á (ADB) 14 Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… iv 2.4. Nghiên cứu chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− ở Việt Nam. 15 2.4.1. Tr−ớc khi có Luật Đất đai năm 1993 15 2.4.2. Thời kỳ 1993 đến 2003 19 2.4.3. Từ khi có Luật Đất đai năm 2003 24 2.4.4. Nhận xét, đánh giá 30 2.5. Nghiên cứu trong n−ớc về bồi th−ờng giải phóng mặt bằng 31 2.5.1. Việc áp dụng, thực hiện chính sách bồi th−ờng giải phóng mặt bằng 31 2.5.2. Giá đất áp dụng trong bồi th−ờng giải phóng mặt bằng 33 2.5.3. Về tình hình đời sống việc làm của các hộ dân có đất bị thu hồi 34 3. Đối t−ợng, phạm vi, nội dung và ph−ơng pháp nghiên cứu 36 3.1. Đối t−ợng, phạm vi nghiên cứu 36 3.1.1. Đối t−ợng nghiên cứu 36 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu 36 3.2. Nội dung nghiên cứu 36 3.3. Ph−ơng pháp nghiên cứu 37 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận 38 4.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - x4 hội quận Hoàng Mai 38 4.1.1. Điều kiện tự nhiên 38 4.1.2. Các nguồn tài nguyên 40 4.1.3. Điều kiện kinh tế - x4 hội 41 4.2. Thực trạng quản lý đất đai 42 4.3. Tình hình thực hiện bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng khi Nhà n−ớc thu hồi đất trên địa bàn quận Hoàng Mai 47 4.3.1. Các văn bản pháp luật do cơ quan Nhà n−ớc ở Trung −ơng ban hành 47 4.3.2. Các văn bản quy phạm pháp luật do của ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành 48 Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… v 4.3.3. Tổ chức thực hiện bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng 49 4.3.4. Công tác bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng khi Nhà n−ớc thu hồi đất tại 3 dự án trên địa bàn quận Hoàng Mai 54 4.4. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng khi Nhà n−ớc thu hồi đất tại 3 dự án thuộc quận Hoàng Mai 58 4.4.1. Đối t−ợng và điều kiện đ−ợc bồi th−ờng về đất 58 4.4.2. Giá đất tính bồi th−ờng, hỗ trợ 68 4.4.3. Giá bồi th−ờng về tài sản 75 4.4.4. Chính sách hỗ trợ và tái định c− 80 4.4.5. Đánh giá chung 85 4.5. Một số giải pháp đẩy nhanh tiến độ bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng 87 5. Kết luận và kiến nghị 89 5.1. Kết luận 89 5.2. Kiến nghị 91 Tài liệu tham khảo Phụ lục Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… vi DANH MụC CáC CHữ VIếT TắT STT Các chữ viết tắt Ký hiệu 1 Giải phóng mặt bằng GPMB 2 Tái định c− TĐC 3 ủy ban nhân dân UBND 4 Bất động sản BĐS 5 Bị ảnh h−ởng BAH 6 Ngân hàng Thế giới WB 7 Ngân hàng phát triển Châu á ADB Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… vii DANH MụC CáC BảNG STT Tên bảng Trang 1 Bảng 4.1. Diện tích cơ cấu sử dụng đất đai năm 2008 quận Hoàng Mai 46 2 Bảng 4.2. Xác định đối t−ợng đ−ợc bồi th−ờng và không đ−ợc bồi th−ờng 67 3 Bảng 4.3. ý kiến của ng−ời bị thu hồi đất về đối t−ợng đ−ợc bồi th−ờng và không đ−ợc bồi th−ờng 68 4 Bảng 4.4. Tổng hợp đơn giá bồi th−ờng về đất tại 3 dự án 72 5 Bảng 4.5. So sánh mức độ chênh lệch giữa giá bồi th−ờng của 3 dự án và giá thị tr−ờng tại thời điểm thu hồi đất 73 6 Bảng 4.6. ý kiến của ng−ời bị thu hồi đất về giá đất tính bồi th−ờng tại 3 dự án 74 7 Bảng 4.7. Tổng hợp đơn giá bồi th−ờng tài sản tại 3 dự án 78 8 Bảng 4.8. ý kiến của ng−ời bị thu hồi đất trong việc bồi th−ờng về tài sản gắn liền với đất 79 Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… viii DANH mục các hình ảnh STT Tên biểu đồ Trang 1 ảnh 4.1. Khu vực Dự án đ−ờng vành đai 2,5 (Khu Đền Lừ II) 55 2 ảnh 4.2. Khu vực Dự án Khu đô thị Tây nam hồ linh đàm 56 3 ảnh 4.3. Khu vực Dự án Nhà máy xử lý n−ớc thải Yên Sở 57 Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 1 1. Mở đầu 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là t− liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn vốn to lớn của đất n−ớc, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi tr−ờng sống, là địa bàn phân bố các khu dân c−, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá, x4 hội, an ninh và quốc phòng; có ý nghĩa kinh tế, chính trị, x4 hội sâu sắc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Luật Đất đai năm 2003 quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà n−ớc là đại diện chủ sở hữu và Nhà n−ớc thực hiện quyền định đoạt đối với đất đai, trong đó quy định cụ thể các tr−ờng hợp Nhà n−ớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế. Thu hồi đất, bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp tác động tới mọi mặt đời sống kinh tế, x4 hội của nhiều ng−ời, của cả cộng đồng dân c−. Sau khi Luật Đất đai năm 2003 có hiệu lực thi hành, Chính phủ đ4 ban hành Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3 tháng 12 năm 2004 về bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− khi Nhà n−ớc thu hồi đất và Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 5 năm 2007 quy định sửa đổi, bổ sung một số nội dung về bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− nhằm đảm bảo tốt hơn quyền lợi của ng−ời bị thu hồi đất. Việc thu hồi đất để đáp ứng nhu cầu phát triển kết cấu hạ tầng, phát triển đô thị, công nghiệp, dịch vụ là xu thế tất yếu trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất n−ớc. Kết quả thu hồi đất để giao, cho thuê đ4 góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, ổn định chính trị - x4 hội trong thời gian qua. Tuy nhiên, vấn đề bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng kéo dài vẫn đang là vấn đề nổi cộm tại nhiều địa ph−ơng, ảnh h−ởng đến hiệu quả sử dụng đất, đến ng−ời có đất bị thu hồi và tác động xấu đến môi tr−ờng đầu t− của n−ớc ta. Nguyên nhân gây nên tình trạng này ngoài vấn đề về giá đất tính bồi th−ờng ch−a hợp lý, còn nguyên nhân quan trọng là do chính sách, thủ tục về thu hồi Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 2 đất, bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− còn nhiều v−ớng mắc, bất cập, gây ách tắc trong công tác giải phóng mặt bằng. Quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội là quận mới thành lập và là địa bàn trong thời gian qua có nhiều dự án đầu t− phát triển kết cấu hạ tầng, khu đô thị, th−ơng mại, dịch vụ ... Trong đó có nhiều dự án việc thu hồi đất, bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng kéo dài trên 3 năm. Những v−ớng mắc, bất cập nào về mặt chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− cần phải tiếp tục kiến nghị tháo gỡ là các câu hỏi cần phải đ−ợc giải đáp qua thực tiễn để đề xuất giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, góp phần hoàn thiện chính sách đất đai trong thời gian tới. Vì vậy, việc thực hiện đề tài: “Đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− tại một số dự án thuộc quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội” là cần thiết trong thời điểm hiện nay. 1.2. Mục đích nghiên cứu của đề tài - Tìm hiểu thực trạng thực hiện chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− khi Nhà n−ớc thu hồi đất tại một số dự án thuộc quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. - Đánh giá về những mặt đ−ợc và hạn chế; đề xuất một số giải pháp đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng và góp phần hoàn thiện chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− phù hợp với thực tiễn. 1.3. Yêu cầu của đề tài - Nắm vững những văn bản quy định về bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− và các văn bản pháp luật khác có liên quan. - Điều tra, đánh giá việc thực hiện bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− của một số dự án sử dụng đất vào mục đích phục vụ lợi ích công cộng và phát triển kinh tế. - Số liệu điều tra khảo sát phải khách quan, đảm bảo độ tin cậy. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 3 2. tổng quan tài liệu nghiên cứu 2.1. Khái quát về bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− 2.1.1. Bồi th−ờng Bồi th−ờng là đền bù những tổn hại đ4 gây ra. Đền bù là trả lại t−ơng xứng với giá trị hoặc công lao [40]. Nh− vậy, bồi th−ờng là trả lại t−ơng xứng với giá trị hoặc công lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì hành vi của chủ thể khác. Bồi th−ờng khi Nhà n−ớc thu hồi đất là việc Nhà n−ớc trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho ng−ời bị thu hồi đất [28]. 2.1.2. Hỗ trợ Hỗ trợ là giúp đỡ nhau, giúp thêm vào [40]. Hỗ trợ khi Nhà n−ớc thu hồi đất là việc Nhà n−ớc giúp đỡ ng−ời bị thu hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến địa điểm mới [31]. 2.1.3. Tái định c− TĐC là việc di chuyển đến một nơi khác với nơi ở tr−ớc đây để sinh sống và làm ăn. TĐC bắt buộc đó là sự di chuyển không thể tránh khỏi khi Nhà n−ớc thu hồi hoặc tr−ng thu đất đai để thực hiện các dự án phát triển. TĐC đ−ợc hiểu là một quá trình từ bồi th−ờng thiệt hại về đất, tài sản; di chuyển đến nơi ở mới và các hoạt động hỗ trợ để xây dựng lại cuộc sống, thu nhập, cơ sở vật chất, tinh thần tại đó. Nh− vậy, TĐC là hoạt động nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế - x4 hội đối với một bộ phận dân c− đ4 gánh chịu vì sự phát triển chung. Hiện nay ở n−ớc ta, khi Nhà n−ớc thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở thì ng−ời sử dụng đất đ−ợc bố trí TĐC bằng một trong các hình thức sau: Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 4 - Bồi th−ờng bằng nhà ở. - Bồi th−ờng bằng giao đất ở mới. - Bồi th−ờng bằng tiền để ng−ời dân tự lo chỗ ở [28]. TĐC là một bộ phận không thể tách rời và giữ vị trí rất quan trọng trong chính sách GPMB. Các dự án TĐC cũng đ−ợc coi là các dự án phát triển và phải đ−ợc thực hiện nh− các dự án phát triển khác [32]. 2.2. CáC YếU Tố ảNH HƯởNG ĐếN CÔNG TáC BồI THƯờNG giải phóng mặt bằng 2.2.1. Một số yếu tố cơ bản trong quản lý nhà n−ớc về đất đai 2.2.1.1. Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tổ chức thực hiện các văn bản đó Đất đai là đối t−ợng quản lý phức tạp, luôn biến động theo sự phát triển của nền kinh tế - x4 hội. Để thực hiện tốt chức năng quản lý Nhà n−ớc về đất đai đòi hỏi các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực này phải mang tính ổn định cao và phù hợp với tình hình thực tế. ở n−ớc ta, sau khi ban hành Luật Đất đai 1993 đến nay, Chính phủ đ4 ba lần trình Quốc hội Luật sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Đất đai (1998, 2001 và 2003) nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - x4 hội đất n−ớc. Theo đó, chính sách bồi th−ờng, GPMB cũng luôn đ−ợc Chính phủ không ngừng hoàn thiện, sửa đổi cho phù hợp với yêu cầu thực tế triển khai. Với những đổi mới về pháp luật Đất đai, thời gian qua công tác GPMB đ4 đạt đ−ợc những kết quả đáng khích lệ, đ4 cơ bản đáp ứng đ−ợc nhu cầu về mặt bằng cho việc phát triển các dự án đầu t−. Tuy nhiên, do tính ch−a ổn định, ch−a thống nhất của pháp luật đất đai qua các thời kỳ mà công tác bồi th−ờng, GPMB đ4 gặp khá nhiều khó khăn và cản trở. Thực tiễn triển khai cho thấy Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 5 việc ban hành các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất đai có ảnh h−ởng rất lớn đến công tác bồi th−ờng, GPMB. Bên cạnh ban hành các văn bản quy phạm về quản lý, sử dụng đất đai, việc tổ chức thực hiện các văn bản đó cũng có vai trò rất quan trọng. Kết quả kiểm tra thi hành Luật Đất đai năm 2005 của Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng cho thấy: nhận thức của ng−ời dân và kể cả một bộ phận không nhỏ cán bộ quản lý đất đai ở địa ph−ơng về chính sách pháp luật nhìn chung còn hạn chế; trong khi đó việc tuyên truyền, phổ biến của các cơ quan có trách nhiệm ch−a tốt. Nhận thức pháp luật ch−a đến nơi đến chốn, thậm chí lệch lạc của một số cán bộ quản lý đất đai cùng với việc áp dụng pháp luật còn thiếu dân chủ, không công khai, công bằng ở các địa ph−ơng chính là nguyên nhân làm giảm hiệu lực thi hành pháp luật, gây mất lòng tin trong nhân dân cũng nh− các nhà đầu t− và ảnh h−ởng trực tiếp tiến độ GPMB [3]. 2.2.1.2. Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất Đất đai nằm trong nhóm tài nguyên hạn chế của Việt Nam nh−ng lại là điều kiện không thể thiếu đ−ợc trong mọi quá trình phát triển. Vì vậy, việc sử dụng thật tốt nguồn tài nguyên đất không chỉ sẽ quyết định t−ơng lai của nền kinh tế đất n−ớc mà còn là sự đảm bảo cho mục tiêu ổn định chính trị và phát triển x4 hội. Quy hoạch sử dụng đất đ−ợc xem là một giải pháp tổng thể định h−ớng cho quá trình phát triển và quyết định t−ơng lai của nền kinh tế. Thông qua quy hoạch sử dụng đất, Nhà n−ớc can thiệp vào các quan hệ đất đai, khắc phục những nh−ợc điểm do lịch sử để lại hay giải quyết những vấn đề mà quá trình phát triển đang đặt ra [31]. Thông qua việc lập, xét duyệt và điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất để tổ chức việc bồi th−ờng, GPMB thực sự trở thành sự nghiệp của cộng đồng mà Nhà n−ớc đóng vai trò tổ chức. Bất kỳ một ph−ơng án bồi th−ờng, GPMB nào Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 6 đều dựa trên một quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất nhằm đạt đ−ợc các yêu cầu nh− là ph−ơng án có hiệu quả kinh tế - x4 hội cao nhất. Quy hoạch sử dụng đất không chỉ là công cụ “tạo cung” cho thị tr−ờng mà còn là ph−ơng tiện quan trọng nhất thực hiện các mục tiêu chính trị - x4 hội hóa về công bằng, dân chủ, văn minh trong bồi th−ờng, GPMB và cũng là công việc mà hoạt động quản lý nhà n−ớc có ảnh h−ởng nhiều nhất, hiệu quả nhất, đúng chức năng nhất [31]. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có tác động tới chính sách bồi th−ờng đất đai trên hai khía cạnh: - Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những căn cứ quan trọng nhất để thực hiện việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, mà theo quy định của Luật Đất đai năm 2003, việc giao đất, cho thuê đất chỉ đ−ợc thực hiện khi có quyết định thu hồi đất đó của ng−ời đang sử dụng; - Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất là một trong những nhân tố ảnh h−ởng tới giá chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất; từ đó tác động tới giá đất tính bồi th−ờng. 2.2.1.3. Công tác đăng ký đất đai và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất Theo quy định của các n−ớc, đất đai là một trong các tài sản phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng. ở n−ớc ta, theo quy định của Luật Đất đai, ng−ời sử dụng đất phải đăng ký quyền sử dụng đất với cơ quan Nhà n−ớc có thẩm quyền và đ−ợc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là chứng th− pháp lý khẳng định quyền sử dụng đất của các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đối với những mảnh đất (lô đất) cụ thể, làm căn cứ cho việc thực hiện các quyền của ng−ời sử dụng đất và giải quyết các tranh chấp liên quan tới quyền sử dụng đất. Trong công tác bồi th−ờng, GPMB, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là căn cứ để xác định đối t−ợng Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 7 đ−ợc bồi th−ờng, loại đất, diện tích đất tính bồi th−ờng. Hiện nay, công tác đăng ký đất đai ở n−ớc ta vẫn còn yếu kém, đặc biệt là đăng ký biến động về sử dụng đất; việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vẫn ch−a hoàn tất. Chính vì vậy mà công tác bồi th−ờng, GPMB đ4 gặp rất nhiều khó khăn. Làm tốt công tác đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì công tác bồi th−ờng, GPMB sẽ thuận lợi, tiến độ GPMB nhanh hơn. 2.2.2. Yếu tố giá đất và định giá đất Một trong những vấn đề đang gây ách tắc cho công tác bồi th−ờng, GPMB hiện nay đó là giá bồi th−ờng cho ng−ời có đất bị thu hồi. Giá đất là số tiền tính trên một đơn vị diện tích đất do Nhà n−ớc quy định hoặc đ−ợc hình thành trong giao dịch về quyền sử dụng đất [30]. Theo quy định của pháp luật đất đai hiện hành thì giá đất đ−ợc hình thành trong các tr−ờng hợp sau đây: - Do UBND các tỉnh, thành phố Trung −ơng (gọi chung là UBND cấp tỉnh) quy định (căn cứ vào nguyên tắc, ph−ơng pháp xác định giá đất và khung giá đất do Chính phủ quy định) và đ−ợc công bố công khai vào ngày 01 tháng 01 hàng năm. - Do đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất. - Do ng−ời sử dụng đất thỏa thuận về giá đất với những ng−ời có liên quan khi thực hiện các quyền chuyển nh−ợng, cho thuê, cho thuê lại quyền sử dụng đất; góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Để xác định đ−ợc giá đất chính xác và đúng đắn chúng ta cần phải có những hiểu biết về định giá đất. Định giá đất đó là những ph−ơng pháp kinh tế nhằm tính toán l−ợng giá trị của đất bằng hình thái tiền tệ tại một thời điểm khi chúng tham gia trong một thị tr−ờng nhất định. Hay nói cách khác, định giá đất đ−ợc hiểu là sự −ớc tính về giá trị quyền sử dụng đất bằng hình thái tiền tệ cho một mục đích cụ thể đ4 đ−ợc xác định tại một thời điểm xác định. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 8 Khi định giá đất ng−ời định giá phải căn cứ vào mục đích sử dụng của từng loại đất tại thời điểm định giá để áp dụng ph−ơng pháp định giá đất cho phù hợp với thực tế. Hiện nay, việc định giá đất chủ yếu sử dụng một số ph−ơng pháp truyền thống nh− các n−ớc trên thế giới thực hiện, đó là ph−ơng pháp so sánh trực tiếp và ph−ơng pháp thu nhập. Theo TS. Phạm Đức Phong [35], giá đất tính bồi th−ờng thiệt hại về đất là th−ớc đo phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa Nhà n−ớc, ng−ời bị thu hồi đất và nhà đầu t−. Theo quy định của Luật Đất đai năm 2003, nguyên tắc định giá đất là phải sát với giá thị tr−ờng trong điều kiện bình th−ờng. Tuy nhiên, tình hình phổ biến hiện nay là giá đất do các địa ph−ơng quy định và công bố đều không theo đúng nguyên tắc đó, dẫn tới nhiều tr−ờng hợp ách tắc về bồi th−ờng đất đai và phát sinh khiếu kiện. Kết quả kiểm tra thi hành Luật Đất đai năm 2005 của Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng cho thấy trong 17.480 đơn tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai thì có tới 12.348 tr−ờng hợp là khiếu nại về bồi th−ờng, GPMB (chiếm 70,64%). Trong các tr−ờng hợp khiếu nại về bồi th−ờng, GPMB thì có tới 70% là khiếu nại về giá đất nông nghiệp bồi th−ờng quá thấp so với giá đất chuyển nh−ợng thực tế trên thị tr−ờng hoặc giá đất ở đ−ợc giao tại nơi TĐC lại quá cao so với giá đất ở đ4 đ−ợc bồi th−ờng tại nơi bị thu hồi [2]. Nh− vậy, nếu công tác định giá đất để bồi th−ờng, GPMB không đ−ợc làm tốt sẽ làm cho công tác GPMB ách tắc, dẫn tới không có mặt bằng đầu t−, làm chậm tiến độ triển khai dự án hoặc làm lỡ cơ hội đầu t−. 2.2.3. Thị tr−ờng bất động sản Thị tr−ờng bất động sản tác động vào công tác bồi th−ờng, GPMB trên một số nội dung chủ yếu sau: - Thị tr−ờng bất động sản là nơi giải quyết quan hệ về cung - cầu bất động sản trong một thời gian và không gian nhất định. Việc hình thành và Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 9 phát triển thị tr−ờng bất động sản góp phần giảm thiểu việc thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu t− (do ng−ời đầu t− có thể đáp ứng nhu cầu về đất đai thông qua các giao dịch trên thị tr−ờng); đồng thời, ng−ời bị thu hồi đất có thể tự mua hoặc thuê đất đai, nhà cửa mà không nhất thiết phải thông qua Nhà n−ớc thực hiện chính sách TĐC và bồi th−ờng. - Giá cả của bất động sản đ−ợc hình thành trên thị tr−ờng và nó sẽ tác động tới giá đất tính bồi th−ờng [4]. 2.3. tổng quan chính sách bồi th−ờng giải phóng mặt bằng của một số n−ớc trong khu vực và một số tổ chức ngân hàng. Với bất cứ quốc gia nào trên thế giới, đất đai là nguồn lực quan trọng, cơ bản của mọi hoạt động đời sống kinh tế - x4 hội. Khi Nhà n−ớc thu hồi đất phục vụ cho các mục đích của quốc gia đ4 làm thay đổi toàn bộ đời sống kinh tế của hàng triệu ng−ời dân, ng−ời bị ảnh h−ởng có xu h−ớng ngày càng tăng về số l−ợng. Đặc biệt, ở những n−ớc đang phát triển, ng−ời dân chủ yếu sống bằng nông nghiệp thì đó là vấn đề sống còn của họ. D−ới đây là một số kinh nghiệm trong công tác bồi th−ờng, GPMB của một số n−ớc trong khu vực và một số tổ chức ngân hàng. 2.3.1. Inđônêxia Đối với Inđônêxia di dân TĐC, bồi th−ờng thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất vì mục đích phát triển của x4 hội từ tr−ớc đến nay vẫn bị coi là sự ‘hi sinh” mà một số ng−ời phải chấp nhận vì lợi ích của cộng đồng. Các ch−ơng trình bồi th−ờng TĐC chỉ giới hạn trong phạm vi bồi th−ờng theo Luật cho đất bị dự án chiếm dụng, hoặc cho một số ít tr−ờng hợp thu hồi đất để xây dựng khu TĐC. Tuy nhiên, quan điểm nhìn nhận về công tác bồi th−ờng TĐC đang từng b−ớc thay đổi, nhận thức về hậu quả xấu có thể xảy ra đối với các vấn đề kinh tế, x4 hội, môi tr−ờng trong quá trình thu hồi đất và di dân, mặt khác, từ thực Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 10 tế khách quan và sự chuyển biến về nhận thức, ng−ời bị ảnh h−ởng quan tâm ngày càng lớn về quyền lợi và phúc lợi cho họ, vì vậy TĐC ngày nay đ−ợc xem là ch−ơng trình phát triển của quốc gia. Kinh nghiệm thực tiễn đ4 giúp cho các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia lập kế hoạch và các nhà thực thi đi đến thống nhất rằng chi phí phải trả cho những tổn thất do sự thiếu quan tâm và đầu t− trong quá trình thực hiện chính sách TĐC có thể lớn hơn rất nhiều chi phí TĐC đúng đắn. Hơn nữa, những ng−ời bị bần cùng hoá, đến một thời điểm nhất định sẽ là nguyên nhân làm kiệt quệ nền kinh tế quốc dân. Do vậy, tránh hay giảm thiểu những ảnh h−ởng xấu trong việc di dân TĐC, cộng với việc khôi phục thoả đáng cho những ng−ời bị ảnh h−ởng, ngoài việc đạt đ−ợc lợi ích về mặt kinh tế, còn đảm bảo tính công bằng đối với họ, điều này giúp cho các chủ thể an tâm trong quá trình triển khai thực hiện dự án. TĐC đ−ợc thực hiện theo ba yếu tố quan trọng: - Đền bù tài sản bị thiệt hại, nghề nghiệp và thu nhập bị mất. - Hỗ trợ di chuyển trong đó có trợ cấp, bố trí nơi ở mới với các dịch vụ và ph−ơng tiện phù hợp. - Trợ cấp khôi phục để ít nhất ng−ời bị ảnh h−ởng có đ−ợc mức sống đạt hoặc gần đạt so với mức sống tr−ớc khi có dự án. Đối với các dự án có di dân TĐC, việc lập kế hoạch, thiết kế nội dung di dân là yếu tố không thể thiếu ngay từ chu kỳ đầu tiên của việc lập dự án đầu t− và những nguyên tắc chính phải đ−ợc đề cập đến gồm: - Nghiên cứu kỹ ph−ơng án khả thi của các dự án để giảm thiểu việc di dân bắt buộc, nếu không thể tránh đ−ợc khi triển khai dự án. - Ng−ời bị ảnh h−ởng phải đ−ợc bồi th−ờng và hỗ trợ để triển vọng kinh tế, x4 hội của họ nói chung ít nhất cũng thuận lợi nh− trong tr−ờng hợp không có dự án: đất đai, nhà cửa, cơ sở hạ tầng thích hợp và các loại bồi th−ờng khác t−ơng xứng nh− tr−ớc khi có dự án phải đ−ợc cấp cho Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 11 ng−ời bị ảnh h−ởng. Chú trọng đến ng−ời dân bản địa (các dự án n−ớc ngoài), dân tộc thiểu số, nông dân vì họ là những ng−ời có quyền lợi hoặc quyền hoa lợi theo phong tục đối với đất và các tài sản khác bị dự án chiếm dụng. - Các dự án về TĐC phải đạt hiệu quả ở mức càng cao càng tốt, các kế hoạch TĐC phải đ−ợc soạn thảo và xác lập t−ơng ứng với thời gian và ngân sách phù hợp, ng−ời di chuyển đ−ợc h−ởng các cơ hội về nơi ở, nguồn lực ổn định cuộc sống càng nhanh càng tốt. - Ng−ời bị ảnh h−ởng đ−ợc thông báo đầy đủ, đ−ợc tham khảo ý kiến chi tiết về các ph−ơng án bồi th−ờng TĐC, ng−ời bị ảnh h−ởng đ−ợc hỗ trợ ở mức cao nhất về hoà nhập cộng đồng dân c− địa ph−ơng bằng cách mở rộng lợi ích của dự án đến cả các cộng đồng dân c− địa ph−ơng. - Các chủ đầu t− đặc biệt chú ý đến tầng lớp những ng−ời nghèo nhất, trong đó có những ng−ời không hoặc ch−a có quyền hợp pháp về đất đai, tài sản, những hộ gia đình do phụ nữ làm chủ. Đồng thời, có kế hoạch xác định quyền hợp pháp của họ, hạn chế những tr−ờng hợp coi lý do ngăn trở bồi th−ờng TĐC là việc thiếu quyền sở hữu, quyền sử dụng đất hợp pháp. - Để không ngừng cải tiến sự hỗ trợ của ngân hàng với các dự án trong lĩnh vực nhạy cảm này, Chính phủ Inđônêxia đ4 thông qua và thực hiện một số chính sách bồi th−ờng TĐC bắt buộc. Chính sách này nêu rõ các mục tiêu và ph−ơng pháp, định ra các tiêu chuẩn trong hoạt động của các tổ chức ngân hàng khi tham gia đầu t− vào các công trình TĐC [33]. 2.3.2. Trung Quốc Về pháp luật đất đai, Trung Quốc có nhiều nét t−ơng đồng với pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên nhìn tổng thể, việc chấp hành pháp luật của ng−ời Trung Quốc rất cao, việc sử dụng đất tại Trung Quốc thực sự tiết kiệm. Do đất đai thuộc sở hữu Nhà n−ớc nên không có chính sách bồi th−ờng Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 12 thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất, kể cả đất nông nghiệp, tuy nhiên tuỳ tr−ờng hợp cụ thể, Nhà n−ớc sẽ cấp đất mới cho các chủ sử dụng bị thu hồi đất. Nhà n−ớc chỉ bồi th−ờng cho các công trình gắn liền với đất khi thu hồi đất của các chủ sử dụng. Về ph−ơng thức bồi th−ờng thiệt hại, Nhà n−ớc thông báo cho ng−ời sử dụng đất biết tr−ớc việc họ sẽ bị thu hồi đất trong thời hạn một năm. Ng−ời dân có quyền lựa chọn các hình thức bồi th−ờng thiệt hại bằng tiền hoặc bằng nhà tại khu ở mới. Tại Thủ đô Bắc Kinh và thành phố Th−ợng Hải, ng−ời dân th−ờng lựa chọn bồi th−ờng thiệt hại bằng tiền và tự tìm chỗ ở mới phù hợp với nơi làm việc của mình. Về giá bồi th−ờng thiệt hại, tiêu chuẩn là giá thị tr−ờng. Mức giá này cũng đ−ợc Nhà n−ớc quy định cho từng khu vực và chất l−ợng nhà, đồng thời đ−ợc điều chỉnh rất linh hoạt cho phù hợp với thực tế, vừa đ−ợc coi là Nhà n−ớc tác động điều chỉnh tại chính thị tr−ờng đó. Đối với đất nông nghiệp, bồi th−ờng thiệt hại theo tính chất của đất và loại đất (tốt, xấu). Về TĐC, các khu TĐC và các khu nhà ở đ−ợc xây dựng đồng bộ và kịp thời, th−ờng xuyên đáp ứng nhu cầu nhiều loại căn hộ với các nhu cầu sử dụng khác nhau. Các chủ sử dụng phải di chuyển đều đ−ợc chính quyền chú ý điều kiện về việc làm, đối với các đối t−ợng chính sách x4 hội đ−ợc Nhà n−ớc có chính sách riêng. Khi di dời thực hiện nguyên tắc chỗ ở mới tốt hơn chỗ ở cũ. Khu TĐC đ−ợc quy hoạch tổng thể (nhà ở, tr−ờng học, chợ), cân đối đ−ợc giao thông động và tĩnh. Trong quá trình bồi th−ờng, GPMB phải lập các biện pháp xử lý đối với việc sắp xếp bồi th−ờng khi không đạt đ−ợc sự thống nhất, lúc này sẽ xử lý theo ph−ơng thức tr−ớc tiên là dựa vào trọng tài, sau đó theo khiếu tố. Tại thành phố Th−ợng Hải, tiêu chuẩn sắp xếp bồi th−ờng di dời nhà hiện nay đ−ợc thực hiện theo 3 loại: Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 13 - Loại 1: Lấy theo giá thị tr−ờng của nhà đất đối với nhà bị tháo dời cộng thêm với “Giá tăng thêm nhân với diện tích xây dựng của ngôi nhà bị tháo dỡ ". - Loại 2: Đổi nhà theo tiêu chuẩn giá trị, bố trí nhà lấy theo giá thị tr−ờng, giá t−ơng đ−ơng với giá nhà bị tháo dỡ, di dời. - Loại 3: Bố trí nhà theo tiêu chuẩn diện tích, đây là tiêu chuẩn mà chính quyền quận, huyện nơi có nhà di dời lập ra đối với những ng−ời có khó khăn về nhà ở. Ng−ời bị di dời có thể chọn hình thức bố trí nhà ở cho phù hợp. Dựa vào khu vực bố trí nhà ở để tăng diện tích, dựa theo phân cấp từng vùng trong Thành phố. Càng ra ngoại vi hệ số tăng thêm càng cao, mức tăng thêm có thể là 70%, 80% hay 100% [32]. 2.3.3. Thái Lan Hiến pháp Thái Lan năm 1982 quy định việc tr−ng dụng đất cho các mục đích xây dựng cơ sở hạ tầng, quốc phòng, phát triển nguồn tài nguyên cho đất n−ớc, phát triển đô thị, cải tạo đất đai và các mục đích công cộng khác phải theo giá thị tr−ờng cho những ng−ời có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về tất cả các thiệt hại do việc tr−ng dụng gây ra và._. quy định việc bồi th−ờng phải khách quan cho ng−ời chủ mảnh đất và ng−ời có quyền thừa kế tài sản đó. Dựa trên các quy định này, các ngành có quy định chi tiết cho việc thực hiện tr−ng dụng đất của ngành mình. Năm 1987 Thái Lan ban hành Luật về tr−ng dụng BĐS áp dụng cho việc tr−ng dụng đất sử dụng vào các mục đích xây dựng tiện ích công cộng, quốc phòng, phát triển nguồn tài nguyên hoặc các lợi ích khác cho đất n−ớc, phát triển đô thị, nông nghiệp, công nghiệp, cải tạo đất đai vào các mục đích công cộng. Luật quy định những nguyên tắc về tr−ng dụng đất, nguyên tắc tính giá trị bồi th−ờng các loại tài sản bị thiệt hại. Căn cứ vào đó, từng ngành đ−a ra các quy định cụ thể về trình tự tiến hành bồi th−ờng TĐC, nguyên tắc cụ thể xác định giá trị bồi th−ờng, các b−ớc lập và phê duyệt dự án bồi th−ờng, thủ tục Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 14 thành lập các cơ quan, uỷ ban tính toán bồi th−ờng TĐC, trình tự đàm phán, nhận tiền bồi th−ờng, quyền khiếu nại, quyền khởi kiện đ−a ra toà án. Ví dụ: trong ngành điện năng thì cơ quan điện lực Thái Lan là nơi có nhiều dự án bồi th−ờng TĐC lớn nhất n−ớc, họ đ4 xây dựng chính sách riêng với mục tiêu: “Đảm bảo cho những ng−ời bị ảnh h−ởng một mức sống tốt hơn” thông qua việc cung cấp cơ sở hạ tầng có chất l−ợng và đạt mức tối đa nhu cầu, đảm bảo cho những ng−ời bị ảnh h−ởng có thu nhập cao hơn và đ−ợc tham gia nhiều hơn vào quá trình phát triển x4 hội, vì vậy thực tế đ4 tỏ ra hiệu quả khi cần thu hồi đất trong nhiều dự án [33]. 2.3.4. Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển châu á (ADB) Theo kinh nghiệm của các tổ chức ngân hàng quốc tế thì “... chìa khoá dẫn tới việc bồi th−ờng TĐC hợp lý là chấp nhận và thực hiện chính sách phát triển mà con ng−ời là trung tâm chứ không phải chính sách đền bù vật chất ...” [32]. Vì vậy, mục tiêu chính sách bồi th−ờng TĐC của Ngân hàng thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển châu á (ADB) là việc bồi th−ờng TĐC sẽ đ−ợc giảm thiểu càng nhiều càng tốt và đ−a ra những biện pháp khôi phục để giúp ng−ời bị ảnh h−ởng cải thiện hoặc ít ra vẫn giữ đ−ợc mức sống, khả năng thu nhập và mức độ sản xuất nh− tr−ớc khi có dự án. Các biện pháp phục hồi đ−ợc cung cấp là bồi th−ờng theo giá thay thế nhà cửa và các kết cấu khác, bồi th−ờng đất nông nghiệp là lấy đất có cùng hiệu suất và phải thật gần với đất đ4 bị thu hồi, bồi th−ờng đất thổ c− có cùng diện tích đ−ợc ng−ời bị ảnh h−ởng chấp nhận, giao đất TĐC với thời hạn ngắn nhất. Đối với đất đai và tài sản đ−ợc đền bù chính sách của WB và ADB là phải bồi th−ờng theo giá xây dựng mới đối với tất cả các công trình xây dựng và quy định thời hạn bồi th−ờng TĐC hoàn thành tr−ớc một tháng khi dự án triển khai thực hiện. Về quyền đ−ợc t− vấn và tham gia của các hộ bị thu hồi đất, WB và ADB quy định các thông tin về dự án cũng nh− chính sách bồi th−ờng TĐC của dự án phải thông Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 15 báo đầy đủ, công khai để tham khảo ý kiến, hợp tác và tìm mọi cách thỏa m4n nhu cầu chính đáng của họ trong suốt quá trình lập kế hoạch bồi th−ờng TĐC cho tới khi thực hiện công tác lập kế hoạch. Kế hoạch giải toả thu hồi đất đ−ợc thực hiện sau khi đ4 hội ý với ng−ời bị thu hồi đất. Việc lập kế hoạch cho công tác bồi th−ờng TĐC đ−ợc WB và ADB coi là điều bắt buộc trong quá trình thẩm định dự án. Mức độ chi tiết của kế hoạch phụ thuộc vào số l−ợng ng−ời bị ảnh h−ởng và mức độ tác động của dự án. Kế hoạch bồi th−ờng TĐC phải đ−ợc coi là một phần của ch−ơng trình phát triển cụ thể, cung cấp đầy đủ nguồn vốn và cơ hội cho các hộ bị ảnh h−ởng. Ngoài ra còn phải áp dụng các biện pháp sao cho ng−ời bị di chuyển hoà nhập đ−ợc với cộng đồng mới. Để thực hiện các biện pháp này, nguồn tài chính và vật chất cho việc di dân luôn đ−ợc chuẩn bị sẵn. 2.4. Nghiên cứu chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− ở Việt Nam 2.4.1. Tr−ớc khi có Luật Đất đai năm 1993 Quá trình hình thành các triều đại phong kiến, trong mỗi kiểu Nhà n−ớc, tuỳ theo tình hình kinh tế, chính trị, x4 hội và những đặc điểm truyền thống, huyết thống, tập tục… mà các hình thức sở hữu đất đai luôn đ−ợc giai cấp thống trị chú trọng. Ngay từ thời kỳ phát triển Nhà n−ớc Trung −ơng tập quyền đến thời Nguyễn, chính sách bồi th−ờng cho ng−ời bị thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất đ4 đ−ợc xác lập và chủ yếu tập trung vào bồi th−ờng cho ruộng đất canh tác, đất ở không đ−ợc quan tâm nhiều so với các loại đất khác. Hình thức bồi th−ờng chủ yếu bằng tiền, mức bồi th−ờng đ−ợc quy định chặt chẽ, t−ơng xứng với những thiệt hại của ng−ời bị thu hồi đất. Khi thực dân Pháp xâm l−ợc n−ớc ta, chúng thực hiện chính sách lập đồn điền, ban hành một số Hiệp −ớc, Nghị định (Hiệp −ớc Patenôtre 1884, Nghị định 07 tháng 7 năm 1888 của Toàn quyền Richaud, Nghị định của toàn Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 16 quyền Đông D−ơng ngày 13 tháng chạp năm 1913 …) bất bình đẳng để chiếm hữu đất đai và khai thác tài nguyên của đất n−ớc ta [37]. Sau cách mạng tháng 8/1945, Hiến pháp đầu tiên của n−ớc Việt Nam dân chủ cộng hoà (1946) chỉ rõ: "Nhiệm vụ của dân tộc ta trong giai đoạn này là nhằm bảo toàn l4nh thổ giành độc lập hoàn toàn và kiến thiết quốc gia trên nền tảng dân chủ ...". Với mục tiêu ng−ời cày có ruộng, ngày 04 tháng 12 năm 1953, Luật cải cách ruộng đất ra đời nhằm thủ tiêu quyền chiếm hữu ruộng đất của thực dân Pháp và tay sai bán n−ớc ở Việt Nam, xóa bỏ chế độ phong kiến về chiếm hữu ruộng đất, thực hiện chế độ sở hữu ruộng đất của nông dân, đồng thời tịch thu, tr−ng thu, tr−ng mua ruộng. Cuộc cải cách ruộng đất hoàn thành, nông dân có quyền sở hữu ruộng đất đ−ợc chia cấp. Ngay sau khi hoà bình đ−ợc lập lại ở miền Bắc (1954), Đảng và Nhà n−ớc đ4 khẳng định con đ−ờng tất yếu của cách mạng Việt Nam là xây dựng chủ nghĩa x4 hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam. Để đáp ứng nhiệm vụ xây dựng đất n−ớc trong giai đoạn cách mạng mới, ngày 14 tháng 4 năm 1959, Hội đồng Chính phủ (nay là Chính phủ) đ4 ban hành Nghị định 151/TTg quy định thể lệ tạm thời về tr−ng dụng ruộng đất. Đây có thể coi là văn bản pháp quy đầu tiên liên quan tới bồi th−ờng và TĐC bắt buộc ở Việt Nam. Tiếp sau đó, Liên Bộ ủy ban Kế hoạch Nhà n−ớc và Bộ Nội vụ ban hành Thông t− Liên bộ số 1424/TTLB ngày 06 tháng 7 năm 1959 h−ớng dẫn việc thi hành Nghị định 151/TTg với các nguyên tắc cơ bản nh− phải đảm bảo kịp thời và đủ diện tích cần thiết cho xây dựng, đồng thời chiếu cố đúng mức quyền lợi và đời sống của ng−ời có ruộng đất; những ng−ời có ruộng đất bị tr−ng dụng đ−ợc bồi th−ờng và trong tr−ờng hợp cần thiết đ−ợc giúp giải quyết công ăn việc làm; chỉ đ−ợc tr−ng dụng số ruộng đất thật cần thiết, không đ−ợc tr−ng dụng thừa, hết sức tiết kiệm ruộng đất cày cấy trồng trọt; hết sức tránh những nơi dân c− đông đúc, nghĩa trang liệt sĩ, nhà thờ, chùa, đền; những Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 17 ng−ời có ruộng đất tr−ng dụng cần đ−ợc báo tr−ớc một thời gian là hai tháng để kịp di chuyển. Khi tr−ng dụng ruộng đất, Nhà n−ớc xác định, cách bồi th−ờng tốt nhất là vận động nông dân điều chỉnh hoặc nh−ợng ruộng đất cho ng−ời bị tr−ng dụng để họ tiếp tục sản xuất. Tr−ờng hợp không làm đ−ợc nh− vậy, về đất sẽ đ−ợc bồi th−ờng bằng tiền từ 1 - 4 năm sản l−ợng th−ờng niên của ruộng đất bị tr−ng dụng. Mức bồi th−ờng căn cứ vào thực tế ở mỗi nơi, đời sống của nhân dân cao hay thấp, ruộng đất ít hay nhiều, tốt hay xấu mà định. Có thể nói, Nghị định số 151/TTg ra đời phần nào đáp ứng nhu cầu tr−ng dụng ruộng đất trong những năm 1960. Tuy nhiên, Nghị định này ch−a có quy định cụ thể về mức bồi th−ờng mà chủ yếu dựa vào sự thoả thuận giữa các bên. Ngày 11 tháng 01 năm 1970, Thủ t−ớng Chính phủ ban hành Thông t− 1792/TTg quy định một số điểm tạm thời về bồi th−ờng nhà cửa, đất đai, cây cối l−u niên, các hoa màu cho nhân dân ở những vùng xây dựng kinh tế, mở rộng thành phố. Nguyên tắc bồi th−ờng theo quy định của Thông t− 1972/TTg là phải bảo đảm thoả đáng quyền lợi kinh tế của các hợp tác x4 và của nhân dân, nh−ng cũng không vì thiên lệch về phía nhân dân mà Nhà n−ớc phải bồi th−ờng quá. Về thể thức bồi th−ờng, tr−ớc hết là các ngành, các cơ quan xây dựng phải đến liên hệ với chính quyền các cấp để tiến hành th−ơng l−ợng với nhân dân, căn cứ vào tài sản hiện có hoặc hoa màu, công sức bỏ ra khai phá và phân loại đất đai của địa ph−ơng mà định giá bồi th−ờng cho phù hợp. Mặc dù chính sách bồi th−ờng về đất ch−a đ−ợc quy định trong luật và thể chế thành một chính sách đầy đủ, song quy định về bồi th−ờng khi nhà n−ớc tr−ng dụng đất tại Thông t− 1792/TTg đ4 có sự thay đổi so với Nghị định 151/TTg, từ “chiếu cố đúng mức quyền lợi và đời sống của những ng−ời có ruộng đất bị tr−ng dụng” tr−ớc đây sang “đảm bảo thỏa đáng quyền lợi kinh tế Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 18 của HTX và của nhân dân”, đồng thời những quy định tại Nghị định số 151/TTg tr−ớc đây chỉ có tính nguyên tắc thì đến Thông t− số 1792-TTg đ4 đ−ợc quy định cụ thể mức bồi th−ờng nhà ở, đất đai, cây lâu năm, hoa màu trên đất. Sau khi giải phóng miền Nam, để đáp ứng yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới, Hiến pháp năm 1980 ra đời, b−ớc đầu tạo ra sự đổi mới về nhận thức cũng nh− ph−ơng thức quản lý kinh tế. Điều 19 của Hiến pháp khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, nh−ng sự phát triển kinh tế vẫn dựa trên cơ sở chế độ bao cấp. Về đất đai, pháp luật không quy định đất có giá và không cho phép đất đai tham gia chuyển dịch dân sự (điều này thể hiện trong Quyết định số 201/CP ngày 01 tháng 7 năm 1980 của Hội đồng Chính phủ). Khi có nhu cầu sử dụng đất, Nhà n−ớc sẽ cấp đất và không thu tiền sử dụng đất, cần bao nhiêu, Nhà n−ớc cấp bấy nhiêu, quan hệ đất đai giữa Nhà n−ớc với ng−ời sử dụng đất đơn thuần chỉ là quan hệ “giao - thu”. Luật Đất đai 1987 ra đời dựa trên quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà n−ớc thống nhất quản lý, khi Nhà n−ớc thu hồi đất để phục vụ cho các mục đích công cộng, ng−ời sử dụng đất không đ−ợc Nhà n−ớc bồi th−ờng bằng đất, chỉ đ−ợc bồi th−ờng bằng tiền, tài sản hoa màu có trên diện tích đất bị thu hồi. Ngày 31 tháng 5 năm 1990, Hội đồng Bộ tr−ởng ban hành Nghị định số 186/HĐBT về bồi th−ờng thiệt hại đất nông nghiệp, đất có rừng khi chuyển sang sử dụng vào mục đích khác. Theo quy định của Nghị định số 186/HĐBT thì mọi tổ chức, cá nhân đ−ợc giao đất nông nghiệp, đất có rừng để sử dụng vào mục đích khác phải bồi th−ờng thiệt hại về đất nông nghiệp, đất có rừng cho Nhà n−ớc. Khoản tiền bồi th−ờng thiệt hại về đất nông nghiệp, đất có rừng mà ng−ời đ−ợc Nhà n−ớc giao đất phải nộp đ−ợc điều tiết về ngân sách Trung −ơng 30%, còn lại 70% thuộc ngân sách địa ph−ơng để sử dụng vào việc khai hoang, phục hoá, cải tạo đất nông nghiệp và định canh, định c− cho nhân dân Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 19 vùng bị lấy đất. Ng−ời có đất bị thu hồi chỉ đ−ợc bồi th−ờng thiệt hại tài sản trên đất, trong lòng đất. Nếu Nhà n−ớc thu hồi vào đất làm nhà ở, việc bồi th−ờng thiệt hại về đất không đ−ợc đặt ra và ng−ời bị thu hồi đất làm nhà ở sẽ phải tự lo liệu. Tóm lại, do thời kỳ này đất đai ch−a đ−ợc thừa nhận là có giá cho nên các chính sách bồi th−ờng, GPMB còn có nhiều hạn chế, thể hiện trong cách tính giá trị bồi th−ờng, ph−ơng thức thực hiện. Tuy nhiên, nhìn nhận một cách công bằng thì những chính sách này cũng đ4 đóng vai trò tích cực trong việc GPMB để dành đất cho việc xây dựng các công trình quan trọng trong hệ thống cơ sở hạ tầng ban đầu của đất n−ớc. 2.4.2. Thời kỳ 1993 đến 2003 Hiến pháp 1992 đặt nền móng cho việc xây dựng chính sách bồi th−ờng, GPMB qua những điều, khoản quy định cụ thể nh− sau: - Điều 17: “Đất đai.. thuộc sở hữu toàn dân”. - Điều 23: “… Trong tr−ờng hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, Nhà n−ớc tr−ng mua hoặc tr−ng dụng có bồi th−ờng tài sản của cá nhân hoặc tổ chức theo thời giá thị tr−ờng”. Trên cơ sở Hiến pháp 1992, Luật Đất đai năm 1993 đ−ợc Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 15 tháng 10 năm 1993. Với quy định “đất có giá” và ng−ời sử dụng đất có các quyền và nghĩa vụ, đây là sự đổi mới có ý nghĩa rất quan trọng đối với công tác bồi th−ờng, GPMB của Luật Đất đai năm 1993. Những quy định về bồi th−ờng, GPMB của Luật Đất đai năm 1993 đ4 thu đ−ợc những thành tựu quan trọng trong giai đoạn đầu thực hiện, nh−ng càng về sau, do sự chuyển biến mau lẹ của tình hình kinh tế x4 hội, nó đ4 dần mất đi vai trò làm động lực thúc đẩy phát triển. Để tạo điều kiện đẩy nhanh tốc độ GPMB, đẩy nhanh tiến độ thi công công trình, đồng thời bảo đảm Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 20 quyền lợi hợp pháp của ng−ời sử dụng đất, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai đ4 đ−ợc thông qua ngày 29 tháng 6 năm 2001. Để cụ thể hóa các quy định của Luật Đất đai năm 1993 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai năm 2001, nhiều văn bản quy định về chính sách bồi th−ờng, GPMB đ4 đ−ợc ban hành, bao gồm: - Nghị định số 90/CP ngày 17 tháng 9 năm 1994 của Chính phủ quy định về việc bồi th−ờng thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. - Nghị định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24 tháng 4 năm 2004 của Chính phủ về việc bồi th−ờng thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng; thay thế Nghị định số 90/CP nói trên. - Thông t− 145/1998/TT- BTC ngày 4 tháng 11 năm 1998 của Bộ Tài chính h−ớng dẫn thi hành Nghị định số 22/1998/NĐ-CP ngày 24 tháng 4 năm 2004 của Chính phủ. * Chính sách bồi th−ờng giải phóng mặt bằng theo quy định của Nghị định số 22/1998/NĐ-CP và Thông t− số 145/1998/TT-BTC: Nghị định số 22/1998/NĐ-CP và Thông t− số 145/1998/TT-BTC đ4 quy định rõ phạm vi áp dụng bồi th−ờng thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất, đối t−ợng phải bồi th−ờng thiệt hại, đối t−ợng đ−ợc bồi th−ờng thiệt hại, phạm vi bồi th−ờng thiệt hại và các chính sách cụ thể về bồi th−ờng thiệt hại về đất, tài sản gắn liền với đất, việc lập khu TĐC cũng nh− việc tổ chức thực hiện. Về phạm vi áp dụng: chính sách bồi th−ờng, GPMB theo quy định của Nghị định số 22/1998/NĐ-CP và Thông t− số 145/1998/TT-BTC áp dụng chung cho mọi tr−ờng hợp bị Nhà n−ớc thu hồi đất. Đây là một điểm khác so với Nghị định số 90/CP. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 21 Đối t−ợng phải bồi th−ờng thiệt hại: ng−ời sử dụng đất đ−ợc Nhà n−ớc giao đất hoặc cho thuê đất có trách nhiệm bồi th−ờng thiệt hại về đất và tài sản cho ng−ời có đất bị thu hồi để giao hoặc cho mình thuê. Đối t−ợng đ−ợc bồi th−ờng thiệt hại: phải là ng−ời có quyền sử dụng đất, ng−ời sở hữu tài sản hợp pháp theo quy định của pháp luật. Phạm vi bồi th−ờng thiệt hại, gồm: - Bồi th−ờng thiệt hại về đất cho toàn bộ diện tích đất thu hồi. - Bồi th−ờng thiệt hại về tài sản hiện có. - Trợ cấp đời sống và sản xuất cho những ng−ời phải di chuyển chỗ ở, di chuyển địa điểm sản xuất kinh doanh. - Trả chi phí chuyển đổi nghề nghiệp cho ng−ời có đất bị thu hồi. - Trả các chi phí phục vụ trực tiếp cho việc tổ chức thực hiện bồi th−ờng, di chuyển, GPMB. Về nguyên tắc bồi th−ờng thiệt hại về đất: khi Nhà n−ớc thu hồi đất thì tùy từng tr−ờng hợp cụ thể mà ng−ời có đất bị thu hồi đ−ợc bồi th−ờng bằng tiền, nhà ở hoặc bằng đất. Khi bồi th−ờng bằng đất hoặc nhà ở mà có sự chênh lệch về giá trị thì ng−ời đ−ợc bồi th−ờng đ−ợc nhận hoặc phải trả lại phần chênh lệch giá trị đó bằng tiền. Về điều kiện đ−ợc bồi th−ờng: do chính sách đất đai của Nhà n−ớc Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử có nhiều thay đổi và do còn nhiều bất cập trong công tác quản lý, sử dụng đất, Nghị định số 22/1998/NĐ-CP đ4 quy định rất cụ thể, chi tiết các tr−ờng hợp đ−ợc bồi th−ờng thiệt hại về đất, về tài sản. Về giá đất để tính bồi th−ờng thiệt hại: giá đất để tính bồi th−ờng thiệt hại đ−ợc xác định trên cơ sở giá đất của địa ph−ơng ban hành theo quy định của Chính phủ nhân với hệ số K để đảm bảo giá đất tính bồi th−ờng phù hợp với khả năng sinh lợi và giá chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất ở địa ph−ơng. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 22 Về chính sách hỗ trợ: thực tế, khi Nhà n−ớc thu hồi đất của ng−ời đang sử dụng đất ổn định, lâu dài, hậu quả là ng−ời dân bị mất đất ở, mất t− liệu sản xuất, nhiều tr−ờng hợp phải di chuyển chỗ ở, đời sống của ng−ời bị thu hồi đất gặp nhiều khó khăn, nên việc thực hiện các chính sách hỗ trợ để khôi phục thu nhập, cải thiện mức sống của những ng−ời BAH là rất cần thiết. Chính sách hỗ trợ quy định trong Nghị định số 22/1998/NĐ-CP bao gồm: - Hỗ trợ để ổn định sản xuất và đời sống, chi phí đào tạo chuyển nghề. - Trợ cấp ngừng việc cho cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp trong thời gian ngừng sản xuất kinh doanh đến lúc sản xuất kinh doanh trở lại hoạt động bình th−ờng. - Trợ cấp chi phí di chuyển, hỗ trợ tạo lập chỗ ở mới đối với ng−ời đang sử dụng nhà ở thuộc sở hữu Nhà n−ớc, th−ởng tiến độ. - Hỗ trợ cho các đối t−ợng chính sách. Về TĐC: chính sách TĐC đ−ợc đề cập đầy đủ hơn so với các Nghị định tr−ớc đó, việc Nhà n−ớc chuẩn bị đủ điều kiện để lập khu TĐC (bao gồm quỹ đất, quỹ nhà ở và quỹ tiền mặt) là một phần đảm bảo cho công tác GPMB thực hiện nhanh chóng. Lập khu TĐC đ−ợc cụ thể hoá một ch−ơng riêng trong Nghị định số 22/1998/NĐ-CP, bao gồm quy định thẩm quyền phê duyệt lập khu TĐC, điều kiện bắt buộc phải có khu TĐC, nguyên tắc bố trí đất ở cho các hộ gia đình tại khu TĐC và nguồn vốn xây dựng khu TĐC, ngoài ra còn có một số quy định về chính sách hỗ trợ lập khu TĐC, góp phần khôi phục cuộc sống của ng−ời dân trong vùng giải toả. Lập khu TĐC thể hiện chính sách đổi mới của Nhà n−ớc về quan điểm và mục tiêu lấy con ng−ời làm trọng tâm trong quá trình bồi th−ờng thiệt hại đối với ng−ời bị thu hồi đất. Về tổ chức thực hiện: nếu nh− các văn bản tr−ớc đây mới chỉ quan tâm đến nội dung bồi th−ờng cho đất bị thu hồi và các tài sản gắn liền với đất bị thu hồi, thì Nghị định số 22/1998/NĐ-CP đ4 có các quy định cụ thể về công Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 23 tác tổ chức thực hiện, trách nhiệm của UBND các cấp và Hội đồng bồi th−ờng, GPMB cấp huyện trong việc chỉ đạo thực hiện công tác bồi th−ờng, GPMB và TĐC của các dự án nh− lập ph−ơng án bồi th−ờng, xác định mức bồi th−ờng hoặc trợ cấp cho từng tổ chức hộ gia đình, cá nhân và tổ chức thực hiện bồi th−ờng theo ph−ơng án đ−ợc phê duyệt. Các quy định này đ4 giúp cho các địa ph−ơng có sự chủ động trong việc lựa chọn ph−ơng án bồi th−ờng phù hợp với điều kiện kinh tế - x4 hội, quỹ đất, tập quán của địa ph−ơng. Nhìn chung, trong thời kỳ 1993 – 2003, chính sách thu hồi đất và bồi th−ờng, GPMB đ4 có những tiến bộ nhằm đáp ứng đ−ợc yêu cầu phát triển của đất n−ớc ta. Tuy nhiên, cơ chế bồi th−ờng, GPMB khi Nhà n−ớc thu hồi đất trong thời kỳ này vẫn còn có một số nh−ợc điểm nh− sau: - Vấn đề xác định giá đất để tính bồi th−ờng cho ng−ời bị thu hồi đất ch−a đ−ợc quy định ch−a theo một chuẩn mực nhất quán; có nhiều quyết định của UBND các tỉnh về giá đất để tính bồi th−ờng còn thiếu cơ sở; giá đất do các địa ph−ơng quy định hầu hết đều thấp hơn giá đất trên thị tr−ờng; ng−ời bị thu hồi đất nông nghiệp th−ờng chịu thiệt thòi, ng−ời bị thu hồi đất phi nông nghiệp th−ờng đ−ợc lợi. - Việc thu hồi đất đ−ợc tiến hành theo dự án, công trình đ4 đ−ợc phê duyệt nên ng−ời bị thu hồi đất coi đất đang sử dụng vào mục đích nông nghiệp nh− đất phi nông nghiệp theo dự án đang triển khai và th−ờng dẫn đến việc so bì giá bồi th−ờng đất với giá đất phi nông nghiệp. - Nhà đầu t− dự án, công trình th−ờng phải làm việc với rất nhiều đối tác để thực hiện việc bồi th−ờng, GPMB; có tr−ờng hợp phải làm việc với UBND cả ba cấp tỉnh, huyện, x4, làm việc với Ban bồi th−ờng, GPMB và làm việc với ng−ời có đất bị thu hồi. - Thu hồi đất nh−ng không −u tiên trả bằng đất mà chủ yếu là trả bằng tiền; nhiều tr−ờng hợp phải TĐC cho ng−ời bị thu hồi đất nh−ng ch−a đ−ợc Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 24 giải quyết thỏa đáng, điều kiện của các khu TĐC không bằng khu dân c− đ4 thu hồi. 2.4.3. Từ khi có Luật Đất đai năm 2003 Luật Đất đai năm 2003 đ−ợc Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2004. Để h−ớng dẫn việc bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2003, Chính phủ và các Bộ, ngành đ4 ban hành các văn bản sau: - Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3 tháng 12 năm 2004 của Chính phủ về bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− khi Nhà n−ớc thu hồi đất. - Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày 16 tháng 11 năm 2004 của Chính phủ về ph−ơng pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất. - Nghị định số 17/2006/NĐ-CP ngày 27 tháng 01 năm 2006 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định h−ớng dẫn thi hành Luật Đất đai và Nghị định số 187/2004/NĐ-CP về việc chuyển công ty Nhà n−ớc thành công ty cổ phần. - Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25 tháng 5 năm 2007 của Chính phủ quy định bổ sung về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất đai. - Nghị định số 123/2007/NĐ-CP ngày 27 tháng 7 năm 2007 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 188/2004/NĐ-CP ngày 16 tháng 11 năm 2004 của Chính phủ về ph−ơng pháp định giá đất và khung giá các loại đất. - Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13 tháng 8 năm 2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c−. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 25 - Thông t− số 116/2004/TT-BTC ngày 07 tháng 12 năm 2004 của Bộ Tài chính h−ớng dẫn thực hiện Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3 tháng 12 năm 2004 của Chính phủ về bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− khi Nhà n−ớc thu hồi đất. - Thông t− số 06/2007/TT-BTNMT ngày 02 tháng 7 năm 2007 của Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng h−ớng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 84/2007/NĐ-CP. - Thông t− số 145/2007/TT-BTC ngày 06 tháng 12 năm 2007 của Bộ Tài chính h−ớng dẫn thực hiện Nghị định số 188/2004/NĐ-CP và Nghị định số 123/2007/NĐ-CP. - Thông t− liên tịch số 14/2008/TTLT-BTC-BTNMT ngày 31 tháng 01 năm 2008 của Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng h−ớng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 84/2007/NĐ-CP. - Thông t− số 14/2009/TT-BTNMT ngày 01 tháng 10 năm 2009 của Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng quy định chi tiết về bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− và trình tự, thủ tục thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất. Các Nghị định và Thông t− nêu trên đ4 quy định cụ thể về bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC, GPMB nh− sau: - Quy định những tr−ờng hợp Nhà n−ớc thu hồi đất để phát triển kinh tế; trách nhiệm của ủy ban nhân dân các cấp đối với những tr−ờng hợp nhà đầu t− thỏa thuận với ng−ời sử dụng đất. - Quy định phạm vi, loại đất để tính bồi th−ờng: + Quy định về giải quyết các tr−ờng hợp đang sử dụng đất nh−ng không có một trong các loại giấy tờ về đất đai. + Căn cứ xác định thế nào là đất sử dụng do vi phạm, lấn, chiếm không đ−ợc bồi th−ờng về đất. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 26 + Phạm vi, giới hạn đất nông nghiệp xen kẽ trong khu dân c− và đất v−ờn, ao liền kề với đất ở để đ−ợc hỗ trợ về đất ở khi Nhà n−ớc thu hồi đất. - Quy định về giá đất, ph−ơng pháp xác định giá đất: + Xác định lại giá đất cho phù hợp với thị tr−ờng đối với tr−ờng hợp giá đất do UBND cấp tỉnh quy định và công bố ch−a sát với giá chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất thực tế trên thị tr−ờng trong điều kiện bình th−ờng. + Quy định mở rộng khung giá, nâng mức giá tối đa của khung giá một số loại đất (các loại đất nông nghiệp, đất ở và đất sản xuất kinh doanh phi nông nghiệp tại nông thôn) tăng thêm 50%. + Quy định cơ chế định giá đất bồi th−ờng dựa trên kết quả t− vấn giá đất của tổ chức dịch vụ t− vấn giá đất, có sự thẩm định của Sở Tài chính. - Quy định về hỗ trợ, giải quyết việc làm cho ng−ời bị thu hồi đất: + Tr−ờng hợp hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất có mức sống thuộc diện hộ nghèo thì đ−ợc hỗ trợ để v−ợt qua hộ nghèo. + Tr−ờng hợp hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp bị thu hồi trên 30% diện tích đất nông nghiệp mà không đ−ợc Nhà n−ớc bồi th−ờng bằng đất nông nghiệp t−ơng ứng đ−ợc hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm bằng cách giao đất để làm mặt bằng sản xuất hoặc kinh doanh dịch vụ phi nông nghiệp. - Quy định hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi đ−ợc giao đất TĐC mà có nguyện vọng ghi nợ thì đ−ợc ghi nợ tiền sử dụng đất trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Nghị định số 69/2009/NĐ-CP vừa đ−ợc Chính phủ ban hành, đ4 quy định nhiều chính sách mới nhằm giải quyết các v−ớng mắc trong bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng, trong đó tập trung nâng cao mức hỗ trợ cho ng−ời có đất nông nghiệp bị thu hồi nh−: đất v−ờn, ao xen kẽ khu dân c− hoặc trong cùng Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 27 thửa đất có nhà ở riêng lẻ, ngoài việc đ−ợc bồi th−ờng theo giá đất nông nghiệp trồng cây lâu năm còn đ−ợc hỗ trợ thêm 30-70% giá đất ở trong khu vực; đất nông nghiệp xen kẽ khu dân c− đ−ợc hỗ trợ thêm 20-50% giá đất ở trong khu vực. Ngoài ra, nông dân bị thu hồi đất sẽ đ−ợc hỗ trợ chuyển nghề bằng 1,5-5 lần đất nông nghiệp… Đồng thời, Nghị định cũng quy định việc lập Quỹ phát triển đất trên cơ sở trích từ 30-50% nguồn thu hàng năm từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất để phục vụ nhiệm vụ tạo quỹ đất, chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất, đấu giá quyền sử dụng đất; bồi th−ờng giải phóng mặt bằng; phát triển khu tái định c− nhằm đảm bảo vai trò của Nhà n−ớc trong việc ổn định x4 hội thông qua chính sách điều tiết tài nguyên đất đai sẽ góp phần làm hài hòa các lợi ích giữa Nhà n−ớc và các chủ thể sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai. Nhà n−ớc có thể chủ động mua lại diện tích đất của các doanh nghiệp thuộc diện phải di dời ra khỏi các đô thị do quá trình sản xuất gây ô nhiễm môi tr−ờng để bổ sung vào quỹ đất phục vụ mục tiêu chính sách x4 hội [12]. Về cơ bản, chính sách bồi th−ờng, GPMB theo Luật Đất đai năm 2003 đ4 kế thừa những −u điểm của chính sách trong thời kỳ tr−ớc, đồng thời có những đổi mới nhằm góp phần tháo gỡ các v−ớng mắc trong việc bồi th−ờng, GPMB hiện nay. Về việc thực hiện thu hồi đất và bồi th−ờng giải phóng mặt bằng: Nhà n−ớc chỉ thực hiện thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích nh− xây dựng khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu kinh tế và các dự án đầu t− lớn theo quy định của Chính phủ; đối với các dự án sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đ4 đ−ợc xét duyệt thì nhà đầu t− đ−ợc nhận chuyển nh−ợng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân mà Nhà n−ớc không thực hiện thủ tục thu hồi đất. Nh− vậy, Nhà n−ớc hạn chế các tr−ờng hợp mà Nhà n−ớc bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC và khuyến khích các nhà đầu t− tự thỏa thuận với ng−ời có đất. Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp…………… 28 Luật Đất đai năm 1993 quy định chỉ thu hồi đất khi đ4 có dự án đầu t− cụ thể, nay Luật Đất đai năm 2003 quy định Nhà n−ớc thực hiện việc thu hồi đất, bồi th−ờng, GPMB sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đ−ợc công bố hoặc khi dự án đầu t− có nhu cầu sử dụng đất phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đ−ợc cơ quan nhà n−ớc có thẩm quyền xét duyệt, nhằm để chủ động quỹ đất cho đầu t− phát triển; Nhà n−ớc giao cho tổ chức phát triển quỹ đất (do UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung −ơng thành lập) để thực hiện việc thu hồi đất, bồi th−ờng, GPMB và trực tiếp quản lý quỹ đất đ4 thu hồi đối với tr−ờng hợp sau khi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đ−ợc công bố mà ch−a có dự án đầu t−. Về giá đất bồi th−ờng: giá đất do Nhà n−ớc quy định đảm bảo nguyên tắc sát với giá chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất thực tế trên thị tr−ờng trong điều kiện bình th−ờng; các thửa đất liền kề nhau, có điều kiện tự nhiên, kinh tế, x4 hội, kết cấu hạ tầng nh− nhau, có cùng mục đích sử dụng hiện tại, cùng mục đích sử dụng theo quy hoạch thì mức giá nh− nhau; đất tại khu vực giáp ranh giữa các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung −ơng, có điều kiện tự nhiên, kết cấu hạ tầng nh− nhau, có cùng mục đích sử dụng hiện tại, cùng mục đích sử dụng theo quy hoạch thì mức giá nh− nhau. Giá đất để tính bồi th−ờng là giá đất theo mục đích đang sử dụng đ4 đ−ợc UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung −ơng quy định và công bố; không bồi th−ờng theo giá đất sẽ chuyển mục đích sử dụng. Việc bồi th−ờng cho ng−ời có đất bị thu hồi đ−ợc tính theo giá đất do Nhà n−ớc quy định theo các nguyên tắc trên đ4 tạo nên tính nhất quán về mặt giá trị. Đối với tr−ờng hợp giá đất do UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung −ơng quy định tại thời điểm thu hồi đất hoặc thời điểm giao đất ch−a sát với giá chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất thực tế trên thị tr−ờng trong điều kiện bình th−ờng thì UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung −ơng quyết định giá đất cụ thể cho phù hợp mà không bị giới hạn bởi Khung giá đất do Chính phủ quy định tại Nghị định số 123/2007/NĐ-CP. Đây là một Trường ðại học Nụng nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học nụng nghiệp………._.ụ tài chính với Nhà n−ớc bị thu hồi toàn bộ (hoặc một phần) nhà, đất đang sử dụng mà bị ngừng sản xuất kinh doanh thì đ−ợc hỗ trợ bằng 30% mức thu nhập một năm sau thuế theo mức bình quân của 3 năm liền kề tr−ớc đó. 81 Tr−ờng hợp thời gian kinh doanh mới đ−ợc từ 3 năm trở lại thì tính bình quân theo thời gian thực tế kinh doanh. - Tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân đang sản xuất kinh doanh hoặc cho thuê địa điểm để sản xuất kinh doanh có đăng ký kinh doanh, có thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà n−ớc và có thuê lao động theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn hoặc hợp đồng xác định thời hạn từ một năm đến ba năm, có đóng bảo hiểm x4 hội mà bị thu hồi toàn bộ (hoặc một phần) nhà, đất đang sử dụng mà bị ngừng sản xuất kinh doanh thì ng−ời lao động đang trực tiếp làm việc đ−ợc h−ởng trợ cấp ngừng việc. b. Hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm - Hộ gia đình cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi bị thu hồi đất nông nghiệp có đủ một trong các điều kiện đ−ợc bồi th−ờng quy định thì đ−ợc hỗ trợ bằng tiền để tự chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm là 30.000 đồng/m2. - Tr−ờng hợp hộ gia đình cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp trên diện tích đất nông nghiệp đ−ợc giao theo Nghị định số 64/CP của Chính phủ hoặc ph−ơng án giao đất nông nghiệp theo quy định của pháp luật khi Nhà n−ớc thu hồi trên 30% đất nông nghiệp đ−ợc giao mà đất đó có đủ một trong các điều kiện đ−ợc bồi th−ờng thì ngoài việc đ−ợc hỗ trợ theo quy định khoản 1 Điều này còn đ−ợc hỗ trợ 01 lần để chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm bằng giao đất ở hoặc bằng bán nhà ở chung c− hoặc hỗ trợ bằng tiền cho toàn bộ quá trình Nhà n−ớc thu hồi đất (từ trên 30% đến 100% đất nông nghiệp đ−ợc giao). - Hộ gia đình, cá nhân đ−ợc mua căn hộ chung c− cao tầng nh−ng không có nhu cầu mua, có nguyện vọng nhận tiền thì đ−ợc bồi th−ờng bằng tiền; mức bồi th−ờng đ−ợc xác định theo quy định trên với diện tích đất ở (Sđ) để tính bồi th−ờng là 40 m2/hộ [41]. 82 c. Hỗ trợ di chuyển - Hỗ trợ di chuyển chỗ ở: Chủ sử dụng nhà ở, đất ở thực tế đang ăn ở tại nơi thu hồi đất, bị thu hồi thuộc tiêu chuẩn đ−ợc bố trí TĐC thì đ−ợc hỗ trợ nh− sau: + Di chuyển chỗ ở trong phạm vi thành phố đ−ợc hỗ trợ 3.000.000 đồng/chủ sử dụng nhà ở, đất ở. + Di chuyển chỗ ở về tỉnh, thành phố khác đ−ợc hỗ trợ 5.000.000 đồng/chủ sử dụng nhà ở, đất ở. - Hỗ trợ thuê nhà tạm c−: + Chủ sử dụng nhà ở, đất ở bị thu hồi đ−ợc tiêu chuẩn TĐC nh−ng không kịp bố trí vào khu TĐC, nếu tự nguyện bàn giao mặt bằng đúng tiến độ và tự lo tạm c− thì đ−ợc hỗ trợ tiền thuê nhà tạm c− 300.000 đồng/nhân khẩu hoặc 600.000 đồng/hộ độc thân/tháng nh−ng mức hỗ trợ không quá 1.800.000 đồng/hộ gia đình/tháng. + Thời gian tính hỗ trợ tính từ khi bàn giao mặt bằng đến khi có thông báo nhận nhà TĐC. + Tr−ờng hợp bị thu hồi một phần đất ở mà chủ sử dụng nhà ở, đất ở không đ−ợc tiêu chuẩn TĐC nh−ng thực tế bị phá dỡ toàn bộ hoặc một phần nhà ở, nếu bàn giao mặt bằng đúng tiến độ thì cũng đ−ợc hỗ trợ tiền thuê nhà tạm c− trong 06 tháng đối với tr−ờng hợp bị phá dỡ toàn bộ nhà ở; trong 3 tháng đối với tr−ờng hợp bị phá dỡ một phần nhà ở [41]. 4.4.4.2. Chính sách tái định c− Việc bố trí TĐC cho hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất thực hiện theo quy định tại Điều 45 Quyết định số 18/2008/QĐ-UBND (Thực hiện Luật C− trú 2006; Điều 4, khoản 2 Điều 14, Điều 34 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP; 83 Điều 5 Nghị định số 84/2007/NĐ-CP; khoản 4 phần I Thông t− số 116/2004/TT-BTC), cụ thể nh− sau: - Bố trí TĐC bằng nhà ở, đất ở đối với hộ gia đình, cá nhân: + Chỉ xét giao đất, bán hoặc cho thuê nhà TĐC cho chủ sử dụng nhà ở, đất ở bị thu hồi có đủ điều kiện đ−ợc bồi th−ờng; + Không xét TĐC cho một trong các tr−ờng hợp bị thu hồi một phần mà diện tích đất còn lại ngoài chỉ giới GPMB đủ điều kiện xây dựng đ−ợc nhà ở phù hợp với quy hoạch và quy định của Luật Xây dựng; + Ưu tiên TĐC tại chỗ cho ng−ời bị thu hồi đất tại nơi thu hồi đất có dự án TĐC; + Ưu tiên bố trí vị trí thuận lợi cho chủ sử dụng nhà đất thực hiện bàn giao mặt bằng sớm nhất, chủ sử dụng nhà đất có vị trí thuận lợi tại nơi bị thu hồi và đối t−ợng là gia đình chính sách. - Hộ gia đình, cá nhân thuộc diện tiêu chuẩn đ−ợc mua nhà TĐC mà ch−a nộp đủ tiền mua nhà TĐC nếu có nguyện vọng thì đ−ợc trả dần số tiền mua nhà còn thiếu theo quy định hiện hành. - Giá bán nhà chung c− TĐC: Căn cứ quyết định phê duyệt thiết kế kỹ thuật và tổng dự toán từng loại nhà của từng dự án của cấp có thẩm quyền phê duyệt và mặt bằng giá khu vực. Giá bán nhà TĐC phải đảm bảo nguyên tắc tính đủ chi phí GPMB, chi phí xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài nhà, tiền sử dụng đất phân bổ [41]. 4.4.4.3 Kết quả thực hiện chính sách hỗ trợ, tái định c− tại 3 dự án a. Dự án Khu đô thị mới Tây Nam hồ Linh Đàm và Dự án Nhà máy xử lý n−ớc thải Yên Sở: - Hỗ trợ ổn định đời sống và ổn định sản xuất: 35.000 đồng/m2. - Hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm: 30.000 đồng/m2. b. Dự án tuyến đ−ờng vành đai 2,5 (đoạn từ Khu Đền Lừ II - Giáp Bát) - Hỗ trợ di chuyển chỗ ở: 3.000.000 - 5.000.000 đồng/hộ. 84 - Hỗ trợ từ 20 - 50% giá đất ở quy định trong cùng thửa đất có nhà ở đối với đất nông nghiệp (v−ờn, ao) nh−ng không đ−ợc công nhận là đất ở. - Bố trí TĐC cho 65 hộ TĐC tại nhà N1 khu Đồng Tầu, quận Hoàng Mai. Nhận xét, đánh giá Ưu điểm: - Tr−ớc khi thực hiện chính sách hỗ trợ, Hội đồng bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC quận đ4 họp kiểm tra, đánh giá hoàn cảnh, ý thức trách nhiệm của từng hộ gia đình, mức độ ảnh h−ởng của việc thu hồi đất tác động đến đời sống, kinh tế, việc làm của từng hộ gia đình, cá nhân tr−ớc khi thực hiện chính sách hỗ trợ. - Hội đồng bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC quận và Trung tâm Phát triển quỹ đất và Quản lý duy tu hạ tầng đô thị quận đ4 thực hiện tốt việc hỗ trợ di chuyển, th−ởng tiến độ nhằm khuyến khích các hộ gia đình bị thu hồi đất sớm bàn giao mặt bằng cho nhà đầu t−. - Việc hỗ trợ trực tiếp bằng tiền là phù hợp với một bộ phận ng−ời dân hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp. Nh−ợc điểm: - Trong quá trình xem xét hỗ trợ để ổn định đời sống, bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC quận áp dụng còn cứng nhắc ch−a áp dụng từng tr−ờng hợp, cụ thể đối với các hộ mà diện tích giải toả là nơi bán hàng hoá, là nguồn thu nhập chính của hộ gia đình, khi tiến hành đền bù, họ mất nguồn thu nhập nên cuộc sống gặp rất nhiều khó khăn. - Ch−a tạo đ−ợc việc làm cho ng−ời có đất bị thu hồi, chủ yếu bồi th−ờng bằng tiền, không đảm bảo tạo đ−ợc việc làm mới cho ng−ời bị thu hồi đất trong độ tuổi lao động; ng−ời dân bị thu hồi đất nông nghiệp và bị thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở bị mất một thời gian dài mới ổn định sản xuất. 85 - Việc bố trí TĐC còn chậm, chất l−ợng nhà TĐC còn hạn chế; loại hình nhà TĐC là chung c− cao tầng ch−a phù hợp với nguyện vọng của một bộ phận hộ gia đình bị thu hồi đất. 4.4.5. Đánh giá chung Qua tìm hiểu và nghiên cứu đề tài, chúng tôi có một số đánh giá về công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC ở địa bàn nh− sau: Trong thời gian qua, chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế đ4 đ−ợc thể chế hóa trong Luật Đất đai năm 2003, các Nghị định của Chính phủ và các Thông t− h−ớng dẫn của các Bộ, ngành. Các quy định này đ4 tạo hành lang pháp lý khá đầy đủ, cụ thể hoá các nguyên tắc, điều kiện bồi th−ờng về đất, về tài sản phù hợp với thực tế quản lý và thực trạng sử dụng đất đai; quy định giá đất tính bồi th−ờng sát với giá chuyển nh−ợng thực tế trên thị tr−ờng, tăng các khoản hỗ trợ ổn định đời sống, ổn định sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, tạo việc làm và lập khu TĐC bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ ... nhằm đảm bảo tốt hơn quyền lợi chính đáng của ng−ời có đất bị thu hồi. Trên cơ sở các quy định của Luật Đất đai năm 2003, các Nghị định của Chính phủ và các Thông t− h−ớng dẫn của các Bộ, ngành, UBND thành phố Hà Nội đ4 ban hành các văn bản về chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất phù hợp với điều kiện cụ thể tại địa ph−ơng. Tiến độ bồi th−ờng, GPMB đối với các dự án triển khai trong thời gian gần đây đạt kết quả khả quan, đ−ợc nhân dân đồng tình ủng hộ. Tuy nhiên, công tác bồi th−ờng, GPMB của quận vẫn còn một số khó khăn, tồn tại nh− sau: 4.4.5.1. Về chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c−: - Giá đất tính bồi th−ờng vẫn còn thấp hơn giá thị tr−ờng, nhất là giá đất ở và đất v−ờn liền kề với đất ở. 86 - Việc xác định diện tích đất đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ; xác định đối t−ợng đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC, nhất là hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp để áp dụng chế độ hỗ trợ tại một số tr−ờng hợp vẫn còn lúng túng. - Việc bồi th−ờng, hỗ trợ gặp khó khăn do chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC thay đổi theo h−ớng ngày càng có lợi cho ng−ời dân, dẫn đến ng−ời nhận bồi th−ờng sau có lợi hơn ng−ời nhận bồi th−ờng tr−ớc. Đây cũng là nguyên nhân gây so bì, chây ỳ trong việc chấp hành quyết định thu hồi đất, làm ảnh h−ởng đến tiến độ bồi th−ờng, GPMB. - Hệ thống tài liệu pháp lý về quyền sử dụng đất ch−a đầy đủ, sự buông lỏng trong quản lý đất đai của các cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là ở cấp ph−ờng tr−ớc đây dẫn tới khi thực hiện công tác GPMB rất khó xác định nguồn gốc đất cũng nh− những biến động về đất đai. 4.4.5.2. Về tổ chức thực hiện - UBND một số ph−ờng còn ch−a thực sự quyết liệt trong công tác GPMB, ngại va chạm với dân và còn ch−a hiểu thấu đáo chế độ chính sách về GPMB của Nhà n−ớc dẫn tới việc tuyên truyền, giải thích và vận động cho nhân dân địa ph−ơng ch−a thực sự hiệu quả. - Việc sau khi Nhà n−ớc công bố quy hoạch nh−ng ng−ời dân vẫn cố tình xây dựng, cơi nới nhà cửa, trồng thêm cây cối hoa màu … để "đòi" Nhà n−ớc bồi th−ờng. Từ đó dẫn đến việc rất khó xác định tính hợp pháp của quyền sử dụng đất và tài sản của chủ hộ để bồi th−ờng đúng quy định. - Việc chỉ đạo và tổ chức thực hiện đầu t− xây dựng các khu TĐC còn chậm, gây ra tình trạng thiếu quỹ nhà, đất để phục vụ việc bố trí TĐC cho các dự án, ng−ời bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở, phải tạm c−, không đảm bảo ổn định cuộc sống. - Việc thực hiện công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC của quận Hoàng Mai phần lớn đ−ợc giao cho Hội đồng bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC với cơ cấu tổ 87 chức bao gồm các cán bộ kiêm nhiệm, không đảm bảo về mặt thời gian và còn yếu về chuyên môn, nghiệp vụ. - Việc thực hiện nguyên tắc dân chủ, công khai, công bằng, đúng pháp luật tại các địa ph−ơng có nơi, có lúc còn thiếu nghiêm túc, còn mang tính hình thức tạo nên sự bức xúc đối với ng−ời bị thu hồi đất. - Sự phối hợp của các cấp, các ngành, tổ chức, chủ dự án có lúc còn ch−a chặt chẽ; việc chỉ đạo và phân cấp thẩm quyền, trách nhiệm, vai trò, chức năng nhiệm vụ của các cơ quan tham m−u, các cấp chính quyền, các tổ chức trong thực hiện, tham gia phối hợp thực hiện công tác bồi th−ờng, GPMB còn ch−a thật rõ hoặc chồng chéo, dẫn đến gây chậm chễ và hạn chế kết quả thực hiện chính sách. 4.5. Một số giải pháp đẩy nhanh tiến độ bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng Để đẩy nhanh tiến độ bồi th−ờng, GPMB khi Nhà n−ớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế trên địa bàn quận Hoàng Mai nói riêng và thành phố Hà Nội nói chung, chúng tôi đề xuất một số giải pháp sau: 4.5.1. Về chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− 4.5.1.1. Cần sớm tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện công tác bồi th−ờng hỗ trợ và TĐC theo quy định tại Quyết định số 18/2008/QĐ-UBND nhằm sửa đổi, bổ sung hoàn thiện chính sách; đồng thời, kịp thời xây dựng và ban hành các văn bản quy định về bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC theo quy định tại Nghị định số 69/2009/NĐ-CP phù hợp với điều kiện thực tế ở địa ph−ơng. 4.5.1.2. Đẩy mạnh việc áp dụng các biện pháp và công cụ để ổn định thị tr−ờng bất động sản, hạn chế các cơn "sốt đất" trên thị tr−ờng; đồng thời bảo đảm việc định giá đất tính bồi th−ờng sát với giá chuyển nh−ợng quyền sử dụng đất thực tế trên thị tr−ờng trong điều kiện bình th−ờng. 88 4.5.1.3. Tăng c−ờng và đa dạng hóa các ph−ơng thức tạo lập quỹ nhà đất TĐC để phục vụ cho việc thu hồi đất thực hiện các dự án. Cần có quy định −u tiên và tạo điều kiện thuận lợi trong việc bố trí đất và giải quyết các thủ tục đầu t− xây dựng nhà TĐC trong thời gian ngắn nhất; áp dụng đa dạng hơn các ph−ơng thức tạo lập quỹ nhà đất TĐC; đồng thời huy động các chủ dự án tham gia chuẩn bị, xây dựng nhà, đất để bố trí TĐC cho các hộ gia đình bị thu hồi đất ở phải di chuyển chỗ ở. 4.5.2. Về tổ chức thực hiện 4.5.2.1. Tăng c−ờng trách nhiệm của UBND ph−ờng trong việc quản lý đất đai, quản lý quỹ đất trong khu vực thu hồi và trách nhiệm trong công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất. 4.5.2.2. Nâng cao năng lực, xây dựng cơ chế tài chính cho hoạt động của Trung tâm Phát triển quỹ đất nhằm chuyên nghiệp hóa công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất. 4.5.2.3. Thực hiện nghiêm việc lấy ý kiến và công khai ph−ơng án bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất nhằm phát huy dân chủ, công khai minh bạch, tăng c−ờng sự giám sát của các cơ quan, tổ chức và quần chúng nhân dân trong việc bồi th−ờng, GPMB. 4.5.2.4. Tăng c−ờng tuyên truyền, vận động, thuyết phục, kết hợp với giải pháp kinh tế, hành chính và pháp luật trong việc tổ chức thực hiện công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC; đồng thời tăng c−ờng kiểm tra, thanh tra giải quyết kịp thời khiếu nại của công dân, xử lý kịp thời, nghiêm minh những sai phạm liên quan đến công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC. 89 5. KếT LUậN Và KIếN NGHị 5.1. Kết luận Qua nghiên cứu đề tài “Đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− tại một số dự án thuộc quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội”, chúng tôi rút ra một số kết luận sau: 5.1.1. Việc xác định đối t−ợng và điều kiện bồi th−ờng: khi tiến hành thực hiện ph−ơng án bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC của 3 dự án, Hội đồng bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC, Trung tâm phát triển quỹ đất quận đ4 xem xét kỹ hồ sơ pháp lý, xác định cụ thể nguồn gốc sử dụng đất và đối t−ợng sử dụng đất để thực hiện bồi th−ờng, hỗ trợ và bố trí TĐC. Bên cạnh đó, trong một số tr−ờng hợp vẫn còn tồn tại về việc xác định thời điểm sử dụng đất ổn định để xem xét đủ hay không đủ điều kiện bồi th−ờng về đất, về diện tích đất ở đ−ợc bồi th−ờng. Đây là một trong những nguyên nhân gây so bì, khiếu kiện trong nhân dân tại khu vực bị thu hồi đất, bồi th−ờng, GPMB. 5.1.2. Giá đất tính bồi th−ờng, hỗ trợ: 5.1.2.1. Đối với đất ở: giá đất ở tính bồi th−ờng, hỗ trợ tại Dự án đ−ờng vành đai 2,5 vẫn còn thấp hơn giá thị tr−ờng từ 1,5 đến 1,77 lần (t−ơng ứng 4.000.000 đồng/m2 đến 13.400.000 đồng/m2) nên ch−a đảm bảo quyền lợi của ng−ời bị thu hồi đất, nhất là những hộ phải di chuyển chỗ ở. Kết quả điều tra cho thấy 72% số hộ không đồng ý với giá đất ở tính bồi th−ờng, hỗ trợ tại dự án này; 28% đồng ý là những hộ đ−ợc lợi từ việc Nhà n−ớc thu hồi đất để làm đ−ờng giao thông. Việc xác định giá đất để tính bồi th−ờng, hỗ trợ của UBND thành phố Hà Nội ch−a thực hiện đúng quy định tại khoản 12 Điều 1 Nghị định số 123/2007/NĐ-CP nh−ng nếu so với giá đất tính bồi th−ờng, hỗ trợ các năm tr−ớc đây thì giá đất tính bồi th−ờng, hỗ trợ tại dự án nghiên cứu đ4 tiệm cận hơn với giá chuyển nh−ợng thực tế trên thị tr−ờng. 90 5.1.2.2. Đối với đất nông nghiệp: giá đất nông nghiệp năm 2008, năm 2009 do UBND thành phố Hà Nội ban hành để tính bồi th−ờng, hỗ trợ tại 3 dự án bằng mức tối đa cho phép (kể cả phần v−ợt 20%) theo khung giá các loại đất do Chính phủ quy định nh−ng vẫn còn thấp hơn so với giá chuyển nh−ợng thực tế trên thị tr−ờng từ 2,4 đến 3,6 lần (t−ơng ứng 348.000 đồng/m2 đến 548.000 đồng/m2). Dù vậy, cùng với chính sách hỗ trợ ổn định đời sống, chuyển đổi nghề nghiệp, tạo việc làm và các khoản hỗ trợ khác, việc bồi th−ờng khi Nhà n−ớc thu hồi đất nông nghiệp đ4 đ−ợc ng−ời dân đồng tình, ủng hộ. 5.1.3. Giá bồi th−ờng về tài sản: nhìn chung mức giá bồi th−ờng về tài sản áp dụng đối với 3 dự án là t−ơng đối phù hợp với giá thực tế tại thời điểm thu hồi đất. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện dự án vẫn tồn tại tình trạng một số hộ gia đình cố tình tạo lập các tài sản ngay tr−ớc thời điểm kiểm kê lập ph−ơng áp bồi th−ờng, GPMB để đ−ợc bồi th−ờng nhằm trục lợi cá nhân, trái quy định của pháp luật. 5.1.4. Chính sách hỗ trợ: các hộ gia đình đang sử dụng đất, nhà ở trên đất khi bị thu hồi đất, đ−ợc hỗ trợ chi phí di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống và ổn định sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm cho số lao động trong hộ gia đình đang ở độ tuổi lao động phù hợp với thực tế. Mức hỗ trợ khi Nhà n−ớc thu hồi đất của 3 dự án đ4 góp phần bù đắp những thiệt thòi cho ng−ời bị thu hồi đất do giá đất ch−a đảm bảo sát với giá thị tr−ờng trong điều kiện bình th−ờng. 5.1.5. Về tái định c−: đối với tr−ờng hợp thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở, ch−a bố trí đ−ợc nhà ở kịp thời. Khu TĐC chủ yếu là bố trí ở các chung c−, ch−a đáp ứng đ−ợc nguyện vọng của ng−ời dân và không đảm bảo điều kiện nơi ở mới bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. 91 5.1.6. Về tổ chức thực hiện: việc thực hiện công tác bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC đ−ợc giao cho Hội đồng bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC và Trung tâm phát triển quỹ đất - đơn vị sự nghiệp có chức năng, nhiệm vụ bồi th−ờng, GPMB trực thuộc UBND quận Hoàng Mai. Trong đó đối với Dự án nhà máy xử lý n−ớc thải Yên Sở, Trung tâm phát triển quỹ đất quận với đội ngũ cán bộ khá chuyên nghiệp đ4 tổ chức thực hiện tốt việc bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất để giao cho chủ đầu t− thực hiện dự án. 5.2. Kiến nghị 5.2.1. Với Chính phủ Nghiên cứu để ban hành chính sách điều tiết phần giá trị tăng thêm từ đất không do đầu t− của ng−ời sử dụng đất mà do đầu t− của Nhà n−ớc mang lại nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà n−ớc, đảm bảo quyền lợi cho ng−ời bị giải tỏa "trắng" cũng nh− đảm bảo công bằng trong chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC khi Nhà n−ớc thu hồi đất. 5.2.2. Với các Bộ, ngành Kịp thời ban hành các văn bản h−ớng dẫn thi hành các nghị định của Chính phủ liên quan đến thu hồi đất, giá đất, bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− để thực hiện chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC đồng bộ và hiệu quả trong thực tế cuộc sống. 5.2.3. Với Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội - Cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung quy định về bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC tại Quyết định số 18/2008/QĐ-UBND cho phù hợp với quy định tại Nghị định số 123/2007/NĐ-CP, Nghị định số 84/2007/NĐ-CP và Nghị định số 69/2009/NĐ-CP. 92 - Tăng c−ờng năng lực, bổ sung biên chế cho tổ chức làm công tác định giá đất, thực hiện việc định giá đất sát với giá chuyển nh−ợng thực tế trên thị tr−ờng tại thời điểm thu hồi đất nhằm thực hiện đúng tinh thần của Luật Đất đai năm 2003 và đảm bảo quyền lợi của ng−ời có đất bị thu hồi. - Đẩy mạnh xây dựng các khu TĐC, quỹ nhà TĐC nhằm đảm bảo đáp ứng yêu cầu bố trí TĐC cho ng−ời bị thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở. 5.2.4. Với Uỷ ban nhân dân quận Hoàng Mai - Tăng c−ờng công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục chính sách pháp luật về đất đai đến các cấp ủy Đảng, các cấp chính quyền và toàn thể ng−ời dân. - Tăng c−ờng công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC; xử lý kiên quyết, kịp thời các vi phạm pháp luật trong quản lý sử dụng đất, bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC và các khiếu nại của ng−ời bị thu hồi đất. 93 TàI LIệU THAM KHảO 1. Hoàng Thị Vân Anh (2006), Nghiên cứu tác động của việc thực hiện chính sách bồi th−ờng giải phóng mặt bằng đến đời sống và việc làm của ng−ời dân khi bị Nhà n−ớc thu hồi đất trong một số dự án trên địa bàn huyện Mê Linh, tỉnh Vĩnh Phúc, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 2. Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng (2005), Báo cáo kiểm tra thi hành Luật Đất đai. 3. Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng (2005), Báo cáo về tình hình sử dụng đất nông nghiệp xây dựng các khu công nghiệp và đời sống việc làm của ng−ời có đất bị thu hồi. 4. Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng (2005), Báo cáo đề tài “Nghiên cứu những vấn đề kinh tế đất trong thị tr−ờng bất động sản”. 5. Bộ Tài nguyên và Môi tr−ờng (2009), Báo cáo tổng kết tình hình thi hành Luật Đất đai năm 2003. 6. CARE Quốc tế tại Việt Nam - Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (2005), Quản lý và sử dụng đất đai ở nông thôn Miền Bắc n−ớc ta, NXB Lao động - X4 hội. 7. Chính phủ (1998), Nghị định số 22/1998/NĐ-CP về việc đền bù thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng. 8. Chính phủ (2004), Nghị định số 188/2004/NĐ-CP về ph−ơng pháp xác định giá đất và khung giá các loại đất. 9. Chính phủ (2004), Nghị định số 197/2004/NĐ-CP về việc bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− khi Nhà n−ớc thu hồi đất. 94 10. Chính phủ (2007), Nghị định số 123/2007/NĐ-CP về việc sửa đổi, bổ sung một số Điều của Nghị định số 188/2004/NĐ-CP. 11. Chính phủ (2007), Nghị định số 84/2007/NĐ-CP quy định bổ sung về việc cấp giáy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, thực hiện quyền sử dụng đất, trình tự, thủ tục bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− khi Nhà n−ớc thu hồi đất và giải quyết khiếu nại về đất đai. 12. Chính phủ (2009), Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13 tháng 8 năm 2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c−. 13. Chính sách thu hút đầu t− vào thị tr−ờng bất động sản Việt Nam (2006), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 14. Nguyễn Sinh Đức (2007), Nghiên cứu giá đất bồi th−ờng tại một số dự án trên địa bàn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội, Luận văn văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 15. Nguyễn Xuân Hiếu (2002), Đền bù thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn quận Cầu Giấy - thành phố Hà Nội, tồn tại và giải pháp, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 16. Hà Thị Thúy Hồng (2003), Điều tra, đánh giá việc thực hiện chính sách đền bù thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn quận Thanh Xuân, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 17. Hội đồng Bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− quận Hoàng Mai (2008), Ph−ơng án bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− dự án tuyến đ−ờng vành đai 2,5 (đoạn Khu Đền Lừ II-Giáp Bát). 95 18. Hội đồng Bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− quận Hoàng Mai (2008), Ph−ơng án bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− dự án Khu đô thị mới Tây Nam hồ Linh Đàm. 19. Hội đồng Bồi th−ờng, hỗ trợ và tái định c− quận Hoàng Mai (2008), Ph−ơng án bồi th−ờng, hỗ trợ, tái định c− dự án Nhà máy xử lý n−ớc thải Yên Sở. 20. Nguyễn Văn Hùng (2008), Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi th−ờng thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất ở một số dự án trên địa bàn huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh, Luận văn văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp Hà Nội. 21. Nguyễn Thị Thu H−ơng (2003), Tìm hiểu đánh giá thực trạng việc đền bù thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất phục vụ dự án xây dựng cầu Thanh Trì trên địa bàn huyện Gia Lâm thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 22. Nguyễn Thị Khuy (2004), Tìm hiểu đánh giá việc thực hiện chính sách đền bù thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất ở một số dự án trên địa bàn quận Thanh Xuân - thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 23. Vũ Thị H−ơng Lan (2003), Tìm hiểu việc thực hiện giá bồi th−ờng về đất và các tài sản trên đất tại một số dự án trên địa bàn thành phố Hải Phòng, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 24. Bạch Song Lân (2002), Nghiên cứu, đánh giá thực hiện chính sách đền bù thiệt hại khi Nhà n−ớc thu hồi đất trên địa bàn đô thị thị xu Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình, Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, Đại học Nông nghiệp I, Hà Nội. 25. Luật Cải cách ruộng đất (1953). 26. Luật Đất đai (1987), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 96 27. Luật Đất đai (1993), NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 28. Luật Đất đai (2003), NXB Bản đồ, Hà Nội. 29. Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật Đất đai (1998), NXB Bản đồ, Hà Nội. 30. Luật sửa đổi, bổ sung một số Điều của Luật Đất đai (2001), NXB Bản đồ, Hà Nội 31. Nguyễn Đức Minh (2001), “Quy hoạch đất đai và thị tr−ờng bất động sản”, Hội thảo Một số vấn đề hình thành và phát triển thị tr−ờng bất động sản Việt Nam ngày 15-16/11/2001, Hà Nội. 32. Ngân hàng Phát triển Châu á, Cẩm nang về tái định c− (H−ớng dẫn thực hành). 33. Ngân hàng Phát triển Châu á (2005), Dự án nâng cao hiệu quả thị tr−ờng cho ng−ời nghèo. 34. Tr−ơng Phan - Cục Công nghiệp - Bộ Kinh tế Đài Loan (1996), Quan hệ giữa quy hoạch đất đai và phát triển kinh tế (nội dung thu hồi đất, chế độ bồi th−ờng và tính công bằng). 35. Phạm Đức Phong (2002), “Mấy vấn đề then chốt trong việc đền bù và giải phóng mặt bằng các dự án xây dựng ở Việt Nam (2002), Hội thảo Đền bù và giải phóng mặt bằng các dự án xây dựng ở Việt Nam ngày 12 - 13 tháng 9 năm 2002, Hà Nội. 36. Phòng Tài nguyên và Môi tr−ờng quận Hoàng Mai (2009), số liệu thống kê đất đai năm 2008 quận Hoàng Mai. 37. Đặng Thái Sơn (2002), Đề tài nghiên cứu xu hội học về chính sách đền bù giải phóng mặt bằng và tái định c−, Viện Nghiên cứu Địa chính - Tổng cục Địa chính. 97 38. Amanda D.Carlier, Trần Thanh Sơn (2005), Khu vực t− nhân và vấn đề đất đai (Quỹ đất, chi phí liên quan và quản lý). 39. Tổng quan quy hoạch phát triển kinh tế - xu hội Việt Nam (2002), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 40. Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam - Bộ Giáo dục và Đào tạo (1998), Đại Từ điển Tiếng Việt, NXB Văn hóa - Thông tin, Hà Nội. 41. UBND thành phố Hà Nội, Quyết định số 18/2008/QĐ-UBND ngày 29 tháng 9 năm 2008 về việc ban hành "Quy định về bồi th−ờng, hỗ trợ, TĐC trên địa bàn thành phố Hà Nội”. 42. UBND quận Hoàng Mai (2008), Báo cáo tình hình phát triển kinh tế - văn hóa - xu hội năm 2008 và ph−ơng h−ớng nhiệm vụ năm 2009. 43. UBND quận Hoàng Mai (2009), Báo cáo kiểm kê quỹ đất của các tổ chức đ−ợc Nhà n−ớc giao đất, cho thuê đất theo Chỉ thị số 31/2007/CT-TTg ngày 14 tháng 12 năm 2007 của Thủ t−ớng Chính phủ. 44. UBND quận Hoàng Mai (2009), Báo cáo tiến độ thực hiện bồi th−ờng, giải phóng mặt bằng trên địa bàn quận Hoàng Mai. PHầN PHụ LụC MẫU phiếu Điều tra Tên dự án:............................................................................................. Họ tên chủ hộ:....................................................................................... Địa chỉ: Tổ:.........................., ph−ờng............................................ nội dung Điều tra I. Đối t−ợng đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC (TĐC): - Gia đình ông (bà) đ−ợc xếp vào đối t−ợng nào: Đ−ợc bồi th−ờng: Đ−ợc hỗ trợ : Đ−ợc TĐC: - Theo ông (bà) quy định bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC nh− vậy đ4 hợp lý ch−a? Hợp lý: Ch−a hợp lý: II. Mức giá bồi th−ờng, hỗ trợ: 1- Đối với đất ở: - Gia đình ông (bà) đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ với mức giá:...................đồng/ m2. - Mức giá thị tr−ờng tại thời điểm đó là :....................đồng/ m2. - Nh− vậy mức giá này đ4 hợp lý ch−a? Hợp lý: Ch−a hợp lý: 2- Đối với đất nông nghiệp: - Gia đình ông (bà) đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ với mức giá:....................đồng/ m2. - Theo ông (bà) giá bồi th−ờng, hỗ trợ đ4 hợp lý ch−a? Hợp lý: Ch−a hợp lý: 3- Đối với nhà ở và vật kiến trúc (công trình xây dựng): - Nhà của ông (bà) đ−ợc xếp vào loại nhà cấp: Cấp 1: . Cấp 2: . Cấp 3: . Cấp 4: + Đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ với mức giá:...........................đồng/ m2. - Vật kiến trúc (công trình xây dựng) của ông (bà) là: Nhà chăn nuôi: Lều lán: Công trình khác: + Đ−ợc bồi th−ờng, hỗ trợ với mức giá:..........................đồng/m2. - Nh− vậy so với giá thị tr−ờng thì: Thấp hơn: T−ơng đ−ơng: Cao hơn: Ghi chú: Đánh dấu “ X ” vào ô trống khi có câu trả lời thích hợp. 4- Đối với cây cối, hoa màu: - Gia đình ông(bà) trồng các loại: Cây....................................................................................................... Hoa màu.................................................................................................. + Giá bồi th−ờng, hỗ trợ cho các loại cây là:...........................đồng/ cây. + Giá bồi th−ờng, hỗ trợ cho hoa màu là:.................................đồng/ m2. - Theo ông (bà) giá bồi th−ờng, hỗ trợ nh− vậy đ4 hợp lý ch−a? Hợp lý: Ch−a hợp lý: III. Chính sách TĐC: * Điều kiện cơ sở hạ tầng khu TĐC có tốt hơn khu dân c− cũ không? Có: Không: T−ơng đ−ơng: - Giá đất TĐC là:...........................đ/ m2 - Theo ông (bà) giá đất nh− vậy đ4 hợp lý ch−a? Hợp lý: Ch−a hợp lý: * Mục đích sử dụng tiền bồi th−ờng, hỗ trợ: Đầu t− vào SXKD: Gửi tiết kiệm: Xây dựng nhà cửa: Mua sắm đồ dùng: Học nghề: * Theo ông (bà) chính sách BT, HT, TĐC của dự án đã phù hợp ch−a? Phù hợp: Ch−a phù hợp: * Theo ông (bà) Hội đồng bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC quận Hoàng Mai đã thực hiện công tác này có công bằng, dân chủ và công khai không? Có: Không: * Gia đình ông (bà) có đơn th−, kiến nghị gì không? Có: Không: * Đề nghị ông (bà) cho ý kiến, tâm t− và nguyện vọng về chính sách bồi th−ờng, hỗ trợ và TĐC GPMB của dự án: ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. .................................., ngày.......tháng.......năm 2009 Chủ hộ (ký, ghi rõ họ tên) ._.