Đánh giá thực trạng ngập úng trên địa bàn thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang

1. §Æt vÊn ®Ò 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ViÖt Nam ®ang trªn ®µ tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hÕt søc nhanh chãng. §« thÞ ho¸ diÔn ra nhanh chãng ®· g©y lªn ¸p lùc tµi nguyªn vµ m«i tr­êng ngµy cµng lín. Bªn c¹nh ®ã tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸ còng diÔn ra hÕt søc nhanh chãng vµ khÈn tr­¬ng, hµng ngµy cã hµng trôc ®Õn hµng tr¨m dù ¸n ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp ®­îc ®Çu t­ b»ng c¸c nguån vèn vµo ViÖt Nam, ®©y chÝnh lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ lµ c¬ së ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ còng nh­ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. MÆt kh¸c do søc Ðp vÒ d©n sè ®« thÞ ngµy cµng t¨ng tõ n¨m 1991 ®Õn nay, tû lÖ d©n sè cè ®Þnh t¨ng tõ 17% n¨m 1990 lªn 23,45% n¨m 1999, h¬n 24% n¨m 2002 vµ gÇn 26% n¨m 2004. Trªn thùc tÕ tû di d©n ngµy cµng t¨ng (vÝ dô nhãm di d©n cã 80% thêi gian sèng ë ®« thÞ t¨ng nhanh t¹i c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi cã kho¶ng 10 v¹n vµ 12 v¹n ë thµnh phè Hå ChÝ Minh) dÉn ®Õn sù qu¸ t¶i vÒ c¬ së h¹ tÇng s½n cã, dÉn ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c khu d©n c­ míi. Bªn c¹nh ®ã dÉn tíi m«i tr­êng sinh th¸i vµ c¶nh quan thiªn nhiªn thiÕu ®Çu t­ phôc håi n©ng cÊp dÉn ®Õn sù mÊt c©n b»ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn ë nhiÒu n¬i. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn sù qu¸ t¶i ®« thÞ vµ suy tho¸i c¸c c¬ së h¹ tÇng. ViÖc ph¸t triÓn ®« thÞ ngµy cµng cao ®· t¹o nªn nhiÒu vÊn ®Ò trong m«i tr­êng ®« thÞ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt; trong ®ã cã t×nh tr¹ng ngËp óng. Trong thêi gian qua, dï ®· ®­îc ®Çu t­ víi møc ®é cao cho c¸c c«ng t¸c chèng ngËp óng ®« thÞ nh­ng hÇu nh­ ch­a cã c¸c gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng cho vÊn ®Ò nµy. HÖ thèng tho¸t n­íc ®« thÞ kh«ng nh÷ng kh«ng theo kÞp sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ mµ cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ vÒ kü thuËt, t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc lµ nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh ®­a ®Õn c¸c dù ¸n ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. Thµnh phè B¾c Giang võa ®­îc t¸i lËp vµo n¨m 2006 víi hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng c¬ b¶n vÉn lµ c¬ së h¹ tÇng cña thÞ x· B¾c Giang tr­íc ®©y vµ lµ trung t©m v¨n ho¸ chÝnh trÞ cña tØnh B¾c Giang. N»m c¸ch thñ ®« Hµ Néi 50 km; cã ®­êng s¾t xuyªn ViÖt vµ 2 ®­êng quèc lé 1A (cò vµ míi), quèc lé vµ tØnh lé ch¹y qua - nèi liÒn thñ ®« Hµ Néi víi cöa khÈu L¹ng S¬n vµ c¸c tØnh H¶i D­¬ng, Qu¶ng Ninh, Th¸i Nguyªn, cã s«ng Th­¬ng ch¶y qua ®Þa phËn thµnh phè th«ng th­¬ng tíi c¶ng H¶i Phßng. Tr­íc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ nªn ph¶i ®ßi hái sù ph¸t triÓn vµ më réng thµnh phè ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh trong giai ®o¹n hiÖn nay. §ång thêi hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dÉn ®Õn kh«ng ®ång bé vÒ c¬ së h¹ tÇng nªn kh«ng ®¸p øng ®­îc tho¸t n­íc khi m­a vµ lµ nguyªn nh©n ®Én ®Õn ngËp óng côc bé, kh«ng phï hîp víi yªu cÇu cña thµnh phè hiÖn ®¹i. Tõ nh÷ng thùc tÕ trªn chóng t«i nghiªn cøu ®Ò tµi: “§¸nh gi¸ thùc tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang, tØnh B¾c Giang”. 1.2. Môc ®Ých yªu cÇu cña ®Ò tµi: 1.2.1. Môc ®Ých §¸nh gi¸ ¶nh h­ëng qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ngËp óng cña thµnh phè B¾c Giang. 1.2.2. Yªu cÇu - §¸nh gi¸, x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè nh­ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi, møc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ møc ®é ®« thÞ ho¸ ¶nh h­ëng t×nh tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè. - §­a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng ngËp óng ®Ó b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt, c¶i t¹o m«i tr­êng sinh th¸i ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2. Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 2.1. T×nh h×nh ngËp óng mét sè n­íc trªn thÕ giíi 2.1.1. ë Hµ Lan Hµ Lan lµ mét n­íc cã kho¶ng mét nöa l·nh thæ n»m d­íi mùc n­íc biÓn, Hµ Lan cã kinh nghiÖm chèng ngËp lôt, biÕn ®æi khÝ hËu vµ qu¶n lý n­íc ®­îc quèc tÕ ®¸nh gi¸ cao. TÊt c¶ thµnh phè ë Hµ Lan ®Òu cã ®ª lín bao bäc. Bªn trong thµnh phè lu«n cã phÇn quü ®Êt b¾t buéc ®Ó lµm nhiÒu kªnh r¹ch,... Nhiều thành phố trên thế giới đang bị úng ngập và lũ lụt đe dọa và chính quyền địa phương đã có những giải pháp khắc chế được tình trạng này. Tp. Venise (Italia) với dự án đập ngăn thuỷ triều từ biển chặn dòng nước ngập tràn; London (Anh) đã từng bị cơn mưa lớn kết hợp với triều cường nhấn chìm trong trận lũ năm 1952 và họ đã tiến hành dự án với Cổng Thames (Thames Baries) để ngăn nước [22]. Khi cần tìm hiểu, học hỏi thêm kinh nghiệm chống ngập, các kiến trúc sư trên thế giới đều nhìn về Hà Lan - một đất nước nằm ở vùng đất thấp trũng và thường xuyên phải đối mặt với ngập lụt do thấp hơn mực nước biển. Tại thành phố Amserdam, từ thế kỷ 17, đã ra quy chế để phố hình thành từ các dòng kênh tiêu nước và được duy trì cho đến ngày nay, tạo nên một hình thái đô thị rất đặc trưng. Đáng chú ý nhất là các kênh vòng tròn lớn như Herrengracht, Keizersgracht và Prinzengracht - được xây dựng vào thế kỷ 17 và 18, với các công trình trụ sở các hãng buôn hay gia đình giàu có dọc kênh lớn. Kênh phụ (nhỏ hơn) hoặc các phố nhánh là nơi trú ngụ bình dân. Quy chế xác định kích thước lô đất mặt đường (mặt kênh lớn) rộng 8m, sâu 55m, bố trí các mảnh vườn giữa khu dân cư đông đúc. Hầu hết các ngôi nhà được làm trên cọc sâu 18m, cao 3 tầng, hệ số ảnh hưởng đến đất đai tối đa là 56%. Hà Lan được đánh giá là quốc gia sống chung với nước thành công nhất thế giới. Tất cả học sinh tốt nghiệp tiểu học phải hoàn thành môn bơi lội với nguyên quần áo, giầy dép và ba lô. Các kiến trúc sư rất thành đạt với những bản thiết kế các ngôi nhà có thể bơi trên nước, trong khi nhà vệ sinh vẫn không thải nước bẩn ra ngoài. Các công ty xây dựng Hà Lan rất được tín nhiệm trong việc thực hiện những thành phố lộng lẫy - an toàn nổi trên biển [22]. Dưới mặt đường là hệ thống cống nhỏ. Đường được trải đá dăm hay gạch vụn rồi đổ cát dày 40-50cm lên trên; xong đặt gạch nghiêng lát đường. Do đó, khi mưa, phần lớn nước thấm qua các kẽ gạch xuống lớp cát đá bên dưới, rồi chảy xuống cống để thoát ra kênh rạch. Cách này đã giúp nước mưa tiêu thoát rất nhanh. Các cửa cống, nắp cống đều có lưới sắt, song sắt ngăn rác. 2.1.2. ë Trung Quèc: Trung Quốc là một nước đất rộng, người đông, diện tích lãnh thổ Trung Quốc lớn thứ 3 thế giới (sau Nga và Canada); dân số đông nhất thế giới, khoảng trên 1,27 tỷ người. Trung Quốc đang ngày càng phát triển, tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa ngày càng phát triển mạnh. Đồng thời Trung Quốc có hệ thống đường, rãnh thoát nước rất đa dạng, phong phú. Nhưng sau một trận mưa được cho là lớn nhất trong lịch sử 70 năm qua ở thành phố Thượng Hải của Trung Quốc đă đẩy 3.000 ngôi nhà và hơn 70 tuyến đường vào tình trạng ngập úng nghiêm trọng [22]. Mực nước mưa đă lên tới 80-140 mm ở hầu hết các khu vực trong thành phố này. Nước ngập ở các tuyến đường ở các quận Luwan, Huangpu, Zhabei và Jinshan có độ sâu 10-30 cm, còn trong nhà là 5-10 cm. Một số phương tiện giao thông đă bị hư hỏng nghiêm trọng do bị ngập nước hoặc bị cây cối ven đường rơi vào. Tuy nhiên, hiện chưa có thống kê thiệt hại về người. 2.2. T×nh h×nh ngËp óng ë ViÖt Nam: 2.2.1. HiÖn tr¹ng tho¸t n­íc t¹i c¸c ®« thÞ g©y ra t×nh tr¹ng ngËp óng. * Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội Vị trí địa lý và điều kiện địa hình ảnh hưởng rất lớn đến thoát nước tự chảy của các đô thị. Nét đặc trưng của đô thị nước ta là sự phát triển gắn liền với việc khai thác và sử dụng các nguồn nước mặt (sông, biển...). Hệ thống thoát nước đô thị cũng liên quan mật thiết đến chế độ thuỷ văn của hệ thống sông, hồ. Thông thường về mặt tự nhiên, các sông, hồ thường kết với nhau thành dạng chuỗi thông qua các kênh mương thoát nước hở, tạo thành các trục tiêu thoát nước chính. Cả nước có tới 2.360 con sông với chiều dài hơn 10.000 km, trong đó có 9 hệ thống sông lớn có diện tích lưu vực trên 10.000 km2 [20]. Lưu vực dòng chảy các sông về mùa mưa rất lớn chiếm đến 70 - 90% tổng lượng nước cả năm. Nước ta thuộc vùng khí hậu nóng ẩm: mưa nhiều, độ ẩm lớn, nhiệt độ và độ bức xạ cao. Sự phân bố không đều về lượng mưa, độ ẩm, độ bức xạ... theo không gian và thời gian sẽ ảnh hưởng rất lớn đến thoát nước và chất lượng môi trường nước trong các đô thị. Mỗi năm có khoảng 8 - 10 cơn bão, gây thiệt hại trung bình 2 - 3% thu nhập quốc dân và ảnh hưởng rất lớn tới thoát nước đô thị [14]. Những năm gần đây, việc đầu tư vào hệ thống thoát nước đô thị được cải thiện đáng kể. Một số dự án đã và đang được triển khai bằng nguồn vốn vay ODA tại các thành phố như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng, Vinh... Nguồn vốn đầu tư này tuy đã lên tới tỉ USD, tuy nhiên nó cũng chỉ đáp ứng tỷ lệ nhỏ (khoảng 1/6) so với yêu cầu hiện nay. Hầu hết các đô thị đã có qui hoạch phát triển tổng thể đến năm 2020, nhưng quy hoạch chuyên ngành, hạ tầng cơ sở chưa được thực thi đầy đủ, đồng bộ nhất là đối với ngành cấp thoát nước đô thị. Các qui hoạch về môi trường, quản lý chất thải rắn, cấp thoát nước thường là các mảng nhỏ trong quy hoạch tổng thể, do vậy, chỉ có thể có các thông tin qui hoạch cơ bản. Một vấn đề khá quan trọng trong công tác qui hoạch là các tiêu chí chung để phối hợp thực hiện đầu tư đồng bộ các công trình hạ tầng đô thị chưa được đề ra đầy đủ. * Hiện trạng về hệ thống thu gom nước thải Hiện nay, hệ thống thoát nước phổ biến nhất ở các đô thị của Việt Nam là hệ thống thoát nước chung. Phần lớn những hệ thống này được xây dựng cách đây khoảng 100 năm, chủ yếu để thoát nước mưa, ít khi được sửa chữa, duy tu, bảo dưỡng nên đã xuống cấp nhiều; việc xây dựng bổ sung được thực hiện một cách chắp vá, không theo quy hoạch lâu dài, không đáp ứng được yêu cầu phát triển đô thị. Các dự án thoát nước đô thị sử dụng vốn ODA (cho khoảng 10 đô thị) đã và đang được triển khai thực hiện thường áp dụng kiểu hệ thống chung trên cơ sở cải tạo nâng cấp hệ thống hiện có. Tuy nhiên, cá biệt như thành phố Huế áp dụng hệ thống thoát nước riêng hoàn toàn. Đối với các khu công nghiệp, được xây dựng từ 1994 đến nay, việc tổ chức hệ thống thoát nước theo dạng phổ biến trên thế giới. Thông thường có hai hoặc ba hệ thống thoát nước riêng biệt: - Trường hợp ba hệ thống cho ba loại nước thải: nước mưa, nước thải sản xuất, nước thải sinh hoạt. - Trường hợp hai hệ thống: nước mưa thoát riêng, còn nước thải sản xuất sau khi đã xử lý sơ bộ trong từng nhà máy thì thoát chung và xử lý kết hợp với nước thải sinh hoạt. Để đánh giá khả năng thoát nước, người ta thường lấy tiêu chuẩn chiều dài bình quân cống trên đầu người. Các đô thị trên thế giới tỷ lệ trung bình là 2m/người, ở nước ta tỷ lệ này tại Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng là 0,2 đến 0,25m/ng, còn lại chỉ đạt từ 0,05 đến 0,08m/người. Mặt khác trong từng đô thị, mật độ cống thoát nước khác nhau, khu trung tâm đặc biệt là các khu phố cũ, mật độ cống thoát nước thường cao hơn các khu vực mới xây dựng. Ngoài ra, nhiều đô thị gần như chưa có hệ thống thoát nước, nhất là các thị xã tỉnh lỵ vừa được tách tỉnh. Theo thống kế sơ bộ của các công ty tư vấn và từ những báo cáo của các sở xây dựng, một số đô thị có hệ thống thoát nước hết sức yếu kém như: Tuy Hoà (Phú Yên). Hệ thống thoát nước mới phục vụ cho khoảng 5% diện tích đô thị, các thành phố Quy Nhơn (Bình Định) 10%, Ban Mê Thuột (Đắc Lắc) 15%, Cao Bằng 20%... Các đô thị có hệ thống thoát nước tốt nhất như Hà Nội, Hải Phòng, thành phố Hồ Chí Minh và một số đô thị nhỏ như Lào Cai, Thái Bình cũng chỉ phục vụ khoảng 60% [20]. Theo đánh giá của các công ty thoát nước, công ty môi trường đô thị tại các địa phương và các công ty tư vấn, thì có trên 50% các tuyến cống đã bị hư hỏng nghiêm trọng cần phải sửa chữa, 30% các tuyến cống đã xuống cấp, chỉ khoảng 20% vừa được xây dựng là còn tốt. Các kênh rạch thoát nước chủ yếu là sử dụng kênh rạch tự nhiên, nền và thành bằng đất do vậy thường không ổn định. Các cống, ống thoát nước được xây dựng bằng bê tông hoặc xây gạch, tiết diện cống thường có hình tròn, hình chữ nhật, có một số tuyến cống hình trứng. Ngoài ra tại các đô thị tồn tại nhiều mương đậy nắp đan hoặc mương hở, các mương này thường có kích thước nhỏ, có nhiệm vụ thu nước mưa và nước bẩn ở các cụm dân cư. Các hố ga thu nước mưa và các giếng thăm trên mạng lưới bị hư hỏng nhiều ít được quan tâm sửa chữa gây khó khăn cho công tác quản lý. Theo báo cáo của các công ty thoát nước và công ty môi trường đô thị, tất cả các thành phố, thị xã của cả nước đều bị ngập úng cục bộ trong mùa mưa. Có đô thị 60% đường phố bị ngập úng như Buôn Mê Thuột của Đắc Lắc. TP Hồ Chí Minh (trên 100 điểm ngập), Hà Nội (trên 30 điểm), Đà Nẵng, Hải Phòng cũng có rất nhiều điểm bị ngập úng [20]. Thời gian ngập kéo dài từ 2 giờ đến 2 ngày, độ ngập sâu lớn nhất là 1m. Ngoài các điểm ngập do mưa, tại một số đô thị còn có tình trạng ngập cục bộ do nước thải sinh hoạt và công nghiệp (Ban Mê Thuột, Cà Mau). Ngập úng gây ra tình trạng ách tắc giao thông, nhiều cơ sở sản xuất dịch vụ ngừng hoạt động, du lịch bị ngừng trệ, hàng hoá không thể lưu thông. Hàng năm thiệt hại do ngập úng theo tính toán sơ bộ lên tới hàng nghìn tỷ đồng. * Hiện trạng về xử lý nước thải Trong khu vực đô thị và khu công nghiệp tính đến đầu năm 2005, mỗi ngày có khoảng 3.110.000 m3 nước thải sinh hoạt và nước thải sản xuất từ các khu công nghiệp xả trực tiếp vào nguồn tiếp nhận. Cả nước hiện có 12 thành phố: Hà Nội, Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hạ Long, Huế, Buôn Mê Thuột, Đà Lạt, Thái Nguyên, Vũng Tàu, Cần Thơ, Bắc Ninh, Hải Dương và Vinh có các dự án có trạm xử lý nước thải đô thị công suất trên 5000 m3/ngày đêm đang trong giai đoạn qui hoạch và xây dựng. Trên tổng số 76 khu công nghiệp và chế xuất chỉ có 16 trạm xử lý nước thải tập trung, hoạt động với tổng công suất là 41.800 m3/ ngày đêm. Công nghệ chủ yếu là sinh học hoặc hoá học kết hợp với sinh học. Nước thải sau xử lý đạt yêu cầu loại A hoặc loại B theo tiêu chuẩn xả nước thải công nghiệp vào nguồn nước mặt TCVN 5945 - 2005 - Nước thải công nghiệp - Tiêu chuẩn thải. Biểu đồ tổng hợp về xử lý nước thải các khu công nghiệp tập trung năm 2004 giới thiệu ở hình 2 [20]. 2.2.2. Mét sè nghiªn cøu vÊn ®Ò óng ngËp. * Trước 1975 Trong lịch sử phát triển đô thị, bài toán chống ngập cho khu đô thị ở các thành phố đã được đặt ra cách đây gần 150 năm. Năm 1862, đề án xây dựng hệ thống điều tiết thủy triều được đưa ra với ý tưởng thiết lập một hệ thống thoát nước theo chế độ tự động, bằng cách đào hồ nhân tạo lớn giữa thành phố để điều hòa nước. Số tiền đầu tư cho đề án này quá lớn nên chưa thực hiện được. Ðến năm 1943 kế hoạch chỉnh trang đô thị Sài Gòn - Chợ Lớn với tầm nhìn quy hoạch 60 năm, phát triển thành phố đến năm 2000 quy mô hơn một triệu dân cũng đã được đề xuất. Kế hoạch cũng đưa ra giải pháp phải đào một cái hồ lớn ở vị trí phía tây đường Ðinh Tiên. Hàng ngày để chứa nước mưa, và lấy đất tôn cao nền xây dựng nhà cửa. Quanh hồ sẽ thiết lập khu triển lãm, khu thể thao,... Tuy nhiên, đề án này cũng không thể thực hiện [23]. Năm 1968, nhóm kiến trúc sư do ông Lê Văn Lắm lãnh đạo đã công bố “Dự án thiết kế Thủ đô Sài Gòn”. Đây là một dự án được coi là thực tế và có nhiều sáng tạo nhất so với các đề án khác cùng thời. Dự án nghiên cứu từ lịch sử, địa lý đến điều tra xã hội học, từ quy hoạch cũ đến trạng thái kế hoạch mới theo giả định, từ thiết kế công trình đến kế hoạch trù liệu tài chính. Dự án này có một điểm quan trọng nhất là xác định trục phát triển chính của thành phố. Theo ông Lắm, thành phố chỉ nên phát triển và mở rộng ra theo trục xa lộ Biên Hòa, hướng về phía Bắc Sài Gòn, đồng thời “thiết lập một đô thị Sài Gòn mới song hành với Sài Gòn cũ’’. Trước năm 1975, các kiến trúc sư, các nhà quy hoạch danh tiếng của Pháp cũng như của Việt Nam như Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, Kỹ sư Trần Lê Quang đều thống nhất là hướng phát triển chính của thành phố là phía bắc, đông bắc (Thuận An, Biên Hòa) và tây bắc (Củ Chi). Các ông đưa ra khuyến cáo là bất luận trong trường hợp nào thành phố cũng không được phát triển công nghiệp và tiến hành đô thị hóa về hướng nam và đông nam thành phố (Nhà Bè, Cần Giờ, một phần Bình Chánh) vì đó là khu vực trũng, là túi để chứa nước khi mưa to, khi nước sông dâng lên tràn vào thành phố, nếu xây cất thì chỉ là nhà thấp tầng, nhà vườn, duy trì hình thái nông nghiệp sinh thái, không được bê tông hóa bề mặt để cho nước ngấm vì thành phố có độ dốc từ bắc xuống nam. * Sau 1975 Sau năm 1975, khi đất nước hòa bình thống nhất, Việt Nam mới bắt đầu phát triển mạnh, nhất là từ 20 năm trở lại đây. Cũng chính thời gian này xuất hiện thường xuyên bị tình trạng ngập lụt tại nhiều khu vực trên các thành phố trực thuộc Trung ương và các tỉnh khác; trong đó có thành phố Hồ Chí Minh là thành phố điển hình thường xuyên xảy ra tình trạng ngập úng. Do nhu cầu phát triển TP Hồ Chí Minh mở rộng rất nhanh. Những vùng trũng ở quận 7, quận 8, Nhà Bè, Bình Chánh và một số kênh rạch trước đây là "hồ điều tiết" nước tự nhiên đã bị san lấp, bê-tông hóa tạo sự mất cân bằng nước trong khu vực rộng lớn. Tính đến tháng 11/2006, toàn thành phố còn 105 điểm ngập (47 điểm ngập do mưa, 51 điểm ngập do mưa kết hợp với triều, một số điểm ngập do không có cống). Có điểm cần chú ý là không cần phải mưa lớn mới có lụt. Ngay trong mùa khô, chỉ cần triều cường mạnh, kết hợp với gió chướng và thuỷ triều thiên văn là đủ gây lụt ở những vùng đất thấp. Trong tương lai không xa lưu lượng sông Mekong sẽ tăng 10% trong mùa lũ (Tháng 9 và 10), nên lũ lụt ở đồng bằng Cửu Long sẽ trầm trọng hơn, đến sớm hơn và kéo dài hơn hiện nay. Nghiên cứu quy hoạch tổng thể tiêu thoát nước mưa và nước thải cho TPHCM do JICA , tiến hành năm 1999 , chính phủ duyệt năm 2001. Dự án đã chia đã chia khu vực thành 6 vùng , mỗi vùng có giải pháp xử lý riêng. Đồng thời việc tiêu thoát nước mưa và nước thải trở thành nỗi “ám ảnh”, thách thức lớn không chỉ của các cấp lãnh đạo Đảng, Chính quyền mà còn là nỗi lo sợ của người dân mỗi khi có các đợt triều cường và mùa mưa đến. Hiện nay các thành phố, đô thị của Việt Nam đang trên đà phát triển nhất là thành phố Hồ Chí Minh có xu thế trở thành một thành phố ‘’vĩ đại’’ của khu vực Châu Á với tốc độ phát triển kinh tế xã hội rất cao. Bên cạnh đó Việt Nam, đang phải đối mặt với một thực trạng úng ngập thường xuyên và đặc biệt trong mùa mưa do đặc điểm vị trí địa lý, địa hình, ảnh hưởng chế độ thủy văn của sông Đồng Nai, sông Sài Gòn và chế độ triều của Biển Đông [23]. 2.2.3. Nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng ngËp óng: Nguyên nhân chính gây úng ngập đã được đề cập và phân tích: Mưa cường độ lớn (đặc điểm mưa ở TP là mưa đối lưu), triều cường và lũ thượng nguồn đổ về. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng của hệ thống tiêu thoát nước trong TP không thể đáp ứng được kịp thời nhu cầu tiêu thoát do tốc độ phát triển kinh tế xã hội trong những năm gần đây, đó cũng là nguyên nhân làm trầm trọng thêm tình trạng ngập úng của TP hiện nay [16]. M­a C¸c ®Æc tr­ng m­a c­êng ®é cao g©y ngËp YÕu tè mÆt ®Öm: - Quy m«. - TÝnh chÊt l­u vùc: ThÊm, ®iÓm tròng, tÝnh tËp trung n­íc. - §Þa h×nh. - HÖ tho¸t n­íc: S«ng r¹ch, ®­êng cèng. - T×nh h×nh ph¸t triÓn ®« thÞ Dßng ch¶y h×nh thµnh T×nh h×nh ngËp vµ tho¸t n­íc ®« thÞ Chế độ dòng chảy trong sông và kênh rạch là chế độ dòng chảy hai chiều. Ao hồ, vùng trũng bị san lấp làm giảm hoặc mất khả năng điều hoà khi mực nước ở trục tiêu còn cao. Chế độ dòng chảy trong khu vực còn chịu ảnh hưởng điều tiết của các công trình phía thượng du ( Dầu Tiếng, Trị An …). Trong thời kỳ tích nước, thuỷ triều sẽ mạnh lên, trong thời kỳ cấp nước thuỷ triều sẽ yếu đi. *Khách quan: - Cao độ địa hình thấp, 75% diện tích toàn thành phố, 25% diện tích các quận (kể cả mới và cũ) có cao độ nhỏ hơn 2 m, tức là phần diện tích có nguy cơ bị ngập úng khi triều cường. - Do mưa: Khi mưa với cường độ khoảng trên 40 mm, thời gian ngắn thường sinh ra ngập úng. Ngập úng do mưa cũng có liên quan đến hệ thống tiêu thoát nước, đặc biệt là hệ thống kênh cống tiêu ở khu nội thành. - Do triều: Do ảnh hưởng của triều biển Đông trong những lúc triều lên hoặc triều cường, mực nước trong sông kênh lên cao gây khó khăn cho việc tiêu thoát đối với những vùng đất thấp, gây ngập. Mực nước triều lớn nhất ở khu vực TP.HCM dao động trong khoảng 1,5 m trong những đợt triều cường. - Do lũ: Ngoài lũ trực tiếp từ thượng lưu các sông Đồng Nai, Sài Gòn ảnh hưởng trực tiếp đến TP.HCM còn có lũ từ lưu vực sông Mê Kông qua hệ thống kênh rạch nối các sông Vàm Cỏ với vùng TP.HCM làm cho mực nước sông, kênh tăng cao, thậm chí tràn vào đồng ruộng gây ra ngập úng. Tuy nhiên, ảnh hưởng ngập úng đã phần được giải quyết nhờ có hệ thống hồ ở thượng nguồn và các cống kiểm soát lũ ở khu vực này. Trong các yếu tố gây ngập úng thì “Mưa” là yếu tố con người không khống chế được nhất là ‘’ mưa gập triều cường’’ (cống ngăn triều đóng)…, “ *Chủ quan: - Do đô thị hoá: Quá trình đô thị hoá thành phố đã làm giảm sự điều tiết tự nhiên của bề mặt lưu vực, khi mưa xuống, hầu như toàn bộ mưa đều tập trung thành dòng chảy không thể thấm xuống đất, hệ thống kênh rạch, ao hồ bị san lấp - Do ý thức của người dân chưa cao làm cho việc tiêu thoát nước khó khăn thêm.. - Do công tác quản lý đô thị kém: - Hệ thống thoát nước các đô thị Việt Nam chủ yếu là hệ thống thoát nước chung phát triển trên cơ sở cống thoát nước mưa hình thành từ trước, kích thước và độ dốc cống nhỏ, mật độ tính theo chiều dài trên đầu người thấp, bị xuống cấp nghiêm trọng, không còn đủ khả năng phục vụ tiêu thoát nước hiện tại cho các đô thị. - Qua đánh giá hiện trạng có thể thấy việc qui hoạch, xây dựng hệ thống thoát nước là chưa hợp lý, việc quản lý phối hợp giữa các ngành giao thông công chính và các ngành khác chưa chặt chẽ, đã gây ra không ít những khó khăn và phức tạp trong quản lý thoát nước hiện nay [22]. 2.2.4. HiÖn tr¹ng ngËp óng ë mét sè thµnh phè cña ViÖt Nam. Thời tiết diễn biến thất thường, nhất là trận mưa lũ lịch sử cuối tháng 10 và đầu tháng 11 đã gây thiệt hại rất lớn đối với nông nghiệp các tỉnh miền Bắc, nhất là vùng Hà Nội. Theo thống kê chưa đầy đủ, tổng diện tích lúa bị úng ngập gần 28.000 ha; diện tích hoa màu gần 246.000 ha; số gia cầm bị chết hơn 187.000 con. Nhiều công trình thủy lợi bị sạt lở và hư hại lớn (hơn 300 công trình). Sản xuất thủy sản cũng bị thiệt hại không nhỏ: gần 32.000 ha ao hồ nuôi tôm cá bị vỡ làm thất thoát sản lượng hơn 12.000 tấn. Con số thiệt hại của đợt mưa ngập này ước khoảng 7.500 tỷ đồng. Các tỉnh có thiệt hại lớn là Hà Nội, Hưng Yên, Hà Nam, Nghệ An, Hà Tĩnh… 2.2.4.1. Ở thành phố Hà Nội: Nhiều năm qua, mỗi khi có mưa lớn, người Hà Nội lại phải lội bì bõm để đến công sở hoặc trở về nhà. Vài năm gần đây, tình trạng úng ngập đã có phần giảm về thời gian và mức độ nhưng vẫn là nỗi bức xúc của người dân và là mối lo của lãnh đạo thành phố, nhất là trong xu hướng phát triển về mọi mặt của Thủ đô. Theo Công ty Thoát nước Hà Nội: Hiện nay Hà Nội có 634 km cống rãnh các loại, trong đó có tới 74 km cống được xây dựng trước năm 1954 ở khu vực thành phố cũ. Mạng lưới này phần lớn có tiết diện nhỏ và đã xuống cấp do quá tuổi thọ nên khả năng thoát nước giảm đáng kể. Để đánh giá khả năng thoát nước của hệ thống, người ta thường lấy tiêu chuẩn chiều dài bình quân cống trên đầu người. Theo tính toán, mật độ cống hiện nay là 81,8 m/ha và tỷ lệ đường cống trên với đầu người ở Hà Nội là 0,21 m/người. So với tỷ lệ đường cống trên đầu người các đô thị trên thế giới (2m/người), tỷ lệ 0,2m/người là quá thấp. Hà Nội còn khoảng 25-30% đường phố chưa có cống . Theo Hội Cấp thoát nước Việt Nam: Hà Nội có địa hình tương đối bằng phẳng, do vậy việc sử dụng hồ, ao để điều tiết thoát nước đóng vai trò quan trọng. Trên địa bàn thành phố hiện có khoảng 110 hồ nhưng mới chỉ có 44 hồ được đưa vào quản lý mực nước. Hai thập kỷ qua, diện tích hồ, ao ở Hà Nội giảm mạnh do nhiều nguyên nhân, trong đó có việc dân tự lấp và các dự án phát triển đô thị nhưng biện pháp giải quyết thoát nước thay thế không theo kịp. Đồng thời, vì nằm trong đô thị nên các hồ này thường có nhiều chức năng và có nhiều cơ quan cùng tham gia quản lý. Do vậy, khả năng điều tiết của các hồ, ao bị giảm đáng kể khiến vai trò điều hòa thoát nước khi mưa chưa được phát huy hết. Trong khi đó, các tuyến mương hở, mặc dù đóng vai trò quan trọng trong hệ thống thoát nước nhưng nhìn chung khả năng tiêu thoát nước kém. Các tuyến mương hở có tiết diện nhỏ, cao độ đáy không bảo đảm khả năng tiêu thoát nước mưa và đều bị dân lấn chiếm bất hợp pháp. Ngoài ra, vì diện tích bê tông hóa mặt đường và công trình kiến trúc tăng nên diện tích mặt đất tự nhiên để nước ngấm xuống đã giảm nhiều so với trước đây. Do vậy, mỗi khi có mưa, thời gian tập trung nước rất nhanh làm tăng khả năng ứ đọng cục bộ. Mặt khác, kết cấu hạ tầng công cộng theo quy hoạch lại phát triển chậm hơn tốc độ phát triển các khu đô thị đã tạo ra những bất cập về thoát nước và môi trường. Nhất là ngày 2/11/2008, Hà Nội chìm trong trận mưa lũ lịch sử, thành phố vẫn còn 50 điểm úng ngập cần tránh tại 6 quận. Cũng theo báo cáo của Phòng Cảnh sát giao thông: Trên địa bàn quận Ba Đình các điểm vẫn úng ngập gồm: Núi Trúc, cổng nhà máy nước Yên Phụ; Liễu Giai - Vạn Bảo, Đào Tấn, khách sạn DaeWoo, Kim Mã - Ngọc Khánh, Nguyễn Chí Thanh, cổng trường Chu Văn An - Thuỵ Khuê, Lạc Long Quân (đoạn đang sửa chữa). Quận Đống Đa: Cát Linh, Tôn Đức Thắng, Nguyễn Lương Bằng, Hồ Đắc Di, Phạm Ngọc Thạch, Đào Duy Anh, Tây Sơn, Chùa Bộc, Thái Hà, Tôn Thất Tùng, từ số nhà 184-534 đường Trường Chinh, 596 đường Láng, Trần Quang Diệu, Võ Văn Dũng, Láng Hạ, Thái Thịnh. Quận Hoàng Mai: Định Công, Trương Định, Pháp Vân, Giải Phóng, Ngọc Hồi, Nguyễn Đức Cảnh, Đại La, Minh Khai, Thanh Nhàn, Pháp Vân - Tam Trinh. Quận Long Biên: các điểm ngập úng vẫn còn như đường Nguyễn Văn Cừ, Ngã ba cầu Chui, chân cầu Vĩnh Tuy, đường dẫn lên cầu Thanh Trì. Quận Cầu Giấy: siêu thị Big C, Phạm Hùng, Trần Bình. Quận Thanh Xuân: còn 3 điểm úng ngập là Nguyễn Trãi, Khuất Duy Tiến, Lê Văn Lương. Nhất là sau khi mở rộng, TP Hà Nội có địa hình tự nhiên tương đối phức tạp và đa dạng, chia thành nhiều lưu vực thoát nước khác nhau. Đến thời điểm này, chưa có khu vực nào trên địa bàn thành phố có hệ thống thoát nước đô thị hoàn chỉnh, một số khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh, nhưng hệ thống thoát nước còn sơ khai... Thành phố đã có những giải pháp từng bước khắc phục những bất cập nêu trên, tuy nhiên, không ít chuyên gia cho rằng, nếu đầu tư đồng bộ phải tới gần chục năm nữa may ra Hà Nội mới thoát khỏi cảnh ngập lụt. Ngập, đó là cảnh tượng diễn ra thường xuyên tại Hà Nội sau bất cứ cơn mưa nào liên tục có lượng mưa trên 70mm/h xảy ra. Dù đã đầu tư không ít tiền của vào các giai đoạn thoát nước đô thị nhưng dường như tình trạng ngập chưa thể khắc phục. Lãnh đạo Xí nghiệp Khảo sát thiết kế (Công ty Thoát nước Hà Nội) cho rằng, kể cả giai đoạn 2 có hoàn thành, thì tình trạng ngập tại Hà Nội vẫn còn tồn tại vì sau khi Hà Nội mở rộng, nhiều đô thị mọc lên tạo nên sự bất cập đó là thiếu sự thống nhất giữa hệ thống thoát nước trong và ngoài đô thị. Ảnh 1: Thiếu giải pháp thoát nước lâu dài nên Hà Nội còn ngập úng khi mưa lớn. Trên thực tế hiện nay, việc tiêu thoát nước tại những khu vực mới hợp nhất vào Hà Nội chủ yếu dựa trên hệ thống tiêu thoát nông nghiệp. Ngay cả hệ thống thoát nước tại một số đô thị khu vực như địa bàn quận Hà Đông, thị xã Sơn Tây và một số huyện lỵ, thị trấn, thị tứ cũng phụ thuộc hệ thống tưới tiêu nông nghiệp. Nếu xảy ra mưa lớn gây úng ngập, việc thoát nước chỉ trông chờ vào hệ thống bơm tiêu, kênh mương nông nghiệp, khả năng thoát nước rất kém. Dù có tốc độ đô thị hóa cao nhưng đây lại là khu vực thoát nước khó khăn nhất. Bởi lẽ, tại các khu đô thị mới, hệ thống thoát nước đã được xây dựng, tuy nhiên khả năng kết nối hệ thống này với nguồn tiêu nước bên ngoài lại rất kém, vì các mương dẫn nước tại khu vực này chính là mương tiêu nông nghiệp như mương Triều Khúc, đang bị bồi lắng, dòng chảy bị thu hẹp cùng với một số trạm bơm tiêu có công suất thấp... Khu vực nội thành cũ thuộc lưu vực sông Tô Lịch, so với các khu vực khác trên địa bàn thành phố, là khu vực có khả năng tiêu thoát nước tốt hơn vì vừa được đầu tư xây dựng Dự án Thoát nước Hà Nội giai đoạn 1 và các dự án thoát nước khác theo quy hoạch. Tuy nhiên, do hệ thống mương chưa được cải tạo đồng bộ, nhiều công trình hạ tầng như nút giao thông Kim Liên, cống hóa các mương Hào Nam - Yên Lãng, Liễu Giai - Ngọc Hà, Nguyễn Phong Sắc... đang thi công ảnh hưởng công tác thoát nước, khiến cho hiệu quả của hệ thống thoát nước mới chưa cao, mới chỉ có thể giải quyết những trận mưa vừa và mưa nhỏ, lượng mưa dưới 50 mm/giờ. Còn khi xảy ra mưa to và rất to, lượng mưa từ 50 mm đến 100 mm/giờ, vẫn xuất hiện 28 điểm úng ngập cục bộ [9]. 2.2.4.2. Ở thµnh phè Hå ChÝ Minh. Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ ®« thÞ lín nhÊt vµ lµ trung t©m kinh tÕ - x· héi quan träng bËc nhÊt cña c¶ n­íc, lµ trung t©m v¨n ho¸, khoa häc c«ng nghÖ vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ. H×nh 3: Thèng kª vÞ trÝ ngËp n­íc ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh Thµnh phè Hå ChÝ Minh bao gåm 19 quËn vµ 5 huyÖn, tæng diÖn tÝch 2.095km2 (trong ®ã 40% lµ khu vùc ®« thÞ néi thµnh, 60% lµ vïng n«ng nghiÖp n«ng th«n). Thµnh phè cã d©n sè 6.424.519 ng­êi, mËt ®é trung b×nh 3.067 ng­êi/km2 (n¨m 2006), hiÖn nay cã kho¶ng 7 triÖu ng­êi. Dù kiÕn lªn tíi 10 triÖu d©n vµo n¨m 2025 [15]. Tuy nhiªn c¬ së h¹ tÇng cña thµnh phè ph¸t triÓn kh«ng t­¬ng xøng víi tèc ®é ®« thÞ ho¸ (thiÕu kiÓm so¸t), ®Æc biÖt trong ®ã, hÖ thèng tiªu tho¸t n­íc m­a, n­íc th¶i qu¸ t¶i so víi sù gia t¨ng d©n sè vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Theo kÕt qu¶ tæng hîp ®iÒu tra t×nh h×nh ngËp cho thÊy kh¸ nghiªm träng vµ ®· g©y ra nhiÒu tæn thÊt trong s¶n xuÊt, sinh ho¹t vµ ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng rÊt lín. Mét sè vïng ë khu vùc néi thµnh th­êng xuyªn bÞ ngËp trong n¨m. HiÖn nay, thèng kª c¸c vÞ trÝ ngËp lôt quan träng trong thµnh phè theo cao ®é cho thÊy chØ cã kho¶ng 25% tr­êng hîp x¶y ra t¹i nh÷ng vïng cã cao ®é d­íi 1,5m, cßn l¹i x¶y ra chñ yÕu t¹i nh÷ng khu vùc cã cao ®é tõ 2,0m ®Õn 5,0m. Quan s¸t thùc tÕ cho thÊy sè l­îng nh÷ng khu vùc bÞ ngËp óng trong khu vùc néi thµnh x¶y ra ë nh÷ng vïng cã cao ®é tõ +2,0-5,0m chiÕm ®Õn 65% tr­êng hîp, so víi chØ 25% tr­êng hîp quan s¸t ®­îc ë nh÷ng khu vùc cã cao ®é d­íi +1,5m. B¶ng 2.1: Thèng kª t×nh h×nh ngËp óng cña khu vùc Gß VÊp - T©n B×nh T×nh tr¹ng Sè ®iÓm quan s¸t Tû lÖ Kh«ng ngËp 356 63% NgËp 212 37% - NgËp Ýt 164 29% - NgËp võa 26 5% - NgËp nÆng 21 4% Trận mưa gần đây nhất là kéo dài từ lúc 6h10’ cho đến 7h15’ làm ngập hàng loạt tuyến đường nội thành như: Thăng Long, Hoàng Văn Thụ, Phạm Văn Hai (quận Tân Bình); Nguyễn Trọng Tuyển, Phan Đình Phùng (quận Phú Nhuận); Nguyễn Hữu Cảnh, Xô Viết Nghệ Tĩnh (quận Bình Thạnh), Hùng Vương (quận 6)… Có tuyến đường ngập sâu tới 60cm như đoạn đường Phan Đình Phùng gần cầu Kiệu, Hùng Vương và Nguyễn Hữ._.u Cảnh. Trận mưa thứ hai dai dẳng từ lúc 8h20 đến 9h45, nhưng cường độ không bằng trận mưa đầu. Mưa to, gió lớn gây ngập đường, làm hàng trăm xe máy bị chết máy và hàng chục mét lô cốt bị đổ sập. Điển hình là hệ thống lô cốt trên đường Hoàng Văn Thụ, Nguyễn Văn Trỗi (đoạn trước cổng chính của Quân khu 7 đã bị sập hơn 30m). Không chỉ vậy, mưa lớn khiến nhiều tuyến đường nội ô bị tắc nghẽn cả giờ liền như: Điện Biên Phủ, Phan Đình Phùng, Trần Quang Khải, Nguyễn Văn Trỗi - Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Đinh Tiên Hoàng, Võ Thị Sáu, Hai Bà Trưng… Ảnh 2: Đường Phan Đình Phùng-TP Hồ Chí Minh Theo Báo lao động số 226 ngày 29/9/2007: Thành phố Hồ Chí Minh có tổng chiều dài cống thoát nước cấp 2-3 của TP hiện nay khoảng 944km, mới đáp ứng 30% nhu cầu thoát nước của TP. Hiện 30% chiều dài cống trên cần phải phục hồi - nâng cấp; 12% không đủ thoát nước, gây úng ngập; 40% cần sửa chữa lớn và 18% cần sửa chữa nhỏ... Đô thị hoá đã "góp phần" biến 12.648ha đất nông nghiệp, ao hồ, kênh rạch thành đất xây dựng, làm mất nơi chứa nước mưa và nước triều dâng, nên hiện tượng ngập úng xảy ra triền miên. Có 68km kênh rạch hầu hết bị bồi lấp, có gần 30.000 căn nhà lấn chiếm ngăn dòng chảy... Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều dự án - với hàng ngàn tỉ đồng đã bỏ ra chống ngập - song vẫn không... bít hết các điểm ngập úng. Chỗ này hết ngập, thì lại... "xì" ra chỗ ngập khác. Năm 2006, TP vẫn còn tới 105 điểm ngập do mưa và triều cường gây ra. Trong đó, riêng nội thành có 40 điểm, tăng hơn trước tới 6 điểm. Và con số hiện nay, toàn thành phố Hồ Chí Minh đã có 124 điểm ngập. Theo kỹ sư Phan Khánh cho biết: Quy hoạch chống úng ngập của thành phố được Chính phủ phê duyệt năm 2001. Trong 650km2 quy hoạch, giá đầu tư khoảng 40.000 tỉ đồng (hiện nay là 60.000 tỉ đồng). Nhưng đến nay, mới thực hiện được 5.000 tỉ đồng, xấp xỉ 10%, lại không tập trung dứt điểm được một phần nào, khu vực nào của bài toán chống ngập. Theo GS-TS Nguyễn Ân Niên, các dự án nâng đường chống ngập, dự án giao thông được triển khai mà phần thoát nước lại chưa quan tâm đúng mức. Thí dụ: Đại lộ Đông Tây, để tránh giải toả, người ta san lấp một phần kênh Tàu Hủ, thu hẹp dòng chảy. Nhiều đường giao thông nâng cấp, tôn cao làm các khu dân cư bị quây kín thành... túi chứa nước. Thậm chí, khi làm cụm giao thông Bình Triệu, lại quên làm cống thoát nước v.v... Chưa có một dự án chống ngập úng nào làm đến nơi đến chốn. * Nguyªn nh©n g©y ra t×nh tr¹ng ngËp óng: Sù qu¸ t¶i cña hÖ thèng tho¸t n­íc cã thÓ bÞ g©y ra bë hai nguyªn nh©n: Cèng bÞ h­ háng/båi l¾p vµ do nh÷ng sai sãt vÒ kü thuËt trong thiÕt kÕ vµ thi c«ng. Cã trªn 60% tr­êng hîp h­ háng cña hÖ thèng cèng tho¸t n­íc trong ®Þa bµn quan s¸t trªn 568 mÉu kh¶o s¸t. Nh÷ng tr­êng hîp h­ háng chñ yÕu x¶y ra ®èi víi c¸c cèng lo¹i nhá cã ®­êng kÝnh tõ 600mm trë xuèng. VÞ trÝ xÈy ra h­ háng cña cèng trïng hîp víi t×nh tr¹ng ngËp óng lµ 176/212 tr­êng hîp chiÕm 69%. + 27,2% vÞ trÝ quan s¸t cã ph¸t diÖn t×nh tr¹ng h­ háng cña hÖ thèng cèng nh­ng l¹i kh«ng x¶y ra ngËp. §ã lµ nh÷ng vÞ trÝ bÞ h­ háng nhÑ ch­a gÊy ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®Õn kh¶ n¨ng tho¸t n­íc cèng. +11,4% vÞ trÝ quan s¸t thÓ hiÖn t×nh tr¹ng ngËp nh­ng kh«ng liªn quan ®Õn t×nh tr¹ng h­ háng cña cèng. Ngoµi ra cã 47/568 tr­êng hîp (8,3%) vÞ trÝ quan s¸t x¶y ra ngËp nÆng mçi khi cã m­a hay bÞ ngËp nhiÒu trong n¨m, trong ®ã cã 22 tr­êng hîp (3,9%) x¶y ra ë nh÷ng cèng cã t×nh tr¹ng h­ háng nhÑ hoÆc h­ háng. §iÒu nµy nãi lªn sù qu¸ t¶i th­êng xuyªn cña cèng tho¸t n­íc do nh÷ng sai sãt kü thuÖt vÒ thiÕt kÕ hay thi c«ng [15]. - VÊn ®Ò ®« thÞ ho¸: Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ®i kÌm víi nã lµ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi vÊn ®Ò tho¸t n­íc ®« thÞ ®· ®­îc ph©n tÝch bëi c¸c dù ¸n tr­íc ®©y. Mét c¸ch tãm t¾t, c¸c t¸c ®éng nµy chÞu ¶nh h­ëng cña qu¸ tr×nh gi¶m mÆt phñ thÊm n­íc, san lÊp c¸c khu l­u tr÷, lÊn chiÕm vµ san lÊp kªnh r¹ch nhá. Nh÷ng hËu qu¶ ph¸t sinh lµ tÊt yÕu khi mµ c¬ së h¹ tÇng vÒ mÆt tho¸t n­íc ®· kh«ng ®­îc ph¸t triÓn mét c¸ch cã ®Þnh h­íng vµ theo mét tèc ®é t­¬ng øng víi qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸. Nh÷ng kh¶o s¸t ®· ®­îc thùc hiÖn trªn hai l­u vùc kÒ nhau ®Ó minh ho¹ ¶nh h­ëng nµy. L­u vùc 1 (57ha cña khu vùc s©n bay T©y S¬n NhÊt) ®æ vµo kªnh Hy Väng (T©n S¬n) qua cèng hép trªn ®­êng T©n S¬n cã diÖn tÝch mÆt phï kh«ng thÊm t­¬ng ®èi nhá (<20%), trong khi ®ã trªn l­u vùc 2 (28ha) ®· bÞ ®« thÞ ho¸ mét phÇn víi tØ lÖ diÖn tÝch kh«ng thÊm ­íc l­îng vµo kho¶ng 50%, ®æ vµo kªnh T©n Trô. Trong mét trËn m­a ng¾n cã tæng l­îng 38mm quan s¸t ®­îc vµo ngµy 17/6/2004, l­u l­îng ®Ønh 1,61m3/s tËp trung vÒ vÞ trÝ quan s¸t h×nh thµnh sau 10 phót víi module dßng ch¶y t­¬ng øng lµ 28,9l/s-ha. Nãi c¸ch kh¸c, viÖc ®« thÞ ho¸ ®· lµm cho hÖ sè ch¶y trµn cña khu vùc kªnh T©n Trô t¨ng lªn gÊp 2 lÇn so víi t×nh tr¹ng nguyªn thuû cña nã. * Mét sè gi¶i ph¸p: - §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ngËp óng, ng­êi ta cã thÓ nghÜ dÕn viÖc dïng ®ª bao vµ cèng, khoanh l¹i thµnh c¸c vïng kÝn råi sö dông m¸y b¬m ®Ó b¬m n­íc h¹ thÊp mùc n­íc trong kªnh r¹ch ®Ó nhËn n­íc m­a tõ cèng r·nh cña thµnh phè. Tuy nhiªn do gÇn biÓn, biªn ®é dao ®éng tõ ®Ønh triÒu víi ch©n triÒu rÊt cao (2,5-3,5m), ®ång thêi l¹i lµ vïng b¸n nhËt triÒu rÊt thuËn lîi cho viÖc tiªu tho¸t, do ®ã ph­¬ng ¸n khoanh vïng ®Ó sö dông m¸y b¬m lµ kh«ng hîp lý. Do ®ã gi¶i ph¸p ®­îc lùa chän lµ ®ª bao cïng víi hÖ thèng cèng ®Ó ng¨n triÒu, ng¨n lò vµ lîi dông ch©n triÒu ®Ó tiªu tho¸t n­íc m­a. - Gi¶i quyÕt ngËp do m­a lµ bµi to¸n tiªu tho¸t n­íc ®« thÞ th«ng th­êng, hiÖn ®ang ®­îc tiÕn hµnh lµ cÇn thiÕt, v× thµnh phè ®· ®­îc x©y dùng trªn 300n¨m, hÖ thèng cèng r·nh qu¸ cò, h­ hßng, cÇn ®­îc söa ch÷a n©ng cÊp vµ n¬i nµo thiÕu th× bæ sung. Tuy nhiªn cÇn nhÊn m¹nh r»ng: Toµn bé hÖ thèng tho¸t n­íc m­a cña thµnh phè ®Òu ®æ ra kªnh r¹ch (c¸c bÓ nhËn n­íc tiªu) mµ s«ng r¹ch l¹i ®ang chÞu nh÷ng biÕn ®éng m¹nh do thuû triÒu, do lò. - Khi mùc n­íc ë s«ng r¹ch cao h¬n, b»ng hoÆc thÊp h¬n mét chót so víi mÆt ®Êt n¬i cÇn tiªu th× n­íc m­a kh«ng thÓ tiªu tho¸t ra kªnh r¹ch ®­îc. Nªn nÕu chØ gi¶i quyÕt bµi to¸n ngËp do m­a th× kh«ng thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu, mµ cÇn gi¶i quyÕt ®ång bé c¶ vÊn ®Ò lò, triÒu vµ n­íc m­a. - CÇn nghiªn cøu kh¶ n¨ng phèi hîp vËn hµnh x¶ lò gi÷a c¸c c«ng tr×nh TrÞ An, Srokphumieng, DÇu TiÕng nh»m. 2.3. §¸nh gi¸ ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng §« thÞ ho¸ cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®ang tõng ngµy tõng giê lµm ®æi thay diÖn m¹o cña ®Êt n­íc ta, tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm th× chÝnh nã còng tån t¹i nhiÒu bÊt cËp vµ ®Ó l¹i hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ mÆt x· héi, m«i tr­êng sinh th¸i,... Thùc chÊt ®« thÞ ho¸ lµ qu¸ tr×nh tËp trung d©n c­ ®« thÞ, ®ång thêi ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gi¶m, s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp t¨ng, bé mÆt ®« thÞ ngµy cµng hiÖn ®¹i, kh«ng gian ®« thÞ ngµy cµng më réng. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ vÊn ®Ò di d©n tõ khu vùc n«ng th«n ra thµnh thÞ x¶y ra víi hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc nh­: Th¸i Lan, Indonesia, Philipin,…vµ ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt Êy. Theo Thèng kª cña Liªn Hîp quèc, n¨m 1980, d©n sè ViÖt Nam cã kho¶ng 53 triÖu ng­êi, trong ®ã d©n sè ®« thÞ chiÕm 19,2% (kho¶ng gÇn 10 triÖu ng­êi), ®Õn n¨m 2005 d©n sè ®« thÞ lµ 22.327.400 ng­êi chiÕm 26,4% d©n sè toµn quèc. Nh­ vËy, trong kho¶ng 25 n¨m tõ n¨m 1980 ®Õn n¨m 2005, tû lÖ d©n sè ViÖt Nam t¨ng tõ 19,2% ®Õn 26,4%. Liªn Hîp quèc dù b¸o, d©n sè ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn ®Õn 45,2 triÖu ng­êi vµo n¨m 2030 ­íc t¨ng kho¶ng gÇn 1 triÖu ng­êi mçi n¨m, mét sù gia t¨ng kh«ng nhá. Tuy nhiªn sù gia t¨ng nµy diÔn ra mét c¸ch c¬ häc, thiÕu sù kiÓm so¸t, tËp trung chñ yÕu ë Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, g©y ¸p lùc lªn c¸c dÞch vô ®« thÞ vµ m¹ng l­íi h¹ tÇng kü thuËt, ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò nan gi¶i vÒ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, tÖ n¹n x· héi,... D©n sè t¨ng, nhu cÇu kh«ng gian ë ngµy cµng t¨ng, ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc vÒ ph¸t triÓn ®Êt ®« thÞ. Theo tÝnh to¸n cña Bé x©y dùng: Trong kho¶ng 10 n¨m (tõ 1995 ®Õn 2005), c¶ n­íc cã kho¶ng 216,895ha ®Êt n«ng nghiÖp, n«ng th«n chuyÓn ho¸ thµnh ®Êt ®« thÞ, ®­a quü ®Êt ®« thÞ tõ 63.300ha (n¨m 1995) lªn 325.195ha vµo n¨m 2005 vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2020 diÖn tÝch ®Êt ®« thÞ trªn toµn quèc lµ 460.000 ha TÝnh ®Õn n¨m 2007, toµn quèc cã 731 ®« thÞ (t¨ng thªm 98 ®« thÞ so víi n¨m 1998), chñ yÕu ë ®ång b»ng S«ng Hång, ®ång b»ng S«ng Cöu Long, th­a nhÊt t¹i T©y Nguyªn. ë n­íc ta, c¸c ®« thÞ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn däc c¸c tuyÕn quèc lé, dÉn tíi t×nh tr¹ng phè ho¸ quèc lé, t¹o søc Ðp vµ c¶n trë giao th«ng. HÖ thèng cÊp tho¸t n­íc ch­a ®ång bé, ch­a kÞp thêi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ®« thÞ, t×nh tr¹ng ngËp óng (®Æc biÖt trong mïa m­a t¹i Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh) ®ang lµ vÊn ®Òthêi sù cÊp b¸ch. ChiÒu dµi cèng tho¸t n­íc hiÖn cã (tÝnh theo b×nh qu©n ®Çu ng­êi cßn thÊp), t¹i c¸c ®« thÞ lín lµ 0,2m ®Õn 0,25m/1 ng­êi, c¸c ®« thÞ nhá lµ 0,05-0,08m/1 ng­êi (trong khi ®ã tû lÖ nµy t¹i c¸c ®« thÞ lín trªn thÕ giíi lµ 2m/1 ng­êi). NhiÒu dù ¸n tho¸t n­íc kh«ng tu©n theo quy ho¹ch chung, kh«ng cã sù nèi khíp gi÷a c¸c dù ¸n, hÖ thèng tho¸t n­íc x©y dùng kh«ng ®ång bé. §ång thêi ch­a cã ®« thÞ nµo t¸ch riªng ®­îc hÖ thèng tho¸t n­íc m­a vµ hÖ thèng tho¸t n­íc th¶i sinh ho¹t. §iÓn h×nh thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ thµnh phè lín cña n­íc ta víi tèc ®é ®« thÞ ho¸ diÔn ra ngµy cµng cao nh­ng t×nh tr¹ng ngËp ®ang diÔn biÕn phøc t¹p, t¨ng c¶ vÒ sè ®iÓm, mùc n­íc vµ thêi gian ngËp. Thêi ®iÓm n¨m 1980 c¶ thµnh phè chØ cã 10 ®iÓm ngËp nh­ng sau gÇn 30 n¨m ®æi míi th× sè ®iÓm ngËp kh«ng gi¶m mµ t¨ng nhanh. N¨m 2007, thµnh phè cã 85 ®iÓm, n¨m 2008 cã 114 ®iÓm ngËp, nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2009 lªn tíi gÇn 170 ®iÓm ngËp. Theo sè liÖu thèng kª, ë thµnh phè Hå ChÝ Minh lµm ¶nh h­ëng 154 trong tæng sè 344 x·, ph­êng, 917.000 ng­êi (chiÕm 12% d©n sè) vµ gÇn 11.000 ha bÞ ngËp th­êng xuyªn. Nh­ vËy yÕu tè quan träng vÉn lµ hÖ thèng tho¸t n­íc ®« thÞ yÕu kÐm, ch¾p v¸ vµ qu¸ t¶i do ®­îc x©y dùng c¸ch ®©y h¬n 40 n¨m, chØ phôc vô cho diÖn tÝch 35km2 víi 1,5 triÖu d©n. Trong khi ®ã, chØ tÝnh to¸n d©n sè trong néi thµnh hiÖn nay ®· trªn 5.000 triÖu d©n víi diÖn tÝch 140km2. Theo ®¸nh gi¸ cña c¬ quan qu¶n lý, toµn bé hÖ thèng ®­êng cèng cã chiÒu dµi gÇn 1.000km, x¶ ra 27 kªnh chÝnh vµ 16 kªnh nh¸nh b»ng 412 cöa x¶. Tuy nhiªn chØ cã 30% c¸c lo¹i cèng vµ c¸c giÕng th¨m dß, giÕng kü thuËt,...trong hÖ thèng nµy cã kh¶ n¨ng ®¸p øng n¨ng lùc tiªu tho¸t n­íc, gi¶i quyÕt ngËp óng cho thµnh phè. Cßn l¹i trªn 60% hÖ thèng cèng kh«ng ®¶m b¶o quy c¸ch, cò, h­ môc, sôp lë cÇn ®­îc phôc håi vµ n©ng cÊp, s÷a ch÷a lín, hoÆc thay míi,... Víi t×nh tr¹ng ngËp óng nh­ hiÖn nay, víi nhiÒu ®iÓm ngËp ph¸t sinh lµ do hÖ thèng kªnh r¹ch bÞ lÊn chiÕm, nhiÒu ao hå kªnh r¹ch bÞ san lÊp ®Ó x©y dùng nhµ ë, c¸c c«ng tr×nh,...®· lµm h¹n chÕ dßng ch¶y; sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé gi÷a c¸c khu d©n c­, khu c«ng nghiÖp vµ c¬ së h¹ tÇng; qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®« thÞ ch­a chó träng ®Õn viÖc san lÊp cèt nÒn vµ vÊn ®Ò tho¸t n­íc. §ång thêi Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ ®ang diÔn ra nhanh chãng, c¸c tuyÕn s«ng r¹ch bÞ san lÊp mµ ch­a cã hÖ thèng tho¸t n­íc thay thÕ. 3. §èi t­îng, ph¹m vi, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §èi t­îng, ph¹m vi nghiªn cøu 3.1.1. §èi t­îng nghiªn cøu: §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ vÊn ®Ò sö dông ®Êt trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn. 3.1.2. Ph¹m vi nghiªn cøu §Ò tµi ®­îc tiÕn hµnh trªn ®Þa bµn thuéc 11 ph­êng, x· cña thµnh phè B¾c Giang, tØnh B¾c Giang. 3.2. Néi dung nghiªn cøu: 3.2.1. Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña thµnh phè B¾c Giang, tØnh B¾c Giang. - §iÒu kiÖn tù nhiªn: VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, thæ nh­ìng, khÝ hËu, thuû v¨n, nguån n­íc. - Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi: T¨ng tr­ëng kinh tÕ, thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, d©n sè, lao ®éng. - §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ ¸p lùc ®èi víi viÖc sö dông ®Êt trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸. 3.2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng sö dông ®Êt trªn ®Þa bµn thµnh phè: - HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ c¸c chØ tiªu lo¹i ®Êt ®èi víi tõng h¹ng môc c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng vµ biÕn ®éng sö dông ®Êt giai ®o¹n 2000-2008. 3.2.3. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¬ së h¹ tÇng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®« thÞ ho¸ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè cã liªn quan: - Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c ®iÓm d©n c­ thuéc khu vùc néi thÞ vµ n«ng th«n. - Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè. - Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c c¬ së h¹ tÇng. - Ph©n tÝch c¸c lÜnh vùc x· héi kh¸c t¸c ®éng ®Õn viÖc ph¸t triÓn ®« thÞ trªn ®Þa bµn thµnh phè. 3.2.4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng t×nh h×nh ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang: - §Êt n«ng nghiÖp. - §Êt phi n«ng nghiÖp: + §Êt ë néi thÞ vµ ngo¹i thÞ. + §Êt c¸c côm c«ng nghiÖp. 3.2.5. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ ®Ó gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng ngËp óng x¶y ra trªn ®Þa bµn thµnh phè: - VÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. - C¸c gi¶i ph¸p kü thuËt. - C¸c gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ tµi chÝnh. 3.3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: 3.3.1. Ph­¬ng ph¸p kÕ thõa c¸c tµi liÖu liªn quan: 3.3.2. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, thu thËp th«ng tin: 3.3.3. Ph­¬ng ph¸p xö lý sè liÖu b»ng c¸c phÇn mÒm m¸y tÝnh: 3.3.4. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp: 3.3.5. Ph­¬ng ph¸p chuyªn gia: Tham kh¶o ý kiÕn chuyªn gia t­ vÊn, c¸c nhµ qu¶n lý vÒ c¸c lÜnh vùc quy ho¹ch x©y dùng, quy ho¹ch sö dông ®Êt vµ qu¶n lý sö dông ®Êt. 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu 4.1. Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña thµnh phè B¾c Giang, tØnh B¾c Giang 4.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 4.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý Thµnh phè B¾c Giang lµ trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ v¨n ho¸ cña tØnh B¾c Giang, n»m trong to¹ ®é ®Þa lý tõ 210 15’ ®Õn 210 19’ vÜ ®é B¾c vµ tõ 1060 08’ ®Õn 1060 14’ kinh ®é §«ng. - PhÝa B¾c gi¸p huyÖn T©n Yªn. - PhÝa §«ng gi¸p huyÖn L¹ng Giang. - PhÝa Nam gi¸p huyÖn Yªn Dòng. - PhÝa T©y gi¸p huyÖn Viªt Yªn. Thµnh phè B¾c Giang n»m trong vïng chuyÓn tiÕp gi÷a miÒn nói víi ®ång b»ng, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 56Km theo quèc lé 1A, lîi thÕ lín nhÊt cña thµnh phè B¾c Giang lµ n»m trªn trôc giao th«ng ph¸t triÓn cã hÖ thèng ®­êng s¾t xuyªn ViÖt vµ hai ®­êng Quèc l« 1A cò vµ Quèc lé 1A míi nèi liÒn Thñ ®« Hµ Néi víi cöa khÈu L¹ng S¬n. Ngoµi ra thµnh phè B¾c Giang cßn cã Quèc lé 31 ®i Qu¶ng Ninh cã s«ng Th­¬ng nèi liÒn víi c¶ng H¶i phßng vµ mét sè tØnh trong vïng ®ång b»ng B¾c bé. Nh×n chung thµnh phè B¾c Giang cã vÞ trÝ thuËn lîi ®Ó giao l­u ph¸t triÓn kinh tÕ - v¨n ho¸, x· héi víi c¸c huyÖn trong tØnh, c¸c ®Þa ph­¬ng trong c¶ n­íc vµ quèc tÕ. 4.1.1.2. §Þa h×nh - ®Þa m¹o: Thµnh phè B¾c Giang cã ®Þa h×nh b»ng ph¼ng, ®é dèc nhá (00-80). §é cao trung b×nh so víi mÆt n­íc biÓn tõ 8-10 mÐt, nhiÒu khu vùc trong thµnh phè cã ®Þa h×nh thÊp h¬n so víi mùc n­íc s«ng Th­¬ng vµo mïa lò, Ao, hå trªn ®Þa bµn thµnh phè kh¸ nhiÒu nh­ng phÇn lín cã diÖn tÝch nhá, hÑp, n«ng nªn cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn còng nh­ cung cÊp n­íc cßn h¹n chÕ. 4.1.1.3. KhÝ hËu: Thµnh phè n»m trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, hµng n¨m cã 4 mïa: Xu©n, H¹, Thu, §«ng, mïa Xu©n vµ mïa Thu lµ hai mïa chuyÓn tiÕp cã khÝ hËu «n hoµ, mïa H¹, nãng Èm, m­a nhiÒu, mïa §«ng l¹nh gi¸, m­a Ýt. * L­îng m©y vµ sè giê nãng: Ph©n bè cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¬ chÕ hoµ l­u khÝ quyÓn, nhiÖt ®é, hµm l­îng Èm trong kh«ng khÝ vµ c¸c nhiÔu ®éng kh¸c. M©y ng¨n c¶n bøc x¹ mÆt trêi tíi mÆt ®Êt, h¹n chÕ sè giê n¾ng, chi phÝ c­êng ®é ¸nh s¸ng. L­îng m©y tæng quan t¹i thµnh phè B¾c Giang trung b×nh n»m chiÕm kho¶ng 6 ®Õn 7/10 bÇu trêi. Nãi chung mïa hÌ kh«ng nhiÒu b»ng mïa ®«ng. L­îng m©y d­íi trung b×nh n¨m chiÕm kho¶ng 6 ®Õn 9/10. N¾ng: lµ yÕu tè khÝ hËu cã quan hÖ chÆt chÏ víi bøc x¹ mÆt trêi vµ bÞ chi phèi trùc tiÕp bëi l­îng m©y vµ d¹ng m©y. Sè giê n¾ng trung b×nh t¹i thµnh phè B¾c Giang lµ 1620 giê, th¸ng 2 Ýt n¾ng nhÊt lµ 44 giê, th¸ng 7 cã sè giê nhiÒu nhÊt lµ 192 giê, mïa l¹nh do l­îng m©y nhiÒu vµ thêi gian chiÕu s¸ng ban ngµy ng¾n h¬n mïa h¹ nªn sè giê n¾ng Ýt h¬n. C¶ mïa chØ cã 525 giê. Mïa nãng l­îng m©y Ýt, nhÊt lµ l­îng m©y d­íi vµ thêi gian chiÕu s¸ng ban ngµy kÐo dµi h¬n nªn sè giê n¾ng nhiÒu h¬n víi mïa ®«ng. Tæng sè giê n¾ng c¶ mïa lµ 1054 giê. * NhiÖt ®é: NhiÖt ®é trung b×nh n¨m ë thµnh phè B¾c Giang lµ 23,40C. NhiÖt ®é th¸ng thÊp nhÊt vµo th¸ng 1: 16,40C. NhiÖt ®é th¸ng cao nhÊt vµo th¸ng VII: 28,90C. Thµnh phè B¾c Giang cã gi¸ trÞ nhiÖt ®é tèi cao trung b×nh lµ 27,20C, nhiÖt vµ tèi thÊp trung b×nh n¨m lµ 20,70C. Ngoµi hai mïa nãng vµ l¹nh cßn cã nhiÖt ®é trung b×nh ngµy æn ®Þnh trong kho¶ng 20 ®Õn 250C ®ã lµ thêi kú chuyÓn tiÕp mïa, khÝ hËu thêi tiÕt m¸t. NhiÖt ®é cao nhÊt tuyÖt ®èi t¹i thµnh phè B¾c Giang hµng n¨m dao ®éng tõ 35,3 dÕn 41,20C, nhiÖt ®é thÊp nhÊt tuyÖt ®èi n¨m dao ®éng tõ 2,8 ®Õn 10,10C. * L­îng m­a: L­îng m­a trung b×nh n¨m t¹i thµnh phè B¾c Giang: 1540mm. N¨m cã l­îng m­a thÊp nhÊt lµ n¨m 1959. N¨m cã l­îng m­a lín lµ n¨m1986. NÕu c¨n cø vµo chØ tiªu l­îng m­a trung b×nh th¸ng æn ®Þnh nhiÒu n¨m lín h¬n hoÆc b»ng 100mm lµ th¸ng mïa m­a th× ë thµnh phè B¾c Giang mïa m­a kÐo dµi 7 th¸ng tõ th¸ng IV ®Õn th¸ng X. Th¸ng XI ®Õn th¸ng III lµ th¸ng mïa kh«. Song 25 n¨m gÇn ®©y (1980-2004) mïa m­a cã xu h­íng kÕt thóc sím h¬n trung b×nh mét th¸ng (kÕt thóc vµo th¸ng IX). L­îng m­a mïa m­a chiÕm 89,8% tæng l­îng m­a n¨m (1384mm). L­îng m­a mïa kh« chiÕm 10,2% tæng l­îng mïa m­a (157mm). Trong n¨m th¸ng cã l­îng m­a lín nhÊt lµ th¸ng VIII, l­îng m­a trung b×nh ®¹t 289mm, th¸ng VIII n¨m 1972 cã l­îng m­a cao nhÊt tõ n¨m 1959 dÕn nay ®¹t 696,5mm, th¸ng XII cã l­îng m­a trung b×nh nhá nhÊt lµ 19,3mm. B¶ng 4.1: Tæng hîp l­îng m­a, th¸ng n¨m 2004-2008. §¬n vÞ tÝnh: mm N¨m Th¸ng I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2004 10,1 30,6 89,7 115,7 171,7 67,8 257,8 210,1 51,5 0,7 15,0 35,0 2005 15,2 59,5 39,6 30,3 95,3 183,6 229,2 399,2 257,6 2,4 116 30,3 2006 3,0 25,0 30,1 29,8 183,1 113,1 207,3 371,9 111,4 102,4 147,9 0,4 2007 1,0 44,8 96,6 72,2 190,6 265,2 79,4 169,5 285,2 66,9 9,5 11,7 2008 28,9 23,5 59,6 47,0 155,5 259,4 282,4 380,9 334,3 110,9 237,8 16,8 Nguån: Trung t©m khÝ t­îng thuû v¨n tØnh B¾c Giang * §é Èm kh«ng khÝ vµ kh¶ n¨ng bèc h¬i n­íc. §é Èm kh«ng khÝ chØ lµ sè biÓu thÞ l­îng h¬i n­íc chøa trong kh«ng khÝ. C¸c ®¹i l­îng ®Æc tr­ng cho ®é Èm kh«ng khÝ lµ ®é Èm tuyÖt ®èi (lµ l­îng h¬i n­íc chøa trong mét m3 kh«ng khÝ). - §é Èm t­¬ng ®èi: §é Èm t­¬ng ®èi trung b×nh t¹i thµnh phè B¾c Giang t­¬ng ®èi cao vµ dao ®éng Ýt. §é Èm t­¬ng ®èi trung b×nh >80% kÌo dµi 9 th¸ng (tõ th¸ng II ®Õn th¸ng X) cao nhÊt vµo th¸ng IV (86%). §é Èm t­¬ng ®èi trung b×nh cã gi¸ trÞ nhá ë ba th¸ng XI, XII vµ 1 (77 ®Õn 78%). - Kh¶ n¨ng bèc h¬i: L­îng bèc h¬i trung b×nh n¨m t¹i thµnh phè B¾c Giang lµ 993mm. Th¸ng cã l­îng bèc h¬i lín nhÊt lµ th¸ng VII 1004mm, th¸ng cã l­îng bèc h¬i thÊp nhÊt lµ th¸ng III: 61,4mm. * Nh÷ng hiÖn t­îng thêi tiÕt ®Æc biÖt: - B·o, ¸p thÊp nhiÖt ®íi: B·o lµ vïng giã xo¸y theo h­íng ng­îc chiÒu kim ®ång hå trong mét vïng réng lín tíi vµi tr¨m km víi tèc ®é giã lín nhÊt cÊp 8 trë lªn (trªn 62km/h), cßn ¸p thÊp nhiÖt ®íi cã tèc ®é giã cÊp 6 ®Õn cÊp 7 còng cã thÓ hiÓu ¸p thÊp nhiÖt ®íi lµ b·o ë giai ®o¹n ®Çu hoÆc suy yÕu víi søc giã m¹nh nhÊt ë gÇn vïng trung t©m nhá h¬n hoÆc b»ng cÊp 7. NÕu quy ®Þnh mïa b·o gåm nh÷ng th¸ng cã sè l­îng b·o trung b×nh ®¹t tõ 8% tæng sè b·o trong n¨m trë lªn th× mïa m­a b·o ë n­íc ta kÐo dµi 6 th¸ng (tõ th¸ng VI-XI). Trong ®ã khu vùc B¾c Bé, Thanh Ho¸ kÐo dµi 4 th¸ng (tõ th¸ng VI - IX). B·o x¶y ra nhiÒu nhÊt vµo th¸ng VIII. B·o, ¸p thÊp nhiÖt ®íi ®æ bé vµo khu vùc bê biÓn tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Th¸i B×nh, thµnh phè B¾c Giang cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng cña b·o nhiÒu nhÊt. Khi b·o vµo B¾c Giang th­êng bÞ suy yÕu do ¶nh h­ëng cña ®Þa h×nh, mÆt ®Öm. Thèng kª trªn 10 trËn b·o ®æ bé trùc tiÕp vµo thµnh phè B¾c Giang cã 2 c¬n b·o cã tèc ®é giã m¹nh nhÊt ®¹t cÊp 10-11 (100-110km/h) ®ã lµ c¬n b·o ngµy 29/8/1972 vµ b·o ngµy 22/7/1980. L­îng m­a do b·o g©y ra ë thµnh phè B¾c Giang th­êng kÐo dµi tõ 2-4 ngµy. M­a tËp trung trong 1-2 ngµy víi l­îng m­a ®¹t tõ 100-350mm, l­îng m­a 1 ngµy lín nhÊt ®o ®­îc t¹i thµnh phè B¾c Giang do ¶nh h­ëng cña b·o ngµy 14/7/1971 ®¹t 292mm. M­a do b·o, ¸p thÊp nhiÖt ®íi lµ hiÖn t­îng tù nhiªn, lµ h×nh thÕ thêi tiÕt g©y ra giã m¹nh, m­a lò lín,...cã t¸c h¹i ghª gím ®èi víi mäi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. Song b·o còng lµ mét trong nh÷ng nguån cung cÊp n­íc quan träng v× l­îng m­a do b·o ë thµnh phè B¾c Giang chiÕm kho¶ng 30-40% tæng l­îng m­a c¶ n¨m. - M­a ®¸: ë thµnh phè B¾c Giang ®· x¶y ra m­a ®¸ nh­ng kh«ng nhiÒu. Theo sè liÖu quan tr¾c ®­îc tõ n¨m 1961 ®Õn nay t¹i thµnh phè míi cã 3-4 n¨m x¶y ra m­a ®¸ trong thêi gian ng¾n vµ ®­êng kÝnh viªn ®¸ kh«ng lín (1-2cm) v× thÕ t¸c h¹i kh«ng lín. - D«ng: Thµnh phè B¾c Giang trung b×nh hµng n¨m cã 46 ngµy d«ng. Nh÷ng th¸ng cã nhiÒu d«ng nhÊt lµ tõ th¸ng IV ®Õn th¸ng IX. Ba th¸ng cã nhiÒu d«ng nhÊt lµ th¸ng VI, VII, VIII (tõ 7-10 ngµy). C¸c th¸ng XI, XII, I vµ II sè ngµy cã d«ng rÊt Ýt. 4.1.1.4. Thuû v¨n: * M¹ng l­íi s«ng ngßi: Thµnh phè B¾c Giang chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña chÕ ®é thuû v¨n s«ng Th­¬ng (b¾t nguån tõ Na Pa ®Õn Na Ph­íc b¶n ThÝ, tØnh L¹ng S¬n) cã chiÒu dµi 157km, ®o¹n ch¶y qua thÞ x· dµi kho¶ng 7km, chiÒu réng trung b×nh tõ 140-150 mÐt. Tèc ®é ch¶y trung b×nh kho¶ng 1,5 mÐt/gi©y, lßng s«ng cã ®é dèc nhá, n­íc ch¶y ®iÒu hoµ, l­u l­îng n­íc h¸ng n¨m 2,5 tû m3. T¹i thµnh phè B¾c Giang, h÷u ng¹n s«ng Th­¬ng cã 1 nh¸nh cÊp I lµ s«ng B¾c CÇu (s«ng §a Mai). §©y lµ s«ng ch¶y tõ huyÖn Phó B×nh (Th¸i Nguyªn) qua ®Þa phËn c¸c huyÖn T©n Yªn, HiÖp Hoµ, ViÖt Yªn ®æ vµo s«ng Th­¬ng t¹i §a Mai. S«ng §a Mai cã chiÒu dµi 48km, diÖn tÝch l­u vùc 177km2. S«ng Th­¬ng hiÖn nay cã 3 tr¹m thuû v¨n thu thËp c¸c yÕu tè phôc vô ph¸t triÓn KT-XH. Trªn lÜnh vùc ®ã lµ: Tr¹m thuû v¨n H÷u Lòng (thuéc tØnh L¹ng S¬n) vµ 2 tr¹m trong tØnh B¾c Giang lµ tr¹m CÇu s¬n (x· H­¬ng S¬n), tr¹m Phñ L¹ng th­¬ng. Ngoµi ra, lµ c«ng tr×nh thuû lîi hå CÊm S¬n (thuéc huyÖn Lôc Ng¹n) cã dung tÝch trªn 300 triÖu/m3 vµ hÖ thèng n«ng giang CÇu S¬n (x· h­¬ng S¬n L¹ng Giang) cã nhiÖm vô gi÷ n­íc, ®iÒu tiÕt dßng ch¶y phôc vô ph¸t ®iÖn vµ tíi cho c¸c huyÖn phÝa h¹ l­u s«ng (L¹ng Giang, 1 phÇn huyÖn Yªn Dòng, 1 phÇn Lôc Nam vµ thµnh phè B¾c Giang). Ngoµi ra n­íc s«ng Th­¬ng cßn ®­îc khai th¸c phôc vô c«ng nghiÖp n­íc sinh ho¹t cña thµnh phè. * C¸c ®Æc tr­ng thuû v¨n: S«ng Th­¬ng ch¶y qua thµnh phè thuéc vïng h¹ l­u s«ng vµ c¸ch biÓn kh«ng xa (kho¶ng 100km), ®é dèc ®¸y s«ng nhá nªn chÕ ®é thuû v¨n phøc t¹p - lµ vïng s«ng ¶nh h­ëng cña thuû triÒu tõ biÓn vµo dßng ch¶y trong n¨m h×nh thµnh hai mïa râ rÖt: - Mïa lò: kÐo dµi 4 th¸ng (tõ th¸ng VI ®Õn th¸ng IX). - Mïa c¹n: kÐo dµi 8 th¸ng (tõ th¸ng X ®Õn th¸ng V n¨m sau). Theo sè liÖu quan tr¾c ®­îc tõ ®Çu thÕ kû XX ®Õn nay, trªn s«ng Th­¬ng ®· xuÊt hiÖn nhiÒu trËn lò lín vµ rÊt lín. Song ®¸ng chó ý lµ trËn lò n¨m 1937, 1945, 1968, 1980, 1986. Tuy nhiªn do ®Þa h×nh thÊp h¬n mùc n­íc s«ng Th­¬ng vµ dung tÝch cña c¸c ao, hå nhá nªn khi cã m­a lín, tËp trung th× kh¶ n¨ng tiªu tho¸t n­íc kÐm, g©y ngËp óng cho c¸c khu vùc thÊp, tròng. 4.1.1.5. Tµi nguyªn n­íc: * Nguån n­íc mÆt: Chñ yÕu ®­îc khai th¸c sö dông tõ c¸c s«ng, ngßi, ao hå cã trªn ®Þa bµn, trong ®ã s«ng Th­¬ng lµ nguån cung cÊp n­íc chÝnh cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t t¹i c¸c ®iÓm trªn s«ng Th­¬ng vÒ phÝa th­îng nguån cña thµnh phè vµ th­îng l­u miÖng x¶ cña nhµ m¸y ph©n ®¹m Hµ B¾c cho thÊy nguån n­íc ch­a cã dÊu hiÖu bÞ « nhiÔm do c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi g©y ra, do vËy cã thÓ khai th¸c dïng lµm nguån cung cÊp n­íc cho ¨n uèng, sinh ho¹t cña nh©n d©n sau khi ®­îc xö lý lµm s¹ch: Mét sè chØ tiªu vÒ n­íc s«ng Th­¬ng: Qmax= 985m3/s, Qmin=3,5m3/s, Hmax=0,05m3/s. pH = 6,8 - 8,36. §é cøng 2,130N - 8,260N. §é ®ôc 38 – 160. C¸c chØ tiªu kh¸c nh­ Fe++, Mn+,... ®Òu n»m trong giíi h¹n cho phÐp cña tiªu chuÈn vÖ sinh cÊp n­íc sinh ho¹t. Ngoµi ra, thµnh phè cßm cã m¹ng l­íi ao, hå, ngßi nhá kh¸ dµy ®Æc, ®©y lµ nguån cung cÊp, dù tr÷ n­íc khi mùc n­íc c¸c s«ng chÝnh xuèng thÊp, ®Æc biÖt lµ vµo mïa kh«. Ngoµi ra l­îng n­íc m­a hµng n¨m còng lµ nguån cung cÊp, bæ sung n­íc ngät quan träng cho s¶n xuÊt vµ cho sinh ho¹t cña nh©n d©n. * Nguån n­íc ngÇm: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Tæng Côc §Þa chÊt, trong khu vùc thµnh phè cã 2 giÕng khoan m¹ch s©u: - GiÕng 808 bªn phÝa Nam s«ng Th­¬ng c¸ch trung t©m thµnh phè 2km vÒ phÝa Nam víi c¸c th«ng sè sau: Q = 2,71l/s, S = 2,95m, B = 100,17m. - GiÕng 809 c¸ch ng· ba KÕ 1km víi c¸c th«ng sè sau: Q = 0,51 l/s, S = 21,47m, H = 97,40m. Theo kÕt luËn s¬ bé cña Tæng côc §Þa chÊt th× tÇng chøa n­íc ngÇm cña thµnh phè nghÌo, kh¶ n¨ng cung cÊp n­íc cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt chØ ®¹t ®­îc ë møc thÊp. N¨m 1998, ViÖn ThiÕt kÕ Bé Quèc phßng ®· th¨m dß 3 giÕng khoan: - GiÕng G1 ë kho l­¬ng thùc cã c¸c th«ng sè: Q = 3,8l/s, HtÜnh= 4,8m, H®éng= 4,6m, ®é s©u giÕng H = 40m. - GiÕng G2 gÇn khu gia ®×nh c¸n bé cã th«ng sè: Q = 2,1l/s, HtÜnh= 8m, H®éng= 10,5m, ®é s©u giÕng H = 30m. GiÕng G3, cã c¸c th«ng sè: Q=a l/s, H= 40 m. Tæng l­u l­îng cña c¶ 3 giÕng lµ 800m3/ ngµy ®ªm. Nh×n chung nguån n­íc ngÇm cña thµnh phè cã l­u l­îng nhá, kh¶ n¨ng cung cÊp n­íc h¹n chÕ, nh­ng chÊt l­îng t­¬ng ®èi tèt, ch­a bÞ « nhiÔm. 4.1.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trªn ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang 4.1.2.1. T¨ng tr­ëng kinh tÕ, thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c ngµnh, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Trong nh÷ng n¨m qua mÆc dï chÞu nhiÒu sù t¸c ®éng lín nh­ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, diÔn biÕn thêi tiÕt phøc t¹p nh­ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trªn ®Þa bµn thµnh phè vÉn æn ®Þnh tõng b­íc ®i lªn. * Kinh tÕ trªn ®Þa bµn: Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n giai ®o¹n 1996-2000 ®¹t 12,25%/n¨m, cao h¬n møc t¨ng GDP cña tØnh (5,93%). C¬ cÊu c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ cã sù chuyÓn ®æi tÝch cùc theo h­íng t¨ng dÇn tû träng cña ngµnh c«ng nghiÖp, ngµnh th­¬ng m¹i - dÞch vô vµ gi¶m dÇn tû träng cña ngµnh n«ng, l©m nghiÖp. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (tính theo giá 1994) ước đạt 15,2% (năm 2008: 15,8%), trong đó: thương mại - dịch vụ tăng 16,0%, công nghiệp - TTCN - XD tăng 14,7%, Nông nghiệp - Thủy sản tăng 3,9%; cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực: thương mại - dịch vụ chiếm 58,0%, Công nghiệp - TTCN - XD chiếm 39,2%, Nông nghiệp - thủy sản chiếm 2,8%. Giá trị tăng thêm bình quân đầu người đạt 1.416 USD/người/năm (Theo B¸o c¸o Kinh tÕ - X· héi n¨m 2008 cña UBND thµnh phè B¾c Giang). Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2009, tæng thu ng©n s¸ch 131,8 tû ®ång, ®¹t 54% KÕ ho¹ch n¨m vµ b»ng 105% so cïng kú. Tæng chi ng©n s¸ch 125,5 tû ®ång, ®¹t 51% KÕ ho¹ch n¨m. - Ngµnh n«ng nghiÖp: HiÖn nay trong n«ng nghiÖp, trång lóa n­íc vÉn lµ ngµnh chÝnh. Do diÔn biÕn thÊt th­êng cña thêi tiÕt (rÐt ®Ëm, m­a lín kÐo dµi), thµnh phè ®· chñ ®éng, khÈn tr­¬ng kh¾c phôc nªn ®· ®¶m b¶o thùc hiÖn c¬ b¶n kÕ ho¹ch s¶n xuÊt. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp tiÕp tôc cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ ph¸t triÓn; gi¸ trÞ thu nhËp b×nh qu©n trªn ®¬n vÞ diÖn tÝch 40 triÖu ®ång/ha/n¨m (t¨ng 02 triÖu ®ång so n¨m 2006). DiÖn tÝch trång c©y lóa 1.300ha. ®¹t 140% kÕ ho¹ch n¨m, b»ng 93% so n¨m 2006, n¨ng suÊt ®¹t 46 t¹/ha, víi s¶n l­îng 6.000 tÊn. DiÖn tÝch trång c©y rau mµu 531ha, t¨ng 17% so n¨m 2006, nhÊt lµ ®· triÓn khai trång 15ha chuyªn rau an toµn t¹i x· Song Mai cho thu nhËp gÊp 2 ®Õn 3 lÇn cÊy lóa n­íc. - Ngµnh ch¨n nu«i vµ thuû s¶n: §ang t¨ng dÇn tû träng qua c¸c n¨m vµ ®ang v­¬n lªn thµnh ngµnh chÝnh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña thµnh phè. Trong n¨m 2007, ®µn lîn cã 24.000 con, gia cÇm 91.000 con, t­¬ng ®­¬ng n¨m 2006; riªng tæng ®µn tr©u, bß hiÖn cã 2.900 con, t¨ng 12,8% so n¨m 2006. Tæng diÖn tÝch nu«i thuû s¶n lµ 410 ha; s¶n l­îng thuû s¶n ®¹t 1.290 tÊn t¨ng 7% so víi n¨m 2006. - C«ng nghiÖp - TiÓu thñ c«ng nghiÖp: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngoµi quèc doanh trªn ®Þa bµn ­íc thùc hiÖn 474 tû ®ång (tÝnh theo gi¸ 1994), ®¹t100% kÕ ho¹ch n¨m vµ t¨ng 16% so n¨m 2007. Mét sè lÜnh vùc t¨ng tr­ëng kh¸ nh­: S¶n xuÊt d©y c¸p ®iÖn, r­îu bia, n­íc gi¶i kh¸t, vËt liÖu x©y dùng, mú g¹o,...TiÕn ®é thùc hiÖn c¸c dù ¸n t¹i c¸c côm c«ng nghiÖp ®­îc ®Èy nhanh: ®Õn nay ®· thu hót 57 dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c côm c«ng nghiÖp, víi tæng sè vèn ban ®Çu 240 tû ®ång; trong ®ã cã 38 dù ¸n ®i vµo ho¹t ®éng (thuéc c¸c côm c«ng nghiÖp: Thä X­¬ng, DÜnh KÕ vµ sè 1, 2 X­¬ng Giang), gi¶i quyÕt viÖc lµm cho trªn 1.300 lao ®éng cã thu nhËp b×nh qu©n tõ 1,2 ®Õn 1,5 triÖu ®ång/ng­êi/th¸ng. - Th­¬ng m¹i, dÞch vô du lÞch: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (tÝnh theo gi¸ 1994) ®¹t 1.254 tû ®ång, ®¹t 102% kÕ ho¹ch n¨m, t¨ng 16,2% so n¨m 2007. C¸c lo¹i h×nh Th­¬ng m¹i - dÞch vô ngoµi quèc doanh t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ vèn ®¨ng ký, cã 633 doanh nghiÖp, hé ®¨ng ký kinh doanh thµnh lËp míi víi tæng sè vèn ®¨ng ký 686,2 tû ®ång. Tæng møc b¸n lÎ vµ doanh thu dÞch vô ®¹t 2.046 tû ®ång, t¨ng 23,7%, kÕ ho¹ch so n¨m 2007. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 79 triÖu USD, t¨ng 16,2%; nhËp khÈu ®¹t 67,7 triÖu USD, t¨ng 78,6% so n¨m 2007. TriÓn khai kÕ ho¹ch xóc tiÕn ®Çu t­, giíi thiÖu qu¶ng b¸ h×nh ¶nh thµnh phè nh»m thu hót ®Çu t­ cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i - dÞch vô, c«ng nghiÖp - TiÓu thñ c«ng nghiÖp. TiÕp tôc thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng th­¬ng m¹i, dÞch vô. §­a chî TiÒn M«n, Qu¸n Thµnh vµo ho¹t ®éng; ®Èy nhanh tiÕn ®é thi c«ng Trung t©m th­¬ng m¹i - kh¸ch s¹n cao cÊp (®Çu ®­êng Hïng V­¬ng), C«ng viªn trung t©m, kh¸ch s¹n Hµ Néi Prince, Trung t©m vui ch¬i vui ch¬i gi¶i trÝ vµ du lÞch Thanh B×nh,..thu hót 02dù ¸n ®Çu t­ vµo khu Trung t©m th­¬ng m¹i - dÞch vô tæng hîp Song Mai víi tæng vèn ®¨ng ký 35,5 tû ®ång; xóc tiÕn thñ tôc ®Çu t­ x©y dùng chî Song Mai, chî Hoµ Yªn, chî khu d©n c­ míi sè 3,.. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô tÝn dông ng©n hµng, b­u chÝnh – viÔn th«ng tiÕp tôc ph¸t triÓn. HÖ thèng ng©n hµng cÊp thµnh phè ®· huy ®éng trªn 465,8 tû ®ång, t¨ng 58% so cïng kú; d­ nî cho vay 615 tû ®ång, t¨ng 61% so n¨m 2007; d­ nî cho vay xuÊt khÈu lao ®éng ®¹t trªn 2,1 tû ®ång. M¹ng l­íi b­u chÝnh - viÔn th«ng ngµy cµng ®­îc më réng, ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin liªn l¹c; dÕn nay tæng sè thuª bao trªn ®Þa bµn lµ 55.500 m¸y, b×nh qu©n c¸c thuª bao ®¹t 65 m¸y/100 d©n (trong ®ã m¸y cè ®Þnh ®¹t 50 m¸y/100 d©n). Nh×n chung viÖc thu hót ®Çu t­ ph¸t triÓn Th­¬ng m._.08 N¨m TrËn m­a (lÇn) Th¸ng 2000 02 Th¸ng 4, th¸ng 10 2005 04 Th¸ng 6, th¸ng 8, th¸ng 9 2008 03 Th¸ng 9 vµ th¸ng 11 Nguån: Trung t©m khÝ t­îng thuû v¨n tØnh B¾c Giang 4.5.2. Thùc tr¹ng ngËp óng cña mét sè lo¹i ®Êt: 4.5.2.1. §Êt n«ng nghiÖp. Tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp bÞ ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè qua c¸c n¨m 2000, 2005 vµ n¨m 2008 tËp trung t¹i : - Khu néi thµnh: Ph­êng Mü §é vµ ph­êng Thä X­¬ng. - Khu vùc ngo¹i thµnh: X· Song Mai, x· §a Mai vµ x· DÜnh KÕ. B¶ng 4.12: X¸c ®Þnh diÖn tÝch ngËp, ph¹m vi, møc ®é c¸c ®iÓm ngËp ®Êt n«ng nghiÖp cña thµnh phè B¾c Giang STT §Þa danh N¨m 2000 N¨m 2005 N¨m 2008 DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (ngµy) ChiÒu s©u ngËp (m) DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (ngµy) ChiÒu s©u ngËp (ha) DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (ngµy) ChiÒu s©u ngËp (ha) I Khu vùc néi thµnh 29,42 19,23 21,39 1 Ph­êng Mü §é 12,30 1-3 0,5-0,9 9,23 0,5-2 0,5-1,0 10,00 1-2 0,5-1,0 2 Ph­êng Thä X­¬ng 17,12 2-3 0,7-1,0 10,02 2-3 0,7-1,0 11,39 2-3 0,7-1,0 II Khu vùc ngo¹i thµnh 174,42 150,02 155,10 3 X· X­¬ng Giang 3,20 2-3 0,6-0,8 1,35 1-3 0,5-1,0 1,50 2-3 0,5-1,0 4 X· Song Mai 100,00 1-4 0,2-0,5 89,25 2-4 0,5-1,0 88,51 1-4 0,5-1,0 5 X· DÜnh KÕ 6,10 2-5 0,1-0,2 4,12 2-3 0,1-0,4 5,09 2-5 0,1-0,4 6 X· §a Mai 65,12 1-2 0,1-0,4 55,30 1-2 0,1-0,6 60,0 1-2 0,1-0,6 Tæng céng diÖn tÝch ®Êt ngËp 203,84 169,27 176,49 Nguån : Phßng Kinh tÕ thµnh phè Trong c¸c ph­êng, x· trªn, x· Song Mai chiÕm diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp t­¬ng ®èi nhiÒu vµ ë nh÷ng vïng tròng, thÊp nªn khi m­a, n­íc sÏ ch¶y dån vÒ toµn bé vïng ®Êt bÞ tròng, thÊp nªn g©y ra ngËp óng ë mét sè ®iÓm. * N¨m 2000 diÖn tÝch bÞ ngËp: 203,84 ha; trong ®ã: t¹i khu vùc néi thµnh 29,42 ha (ph­êng Mü §é 12,30 ha vµ ph­êng Thä X­¬ng 17,12 ha). Hai ph­êng nµy lµ n»m ven ngo¹i thµnh vµ cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp t­¬ng ®èi. Víi thêi gian ngËp th­êng tõ 1-3 ngµy, chiÒu s©u ngËp trung b×nh kho¶ng 0,5m. T¹i khu vùc ngo¹i thµnh diÖn tÝch ngËp 174,42 ha; chñ yÕu tËp trung ë x· Song Mai (diÖn tÝch ngËp 100,0 ha); x· §a Mai diÖn tÝch ngËp 65,12 ha * N¨m 2005 diÖn tÝch ngËp: 169,27 ha, n¨m 2008 diÖn tÝch ngËp : 176,49 ha. Trong ®ã : - T¹i khu vùc néi thµnh: 19,23 ha; víi thêi gian ngËp trung b×nh tõ 01-03 ngµy. Cã chiÒu s©u ngËp tõ 0,5-1,0m. - T¹i khu vùc ngo¹i thµnh : DiÖn tÝch ngËp: 150,02 ha; còng chñ yÕu tËp trung t¹i x· Song Mai víi diÖn tÝch ngËp 89,25 ha, thêi gian ngËp tõ 2-4 ngµy; x· §a Mai th× diÖn tÝch ngËp thÊp h¬n 55,30 ha, thêi gian ngËp 1-2 ngµy. * N¨m 2008, diÖn tÝch ngËp 176,49 ha; gåm: - §Êt néi thµnh: diÖn tÝch ngËp 21,39 ha, thêi gian ngËp kho¶ng 1-3 ngµy. - §Êt ngo¹i thµnh: diÖn tÝch ngËp 155,10 ha, còng tËp trung chñ yªó ë x· Song Mai 88,51 ha, thêi gian ngËp 1-4 ngµy; x· §a Mai 60,0 ha, thêi gian ngËp tõ 01-2 ngµy. * NhËn xÐt: Nh­ vËy, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp ngËp tËp trung chñ yÕu ë c¸c ph­êng, x· trªn v× ®©y lµ vïng ®Êt bÞ thÊp, tròng nªn cã diÖn tÝch ngËp t­¬ng ®èi; víi l­îng m­a 80mm/1giê sÏ bÞ ngËp ë t¹i c¸c ®iÓm trªn. Nh­ng víi l­îng m­a nhá 50mm/1giê nh­ng kÐo dµi, liªn tôc còng bÞ ngËp t¹i c¸c ®iÓm trªn v× dån hÕt l­îng n­íc th¶i ë trªn cao ch¶y xuèng vïng tròng. §ång thêi víi l­îng m­a nhá, kÐo dµi th× míi ®Çu sÏ thÊm vµo ®Êt nh­ng thÊm hÕt mét l­ît th× kh«ng cßn chç thÊm ®­îc n÷a th× sÏ kh«ng tho¸t ®­îc sÏ g©y ra ngËp óng. §ång thêi víi c«ng suÊt cña c¸c tr¹m b¬m cã c«ng suÊt nhá nªn khi b¬m tiªu n­íc l¹i thÊp h¬n diÖn tÝch bÞ ngËp nªn sÏ ngËp óng. Khi bÞ ngËp óng víi diÖn tÝch nh­ vËy dÉn ®Õn n¨ng suÊt c©y trång ë vïng ngËp bÞ gi¶m 8,8 t¹/ha ®èi víi c©y lóa ®«ng xu©n, lóa mïa gi¶m 9,10 t¹/ha, c©y Ng« gi¶m 6,12 t¹/ha vµ c©y khoai gi¶m 7,05 t¹/ha: B¶ng 4.13: So s¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp cña 1ha n¨m 2008 STT ChØ tiªu KÕt qu¶ N¨ng suÊt ë vïng kh«ng bÞ ngËp (T¹/ha) KÕt qu¶ s¶n xuÊt ë vïng bÞ ngËp (T¹/ha) So s¸nh t¨ng, gi¶m (T¹/ha) 1 C©y lóa - Lóa ®«ng xu©n 48,0 40,80 - 8,80 - Lóa mïa 47,40 38,30 - 9,10 2 C©y l­¬ng thùc - Ng« 35,02 28,90 - 6,12 - Khoai 92,10 85,05 - 7,05 §ång thêi qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: Sè c¸c ®iÓm ngËp ngµy cµng t¨ng n¨m 2000 chØ cã 36 ®iÓm ngËp (diÖn tÝch ngËp 203,84ha) nh­ng ®Õn n¨m 2008 t¨ng lªn 60 ®iÓm ngËp (diÖn tÝch ngËp chØ cã 176,49ha). Do c¸c ®iÓm ngËp nµy cã d¹ng ph©n bè nhá lÎ; trong ®ã: Khu néi thµnh t¨ng 8 ®iÓm ngËp, khu vùc ngo¹i thµnh t¨ng 18 ®iÓm ngËp. Trong ®ã biÕn ®éng nhiÒu nhÊt lµ giai ®o¹n 2000-2005 t¨ng 18 ®iÓm ngËp, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m 383,02 ha; chñ yÕu tËp trung ë khu vùc ngo¹i thµnh nh­ x· Song Mai t¨ng 7 ®iÓm ngËp, x· DÜnh KÕ t¨ng 4 ®iÓm ngËp, x· §a Mai t¨ng 6 ®iÓm ngËp. B¶ng 4.14: Tæng hîp c¸c ®iÓm ngËp óng ®Êt n«ng nghiÖp giai ®o¹n 2000-2008 STT §Þa danh Sè ®iÓm ngËp qua c¸c n¨m So s¸nh qua c¸c n¨m 2000 2005 2008 2000-2005 2005-2008 2000-2008 I Khu vùc néi thµnh 09 15 17 +06 +02 +08 1 Ph­êng Mü §é 04 07 07 +03 0 +03 2 Ph­êng Thä X­¬ng 05 08 10 +03 +02 +05 II Khu vùc ngo¹i thµnh 25 37 43 +12 +06 +18 3 X· X­¬ng Giang 02 03 03 +01 0 +01 4 X· Song Mai 12 17 19 +05 +02 +07 5 X· DÜnh KÕ 04 06 08 +02 +02 +04 6 X· §a Mai 07 11 13 +04 +02 +06 Tæng céng 34 52 60 +18 +08 +26 Nguån: Sè liÖu ®iÒu tra B¶ng 4.15: Mét sè chØ tiªu b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp bÞ ngËp óng TT N¨m DiÖn tÝch ngËp (ha) DiÖn tÝch ®Êt ngËp óng/Tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp Tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp Tû lÖ (%) 1 2000 203,84 1.875,30 10,87 2 2005 169,27 1492,28 11,34 3 2008 176,49 1465.06 12,05 Qua b¶ng trªn cho thÊy: Tû lÖ diÖn tÝch ®Êt ngËp óng ngµy cµng t¨ng lªn; n¨m 2000 víi diÖn tÝch ngËp 203,84 ha bÞ ngËp chiÕm10,87% so diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp toµn thµnh phè. N¨m 2005 chiÕm 11,34% vµ n¨m 2008 chiÕm 12,05%. Nh­ vËy diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp tõ n¨m 2000-2008 ngµy cµng gi¶m nh­ng diÖn tÝch ®Êt ngËp óng, chiÕm tû lÖ ngµy cµng cao. 4.5.2.2. §Êt phi n«ng nghiÖp: 4.5.2.2.1. §Êt khu d©n c­. N¨m 2000, T¹i khu d©n c­ ®« thÞ cña thµnh phè B¾c Giang cã diÖn tÝch 23,33 ha; trong ®ã cã ph­êng Thä x­¬ng cã diÖn tÝch ngËp nhiÒu nhÊt lµ 12,24ha, ph­êng Hoµng V¨n Thô cã diÖn tÝch ngËp 6,6 ha. §©y lµ ph­êng ®­îc t¸ch ra tõ x· DÜnh KÕ mét phÇn vµ ph­êng Lª Lîi mét phÇn x¸c lËp vµo; khu d©n c­ chñ yÕu lµ c¸c khu míi nh­ng l¹i ngËp víi diÖn tÝch t­¬ng ®èi. Khu d©n c­ cã diÖn tÝch ngËp Ýt nhÊt lµ x· DÜnh KÕ 0,34 ha, ph­êng TrÇn Nguyªn H·n lµ 0,08 ha; trong ph­êng TrÇn Nguyªn H·n th× t¹i Tæ 7A, 7B tuy cã diÖn tÝch ngËp nhá (0,03ha) nh­ng l¹i lµ ®iÓm ngËp t­¬ng ®èi l©u (tõ 0,5 - 2 ngµy) cã vÞ trÝ ®iÓm ngËp s©u nhÊt lµ 0,8m víi chiÒu s©u ngËp tõ 0,3 - 0,5m. T¹i khu d©n c­ nµy mçi lÇn m­a lµ g©y bøc xóc trong ng­êi d©n; ®ång thêi rÊt l©u tho¸t n­íc vµ lµm « nhiÔm m«i tr­êng. T¹i khu d©nc­ 7A, 7B ph­êng TrÇn Nguyªn H·n lµ khu tËp thÓ (nhµ tÇng) cña Nhµ m¸y ph©n §¹m - Ho¸ ChÊt Hµ B¾c cã tõ l©u ®êi, hÖ thèng nhµ cò nªn hÖ thèng tho¸t n­íc cò, thiÕt kÕ víi kÝch th­íc nhá l¹i dån tõ trªn c¸c nhµ xuèng nªn khi gÆp m­a to hay kÐo dµi ®Òu g©y ra ngËp óng. * N¨m 2005, diÖn tÝch ngËp óng ®Êt khu d©n c­ trªn ®Þa bµn thµnh phè lµ 18,31 ha; trong ®ã: khu néi thµnh 16,24ha, khu vùc ngo¹i thµnh lµ 2,07 ha. DiÖn tÝch ngËp t¨ng lªn so víi n¨m 2000 nh­ng thêi gian ngËp còng chØ tõ 0,5-2 ngµy víi chiÒu s©u tõ 0,1-0,5m vµ tËp trung chñ yÕu ë c¸c ph­êng, x·: TrÇn Nguyªn H·n, Hoµng V¨n Thô, Ng« QuyÒn, Lª Lîi, Thä X­¬ng, X­¬ng Giang,.. * N¨m 2008, diÖn tÝch ®Êt ngËp óng t¹i c¸c ®iÓm khu d©n c­ tiÕp tôc t¨ng lªn 23,33 ha; trong ®ã ph¸t sinh t¹i mét sè ®iÓm khu d©n c­ míi nh­: TiÓu khu C8, ph­êng Hoµng V¨n Thô, Khu d©n c­ míi sè 2 vµ khu d©n c­ míi sè 1 thµnh phè B¾c Giang,... B¶ng 4.16: DiÖn tÝch ngËp, ph¹m vi, møc ®é c¸c ®iÓm ngËp ®Êt ë cña thµnh phè B¾c Giang STT §Þa danh N¨m 2000 N¨m 2005 N¨m 2008 DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (ngµy) ChiÒu s©u ngËp (m) DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (ngµy) ChiÒu s©u ngËp (ha) DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (ngµy) ChiÒu s©u ngËp (ha) I Khu vùc néi thµnh 13,10 16,24 21,12 1 Ph­êng TrÇn Nguyªn H·n 0,08 0,5-1 0,3-0.5 0,08 0,5-1 0,3-0.5 0,08 0,5-1 0,3-0.5 2 Ph­êng Hoµng V¨n Thô 1,20 0,5-1 0,1-0,3 1,35 0,5-1 0,1-0,3 6,60 0,5-1 0,1-0,3 3 Ph­êng Ng« QuyÒn 0,50 0,5 0,1-0,3 0,89 0,5 0,3-0,5 1,15 0,5 0,3-0,5 4 Ph­êng Lª Lîi 1,10 0,5 0,2-0,4 0,67 0,5 0,1-0,4 1,05 0,5 0,1-0,4 5 Ph­êng Thä X­¬ng 10,22 0,5-1 0,2-0,4 13,25 0,5-1 0,1-0,3 12,24 0,5-1 0,1-0,3 II Khu vùc ngo¹i thµnh 2,16 2,07 2,21 6 X· X­¬ng Giang 1,23 1-2 0,2-0,4 0,68 1-2 0,2-0,4 0,87 1-2 0,2-0,4 7 X· DÜnh KÕ 0,25 1-2 0,1-0,4 0,50 1-2 0,1-0,4 0,34 1-2 0,1-0,4 8 X· §a Mai 0,68 1-2 0,1-0,2 0,89 1-2 0,1-0,2 1,00 1-2 0,1-0,2 Tæng céng diÖn tÝch ®Êt ngËp 15,26 18,31 23,33 Nguån : Phßng Kinh tÕ thµnh phè B¶ng 4.17 : Tæng hîp c¸c ®iÓm ngËp óng ®Êt ë giai ®o¹n 2000-2008 STT §Þa danh Sè ®iÓm ngËp qua c¸c n¨m So s¸nh qua c¸c n¨m 2000 2005 2008 2000-2005 2005-2008 2000-2008 I Khu vùc néi thµnh 15 29 33 +14 +04 +17 1 Ph­êng TrÇn Nguyªn H·n 02 02 02 0 0 0 2 Ph­êng Hoµng V¨n Thô 03 05 07 +02 +02 +04 3 Ph­êng Ng« QuyÒn 03 06 08 +03 +02 +05 4 Ph­êng Lª Lîi 04 09 10 +05 +01 +05 5 Ph­êng Thä X­¬ng 03 07 06 +04 -01 +03 II Khu vùc ngo¹i thµnh 07 12 13 +05 +01 +06 6 X· X­¬ng Giang 02 04 03 +02 -01 +01 7 X· DÜnh KÕ 03 06 08 +03 +02 +05 8 X· §a Mai 02 02 02 0 0 0 Tæng céng 22 41 46 +19 +05 +13 Nguån: Sè liÖu ®iÒu tra Qua sè liÖu ®iÒu tra t¹i UBND c¸c ph­êng, x· cho thÊy: T¹i khu vùc d©n c­ cña thµnh phè B¾c Giang n¨m 2008 cã 46 ®iÓm ngËp óng; trong ®ã: Khu vùc néi thµnh cã 33 ®iÓm, khu vùc ngo¹i thµnh cã 13 ®iÓm. Nh­ vËy c¸c ®iÓm ngËp óng chñ yÕu tËp trung t¹i c¸c ph­êng trong khu vùc néi thµnh. * Giai ®o¹n 2000-2008; Toµn thµnh phè t¨ng 13 ®iÓm ngËp vµ còng chñ yÕu tËp trung vµo ph­êng Hoµng V¨n Thô, ph­êng Ng« QuyÒn, ph­êng Lª Lîi vµ ®©y còng lµ c¸c ph­êng cã biÕn ®éng nhiÒu, hÇu hÕt ®Êt n«ng nghiÖp n»m xen kÏ vµ ë trong ®Þa phËn cña ph­êng ®· hÕt chuyÓn sang ®Êt phi n«ng nghiÖp vµ chñ yÕu t¨ng ë giai ®o¹n 2000-2005 lµ 19 ®iÓm ngËp. 4.5.2.2.2. §Êt c¸c côm c«ng nghiÖp: Trong giai ®o¹n 2000-2008, diÖn tÝch ®Êt côm c«ng nghiÖp kh«ng cã g× biÕn ®éng v× khu nµy n»m riªng ë gÇn ®ª. B¶ng 4.18: X¸c ®Þnh diÖn tÝch ngËp, ph¹m vi, møc ®é c¸c ®iÓm ngËp ®Êt c¸c côm c«ng nghiÖp cña thµnh phè B¾c Giang TT §Þa danh DiÖn tÝch ngËp (ha) Thêi gian ngËp (Ngµy) §iÓm ngËp ChiÒu s©u ngËp (m) 2000 2005 2008 1 X· §a Mai 1,71 1,76 1,80 1-2 3 0,1-0,3 Nguån: Phßng Kinh tÕ thµnh phè Qua b¶ng trªn thÊy: Trªn ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang cã diÖn tÝch ®Êt c¸c côm c«ng nghiÖp lµ 168,50 ha nh­ng chØ cã 1,8 ha chiÕm 1,07% lµ bÞ ngËp óng khi m­avíi 3 ®iÓm ngËp lµ: Khu C«ng ty GiÊy ChiÕn Nga, C«ng ty l©m s¶n §«ng B¾c vµ HTX §ång T©m. Trong giai ®o¹n 2000-2008, diÖn tÝch ngËp t¨ng 0,09 ha nªn còng kh«ng cã g× biÕn ®éng nhiÒu n¾m v× diÖn tÝch nµy n»m trong côm c«ng nghiÖp cò gÇn §ª nªn hÖ thèng tho¸t n­íc lµ ch­a cao nh­ng còng chØ bÞ ngËp trung b×nh lµ 1-2 ngµy; víi chiÒu s©u ngËp Ýt tõ 0,1 -0,3m. Do c¸c khu c«ng nghiÖp kh¸c chñ yÕu lµ côm c«ng nghiÖp míi ®­îc ®Çu t­ x©y dùng tõ n¨m 2001 ®Õn nay nªn khi x©y dùng dù ¸n ®· tÝnh to¸n hÖ thèng tho¸t n­íc chung nªn tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng ngËp óng khi m­a. 4.6. §¸ng gi¸ ¶nh h­ëng qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè: Nh­ vËy trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ giai ®o¹n 2000-2008, diÖn tÝch ®Êt cña mét sè lo¹i ®Êt biÕn ®éng rÊt nhiÒu. §Êt n«ng nghiÖp ngµy cµng gi¶m (gi¶m 410,24 ha), ®Êt phi n«ng nghiÖp ngµy cµng t¨ng (555,09 ha); trong ®ã chñ yÕu t¨ng vµo c¸c lo¹i ®Êt: §Êt ë t¨ng 119,53 ha (®Êt ë ®« thÞ t¨ng 71,89 ha); ®Êt s¶n xuÊt kinh doanhphi n«ng nghiÖp t¨ng 71,27 ha vµ ®Êt cã môc ®Ých c«ng céng t¨ng 260,17ha,...nh­ng bªn c¹nh sù ph¸t triÓn ®« thÞ th× hÖ thèng giao th«ng, hÖ thèng c©p tho¸t n­íc cßn h¹n chÕ, ®Êt thuû lîi gi¶m (10,77 ha). HÖ thèng cÊp tho¸t n­íc cña thµnh phè chñ yÕu lµ hÖ thèng cò, ch­a ®ång bé, ch­a kÞp víi sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng, ®Æc biÖt trong mïa m­a. B¶ng 4.19: Mét sè chØ tiªu b×nh qu©n ®Êt ngËp óng giai ®o¹n 2000-2008 TT Lo¹i ®Êt DiÖn tÝch ngËp (ha) Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn (ha) DiÖn tÝch ®Êt ngËp óng/Tæng diÖn tÝch tù nhiªn (%) N¨m 2000 N¨m 2005 N¨m 2008 N¨m 2000 N¨m 2005 N¨m 2008 1 §Êt n«ng nghiÖp 203,84 169,27 176,49 3.221,72 6,33 5,25 5,48 2 §Êt phi n«ng nghiÖp 17,06 20,11 25,13 3.206,14 0,53 0,63 0,78 3 §Êt ch­a sö dông 0 0 0 3.206,14 0 0 0 Nh­ vËy, tæng diÖn tÝch ®Êt ngËp óng trªn so víi diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn trªn ®Þa bµn thµnh phè chiÕm tû lÖ rÊt nhá. - §Êt n«ng nghiÖp tõ n¨m 2000-2008, tûlÖ gi¶m dÇn. - §Êt phi n«ng nghiÖp tõ n¨m 2000-2008 t¨ng lªn nh­ng kh«ng ®¸ng kÓ. * Nguyªn nh©n ng©y ra t×nh tr¹ng ngËp óng: Thµnh phè B¾c Giang ®ang trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c¸c dù ¸n ngµy cµng nhiÒu vµ ®«i khi cßn chång chÐo ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng do mét sè nguyªn nh©n sau: - VÒ c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt: + Ch­a cã c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt mang tÝnh ph¸p lý cao ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ tho¸t n­íc, c¬ chÕ chÝnh s¸ch còng cßn nhiÒu bÊt cËp, kh«ng ®ång bé. + VÒ Quy ho¹ch: Do hiÖn nay vÉn ch­a cã mét quy ho¹ch tæng thÓ mét c¸ch khoa häc; ®ang tån t¹i tr¹ng th¸i lµ mçi ngµnh ®Òu cã quy ho¹ch riªng cña m×nh nªn dÉn ®Õn chång chÐo. + Do viÖc lÊy quü ®Êt n«ng nghiÖp nh÷ng ruéng, lóa, ao hå trong khu d©n c­ nhiÒu nhÊt lµ nh÷ng hå, ao ®iÒu hoµ nªn khi m­a to sÏ tho¸t n­íc rÊt chËm dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng. - Do thêi tiÕt, khÝ hËu thÊt th­êng - Do kü thuËt: + Sù ®« thÞ ho¸ lµm cho hÖ thèng ®­êng cèng hiÖn tr¹ng l¹c hËu so víi yªu cÇu míi; Qmax lín lªn nhiÒu lÇn vµ xuÊt hiÖn sím (h¬n sau khi m­a) nªn chØ cÇn tr­êng hîp triÒu cao trong ngµy lµ g©y ngËp trªn diÖn réng. + HÖ thèng kªnh r¹ch kh«ng ®­îc n¹o vÐt th­êng xuyªn mµ cßn bÞ san lÊp nªn kh¶ n¨ng tiªu tho¸t n­íc cµng h¹n chÕ h¬n. + HÖ thèng tho¸t n­íc t¹i khu d©n c­ nh­ cô thÓ: - HÖ thèng tho¸t n­íc b»ng cèng phi 600 däc tuyÕn ®­êng NguyÔn V¨n Cõ n»m gi÷a ®­êng Ng· t­ Lª Lîi ®Õn ®­êng HuyÒn Quang khi khi x©y dùng ®Õn nay ch­a ®­îc n¹o vÐt bïn (chØ n¹o vÐt ®­îc hè ga). - Mét sè hÖ thèng ®· ®­îc n¹o vÐt bïn c¸c hè ga nh­ng vÉn ch­a ph¸t huy kh¶ n¨ng tho¸t n­íc nh­: HÖ thèng tho¸t n­íc däc ®­êng Th¸nh Thiªn tõ ng· ba lª Lîi ®Õn ng· ba X¨ng dÇu vµ ®Õn chî TiÕn M«n. HÖ thèng cèng tho¸t n­íc TiÒn Giang (tõ UBND ph­êng Hoµng V¨n Thô cò ®Õn cuèi ®­êng TiÒn Giang ra hå B¸nh Kño),... - Hai hå ®iÒu hoµ: Hå Cóc MÇm (diÖn tÝch 0,26ha), hå B¸nh kÑo (diÖn tÝch kho¶ng 0,6ha) ®· ®­îc n¹o vÐt bïn n¨m 2006 nh­ng hiÖn t¹i hå B¸nh kÑo r¸c lÊp ®Çy vµ bÞ chiÕm nªn kh¶ n¨ng ®iÒu hoµ rÊt thÊp. - Tr¹m b¬m cuèi nguån t¹i ph­êng Lª Lîi ®æ n­íc ra S«ng Th­¬ng lµ tr¹m b¬m §ång Cöa cã 05 m¸y b¬m nh­ng chØ huy ®éng ®­îc 4 m¸y b¬m do vá tr¹m b¬m xuèng cÊp nghiªm träng, nªn viÖc tiªu tho¸t n­íc bÞ h¹n chÕ. - T¹i hÖ thèng tho¸t n­íc khu d©n cø míi sè 1: HÖ thèng tho¸t n­íc ®­îc thiÕt kÕ ®ång bé cã ®­êng kÝnh tõ 0,6m -2m. Theo quy ho¹ch h­íng tho¸t n­íc chñ yÕu tõ ®­êng NguyÔn ThÞ L­u, ®­êng NguyÔn ThÞ Minh Khai tho¸t qua cèng ngang ®­êng Lª Lîi sang C«ng viªn trung t©m. Mét phÇn tho¸t n­íc theo hÖ thèng cèng däc ®­êng Hïng V­¬ng vÒ phÝa c«ng viªn ra cèng Ch©u Xuyªn 2,5m ®Õn tr¹m b¬m Ch©u Xuyªn 2. HiÖn t¹i khu d©n c­ sè 1 ch­a ®­îc hoµn thiÖn, c¸c hé d©n ®ang x©y dùng tËp kÕt vËt liÖu ra r·nh tam gi¸c c¸c trôc ®­êng lín (Hoµng V¨n thô, NguyÔn ThÞ Minh Khai) th©m chÝ cã chç lµm sËp n¾p ®an hè ga, ®Êt c¸t lÊp mét sè ®o¹n cèng khu C8 g©y ¸ch t¾c dßng ch¶y vµ ngËp óng côc bé. MÆt kh¸c khi m­a lín, n­íc ch¸y trµn tõ phÝa ®­êng X­¬ng giang, khu d©n c­ sè 2 qua ®­êng NguyÔn ThÞ Minh Khai ra C«ng viªn trung t©m n©ng diÖn tÝch l­u vùc lªn gÊp ®«i trong ®ã h¹ tÇng khu d©n c­ quanh C«ng viªn trung t©m ch­a thi c«ng xong còng lµ nguyªn nh©n g©y ngËp óng côc bé,... Ngoµi ra t¹i c¸c cöa ga thu n­íc cña cèng däc lín h¬n 70m nªn kh«ng kÞp thu n­íc m­a lín vµo cèng däc, trong lßng cèng däc rÔ c©y mäc ra lµm c¶n trë dßng ch¶y. - Do ý thøc cña con ng­êi x©y dùng t¹i c¸c khu ®« thÞ míi kh«ng b¶o vÖ hÖ thèng tho¸t n­íc mµ ®«i khi cßn san lÊp, vøt r¸c th¶i xuèng cèng nªn g©y ra tho¸t n­íc chËm khi m­a. §ång thêi l¹i lµm « nhiÔm m«i tr­êng. 4.7. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ ®Ó gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng ngËp óng x¶y ra trªn ®Þa bµn thµnh phè: - VÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. + Nhµ n­íc ph¶i cã v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ tho¸t n­íc. + Ph¶i tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ tho¸t n­íc. UBND thµnh phè c¸c cÊp, ®¬n vÞ qu¶n lý tho¸t n­íc trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh phèi hîp víi c¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng vµ tr­êng häc tæ chøc phæ biÕn, tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ h­íng dÉn nh©n d©n b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh tho¸t n­íc vµ chÊp hµnh nghiªm chØnh c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tho¸t n­íc. + Ph¶i lËp Quy ho¹ch hÖ thèng tho¸t n­íc. Khi lËp quy ho¹ch x©y dùng ph¶i tæ chøc nghiªn cøu lËp quy ho¹ch tho¸t n­íc nh­ mét bé phËn h÷u c¬ kh«ng t¸ch rêi cña ®å ¸n quy ho¹ch x©y dùng vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ quy ho¹ch x©y dùng. - C¸c gi¶i ph¸p kü thuËt. §Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè ph¶i ®Èy nhanh viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n hoÆc c¸c c«ng tr×nh tho¸t n­íc chèng ngËp; viÖc duy tu, duy tr×, qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng tho¸t n­íc ph¶i ®­îc t¨ng c­êng. + X©y míi nh÷ng tuyÕn cèng t¹i c¸c vÞ trÝ ch­a cã vµ c¶i t¹o ngay nh÷ng tuyÕn cèng cã tiÕt diÖn nhá, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tho¸t n­íc. + TiÕn hµnh n¹o vÐt hÖ thèng m­¬ng, cèng tho¸t n­íc trªn ®Þa bµn thµnh phè tr­íc mïa m­a. + C¸c tr¹m b¬m vµ cöa ®iÒu tiÕt ph¶i vËn hµnh ®ång bé ®Ó h¹ mùc n­íc trªn hÖ thèng ®Õn cèt quy ®Þnh ®¶m b¶o ®èi phã kÞp thêi c¸c trËn m­a tiÕp sau. §ång thêi khi l­îng m­a cã thÓ g©y ngËp óng sÏ tung toµn bé lùc l­îng øng trùc t¹i c¸c ®iÓm, thùc hiÖn gi¶i ph¸p t¹i chç më n¾p ga, më cöa ph¶i ®­a n­íc vµo c¸c hå ®iÒu hoµ, gi¶m thêi l­îng ngËp óng t¹i thêi ®iÓm. - C¸c gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ tµi chÝnh. + §Ò nghÞ UBND thµnh phè ph¶i ®Çu t­ kinh phÝ x©y dùng hÖ thèng tho¸t n­íc chung cña thµnh phè. §ång thêi c¸c ®¬n vÞ ®­îc giao lµm chñ ®Çu t­ kinh doanh h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp, khu ®« thÞ míi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çu t­, x©y dùng hÖ thèng tho¸t n­íc do m×nh lµm chñ ®Çu t­. + KhuyÕn khÝch céng ®ång tham gia ®ãng gãp x©y dùng hÖ thèng tho¸t n­íc. 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn Trong giai ®o¹n 200-2008; ®Êt phi n«ng nghiÖp t¨ng 555,09 ha, chñ yÕu t¨ng vµo c¸c lo¹i ®Êt nh­: ®Êt ë 119,53 ha, ®Êt s¶n xuÊt, kinh doanh phi n«ng nghiÖp t¨ng 71,27 ha, ®Êt cã môc ®Ých c«ng céng t¨ng 260,17 ha. MËt ®é x©y dùng trªn ®Þa bµn n¨m 2000 lµ 31,51 ha, n¨m 2008 t¨ng lªn lµ 113,47 ha chiÕm 6,67% so diÖn tÝch ®Êt phi n«ng nghiÖp. HiÖn trªn ®Þa bµn thµnh phè cã 5 hå tù nhiªn n»m trong khu vùc thanhf phè tham gia ®iÒu hßa tho¸t n­íc theo khu vùc tiªu tho¸t gåm c¸c hå: Thïng §Êu, Chi Ly, C«ng Viªn, nhµ DÇu vµ hå §ång Cöa. Trªn ®Þa bµn thµnh phè cã 10 tr¹m b¬m, x©y dùng tõ nh÷ng n¨m 1960 ®Õn n¨m 1995 vµ cã gåm 05 tr¹m b¬m néi thµnh, víi tæng diÖn tÝch thiÕt kÕ 2.100 ha nh­ng diÖn tÝch thùc tÕ tiªu 2.320 ha. Cã 05 tr¹m b¬m ë ngo¹i thµnh lµ chñ yÕu b¬m tiªu cho x· §a Mai vµ x· Song Mai, tæng diÖn tÝch thiÕt kÕ 620 ha, diÖn tÝch thùc tÕ tiªu lµ 436 ha. Trong n¨m 2000-2008, diÖn tÝch ®Êt ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè 201,62 ha (n¨m 2008); chñ yÕu tËp trung vµo ®Êt n«ng nghiÖp lµ 176,49 ha; chiÕm tû lÖ tõ 10,87% ®Õn 12,05% nªn dÉn ®Õn nh÷ng vïng bÞ ngËp óng n¨ng suÊt thÊp h¬n so víi nh÷ng vïng s¶n xuÊt kh«ng bÞ ngËp óng. §èi víi c©y lóa ®«ng xu©n gi¶m 8,8 t¹/ha, lóa mïa gi¶m 9,10 t¹/ha. C©y l­¬ng thùc gi¶m cßn 6,12 t¹/ha ®Õn 7,05 t¹/ha. §Êt trong khu d©n c­, diÖn tÝch ngËp ngµy cµng t¨ng: N¨m 2000 cã 15,26 ha, ®Õn n¨m 2008 ®¨ t¨ng lªn 23,33 ha; víi c¸c sè ®iÓm ngËp còng t¨ng lªn kh¸ cao n¨m 2008 lµ 46 ®iÓm ngËp. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa viÖc ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn lµ tØ lÖ t­¬ng ®èi thÊp. Tû lÖ ®Êt ngËp óng trªn diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn: N¨m 2000 lµ 6,86%, n¨m 2005 lµ 5,91%, n¨m 2008 lµ 6,29%. Do thµnh phè B¾c Giang ®· triÓn khai dù ¸n tho¸t n­íc vµ vÖ sinh m«i tr­êng tõ th¸ng 2 n¨m 2004. Tóm lại quá trình ngập úng ở thành phố Bắc Giang là hậu quả tất yếu của quá trình đô thị hóa quá nhanh chóng mà chỉ có thể khắc phục dần từng bước bằng cách cải tạo, nâng cấp và mở rộng HTTN. Công việc này đòi hỏi các giải pháp quy hoạch chi tiết HTTN, thời gian và vốn đầu tư, trong đó bước quy hoạch đóng vai trò quan trọng nhất. Các giải pháp mang tính “chữa cháy” cho từng khu vực trong đa số trường hợp đều không triệt để́, kém tác dụng và còn có thể mâu thuẫn và gây khó khăn cho quy hoạch lâu dài. Dựa trên những đánh giá tổng quan về tình hình ngập úng và HTTN của TP có thể đưa ra các kết luận sau đây: - Hiện tượng ngập úng gia tăng nhanh chóng trong những năm gần đây có nguyên nhân cả từ các quá trình tự nhiên lẫn phi tự nhiên như đô thị hóa và sự bất cập của HTTN. - Trong các nguyên nhân trên thì khả năng yếu kém của HTTN (kín và hở) là vấn đề then chốt cần phải được giải quyết ngay, trong đó việc nạo vét, mở rộng các kênh rạch đóng vai trò cần được tiến hành ưu tiên. - Mực nước trên các kênh rạch nhỏ và trung bình có thể thay đổi đáng kể khi gặp mưa. Do đó các phương pháp tính toán bỏ qua ảnh hưởng này là không đáng tin cậy 5.2. §Ò nghÞ 1. Nhµ n­íc ph¶i cã v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý thèng nhÊt tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ tho¸t n­íc. 2. Ph¶i lËp Quy ho¹ch hÖ thèng tho¸t n­íc. Khi lËp quy ho¹ch x©y dùng ph¶i tæ chøc nghiªn cøu lËp quy ho¹ch tho¸t n­íc nh­ mét bé phËn h÷u c¬ kh«ng t¸ch rêi cña ®å ¸n quy ho¹ch x©y dùng vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ quy ho¹ch x©y dùng. 3. CÇn ph¶i bª t«ng hãa mét sè hÖ thèng kªnh m­¬ng nh»m t¨ng ¸p lùc dßng ch¶y khi b¬m tiªu tho¸t n­íc. 4. Tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vÒ tho¸t n­íc cho nh©n d©n. Tµi LiÖu tham kh¶o I. Tµi liÖu tiÕng ViÖt. B¸o c¸o quy ho¹ch sö dông ®Êt thµnh phè B¾c Giang giai ®o¹n 2001 ®Õn n¨m 2010. B¸o c¸o quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi thµnh phè giai ®o¹n 2007 - 2020. Dù ¸n tho¸t n­íc vµ vÖ sinh m«i tr­êng thÞ x· B¾c Giang (nay lµ thµnh phè B¾c Giang) n¨m 2004. B¸o c¸o kinh tÕ x· héi cña thµnh phè B¾c Giang tõ c¸c n¨m 2000 ®Õn n¨m 6 th¸ng ®Çu n¨m 2009. Lª Anh TuÊn, NguyÔn V¨n BÐ, 2008, C¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng n«ng vïng ®ång b»ng s«ng cöu long, ViÖt Nam, Héi Th¶o “c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng §ång b»ng S«ng Cöu Long, §¹i Häc CÇn Th¬. L· Thanh Hµ, 1998 - ViÖn KhÝ t­îng vµ Thñy v¨n, Nghiªn cøu, øng dông m« h×nh qu¶n lý n­íc m­a (SWMM) ®Ó x¸c ®Þnh g©y ngËp óng ®« thÞ, §Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé. L­u §øc H¶i, 2006, §Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®« thÞ vµ ®« thÞ ho¸ bÒn v÷ng t¹i ViÖt Nam, DiÔn ®µn ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®« thÞ th¸ng n¨m 2006. NguyÔn Hçng TiÕn, 2007, H¹ TÇng kü thuËt ®« thÞ n¨m 2006 nh÷ng chuyÓn biÕn vµ th¸ch thøc míi, T¹p chÝ x©y dùng sè 2 n¨m 2007. NguyÔn Song Dòng, 2004, Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng vµ nguyªn nh©n g©y ngËp óng ë Hµ Néi, T¹p chÝ khÝ t­îng thuû v¨n Quy häach ®« thÞ, NXB T¹p ChÝ Quy häach ®« thÞ, 2008, Ph¸t triÓn d« thÞ ViÖt Nam bÒn v÷ng vÒ m«i tr­êng, T¹p chÝ Quy häach x©y dùng sè 32, n¨m thø 7; T¹p chÝ x©y dùng, 2006, §Þnh h­íng ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt khung cña vïng thñ ®« Hµ Néi, T¹p chÝ x©y dùng, sè 10/2006; Tr­¬ng Quang Ngäc, 2008, §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®ång bé míi kh¾c phôc óng ngËp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, T¹p chÝ Ng­êi x©y dùng, sè 5, Trang 22-24; Tr­¬ng Quang Ngäc, 2008, T¸c ®éng cña biÕn ®æi khÝ hËu tíi tù nhiªn vµ ®êi sèng x· héi, Bé tµi nguyªn M«i tr­êng, Tr­¬ng V¨n HiÕu, 2004, §¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña m­a, triÓu ®Õn t×nh t×nh ngËp vµ biÖn ph¸p tho¸t n­íc m­a ®« thÞ khu vùc Thµnh phè Hå ChÝ Minh, TuyÓn tËp b¸o c¸o Héi th¶o Khoa häc lÇn thø 10, ViÖn khoa häc KhÝ t­îng thuû v¨n vµ M«i tr­êng; Tr­¬ng V¨n HiÕu, 2007 - Ph©n viÖn KhÝ t­îng Thuû v¨n vµ M«i tr­êng phÝa Nam, B¸o c¸o tham luËn vÒ ¶nh h­ëng cña quy häach ®« thÞ ®Õn t×nh tr¹ng ngËp óng ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh. TrÇn Song Dòng, 2004, Ph©n tÝch hiÖn tr¹ng vµ nguyªn nh©n hay ngËp óng thµnh phè Hµ Néi, T¹p chÝ KhÝ t­îng thuû v¨n, sè 8, Trang 7-13; TrÞnh C«ng VÊn, 2008, Quy häach thuû lîi chèng ngËp óng khu vùc thµnh phè Hå ChÝ Minh, Trung t©m th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia, 2008, Ph¸t triÓn ®« thÞ ë ViÖt Nam ®ang ®èi mÆt víi nhiÒu th¸ch thøc, TrÝch b¶n tin ng¾n sè 8, n¨m 2008; T¹p chÝ x©y dùng sè 6 n¨m 2009. TËp c¸c BiÓu mÉu Thèng kª ®Êt ®ai hµng n¨m. Hå Phi Long - Khoa kü thuËt x©y dùng - Tr­êng §¹i häc B¸ch khoa TP HCM, nghiªn cøu: VÊn ®Ò ngËp óng vµ tho¸t n­íc ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. Phan V¨n HoÆc, 2000, Ph©n bè c¸c ®Æc tr­ng m­a liªn quan vÊn ®Ò tiªu tho¸t n­íc, « nhiÔm m«i tr­êng vµ c¸c gi¶i ph¸p chèng ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh, B¸o c¸o khoa häc, Së KH - CNMT TP Hå ChÝ Minh. Hå Phi Long, 2004, Quy ho¹ch chi tiÕt l­u vùc phÝa B¾c TP HCM (T©n B×nh - Gß VÊp -12), B¸o c¸o gi÷a kú, Së GT-CC TP Hå ChÝ Minh. Hå Phi Long, 2004, B¸o c¸o c«ng t¸c kh¶o s¸t hÖ thèng tho¸t n­íc vµ l­u vùc cho khu vùc phÝa B¾c TP Hå ChÝ Minh. L©m ThÞ Hµ B¾c, 1998, Nguyªn nh©n g©y ra ngËp óng ®« thÞ ë n­íc ta. TS NguyÔn §¨ng TÝnh, TS D­¬ng V¨n viÖn - Tr­êng §¹i häc Thñy lîi; Ngiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p chèng ngËp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. II. Tµi liÖu TiÕng Anh. 1. Pacific Consultant International-Japan, 2000, Quy hoạch tổng thể hệ thống thoát nước thành phố Hồ Chí Minh. 2. Van Thanh, Van Nguyen, 2000, Recent advances in the modelling of extrem rainfalls and floods. Int’l European & Asian Workshop on Ecosystem & Flood. Ha Noi-Viet Nam. 3. Naoki Sato and Masaaki Takahashi, 2000, Long-term Changes in the Properties of Summer Precipitation in the Tokyo Area. Meteorological Society of Japan 4. Dettwiller, J. and S. A. Changnon Jr, 1976, Possible urban effects on maximum daily rainfall at Paris, St. Louis and Chicago, J. Appl. Meteorol., 15, 517-519. Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o tr­êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi ----------eêf---------- ®µo thÞ kim phóc §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ngËp óng trªn ®Þa bµn thµnh phè B¾c Giang, tØnh B¾c Giang LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh : Qu¶n lý ®Êt ®ai M· sè : 60.62.16 Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: pgs.ts. nguyÔn v¨n dung Hµ Néi - 2009 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch­a tõng ®­îc ai c«ng bè trong bÊt k× c«ng tr×nh nµo kh¸c. T«i xin cam ®oan r»ng c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®­îc chØ râ nguån gèc vµ mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®Òu ®· ®­îc c¶m ¬n. T¸c gi¶ luËn v¨n §µo ThÞ Kim Phóc Lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn ®Ò tµi, t«i ®· nhËn ®­îc sù quan t©m gióp ®ì tËn t×nh cña rÊt nhiÒu tËp thÓ vµ c¸ nh©n. Nh©n dÞp nµy, t«i xin ®­îc bµy tá lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn: TËp thÓ c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o khoa §Êt vµ m«i tr­êng, ViÖn ®µo t¹o Sau ®¹i häc cña tr­êng §¹i häc N«ng nghiÖp - Hµ Néi, ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp, nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn luËn v¨n nµy; T«i xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy gi¸o PGS.TS. NguyÔn V¨n Dung ®· tËn t×nh gióp ®ì, h­íng dÉn t«i trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn luËn v¨n; Xin ch©n thµnh c¶m UBND thµnh phè B¾c Giang; phßng Tµi nguyªn vµ M«i tr­êng thµnh phè n¬i t«i c«ng t¸c ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn vµ gióp ®ì tËn t×nh trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu cña t«i; §Æc biÖt, t«i xin c¶m ¬n gia ®×nh, ng­êi th©n vµ b¹n bÌ, ®ång nghiÖp ®· quan t©m, gióp ®ì, cïng chia sÎ víi t«i trong suèt qu¸ tr×nh häc tËp nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn luËn v¨n. Mét lÇn n÷a t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n tÊt c¶ mäi sù gióp ®ì quý b¸u trªn! T¸c gi¶ luËn v¨n §µo ThÞ Kim Phóc Môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc b¶ng vi Danh môc h×nh vii Danh môc ¶nh vii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t CN C«ng nghiÖp CNH C«ng nghiÖp ho¸ §T §« thÞ §TH §« thÞ ho¸ H§H HiÖn ®¹i ho¸ PTDT Ph¸t triÓn ®« thÞ GDP Thu nhËp quèc d©n ODA Vèn viÖn trî TTCN-XD TiÓu thñ c«ng nghiÖp- x©y dùng TP Thµnh phè Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1 Thèng kª t×nh h×nh ngËp óng cña khu vùc Gß VÊp - T©n B×nh 20 4.1 Tæng hîp l­îng m­a, th¸ng n¨m 2004-2008. 31 4.2 D©n sè, mËt ®é d©n sè thµnh phè B¾c Giang n¨m 2007. 43 4.3 C¬ cÊu diÖn tÝch c¸c lo¹i ®Êt cña thµnh phè B¾c Giang 47 4.4 So s¸nh diÖn tÝch, c¬ cÊu ®Êt ®ai trªn ®Þa bµn thµnh phè giai ®o¹n 2000-2008 50 4.5 So s¸nh diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp giai ®o¹n 2000-2008 53 4.6 C¬ cÊu diÖn tÝch ®Êt ë n¨m 2008 cña thµnh phè B¾c Giang 55 4.7 So s¸nh diÖn tÝch ®Êt ë giai ®o¹n 2000-2008 57 4.8 So s¸nh diÖn tÝch ®Êt cã môc ®Ých c«ng céng giai ®o¹n 2000-2008 61 4.9 So s¸nh mËt ®é x©y dùng trªn ®¹i bµn thµnh phè qua c¸c n¨m. 62 4.10 Thèng kª c¸c tr¹m b¬m tiªu trªn ®Þa bµn thµnh phè 67 4.11 Thèng kª c¸c trËn m­a g©y ra ngËp óng n¨m 2000, 2005, 2008 70 4.12 X¸c ®Þnh diÖn tÝch ngËp, ph¹m vi, møc ®é c¸c ®iÓm ngËp ®Êt n«ng nghiÖp cña thµnh phè B¾c Giang 71 4.13 So s¸nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp cña 1ha n¨m 2008 73 4.14 Tæng hîp c¸c ®iÓm ngËp óng ®Êt n«ng nghiÖp giai ®o¹n 2000-2008 74 4.15 Mét sè chØ tiªu b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp bÞ ngËp óng 74 4.16 DiÖn tÝch ngËp, ph¹m vi, møc ®é c¸c ®iÓm ngËp ®Êt ë cña thµnh phè B¾c Giang 76 4.17 Tæng hîp c¸c ®iÓm ngËp óng ®Êt ë giai ®o¹n 2000-2008 77 4.18 X¸c ®Þnh diÖn tÝch ngËp, ph¹m vi, møc ®é c¸c ®iÓm ngËp ®Êt c¸c côm c«ng nghiÖp cña thµnh phè B¾c Giang 78 4.19 Mét sè chØ tiªu b×nh qu©n ®Êt ngËp óng giai ®o¹n 2000-2008 79 Danh môc c¸c h×nh H×nh 1 Ph©n bè n­íc th¶i ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp x¶ vµo nguån tiÕp nhËn 8 H×nh 2 Xö lý n­íc th¶i t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung tÝnh ®Õn dÇu n¨m 2004. 8 H×nh 3 Thèng kª vÞ trÝ ngËp n­íc ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh 19 Danh môc c¸c ¶nh ¶nh 1 Thiếu giải pháp thoát nước lâu dài nên Hà Nội còn ngập úng khi mưa lớn. 17 ¶nh 2 Đường Phan Đình Phùng-TP Hồ Chí Minh 21 ._.