Đánh giá thực trạng hoạt động cho vay của một số Ngân hàng Thương mại Việt Nam từ năm 2005 đến nay

§Ò tµi: “§¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay cña mét sè Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam tõ n¨m 2005 ®Õn nay” Môc lôc trang Lêi më ®Çu 2 Ch­¬ng I 3 Ch­¬ng II 14 Ch­¬ng III 24 KÕt luËn 29 Lêi më ®Çu Trong mét x· héi ph¸t triÓn, sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù xuÊt hiÖn së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt ®· t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm mµ mét trong nh÷ng s¶n phÈm cña nã chÝnh lµ quan hÖ tÝn dông. KÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch vµ më cöa, chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, toµn bé hÖ thèng tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña NHNNVN ®· ®æi míi s©u s¾c vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Cã nh÷ng kÕt qña ®ã lµ nhê vµo viÖc ®æi míi ho¹t ®éng tÝn dông tõ viÖc ho¹ch ®Þnh ®Õn chØ ®¹o thùc hiÖn. Trong nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn nhu cÇu cÇn vèn vµ “nhu cÇu” cho vay vèn. Hai nhu cÇu nµy ®Òu gièng nhau ë chç ®Ó thu lîi nhuËn vµ mang tÝnh chÊt t¹m thêi. Nh­ng chóng kh¸c nhau vÒ chiÒu vËn ®éng vµ quyÒn së h÷u. Do ®ã, trong nÒn kinh tÕ tÊt yÕu tån t¹i quan hÖ tiªu dïng vµ tÝn dông. V× vËy, viÖc n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông cã ý nghÜa to lín ®èi víi Ng©n hµng Thư¬ng M¹i (NHTM) trong chiÕn lîc huy ®éng vèn vµ ph¸t triÓn . Trong thêi gian qua, viÖc ho¹t ®éng cña NHTM cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ h¹n chÕ. NhËn thøc ®­îc thùc tr¹ng vµ tÇm quan träng cña tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ trong c«ng cuéc c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn, em xin m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi: “§¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng cho vay cña mét sè Ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam tõ n¨m 2005 ®Õn nay” Bµi viÕt cña em ®i s©u vµo nghiªn cøu ba vÊn ®Ò chÝnh: Ch­¬ng I:Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng cho vay cña NHTM ViÖt Nam hiÖn nay Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p vÒ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cho vay cña NHTM ë ViÖt Nam hiÖn nay Nhưng do thêi gian nghiªn cøu kh«ng dµi vµ kiÕn thøc cña b¶n th©n cã h¹n, bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, mong nhËn ®ưîc sù gãp ý cña c¸c thÇy, c« gi¸o ®Ó em cã nh÷ng hiÓu biÕt ®óng ®¾n vµ s©u s¾c h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n./. Chương I: Những vấn đề cơ bản về hoạt động cho vay của NHTM Sự ra đời và phát triển đối với hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại: LÞch sö ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng cho vay g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸. H×nh thøc s¬ khai cña cho vay là cho vay nÆng l·i, cã ®­îc do sù ph©n chia cña tËp ®oµn nguêi thµnh nh÷ng ng­êi cã nhiÒu h¬n vµ nh÷ng ng­êi cã Ýt h¬n ,dÉn ®Õn sù xuÊt hiÖn quan hÖ vay m­în do cã sù chªnh lÖch d­ thõa s¶n phÈm. Ng­êi ®i vay kh«ng nh÷ng ph¶i tr¶ vèn mµ cßn ph¶i tr¶ l·i cho ngêi cho vay, ®ã chÝnh lµ tÝn dông nÆng l·i. H×nh thøc nµy chØ tån t¹i ë x· héi tr­íc t­ b¶n vµ môc ®Ých cña nã lµ ®Ó duy tr× cuéc sèng cho nh÷ng ng­êi cÇn vay.§Õn ph­¬ng thøc TBCN, tÝn dông nÆng l·i kh«ng cßn phï hîp, s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®i vay kh«ng nh÷ng cho ®Ó tiªu dïng mµ cßn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. L·i suÊt cho vay còng ph¶i thÊp h¬n do cã nhiÒu nhµ cho vay h¬n vµ ®Ó cho nhµ t­ b¶n ®i vay ®¶m b¶o cho s¶n xuÊt cã lîi nhuËn, Vay m­în kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tiÒn mµ cßn lµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ, t­ liÖu s¶n xuÊt....L·i suÊt kh«ng cßn bÞ ¸p ®Æt bëi nh÷ng ng­êi cho vay mµ ph¶i lµ sù tho¶ thuËn gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n.   Nhà kinh tế pháp Louis Baundin, đã định nghĩa tín dụng như là “Một sự trao đổi tài hoá hiện tại lấy một tài hoá tương lai”. Ở đây, chúng ta thấy yếu tố thời gian đã xen lẫn vào,cũng vì có sự xen lẫn đó, cho nên có sự bất trắc, rủi do xảy ra và cần có sự tín nhiệm, sử dụng sự tín nhiệm của nhau nên mới có danh từ tín dụng.     Tại Việt Nam các quyết định 1627/2001_QĐ_NHNN ngày 31/12/2001 của thống đốc ngân hàng về việc ban hành quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng    Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó ngân hàng cho vay giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoản trả cả gốc và lãi. Định nghĩa trên được các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác áp dụng để làm tiền đề căn bản cho các hoạt động cho vay của mình. Vai trò cho vay của Ngân hàng thương mại: Vai trò đối với nền kinh tế: Cho vay góp phần thu hút vốn đầu tư cho nền kinh tế: Do đặc điểm cho vay là quy mô rộng, khách hàng đa dạng mặt khác nó là hình thức kinh doanh chủ yếu của ngân hàng. Với vai trò là trung gian tài chính ngân hàng đóng vai trò là cầu nối vốn cho nền kinh tế, giữa người thừa vốn và người cần vốn để đầu tư. Vì thế mà ngân hàng giải quyết được một trong những đặc điểm của tiền là. “Tiền có giá trị theo thời gian” các nguồn vốn nhàn rỗi đươc tập hợp và đầu tư cho các phương án, dự án kinh doanh khác nhau đang cần vốn để thưc hiện dự án. Đáp ứng được nhu cầu vốn của dự án nghĩa là phương án, dự án đã được giải quyết về vấn đề vốn. Đây là yếu tố khó khăn, quan trọng để biến ý tưởng kinh doanh thành thực tế. Và chính nó giải quyết được các vấn đề kinh tế xã hội như tăng trưởng, phát triển kinh tế. Giải quyết công ăn việc làm cho người lao động… Hoạt động cho vay góp phần mở rộng sản xuất, thúc đẩy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiến khoa học kỹ thuật… Viêc vay vốn không những giải quyết được nhu cầu vốn kinh doanh mà còn làm thay đổi cách nghĩ, cách làm … làm thế nào để sử dụng vốn có hiệu quả kinh tế và vấn đề phần mỡ rộng sản xuất, thúc đẩy đổi mới công nghệ, thiết bị, cải tiến khoa học kỹ thuật sẽ làm tiền đề cho sự phát triển có hiệu quả đó. Trong đó vốn quyết định mọi vấn đề trong kinh doanh. Đặc biệt trong xu thế hội nhập nền kinh tế thị trường thì đây là vấn đề quan trọng cần giải quyết của các doanh nghiệp Việt Nam. Th«ng qua ho¹t ®éng cho vay, c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng cuêng kiÓm tra, gi¸m s¸t víi kh¸ch hµng vay vèn, tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cho vay lµ ho¹t ®éng tiªu biÓu cña hÇu hÕt c¸c ng©n hµng, ®ßi hái ng©n hµng ph¶i kiÓm so¸t kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî cña kh¸ch hµng, Ýt ra lµ còng ph¶i dù tÝnh, ph¸n ®o¸n ®­îc kh¶ n¨ng nµy nh»m b¶o vÖ tiÒn göi cña kh¸ch hµng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng còng nh­ lîi nhuËn cña ng©n hµng. NÕu mét kho¶n vay nµo ®ã thÊt tho¸t th× tr­íc tiªn lµm ng©n hµng kh«ng cßn kh¶ n¨ng thanh to¸n cho ng­êi göi tiÒn. Ng©n hµng còng cã tr¸ch nhiÖm víi c¸c cæ ®«ng ®¶m b¶o møc chia l·i cæ phÇn hîp lÝ còng nh­ møc l­¬ng nhÊt ®Þnh ®èi víi nh©n viªn. ChÝnh v× v©y, ng©n hµng lu«n ph¶i thËn träng ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dông vµ t¨ng c­êng kiÓm so¸t ®èi víi kh¸ch hµng vay ®Ó xem kho¶n vay ®ã cã sö dông ®óng môc ®Ých cã hiÖu qu¶ kh«ng,...®ång thêi cã thÓ t­ vÊn chuyªn m«n cho kh¸ch hµng. Do vËy chÊt l­îng tÝn dông sÏ ®­îc n©ng cao, ®em l¹i lîi Ých cho c¶ ng©n hµng vµ c¶ kh¸ch hµng, réng h¬n lµ cho c¶ nÒn kinh tÕ cña quèc d©n, Vai trò đối với người đi vay: Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mai có các kỳ hạn khác nhau. Ngắn hạn, trung han và dài hạn bên cạnh đó lãi suất linh hoạt cố định hay thả nổi… vì thế khách hàng tuỳ ý lựa chọn kỳ hạn vay và thoả thuận hình thức lãi suất vay phù hợp với mục tiêu kinh doanh của mình. Mặt khác việc vay vốn ngân hàng giúp khách hàng tập chung được vốn kinh doanh đồng bộ, giảm chi phí huy động và chủ động trong việc hoàn trả gốc và lãi theo hợp đồng. Bên cạnh đó việc thoã thuận giữa ngân hàng và khách hàng khi hết hợp đồng cho vay tạo điều kiện cho khách hàng kinh doanh tiếp… như trợ giúp vốn, gia hạn hợp đồng.  Lợi ích của ngân hàng:          Hoạt động cho vay là hoạt động chứa nhiều rủi ro tiềm ẩn, nhưng nó lại là hoạt động chính của ngân hàng cho vay. Bên cạnh rủi ro tiềm ẩn thì ngân hàng cho vay thu đươc lãi suất phù hợp với các khoản vay đó và đó cũng là thu nhập chính của ngân hàng cho vay.Trong nền kinh tế thị trường, cho vay là chức năng kinh tế cơ bản của ngân hàng. Đối với các hầu hêt các ngân hàng, dư nợ tín dụng chiếm tới hơn 50% tổng tài sản có và thu nhập từ hoạt động cho vay chiếm khoảng từ ½ đến 2/3 tổng thu nhập của ngân hàng. Mặt khác rủi ro trong hoàt động cho vay có xu hướng tập chung chủ yếu vào danh mục cho vay. Khi ngân hàng rơi vào trạng thái tài chính khó khăn nghiêm trọng, thì nguyên nhân thường phát sinh từ hoạt động cho vay của ngân hàng, viêc ngân hàng không thu hồi đươc vốn, có thể là do ngân hàng buông lỏng quản lý, cấp tín dụng không minh bạch, áp dụng một chính sách tín dụng kém hợp lý, hay do nền kinh tế đi xuống không lường trước hay do nguyên nhân chủ quan từ phía khách hàng … Các hình thức cho vay: C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông cã 3 lo¹i chñ yÕu sau: -TÝn dông ng¾n h¹n víi thêi h¹n d­íi 1 n¨m nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu vèn ng¾n h¹n nh­ bæ xung ng©n quü, ®¶m b¶o yªu cÇu thanh to¸n ®Õn h¹n, bæ xung nhu cÇu vèn l­u ®éng hoÆc ®¸p øng nhu cÇu c¸ nh©n. - TÝn dông trung h¹n cã thêi h¹n cho vay tõ 1 n¨m ®Õn 3 n¨m. - TÝn dông dµi h¹n tõ 3 n¨m ®Õn vµi chôc n¨m th­êng ®­îc sö dông ®Ó ph¸t triÓn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt theo chiÒu réng hoÆc theo chiÒu s©u vµ kÕt qu¶ lµ t¨ng møc s¶n xuÊt vµ cña c¶i x· héi. C¨n cø vµo chñ thÓ tham gia quan hÖ tÝn dông: -TÝn dông thư¬ng m¹i Lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc mua b¸n chÞu hµng ho¸, trong ®ã ng­êi cho vay lµ ng­êi b¸n chÞu hµng v× ®· chuyÓn nh­îng t¹m thêi quyÒn sö dông l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n chÞu cho ng­êi mua. Ng­îc l¹i, thay v× viÖc ph¶i tr¶ tiÒn ngay, ng­êi mua ®­îc sö dông sè tiÒn ®ã mét thêi gian nhÊt ®Þnh phô thuéc vµo thêi gian b¸n chÞu. -TÝn dông nhµ nưíc. Lµ quan hÖ tÝn dông ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ hoÆc hiÖn vËt gi÷a mét bªn lµ nhµ nưíc vµ mét bªn lµ c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c trong x· héi. -TÝn dông doanh nghiÖp Lµ quan hÖ tÝn dông trùc tiÕp gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng chóng. Quan hÖ vay mưîn nµy ®­îc thÓ hiÖn d­íi hai h×nh thøc hoµn toµn kh¸c nhau +Quan hÖ tÝn dông tiªu dïng +Quan hÖ tÝn dông gi÷a doanh nghiÖp vµ c«ng chóng víi t­ c¸ch lµ ng­êi tiÕt kiÖm. -TÝn dông ng©n hµng Lµ quan hÖ chuyÓn nh­îng vèn gi÷a ng©n hµng víi c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c trong x· héi. Trong ®ã ng©n hµng gi÷ vai trß võa lµ ngưêi ®i vay, võa lµ ng­êi cho vay. §©y lµ quan hÖ tÝn dông gi¸n tiÕp mµ ng­êi tiÕt kiÖm, th«ng qua vai trß trung gian cña ng©n hµng, thùc hiÖn ®Çu t­ vèn vµo c¸c chñ thÓ cã nhu cÇu vÒ vèn. Quy định pháp lý về cho vay:  Các qui định pháp lý về hoạt động cho vay của NHTM tập trung vào các vấn đề sau: Nguyên tắc cho vay:       – Sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thoả thuận trong hợp đồng tín dụng và có hiệu quả kinh tế. Tín dụng cung ứng cho nền kinh tế phải hướng đến mục tiêu và yêu cầu về phát triển kinh tế xã hội trong từng giai đoạn phát triển. Ðối với các tổ chức kinh tế, tín dụng cũng phải đáp ứng các mục đích cụ thể trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh  để thúc đẩy các tổ chức này hoàn thành nhiệm vụ sản xuất kinh doanh  của mình.       – Vốn vay phải được hoàn trả đầy đủ cả vốn gốc và lãi vay theo đúng thời hạn đã cam kết trong hợp đồng tín dụng: Nguyên tắc này đề ra nhằm đảm bảo cho các ngân hàng thương mại tồn tại và hoạt động bình thường. Bởi nguồn vốn cho vay của ngân hàng chủ yếu là nguồn vốn huy động. Ðó là một bộ phận tài sản của các sở hữu chủ mà ngân hàng tạm thời quản lý và sử dụng, ngân hàng phải có nghĩa vụ đáp ứng các nhu cầu rút tiền của khách hàng mà họ yêu cầu. Nếu các khoản tín dụng không được hoàn trả đúng hạn thì nhất định sẽ ảnh hưởng đến khả năng hoàn trả của ngân hàng.       – Việc bảo đảm tiền vay phải thực hiện theo qui định của chính phủ: Quá trình cung ứng vốn tín dụng ngắn hạn của ngân hàng thương mại đối với nền kinh tế sẽ làm tăng sức mua của xã hội, làm tăng khối lượng tiền trong nền kinh tế, làm tăng áp lực đối với lượng hàng hoá ở trên thị trường. Ngoài ra do tính chất vận động của vốn tín dụng là gắn liền với sự vận động của vật tư hàng hoá, gắn liền với hoạt động sản xuất kinh doanh  của các đơn vị. Do đó cần thực hiện nguyên tắc bảo đảm giá trị vật tư hàng hoá tương đương cho những khoản tín dụng đang thực hiện. Bảo đảm tiền vay có thể thực hiện bằng thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của bên thứ ba, hoặc bảo đảm bằng chính tài sản được tạo ra do sử dụng vốn vay hoặc bảo đảm bằng tín chấp. Ðiều kiện vay vốn:       - Ðịa vị pháp lý của khách hàng vay vốn: Khách hàng vay vốn phải có năng lực pháp luật, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm dân sự theo Luật dân sự.       - Có khả năng tài chính và trả nợ đúng hạn theo hợp đồng tín dụng đã ký.       - Mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp       - Có tài liệu chứng minh khả năng sử dụng vốn vay phù hợp với qui định của pháp luật (ví dụ như có dự án đầu tư được cấp có thẩm quyền phê duyệt) và khả năng hoàn trả vốn vay. Ðối tượng cho vay:        Ðối tượng cho vay của ngân hàng thương mại là các tổ chức cá nhân có nhu cầu vốn trong hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư, tiêu dùng… Theo qui định của Luật các tổ chức tín dụng: Tổ chức tín dụng không được cho vay các nhu cầu vốn để thực hiện các việc sau:       - Mua sắm các tài sản và các chi phí hình thành nên tài sản mà pháp luật cấm mua bán chuyển nhượng, chuyển đổi.       - Thanh toán các chi phí cho việc thực hiện các giao dịch mà pháp luật cấm.       - Ðáp ứng các nhu cầu tài chính của các giao dịch mà pháp luật cấm. Qui định về bảo đảm an toàn trong hoạt động cho vay:       Hoạt động cho vay luôn tiềm ẩn rủi ro, để đảm bảo an toàn hiệu quả trong cho vay và tránh rủi ro Luật pháp đã qui định những vấn đề về nguyên tắc cho vay, các hạn chế để đảm bảo an toàn tín dụng, hợp đồng tín dụng, xét duyệt cho vay, kiểm tra việc sử dụng vốn vay. Ðể hoạt động cho vay của ngân hàng được lành mạnh và có hiệu quả, các NHTM phải làm tốt việc kiểm tra, đánh giá khả năng hoàn trả vốn vay của người vay vốn       - Các hạn chế để đảm bảo an toàn tín dụng nó qui định giới hạn cho vay của NHTM đối với mỗi khách hàng. Qua đó NHTM hạn chế được việc tập trung vốn vào một số ít khách hàng, một số ngành, một số lĩnh vực kinh doanh nhờ đó tránh được rủi ro và phân tán rủi ro tín dụng.       - Các biện pháp bảo đảm trong cho vay nhằm phòng ngừa rủi ro, tạo cơ sở kinh tế và pháp lý để thu hồi được nợ vay. Cho vay có bảo đảm bằng tài sản:       Cho vay có bảo đảm là việc cho vay vốn của NHTM mà theo đó nghĩa vụ trả nợ của khách hàng được cam kết thực hiện bằng tài sản thế chấp, cầm cố, tài sản hình thành từ vốn vay hoặc bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba. Việc cho vay có tài sản bảo đảm áp dụng đối với khách hàng khong có uy tín cao đối với ngân hàng. Cho vay không có bảo đảm bằng tài sản:       NHTM cho vay dựa vào uy tín của khách hàng, đó là người trung thực trong kinh doanh, khả năng tài chính lành mạnh, có tín nhiệm với ngân hàng trong việc sử dụng vốn vay, hoàn trả nợ vay… Hợp đồng tín dụng:       Hợp dồng tín dụng là văn bản pháp lý về mối quan hệ tín dụng giữa NH cho vay và người đi vay. Là cơ sở để NHTM thực hiện cho vay, quản lý khoản vay, thu hồi nợ và xử lý các khiếu nại (nếu có). Xét duyệt cho vay, kiểm tra việc sử dụng vốn vay:       Ngân hàng phải tổ chức tốt việc xét duyệt cho vay theo nguyên tắc phân định trách nhiệm giữa khâu thẩm định và quyết định cho vay, đồng thời NH có trách nhiệm kiểm tra, giám sat quá trình sử dụng vốn vay và trả nợ của người vay, NH sử dụng một số biện pháp kiểm soát vốn vay như sau:       • Thực hiện kiểm soát và xem xét định kỳ tất cả các loại hình cho vay theo chu kỳ (tháng, quí, năm) đối với các khoản tín dụng lớn nhưng đồng thời cũng kiểm tra bất thường.       • Kiểm soát thường xuyên những khoản cho vay lớn vì rủi ro xãy ra sẽ ảnh hưởng lớn đến tình trạng tài chính của ngân hàng.       • Ðánh giá tình hình tài chính, khả năng thanh toán, quá trình thanh toán của khách hàng. Chất lượng của tài sản thế chấp, cầm cố…       • Theo dõi thường xuyên các khoản tiền vay có vấn đề.       • Tăng cường các biện pháp kiểm soát tín dụng trong trường hợp tình hình kinh tế xã hội hay hoạt động của hệ thống NH có biến động đột biến đe dọa đến sự an toàn, hiệu quả vốn tín dụng (EX: nền kinh tế suy giảm, xuất hiện đối thủ cạnh tranh…) Các phương pháp cho vay: Theo Điều 16 Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước “V/v ban hành quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng”, các Tổ chức tín dụng thỏa thuận với khách hàng vay để lựa chọn phương thức cho vay cho phù hợp. Các phương thức cho vay theo Quyết định bao gồm: Phương pháp cho vay từng lần:       Là phương pháp cho vay mà mỗi lần vay khách hàng phải làm các thủ tục cần thiết  (lập hồ sơ vay vốn, ngân hàng thẩm định xét duyệt cho vay…) và ký kết hợp đồng tín dụng. Khi có nhu cầu khách hàng đến ngân hàng xin vay một khoản tiền cho mục đích sử dụng của mình như thanh toán tiền hàng hóa, nguyên vật liệu và các chi phí sản xuất kinh doanh khác. Phương pháp này áp dụng cho các khách hàng có nhu cầu vay vốn không thường xuyên hoặc ngân hàng thấy cần thiết phảo áp dụng phương pháp cho vay này để giám sát, kiểm tra, quản lý việc sử dụng vốn vay được chặt chẽ.       Số tiền cho vay của ngân hàng được xác định căn cứ vào nhu cầu vay vốn của khách hàng, giá trị tài sản bảo đảm và khả năng hoàn trả của khách hàng, khả năng nguồn vốn của ngân hàng và giới hạn cho vay theo qui định của Luật pháp.       Thời hạn cho vay và số kỳ hạn trả nợ được xác định tùy thuộc vào đặc điểm sản xuất kinh doanh của khách hàng, nguồn trả nợ trong giai đoạn vay.       Trong hợp đồng tín dụng khách hàng có thể vốn vay làm nhiều lần tùy theo tiến độ hoặc nhu cầu sử dụng thực tế.  Khi rút vốn vay khách hàng phải lập bảng kê rút vốn theo mẫu của ngân hàng và được ngân hàng chấp nhận, số tiền ngân hàng duyệt rút vốn là khoản nợ chính thức của lần rút vốn đó.       Việc trả nợ được thực hiện theo lịch trả nợ đã được ghi trong hợp đồng tín dụng, bất cứ khoản nợ nào khi đến hạn theo hợp đồng tín dụng đã ký khách hàng phải chủ động trả nợ cho ngân hàng, nếu không thì ngân hàng sẽ trích tiền từ tài khoản tiền gửi của khách hàng để thu nợ hoặc khách hàng sẽ bị phạt quá hạn nếu không có tiền trả nợ cho khoản nợ đến hạn.       Ngân hàng cũng có thể cho vay theo hình thức “cho vay trên tài sản” – là hình thức cho vay được bảo đảm trực tiếp bằng bằng các khoản phải thu hoặc hàng tồn kho của khách hàng. Ngân hàng sẽ cho vay theo tỷ lệ phần trăm nhất định trên giá trị ghi sổ các khoản phải thu hoặc hàng tồn kho. Khi thu được nợ hoặc khi bán hàng thu được tiền khách hàng sẽ trả nợ cho ngân hàng, trường hợp này giống như chiết khấu bộ chứng từ bán hàng. Phương pháp cho vay theo hạn mức tín dụng:       Là phương pháp cho vay mà ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận một hạn mức tín dụng được duy trì trong một khoản thời gian nhất định. Hạn mức tín dụng là mức dư nợ vay tối đa được duy trì trong một khoản thời gian nhất định mà ngân hàng và khách hàng đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng.       Cho vay theo hạn mức tín dụng thường được áp dụng đối với các khách hàng có nhu cầu vay vốn – trả nợ thường xuyên, có uy tín với ngân hàng. Ví dụ một doanh nghiệp chế biến nước mắm, đến mùa vụ  cá cần tăng khối lượng cá giá thấp để chế biến kịp thời vu,ï ngân hàng có thể cho doanh nghiệp sử dụng một hạn mức tín dụng từ tháng 7 đến tháng 9, cho phép doanh nghiệp được rút tiền vay nhiều lần trong suốt giai đoạn này, qui mô của hạn mức tín dụng này được xác định trên cơ sở dự tính về lượng vốn lớn nhất mà doanh nghiệp có thể cần tại bất kỳ thời điểm nào trong suốt thời hạn duy trì hạn mức tín dụng.       Mỗi lần rút tiền vay, khách hàng ký vào khế ước nhận nợ, trong đó nêu rõ thời gian trả nợ cho từng khoản rút vốn. Thời gian này được xác định căn cứ vào kỳ luân chuyển của đối tượng vay vốn hoặc thời gian thu tiền bán hàng của khách hàng. Cho vay theo dự án đầu tư: Tổ chức tín dụng cho khách hàng vay vốn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và các dự án đầu tư phục vụ đời sống. Cho vay hợp vốn: Một nhóm tổ chức tín dụng cùng cho vay đối với một dự án vay vốn hoặc phương án vay vốn của khách hàng; trong đó, có một tổ chức tín dụng làm đầu mối dàn xếp, phối hợp với các tổ chức tín dụng khác. Việc cho vay hợp vốn thực hiện theo quy định của Quy chế này và Quy chế đồng tài trợ của tổ chức tín dụng do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ban hành. Cho vay trả góp: Khi vay vốn, tổ chức tín dụng và khách hàng xác định và thỏa thuận số lãi vốn vay phải trả cộng với số nợ gốc được chia ra để trả nợ theo nhiều kỳ hạn trong thời gian cho vay. Cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng: Tổ chức tín dụng cam kết đảm bảo sẵn sàng cho khách hàng vay vốn trong phạm vi hạn mức tín dụng nhất định. Tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận thời hạn hiệu lực của hạn mức tín dụng dự phòng, mức phí trả cho hạn mức tín dụng dự phòng. Cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng: Tổ chức tín dụng chấp thuận cho khách hàng được sử dụng vốn vay trong phạm vi hạn mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ và rút tiền mặt tại máy rút tiền tự động hoặc điểm ứng tiền mặt là đại lý của tổ chức tín dụng. Khi cho vay phát hành và sử dụng thẻ tín dụng, tổ chức tín dụng và khách hàng phải tuân theo các qui định của Chính phủ và của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về phát hành và sử dụng thẻ tín dụng. Cho vay theo hạn mức thấu chi: Là việc cho vay mà tổ chức tín dụng thỏa thuận bằng văn bản chấp thuận cho khách hàng chi vượt số tiền trên tài khoản thanh toán của khách hàng phù hợp với các qui định của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Các phương thức cho vay khác: mà pháp luật không cấm, phù hợp với quy định tại Quy chế này và điều kiện hoạt động kinh doanh của tổ chức tín dụng và đặc điểm của khách hàng vay. Ch­¬NG ii: thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng CHO VAY cña MéT Sè ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam hiÖn nay nh÷ng vÊn ®Ò chung: Cho ®Õn nay, trªn ®Êt nưíc ta ®· cã nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông víi sè lîng kh¸ ®«ng ho¹t ®éng: + 6 Ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc +37 Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn. +31 chi nh¸nh NHTM n­íc ngoµi. +6 Ng©n hµng liªn doanh gi÷a ViÖt Nam víi n­íc ngoµi. +977 quü tÝn dông nh©n d©n. +6 c«ng ty tµi chÝnh +10 c«ng ty cho thuª tµi chÝnh Ngoài ra cßn cã 926 tæ chøc tÝn dông nh©n d©n và 46 v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoài. Tæng sè ng­êi lµm viÖc trong lÜnh vùc ng©n hµng kho¶ng 60 ngh×n ng­êi (trong tæ chøc tÝn dông 51 ngh×n ngêi). Ho¹t ®éng tÝn dông còng lµ mét h×nh thøc kinh doanh nhng rÊt ®Æc biÖt, nã kh¸c víi ngµnh nghÒ kinh doanh kh¸c. Nã ho¹t ®éng theo phư¬ng ch©m “ ®i vay ®Ó cho vay”, tõ ®ã thu lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng cho vay chñ yÕu. §i vay th× ph¶i tr¶ , ngoµi gèc ph¶i cã l·i. Cho nªn, nÕu ng©n hµng tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn qu¶n lý cho vay kh«ng tèt hoÆc lµ kh«ng cho vay ®ưîc hoÆc lµ cho vay nhưng gÆp nh÷ng rñi ro như kh«ng ®ßi ®ưîc nî th× sÏ bÞ thiÖt h¹i, lµm gi¶m kinh doanh, thËm chÝ cã thÓ ph¸ s¶n, ®iÒu nµy còng ¶nh hưëng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §ã lµ nh÷ng rñi ro ®ßi hái c¸c NHTM ph¶i kh¾c phôc, ng¨n chÆn ®ång thêi t×m ®ưîc hưíng ®i vµ phư¬ng ph¸p h÷u hiÖu. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi chóng ta cßn ph¶i vÊp nhiÒu, ®iÒu nµy thÓ hiÖn sù yÕu kÐm trong qu¶n lý ho¹t ®éng ng©n hµng. MÊy n¨m võa qua, liªn tôc trªn ®µi , b¸o chÝ... ®· ®­a tin vÒ c¸c vô vì tÝn dông, ng©n hµng bÞ thÊt tho¸t tµi s¶n, nh÷ng vô lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña kh¸ch hµng, c¸n bé tÝn dông ng©n hµng mµ sù viÖc x¶y ra liªn tôc tõ Nam chÝ B¾c, hÕt ë tØnh nµy ®Õn tØnh kh¸c. §iÒu ®ã chøng tá viÖc qu¶n lý, sö dông vèn cña ho¹t ®éng ng©n hµng, nhÊt lµ trong ho¹t ®éng cho vay ch­a cã hiÖu qu¶. Thực trạng: Kết quả mà các ngân hàng đã đạt được: -Thứ nhất :một số NHTM đã thực hiện tách các chức năng quan hệ khách hàng, thẩm định rủi ro, quyết định tín dụng, quản lý nợ.Chức năng cho vay tín dụng chính sách và cho vay tín dụng thương mại đã được tách bạch - Thứ hai: Theo Quyết định (QĐ) 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) về việc ban hành Quy định phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lí rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của Tổ chức tín dụng (TCTD) và Quyết định số 18/2007/QĐ-NHNN ngày 25/04/2007 của Thống đốc NHNN về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định 493, nợ của các NHTM được chia thành 5 nhóm: với nợ từ loại 3 đến 5 là nợ xấu; còn nợ nhóm 1 - nợ thông thường - trích dự phòng 0%; nợ nhóm 2 - nợ cần chú ý - trích dự phòng 5%. Đây là một bước tiến mới với cách phân nhóm nợ theo QĐ 493 đã tiến gần tới những chuẩn mực quốc tế, đó là các loại nợ với mức rủi ro khác nhau đã gắn liền với tỷ lệ trích dự phòng khác nhau, bước đầu tạo nên quĩ dự phòng đủ lớn để xử lý tổn thất. Cũng theo QĐ này, nợ xấu (nhóm 3,4,5) chiếm tỷ lệ khoảng từ 2 - 5%, một tỷ lệ chấp nhận được.Có thể thấy với cách phân chia thế tạo điều kiện cho các ngân hàng đánh giá các khoản nợ một cách chính xác từ đó nhận định về khách hàng tốt nhất nhằm hạn chế rủi ro cho ngân hàng. -Thứ ba: nếu như trước đây khách hàng phải tìm đến ngân hàng cầu cạnh vay tiền, thì nay ngân hàng quốc doanh lẫn ngân hàng TMCP không những len vào những khoảng trống mà hệ thống ngân hàng trước đây chưa phủ sóng đến mà còn chạy đua tìm khách hàng để tài trợ vốn.Các ngân hàng nội địa đang tăng tốc chạy đua tìm kiếm khách hàng.Các ngân hàng đã cải tiến thủ tục, nhanh chóng thẩm định dự án một cách chính xác góp phần đẩy lùi tình trạng “cò” tín dụng.Các ngân hàng đã đầu tư hệ thống công nghệ,tập trung dữ liệu khách hàng của các chi nhánh, giúp cấp quản lý có thể kiểm soát được quá trình thẩm định tìm ra những khách hàng tiềm năng.Với những khách hàng vay vốn có uy tín các ngân hàng áp dụng chế độ ưu đãi hơn.Ngoài ra, ngân hàng sẽ cấp hạn mức tín dụng phù hợp, đa dạng hóa các loại hình cho vay để đáp ứng nhu cầu vốn của doanh nghiệp chứ không nhất thiết phải lệ thuộc vào tài sản đảm bảo. Chính vì vậy mà các ngân hàng đã chạy đua trong việc tìm kiếm khách hàng tiềm năng.Trên thị trường tín dụng đã và đang nở rộ các chương trình khuyến mại rầm rộ, các cú bắt tay liên kết của các ngân hàng và doanh nghiệp, ngân hàng và các siêu thị lớn… Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) sử dụng “chiêu” đánh vào tâm lý các doanh nghiệp với mong muốn được đồng hành cùng ngân hàng trên bước đường kinh doanh. Sacombank không những cung ứng vốn cho doanh nghiệp mà còn giúp doanh nghiệp sử dụng vốn hiệu quả hơn.Với cho vay tiêu dùng cá nhân, nhiều ngân hàng đã nâng mức hạn mức từ vài chục triệu lên vài trăm triệu, như Ngân hàng ACB gần đây đã nâng mức cho vay đến 250 triệu đồng/ người. Trong khi đó thì mức lương tối thiểu để xét cho vay lại hạ xuống, chỉ cần từ 2 triệu đồng/tháng. -Thứ tư: các NHTM,nhất là các NHTMCP đã mở rộng phạm vi địa bàn hoạt động, thị phần hoạt động tín dụng của các ngân hàng đẫ thay đổi đáng kể: tính đến tháng 11 năm 2007, các NHTM nhà nước đạt 435,6 ngàn tỷ đồng, chiếm 70%; các NHTMCP đạt 180,4 ngàn tỷ đồng, chiếm 27,7%,như vậy cơ cấu cho vay của các NHTMCP đã tăng đáng kể so với trước. Trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, thị phần tín dụng tăng khá mạnh từ 60-120% năm. Tuy ngân hàng đã cải tiến và có nhiều thành tựu nổi bật nhưng vẫn không tránh khỏi khuyết điểm. Những thách thức của các ngân hàng thương mại: Thứ nhất, khi thẩm định các phương án, dự án vay vốn, một số ngân hàng thường “áp đặt” ý kiến chủ quan của mình đối với khách hàng. Ví dụ, một khách hàng vay vốn đề nghị vay một khoản tiền 5 tỷ đồng với thời hạn 12 tháng; nhưng sau khi thẩm định (vì mục tiêu hạn chế rủi ro cho mình), ngân hàng chỉ đồng ý cho vay 3 tỷ đồng, thời hạn 8 tháng. Những điều kiện mới này, hầu như, được khách hàng chấp thuận, mặc dầu khách hàng chưa cân đối được nguồn vốn cho phần 2 tỷ đồng và 4 tháng bị ngân hàng rút ngắn; trong khi đó, ngân hàng cho vay cũng không phân tích thẩm định, liệu với số tiền cho vay và thời hạn cho vay bị rút ngắn có làm cho khách hàng bị rủi ro trong quá trình sử dụng vốn vay không? Chính yếu tố này là nguyên nhân làm phát sinh các trường hợp rủi ro trong một số ngân hàng thương mại, mà nguồn gốc là khách hàng, có thể, thiếu vốn đầu tư và phải cân đối vốn để trả trước hạn so với dự tính ban đầu. Thứ hai, từ tư tưởng “áp đặt” mà ngân hàng đã đưa ra nhiều điều khoản ràng buộc đối với khách hàng trong các cam kết giữa hai bên, trong khi ngay chính bản thân ngân hàng cũng biết chắc chắn là những cam kết đó không thể khả thi theo luật định. Phần lớn các quy định trong hợp đồng tín dụng đều mang chế tài bảo vệ người cho vay như: ngân hàng có quyền thay đổi lãi suất cho vay, kiểm tra tình hình tài chính, tài sản đảm bảo tiền vay; đình chỉ cho vay và thu hồi nợ trước hạn; thu hồi nợ bằng các nguồn khác nhau, bao gồm phát mại tài sản đảm bảo, kiểm tra tình hình tài chính, tài sản đảm bảo tiền vay bất cứ lúc nào… Chính tính “áp đặt này” mà trong một số trường hợp, ngân hàng cho vay xử lý các tình huống phát sinh cũng theo cách “bề trên”, dẫn đến việc không sâu sát thực trạng, không nắm bắt được toàn bộ nội dung và bản chất của của sự việc Trong hoạt động của các NHTM Việt Nam hiện nay, hoạt động tín dụng là một nghiệp vụ truyền thống, nền tảng, chiếm tỷ trọng lớn nhất từ 60%-70% trong danh mục tài sản có. Hoạt động tín dụng của mỗi NHTM đều căn cứ, tuân thủ và xuất phát từ chính sách tín dụng của ngân hàng. Chính sách tín dụng, có thể coi như một cương lĩnh tài trợ của một NHTM, bao gồm các quan điểm, chủ trương ,định hướng, quy định chỉ đạo hoạt động tín dụng và đầu tư của NHTM.Thông qua chính sách tín dụng các NHTM thực hiện phân tích tín dụng nhằm hạn chế rủi ro tín dụng cho các NHTM. Hiện tại các NHTM đã bước đầu xây dựng chính sách tín dụng tuy nhiên chưa phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế, chưa thực sự phát huy hiệu quả quản lý ở Trụ sở chính và thực thi thông suốt ở các đơn vị trực thuộc và ở mỗi cán bộ tín dụng. Do đó mà thực trạng cho thấy hiện nay các NHTM đều chưa xây dựng được một chiến lược canh tranh dài hạn rõ ràng, đảm bảo tính khả thi cao dựa trên lợi thế riêng có, mà chủ yếu vẫn kinh doanh theo chiến lược ngắn hạn, thậm chí là ‘chụp giật, bóc ngắn-cắn dài”.Ví dụ như 5 NHTM với tổng số vốn thuộc sở hữu nhà nước cũng chỉ đạt khoản 19400tỷ đồng, hệ số an toàn bình quân hệ thống chỉ đạt dưới 5%, trong khi tỷ lệ tương ứng theo thông lệ quốc tế phải đạt tối thiểu 8%. Hoạt động của các NHTM lại chịu không ít rủi ro bởi có tới 70 % vốn huy đông là vốn ngắn hạn, nguồn vốn có kỳ hạn trên 5năm chỉ chiếm khoảng 7%, nhưng các NH hiện nay đang phải sử dụng tới 30-35% vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, tính đến hết tháng 12/2007, tổng dư nợ cho vay và đầu tư vào nền kinh tế của hệ thống ngân hàng tại Việt Nam tăng gần 37,8% so với cuối năm 2006, vượt x._.